Nor Ghiank Sep Oct 2015

?YUMANIY HAOY} MIYUTOAN ERGLEZVOAN AMSACIR

DARI 66 TIV 9 -10 (2(27 -2(28ƒ Սեպտեմբեր - Հոկտեմբեր 2015

ՌՈՒՄԱՆԻՈ ՀԱՅՈՑ ՄԻՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱՀԻՄՆՄԱՆ 25 ԱՄՅԱԿ

ՌՈՒՄԱՆԻՈ ՀԱՅՈՑ ՄԻՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱՀԻՄՆՄԱՆ 25 ԱՄՅԱԿ .................................................. =` 4 ՀԱՅԱՍտԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵտՈՒԹՅԱՆ ՍՓՅՈՒՌքԻ ՆԱխԱՐԱՐ ՀՐԱՆՈՒշ ՀԱԿՈբՅԱՆԻ ԱՅՑը ՊՈՒքՐԵշ .... =` 8 ՀԱՅԱՍտԱՆը ՄԱՍՆԱԿՑԵլ է բՈՒխԱՐԵՍտՈՒՄ ԿԱզՄԱԿԵՐՊՎԱծ «ԴԵՍՊԱՆԱտՆԵՐԻ ՓԱՌԱտՈՆ» ՄԻջՈՑԱՌՄԱՆը ..................................................................... =` 11 ՊՈՒքՐԵշ Հ. Ճ. ՍԻՐՈՒՆԻԻՆ ՆՎԻՐՎԱծ ՄԻջԱզԳԱՅԻՆ ԳԻտԱԺՈՂՈՎ .............................................. =` 12 ՀԱՅԱՍտԱՆԻ ԱՆԿԱխՈՒԹՅԱՆ տԱՐԵԴԱՐձը քՈՆՍԹԱՆՑԱՅԻ ՄԵջ ՆշՎԵՑԱՎ ՆԵՐԿԱՅՈՒԹՅԱՄբ ՀՅՈՒՊԱտՈՍ ԱՐՍԵՆ ՄԻքԱՅԵլՅԱՆԻ .............................. =` 16 ՅԱշ ՄշԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ձԵՌՆԱՐԿՆԵՐ ՆՎԻՐՎԱծ ՀԱՅԱՍտԱՆԻ ԱՆԿԱխՈՒԹՅԱՆ ՕՐՎԱՆ ............................ =` 17 քՈՆՍԹԱՆՑԱՅԻ ՄԵջ տԵՂԻ ՈՒՆԵՑԱՎ Genovez ՓԱՐՈՍ-Ի ՆՈՐ ՀՈՒշԱտԱխտԱԿԻՆ բԱՑՈՒՄը, ՈՐ ԿՀԻշԵՑՆԵ ԹԵ ԱՅՆ ՄԱՍ ԿԿԱզՄԵ քԱՂԱքԻ ՄշԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ԺԱՌԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ................................. =` 18

Supliment limba rom`n[

Note de călătorie ArmeNiA văzută priN ochii uNui studeNt lA mediciNă .................. p. 20 ՈՒլԻԵԱՄ ՍԱՐՈՅԵԱՆ. ԱՌԱԿՆԵՐ ................................. =` ԳլՈՒԺ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ՎըՐզըՐըՍքՈՒԻՆ ՆՎԻՐՎԱծ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՄշԱԿՈՒՅԹԻ ՕՐԵՐ ........................................ =` ԿԵՌլԱ ՄշԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ծՐԱԳԻՐ ................................................... =` քՈՆՍԹԱՆՑԱՅԻ ՀԱՅ ԱՌԱքԵլԱԿԱՆ ԵԿԵՂԵՑՎՈ ԱՆՎԱՆԱԿՈչՈՒԹՅԱՆ ԵՒ ՄԱտԱՂԻ տՈՆ ....................... =` խՈՍք ՆԱԴՅԱՅԻ ԿԵՆԴԱՆԻ ՀԻշԱտԱԿԻՆ ....................... =`

25 26 30 31 31

ŠNYR GOANQ‹IN AN"NAGAZM: MIQAOEL SDEWAN-CAZAZOAN Œ ,mpacr^ ;nxh^ qardyukar MADLEN DER-KYUGASOAN Œ ,mpacir VARXAN MARTAOAN Œ ,mpacir MIHAOIL GEYRGIYU Œ lyusangari¿[ MARIAM BYSTAN)OAN Œ meqenacryuhi

COLECTIVUL «NOR GHIANK»

MIHAI STEPAN-CAZAZIAN – secretar-general de redacție MADLEN TER-GHUKASIAN; VARTAN MARTAIAN – redactori MIHAI GHEORGHIU – fotoreporter MARIAM BOSTANGIAN – dactilografă-operatoare

REDAC|IA: Bucure=ti, Bd. Carol I, nr. 43, sector 2, tel./ fax. 314.67.83 redactia@araratonline.com

TEHNOREDACTARE COMPUTERIZATĂ: HĂțULESCU MIHAI

Ռումանիո Հայոց Միության վերահիմնման 25- ամյակի առիթով

խՄբԱԳՐԱԿԱՆ

PYVANXAGYUTOYUN

TIPARUL: S.C. ARARAT srl.I.S.S.N. 1221-9169

ՌՀՄ-ը վերահիմնվել է 1990թ.-ին և կշարունակե իր աշխույժ գործունեությունը մինչ օրս: Հակառակ որ միայն 20 տարի է Ռումանիա կգտնվիմ, սակայն այս տարիներուն կրցա ավելի մոտեն ճանչնալ հայ համայնքի անդամները: Հայաստանի համար ծանր տարիներուն մորաքրոջս հրավերով եկա Ռումանիա՝ Պուքրեշ և կարճ ժամանակե հետո ստացա ռումեն քաղաքացիություն: Առաջին գործս եղավ աշխատանք փնտրել և ի ուրախություն ինձ,«Նոր Կյանք»-ի այն ատենվա խմբագիր Ս. Սելյանի միջնորդությամբ շուտով սկսա թղթակցիլ «Նոր Կյանք» թերթին: Այնպես պատահեցավ, որ պրն. Սելյան հանգամանքներու բերումով փոխադրվեցավ և հաստատվեցավ Ավստրալիա և իր առաջարկով, նաև ՌՀՄ նախագահ Վ. Ոսկանյանի և երեսփոխան Վ. Փամպուքչյանի համատեղ համաձայնությամբ ընդգրկվեցա «Նոր Կյանք»-ի անձնակազմին մեջ:

Առաջին օրերեն սկսյալ շրջապատվեցա «Ararat»-ի «Նոր Կյանք»-ի աշխատակիցներու սրտացավ և բարյացակամ վերաբերմունքով և ինձ շատ լավ զգացի: Այդ տարիներուն շատ հաճախ կկազմակերպվեին հանդիպումներ Ռումանիո և Հայաստանեն հրավիրված տարբեր անվանի անձնավորություններու հետ, հաճախակի տեղի կունենային գիրքի շնորհանդեսներ և այս բոլոր իրադարձությունները կներկայացվեին երկու պարբերականներու մեջ: Այդ տարիներուն պետք է ուրախությամբ նշեմ, ունեինք «Նոր Կյանք»-ի ընթերցողներու բավական լայն շրջանակ, մանավանդ տարեցներու մեջ (ավա˜ղ այսօր անոնք չկան այլևս): Ռումանիա կեցությանս տարիներուն դժվար օրեր շատ ունեցա,սակայն մշտապես իմ քովս էին բոլոր գործընկերներս, իսկ գործեն դուրս ինձ ջերմությամբ շրջապատեցին ազնիվ տիկին և մեծ հայրենասեր, «Նոր Կյանք»-ի նախկին աշխատակցուհի Անահիտ Կարապետյան և հարգարժան տիկին,համայնքի գործուն աշխատակցուհի Նադյա խորասանճյան, որ հաճախ ինձ կհրավիրեին իրենց ջերմ հարկին տակ(ներկայիս 2տկն. ալ ավաղ ողբացյալ): ընկճված, ծանր այդ տարիներուս մեծ նեցուկ էին ինձ համար նաև Անաիս Ներսեսյանը, Սվետլանա Կաչալովան, Մատլեն Սելյանը և շատ ուրիշներ: Մեր թերթի մշտական թըղթակից պրն. Անդրանիկ Անտոնյանը (ողբացյալ), երբ ամեն անգամ ժպիտով ներս կմտներ, նայելով խմբագրատան պատին կախված Արարատ լեռան պատկերին կեր-

գեր անպայման «Սեղանն է առատ դիմացն Արարատ...», որն ալ ավելի կհուզեր զիս: Այդ պահին մոտենալով ինձ կավելցներ,«Կյանքը և մարդոց առ այնպես ինչպես կան և մի ջանար փոխել զանոնք»: Ցավով ուշ հասկցա, որ ճիշտ ապրելաձևի մը համար, մեզմե ամեն մեկը այս խոսքերը պետք է ընդունի որպես կյանքի ճշմարիտ ուղենիշ: Մեծ սիրով ու ակնածանքով կհիշեմ խմբագրատուն մեզ հաճախ այցելող ճիշտ խորհրդատու և անկեղծ բարեկամ,նկարչուհի Պարուհի Թեփելիկյանը (ողբացյալ): Մեծ ուշադրության արժանի է և տարիներ շարունակ հայ դպրոցի բազմավաստակ ուսուցչուհի Ուլնիա Պ. Մականյան (ներկայիս անցած է աշխատանքային հանգստի), ինք ևս ըլլալով ուսուցիչ ծնողքի զավակ,երեխաներուն ոչ միայն գրել և կարդալ կսորվեցներ, այլև տարվա կարևոր տոներուն աշակերտներու ուժերով գեղեցիկ հանդեսներ կկազմակերպեր: Երկար տարիներու ընթացքին աշխատանքային սերտ կապերու մեջ էի նաև հայ համայնքի մեջ շատ սիրված և հարգված, Ռումանիո Հայոց Թեմի 50 տարիներու Առաջնորդ, Արք. Գերաշնորհ տ. տիրայր Սրբազանին հետ (ողբացյալ): Մեր պարբերականին մեջ ունենալով «կրոնք և եկեղեցի» վերտառությամբ էջը հաճախ կմոտենայի որոշ հարցումներով, կկարդայի գրածս և սրբազան հայր իրեն հատուկ ուրախ տոնով և ոգևորիչ խոսքերով սպառիչ պատասխան կու տար հարցումներուս և գոհ կհեռանայի իր քովեն:

