De Boomklever Maart 1998 by Natuurstudiegroep Dijleland

Afgiftekantoor : Leuven X driemaandelijks (maart, juni,

september,

december)

Tijdschrift van DE WIELEWAAL afdeling LEl:JVEN \\

,. I·

·I

.". . 1'

•

·· ,.

'·

"" \

Jaargang 26, nummer 1

Verantw. ultg.

maart 1998

Herroelen, Leuvensesteenweg 347, 3370 Boutersem

DE BOOMKLEVER De BOOMKLEVER is het tijdschrift van DE WIELEWAAL afdeling Leuven. De Koninklijke Vereniging voor Vogel- en Natuurstudie DE WIELEWAAL heeft tot doel de kennis en de bescherming van de natuur, en in het bijzonder van de in het wild voorkomende vogels, te bevorderen door alle middelen: ondermeer door het oprichten van plaatselijke afdelingen, het houden van studiedagen, het uitgeven van tijdschriften, het verspreiden van vogel-en natuurboeken en het oprichten van natuurreservaten. De vereniging werd in 1933 opgericht door E. H. Segers; ze telt nu meer dan 9000 leden-gezinnen, verdeeld over meer dan 50 afdelingen waaronder afd. Leuven. Een waaier van voordrachten, dia-en filmavonden, lessen, tentoonstellingen, geleide wandelingen, studieprojecten, deelname aan regionale en internationale onderzoeken en inventarisaties, beheerswerken, uitstappen en reizen in binnen-en buitenland staan jaarlijks op de agenda. De vereniging heeft meer dan 80 natuurreservaten in eigendom of in beheer met een totale oppervlakte van meer dan 3000 ha, verspreid over heel Vlaanderen. Ze bezit bovendien een eigen " Wielewaalhuis " te Turnhout waar naast het secretariaat ook een ornithologisch museum, een bibliotheek, een vergaderzaal en een boekhandel zijn ondergebracht. Men wordt lid van

DE WIELEWAAL

door overschrijving van 600 BF op rekening

096- 2218078-97 ten name van De Wielewaal, Graatakker 11, 2300 Turnhout. Je kan ook je naam

adres en het vereiste lidgeld bezorgen aan één van onze

bestuursleden : *

Monique Bekkers 1 Oostremstraat 4, 3020 Herent tel 016/ 23 13 38, bestuurslid.

R. De Borger, Vrijwilligerslaan 1, 3080 Tervuren tel 021767 60 90, bestuurslid.

M. Hens ip· Delvauxwijk 18, 3000 Leuven, tel 016/299890, watervogeltellingen.

P. Herroelen � Leuvensestw. 347, 3370 Boutersem tel 016/ 73 40 69,voorzitter

K. Van Scharen1 Korbeekstr 27, 3061 Leefdaal tel 02/ 7672638, penningmeester.

Rien Verhuizen, Kartuizersstraat 34, 3052 Blanden, tel 016/ 40 16 47

Leden ontvangen het tijdschrift WIELEWAAL (6 nummers). het driemaandelijks tijdschrift ORIOLUS en het trimestriêle afdelingsblad DE BOOMKLEVER. ABONNEMENT " DE BOOMKLEVER " Personen die lid zijn van een andere Wlelewaalafdeling doch tevens De Boomklever wensen te ontvangen, kunnen dit door 200 BF over te schrijven op rekenlngnr. 001-1552168-50 van De WlelewaaJ, afd. Leuven met vermelding " Boomklever" en opgave van hun naam en adres. ARTIKELS Artikels dienen getljpt te worden Ingezonden. De redactie kan artikels wijzigen, steeds In overleg met de auteur die verantwoordelijk blljH voor zijn tekst. ADVERTENTIES Gelleve te Informeren voor tarieven, vorm en Inhoud bij K. Van Scharen (zie hoger).

REDACTIE Paul Herroelen

Recente waarnemingen: decen1lplex 1 997 tot februari 1998

samansteillng Paul Herroelan & Jos Cuppens Gebruikte afkortingen: Gemp: vijvercomplex op de grens van Lubbeek en St. Joris-Winge, Horst= kasteel + vijvers te Kortrijk-Dutsel. Terwren= Tervuren park, Tienen= bezJnklngsvijvers en omgeving te Tienen-Grimde.

ERRATUM: In de vorige rubriek werd Sneeuwgans wel aangekondigd In de samenvatting maar niet In de hoofdtekst: van 13 tot 21 sept 1997 was één adulte Sneeuwgans aanwezig te Tienen-vijvers. Ze was In het gezelschap van een vreemde Knobbelzwaan (GUA, COP, COE. HEP; zie ook Ons Vogelblad nr. 35: 45).

Nagekomen waarnemingen: Kraanvogel: 22 okt 1997 Oplinter 8.30

43 ex

Z (K. Aerts).

Houtsnip: op 16 okt 1997, om 14.15 u. vliegt een eerstejaars Houtsnip een winkel binnen In het centrum van Leuven en wordt dood opgeraapt (K. Glelen).

Barmsl)s: 22 okt 1997 Oplinter 7 ex (K. Aerts).

Periode

december

1997-

februari

1998-opvallendste gegevens

Grote Zilverreigers, een late Bonte Strandloper, vondst van Drieteenmeeuw, Tjiftjaf eind december, vroege nestbouw door Ekster begin januari, Oostelijke Kauwen, Appelvinken en slaapgezelschap van Grauwe Gorzen. Dodaars: alleen te Tienen 2 ex op 30 dec; 10 + 24 Jan. 20 feb één ex (CUJ,HEP). Fuut: tijdens vorstperiode op 22 jan te Tervuren 23 ex In wak; voordien op 12 jan aldaar balts van 2 ex In paarkleed. (REA).Terugkeer eerste ex: 14 feb Horst, Gemp één koppel+ 1 ex wlnterkl.. 17 feb Roosbeek één koppel (HEP).

Aalscholver: In dec en tot 08 jan één lmm te Tervuren (REA), 20 dec 1 ex uit het Z over Hoeleden en (hetzelfde ?) ex op 06 jan over (LAJ). Verplaatsingen van 2 ex op 16 jan over abdij Vlierbeek (CUJ). 14 feb 3 ex aankomend uit NO te Roosbeek vijvers en 17 feb 2 ex In bomen a/d Gemp (HEP); grote groep: 64 ex In populieren op 07 feb te Miskom aan het wachtbekken (LAJ).

Grote Zllverrelger: 17 dec Tienen 2 ex opvliegend uit rletstrook (SMP). Blauwe Reiger: 1-3 ex In dec-jan-feb te Tienen. Horst en Roosbeek; grootste aantal: 30 jan 5 ex op de Gemp (CUJ. HEP).

Ooievaar: 14 feb Tienen 1 ex (tamelijk schuw) met wetenschappelijke ring (SMP).

Knobbelzwaan: van dec tot 08 feb Tienen 12 ex waarvan 2 ad+ 7 juv geboren in 1997; 27 jan Gemp 1 dood ex aan oever, 14 feb Roosbeek 2 ex (CUJ, HEP). ,

Grauwe Gans: 24-29 dec Tervuren 1 ex1(waarschijnlljk wilde vogel). niet welkom bij groep tamme ganzen (REA); 28 dec Tienen één ex (COE, COP). Canadese Gans: Tervuren

op 02 dec voegen 2 ex zich bij groep van 6 ex; deze

8 blijven samen tot 22 fe _ b; vanaf 23 feb gesplitst In 3 groepjes: 3, 3 en 2 ex (REA). NIJigans: te Tienen 10 ex op 17 dec, 9 ex op 24 jan, op vier andere data 1 of 3 ex (CUJ, CUO, HEP, SMP); 14 feb Horst één ongeringd exemplaar (HEP). Bergeend: opvallend aanwezig te Tienen: 4-6 ex tot 11 dec, 2 ex op 13 tot 18 dec, 11 ex op 20-21 dec. 13 ex op 24 dec, opnieuw 6 ex op 26 tot 29 dec, één ex op 26 feb (COE, COP, CUJ, CUO, SMP); o/d Gemp 4 en 2 ex op 14 en 17 feb (REA, HEP). Smient: alleen te Tienen in dec: 26-31 ex 01-08 dec, 13 ex op 13 dec, 6 ex op 18 dec, 21 ex op 20 dec en 7 ex op 28-29 dec; 23 jan 2 M+ 1 V (COE, COP, SMP). Krakeend: in dec en jan te Tienen 1-3 ex, maximum 5 ex op 03 dec; vanaf 14 feb één koppel en op 17 feb één koppel te Roosbeek (COE, COP, CUJ, HEP. SMP). Wintertaling: Tervuren : 08 dec één M+ V, 17-18 dec 2 M+ 1 V (REA); op 11 data in december en 03 januari te Tienen 80-150 ex, met een minimum van 30-40 ex op 21 en 30 dec en een maximum van 200 vogels op 03 dec; tot 23 jan 1-13 ex, 27 jan 42-46 ex op het Ijs en in feb 8-22 ex (CUJ, CUO, COE, COP, HEP, HUR, SMP). Wiide Eend: te Tienen 20-70 ex in december, 40-60 ex in januari en tot 08 feb; 30 jan Gemp 60 ex (CUJ, CUO, HEP). PIJistaart: Tienen

1-4 ex in dec, maximum 8 ex op 17 dec; niet in januari. Op 10

feb opnieuw een koppel (CUJ, CUO, SMP). Roodsnaveltallng

Anas erythrorhyncha : 11 feb Tervuren (REA), ontsnapt ex;

komt normaal voor in het oosten en zuiden van Afrika. Slobeend:Tienen één M op 24, 28 en 30 dec; niet in januari; op 20 feb een koppel (COP, CUJ, HEP); Tervuren 23 jan 5 M+ 4 V (REA). Tafeleend Tienen 29 dec max 94-98 ex, in januari en tot 08 feb 1-3 ex, 14 en 20 feb 9 en 12 vogels (COE, COP, CUJ); 17 feb Gemp 63 M+ 20 V (HEP). Kuifeend: geen waarnemingen In december; Tienen 15-18 ex in januari, 1 ex op 03 en 08 feb, 16 en 24 ex op 14 en 20 feb; Gemp 17 M+ 5 V op 17 feb (CUJ, HEP). Brlldulker: 06-13 dec Tienen één V, aanwezig sinds 26 nov (COE, COP, CUJ, CUO, SMP); in bijna iedere winter 1 of 2 V te Tienen. Mannetjes zijn alleen tijdens de voorjaarstrek te zien zoals dat één M dat van 02 tot 08 feb 1989 bleef pleisteren.

