De Boomklever Maart 2009

'

-

'

. ...

1

Jaargang

�

1

1

1 1

" 1

Tijdschrift van de Natuurstudiegroep Dijleland •

I

Il

37

-

maart

2009

NATUURSTUDIEGROEP Sdi ïeland

�

Regionale werkgroep van

atuurpunt Studie vzw

natuur punt

Studie

Bestuur

Maarten Hens (voorzitter), Dorpsstraat 48, 3078 Meerbeek,

•

0473-244752 1 ris Van Scharen (penningmeester), Korbeekstraat 27,

•

3061 Leefdaal, 02-7672638 Monique Bekkers, Oostremstraat 4, 3020 Herent, 016-231338

•

Bruno Bergmans, Mgr. Van Waeyenberglaan 54 DI5 bus3,

•

3000 Leuven, 0498-760722 •

•

•

siteit in het Dijleland en verschijnt viermaal per jaar (maart, juni, sep­ tember, december).

Hoofdredacteur: Bruno Bergmans

Bart Creemers, Frederik Lintstraat 77, 3000 Leuven, 0496-893106

leden: Herwig Blockx, Bart Cree­ mers, Frederik Fluyt, Maarten Hens,

Frederik Fluyt, Spitsberg 4, 3040 Huldenberg, 0479-920172

Kelle Moreau en Kris van Scharen

André Verboven, Groeneweg 60, 3001 Heverlee, 016-238184

•

studie en beheer van de biodiver­

Redactie

Hans Roosen, Abstraat 101, 3090 Overijse, 02-6879518

•

Natuurstudiegroep Dijlland. De Boomklever brengt bijdragen over

010-862466

Kelle Moreau, Korenbloemlaan 5, 3052 Blanden, 0486-125877

•

Driemaandelijks tijdschrift van de

Herwig Blockx, Rue du Culot 42, 1320 Tourinnes-la-Grosse,

Joris Menten, W. De Croylaan 49/21, 3001 Heverlee, 0495-275393

•

De Boomklever

Redactie-adres Artikels, foto's en korte bijdragen worden verwacht op het redactiese­ cretariaat, p/a Bruno Bergmans e-mail: bruno.bergmans@scarlet.be

Werkgroep vogels •

Archivering en rapportering waarnemingen: Kelle Moreau (kelle. moreau@gmail.com)

pectievelijke auteurs, tekenaars en

Watervogeltellingen, Luc Hendrickx( luchendrickx2003@yahoo.

•

com) •

Broedvogelprojecten, akkervogels: Maarten Hens (maartenhens@ yahoo .co.uk)

•

Het copyright van de teksten, il­ lustraties en foto's blijft bij de res­

Trektellingen: Frederik Fluyt (frederik.fluyt@gmail.com)

fotografen. Overname is mogelijk mits hun uitdrukkelijke toelating en bronvermelding Abonnement Geïnteresseerden kunnen De Boomklever ontvangen door overschrijving van 8 € op rekening­

Werkgroep zoogdieren •

•

•

nummer 001-1552168-50 van de

Archivering waarnemingen: Kelle Moreau

Natuurstudiegroep Dijleland, met

(kelle.moreau@gmail.com)

opgave van naam en adres. Een

V leermuizen: Hans Roosen (roosenhans@yahoo.com) Hamster: Maarten Hens (maartenhens@yahoo.co.uk)

1

1 1

steunabonnement kost 12 € of meer.

Natuurpunt vzw Natuurpunt is de grootste vereni­

Werkgroep ongewer velden •

ging voor natuur en landschap in Vlaanderen. Ze telt 80.000 leden en

Archivering en rapportering waarnemingen: Bart Creemers

beheert 15.000 hectare natuurge­

(bart.creemers@gmail.com)

bied. Lid worden van Natuurpunt vzw kan door storting van 20 € op rekeningnummer 230-0044233-21.