«Նոր Կյանք»-ի խմբագրատուն մեզ հաճախ կայցելեր նաև, բոլոր ռումանահայերու կողմե մեծ սեր և պատկառանք վայելող, հայ եկեղեցվո ծ. գույն վրդ. հոգեշնորհ հայր սուրբ Պարոնյան և մինչև այսօր ալ բոլորը կհպարտանան իրմով: Ռումանահայ համայնքը դժվար է պատկերացնել նաև առանց հայ գրականության և մշակույթի բազմավաստակ մտավորական, ճանչցված և գնահատված (մանավանդ Հայաստանի մեջ) թարգմանիչ և լրագրող Մատլեն Գարագաշյանի: Ան ըլլալով շատ աշխատասեր և բծախնդիր անձնավորություն մը, ընդհանրապես գրական աշխարհին մեջ իր աչքեն չէր վրիպեր և մինչև օրս ալ չի ներեր մեր պարբերականներու էջերու մեջ տեղ գտած յուրաքանչյուր վրիպում: Ինչևէ, տարիներու մեջեն նայելով, ներկայիս ամեն ինչ ավելի դյուրին կընթանա և ավելի ներողամտաբար կվերաբերինք յուրաքանչյուրս իրարու հանդեպ, քանի որ շատ կարճ է միասին անցնելիք մեր ճանապարհը և ավելի լուսավոր կերևա Ռումանիո հայ համայնքի ապագան՝ նայելով այսօրվա մեր փայլուն, խոստումնալից հայ սերունդին ինչպես՝ Նարինեն, Սիլվիան, Վահեն, Հրանտը և շա~տ-շա~տ ուրիշ երիտասարդներ:

Մատլեն տԵՐ-ՂՈՒԿԱՍՅԱՆ 9-10/2015

3

ՌՈՒՄԱՆԻՈ ՀԱՅՈՑ ՄԻՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱՀԻՄՆՄԱՆ 25 ԱՄՅԱԿ

Սույն թվի Սեպտեմբեր 30-ին, Պուքրեշի Համալսարանական Կեդրոնական Գրադարանի մեծ սրահին մեջ, Ռումանիո Հայոց Միությունը հանդիսավոր կերպով նշեց իր վերահիմնման 25-րդ տարելիցը. միջոցառմանը ներկա գտնվեցան Ռումանիո վարչապետ Վիքթոր Փոնթան և Սենատի նախագահ Գըլին Փոփեսքու-Թըրիչեանուն:

Ռումանիո Հայոց Միության նախագահ՝ սենատոր Վարուժան Ոսկանյան նշեց, որ ՌՀՄ տարեդարձի օրը կհամընկնի ուղղափառ եկեղեցվո օրացույցին մեջ գրանցված, Հայ Առաքելական Եկեղեցվո Հայրապետ Սուրբ Գրիգոր լուսավորչի հիշատակման օրվան: «քանի մը տարի անց, երբ Ռումանիա պիտի ստանձնե Եվրոպական Միության նախագահությունը, Ռումանա4

9-10/2015

հայոց Միությունը պիտի նշե իր հարյուրամյակը: 1990 թվականին վերականգնված Ռումանիո Հայոց Միությունը, կհանդիսանա գրեթե հարյուր տարվա վաղեմություն ունեցող կազմակերպություն մը, որ ստեղծվեցավ Եվրոպայի մեջ ապաստանող հայ փախստականներուն օգնություն ցույց տալու նպատակով: Մենք՝ հարյուր տարի առաջ այստեղ եկած փախստականներու հետնորդ-

ներս, պետք է որ մեր հերթին մտածենք անոնց մասին, ովքեր մեր պապերու ատենվա վիճակին մեջ կգտնվին», հայտարարեց Վարուժան Ոսկանյան, հիշեցնելով այդ հարցի վերաբերյալ ռումանական օրենսդրական դաշտի ձևավորմանը ՌՀՄ առաջին նախագահ՝ Ռումանիո նախկին աշխատանքի նախարար Կրիկորե Թրանքու-Յաշի բերած ավանդի մասին:

Գըլին Փոփեսքու-Թըրիչեանու

Սերճիու Նիսթոր

Փեթրե Ռոման

Վարուժան Ոսկանյան նշեց, որ մեկ շաբաթ առաջ Երևանի մեջ մասնակցած է ժողովի մը, որու ընթացքին քննարկվեցան 2015 թվականի՝ որպես Հայերու Ցեղասպանության հարյուրամյակը նշող տարվա արդյունքները: «ընդգծվեցավ նաև Ռումանիո դիրքորոշումը: Առաջին անգամն է, որ Ռումանիո նախագահը, խորհրդարանական հանձնաժողովներ, ինչպես նաև ռումանական հասարակական կարծիքը ներկայացնող անձնավորություններ, ցավակցություններ հղեցին հայ ժողովուրդին և այն կարծիքին են, թե այն ատենվա օսմանյան իշխանություններու գործած զանգվածային կոտորածները պետք համայն աշխարհին համար դաս մը ըլլան», ըսավ ՌՀՄ նախագահը: Սենատի նախագահ Գըլին Փոփեսքու-Թըրիչեանուն իր ելույթի ընթացքին ընդգծեց, որ Ռումանահայոց Միության վերականգնման 25 ամյակին նվիրված միջոցառումը կարտացոլե «Ռումանիո հայ համայնքի ուժը, արիությունն ու ոգին»: Այդ համատեքստին մեջ ան հիշատակեց ռումանահայ համայնքի երեք կարկառուն՝ խորհրդանշական դեմքեր. Կեորկե Ասաքի, Սփիրու Հարեթ և Վիրճիլ Մատճեարու: Պարոն Թըրիչեանուն ավելցուց. «Այսօր կտոնենք ո՛չ միայն Ռումանիո Հայոց Միության վերահիմնման 25 ամյակը, այլև հայ համայնքի ուժը և արիությունը, անոր ոգին: ընթացիկ տարին կկրե առանձին հուզական լիցք, քանի որ լրացավ Հայերու Ցեղասպանության սանձազերծման 100 տարին և Ռումանիո Հայոց Միության վերականգնման 25 ամյակը: Ռումանահայ համայնքի պատ-

մության վերջին 100 տարիները շատ բան կըսեն հայերու տոկունության մասին: Իմ բարեկամ Վարուժան Ոսկանյանը իր շշուկներու մատյան գիրքին մեջ ունի շատ գեղեցիկ ֆրազ մը, որ տպավորվեցավ մտքիս մեջ. մենք կտարբերինք ոչ թե անով ինչ որ ենք, այլ այն մեռյալներով, որոնց վրա ամեն մեկս կողբա... Կուզենայի հիշատակել ռումանահայ ևս երեք նշանավոր անձնավորություններու անունները. Կեորկե Ասաքի, Սփիրու Հարեթ և Վիրճիլ Մատճեարու: բոլորս գիտենք, թե անոնք ովքեր եղած են և ինչ ըրած են: Անոնք հղացած են Ռումանիո պատմությունը կերտող և ճանապարհներ բացող գաղափարներ, ինչը մինչև այսօր ալ կընեն ռումանահայ համայնքի նշանավոր ներկայացուցիչները: Ակնհայտ է, անոնց շարքին են նաև Վարուժան Ոսկանյանը և Վարուժան Փամպուքչյանը: Այստեղ կհիշեմ, թե ինչպես հեղափոխությանը հաջորդած առաջին տարիներուն, լիբերալուլ («Ազատականը») թերթի առաջին համարը լույս ընծայելուն պես, մեզ՝ ազատական կուսակցության անդամներուս, ժամանակավոր կեդրոնատեղի տրամադրեց Վարուժան Ոսկանյանը՝ հայալեզու թերթերու խմբագրատան մեջ, քանի որ այն ատեն մենք մեր սեփական կեդրոնատեղին չունեինք: Անշուշտ, այդ լավությունը երբեք պիտի մոռնամ: Ատ մեզ օգնեց կազմակերպվելու, զորակոչի ենթարկելու մեր ուժերը և մեր ավանդը բերելու ժողովրդավարական Ռումանիո վերականգնման գործին»: Արարողության ընթացքին կարդացվեցավ նաև Ռումանիո նախագահ քլաուս Յոհան9-10/2015

5

նիսի հղած ուղերձը, որուն մեջ երկրի ղեկավարը կըսե, թե իր մանտաթի ընթացքին պիտի ողջունե, պաշտպանե և տարածե «պատմության ընթացքին Ռումանիո տարածքին իրենց բախտը գտած բոլոր ազգություններու ավելցուցած հասարակական ու մշակութային արժեքը»: «Միջազգային մակարդակով Ռումանիա կրնա հպարտությամբ արտահայտել իր փորձը և փորձառությունը երկխոսության և հանդուրժողականության ոլորտին մեջ: Փոքրամասնություններու ինքնության պաշտպանումը կարևոր գործ մըն է, սակայն կուզենայի շեշտել այն, որ ազգային փոքրամասնություններու բերած ավանդի արժևորումը և միջմըշակութային երկխոսությունը Ռումանիո մեջ չեն դիտվիր որպես արտահանման արտադրանք: Պետության դերը կդիտեմ, որպես ազգային արդիական նախագիծի մը աղբյուր և միջուկ, նախագիծ մը՝ որով բոլոր ռումանացիները վայելեն իրենց սեփական ուժերով իղձերը կատարելու իրական հնարավորություն, որպեսզի ազգային շահերու համայնքը, ինչպես նաև տեղական՝ էթնիկական և կրոնական համայնքները վերահաստատեն իրենց ինքնությունը և արժանապատվությունը», հայտարարեց նախագահ Յոհաննիսը իր խորհրդական Սերճիու Նիսթորի կողմե ընթերցված ուղերձին մեջ: Իսկ նախկին վարչապետ Փեթրե Ռոմանը իր խոսքին մեջ ըսավ. «... Որն ալ ըլլա գրավոր կամ բանավոր պատմությունը, չի կրնար ցույց չտալ Ռումանիո զարգացմանը ցուցաբերած հայերու ավանդի կարևորությունը: Օրինակ՝ ես չէի գիտեր, թե Սփիրու Հարեթը հայ 6