Grote Zaagbek: Tienen 13 dec één V, 28 dec 1 M

2 V uit het ZO laag overvtle

gend (COE, COP, CUJ).

Arend spec.: 17 jan Everberg (tegen autostrade) een kleine donkerbruine "arend", vliegbeeld een kleine "plank" met duidelijk gevingerde v1eugeltoppen. Het was geen buizerd noch kiekendief; waargenomen met blote oog vanuit auto (HEP).

Bruine Kiekendief: 22 jan Boutersem-Leuvenstw M geplaagd door Roeken (CUJ). Blauwe

Kiekendief: 27 dec Wiiiebringen-Jordaan één V, 30 dec en 03 jan één

M; Tienen: één M op 31 jan, 05 en 15 feb (OSL, CUJ, HUR, SMP).

Sperwer: solitaire vogels in dec-feb Korbeek-Lo, Roosbeek.Tienen en Tervuren park (CW, HEP, REA).

Buizerd : 1-2 soms 3 ex samen ln dec-feb te Kessel-Lo, Lubbeek-Helde, Willebringen-Jordaan, Vertrijk, Boutersem, Roosbeek, Breisem; baltsvlucht op 08 feb te Tienen en op 11 feb te Kessel-Lo (CUJ, CUO, OSL, HEP).

Torenvalk: 1-2 ex in dec-feb te Vertrijk en Tienen ( CUJ, CUO, HEP). Smelleken: 18 dec Tienen één M (SMP); een samenvatting van de gegevens voor Vlaams-Brabant volgt hieronder: doortrekker van september tot In tweede decade van december en van januari tot in de eerste decade van mei: aantal gevallen

1929-1997

sept

okt

nov

dec

jan

feb

maa

apr

mei

Eén waarneming in juli en drie In augustus: 11 juli 1965 Messelbroek, 21-25 augustus 1957 Asse, 31 augustus 1980 Tienen, 23 augustus 1985 Halle. Geringde vogels :* 14 oktober 1966 Landen-Attenhoven (Finse ring), *eerste helft november 1953 Keerbergen (Nederlandse ring), * 09 februari 1979 Schaarbeek (Noorse ring).

Meerkoet: Tienen 42-51 ex In dec, 54-55 ex tot 17 jan, 67-71 ex tot 08 feb, 60 ex op 20 feb; Gemp: 6-10 ex in jan-feb (CUJ, CUO, HEP).

Kievit: Tienen 17-70 ex tot 08 feb, 280 ex op 14 feb, 360 ex op 20 feb; Breisem -

Billighout 20 feb 130 ex op akker (CUJ, HEP). Bonte Strandloper: 20 dec Tienen één ex (SMP); uit Vlaams-Brabant zijn slechts enkele decembergevallen bekend: 2de helft dec 1972 Oljlevallel 1-2 ex, 01 dec 1976 St. Ag. Rode (Aves), 08 dec 1985 Tienen, 20 nov tot 08 dec 1991 Tienen 23 ex, 31 dec 1991 grens Vilvoorde-Machelen, onweerbekkens.

Bokje : 10 -11 feb Tienen (SMP).

W aters nip Tienen 1-3 ex In dec-jan-feb; maxima 8 ex op 20 dec, 6 ex op 28 feb (COE, COP, HUR).

W u lp Oplinter 15 en 22 feb respectievelijk 2 ex en 5 ex (HUR). Witgatje

Tienen

1-3 ex tot midden januari, 4-5 ex vanaf midden februari;

Roosbeek-halflege vijver 4 ex vanaf midden feb (COE, COP, CUJ, GUR, HEP).

Kokmeeuw: 30 jan Lubbeek-Heide ca 900 ex achter twee ploegende tractors, 17 feb Roosbeek-halflege vijver ca 250 ex; 08 feb Tienen ca 70 ex op of nabij broedplaats (HEP, CUJ, CUO).

Stormmeeuw : 16 dec (eerste koude dag) Glabbeek, 14 feb Roosbeek 6 ex, Tienen 1 immatuur (LAJ, CUJ, HEP).

Klelne Mantelmeeuw: 30 dec en 08 feb Tienen telkens 1 ex over (CUJ, HEP). Ziivermeeuw: 10 jan en 14 feb Tienen één ex over, 30 jan Lubbeek één ex tussen Kokmeeuwen achter ploegende tractors (CUJ, HEP).

Drleteen meeuw :

•

26 jan 98 vondst van dode 1stewlnter te Kessel-Lo,

Leopoldspark (BLH).

Holenduif

20 feb Breisem-Billighout 10 ex opvliegend van akker tussen

Kokmeeuwen (HEP).

Kerkuil: 15 dec Boutersem , 17.15 u. 1 ex laag over Leuvensesteenweg (CUJ). Groene Specht: 30 dec Tienen 1 over, 05 jan Bierbeek 1 over Krijkelberg (CUJ). Gr.

Bonte Specht in dec-jan-feb op voederplaats in tuin te Roosbeek (voedsel

hazelnoten) en te Bierbeek-St. Kamillus (CUJ, CUO).

Kl. Bonte Specht: 12 feb Tienen 1 ex in acaciabosje op hoge dijk (SMP). Z ang voge ls Veldleeuwerik : 06 jan Kersbeekveld ca 70 ex met Geelgorzen en Grauwe Gorzen (LAJ), 30 jan Lubbeek-Heide ca 40 ex opvliegend; 17 feb Kerkom 15.40 u. 5 ex vrij hoog op doortrek (HEP).

Graspieper: 03 en 20 feb Tienen telkens 1 ex (HEP). W aterpieper: tot eind dec te Tienen 1-3 ex, maxima 5 en 4 vogels op 08 en 11 dec; 24 jan 1 ex (CUJ, CUO, HEP, SMP); geen gegevens voor februari.

Gr. Gele Kwikst aart :08 feb Glabbeek 1 ex aan maïskuil op akker (LAJ). Witte Kwikstaart: 17 feb Kortrijk-Dutsel 6 M en 2 M op twee locaties in voren van ploegende tractors; 20 feb Tienen 1 ex over, 24 feb Boutersem één � terug op broedplaats (HEP).

Kramsvogel: 11 dec Tienen 23 ex

Z, 23 jan Vertrijk 12 ex

ZO, 14 feb Tienen

130 ex In weidegebied, 20 feb Kumtich ca 60 ex rondvliegend nabij laagstam boomgaard ( CUJ, CUO, HEP).

Zanglijster: 26 feb Roosbeek terugkeer In tuin (broedplaats) (CW). Koperwiek: 08 dec Roosbeek 18 ex (CUJ). Grote Lijster: 08 feb Tienen-vijvers 1 ex (CW).

Tjtttjaf: v 30 dec Tienen-Vlandra rlngvangst, 26 feb Linter (SMP, HUR). Staartmees: 05 feb Blerbeek-St.Kamlllus groepje van 1o ex (CW). Zwarte Mees: 08 dec Roosbeek 2 ongerlngde ex op voederplaats In tuin (CW); 21 feb Heverlee 2 ex In conifeer In tuinwijk (REA); vanaf eind sept en In okt 1997 greep elders In Brabant een Invasie plaats o.a. te Steenokkerzeel, Halle en Hoeilaart. De ringers merkten respectievelijk

173, ca 400 en 146 ex (R.

Camerlinckx, M. Dehaen, J. Vanstallen).

Pimpelmees: 08 feb Tienen 20 ex met Vinken In vlierstruiken (CW). Koolmees: 08 feb Tienen 20 ex met Vinken In vlierstruiken (CW). Ekster: 11 dec 8.30 u. Bierbeek 9 ex In groep (CUJ, waarschijnlijk uit slaapplaats); 09 jan Tervuren balts en nestbouw w aargenomen (REA).

Kauw: te Boutersem, oude molen, kolonie van

60 ex die zich niet mengen met

soortgenoten (20-100 ex) die In de velden voedsel zoeken samen met Roeken. Wie goed toekijkt kan adulte Oostelijke of Russische Kauwen soemmeringii herken nen aan de duidelijke zilvergrijze halvemaanvormige streep op de zljhals. Kauwen in 1997 geboren (immaturen) vertonen dat kenmerk niet; hun vleugeltoppen zijn gesleten en verkleurd en steken duidelijk af tegen het nieuwe lichaamsgevederte.

