De Boomklever April 1989

Afgiftekantoor : Leuven

x

de boomklever DriemaandelĂŻks ti dschrift van De Wielewaal afdelin

jaargang 17, nummer 2

Leuven

15 April 1989

Verantwoordelijke Uitgever : A. Verboven, Tervuursevest 254 bus 3, 3000 Leuven

INHOUD Inhoud -

Boekbespreking . ortolanen

De laatste

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

2

in vlaanderen .

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

3

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

4

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

•

.

.

.

.

.

.

.

•

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

6

Rare vogels - Op de (s)pech(t)strook .

.

.

.

.

. .

.

•

.

•

.

.

.

.

.

.

.

•

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

7

Kalender .

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

•

.

.

.

8

Verslagen

.

.

.

Zeg het met

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

orchideeen

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Werkten mee aan dit nummer

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Monique en André

Boekbespreking Vogels in Vlaanderen - voorkomen en verspreiding.

Vlaamse avivaunacommissie-Bornem,

I.M.P.

1989,

448 pagina's.

Sedert het begin van de jaren 70 is er in Belgie geen enkel werk meer ver­ schenen dat de toestand van de vogels op ruimer dan lokaal niveau beschrijft.

Dit in kontrast tot de hoeveelheid veldwerk en de talloze publicaties in plaatselijke tijdschriften,

avifauna's en

jaarboeken.

De vzw Vlavico ontstond uit het verlangen van een groot aantal ornithologen om al deze informatie te bundelen tot één geheel.

Dit boek is het resultaat van hun werk.

Het boek opent met een uitgebreide

beschrijving van de geologie, de belangrijkste biotopen en landschappen in Vlaanderen.

Vervolgens worden alle vogelsoorten die ooit in Vlaanderen werden wàarge­ nomen besproken.

Van iedere soort worden de status in Vlaanderen,

gegevens over de trek en

ringresultaten gegeven.

In de soortbespreking wordt steeds een bepaalde chronologische volgorde wat de verstaanbaarheid zeer ten goede komt.

aangehouden,

Hetzelfde geldt

voor het gebruik van de status-pictogrammen.

Vogels in Vlaanderen is geschreven door 75 verschillende auteurs. trouwens ook te zien

:

Dat is

de hoeveelheid informatie die over iedere soort ge­

geven wordt verschilt sterk van soort tot soort Jammer is ook dat een aantal illustraties

(lees

:

auteur tot auteur).

(pentekeningen) benedenmaats zijn

en dat er zoveel taal- en/of typfouten voorkomen (een kinderziekte van de eerste druk

?).

Positief zijn dan weer de talrijke literatuurverwijzingen.

Alles bij elkaar een prettig leesbaar boek,

ondanks de schoonheidsfouten.

Als laatse opmerking dient nog opgemerkt te worden dat onze voorzitter, Marc Herremans,

een niet onaanzienlijke bijdrage

leverde tot het ontstaan

van dit werk.

André

DE LAATSTE ORTOLANEN IN VLAANDEREN In Vlaanderen,

zoals in grote delen van het Europese laagland,

steeds een soort geweest van de kleinschalige, op zandgronden,

is de Ortolaan

houtwalrijke akkerbouwgebieden

met verbouwing van granen (vooral rogge en haver) en aardap­

pelen.

Nog tot omstreeks

1955 was de Ortolaan een niet zeldzame broedvogel

in grote

delen van de provincies Antwerpen en Limburg en was de soort ook plaatselijk nog goed vertegenwoordigd op de zandgronden van Oost-Vlaanderen en noord­ oostelijk Brabant.

De soor t

verdwijnt als broedvogel

uit de Provincie Oost-Vlaanderen

den van de jaren zestig en uit de Turnhoutse Kempen tussen 1970 en Na

1980 broedt de soort nog slechts in zeer klein aantal op het

teau

in het mid­ 1980.

Kempens pla­

in de provincie Limburg en ook hier blijven de aantallen van jaar tot

jaar afnemen.

In

1986 werden nog

18 broedparen en 37

zangterritoria geteld

(er is een struktureel overschot aan mannetjes).

Men mag aannemen

dat vooral ekologische,

gisc he veranderingen een rol spelen Biotoopsverlies,

en in zekere mate ook klimatolo­

in deze achteruitgang.

door het verdwijnen van de kleinschalige landbouw,

van de houtwallen,

het rooien

maar vooral door de snelle opkomst van de maiskultuur zijn

de oorzaak van achteruitgang.

Negatieve klimatologische faktoren zoals neerslagrijke en koudere voorjaren, en de aanslepende droogte in het overwinteringsgebied (Sahel),

zullen deze

evolutie zeker versneld hebben.