9-10/2015

էր, բայց միևնույնն է, ան եղած է մեծ-մեծ ռումանացի մը: Որպես առանձին օրինակ... Կուզեի շնորհակալություն հայտնել ռումանահայ համայնքին՝ Ռումանիո Հայոց Միությանը իրենց ջանասիրության և արդյունավետության, միշտ վառ պահած բոցի և ռումեն ժողովուրդին հանդեպ ցուցաբերած եղբայրության համար»: Իր հերթին ՌՀՄ երիտասարդական կազմակերպության նախագահ Վահե Հովակիմյան ըսավ. «Ռումանիո Հայոց Միությունը վերահիմնվեցավ պահպանելու համար 1919 թվին ստեղծված Հայոց առաջին Միությանը իտեալները, որը Հայերու Ցեղասպանութենեն փըրկված հայ փախստականները օգնեց Ռումանիա հաստատվելու: Այդ փախստականներու շարքին էին նաև իմ մեծ պապս և մեծ տատս: Երիտասարդական կազմակերպության անունեն կուզեի շնորհակալություն հայտնել Ռումանիո Հայոց Միության նախագահ՝ պարոն սենատոր Վարուժան Ոսկանյանին, պարոն երեսփոխան Վարուժան Փամպուքչյանին, ՌՀՄ փոխնախագահ պարոն Սիրուն Թերզյանին, ՌՀՄ ընդհանուր քարտուղար պարոն Պերճ Մարկարյանին, ինչպես նաև Ռումանահայոց Միության համայն աշխատակազմին որոնցմե բոլորս սորվելու շատ բան ունինք և անոնք մեր ամբողջ գործունեությանը սատար կկանգնին: Մենք պետք շատ բան սորվինք մեր ներկայիս ղեկավարներեն, որովհետև իրենց փորձառությունը և գործունեությունը շատ կարևոր է ինչպես մեզ, այնպես ալ ռումանական հասարակության համար»: Միջոցառմանը ներկա գտնվեցան նաև Ազգային փոքրամասնություններու խումբի

Վահե Հովակիմյան

անդամ երեսփոխաններ, ինչպես նաև ՌՀՄ տեղական մասնաճյուղերու ներկայացուցիչներ: Անոնցմե ելույթ ունեցան Թուրք Ժողովրդավարական Միության պատգամավոր Յուսեին Իպրամը, Գերմանական Ժողովրդավարական Ֆորումի պատգամավոր Օվիտիու Կանցը, Հրեական Համայնքներու Ֆետերացիայի պատգամավոր Աուրել Վայները, Ալպանացիներու լիկայի պատգամավոր Օանա Մանոլեսքուն, Միջէթնիկական հարաբերություններու վարչության պետական քարտուղար Ալետին Ամեթը, ինչպես նաև ՌՀՄ քոնսթանցայի մասնաճյուղի նախագահ խաչիկ Կարապետը, ՌՀՄ տումպրըվենի մասնաճյուղի նախագահ Իոան Գըլինեսքուն, գրող ու հրապարակախոս Պետրոս խորասանճյանը: Նոր Կյանք և Աճերփրես (տանիել Ֆլորեա, Անտրեա Ռոթարու)

Պետրոս խորասանճյան

Ալետին Ամեթ

Օվիտիու Կանց

խաչիկ Կարապետ

Իոան Գըլինեսքու

Աուրել Վայներ

9-10/2015

7

Հայաստանի Հանրապետության Սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյանի այցը Պուքրեշ

Հ.Հ. Սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյան սեպտեմբեր 29-են հոկտեմբեր 1-ը աշխատանքային այցով գտնվեցավ Պուքրեշ: Պուքրեշ, կեցության երկրորդ օրը նախարար տիկին Հրանուշ Հակոբյան մեծ ուրախություն պատճառեց Պուքրեշի հայ համայնքի անդամներուն՝ այցելելով Հայկական փողոցը հարող ընդարձակ հայ համալիր կեդրոնը: Հարգարժան հյուրը նախ այցելեց ՌՀՄ կեդրոնատեղին, ուր կգտնվի «Ararat» և «Նոր Կյանք» պարբերականներու խմբագրատունը, այցելեց նաև նույն հարկին տակ գտնվող հայ դպրոցի դասարանները, ՌՀՄ մասնավոր 8

9-10/2015

տկն. Հ. Հակոբյանին հանդիպումը հայ համայնքին հետ

Այցելություն Հայոց մայր տաճար

տպագրատունը,ուր և տիկին Հակոբյան համապատասխան տեղեկություններ ստացավ Միության աշխատակիցներու կողմե: Այնուհետև, տիկին Հակոբյան այցելեց նաև համայնքի հոգեվոր կեդրոնը՝Միքայել և Գաբրիել Հրեշտակապետաց 1ՕՕ ամյա մայր տաճարը, ուր հոգևոր դասի ներկայացուցիչներու կողմե տրվեցան մանրամասն տեղեկություններ եկեղեցվո վերաբերյալ: Ապա, տուտյան գրադարանին մեջ հարգարժան հյուրը մեծ ուրախությամբ և անհամբերությամբ դիմավորվեցավ հայ համայնքի հոծ բազմության կողմե: շատ հուզիչ էր պահը, երբ տիկին Հակոբյան դահլիճ մտնելով` համայնքի յուրաքանչյուր անդամին ջերմորեն ողջունեց ձեռամբ: Իր կողքը ունենալով Ռումանիո մեջ Հայաստանի դեսպան պրն. Համլետ Գասպարյանը, ՌՀՄ նախագահ, ծերակուտական Վարուժան Ոսկանյանը, Ռումեն խորհրդարանի երեսփոխան Վարուժան Փամպուքչյանը, տիկին Հակոբյան

կրկին ողջունելով բոլոր ներկաները իր հիացմունքը հայտնեց Ռումանիո մեջ հայ համայնքին ունեցած կարևոր դերին և բարվոք վիճակին համար, իր շնորհակալությունը և երախտիքը հայտնելով Ռումեն կառավարության՝ հայ համայնքի հանդեպ տածած հոգատար վերաբերմունքի համար, որ կարելի դարձած է նաև շնորհիվ համայնքի երկու անդամներու՝ Վարուժան Ոսկանյանի և Վարուժան Փամպուքչյանի: տիկին Հակոբյան իր խոսքին մեջ շեշտեց նաև, որ Հայ

ժողովուրդը մեծ զգացումով և երախտագիտությամբ ընդունած է` 1991թ.-ին Հայաստանի Անկախությունը առաջինը ճանչցած, Ռումեն կառավարության վարմունքը: Հարգարժան Հակոբյան այնուհետև անդրադարձավ Հայաստանի մեջ Սփյուռքի նախարարության գործունեության՝ նշելով, թե ներկայիս նախարարության ուշադրությունը մասնավորաբար կեդրոնացած է Սիրիայեն Հայաստան ճողոպրած փախստականներու վրա, առաջնահերթին անոնց ապահովելով օթևանով և աշխատանքով: Սփյուռքի հայության ուղղված իր խոսքին մեջ, տիկին Հակոբյան ամենեն կարևոր խընդիրը նկատեց հայապահպանության խնդիրը, որ կարելի է միայն ընտանիքներու մեջ հայերեն խոսելով և կամ երեխաները հայկական դպրոց ուղեկցելով: շարունակելով իր խոսքը տիկին Հակոբյան ներկաներուն փոխանցեց այսօր ամենեն կարևոր նկատվող նախարարության քանի մը խընդիրները` ուղղված սփյուռքի համայն հայության. Հայաստանի հզորացոմը, Ղարաբաղյան

Հանդիպում փոքրամասնություններու խումբի ներկայացուցիչներուհետ` Ռումեն խորհրդարանին մեջ

9-10/2015

9

տկն. Հ. Հակոբյանին ելույթը ՌՀՄ վերահիմնման 25 ամյակի առթիվ` Ռումեն Ակադեմիո դասախոսություններու սրահին մեջ

խնդիրը, Ցեղասպանության խնդիրը, լեզվի իմացություն, Սիրիական խնդիրը, հայերու համախմբումը եկեղեցվո շուրջ: Հանդիպման վերջավորության, տիկին Հակոբյան պատասխանեց ներկաներու հարցումներուն: Մեկնելե առաջ, հարգարժան հյուրը այցելեց նաև նույն հարկին տակ գտնվող տուտյան թանգարանը, ուր մանրամասն ու սպառիչ տեղեկություններ ստացավ ցուցադրվող նմուշներու վերաբերյալ: Պուքրեշ ամբողջ կեցության ընթացքին, տիկին Հրանուշ Հակոբյանին կուղեկցեր դեսպան պրն. Համլետ Գասպարյան:

10

9-10/2015

տկն. Հ. ՀԱկոբյանին հանդիպումը Կրոնից դեպարտամենտի ներկայացուցիչներուն հետ

Հայաստանը մասնակցել է բուխարեստում կազմակերպված «Դեսպանատների փառատոն» միջոցառմանը

Ռումինիայի արտաքին գործերի նախարարության և «eSCU» հիմնադրամի նախաձեռնությամբ սեպտեմբերի 15ին բուխարեստում առաջին անգամ անցկացվում է Դեսպանատների փառատոնը, որին մասնակցում է նաև Ռումինիայում ՀՀ դեսպանությունը: Փառատոնը կազմակերպվում է Ռումինիայում դիվանագետի օրվա և տարեկան դիվանագիտական հավաքի կապակցությամբ: Դեսպանատների փառատոնի առաջին թողարկմանը մասնակցում են Ռումինիայում հավատարմագրված շուրջ երկու տասնյակ դեսպանություններ, նույնքան էլ

ռումինական տարբեր հաստատություններ: Ինչպես «Արմենպրես»ին տեղեկացրին ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության մամուլի, տեղեկատվության եւ հասարակայնության հետ կապի վարչությունից, փառատոնի հանդիսավոր բացումը կայացել է սեպտեմբերի 1ին Ռումինիայի Ազգային գրադարանի ցուցասըրահում, որի կենտրոնական հատվածում` ՀՀ դեսպանությանը հատկացված տաղավարում, Հայաստանը ներկայացվել է պատմական քարտեզներով, հայոց պատմության էջերը զարդարող 19րդ դարի իտալացի վարպետների գրա-

ֆիկական աշխատանքներով, հայկական փայտագործության նմուշներով և ժամանակակից Հայաստանը պատկերող լուսանկարներով: Դեսպանատների փառատոնի շրջանակներում բուխարեստի կենտրոնական զբոսայգում կազմակերպվում է բացօթյա ցուցադրություն, ուր Հայաստանի դեսպանության տաղավարը հանրամատչելի գրականությամբ ներկայացնում է Հայաստանի մշակութային, զբոսաշրջային և տնտեսական հնարավորությունները, հայ վարպետների ձեռագործ իրեր և հայկական գորգագործության նմուշներ: «Cinema Studio» կինոթատրոնում` ազգային ֆիլմերի ցուցադրության շրջանակներում, Հայաստանը ներկայանում է ռեժիսոր Արսեն Հակոբյանի «Հայաստանից Եվրոպա» պատմավավերագրական ֆիլմով: «բացիր քո մշակույթը» խորագրով Դեսպանատների փառատոնի բացման հանդիսավոր արարողությանը և գալահամերգին ներկա են եղել Ռումինիայի ԱԳ նախարար բոգդան Աուրեսկուն, պետքարտուղար բոգդան Ստանոևիչը, դեսպաններ, մշակութային հաստատությունների ղեկավարներ և արվեստագետներ:

9-10/2015

ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ 11

Պուքրեշ

Հ. Ճ. ՍԻՐՈՒՆԻԻՆ ՆՎԻՐՎԱծ ՄԻջԱզԳԱՅԻՆ ԳԻտԱԺՈՂՈՎ

Հայաստանի դեսպան պրն. Համլետ Գասպարյանին ելույթը գիտաժողովի ընթացքին

Հոկտեմբեր 15-ին, Ռումեն Ակադեմիայեն ներս տեղի ունեցավ միջազգային գիտաժողով, նվիրված հայազգի վաստակավոր պատմաբան և հայագետ՝ ակադեմիկոս Հ. Ճ. Սիրունիի (1890-1973թթ.) ծննդյան 125 ամյակին: Գիտաժողովին մասնակցեցան Ռումանիայեն, ինչպես նաև Հայաստանեն, 12

9-10/2015

Ֆրանսայեն և Թուրքիայեն ժամանած հետազոտողներ: Գիտաժողովի բացմանը խոսք առին ակադեմիկոս տան Պերինտեյը, Ռումանիո մեջ Հայաստանի Հանրապետության դեսպան Ն.Գ. Համլետ Գասպարյանը, Ռումանիո Հայոց Միության նախագահ Վարուժան Ոսկանյանը, Ռումա-

նիո Հայոց Թեմի առաջնորդ տ. տաթև եպիսկոպոս Հակոբյանը, Հարավարևելյան Եվրոպայի ուսումնասիրություններու ինսթիտուտի տնօրեն շերպան Թանաշոքան և Գլուժի Հայագիտության ինսթիտուտի տնօրեն լուչիան Նասթասը-Գովաչը: «Հակոբ Սիրունին իր կյանքի առաջին 32 տարին անցկացրել է Կ.Պոլսի հայկական միջավայրում՝ երիտասարդ հասակից դառնալով առաջընթացի և փոփոխությունների մարտիկ: Նիկոլաե Յորկայի հովանավորության շնորհիվ հաստատվելով Ռումինիայում՝ նա իր կյանքի մնացած մասն ապրել է այստեղ՝ տասը տարի անցկացնելով սիբիրյան ԿՈՒլԱԿ-ներում, որից մի կարճ շրջան՝ խորհրդային Հայաստանում: Այս բացառիկ ճակատագիրը նրան թույլ է տվել կուտակել ընդարձակ գիտելիքների, մշակութային և հոգեվոր արժեքների վիթխարի պաշար, որ նա նյութականացրել է իր բազմալեզու և բազմաբովանդակ ուսումնասիրություններում», իր ելույթին մեջ նշեց Հայաստանի դեսպանը: Փարիզի vII համալսարանի փրոֆեսոր Ռայմոնտ Գևորգյանը, Ստամբուլի բիլկի համալսարանի փրոֆեսոր Այհան Աքթարը, ակադեմիկոս Անտրեյ Փիփփիտին, տոքթոր Անտրեյ Թիմոթինը, գրող և հրապարակախոս Պետրոս խորասանճյանը, Երևանի Պետական

Համալսարանի Հայ արվեստի պատմության ամպիոնի վարիչ՝ տոքթոր լևոն չուքասզյանը, Հայաստանի Գիտություններու Ազգային Ակադեմիայի Արևելագիտության ինսթիտուտի ավագ գիտաշխատող Կարինե Ավետյանը և Փիթեշթ քաղաքի Հայոց եկեղեցիի ծխատեր հովիվ՝ Հեթում քահանա Թարվերդյանը դասախոսեցան 20-րդ դարու սկիզբը Օսմանյան կայսրության մեջ տեղի ունեցած քաղաքական գործընթացներու և հայ մտավորականության վերացման, Հակոբ Սիրունիի կյանքի ու գործունեության տարբեր ժամանակաշրջաններու, ինչպես նաև հայկական մշակույթի ուսումնասիրման և տարածման գործին ականավոր գիտնականի բերած ավանդին մասին: Փարիզեն ժամանած Հակոբ Սիրունիի եղբորորդու տղան` Փաթրիս Ճոլոլյանը ներկայացուց շատ հետաքրքիր զեկույց մը՝ Ճոլոլյան եղբայրներու և անոնց ազգանպաստ գործունեության մասին: Գիտաժողովին զուգահեռ, Ռումեն Ակադեմիայի սրահներուն մեջ բացվեցավ Հ. Ճ. Սիրունիին վերաբերող լուսանըկարներու, գիրքերու և արխիվային փաստաթուղթերու ցուցահանդես մը: Ռումանալեզու «Արարատ» հանդեսը հատուկ հավելված մը նվիրած է Հ. Ճ. Սիրունիի կյանքին ու գործունեությանը: Նկատի ունենալով հայագիտության զարգացման մեջ մեծ գիտնականի բերած բացառիկ ավանդը, Հոկտեմբեր 14-ին «Հայփոստը» թողարկած է «Հակոբ Սիրունիի ծննդյան 125 ամյակը» թեմայի շուրջ նամականիշով բացիկ մը:

Իր հերթին, Ռումեն Ակադեմիան դեռևս 2012 թվին Հակոբ Սիրունիին շնորհած է հետմահու անդամի կոչում՝ ի ծառայություն ռումեն, ինչպես նաև հայ ու համաշխարհային մշակույթին ու պատմագիտությանը՝ անոր ամբողջ գործունեության համար: Գիտաժողովը կազմակերպվեցավ Ռումեն Ակադեմիայի, Հարավարևելյան Եվրոպայի ուսումնասիրություններու ինսթիտուտի, Հայաստանի Հան-

րապետության դեսպանության, Ռումանիո Հայոց Միության, Ռումանիո Հայոց թեմի Առաջնորդարանի, Հայաստանի Գիտություններու Ազգային Ակադեմիայի Արևելագիտության ինսթիտուտի, Երևանի չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանի, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության մշակույթի և արտաքին գործոց նախարարություններու համատեղ ջանքերով:

9-10/2015

13

տ.տաթև եպիսկոպոս Հակոբյան

լուչիան Նասթասը-Գովաչ

Ռայմոնտ Գևորգյան

տ. Հեթում քհն. Թարվերդյան

Անտրեյ Փիփփիտի

Այհան Աքթար

Անտրեյ Թիմոթին

Կարինե Ավետյան

Փաթրիս Ճոլոլյան

14

Վարուժան Ոսկանյան

9-10/2015

Պետրոս խորասանճյան

լևոն չուքասզյան

շերպան Թանաշոքա

«Հակոբ Սիրունիի ծննդյան 125 ամյակը»-ի նամականիշով բացիկ

9-10/2015

15

Հայաստանի Անկախության տարեդարձը քոնսթանցայի մեջ նշվեցավ ներկայությամբ հյուպատոս Արսեն Միքայելյանի

Հայաստանի Հանրապետության անկախության 24-ամյակը նշվեցավ քոնսթանցայի մեջ «Ճամբաներ հայ եզերքներու վրա» նիստի մը ընթացքին, որ վարեց գրող «Գրական զրույցներ» ամսագրի խմբագիր Մարիուս քելարու: Նույն նիստի ընթացքին տեղի ունեցավ նաև Արշալույս Սարգիսյան Կուրըու-ի ստորագրությամբ «Հարցազրույցներ, դիմանկարներ, վերլուծություններ, հոդվածներ» գիրքին ներկայացումը: Ռումանիո Հայոց Միության քոնսթանցայի մասնաճյուղի կողմե ամեն տարի նշվող սեպտեմբեր 21-ի տոնը, կուղեկցվի մշակութային գործունեությամբ, մեկ կողմեն ցուցադրելու հայկական ափերու գեղեցկությունը, մյուս կողմե արժևորելու քոնսթանցայի հայ համայնքին մշակութային ժառանգությունը: ձեռնարկի սկիզբին, ՌՀՄ քոնսթանցայի մասնաճյուղի նախագահ խաչիկ Կարապետ բարի գալստյան խոսքով դիմեց ներկաներուն, որուն հաջորդեց հոգևոր կարճ արարողու16

9-10/2015

թյուն մը` տեր Օշական քահանա խաչատրյանի ձեռամբ: Միջոցառման մասնակցեցան նաև հյուրեր ժամանած Յաշեն, որ այցելած ըլլալով Հայաստան և Արցախ պատմեցին իրենց տպավորությունները: ձեռնարկին ներկա, Ռումանիո մեջ Հայաստանի հյուպատոս Արսեն Միքայելյան մասնավորաբար ըսավ. «Հակառակ որ Հայաստանի մեջ ներկայիս կան 3,5 միլիոն հայեր, սփյուռքին մեջ կապրին շուրջ 11 միլիոն հայեր, բայց անոնց հայրենիքը ևս

Հայաստանն է և այդ պատճառով ալ, երբ կառաջարկվի լուծել հայ ժողովուրդի խնդիրները, կնկատենք, որ ոչ միայն Հայաստանի խնդիրները առաջնակարգ են, այլև սփյուռքի խնդիրները: Այսպիսով հաշվի կառնվին ամբողջ աշխարհի հայերը: Հակառակ որ Հայաստանը անկախությունը հայտարարած էր իրավական տեսակետե, բայց ան բոլոր խնդիրները դեռևս ժառանգած էր համայնավարական շրջանեն: Այս ծանր ժառանգությունը նոր խնդիրներ ստեղծեց, որն ալ պետք էր լուծել: Այսօր Հայաստանի Հանրապետությունը ճիշդ ուղի բռնած է, ժողովրդավարական ուղին»: Այս առիթով ալ հայ դիվանագետը հայտարարեց նաև, թե Սփյուռքի մեջ ծագած հակամարտութենեն ի վեր Հայաստանը ընդունած է մոտավորապես 15.000 փախստականներ, հայեր որ վերադարձան իրենց ծննդավայրը: ձեռնարկին երկրորդ կեսը նվիրված էր քոնսթանցաբնակ գրող Արշալույս Սարգիսյան