Oostelijke Kauw: 30 jan en 17 feb Lubbeek, Kerkom en Lubbeek respect. 2+ 2, 2 en 3 ex In groepen van 10, 22 en 20 Kauwen (HEP).

Roek Tienen op 10 + 27 jan na 16 u. respect. 70 en 20 ex> Z of ZO waarschijnlijk naar een (nieuwe ?) slaapplaats; einde jan groepen van ca 200 ex te Lubbeek Heide achter ploegende tractors, te Willebringen op gerooid bietveld; In februari groepen van

Zwarte

50 en

30 ex te Kortrijk-Dutsel en Lubbeek (CUJ, CUO, HEP).

Kraal: te Tienen op 10 en 17 jan om 16 u. respect. 70 en 57 ex op

gerooide maïsakkers of naar ZO vliegend (CUJ).

Vink: Tienen: 17 jan+08 feb respect. 85 en 50 ex met mezen In vlierstruiken (CW). Keep: 28 dec Tienen één ex In berkenbosje (CUJ). Europese Kanarie: 03 dec Tienen-vijvers 3 ex (SMP). Groenling: 08 dec Roosbeek 15 ex op voederplaats (zonnebloempitten) In tuin; hun aantal steeg tot 30 ex op 12 jan; 10 jan Tienen 14 ex in meidoorn (CUJ, HEP).

Putter: 14 feb Tienen één ex overvliegend (CUJ, HEP). Sijs: Tervuren 02 dec 20 ex, 12 jan en 23 feb 2 M

2 V samen met Pimpelmezen,

16 jan ca 10 ex, 11 feb 9 ex (REA); 27 dec Willebringen-Jordaan ca 30 over (CUJ).

Kneu: 17 jan Tienen 16 u. 45 ex op overdekt oud gipsstort (CUJ). Appelvlnk: 12 jan Roosbeek 1 V onder pruimenboom tussen Groenlingen en

Vinken (CUJ); 17 feb Tervuren-wandelpark 1 M (REA). Geelgors: 04 jan Wiiiebringen-Jordaan ca 20 ex (pleisterende groepjes: CUJ,

ABH); 06 jan Kersbeekveld 7 ex met Veldleeuweriken en Grauwe Gorzen (LAJ); 14 feb Gemp 1 M (REA). Rietgors: 07 feb Miskom 6 ex op akker (aldaar geen broedvogel: LAJ), 08 feb

Tienen 6 ex, 20 feb 3 ex (CUJ, HEP). Grauwe Gors: 06 jan Kersbeekveld 20-25 ex waaronder meerdere zingend (LAJ); 13 feb Wommersom 60 ex;Tienen : 11-20 feb 40-75 ex in hoge struiken,

waarschijnlijk slaapgezelschap (COE, CUJ, HEP, HUR, SMP).

Lijst waarnemers en hun afkortingen : ABH en ABK= H. & K. Abts, BLH= H. Blockx,

COE, COP= E. & P. Collaerts, CUJ, CUO= J. & 0. Cuppens, OSL= L. De Schamphelaere, GUR= R. Guelinckx, HEP= P. Herroelen, HOE= E. Hoebrechts, HUR= R. Huybrechts, LAJ= J. Lambrechts, REA= A. Reygel, SMP= Ph. Smets.

MARRIAGE

Kijkt U ook meer naar vogels in plaats van naar Uw vrouw ?

Zwarte Nachtschade Solanum nigrum "Assche schale is vergif en je kan maar zien dat je eraf blijft" zo hoor ik nog mijn moeder mij verwittigen voor het vergift van Zwarte nachtschade. Nochtans de plant stond zo maar voor het grijpen tussen de aardappelen. Mooie witte bloemen en groene bessen die verkleuren tot glimmend zwart. Wie kan aan de verleiding weerstaan? Zwarte nachtschade heeft als kosmopoliet en cultuurvolger geen uitgesproken voorkeur als de grond maar voldoende stikstof bevat. In het moderne landbouwbedrijf behoort ze tot de meest succesvolle akkerplanten. Waar grondbewerking achterwege blijft, verdwijnt Solanum nigrum binnen een paar jaar. Als eenjarige plant kiemt Solanum nigrum in het late voorjaar om pas in de herfst tot volle ontplooiing te komen. De 1 O tot 60 cm hoge rechtopstaande, bossig vertakte plant draagt eironde tot driehoekige bladeren die bovenaan donkergroen kleuren terwijl de onderzijde bleekgroen is. Een kortgesteelde tros van drie of meer hangende bloemen verschijnt eind juni. De laatste bloemen verdwijnen wanneer de nachtvorst in de herfst doorzet en de plant sterft. Elke bloem afzonderlijk beantwoordt aan het sleutelwoord vijf voor kelkbladeren, kroonbladeren en meeldraden. De vergroeide kelk omvat de witte, diep ingesneden kroonbladeren (ca. 8 mm breed). Gele helmknoppen, langer dan de helmdraden, neigen kegelvormig samen en omhullen de stijl met een knopvormige, tweelobbige stempel. De bloemen bevatten geen merkbare hoeveelheid nectar. Stuifmeel komt in kleine pakketjes vrij uit gaatjes aan de top van de helmknoppen. Zelfs stuifmeeletende insecten komen slechts zelden op bezoek. Zelfbestuiving lijkt normaal. Achteraf rijpen trossen groene bessen met talrijke zaden tot glimmend zwarte parels. Wat de naam "Nachtschade" nu te maken heeft met schade in de nacht lijkt niet onmiddellijk duidelijk. Etymologisch ligt de verklaring enigszins moeilijk. Nachtschade vindt een verklaring via "Nachtschaduw" (Nachtsca in middeleeuwse teksten) wat eerder naar geheimzinnige en negatieve invloeden verwijst. Het gif in de plant heeft bij onze voorouders geschiedenis geschreven. Nachtschade verwoordt uitsluitend het boze en het gevaar bij het gebruik van de plant. De wetenschappelijke naam

So/anum is mogelijks afgeleid van het Latijnse safari= tot bedragen brengen. Een andere bron verklaart solanum als troost brengen. In elke uitleg duikt steeds weer een verwijzing op naar de geheimen die rond het gebruik van de plant hangen. Nigrum betekent zwart, een kleuraanduiding voor de bessen. De literatuur bevat zeer veel tegenstrijdige gegevens over de giftigheid van Zwarte nachtschade. De groeiomstandigheden, veel of weinig stikstof, en de genetische variaties bepalen voor een groot stuk het gifgehalte. Wie de groene delen, vooral de onrijpe bessen proeft, is een verwittigd mens. Dodelijke gevolgen behoren tot de mogelijkheden. Toverkracht of gif, Zwarte nachtschade blijft een plant die reeds 4000 jaar voor Christus bij ons groeide. Ze hoort bij ons en zo willen we het ook houden".

D. Boens

(overgenomen uit Natuurlijk Houtland 13 (4), 1996: 85)

INTE RESSANTE

RINGMELDINGEN

Grote Stern Sterna sandvicensis : nestjong geringd op 1 o juni 1994 te Zeebrug

ge (W) en gecontroleerd op 22 aug 1994 in Cleveland, UK. In aug-sept 1993 werden reeds twee eerstejaars uit Zeebrugge In Groot-Brittanniê gemeld. Dwergstern Sterna albifrons: drie nestjongen uit Gr. Brittanniê (1977: 2, 1988: 1)

werden als broedvogel vastgesteld in mei 1994 te Zeebrugge (W). Bosrletzanger Acrocephalus palustris

een adult mannetje geringd eind juli

1991 te Veurne (W) werd begin juni 1994 gecontroleerd In Hertfordshire, UK. In 1987 werd aldaar het eerste geval opgetekend. Kleine Karekiet Acrocepha/us scirpaceus

twee 1stejaars geringd midden aug

en midden sept 1995 te Castricum, Ned. werden een dag later gecontroleerd respectievelijk te Wetteren (0) en Dendermonde (0), afstand 179 en 174 km. Rietgors EmbBriza schoeniclus : een ex geringd begin nov 1992 te Veurne (W)

werd eind dec 1992 gecontroleerd in Bedfordshire. Een mannetje geringd midden sept 1992 in Kent werd eind okt 1993 gecontroleerd te Blankenberge (W). Tot In 1991 werden 7 Britse Rietgorzen in ons land en 5 Belgische in Groot-Brittanniê gemeld. Bronnen:Ring. & Migration 14, 1993; 16, 1995; 17, 1996. Winterkoning 31, 1996.

BIJNA 20 JAAR GELEDEN...

(overgenomen uit de Boomkrever

7(4), 1979).