Werkgroep planten •

Themaverantwoordelijke: Joris Menten (pjoris@advalvas.be)

Websi te: www.natuurstudiegroepdijleland.be

www.natuurpunt.be

Opmaak omslag: Danni Elskens (Koloriet) Opmaak binnenwerk: Kris van Scharen

Rondzendlijst Dijleland: Stuur een blanco e-mail naar:

Druk: DCL-Print & Sign

dijlevallei-subscribe@yahoogroups.com

Oplage: 200 ex. v.u.:

•

M. Hens, Dorpsstraat 48,

3078 Meerbeek

!

Een nieuwe lente, een nieuw geluid?

Tja, zo gaat het gezegde wel maar in de praktijk ...!? Maar laat ons toch een poging wagen! ieuw en vernieuwing: elke organisatie heeft er vroeg of laat mee te maken. Ook de

atuur-

tudiegroep Dijleland du ". Met de regelmaat van de klok komen nieuwe natuur-studenten onze rangen vervoegen, terwijl anderen ( oms oudere ...) ons dan weer verlaten. Want ja, ook d

mee t fervente natuurvor er ontsnapt niet aan de "verrukkingen van het leven" al daar

zijn: werken, liefde, gezin, huisje, enz".waardoor er - in extreme gevallen - nauwelijk nog tijd "om-buiten-te-komen " overblijft.

In de voorbije decennia i

n lange reek van goede (en som ook minder goede) natuurvor­

sers aan mijn beschouwende blik voorbijgetrokken. Van de meeste ken ik zelf de namen niet meer ...Meestal ging de "overgang " vrij onopvallend. Slecht wanneer meerdere "ancien " de knop wat terugdraaien op ongeveer hetzelfde moment, dan valt het op. Ook nu maakt de Na­ tuurstudiegroep Dijleland zo'n gezamenlijke "beweging" mee: door hui jesplannen, werk op verplaatsing of gewoon té veel werk allerhande, draaien enkele van onze topmedewerker

e­

dert enkele maanden op lager toerental ... Zoal gezegd hoeft dat geen probleem te vormen: nieuw jong bloed biimenhalen is dan gewoonlijk de boodschap! Maar zo eenvoudig ligt het meestal niet: er wordt nogal wat verwacht van de mensen die zich engageren voor een actieve rol in de groep! Jaren geleden volstond het om een tijdje in tilte mee te lopen met de ouderen, wat waarnemingen te noteren en af en toe op een excursie te verschijnen om geleidelijk aan als "volwaardig lid" van de groep te worden be chouwd. Vandaag ligt dat wel even ander : dat meelopen is er vaak niet meer bij: u wordt kilometerhok zus en zo toegewezen en trek je plan maar! Waarnemingen in een boekje noteren waar niemand inzage in had: vergeet het maar: meteen on-line op "Waarnemingen.be" en de halve wereld kijkt mee waar je wa ,wanneer en wat je (meende) waar te nemen - flaters incluis - zodat je meteen als beginnend natuurvor­ ser riskeert voor de vier chaar te moeten verschijnen! Ik heb soms echt medelijden met die debutanten die - er bestaat hiervoor nauwelijks scholing - met een minimum aan vorming en ervaring met hun "foutjes" geconfronteerd worden.

Zou het daarom niet beter zijn als we hen wat meer op weg zouden helpen? Door bv. te bena­ drukken dat alleen een waarneming waarvan men 100% zeker is een goede waarneming is, of nog: dat er een fenologie-lijst bestaat waar men kan nakijken wanneer een bepaald beestje de vorige jaren voor het eerst werd vastgesteld,en ook wel: dat het geen goede methode i om met allerlei gidsen het veld in te trekken maar dat het veel beter is te noteren wat men ziet en op basis daarvan achteraf te determineren, enz...? Ik stel daarom deze vraag: zou het niet beter zijn, ook al hebben we allemaal al weinig tijd over, dat elk van de "oudere" meer ervaren natuurstudiërs, "peter" zou spelen voor een (of meer) "nieuweling" (die daar zelf mee moet instemmen uiteraard) om hem/ haar te begeleiden in de eerste moeilijke tijden van veldwaar­ nemingen? En, verstokte eenzaten die we zijn: misschien ontdekken we zo wel dat met twee het veld intrekken nog wel zijn goede kanten heeft".!! En op termijn kan alleen de kwaliteit van het geleverde inventarisatie-werk er maar wel bij varen ...