Կուրըուի գիրքի ներկայացման խորագրված՝ «Հարցազըրույցներ, դիմանկարներ, վերլուծություններ, հոդվածներ» կազմված 198 էջերե և 4 բաժիններե: Հարցազրույցներու բաժինը կընդգրկե ՌՀՄ քոնսթանցայի մասնաճյուղի նախագահ խաչիկ Կարապետը, Միքայել Գրիգոր, գեղարվեստի խորհըրդական Անահիտ Դավիթյան, նաև անվանի հայերու դիմանըկարներ ինչպես Անա Ասլանը, Կարապետ Իպրըիլեանու, կամ

Սիմիոն Դավիթյան և Ռումանիո հայ համայնքի այլ անձնավորություններ: Օրինակելի մարդոց անհրաժեշտությունը զգալով հեղինակը Ռումանիո աչքի ինկած անձնավորություններուն կդնե առաջին աստիճանի վրա, «Ինչ որ ուզեցա այս գիրքի միջոցով ավելի ակներև դարձնել, այդ քանի մը օրինակելի անձնավորություններու նկարագիրն էր, ըլլալով փայլուն՝ իրենց արժանապատվությամբ և պարկեշտությամբ...»:

Հայաստանի Անկախության օրվա նվիրված ձեռնարկին ներկա գտնվեցան համայնքեն դուրս այլ հյուրեր՝ ինչպես քոնսթանցայի մարզի Ազգային Արխիվի տնօրինության ծառայության ղեկավար տոքթ. Վիրճիլ քոման, փրոֆ. էմին էմել, կին գրողներ Կուներ Ակմոլա, Անա Ռուսե և Վասիլիքա Միթրեա: Ատինա Պոքայ

Յաշ

Մշակութային ձեռնարկներ նվիրված Հայաստանի Անկախության Օրվան

Սեպտեմբեր 17-ին, ՌՀՄ Յաշի մասնաճյուղը տեղվույն «Միության Թանգարան»-.ին մեջ կազմակերպած էր նիստ` «Հայաստանի Անկախությունը և հայ պետության դիվանագիտական հարաբերությունները եվրոպական երկրներու հետ, անկախության հռչակումեն հետո» թեմային շուրջ, որ մաս կկազմեր Հայաստանի Ան-

կախության Օրվան նվիրված մշակութային ձեռնարկներուն: Մշակութային տոնին, հայկական ավանդական երաժշտության արտակարգ կատարումով, առաջինը հանդես եկավ Յաշի Ազգային Արվեստի Կոլեգիայի Stagione քառյակը: Ապա հայ համայնքին առջև, պատմական հարցերու և խնդիրներու շուրջ խոսեցավ համալսարանական տոքթ. քըթըլին Թուրլիուք, իսկ հետո ազգային ինքնության և ազգային փոքրամասնություններու իրավական խնդիրներու վերաբերյալ ելույթ ունեցավ փաստաբան Միհաելա Ռուքսանա Փրիսըքարիու: Մշակութային այս հանդիպման ներկա էին և Հայաստանեն հյուրեր, անոնց կարգին փրոֆ. Աննա Կյուլյան,ան հուզիչ ելույթ մը ունեցավ արտահայտելով Մայր Հայաստանին հանդեպ իր ունեցած զգացումները, միևնույնատեն հայրենասիրական իր ոգին փոխանցելով Յաշի հայերուն: ձեռ-

նարկն ավարտվեցավ նկարիչ Միրչա Ռըզվան չաքըրուի հայկական մոտիվներով յուրահատուկ նկարներու ցուցահանդեսով: Մշակութային իրադարձությունները շարունակվեցան և հաջորդ օրերուն` (20-21 սեպտեմբեր) կազմակերպված Յաշի քաղաքապետարանի և Ալ. Ի. քուզայի Համալսարանի կողմե: Կազմակերպվեցան նաև նկարչական ցուցահանդեսներ, պարային ներկայացումներ և ավանդական հայկական երաժշտության ունկնդրումներ: Սեպտեմբեր 21-ին, Յաշի հայ երիտասարդության ներկայացուցիչները հայկական մշակութային վահանակին առջև, լսեցին հայկական ժողովրդական երաժշտություն, իսկ ձեռնարկի վերջավորության տեղի ունեցավ «Երբ մահը կուշանա» փաստագրական ժապավենին դիտումը:

տարիա Թընըսուքը

9-10/2015

17

քոնսթանցայի մեջ տեղի ունեցավ Genovez Փարոս-ի նոր հուշատախտակին բացումը, որ կհիշեցնե թե այն մաս կկազմե քաղաքի մշակութային ժառանգության

ՌՀՄ քոնսթանցայի մասնաճյուղի, քոնսթանցայի քաղաքապետարանի և մշակույթի համար քոնսթանցայի Մարզային տնօրինության հետ համատեղ, հոկտեմբեր 3-ին հանդիսավոր կերպով բացումը կատարվեցավ քոնսթանցայի Genovez Փարոս-ի նոր հուշատախտակին, որ մաս կկազմե քաղաքի մշակութային ժառանգության: բացման ներկա գտնվեցան քոնսթանցայի քաղաքապետ պրն. տեչեպալ Ֆըկըտըու, ՌՀՄ քոնսթանցայի մասնաճյուղի նախագահ խաչիկ Կարապետ, տեղվույն հայ համայնքի այլ անդամներ: Հուշատախտակին բացումը կարելի դարձավ նաև 18

9-10/2015

տոքթ. պրն. լիվիու Մերտինյանի ուժերով և միջամտությամբ: Հուշատախտակին տեքսթը անցորդներուն մանրամասն տեղեկություններ կուտա այս հուշարձանին վերաբերյալ 4 լեզուներով՝ ռումաներեն, ֆրանսերեն, անգլերեն և հայերեն: Genovez Փարոս-ը հակառակ որ աչքի չի զարներ իր արտաքին տեսքով, սակայն անոր գեղեցկությունը և կարևորությունը քոնսթանցա քաղաքին պատմության համար անվիճելի է: ՌՀՄ քոնսթանցայի մասնաճյուղի խորհրդական լիվիու Մերտինյան կբացատրե, թե այն կառուցված է հին Genovez Փարոս-ին տեղը, որն ալ բծախնդրությամբ և շատ մեծ խնամքով ընտրված է: Ճարտարապետության մեջ եզակի, ութանկյուն աշտարակի ձև ունեցող Genovez Փարոսը 8մ. բարձրություն ունի և կառուցված է քարե բեկորներե: Ներսի կողմը ունի պարուրաձև սանդուղքներու ձև՝ 53 աստիճաններով: Իր հաստատուն լուսավորությունը տեսանելի է բաց ծովեն՝ 5կմ.-ի վրա...: «Այս հուշատախտակին բացումը երախտագիտության նշան մըն է ֆրանսացի, ծագումով հայ ճարտարագետի հիշատակին, որ իր նպաստը բերած է այս փարոսի վերակառուցման, որպես հուշարձան» իր խոսքին մեջ նշած է ՌՀՄ

քոնսթանցայի մասնաճյուղի նախագահ խաչիկ Կարապետ: Պուլկարիայեն բացման առթիվ ժամանած հայու մը խոստովանությամբ՝ փարոսը մըշտապես պիտի հիշեցնե հայ ժողովուրդի գոյությունը: Այս իրադարձության, ինչպես նաև հայ համայնքի ավանդույթներու, պատմության և մարդոց մասին «Digi 24 քոնսթանցայի ձայներ» հաղորդման մեջ խոսեցան պարոններ լիվիու Մերտինյանը և Հարրի Պոյաճյանը: լուիզա Թերզյան

2015

S E P T- O C T

PUBLICA ÞIE BILINGVÃ A UNIUNII ARMENILOR DIN ROMÂNIA

varujan vosganian la „conrad Festival”, cel mai important festival de literatură al poloniei

Institutul Cultural Român de la Varșovia a fost pentru a doua oară partener al Festivalului Internațional de Literatură „Joseph Conrad” de la Cracovia, cel mai important festival de gen al Poloniei și cel mai mare din Europa Centrală – cum îl intitulează organizatorii lui: Orașul Cracovia, Biroul pentru Festivaluri al Cracoviei și Fundația „Tygodnik Powszechny”.

Printre cei 150 de oaspeți de seamă polonezi și străini, alături de Jonathan Franzen, Hooman Majd, György Spiró,polonezii Wiesław Myśliwski și Hanna Krall, legenda reportajului polonez, din România va fi prezent Varujan Vosganian, căruia îi este dedicat un eveniment în data de 20 octombrie. La întâlnirea cu publicul, moderată de criticul literar Dorota Kozicka, va participa, alături de scriitor, traducătoarea în polonă a Cărții șoaptelor, Joanna Kornaś-Warwas. Volumul a apărut în acest an la Editura Książkowe Klimaty, în seria special dedicată literaturii române, „Rumuńskie Klimaty”, prin programul TPS al Centrului Cărții.

Din comunicatul ICR Varșovia

Manifestări artistice harghitene cu participare clujeană

În ultima perioadă, nu trece un sfîrşit de săptămînă fără o participare a armenilor gherleni la diferite manifestări culturale sau religioase desfăşurate în ţară. Astfel, în oraşul Gheorgheni, jud. Harghita, au avut loc manifestări prilejuite de cea de a V-a ediţie a Festivalului Artei Armene, avînd în vedere că localitatea harghiteană este alături de Gherla, Dumbrăveni şi Frumoasa unul din cele mai renumite centre ale spiritualităţii armeneşti transilvane. Aici s-au adunat, timp de trei zile, reprezentanţii artei şi culturii armene din zona noastră. Nu puteau lipsi mesagerii vieţii artistice clujene, incluzîndu-i aici şi pe gherleni, binecunoscuţi prin măiestria lor artistică. Punctul central al festivităţilor a fost Conferinţa internaţională „Armenii Maghiari din Transilvania – trecut, prezent şi viitor”, ce a avut loc sub înaltul patronaj al domnului Hamlet Gasparian, ambasadorul Republicii Armenia în România.

9-10/2015

ziarulfaclia.ro 19

Note de călătorie

Armenia văzută prin ochii unui student la medicină

Pregătirea pentru o profesie atât de complexă precum medicina înseamnă nu numai o sârguință deosebită în acumularea de informații teoretice ci și o pregătire practică specială. Varietatea metodelor de lucru, în funcție de regiuni geografice, de cei care locuiesc în diferite țări de pe glob, de școlile internaționale de medicină este o chestiune care îmbogățește experiența oricărui student.

Membră a IFMSA (International Federation of Medical Students’ Associations), Societatea Studenţilor în Medicină Bucureşti oferă acestora ocazia de a-şi efectua practica de vară în străinătate, acolo unde există posibilitatea unui schimb de experienţă atât medical cât şi cultural, prin unui departament care poartă denumirea de SCOPE (Standing Committee on Professional Exchange).