Over een ornithologisch curiosum te Holsbeek : De Kwak

25 juli 79. Een warme zomerdag, zondermeer; ik rijd met een vriend "De Zicht" binnen met niet de geringste hoop ook maar iets te zien dat het opschrijven waard is. Al bij de eerste vijver echter trekken we bruusk onze remmen dicht want op een uit stekende tak uit de oevervegetatie zit "iets grijs met gele poten". Eddy zei haast ogenblikkelijk: "Kwak". Inderdaad zat daar op een luttele afstand van nog geen

40 m. een adulte Kwak, half

verscholen achter wat overhangende zeggebladeren. Hij deed geen moeite zich te verbergen en kwam na een tijdje zelfs helemaal open en bloot in de zon (en voor on ze verrekijkers) poseren. Ik dacht terstond dat de andere WJ-ers dit ook wel zouden willen zien. Inderdaad, bij Dirk Costrop sloeg dit nieuws in als een bom; hij kwam direct wildenthousiast meekijken en kreeg er als toemaatje nog een totaal onver wachte gast bij nl. een grauwe klauwier. De volgende dag kreeg ik een heel stel mensen mee; (deze waren natuurlijk verwittigd door Costrop). In de namiddag maakte ik enkele bis. veldnota's, waarop dan ook de volgende be schrijving gebaseerd is. De

Kwak maakt een gedrongen indruk,

heeft een zeer opvallende brede zwarte rug

streep (vooral in achteraanzicht was dit heel mooi te zien), egaalgrijze vleugels, een zwart schedeldak met een wit "voorhoofd". De zijkant van de S-vormig gebogen hals is zeer lichtgrijs (echter niet wit, zoals in Peterson aangegeven staat), dat overgaat in roomwit aan de voorzijde van de nek, rond de ogen en op het voorhoofd. De buik is eveneens wit. Uit de zwarte (bij zeer nauwkeurige observatie en uitstekende belich ting bleek dit zeer donker groenzwart te zijn) kruin van het dier steken aan de achter zijde de kuifveren, zeer lange, witte, en uiterst dunne pluimpjes. Bij "ons" eks. waren er 2 aanwezig, die alnaargelang de positie van het dier langer of korter leken. In zit houding op een uitkijkpost reikte de kuif over het algemeen tot aan de helft van de rug. Als verder signalement waren de baksteenrode ogen, de gele poten, en de groen zwarte, stevige snavel van belang. Als zitplaatsen koos de Kwak steeds zijtakken van populieren op ongeveer de helft (of hoger) van de totale boomhoogte. Gevist werd er vanaf 2 posten: de ene was een horizontale tak, enkele cm boven het wateroppervlak in de vijverkant stekend; de andere was een in het water liggende twijg, waarop de vogel zich ongeveer 20 cm boven het natte element bevond.

Wat me vooral bij deze reigersoort opviel was zijn zeer beheerste vistechniek en het daarmee verbonden gedrag op de visstokken. Indien de Kwak éénmaal op visvangst was, kon weinig hem nog afleiden, er mochten dan zelfs mensen voorbijrijden op de fiets, het deed hem volstrekt niets. De vogel was soms bijna onbeweeglijk en het gebeurde verscheidene malen dat hij gedu rende ettelijke minuten geen pluim bewoog. Indien er echter in zijn nabijheid ook maar het geringste rimpeltje was in het water, was de Kwak ogenblikkelijk zeer attent. Men zag hem dan door de kijker duidelijk verstrakken en heel langzaam over gaan in een soort "torpedohouding", de kop in het uiterste verlengde van het lichaam, de snavel gericht op de eventuele prooivis. Indien de vis een beetje te ver was verstapte de Kwak, altijd uiterst behoedzaam en voorzichtig, met zijn starend oog het bewuste plekje geen seconde loslatend. Het duurde soms wel een tiental seconden vooraleer één poot verplaatst was. Ik zag hem driemaal een vangstpoging wagen: de eerste maal wierp de vogel zich geheel gestrekt te water en zwom dan, als een eend, terug naar de zitplaats, de vis (ik dacht aan een baars) stevig in de bek geklemd. Op de stok terug geklauterd, draaide de Kwak de buit en slikte hem binnen. De volgende dag zag ik nog zo'n stootduik, echter zonder succes. De derde maal zagen we hem een visje grijpen "à la blauwe reiger". Doordat de Kwak zo enorm oplettend was, en echt "kwakkengeduld" bezat en vol gens mij pas echt toesloeg als hij volstrekt zeker was van de vangst, waren de hier boven beschreven handelingen uiterst boeiend om volgen. Gedurende de enkele uren dat ik hem kon observeren, toonde hij totaal geen inte resse voor mensen (keek wel voortdurend in mijn richting), poetste zich zelfs grondig op en hield zich bezig met kopjekrabben. Bij de waarneming weze tenslotte gevoegd dat de ondersnavel een stukje langer was dan de. bovensnavel, een feit dan Johan Bogaert als eerste opmerkte en ik daarna ook duidelijk heb gezien. Ik zag de vogel tweemaal in vlucht: de asgrauwe vleugels en de zwarte rug met de daarop liggende kuif waren dan het meest opvallend. Als slot van dit artikel dan een zeer bondige beschrijving van het biotoop waarin de Kwak gezien werd: een hele reeks kleine vijvers met flink riet, bramen, e.d. ertussen. Alhoewel op vele vijvers gevist wordt (vooral in de weekends) is het er zeer rustig. Aansluitend op bedoelde vijvers ligt een heleboel populierenbos.

Waarnemers :

Herwig Blockx, Eddy Sente, Dirk Costrop, Johan Bogaert, Stefan Bande, Robert Hermans, Els en Bart De Witte, Peter Brosens en Inge Deblaere. Waarnemingsdata : 25 en 26/7/79.

DIESEL, EEN DOODDOENER

Natuurlijk kunnen we niet alle gevaren uitsluiten die ons bij het leven bedreigen, maar de risico's beperken kunnen we wel. Kanker is een bedreiging van onze gezondheid die we kunnen terugdringen door oog te hebben voor onze leefwijze en het milieu waarin we gedijen. Neem nu het almaar toenemende verkeer. De wetenschap heeft stilaan genoeg bewijzen om te stellen dat de uitstoot van dieseluitlaatgassen schadelijk is voor de gezondheid, onder meer als kankerverwekker. Hoezo? En: wat is eraan te doen?

Wat gaat er mis? Uiteraard is de schadelijke uitstoot van diesel niet de individuele verantwoordelijkheid van de autobestuurder. Die kiest voor de wagen die hem het best past en het minst kost. Dat diesel goedkoper is dan benzine, is daarbij vaak een doorslaggevende factor. Er zijn dus structurele overheidsmaatregelen nodig om het milieu te zuiveren; een mogelijkheid is het gebruik van diesel terug te dringen door de prijzen van de verschillende soorten brandstof anders op elkaar af te stemmen. Wat is er dan zo schadelijk aan de dieseluitstoot? Het weekblad The New Scientist berichtte recent nog over een Japans onderzoek dat diesel aanwees als "de ergste kankerverwekker" op aarde. Een nieuw ontdekte koolstofverbinding uit de uitlaatgassen van dieselmotoren (3-niotrobenzanthrone) zou DNA-mutaties en chromosoomafwijkingen veroorzaken. Dat zou een verklaring bieden voor het verhoogde aantal gevallen van longkanker in stedelijke gebieden met veel verkeersopstoppingen. Dat de files de luchtkwaliteit bederven, is niet nieuw. De Standaard blokletterde onlangs nog dat de dieseluitlaatgassen van het drukke vrachtverkeer' een aanslag plegen op de longen van kinderen die dichtbij een snelweg wonen", zoals uit een Nederlands onderzoek bleek. Kinderen krijgen er hoestbuien, astma-aanvallen en bronchitis van, aldus dezelfde onderzoekers in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. (Het effect van het personenvervoer had in het onderzoek niet die invloed op het functioneren van de longen vari de kinderen). Ook ouderen krijgen trouwens af te rekenen met longproblemen en hartklachten ten gevolge van het verkeer en de uitlaatgassen.

Alternatieven De automobielindustrie voelt duidelijk nattigheid. Zij probeert met innovaties en verbeteringen te sleutelen aan het negatieve effect van de uitlaatgassen. Op de vakbeurs Equip'Auto 97 in Parijs (oktober jl.) pakte het Duitse Siemens uit met een

technologische nieuwigheid: "direct fuel injection" voor benzinemotoren. Voor dieselmotoren bestaat het systeem al langer. Het systeem verloopt elektronisch gestuurd en verhoogt de prestaties van de motor. Het benzineverbruik is lager en de motor is minder vervuilend, omdat er meer controle is op een katalyse van de uitlaatgassen. Constructeur Renault is volop de Fever aan het uittesten, een volledig elektrochemisch aangedreven wagen zonder uitlaatgassen. De batterij wordt gevoed door vloeibare waterstof en lucht, twee onuitputtelijke grondstoffen. De autonomie bedraagt 500 kilometer tegen 120 kilometer per uur. Loop nog niet naar uw dealer, want de Fever weegt op dit moment nog twee ton, waarvan 300 kilo voor de batterij alleen al. Daar moet nog iets op gevonden worden. Daar zijn Amerikaanse onderzoekers volop mee bezig; een revolutionnaire doorbraak is nakend. De grote autofabrikanten General Motors en Chrysler zijn bij het overheidsproject betrokken; het systeem is gebaseerd op een ontwerp dat de ruimtevaartorganisatie Nasa - ontwikkelde voor haar Apollo-programma. Het loodvrij maken van de uitstoot van benzinemotoren is een belangrijke verworvenheid van de laatste jaren. Het marktaandeel bedraagt momenteel al tachtig percent. Zo komt er alleszins minder lood in het milieu terecht, wat al heel positief is. LPG geraakt maar niet ingeburgerd: slechts 0,4 Â°/o van het wagenpark is ermee uitgerust, hoewel die brandstof duidelijk de minist vervuilende is. Er is altijd nog de fiets als alternatief voor het stadsverkeer en voor kleine verplaatsingen. Ook ter bevordering daarvan zou de overheid dringend structurele maatregelen moeten nemen, vindt de Fietsersbond en zijn Waalse tegenhanger Gracq (Groupe de Recherche et d'Actions des Cyclistes Quotidiens). Het aantal fietsverplaatsingen is laag bij ons: 10 Â°/o in Vlaanderen, amper 2 en 3 % in Brussel en WalloniĂŤ, tegen 25 % in Nederland en Denemarken en 17 % in Zwitserland. Een gat in de markt?