Kris van Scharen bestuurslid

De Boomklever - maart 2009

I

Bijna het hele jaar kunnen nachtvlinders ge­

Een blinde vlek op de kaart

De nachtvlinderfauna van het

vangen worden. Elk seizoen heeft zijn typische

Wat betreft nachtvlinders waren het Heverlee­

Heverleebos en het Meerdaalwoud:

bos en het Meerdaalwoud echt blinde vlekken

een voorlopige tussenstand

Klassiek gebeurt nachtvlinderinventarisatie im­

op de kaart. mers door kwiklampen gedurende enkele uren tot een hele nacht te laten branden. Daarvoor is elektriciteit onontbeerlijk, wat in natuurgebie­ den natuurlijk ontbreekt. Daarom wordt daar

DEEL 1:

een beroep gedaan op generatoren.

Omdat het dus veel gemakkelijker is in een tuin

Het Heverleebos

deze op telling te plaatsen, gebeuren de meeste brengen. Hij had in het kader van zijn inventa­ risatieproject van de Vlaams-Brabantse bossen heel wat oude gegevens verzameld. Op basis

1

n de zomer van 2007 zijn we met de Natuurstudiegroep Dij­

leland voor het eerste gestart met nachtelijke

insectenexcursies

in

hiervan bleken de bosranden van het Heverlee­ bos het meeste kans te bieden. Her en der in het Meerdaalwoud waren er ook verspreide waar­ nemingen, maar dit bosgebied was waarschijn­ lijk nog minder goed onderzocht dan het voor­ gaande. Heel wat waarnemingen waren wel al

onze grootste bosdomeinen, het

heel oud en sindsdien was de situatie op het

Heverleebos

terrein vaak veranderd. Zo zijn intussen grote

en

het

woud. Aanvankelijk

Meerdaal­

voornamelijk

bedoeld als inventarisatie van Vlie­

delen van wat eertijds Heverleebos was ten noorden van de E40 nu verkaveld. Een nieuwe inventarisatie drong zich dus op. De ervaring

(Lucanus cervus), bleek

van Arno leerde dat in onze noordelijke streken

gaandeweg het succes voor nacht­

nende kevers zijn. In tegenstelling dus tot wat

gende herten

vlinderinventarisatie heel wat gro­ ter. In een reeks artikelen brengen we u het relaas van de resultaten die we tot hiertoe bereikten. In dit eerste deel gaan we in op het He­ verleebos.

V liegende

herten

uitgesproken

warmtemin­

je intuïtief zou verwachten moet je hier dus niet gaan zoeken naar deze kevers middenin een dik eikenmassief. Het zijn echter de zuidgerichte ta­ luds, zonbeschenen bosranden en holle wegen die in trek zijn, op voorwaarde dat er voldoende dood hout ligt als voedsel voor hun larven. Er werd beslist om 2 inventarisatiemethodes uit te proberen. Enerzijds een wandeling langs de gunstigste locaties op zwoele juni- en juliavon­ den rond de schemering, net in de piekvliegpe­

Licht in het duister

riode. Anderzijds zouden we ook proberen de kevers aan te trekken met behulp van lichtbron­ nen. Van deze laatste methode was eigenlijk niet

Met een symboolsoort als Vliegend hert in het

zo goed gekend of ze goed kevers zou aantrek­ ken, maar ze heeft wel potentieel en bovendien

achterhoofd rijpte in het voorjaar van 2007 het

het grote voordeel dat als er geen kevers op af­

idee om ook eens in eigen streek hiernaar op

kwamen, dat het toch zeker nachtvlinders zou

zoek te gaan. De vraag stelde zich hoe dit het

aantrekken. Zo zouden we twee vliegen in één

beste te doen. Gelukkig kon Arno Thomaes,

klap slaan: een kever- én een nachtvlinderin­

de keverspecialist van het I

2

BO hiervoor raad

ventarisatie.

doorgedreven inventarisaties in de tuinen van gepassioneerde

nachtvlinderliefhebbers.