20

9-10/2015

De ce Armenia?

În anul 2015, printre cele aproximativ 50 de ţări ce ofereau stagii de pregătire medicală pentru studenţii bucureşteni, se număra şi Armenia. Am privit cu interes din prima clipă această ofertă. Vă întrebați, probabil, de ce era foarte interesantă pentru mine această țară?

Făcând parte din mozaicul etnic al Dobrogei, pot spune că aveam câteva informaţii despre comunitatea armeană din Constanţa. Am urmărit cu interes toate activitățile organizate de-a lungul timpului și am observat anumite caracteristici: credinţa, talentul, seriozitatea, puterea de adaptare, ospitalitatea sunt doar câteva dintre calităţile care definesc această comunitate. Aşadar, m-am gândit că este o bună ocazie să îi cunosc pe armeni chiar la ei acasă, pe pământul lor binecuvântat, acolo

unde Sfinţii Apostoli Bartolomeu şi Tadeu au creştinat acest popor, creștinismul devenind aici religie de stat, înaintea Romei.

Bineînțeles că am început să mă interesez cum voi face deplasarea în această țară atât de interesantă. O legătură directă București Erevan nu exista. Pentru a ajunge în Erevan aveam la dispoziţie mai multe variante. Una presupunea traseul Constanţa-Istanbul-Tbilisi-Erevan, cu autocarul, alta Bucureşti-Viena-Erevan, cu avionul. M-ar fi atras și o deplasare pe mare, dar pe feribotul Constanţa-Batumi au acces numai produsele destinate comerțului, aşa că, la recomandarea mamei mele am ales varianta Bucureşti-Moscova-Erevan, cu avionul, considerând că este o oportunitate de a vizita şi capitala Federaţiei Ruse.

La Erevan și în împrejurimi

După jumătate de an de planuri şi vise, iată-mă ajuns în noaptea dinspre 3 spre 4 august, în aeroportul Zvartnots din capitala Armeniei. Zborul Tansaero de la Moscova a aterizat în jurul orei 01:40. Îmi iau bagajul de cală şi ies din aeroport. Uitându-mă pe pancardele oamenilor ce îi aşteptau pe musafiri, nu îmi regăseam numele nicăieri...

Când, deodată, aud un strigăt: „Mircea, hello!” Era una dintre gazdele mele, Sisak Baghdasaryan, care m-a recunoscut graţie unui site de socializare. Acest tânăr minunat, foarte implicat în acțiuni de voluntariat, aştepta studenţii străini ce veneau în practică în Erevan.

Distanța dintre aeroport şi oraş este de aproximativ 30 de km.

Cu siguranță că mi-ar fi fost greu să mă descurc singur, așa că am apreciat enorm efortul colegului meu armean. Ajunşi în centru, neam oprit la o companie de telefonie mobilă, pentru a-mi cumpăra o cartelă de telefon. Neavând drami (moneda locală) am încercat să plătesc cu cardul bancar, dar Sisak, dovedind o ospitalitate extraordinară (aveam să constat că este poate cea mai frumoasă calitate a acestui popor) a ţinut să îmi cumpere el cartela. În scurt timp am ajuns la căminul studenţesc de pe strada Davit Anhaxt din cartierul Zeytun.

Ajuns acolo, l-am cunoscut pe administrator, domnul Narek, care m-a condus la cameră. Situată la ultimul etaj, camera conţinea strictul necesar pentru mine şi ceilalţi doi colegi, oferind o panoramă superbă a Muntelui Ararat și a întregului oraș.

Iată-mă, așadar, privind muntele acesta legendar, la câteva mii de kilometri de casă, într-o lume aproape necunoscută, dar care își dezvăluia treptat farmecul oriental. Știam că voi avea multe de vizitat (nu bănuiam la început cât de copleșitoare avea să fie această experiență pentru mine), dar mai întâi m-am gândit cu toată seriozitatea la scopul pentru care venisem acolo: o meserie pentru care trebuie să mă pregătesc continuu.

Așadar, am optat pentru practică în cadrul secției de cardiologie a spitalului Erebuni și am fost repartizat pe Departamentul de Aritmologie, un departament nu cu mulți pacienți internați, dar cu cazuri speciale.

Aici am să intru puțin în amănuntele medicale, pentru că am avut surprize foarte plăcute, pe care trebuie să le menționez.

Fiind sub tutela doctorului Sona Tribunyan, am lucrat foarte mult cu Holter EKG. Ce presupune?

Pacientului îi este montat acest aparatat ce înregistrează cu ajutorul unor electrozi activitatea electrică a cordului pe durata a 24 de ore.

Datele obținute sub forma unor electrocardiograme se descarcă în computer, apoi se interpretează.

Fiind un departament multidisci-

plinar, am avut ocazia de a învăța de la inginerul Hrayr Ghazaryan modul de programare al pacemakerului, un stimulator cardiac, dispozitiv indispensabil pentru mulți pacienți ce suferă de diverse aritmii cardiace. Dotările secției în ceea ce privește aparatura nu erau

9-10/2015

21

foarte diferite de dotările spitalelor bucureștene. Pe lângă aparatura rusească, cea americană își avea locul, semn că puternica diasporă armeană poartă și grija inimilor celor de acasă. Întregul personal medical lucra într-o atmosferă foarte liniștită, relaxantă, prietenoasă ceea ce făcea ca munca depusă să pară mai ușoară. Infirmiere, asistente, ingineri, doctori, toți formau o adevărată echipă care avea drept țel confortul și binele pacientului. Și dacă am ajuns și la pacient nu pot să nu remarc faptul că în

22

9-10/2015

Armenia doctorului i se acorda respectul cuvenit. Nu este considerat un funcționar care are de îndeplinit niște sarcini, de completat niște formulare, de parafat niște hârtii și de dat explicații orișicui despre modul în care acționează, tratează, îngrijește. În decursul unei luni nu am sesizat nicio discuție aprinsă pe secție, nici între pacient și personalul medical, nici în cadrul personalului, lucru datorat respectului reciproc și educației de acasă. Trebuie să știți că eu nu am simțit deloc acolo, în Erevan,

această presiune mediatică pe care o suportă astăzi medicii din România. Am simțit continuu un respect puternic pentru profesia noastră, pentru ceea ce reprezentăm în societate.

Pe lângă experiența grozavă acumulată în domeniul cardiologiei, pentru care vreau să mulțumesc întregului Departament de Aritmologie al spitalului Erebuni, șansa de a cunoaște îndeaproape cultura și tradiția armeană am încercat să o exploatez la maxim. Împreună cu ceilalți colegi mediciniști (din țări precum Slovacia, Iordania, Grecia, Dubai, Iran, Polonia, Italia, Spania, Franța) ne-am bucurat de un grozav program social organizat de Khachatur Margaryan (președintele IFMSA Armenia), Mane Tadevosyan, Irina Muradyan, Seda Martirosyan și a altor studenți.

Vă mărturisesc că nu au fost doar niște simple excursii, ci a fost o adevărată incursiune în inima unei vechi civilizații a cărui creștinătate se dezvăluia treptat, dar cu putere, la fiecare pas.

Bineînțeles, primul loc splendid pe care l-am vizitat, a fost celebrul Lake Sevan, cel mai mare lac din tot Caucazul. Am făcut plajă, am înotat și am mâncat grătar armean, care nu diferă foarte mult de cel românesc. Peștele din acest curat lac, are un gust cu totul aparte.

Recomand tuturor o porție de pește alb, fript pe gratar alături de gustoasa pâine armenească, lavaș.

Deasemenea, am urcat și la Biserica ce dateaza din secolul al IX-lea de unde poți admira împrejurimile cu totul speciale. În altă zi am fost la Catedrala Ecimiadzin despre care știam încă din România că este cea mai veche catedrală creștină din lume, datând din secolul al IV-lea. Îmi imaginam că va fi un loc cu totul deosebit, dar trebuie sa recunosc

că a fost mult peste așteptări. Aveai impresia că te desprinzi de pământ, peste tot dăinuia liniștea și pacea! În pământul cu accente arămii creșteau plante de o frumusețe rară, cu miresme dintre cele mai diverse. Inclusiv mirosul de tămâie era altul, parcă mult mai natural și mai plăcut decât cel pe care îl știam eu.

Catedrala este construită din tradiționalul tuf armenesc. Această rocă dă un aspect atemporal clădirilor și este folosită în construcții, doar de către armeni. Mi s-a spus că armenii cu posibilități din diaspora, preferă să își construiască casele din această rocă, poate datorită proprietăților acestui material, poate datorită dorului de acasă...

O mânăstire cu o bogată încărcătură istorică este cu siguranţă Khor Virap, aflată la circa 45 de km de Yerevan. Situată în vârful unui deal, la poalele Muntelui Ararat, mânăstirea este cunoscută ca fiind locul unde a fost întemniţat Sfântul Grigorie Luminatorul timp de 13 ani. Este un loc aproape magic.

Dar, să ne reîntoarcem la Erevan. Este un oraş viu, plin de farmec, departe de stilul occidental cu care ne-am obișnuit în ultimul timp, deopotrivă cosmopolit și tradițional, care oferă numeroase posibilități de recreere, de la muzee cu expoziţii impresionante, la celebrul târg Vernissage, restaurante cu bucătărie tradiţională şi nu numai, cluburi de noapte cu muzică diversă, localuri în care poţi asculta live de la jazz armenesc la muzica internaţională; o simplă plimbare pe înserat în Piaţa Republicii este o încântare datorită atmosferei create de Fântânile Cântătoare din faţa Muzeului Naţional de Istorie!!

Vă pot descrie multe obiective pe care un turist poate și trebuie să

9-10/2015

23

le viziteze, dar pe acestea le găsiți destul de repede în orice ghid turistic.

Vă voi spune ce m-a impresionat foarte mult.

Aflat în vizită la Muzeul Național de Istorie, printre multele bijuterii mai noi sau mai vechi de o delicateţe remarcabilă, icoanele şi obiectele bisericeşti de o măiestrie divină, mi-a rămas întiparită în minte imaginea celei mai vechi opinci, făurită în urmă cu peste 5.000 de ani, marcă a unei civilizaţii străvechi.