Bescherming

van de relictpopulatie in Limburg is dus meer dan dringend nodig.

Om de biotopen te redden werden kontakten met landbouwers gelegd. Op bepaalde plaatsen,

liefst langs eikenrijen of eikehoutwallen worden opnieuw rogge,

haver en gerst ingezaaid. Vanzelfsprekend kunnen dit geen oplossingen zijn op langere termijn,

het doel is ervoor te zorgen dat enkele jaren een stabiel

biotoopaanbod ontstaat. Ondertussen kan gezocht worden naar konkrete oplos­ singen op lange termijn.

Op

13 mei brengen wij een bezoek aan een van

prachtige literatuur

zangvogel. :

Een aanrader

de laatste broedgebieden van deze

!

- Vogels in Vlaanderen - voorkomen en verspreiding.

Vlaamse Avifaunacommissie, - Wielewaal jaargang 51,

I.M.P.

november

1989

1985 blz. 369-385.

VERSLAGEN Verslag van de belang !Jj ke winleruitstap naar Antwerpen Rechteroever en de

Ik hoor

je al

ook anders Vanaf

zeggen

:

''

't is weer een verslag

januari,

14

auto ' s en

Met 4

ze

:

Auto 's

ik je een

'1trip-verloop'' te schrijven van de uit­

zoals we later roken,

langs de openbare weg parkeren,

29

slobeenden,

pijlstaarten,

een 0 nonnetje,

Herwig telde ''want

maar hoe kan het

inzittenden vertrokken we om 9 uur naar de Kuifeend,

15

krakeenden,

smienten,

la Monique '',

verwacht dus geen vergelijkende vogel-honden studie.

richting Antwerpen - Bergen op Zoom en, Maai.

ä

!? Kandidaat verslaggevers zijn altijd welkom.

volgende regel probeer

stap van

Kreekraksluizen

en

dit is

ook richting Hoge

treinsporen over en daar heb je

kuifeenden

(natuurlijk),

een paar

''prukes '' ofte wintertalingen.

aalscholvers,

ziker 29

voor de zon heb ik niet kunnen tellen

zelle

!'' was zijn

verontschuldiging,

maar

daarmee weet de geachte lezer dat de zon ook van de partij was.

We namen rustig de tijd voor een serieuze "kijk"

en zagen

dan ook nog een sperwer

zonder vangstneigingen laag over het water scheren en aan de Hoge Maai kant van de weg een groep kauwen, een kraai ertussen,

met hier en daar

een ringmus,

een

koolmees en een pimpelmees.

Het werd

uur,

11

teitspaaJ ''. maar

Dit

terwijl

wegwezen dus.

De slag-vergeefster noteert

:

''TV op electrici­

was de indringende stem van ons aller voorzitter,

dus luisteren

hij d e auto manoPvreerde tussen d e polders aan een kant van de weg

en containers aan de andere.

Vlak voor Berendrecht zagen we nog een buizerd

laagvliegend voor het rietveld.

We reden richting Zandvlietsluis.

Kronkel,

kronkel,

kronkel

(in de weg

!

),

bonte kraaien op een stoppelveld en rechts langs de baan drie overvliegende ganzen.

Aan een elektriciteitscentrale

(of iets dergelijks dat met hoogspanning

te maken heeft) verlieten we de baan om een

oogje te werpen op

't Groot Buiten­

schoor.

Via wat prikkeldraad en een weide,

''een uitstekend terrein voor smellekens,

want er is hier veel

wind en dat hebben ze graag

schoor in

Ik som op wat we hier zoal te zien kregen

smienten,

't vizier. futen,

wulpen,

bergeenden,

(zij wél)'' kreeg je

aalscholvers,

:

't Buiten­

grauwe ganzen,

één vliegende pijlstaart en

wilde eenden .

En dan voor de tweede maal rugweg. ja

wegwezen.

Volgens Bert waren we toen al op de te­

't is de weg terug naar het volgende

Comfortabel, cadeau bij. (of zij,

:

maar

BASF.

vanuit de warme wagen kon je hier hetzelfde grut zien als op de

vorige halteplaatsen.

hij

:

Dat klopte want we reden in de richting vanwaar we gekomen waren,

Een overvliegende blauwe kiekendief

Het was een vrouwtje, of het,

kregen we er

of misschien een onvolwassen exemplaar

want

wat moet ik nu?) had naast een duidelijke witte sluit­

vlek ook een tamelijk roskleurig verenkleed onderaan en een donkere rug, dat is het juveniele kleed

(dixit magister).

en

Dan ontdekten we een

We passeerden Ossendrecht en een groepje gras�.

juvenielen.

waarvan ongeveer een kwart

massa kolganzen,

een veld wintergraan te eten.