(tekst van J.H. Verbanck in Kankerinfomagazine, december 1997).

Nieuwe boeken en publlcatles

Aubrecht G. &

M. Breder.

Zur aktuel/en Situation gefährdeter und

1997.

ausgewählter Vogelarten in Oberösterreich. Vogelkdl. Nachr. Oberösterreich. Sonderband, Bijlage

blz. Overzicht van bedreigde vogelsoorten die voorkomen op

van de Europese Vogelrichtlijn en/of Rode Lijst In Oostenrijk.

DanaIs M. n°

148

1997.

164, 56 blz.,

Devos

K.,

La baie du Mont Saint-Michel. Themanummer van Pen

talrijke foto's en figuren over dieren en planten. Melre,

Ysebaert

Kulj ken

Vlaanderen tijdens het winterhalfjaar 1995-1996. Brussel.,

71 blz.

A4+

Watervogels In

1997.

lnst. Natuurbehoud,

1070

3 Appendix.

Grup Balear d'Ornltologla

1997.

At/es deis aucel/s nidificants de Mallorca I

Cabrera. Uitg. G.0.8., Palma de Mallorca,

(12

Bed

314 blz.,

landschappen), verspreidingskaartjes,

afm

21 x 16 cm, 22 kleurenfoto's

losse kaart

In kleur.

(1/300.000)

Broedvogelatlas van de bekende eilandengroep. Herroelen Belgique

Naamlijst van de Vogels van BelgiS-Liste des olseaux de

1997.

2de uitgave,

1901-1995,

blz. A

Bijgewerkte lijst van soorten en

ondersoorten met aanduiding van hun status (doortrekker, wintervogel) en aantal getelde of geschatte broedkoppels. Prijs (verzending Inbegrepen) betalen op rekening nr.

422-6163061-34 van

Laursen K. & 7 co-auteurs.

P. Herroelen te

98,

nr.

1997.

5: 154-204.

presentatie van

Madsen J. & al.

Bfr, te

Boutersem.

Numbers and Distribution of Waterbirds in

1997.

Denmark 1987-1989. Danish Rev. of Game Biology .Vol. De Levende Natuur

3370

150

15,

Inventariseren In Vlaanderen.

n°

1, 181 blz.

De Levende Natuur jg.

Negen bijdragen over inventarisaties In Vlaanderen en

natuurwerkgroepen.

1997.

Spring migration strategies and stop ovrer ecology of

pink-footed geese. Results of field work in Norway,

3 Tabellen.

Nat. Environmental Res.

lnstitute, Ronde, Denmark,

30 blz.

A4,

Mammen U., M. Stubbe

1997.

Bibliographie deutschprachiger Literatur über

Fig,

1996,

Prijs

DKK.

Greifvögel und Eulen von 1945 bis 1995 . Martin-Luther-Universltêt, Halle/Saaie,

190

blz. A4, ca

1000

referenties over

roofvogels en

ullesoorten; Engelse

samenvatting. van der Ben D.

1997.

ZoniSnwoud.

kleurenillustraties (foto's, e. a.), form.

Verleden, heden , toekomst.

33 x 25 cm. 1 3

blz.,

450

2.950

Bfr.

250

Uitg. Lannoo,Tielt. Prijs

Boomkle ver- Actueel

-28

februari

1998

Lier:

oprichtingsvergadering

van

Nat 1 o n aIe

Vogelw erkgroep: de leiding van de Wielewaal heeft toegegeven dat er op de begroting van 1998 geen geld voorzien Is voor de daadwerkelijke bescherming van de zwaluwen op het terrein. -1 ooo fr te verdienen: ter stimulering van het terugmelden van gemerkte vossen wordt een premie van 1000 fr. betaald per gemerkte vos (levend of dood). De jonge vossen werden aan beide oren gemerkt; info: Instituut Bosbouw en Wildbeheer, Gaverstraat 4, 9500 Geraardsbergen tel 054/ 43 71 12.

- Pont lsche Geelpootmeeuw Larus cachinnans cachinnans

het kind moet een

naam hebben en kreeg die onlangs van de Hollanders. Deze geelpootmeeuw broedt rond de Zwarte Zee die men vroeger aanduidde met Pontus Euxlnus, vandaar wellicht de nieuwe naam. Tot In 1996 sprak men van Oosteuropese Geelpootmeeuw/ Black Sea Yellow-legged Gull (van den Berg & Bosman 1996). In het laatste BAHC-rapport (1995) wordt ze Steppemeeuw

genoemd (Desmet & al.

1997). Welke naam zal de Nederlands-Belgische Taalunie erkennen ? Mediterrane Geelpootmeeuwen L. c. michahellis

ziet men vooral aan de kust van

juni tot november, de ondersoort van de Zwarte Zee L. c. cachinnans

komt zowat

overal voor van december tot mei. Het onderscheid in het veld Is zeer moeilijk.

-Boeren tegen vormingswerk ? op 17 febr 98 werden de deelnemers aan een cursus Natuur-in -zicht

van het CVN de toegang ontzegd tot het bezoekerscentrum

De Haas te Ham (L) door een groep boze boeren die ook het leslokaal bezetten. De aanleiding zou de goedkeuring zijn van het nieuwe natuurdecreet en de bescherming als landschap van het natuurreservaat De Rammelaars - bossen en moerassen, geen landbouwgebieden (mededeling van het CVN 23 febr 1998).

- Orlolus verschijnt voortaan op vaste data: 15 februari, 1 juni,

1 oktober en 1

december (Uit het verslag vd Raad van Beheer 13 dec 1997, Wielewaal -

1998: 77).

Vlavlco: tijdens de jaarlijkse algemene vergadering die te Brussel doorging op

vrijdag 13 maart (geluksdag

?) werden Marieke Berkvens als nieuwe penningÂ

meester en Gunter De Smet als lid van de Raad van Beheer aanvaard.

KALENDER DER ACTIVITEITEN

za 04 aprll

1 9 9 8

Vroege vogelwandellng te Waanrode

wij doen mee aan een activiteit van de Vogelwerkgroep Tienen; afspraak station Leuven 6. 15 u. en kerk van Waanrode 7 u.; einde ca 10 u., gevolgd door koffie. zo 26 aprll

Voormlddagwandellng op het plateau Leefdaal

in het kader van de Dag van de Aarde; afspraak station Leuven 8 u., kerk van Leiding K. Van Scharen

Neerijse 8.30 u., einde rond 12 u. za 02 mei

Busultstap naar de Blankaart en Stuivekenskerke

samen met de Vogelwg Tienen; Inschrijven door storting van 450 fr. op rekening 330-0113571-38 van de Vogelwerkgr. Tienen met de vermelding Blankaart

opstapplaats. Opstapplaatsen zijn: parking station Tienen om 7.30 u. of AC-motel

op E40 te Leuven-Heverlee (richting Brussel) te 7. 50 u. Einde voorzien rond 20 u. zo 10 mei

Voormiddagtocht te Harchies

met eigen wagens

samen met afd. Brussel. Afspraak station Leuven 7. 15 u en kerk van Pommeroeul (scheve toren) 9 u. (niet verwarren met Pommeroeul-villa). Harchies Is te bereiken langs de E19 tot voorbij Mons, afrit 26; einde za 16 mei

Vogelwerkgr. Tienen

ca.

13 u.

leiding P. Herroelen

Vroege vogelwandellng Meldert

afspraak om 7 u., kerk van Meldert, einde rond 10 u., gevolgd door koffie. zo 17 mei

Natuurreservaten afd. Velpe-Mene

Open natuurdag

- Vroege vogelwandeling In en rond Meldertbos; vertrek 7 u. aan ParochieÂ centrum Meldert, einde voorzien tegen 9.30 u. - Twee wandeltochten (vertrek tussen 9 en 14 u.), alle twee met behulp van wandelpakket, prijs 1oo fr. : a) reservaten Meldertbos en Rosdel (6 of 10 km.) b) doorheen Mene-en Jordaanvallei (4 of 11 km.). zo 24 mei

Info 016/ 76 60 16

Voormlddagwandellng te Schulen

met eigen wagens

afspraak station Leuven 7.45 u, aan de kerk van Linkhout 9 u., einde voorzien tegen 12. 30 u.

leiding P. Herroelen 15

zo 14 Juni

Voormlddagwandellng te Bornem

met eigen wagens

afspraak station Leuven 8 u., kerk Wintam 9 u. leiding H. D'Hertefelt; einde 12.30 u.

zo 28 Juni met eigen wagens

Orchidee-wandeling Berg-Kampenhout

afspraak station Leuven 13.45 u. en te Berg aan Taverne Riant (vroeger FaunaFlora) om 14.30

leiding Michel Janssens

In de maand Jull en/of augustus

werkweek In Doode Bemde

zo 30 augustus

voormiddag te Tienen

bezoek aan de bezlnkingsvijvers te Tienen

leiding P. Herroelen

afspraak station Leuven 8 uur, te Tienen ald Citrique Beige, St. Truidense steenweg 8. 45 u. (te bereiken via Tiense ring); einde ca 12 uur.