Un muzeu cu totul aparte este cu siguranţă Muzeul Genocidului, genocid în urma căruia poporul armean a pierdut în jur de 1.500.000 de vieți, fiind vizată atunci, cu precadere intelectualitatea. Expoziția muzeului este alcatuită în mare parte din fotografii și texte cu caracter informativ; drame ale unor familii, ale întregii societăți, sunt redate prin aceste mărturii zguduitoare. Este un subiect sensibil astăzi, la nivel internațional, în contextul în care Turcia nu recunoaște aceste tragice evenimente. Eu am aflat despre acest genocid grație manifestărilor de comemorare a victimelor din primăvara acestui an de pe Strada Armenească din București. Ceea ce nu știam este „contribuția” poporului german la acest genocid sau „Hidden Complicity: Germany and the Armenian Genocide” așa cum sună un titlu de afiș din cadrul muzeului. După o expoziție cutremurătoare, vizitatorii sunt invitați să depună flori în memoria victimelor genocidului, lângă flacăra înconjurată de douăsprezece elemente ce semnifică numărul regiunilor în care poporul armean a avut de suferit.

Nu puteam omite o slujbă de Duminică pe pământul celor mai vechi creștini, așa că, împreună cu o parte dintre colegii mei, am 24

9-10/2015

participat la ceea ce noi numim Liturghie, într-o frumoasă biserică din centrul Erevanului. Am văzut cu uimire și încântare un lăcaș plin cu credincioși de toate vârstele, dintre care se faceau remarcate familiile tinere cu copii de câțiva anișori, pe care i-au adus la slujbă, chiar mulți copii, care păstrau liniștea într-un mod de dat exemplu altor tineri din țări mai... dezvoltate tehnic.

Schimbând registrul putem spune că o atmosferă de târg adevărată este la Vernissage; acel târg de odinioară pe care îl știam din poveștile de familie, o piață în care găseai tot felul de lucruri: carpete, îmbrăcăminte de blană, calendare, servicii de cafea, tacâmuri, obiecte decorative din lemn, ceasuri, samovare, obiecte lucrate în filigran, bijuterii și multe altele, cele mai multe fiind lucrate manual, cu o meticulozitate de excepție. Aidoma unui târg din Balcani, Vernissage a fost locul unde am putut să îmi pun în valoare calitățile

negustorești de aromân/vlah. Oferta a fost foarte bogată, vă mărturisec că m-am tocmit (am aflat ulterior că acest lucru le face plăcere și negustorilor, privind totul ca pe o competiție). Aș fi făcut numeroase cumpărături, dar a trebuit să mă rezum doar la câteva lucruri ce le-am adus în semn de amintire celor de acasă. Închei cu regret acest articol, așa cum am încheiat, în data de 26 August 2015, experiența mea în minunata Armenie. O Armenie în care, spre deosebire de multe alte locuri, oamenii mi-au dat impresia că trăiesc, nu că funcționează.

Pe curând, Armenia!

mircea Bajdechi

student anul v la, universitatea de medicină și Farmacie „carol davila” București, Facultatea de medicină Generală

manga-badanegan

Ուլիեամ Սարոյեան. Առակներ

Առյուծի պէս մռնչացող նապաստակը

Երեկոյեան, քունէն արթննալով առյուծը կը սկսի մռընչալ՝ արթնցնելով անտառէն հեռու ծայրերը քնացած կենդանիները: Կարթննայ նաեւ նապաստակ մը, որը տեսնելով միւս կենդանիները կը փախին եւ կը պահվըտին, կ ըսէ. Ինչու պէտք է առյուծը այդպէս ահարկու մռնչայ եւ բոլորը փախին եւ պահվըտին: Ինչ է, չեմ կրնար ես ալ անոր պէս մռնչալ, որ մեծէն պզտիկ սրտաճաք ըլլան վախէն: Եւ նապաստակը, թոքերը պատռելով կը փորձէ առյուծի պէս մռնչալ, բայց միայն ողորմելի ճըվճըվոց մը դուրս ելաւ: Ճիշդ այդ պահուն անօթի ա-

ղուես մը կանցնէր: լսելով նապաստակին ճըւճըւոցը՝ ան կու գայ, կը ճանկէ մեծամիտին գլուխը եւ կըսէ. Ասկէ յետոյ լաւ հիշէ՝ դուն նապաստակ ես եւ ոչ առյուծ: Կ’ըսէ եւ կ’ուտէ հիմար նապաստակը:

Առյուծն ու կրիան

Փոքրոգի, իրենց չափը չգիտցող մարդոց բնութագրելու ատեն մօրեղբայրս առակ մը կը պատմէր որսորդի գնդակէն խոցուած, ցաուէն մռնչացող ու մահուան սպասող առյուծի մասին: Դանդաղաշարժ կրիա մը կու գայ առյուծին մօտ եւ կըսէ.

– Ինչու այդպէս կծկըուած բուռ մը դարձած ես: – Որսորդի գնդակէն վիրաւորուած եմ,- կը պատասխանէ առյուծը: Կրիան չափազանց կը բարկանայ: – Թող անիծուին այդ որսորդները, թող կոտրուին անոնց ձեռքերը, որ չվիրավորեն մեզ նման հզոր, հրաշալի երկրային արարածները: – Եղբայր կրիայ, կը ներես ինձ, բայց... Անկեղծ ըսելով, որսորդին գնդակը ինծի աւելի քիչ ցաւ պատճառեց, քան քու խօսքերդ: Այս ըսելով՝ շունչը տուաւ: »ընթերցանության գիրք» Հեքիաթներ Առակներ

9-10/2015

25

Գլուժ

ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ՎըՐզըՐըՍքՈՒԻՆ ՆՎԻՐՎԱծ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՄշԱԿՈՒՅԹԻ ՕՐԵՐ

Սեպտեմբեր ամսու վերջի շաբաթավերջին գլուժաբնակ հայերու կողմե՝ Թրանսիլվանիո Ազգագրական Թանգարանին մեջ կազմակերպվող Հայկական Մշակույթի Օրե26

9-10/2015

րու նախկին չորս թողարկումները Գլուժի քաղաքացիները հրավիրեցին ծանոթանալու հայ-կաթոլիկ դավանանքի թրանսիլվանահայության պատմությանը և քաղաքակրթությանը՝

ինքնատիպ ցուցահանդեսներու և գրավիչ ծրագրերու միջոցով: «Մեր ցուցահանդեսները ինքնատիպ են, մենք ոչ մեկին կընդօրինակենք», կըսե այդ ցուցահանդեսներու նախաձեռնող և կազմակերպիչ՝ Հայկական Թանգարանի ընկերակցության տնօրեն Միրչա Թիվատարը: Եվ լիովին ճիշտ է, քանի որ ամեն անգամ, երբ կհատեն Թրանսիլվանիո Ազգագրական Թանգարանի շեմը, այցելուները կծանոթանան թրանսիլվանահայ մշակույթի մեկ այլ երեսակի մը. սրբապատկերներ, հին գիրքեր, գորգեր, տարազներ, թանգարանագետներու կողմե արհեստավարժորեն վերականգնված և ցուցադրված՝ շնորհիվ միջմշակութային և միջէթնիկական հողին վրա համագործակցության խանդավառ կողմնակից հանդիսացող, տնօրեն Թուտոր Սըլըճանի ցուցաբերած նեցուկին: Ինչևէ, Թուտոր Սըլըճան նկատեց, որ հայերը այս առումով ճանապարհներ բացած են և գլուժաբնակ մյուս փոքրամասնություններուն համար օրինակ դարձան՝ ազգագրական թանգարանին հետ մշակութային գործընկերության տեսանկյունեն: Գլուժ քաղաքի Հայկական Մշակութի Օրերու հինգերորդ թողարկումը, որ կայացավ Սեպտեմբեր 26-ին և 27-ին, անցկացվեցան հայ-կաթոլիկ եպիսկոպոս Օքսենտիուս Վըրզը-

րըսքուի (1655-1715թթ.) անձնավորության հովանիի ներքո՝ իր մահվան 300 ամյակի կապակցությամբ: Առանցքային միջոցառումը եղած է ցուցահանդեսը` իր տեսակով առաջինը թրանսիլվանահայության պատմության մեջ, որը կազմված էր նկարներե, պաշտամունքի առարկաներե, գիրքերե և վավերագրերե որոնք կառնչվին պատմական Արմենոպոլսի՝ այսօրվա Կեռլայի հիմնադրին: Իր ազգականներու պատվիրած նկարեն (որը պատրաստված է եպիսկոպոսի մահվընեն բավական երկար ժամանակ անց) մեզ կնայի վայելչադեմ, թխահեր, թավամորուս և հայացքով ապագան որոնող տղամարդ մը: Այս դիմանըկարով պատկերացում պիտի ունենային եկող սերունդները հավասարապես եկեղեցիի, համայնքի և նույնիսկ համայն Թրանսիլվանիո քաղաքականության համար նշանավոր այս մարդու մասին, քանի որ ան գործի դրավ և՛ սուրը, և՛ մտքի շեղբը՝ արտոնությունները ձեռք բերելու համար: Իր ջանքերուն շնորհիվ Թրանսիլվանիա հաստատված հայերը արտոնություն ստացան զբաղվիլ կաշեգործությամբ և առևտուրով, ինչը նպաստեց ոչ միայն իրենց, այլև ողջ իշխանապետության բարգավաճմանը: Եպիսկոպոս Վըրզըրըսքուի կողքին ցուցադրվեցան նաև անոր պատկանած քանի մը հոգևորականի արժեքավոր հանդերձանք, ինչպիսիք են էլեոնոր կայսրուհիեն նվեր ստացած ուսարկուն և շուրջառը: Վըրզըրըսքուի մահվընեն կարճ ժամանակ անց, Կեռլայի համայնքը որոշում ընդունեց կանգնեցնել քաղաքի հիմնա-

դիր եպիսկոպոսի արձաը մը, հետագային նախագիծը քանի մը անգամ լքված և հետո նորեն օրակարգի վրա բերված ըլլալով: Անգամ մը կայացավ նույնիսկ նախագիծերու մրցույթ մը, սակայն հայերու այս ձըգտումը ապարդյուն դարձավ պատմության խմորումներու պատճառով, քանի որ հաճախ գումարները պետք է ծախս-

վեին կայսրության բանակի ֆինանսավորման, 1848-1849թթ. հեղափոխութենեն ետք վերակառուցման, կամ այլ փորձանքներու՝ առաջին և երկրորդ աշխարհամարտերու սպառնալիքներու առջև կանգնած համայնքին օգնելու համար: Կոմունիստական վարչակարգի հաստատումով նախագիծը ընդմիշտ մոռացության