De

klas ieke opstelling die hierbij gebruikt wordt is de Skinnerval waarbij de kwiklamp in een ingenieuze halfopen doos zit waar de vlinders langs boven kunnen invliegen. Ze verstoppen zich dan tussen eierkartons die rond de lamp worden aangebracht zodat ze tot rust kunnen komen. Een laken en eierkartons rond deze val kunnen nog bijkomende vondsten opleveren. 's Morgens vroeg -voor het licht wordt, want an­ ders vliegen de vlinders vanzelf weg- kunnen de kartons dan één voor één bekeken worden op de aanwezige vlinders waarna deze terug vrijgelaten worden.

soorten. De piektijd qua soortenrijkdom valt in juni. Het is dan in zwoele nachten met lichte re­ gen (niet voor niets "motregen") dat de meeste soorten kunnen gevangen worden waaronder een heleboel spectaculaire Pijlstaarten

(Sphingi­

dae). Warme zomers met veel zuidelijke lucht­ stromingen kunnen ook leuke dwaalgasten uit Zuid-Europa aanbrengen. Aanhoudende perio­ des van slecht weer en hevige stortregens voor­ afgaand aan een inventarisatie kunnen deze ook negatief beïnvloeden: dan regenen de vlinders immers gewoon dood.

Hoe vaker je vangt, hoe meer soorten en zo ko­ men intensieve speurneuzen al gauw tot een tuin.lijstje van meer dan 200 soorten.

Recent is de interesse gegroeid om ook in na­ tuurgebieden te gaan inventariseren. Zo wordt de laatste jaren intensief geïnventariseerd door Wim Veraghtert in het Walenbos met intussen ook al meer dan 250 soorten op de teller. atuurlijk konden we in eigen regio niet achter­ blijven en omdat onze oudste en grootste bos­ gebieden ook wel eens ongekende schatten op nachtvlindergebied zouden kunnen herbergen, werd geopteerd om deze tot dan toe blinde vlek­ ken ook eens onder de loep te nemen.

Om praktische redenen hebben we zelf nooit een hele nacht door geüwentariseerd. Telkens als bleek dat er nog maar weinig nieuwe vlin­

ders op de lampen afkwamen (meestal rond middernacht),

hebben

we

onze

inventarisa­

ties gestaakt en de vondsten geïnventariseerd.

Daarmee zullen we uiteraard telkens wel enkele soorten gemist hebben, maar waarschijnlijk niet zoveel omdat de weersomstandigheden vaak niet ideaal waren. T ijdens een inventarisatie de hele nacht door moet ook de generator de hele nacht actief blijven (anders gaan de gevangen vlinders terug vanzelf vliegen) en moet er eigen­ lijk de hele nacht iemand in de buurt blijven, wat natuurlijk niet zo praktisch is.

De laatste jaren is de interesse voor nachtvlin­ markt komen van een Nederlandstalig stan­ "Nachtvlinders"

van

Waring

en

Townsend. Ze zouden interessante indicatoren kunnen zijn van de algemene kwaliteit van ons leefmilieu.

In het Heverleebos werden in de zomer van 2007 twee excursies gehouden.

Eén half juni waarbij we onder leiding van An­ dré Verboven en Wim Veraghtert met een hele reeks Skinnervallen vanaf zonsondergang tot een uur of één 's nachts waarnemingen deden.

Al wandelend van de ene naar de andere val werd ook actief gezocht naar kevers. De weers­ omstandigheden hadden beter gekund: het was iets te koud (kouder dan

l6°C) zodat V liegende

herten niet rondvlogen en er stond iets te veel wind en er viel een beetje regen, maar gelukkig

ders fors toegenomen zeker sinds het op de daardwerk,

De zoekinspanning

minder dan aanvankelijk gevreesd.