CURSUSSEN georganiseerd door Natuur & Milieu Educatie NME De Wielewaal vzw

Cursus smtlbleén en reptielen: theorielessen donderdag 26 maart en 2 april, 20-22.30 u. In Cultureel Centrum Leuven; praktijkles zaterdag 4 april 14-17 u. bij het Meerdaalwoud; cursusgeld 300 Bef.

Cursus zoogdieren

theorielessen dinsdag 2, 9 en 16 juni, 20-22.30 u. In

Cultureel Centrum 08 Bo"e

Bierbeek; praktijkles over vleermuizen In een parkbos

bij Leuven op zaterdag 20 juni van 20 tot 22.30 u.; cursusgeld 300 Bef.

Bomencursus

theorielessen op donderdag 16, 23 en 30 april, 20-22.30 u. in

Cultureel Centrum De Maere te Tielt-Winge; praktijkles zondag 17 mei van 9 tot 12 uur In het Walenbos, cursusgeld 400 Bef.

Nieuw decreet op Natuurbehoud

Informatie-avond op woensdag 29 april

van 20 tot 22.30 u. In het Cultuurcentrum Begijnhof In Diest, toegangsgeld 100 Bef.

Inlichtingen en Inschrijvingen bij Tom Hoebrechts, educatief medewerker Vlaams Brabant, tel 014/ 41 22 52 (van dinsdag tot zaterdag).

Opmerkelijke vogelwaarnemingen in de Dijlevallei en omgeving oktober - december 1997

Dit overzk::ht belicht (bijzmdere) vogelwaarnemingen in regio Leuven gedurende de periode 1oktobe-1997 tot en met 31dece�r 1997. De in deze rubriek bestreken regio omvat volgerde gemeenten: Korterberg Herent, Bertem Leuven, Oud-Heverlee, Hulderberg en Bierbrek. De volgerde rubriek z al de periode j anuari - maart 1997 omvatten. Waarnemingen worden voor 15 april 1997 verwacht bij Maarten Hens, Paul Delvauxwijk 18, 3000 Leuven, maarten.hens@agr.kuleuven.ac.be . Dodaais Tachylnptus nificollis

In de eerste helft van oktobe- nog grote aantallen te NGB (o.a. 16 ex. op 15/10), daarna nemen de aantallen snel af. In nove�r en dece�r worden nog een streektotaal van resp. 6 en 3 ex. LP

WLS

AVP OHN OHZ

NGB

NKV

'ZW

SAR

LFD

Totaal

18/10 15/11

9 1

0 2

0 0

0 1

6 0

4 1

2 1

0 0

21 6

13/12

'ZW

SAR

Fuut Pad iceps cristatus

WLS

AVP OHN OHZ

NGB

NKV

LFD 4

18/10 15/11

3 0

12 19

1 2

0 0

1 0

5 1

0 0

6 4

0 0

13/12

Totaal

7 11

40 38

Grote Zilverreiger Casmerodi11s alb11s

10/11 1 ex. in boom te AVP om 17u30; daags nadien niet meer teru�zien (J. Grootjans). Zwarte Zwaan Cygnusatrata

Gedurende de ganse periode min. 1 ad. aanwezig. In de periode oktobe--november regelrra tig waargenomen op 't Zoet Water, eind dece�r te NGB. Grauwe Gans Anser a11ser

19/11 8 ex. bij valavmd overvliegend boven de weiden naastOHZ (K. Moreau). Canadese Gans Branta canadensis

11/11 4 ex. te Leefdaal (K. Van Scharen). Eind dece�r (vanaf 22/12) een groepje van 4 ex., dat zowat overal in de vallei gesignaleerd wordt : OHN, 'ZW SAR, Doode Bemde (K. Moreau, K. Van Scharm, J. Menten, e.a.). ,

Brandgans Branta Jeucopsis

Vanaf 04/10 2 ex. te ZW ( 1 ex. gering! met doorzk::htige plasfr ring). Het gering:ie e . voor het laatst waargenomen op 22/10, het andere ex. blijft tot min. 31/12 ter plaatse. Ongetwijfeld ontsnapte ex. (K. Moreau). Nijlgans Alopod1e11 a egyptiacus De waargenomen aantallen zijn dit najaar flink gestewn, met ten noordm van Leuven geregeld groepen van meer dan 30 ex. Enkele maxima: 24/1042 ex. te AVP (J. Grootjans). 13/1234 ex. te WLS(N) (K. Van Scharm, M. Bekkers). 20/1248 ex. te WLS(N) en 7 ex. in het Provirciaal Domein te Ke sel-Lo (K. Van Scharm).

Om de (complexe) rondzwervingen van deze vogels na te gaan, worden in het Brussèse sinds enkele jaren Nijlganzen voorzien van kleu rringen. Tot op heden zijn in de Dijlevallei geen waarnemingen bekend van gekleuningde ex. Uitkijken dus! Bergeend

Tadorm tadornn

Eerste najaarswaarneming op 18/10: 1 ex. te NGB. De aantallen lopen vervolgens langzaam op naar het traditionele winteanaximurn in januari. WLS

AVP

OHN

OHZ

NGB

NKV

SAR

LFD

Totaal

18/10 15/11

0 0

1 1

0 0

0 2

0 0

1 3

13/12

Smient Anas penelc�e

Na een eerste waarneming op 04/10 (2 ex. te OHN, 1 ex. te NGB) geregeld waargenomen in oktober, met maximaal 6 ex. te NGB op 26/10 (K. Moreau). In novernrer en decernrer doorlopend 1-5 ex. aanwezig, praktisch uitsluitend te OHN en NKV/Doode Bemde. Maxima: 5 ex. te OHN op 29/11 (K. Van Scharm) en 4w te NKV op 06/12 (J. Menten). WLS

AVP

OHN

OHZ

NGB

NKV

SAR

LFD

Totaal

18/10 15/11

0 0

0 1

0 2

0 0

0 3

13/12

Krakeend A11as sfrepera

SAR

LFD

Totaal

WLS

AVP

OHN

OHZ

NGB

NKV

18/10 15/11

0 0

2 10

0 0

9 0

0 0

11 10

13/12

Wintertaling Anas crecca

Door de ontwikkeling van de begroeiing te OHN is dit de nieuwe" place-to-be". De aantallen zijn er evenwè moeilijk te bepalm, wat mogelijk de uiterst lage decernreraantallm helpt verklaren. Duidelijk is dat OHZ en NKV/Doode Bemde aan belangingeb�t hebben WLS

AVP

OHN

OHZ

NGB

NKV

SAR

LFD

Totaal

18/10 15/11

0 0

0 1

0 0

±90

4 18

1 0

0 2

0 0

5 12

()

0 0

±100

13/12

�1

�6

Ba ha mapijlstaart Anas bahamensis

15/11 1 ex. te SAR (K. Van Scharm). Pijlstaart Anas ac11fa

WLS

AVP

OHN

OHZ

NGB

NKV

SAR

LFD

Totaal

18/10 15/11

0 1

0 0

1 2

2 0

0 0

13/12

�1

�2

Slobeend Anas clypeata In oktober goede doortrek, met o.a. 59 ex. te NGB op 26/10 (K. Moreau). Traditiegetrouw

vertoeven in noveml:er en deceml:er de grootste aantallen ten noordm van Leuven WLS

AVP

OHN

OHZ

18/10 15/11

2 0

25 9

0 3

12 10

0 0

7 0

0 0

1 0

0 0

47 22

13/12

NGB NKV

SAR

LFD

Totaal

Krooneend Netta rufina Na een eerste waarneming op 07/12 verbleven er tot minstms eind deceml:er 1-4 ex. in de streek Doordat de verschillende ex. zich voortdurend verplaatsten (ondermeer als gevolg van de vele jachtpartijtjes) en de exacte waameming;uren vaak in de meeste gevalk?n niet gekend z ijn, is het moeilijk het exacte aantal vogels te achtethalen. Een overzk::ht: 07/12 1w te OHN, lm te OHZ (K. Van Schann). Diezelfde dag ook te NGB waargmomen (F. Dondeyne). 13 en 14/12 lm te NKV (T. Roels, M. Hens, K. Van Scharm, B. Nef). 20/12 lw te NKV (B .Nef). 2m te AVP (K. Van Scharen). Te SAR 's middag; niets aanwezig(K. Van Scharm, B. Nef), terwijl er later op de dag eerst 2mlw (M. Melaet) en vervolgens 3mlw (F. Dondeyne) gesignaleerd werden 22/12 1w te NKV om 13u30 (Y. Princm). 2mlw te SAR om 15u00 (Y. Princm). lmlw te OHZ (K. Moreau). 24 en 25/12 lm te OHZ (K. Moreau , J. Menten). 26/12 lm te NGB (B. Nef). 27 en 28/12 lm te OHZ, 1w te NKV (K. Van Scharm, E. Too rman, M. Hens, F. Dondeyne). 29 en 30/12 lm te OHZ (E. Toorman, e.a.). 31/12 lm te NKV/Doode Bemde(J. Menten).