9-10/2015

27

մեջ ցուցադրվեցան նաև Հայաքաղաքի այլ նշանավոր ծխատեր քահանաներու դիմանկարները, իրականացվեցավ Կեռլայի Հայ-կաթոլիկ ծուխի և Ռումանիո Հայոց Միության մասնաճյուղի օգնությամբ և շնորհիվ Հայկական Թանգարանի ընկերակցության մշակութային տնօրեն Միրչա Թիվատարի ու Գլուժի ՌՀՄ մասնաճյուղի քարտուղար Աննա շթայպի ջանադիր աշխատանքին, ինչպես նաև ազգագրական թանգարանի մասնագետներու ցուցաբերած նեցուկին: Վերջին չորս տարիներու ընթացքին, Հայկական Մշակույթի Օրերու յուրաքանչյուր թողարկման առիթով տեղի ունեցավ նաև Սոնկոթ քրիշթոֆի հեղինակած Թագավորական ազատ քաղաք Կեռլա (1700-1900թթ.) մենագրության տրվեցավ, իսկ արձանի ման- Թանգարանի տնօրեն Թուտոր ռումաներեն տարբերակի մերակերտեն առ այսօր պահ- Սըլըճանը: կական հատորի շնորհանդեպանված է միայն պատվանԵպիսկոպոս Վըրզըրըսքուին սը («Արարատ» հրատարակչուդանը: Եպիսկոպոս Վըրզըրըս- նվիրված ցուցահանդեսը, որու թյուն, թարգմանիչ՝ Անտրեա քուի արձանի կանգնեցումը անոր հիմնադրած քաղաքի կեդրոնը, հայ-կաթոլիկ հոյակապ մայր տաճարի կողքին, կմնա հայոց այն երազանքը, զոր կհուսան իրականացնել ոչ հեռավոր ապագային: Այնուամենայնիվ խորհրդանշական քայլ մը ըրված է. Օքսենտիուս Վըրզըրըսքուի մահվան 300 ամյակի կապակցությամբ Ռումանիո Հայոց Միության Գլուժ քաղաքի մասնաճյուղը պատրաստեց հուշատախտակ մը, զոր Հայկական Մշակույթի Օրերու շրջանակեն ներս հանդիսավոր կերպով նվիրեց այն անհատներուն և կազմակերպություններուն, որոնց հետ համագործակցած է վերջին տարիները: Անոնց շարքին է նաև Թրանսիլվանիո Ազգագրական 28

9-10/2015

Կիցը, համակարգող՝ լուչիան Նասթասը-Գովաչ): Այս անգամ հերթը եկավ Ինքնուրույն մասերու երկու հատորներուն, որոնք կազմված են Հայաքաղաքի կենցաղին և պատմությանը վերաբերող ահագին թվով փաստաթուղթերե, որ կպարունակեն ավելի քան 800 էջ: Ինչպես միշտ, Հայկական Մշակույթի Օրերեն չպակասեցավ երգուպարը: «Արմենո-

պոլիս» երգչախումբը կատարեց եկեղեցական երգեր, իսկ Կեռլայի «Հայաքաղաք» և Յաշի «Սիամանթո» համույթները հանդիսատեսներու աչքերուն առաջ բերին հեռավոր Հայաստանի մեղեդիները: Եվ, քանի որ 2015-ը Հայոց Ցեղասպանության 100 ամյակը նշող տարին էր, հանրությունը հնարավորություն ունեցավ նաև դիտելու այս ող-

բերգության մասին քանի մը ֆիլմեր: Անտարակույս՝ Գլուժ քաղաքի Հայկական Մշակույթի Օրերու հինգերորդ թողարկումը լիակատար հաջողություն մըն էր:

Անտրեա Կիցը (baabel.suprapus.ro)

9-10/2015

29

Կեռլա

ՄշԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ծՐԱԳԻՐ

Հոկտեմբեր ամսին ալ շարունակվեցավ Հայոց Ցեղասպանության 100 ամյակին նվիրված միջոցառումներու շարքը: Այսպես, կիրակի Հոկտեմբեր 11-ին, Ռումանիո Հայոց Միության տեղական մասնաճյուղի և Պուտափեշթի Հայ Մշակութային Կեդրոնի համատեղ կազմակերպմամբ Կեռլայի մեջ տեղի ունեցավ Մեծ Եղեռնին նվիրված մշակութային միջոցառում մը, այն է՝ 1848 թվականի Հունգար հեղափոխության ընթացքին զոհված 1200 հայազգի զինվորներու և սպաներու հիշատակին թողարկված հուշամետալներու հանձնումը: Մետալաբաշխութենեն ետք տեղի ունեցավ մշակութային միջոցառումներու շարք. պուտափեշտաբնակ պարոն Կապոր Վարդապետյանի լուսանկարներու ցուցահանդես, «Հայաստանի 13 մայրաքաղաքները» թեմայով ցուցահանդես, Pop Up Spider տիպի ցուցադրական համակարգով ներկա30

9-10/2015

Ցուցահանդեսը բացավ պարոն Ալեքս Ավանեսյանը՝ Կեռլա քաղաքի կրքոտ երկրպագու մը, որու ծնողները իրար հադիպեցան 1942 թվին Կեռլայի մեջ՝ Սուրբ Գրիգոր լուսավորչի տոնի առիթով: Միջոցառմանը մասնակցեցան կեռլաբնակ հայ համայնքի անդամներ, ինչպես նաև անոնց համակրողներ: Մշակութային ծրագիրը մտահղացավ և համակարգեց ներքոստորագրյալս, հուսալով լայն հասարակությանը ներկայացնել պատմական Արմենոպոլսի նախկին շուքի գոնե յացված «Հայ գրքի տպագրու- մեկ չնչին մասնիկը, ինչպես թյան 500-ամյակ» թեմայով ցու- նաև Հայաստանի հսկայական ցահանդես: Հետո ցուցադրվե- պատմամշակութային ժառանցավ ռեժիսոր տիգրան խզմալ- գությունը: յանի «Արմին Վեկներ՝ Ցեղասպանության լուսանկարիչ» ֆիլմը, որը զորեղ տպավորություն էրմոնե-զապել մը ձգած է հանդիսատեսնեՄԱՐԹԱՅԱՆ րուն վրա: Ի նշան երախտագիտության զույգ՝ Կեռլայի և Պուտափեշթի հայ համայնքներու մշակութային համագործակցության համար, Հունգարիո Հայոց Ինքնակառավարման փոխնախագահ պարոն Ալեքս Ավանեսյանը հուշամետալները հանձնեց Ռումանիո Հայոց Միության Կեռլայի մասնաճյուղի նախագահ պարոն Իոան էսթեկարին և նույն մասնաճյուղի փոխնախագահ պարոն Իանոշ տեպրեցենիին: բրոնզաձույլ հուշամետալները կպատկերեն 1848-ի հեղափոխության ատեն նահատակված հայազգի սպաներ լազար Վիլմոշին և էրնո Գիշին:

քոնսթանցայի Հայ Առաքելական Եկեղեցվո Անվանակոչության և Մատաղի տոն

քոնսթանցայի Սբ. Մարիամ Աստվածածնի անվանակոչության տոնին մասնակցեցան, Ռումանիո տարբեր քաղաքներե ժամանած հայ հավատացյալներու հոծ բազմություն մը՝ ինչպես Պուքրեշեն, Պաքըուեն, տուլչայեն: տոնին ներկա էին նաև հարգարժան հյուրեր՝ Ռումանիո

մեջ Հայաստանի դեսպան պրն. Համլետ Գասպարյան, ՌՀՄ նախագահ Վարուժան Ոսկանյան, ՌՀՄ ընդհանուր քարտուղար Պերճ Մարգարյան: տոնական պատարագը մատուցվեցավ ձեռամբ գերաշընորհ տ, տաթև եպսկ. Հակոբյանի և մասնակցությամբ Պոթոշանի հայ ծխատեր քհն. Ռատու Հոլքայի, քոնսթանցայի հայ ծխատեր. քհն. Օշական խաչատրյանի և դպիր Արթուր Պորանյանի: Պատարագի ավարտեն ետք, տեղի ունեցավ Սբ. էջմիածնեն բերված սբ. Մեռոնով ջուրը օծելու արարողությունը: Արարողությունը կատարվեցավ ուղեկցությամբ եկեղեցվո երգչա-

Ժամանակեն շուտ, սեպտեմբեր ամսույն մեզմե ընդմիշտ հեռացավ բոլորիս շատ սիրելի բարեկամ, գործընկեր,մեր համայնքին մեջ շատ հարգված ու սիրված անձնավորություն Նադյա Գևորգյանը: Վերջերս, երբ լրացավ իր մահվան 40 օրը, դժվար է հավատալ, որ այլևս մեր հետ չէ սիրելի Նադյան, չպիտի տեսնենք այլևս իր ժպիտը, լսենք իր խորհուրդները, երբեմն ալ ներկա ըլլանք իր շատ կարճ տևող անցողիկ բարկությանը: Նադյան շատ կսիրեր կյանքը, իր աշխատանքը, իր շուրջի մարդոց: Ան ջերմեռանդ հավատացյալ մըն էր և յուրաքանչյուր կիրակի բարեխիղճ

կերպով ներկա էր Սբ. պատարագի արարողության, ծայրեն-ծայր գոց գիտեր ամբողջ պատարագը: շատ կսիրեր և իր աշխատանքը՝ ըլլալով եկեղեցվո հայ թաղականության քարտուղարուհին, մոտեն կըճանչնար համայնքի ամեն մեկ անդամին և ով ալ մտներ իր աշխատասենյակը որևէ հարցով կամ լուրջ խնդիրով մը, ամենուն ալ բավարարված ճամբու կդներ: Ցավոք, կյանքի վերջին շըրջանին հեռանալով աշխատանքեն, ան թե´ հոգեպես և թե´ ֆիզիկապես ցնցում մը ապրեցավ: Կարճ ժամանակե մը ետք հայտնաբերված ծանր

խումբի՝ ղեկավարությամբ երիցկին Արմինե խաչատրյանի և երգեհոնահար լուիզա Թերզյանի: Այնուհետև, Սրբազան հայրը որպես եպիսկոպոսական գնահատանքի նշան, բարեօրհնության հրովարտակներ հանձնեց ներքոհիշյալ հավատացյալներուն՝ եկեղեցվո ձեռնարկներուն անոնց գործուն մասնակցության և մշտական աջակցության համար՝ Արշալույս Կուրըու, Ազատուհի Պենլյան, լուիզա Թերզյան, Ակոբ Գևորգյան, Սերճիու Սարգիսյան, լուիզա Մերտինյան և էդվարդ տիրատուրյան:

խոսք Նադյայի կենդանի հիշատակին

հիվանդությունը գետնեց զինքը: բոլորիս սիրելի Նադյայի անկորնչելի հիշատակը միշտ վառ պիտի մնա բոլոր իր ճանչցողներու հոգիներու ու սիրտերու մեջ: 9-10/2015

«Նոր Կյանք»

31