Ze zaten rustig op tussen de aard­

We zagen (sommigen zagen niet),

kluiten op een ander veld een klad kramsvogels en wat verder bosduiven. mijn maag rammelde.

Het was ondertussen al lang 12 uur voorbij, OPGELET

MODELVLIEGTUIGEN

Wij zagen enkel tafeleenden, 18 wintertalingen .

.

•

en,

brilduiker,

eindelijk

!,

kuif- en krakeenden en

smienten,

in de buurt van de bocht van Bath een

eethuisje.

Met een broodje in de ene en een bic in de andere hand noteerde ik nog (ter plekke) 2 wulpen,

groenling,

1

de meeste ande­

(belangrijk,

mannetje brilduiker

re schenen vrouwtjes te zijn!).

Ik vermeld hier ook, papier

:

(geheim

want nooit tevoren gezien,

toilet met voorverwarmd toilet­

je papier op de radiator).

plaats

We vertrokken opnieuw en vonden de weg.

Klein incidentje

een ruigpoter die er

geen was. " Waar zitten we nu ?

Na enkele minuten was het andermaal stoppen geblazen. :

Antwoord van het duo A/H lichting voorwaar.

"Wahahah,

in den auto op den dijk

1

•

11

Nuttige in­

Wat zagen we toen ? Daar kan ik wel op antwoorden

:

tureluur en kanoetstrandlopers.

steenlopers,

langs een verboden

En we reden weer verder,

scholeksters in zomer- en in winterkleed.

(of niet?)

(surf)weg en we zagen

Een viertal hiervan verdedigde zijn

territorium luidruchtig. Even werd de tijd genomen om een stormmeeuw te bekij­ ken,

futen waar te nemen ,

een mantelmeeuw in de lucht of rotganzen op de

berm.

Ah ja,

dit was de oesterdam naast het Schelde-Rijn kanaal waar we op reden

(sla­

lomden).

Er vloog daar warempel nog iets anders rond

:

een grote klik sneeuwgorzen,

achternagezeten door een kleine klik geciviliseerde wandelaars mét abrikoos.

Eerst hoorde ik pitsju, Troost

:

4

pitsju,

pitsju,

kluten en Herwig op de dijk,

daarna enkel nog dedju, de koude trotserend.

dedju,

dedju.

Nog wat rot­

ganzen, enkele grote mantelmeeuwen en kievitten met hopen.

Wulpen vlogen over en eindelijk kwam er nog wat show 20

exemplaren slechts,

maar enfin,

:

pitsju was weer,

met weinig waren we ook al tevreden

nog (en de

poedel was ver weg ditmaal). op weg naar de Kreekraksluizen en

Uiteindelijk geraakten we daar toch weg,

bleek dat we er niet zo ellendig ver vanaf waren.

't

Zeven minuten reden we,

juist ver genoeg om onze tenen op te warmen.

Middelste zaagbekken verschenen in de kijker en ook een onnoemelijk aantal kleine zwarte stippen. toppereenden. nemen.

Resultaat

toppereend,

Ja,

dat moesten ze dan zijn,

die 200 aangekondigde

Via de windarme zijde van de dijk toch maar even poolshoogte ! Degenen die durfden tellen kwamen toch aan 2 0 exemplaren

een nulletje méér of minder

De start huiswaarts leverde nog

14

:

voor mij niet gelaten.

kleine zwanen op,

11

volwassen en drie

juveniele vogels slechts.

Achttien uur en

ik stond thuis,

opgekikkerd van dat dagje uit en het toffe ge­

zelschap van jongeren en ouderen.

Moraal van het verhaal

JNM-er gebruik dit verslag niet als opstel,

zouden wel eens kunnen tegenvallen.

Maar ja,

't

je punten

komt weer van Monique

ZEG HET MET ORCHIDEEEN Van de

29

april

tot

Plantentuin

seerd door Orchideeë11

en met 7 mei heeft

v an de RUG

in de

tropische en sublropiscl1e serre van

(Ledeganckstraat),

ORCHIDEEEN

'89

plaats,

georgani­

de vzw ORCUTDEEVRTEND. is de tweede

'89

driejaarl.ijkse tent oons te l l i ng

van

De Orchidee­

vrie11d.