Enkele avonden nadien op zwoele zomeravond eind juni werd een wandelexcursie in kleine groep georganiseerd waarbij de interessantste plekken (gekend van oudere waarnemingen) aan de bosrand van het Heverleebos aangedaan werden. Voor V liegende herten was het weer toen ideaal.

De Boomklever - maart 2009 De Boomklever - maart 2009

3

----

Bijna het hele jaar kunnen nachtvlinders ge­

Een blinde vlek op de kaart

vangen worden. Elk seizoen heeft zijn typi che

Wat betreft nachtvlinders waren het Heverlee­

juni. Het is dan in zwoele nachten met lichte re­

bos en het Meerdaalwoud echt blinde vlekken op de kaart.

Kla

i k g beurt nachtvlinderinventarisatie im­

mers door kwiklampen gedurende enkele uren tot e n hele nacht te laten branden. Daarvoor is elektriciteit onontbeerlijk, wat in natuurgebie­ den natuurlijk ontbreekt. Daarom wordt daar een beroep gedaan op generatoren.

Omdal het du veel gemakkelijker i in een tuin dez

op telling te plaatsen, gebeur n de meeste

doorgedreven inventarisaties in de tuinen van gepa

ioneerde

nachtvlinderliefhebber .

De

klas ieke op telling die hierbij gebruikt wordt i

de

kinnerval waarbij de kwiklamp in een

ingenieuz lang

halfopen doos zit waar de vlinders

boven kunnen invliegen. Ze verstoppen

zich dan tu

en eierkartons die rond de lamp

worden aangebracht zodat ze tot komen. Een laken en eierkarton

ru

t kunnen

rond deze val

kunnen nog bijkomende vondsten opleveren. 's Morgens vroeg -voor het licht wordt, want an­ ders vliegen de vlinders vanzelf weg- kunnen de kartons dan één voor één bekeken worden op de aanwezige vlinders waarna deze terug vrijgelaten worden.

oorten. De piektijd qua soortenrijkdom valt in gen (niet voor niets "motregen") dat de meeste soorten kunnen gevangen worden waaronder een heleboel spectaculaire Pijlstaarten (Spliingi­

dne). Warme zomers met veel zuidelijke lucht­ stromingen kunnen ook leuke dwaalga ten uit Zuid-Europa aanbrengen. Aanhoudende perio­ des van lecht weer en hevige

tortregen

voor­

afgaand aan een inventarisatie kunnen deze ook negalief beïnvloeden: dan regenen de vlinder immers g woon dood.

Hoe vaker je vangt, hoe meer oorten en zo ko­ men intensieve speurneuzen al gauw tot een tuinlijstje van meer dan 200 oorten.

Recent is de interesse gegroeid om ook in na­ tuurgebieden te gaan inventari eren. Zo wordt de laat te jaren intensief geïnventari eerd door Wim Veraghtert in het Walenbo

met intu

en

ook al meer dan 250 soorten op de teller.

Natuurlijk konden we in eigen regio niet achter­ blijven en omdat onze oudste en groot te bos­ gebieden ook wel eens ongekende schatten op nachtvlindergebied zouden kunnen herbergen, werd geopteerd om deze tot dan toe blinde vlek­ ken ook eens onder de loep te nemen.

Om praktische redenen hebben we zelf nooit een hele nacht door geïnventariseerd. Telkens als bleek dat er nog maar weinig nieuwe vlin­ ders op de lampen afkwamen (meestal rond middernacht),

hebben

we

onze

inventarisa­

ties g staakt en de vondsten geïnventariseerd.

Daarmee zullen we uiteraard telkens wel enkele soorten gemist hebben, maar waarschijnlijk niet zoveel omdat de weersomstandigheden vaak niet ideaal waren. T ijdens een inventarisatie de hele nacht door moet ook de generator de hele nacht actief blijven (anders gaan de gevangen vlinders terug vanzelf vliegen) en moet er eigen­ lijk de hele nacht iemand in de buurt blijven, wat natuurlijk niet zo praktisch is.