Tafeleend Aythya ferina WLS

AVP

OHN

OHZ

18/10 15/11

2 0

72 39

6 5

0 0

22 31

1 0

0 0

13/12

123

NGB NKV

Totaal

SAR

LFD

5 5

4 108

0 0

112 188

172

380

Witoogeend Aythya nyroca Van 08 tot en met 22/11 lm afwisselend te OHN en OHZ (versch. waam.).

Witoogeend

Tafeleend Aythya nyroca x Aythyaferina

26 en 27/12 1 hybride w in groep Tafelrenden te SAR (B. Nef, K. Van Scharm).

Kuifeend Aythyafuligula WLS

AVP

OHN

OHZ

NGB NKV

18/10 15/11

7 0

9 6

0 4

0 0

10 9

2 0

0 0

3 0

13/12

Brilduiker B11cephala clangida 03/12 1 w te SAR (K. Van Scharm). 30/12 lmlw te SAR (F. Dondeyne).

SAR

LFD

Totaal

0 0

36 23

Nonnetje Merg usal bel /11s

19/12 lm2w te NGB (M. Melaet). 25/12 lm3w te WLS(Z) (W. Claes). Grote Zaagbek Merg us merganser

11/11 1w kortstondigpleisterend te NGB (K. Van Scharen). 14/12 6w te SAR. bij het begin van de jacht wordt 1 ex. aangeschoten (B. Nef). Even later het aangeschoten ex. wegduikend in de gracht voor de kijkhut (T. Roels). 20/12 2w te SAR (K. Van Scharen; B. Nef). Van 22 tot min. 31/12 vermoedelijk 1w onafgàJroken te SAR, hoewel het niet bij ieder bezoek opgemerkt wordt (Y. Princen, K. Moreau, M. Hens,J. Menten, F. Dondeyne). Rosse Stekelstaart Oxyura jamaiCEnsis

Van 18/10 tot en met 12/12 lw te SAR (versch. waam.). Daarnaast de hele periode lw te zw.

Wespendief Pernisap ivon1s

29/10 1 ex. te Veltem-Beisem (C. Bert). Rode Wouw Milvus m ilvus

19/10 1 ex. rond lluOO lang;trekkend op de Brernberg te Haasrcx:le (K. Moreau , H. Blockx, H. Dierickx). Vermoedelijk hetzelfde ex. werd ook opgemerkt te Bierbrek (R. Huybra:hts/BK). Bruine Kiekendief Circusaentginosus

12/10 1 ex. naar Z te Bierbrek-Blauwschuur (C. Bert,J. Van Autgaerden). 19/10 Bierbrek (P. Herroèen, R. Huybra:hts/BK). Blauwe Kiekendief Circus e;t aneus

Eerste najaaiswaamemirgen half oktober, met op 17/10 lm naar Z en lw ter plaatse te Bierbrek-Blauwschuur (C. Bert,J. Van Autgaerden) en op 19/10 lm en lw op het plateau te Korbeek-Dijle (K. Van Scharen, excursie Wielewaal-Leuven). ln november en december geregad waargmomen in de vallei en de omli�nde leemplateau's. Smelleken Fa/co co/ umlnr ius

28/11 1 ex. te AVP; laagvliegerrl over vijver, zet zich even q:> tak bovm beek. Z<Er klein rret snelle vlucht (amper zo groot als lijster!) (W. Claes). Boomvalk Fa/co subb11teo

16/10 1 ex. te Bierbrek-Blauwschuur (C. Bert, J. Van Autgaerden). Witgatje Tringa ochr opus

Van begin oktober tot midden november voortdurend 1-5 ex. op de afgelaten vijver te NKV Doode Bemde Eversch. waam.). Vanaf eind november aanwezig te NGB (1 ex. op 27/11), waar de aantallen langzaam oplopm naar het klass�ke winterrnaximum in januari-februari Maxima per decade in december: 2 ex. op 03/12, 8 ex. op 13/12 en 11 ex. op 27/12. Noordse Stem Ster na paradiseae

04/10 1 ad. ex. te NGB (17u00) (K. Van Scharm). IJsvogel Alce doatthis

Waargmomen te OHZ, NKV-Doode Bemde, NGB, SAR, AVP en Overijse. Op 22/10 2 ex. net uitgevlogen jongen te OHZ waargmomen vanop zeer korte afstam (ca. 3m). Ze zijn absoluut niet schuw, maken heel gekke kopbeweginhren (als jonh�

Steenuiltjes), nemen rare posities in (eerde- horizmtaal dan de klassieke recht-{)p houding) en verliezen af en toe het evenwcht op de takjes (T. Roels). Boomleeuwerik Lullu/a arborm

12/10 3 ex. te Bierbrek-Blauwschuur (C. Bert,J. Van Autgaa-den). 16/10 5 ex. te Bierbrek -Blauwschuur (C. Bert,J. Van Autgaa-den). 19/10 1 ex. naar W te Heverlee (G. Bleys). Oe v erzwaluw Riparia riparia

13/10 1 ex. te Korbeek-Lo (J. Grootjans). Boerenzwaluw Hirw1do rustim

18/10 2 ex. te NKV (K. Van Sc harm) en 5 ex. te Heverlee (G. Bleys). 19/10 2 ex. op trektellingte Bierbrek/Haasrode (K. Moreau). Huiszwaluw Oeliclwn urbicn

16/10 nogeen groepje Huis-en Boerenzwaluwen te Leefdaal (K. Van Sc harm). Tapuit Oena11the oe11anthe

11/10 1 onv. ex. met 5 Zwarte Roodstaarten in boomgaard te Haasrode (K. Moreau). Ba ardmannetje Panurus biarmicus

17 /11 4 ex. in de Doode Bemde(J. Ph. Ferette). Klapekster Lnnius excubitor

06/12 1 ex. in de Eygenstraat te Neerijse, de hele namiddag ter plaatse gebleven (J. Ph. Ferette). Ekster Picn pica

29/10 1 albino ex. te St.-A!jltha -Rode(C. Bert). 28/12 1 albino ex. lang; de wegSt.-Joris-Weert/St.-Agatha-Rode (F. Dondeyne, M. Hens). Kruisbek Loxia curvimstra

19/10 3 ex. naar ZW te Heverlee/Brem (G. Bleys). 29/10 3 ex. naar 0 boven tuin te Heverlee/Brem (G. Bleys). 28/12 5 ex. overvliegend te OHN (M. Hens). Goudvink Pyrr hida pyrrlllda

25/12 c a. 10 ex. ter hoogte van de parkirgReigeistraat in de Doode Bemde(J. Menten). 31/12 3m2w aan de vijveis in de Doode Bemde(J. Menten). Appelvink Coccothraustes coccothraustes

19/10 1 ex. overvliegend tijdern trektellingop de Bremba-gte Haasnx.le/Bierbeek (K. Moreau, H. Blockx, H. Dierickx).

Medewerkers en g e raadpleegde bronnen:

Volgerde waamErners verlet:nden hun medewerking bij het tot stand komen van dit overzV:ht: MoniqtE Bekkers Geert Bleys Christophe Bert Herwig Blockx War Claes Sjef Cooleďż˝m Francis Dondeyne Jean-Philippe Ferette Frederik Fluyt Jos Grootja ns Maarten Hens

Mare Melaet Joris Menten Kelle Morea u Bruno Nef Yvon Princm Toon Roels 0. Thijs Erik Toorman Christophe Vandervelden Kris van Scharen

Aanvullende ge gevens werden verzarreld via de volgerde bronnen:

/ BK De Boomklever 25( 4),1997 / DBV Dutch Birdirg Vogellijn

Ge biedsa fko rtingen:

AVP EK LFD LP OHN OHZ NGB NKV SAR WLS zw

Abdij van 't Park, Heverlee viskwE:Ekvijvers Erps-Kwerps Kasteel.vijver Leefdaal Leopoldspark, provirciaal recreatiedomein Kessel-Lo Oud-Heverlee Noord Oud-Heverlee Zuid Neerijse Grote Bron Neerijse Kliniek Vijvers St.-A!jltha Rode, Groot Broek Wilsele (vijvers van Bellefroid) - Noord (N) en Zuid (Z) 't Zoet Water, Oud-Heverlee

Oproepen en mededelingen Vogelwerkgroep De Wielewaal-Leuven

SAR-kast

Na jaren afwezigheid staat er sinds november vorig jaar terug een waarnemjngendoos in de waarnemingshut aan de vijver van St.-Agatha-Rode. Je weet wel: met verkleumde vingers en stomp potlood of vastgelopen bic je waarnemjngen op een papiertje trillen, sakkeren op die Kuifduiker of Witvleugelstern die er twee dagen eerder zat, en vlug je excursieplannen bijstellen. Kortom: een eenvoudige manier om waarnemjngen snel kenbaar te maken aan medewaarnemers, en een efficiënte manier om waarne mingen te verzamelen. De ingezamelde gegevens worden alle verwerkt in de driemaandelijkse waarncrrungen-overzichten en bewaard in het archief van onze Vogelwerkgroep. Daarnaast wordt een selectie van de gegevens doorgeven aan Dirk Symens voor opname in de Oriolus-rubriek "Recente waarnerrungen". Project Steen uil