De

eerste

zeker ooit De

show

'86

in

overscl1rede11 Le

zien

meer

dan

9000

bezoekers,

wa nt de organ isa t o ren

een

aantal

beloven het

dal

dit

mooJste

jaar dat

geweest.

is

uilstalling

lokte

zal worden

bevat niet alleen de mooiste

nische specimen,

deskundigen

variêteiten

interessante

zullen eveneens tonen hoe snijbloemen

bota­

verwerkt

kunnen worden.

Hoewel voor,

orchideeëen sterke planten zijn, loch hebben z e heel

De orgariiserende va11

vzw ijverl

de wilde soorten

voor

ze komen vrijwel overal

ter wer e l d

wat t e Jijden van milieuverontreiniging.

zoveel

er dan ook voor om het behoud en de vermeerdering mogelijk te bevorderen.

wie geïnteresseerd is in

bloemen,

en voor orchideeëen

in het

bijzonder

is deze tentoonstelling een echte must.

Wie dat wenst

kan

kalender verder De J50

zich bij

ons aansluiten op

in dit nummer

vindt

lenloonstel ling is iedere dag geopend van fr.

29

april.

U al Le plaats10

tot

In de aktiviteiten­

en uurgegevens.

17

uur en

een ticket

kost

RARE VOGELS

Een

vogel! iefhebber heeft op

grote witte sneeuwuil gezien. waarne1ning

hooggespannen

:

misschien was dit

Tientallen vogelliefhebbers boot

naar

maar toe

bij :

een

de

de

Dutch

ogen te

liet de vogel tweede blik

dezelfde

vogel

gesignaleerd.

spoedden

Ameland om de

met eigen

Na enige tijd

een zijn

De verwachtingen waren

die in december bij Hamburg was

schijning

sprak

in op de informatielijn van

Bjrding Association.

ook per

Ameland

Hjj

zich

zeldzame

dan ver­

zien. zich

inderdaad

sloeg de

zien,

teleurstelling

sneeuwuil bleek een geelkuifkaketoe te

zijn die waarschijnlijk ergens uit

zijn

kooi ont­

snapt is.

Sinds het zonder

incident loopt er op Ameland een bie­

eksemplaar van de mens

:

één met

een rood

hoofd.

op de (s)pech(tlstrook

Op een zwoele

zomeravond in augustus,

zo

rond

een

uur of negen

's avonds,

nam ik in Haasrode de E40 autosnelweg en reed in een rustig tempo rich­ ting

Brussel.

Na zowat zwarte

een kilometer,

vogel.

midden in

dood is de ander zijn brood", Dichterbij

Heverleebos,

Zeker een kraai die zich,

in het

•roen, snavel

''de een

een

zijn

tegoed deed aan een verkeersslachtoffer. zou verwachten

:

en ook d e ge­

de vogel zat

ver­

gras te pikken langs de kant van de weg.

in een flits tijdens het voorbijrijden, en

:

gekomen vertoonde de kraai wel een raar profiel,

dragingen waren nu niet bepaald wat je woed

zat op de pechstrook

onder het motto

de rode kruin

:

een zwarte s echt

!

merkte ik de lange,

scherpe

KALENDER

Zaterdag

29 a,�p�r�i�l�-�

Bezoek aan de

tentoonstelling

ORCHIDEEEN te

Gent

(zie ook elders in dit nummer).

Afspraak

I J_ nr_ e_ i __ _

Zaterdag

:

8.00 h r

Dagtocht naar de

-

Leuven

Station

Limburgse

Kempen, in de voormiddag

gaan we op zoek naar de ortolaan in de namiddag bezoeken we de waard

De tocht gaat niet door bij slecht

Leiding

:

Afspraak

19 mei

_juni---�

M :

:

André

weer

(regen, bij

016/23 81 84).

:

Herremans Leuven

Station,

Bestuursvergadering Afspraak

�onrj!!.9__ 4

in Valkens­

(NL).

twijfel eerst bellen naar

Vrijdag

Peer en in

Malpivennen

bij

20.30 hr

Dagtocht naar de

-

9.00 hr

Suzanne

Nelissen.

Molenblokstraat 182,

moerassen

van

Harchies

1120

onder lei­

ding van een plaatselijke gids.

A[spraak

Zaterdag

juli

:

MIDDERNACHT terug

Afspraak

13 august�u�s�--

Sation,

Nachtzwaluwuitstap naar NA

12 en

Leuven

:

1'eneinde

Het

llechlel.

21.00

hr

Gaume.

37).

regelen

1 augustus een telefoontje

van alle geinteresseerden 88

Pijnven te

vervoer en verblijf te kunnen

verwachten wij voor

016/44

hr

! ! !

Leuven station,

Weekend in de

9.30

Brussel

(bellen naar llerwig,