Dit jaar orgaruseert de vogelwerkgroep van De Wielewaal het Project Steenuil. De bedoeling van het project is om op termijn over heel Vlaanderen een inventarisatie uit te voeren over de Steenuil. Voor het inventariseren zal een gestardardiseerde methode worden gebrujkt, die voor iedera:?n dwdelijk moet zijn. Het project loopt over meerdere jaren en moet leiden tot gegrorde beleidsadviezen voor de Steenuil en zijn leefgàJied. De verspreiding.sgewvens zullen worden vergeleken met een aantal landschapskenmerken (landwbrwk, kleinschaligheid landschap, ".) om zo - over heel Vlaanderen - te komen tot een beschrijving van het biotoop en de voorkeuren van deze diersoort. Onze afdeling werkt dit voorjaar mee aan de inventarisatie. Op 7 n1aart kwamen we met enkele medewerkers samen om de methoruek te overlopen en de te bezoeken gebieden te verdelen. Tot op heden melddm er zich 10 medewerkers. Voor waarnening.sformulieren, afspraken over te inventariseren gebieden, enz".contacteer je best Toon Roels, lokale coördinator van het project. Losse waarnerrungen van Steenuilen zijn evenems welkom A angezien alle "brwkbare" terreinbezoeken in de maand maart moeten plaatsvinden, is het bij het verschijnen van dit n ummer allicht te laat om nog in te sprinwn bij het inventarisa tiewerk. (016)47 25 04, toon_mels@ici.mm

Toon Roels, Beekstraat 3 7/1, 3040 Neerijse, Project Bijzondere Broedvogels Vlaanderen

Een project waar je dit jaar wel nog naar hartelust aan kan meewerken, is het Project Bijzordere Broedvogels van het Instituut voor Natuurbehoud en VLA VICO. Door een gebrek een coördinatie en waarnemers/medewerkers tijdens de voorjaarsperiode., is het de voorbije twee jaar wat stil geweest rond dit project. Het gaat om een morutoringproject, waarbij men door jaarlijks volgerouden inventarisatie de aantalsevolutie van een hele reeks kolonjevogels en zeldzame broedvogels tracht op te volgen Voor onze streek gaat het daarbij onderrreer om soortm zoals Blauwe Reiger, Roek, Oeverzwaluw, Zomertaling Wesperdief, H avik, IJsvowi, Grote Gele Kwikstaart, ". en exoten zoals Halsbandparkiet, Canade;e Gans en Nijlgans. Om het project voor dit jaar in de regio te orgaruseren, is er een info-vergadering geplard op woensdag 1 april om 20u00 in het lnfocmtrum van de Vrienden van Hevereebo en Meerdaalwoud (deelwmeentehills Heverlee, Waversebaan 66, 3001 Heveree). Meer inforrratie bij Maartm Hens, Paul Delvauxwijk 18, 3000 Leuven, (016)29 98 90

in zwart

wit

Jenny De Laet Beweringen zoals 'eksters hebben twee tot drie legsels met twintig jongen per jaar', 'eksters roven al onze kleine zang vogels' en 'eksters stelen al de eieren van het jachtwild', enzovoort zijn schering en inslag. Uit deze studie blijkt echter dat ze gebaseerd zijn op enkele toevallige, alleenstaande waar nemingen en vooral op veel fantasie. Immers, enkel fundamenteel ecolo gisch onderzoek kan de status van de ekster in ons landschap bepalen. Zowel de broedbiologie als het sociaal gedrag zijn de voorbije tientallen jaren diep gaand bestudeerd. Hierdoor krijgen we een <luidclijke kijk op het wel en wee van deze prachtige vogel. In Dt.' ekster, in zwart en wit brengt

Voorwoord door Marc Sleen

Jenny De Laet ons o pnie uw een boeiend en verhelderend inzicht in het leven van de ekster door de seizoenen heen. Ze vertelt ons over de strijd om een broedterritorium en het belang hiervan voor de rangorde in de ekster groepen en over de 'ceremoniële verga deringen'. Ze vertelt uiteraard ook over d e broedge woonten en over hoe, ondanks de zorg van de oudervogels, toch de helft van de jongen het begin v a n d e eerste winter niet h a a l t. Ondanks deze hoge sterfte en de aan houdende ver volging is de ekster een van de weinige vogelsoorten die erin geslaagd is in aantal toe te nemen. Vooral in verstedelijkte gebieden is zij nu een vaste bewoner, maar dat maakt

Ooit was de ekster een trouwe metgezel van de mens, maar er kwam een tijd waarin deze vogelfel bestreden werd. niet iedereen even blij! Daarom wordt in dit boek o o k spec iaal aandacht besteed aan de plaats van de ekster in onze maatschappij en haar invloed op andere zangvogels. Dit i s het vierde boek in de reeks 'Vogels rondom ons'. Natuurtekenaar Her wig Blockx zorgde ook nu weer v o or schitterende tekeningen e n aquarellen.

Jenny De Laet (°1952)

is doctor in de Wetenschappen en specialiseerde in de gedragsecologie (Universiteit Gent). Zij publiceerde in dezelfde reeks reeds De vier seizoenen van de Koolmees; De Roo db orst, dichtbij en ver we g en Zwaluwen, dapper.frivool en bedreigd.

Herfst Wat gebeurt er met de uitgevlogen eksters?

Inleiding

De rui

Winter

Eksters en ...

T 1energroepen

Eksters en andere kraaiachtigen

Een stevige rangorde

Eksters en zangvogels

Voedselvcrstoppers

Eksters en mensen

Waakzaamheid geboden Slaapplaatsen en slapen unte

! Ier territorium l loc aan z.o een plek geraken? l loe ween pick verde di gen? Paarvorming Nest met of ronder dak

Echtelijke relaties Buitenechtelijke relaties. Mannen,

bewaak je vrouw!

De eieren Broedparasitismc Zomer

De jongen

24 x 15,5 cm

Nestbewaking

450,-

Broedreductie

VUBPRESS - 1050 Brussel

oog 140p

Bflf 24,90 ISBN 90 5487193 8 verschijnt april 1998

Eksters zij n wrgz.ame ouders

PleinlClan 2

Fax 02-6292694

NUGI 823

NUTTIGE

ADRESSEN

Bijzonder Broedvogelproject regio Leuven: Maarten Hens, Delvauxwijk 18, 3000 Leuven tel 016/ 29 98 90 regio Tienen: Peter Collaerts, Zuurbemde 97, 3380 Glabbeek tel 016/ 77 82 12

Gekwetste vogels: Vogelasiel p/a H. Ceusters, Engelenberg 51, 3271 Messelbroek tel 013/ 77 27 02 Geringde vogels

(nieuw adres)

J. Vanautgaerden, Boststraat 69, 3370 Boutersem

HomologatiecomitĂŠ (BAHC) p/a J. Pollet,

Weibroekdreef 32 9880 Aalter, tel 09/ 374 48 60 E-mail: jan.pollet@ rug. ac. be

Kerkuilenwerkgroep p/a L. Smets, Baron E. Descampslaan 64, 3018 Wijgmaal, tel 016/ 44 83 34 (tussen 14 en 20 uur)

Recente waarnemingen: p/a D. Symens, Zavelstraat 12, 2800 Mechelen tel 015/ 21 92 73

Vogellijn tel 03/ 488 01 94

Watervogeltellingen: M. Hens, Delvauxwijk 18, 3000 Leuven, tel 016/ 29 98 90

Wetgeving Leefmilieu p/a Stichting Leefmilieu, Kipdorp 11, 2000 Antwerpen tel 03/ 231 64 48, fax 031232 63 98 Wielewaal vzw Natuurvereniging & Natuur-& Milieu Educatie vzw: Graatakker 11, 2300 Turnhout, tel 014/ 41 22 52 ('s maandags gesloten), fax 014/ 43 96 51

Verschijnt om de 3 maand (maart, juni, september, december)

BOOMKLEVER

maart

Jaargang 26, nr.1

1998

INHOUD

Paul Herroelen Recente waarnemingen december 1997 en Jos Cuppens en januari-februari 1998 0. Boens Zwarte Nachtschade Interessante ringmeldingen Herwig Blockx Bijna 20 jaar geleden J.H. Verbanck Diesel, een dooddoener? Nieuwe boeken en publikaties Boomklever-Actueel Activiteitenkalender april, mei, juni 1998 Cursussen georganiseerd door NME De Wielewaal Opmerkelijke vogelwaarnemingen in de Dijlevallei M. Hens en omgeving, oktober -december 1997 Oproepen en mededelingen Vogelwerkgroep M. Hens De Wielewaal-Leuven Advertentie

1-6 7-8 8 9-10 11-12 13 14 15-16 16 17-22 23 24

Artikels en korte mededelingen voor het volgend nummer (juni 1998) worden ingewacht bij Paul Herroelen, Leuvensesteenweg 347 te 3370 Boutersem ten laatste tegen 31 mei 1998.

Gelieve uw waarnemingen over vogels in te sturen - voor Leuven en omgeving naar Maarten Hens, P. Oelvauxwijk 18, 3000 Leuven

Tel 016- 29 98 90

- voor Tienen, Boutersem en omgeving bij voorkeur naar Jos Cuppens, Valkenberg 5, 3370 Boutersem tel 016- 73 47 85 of naar Paul Herroelen.