De laatste jaren is de interesse voor nachtvlin­ ders fors toegenomen zeker sinds het op de markt komen van een Nederlandstalig stan­ daardwerk,

"Nachtvlinders" van Waring en

Townsend. Ze zouden interessante indicatoren kunnen zijn van de algemene kwaliteit van ons leefmilieu.

De zoekinspanning In het Heverleebos werden in de zomer van 2007 twee excur ies gehouden.

Eén half juni waarbij we onder leiding van An­ dré Verboven en Wim Veraghtert met een hele reeks Skinnervallen vanaf zon ondergang tot een uur of één 's nachts waarnemingen deden.

Al wandelend van de ene naar de andere val werd ook actief gezocht naar kever . D

weers­

omstandigheden hadden beter gekund: het was iets te koud (kouder dan l6°C) zodat V liegende herten niet rondvlogen en er

tond iets te veel

wind en er viel een beetje regen, maar gelukkig minder dan aanvankelijk gevreesd.

Enkele avonden nadien op zwoele zomeravond eind juni werd een wandele cur ie in kleine groep georgani eerd waarbij de intere

antste

plekken (gekend van oudere waarnemingen) aan de bosrand van het Heverleebo aangedaan werden. Voor V liegende herten wa

het weer

toen ideaal.

De Boomklever

- maart

2009

3

Hier brn11dt de lm11p' Medewerkers van NSG Dijle/and co11trolere11 de vangste11 in de liclitvnl voor 11nc/1tvlinders ergens in Heverleebos, foto: Freek Fluyt

één wandelexcursie kon plaatsvinden tijdens de piekvliegtijd van dit dier. Maar het is wel duide­

De resultaten

lijk, ook op basis van de ervaringen van Arno, dat de densiteiten waaraan deze soort hier voor­ komt en bijgevolg dus ook de trefkans bijzonder

Keverfauna

laag zijn.

Als tegenvaller noteerden we geen enkele waar­

dere gekende plek voor de soort in de regio le­

Een speciale excursie eind juni 2008 op een an­

neming van het Vliegend hert.

Op basis van onze ervaringen is het moeilijk be­ s! uiten te trekken over het nut van lichtinventa­ risatie bij deze oort. We hebben door de weers­ omstandigheden immers maar één keer kunnen inventariseren in de piekvliegperiode van deze kever (zijnde tweede helft van juni -eerste helft van juli) en toen was het te koud voor vliegende kever om onze lamp al vliegend te bereiken.

Ook op de wandelexcursies werden geen Vlie­ gende herten aangetroffen. Het zoeken bestond

verde wel onmiddellijk resultaat op. Maar wat toen vooral opviel was dat ondanks het feit dat er meerdere exemplaren vlogen, de piek in acti­ viteit toch maar heel kort was: rond 22u30 kwa­ men ze ineens tevoorschijn, begonnen rond te vliegen en tegen 22u45 was het al zo goed als afgelopen en moest je al goed gaan zoeken om nog een exemplaar te vinden. In een groot bos­ gebied is het dus zoeken naar een speld in een hooiberg. Maar de aanhouder wint en niets zou natuurlijk meer voldoening geven dan na jaren

erin met de zaklamp de stammen van grote bo­

zoeken eindelijk toch eens die twee mannetjes

zoeken, te luisteren naar ritselende

een heroïsch gevecht te zien voeren op die ene

men af t

bladeren, goed te kijken op de bospaden en ook

ideale eeuwenoude boomstronk ...

dood hout aan e n grondige inspectie te onder­

Andere familieleden van het Vliegend hert, zo­

werp n. Er dient wel ook bij vermeld te worden

als Klein vliegend hert (Dorcus parallelipipedus),

dat door tijdsgebrek en door de weersomstan­

Rolrond vliegend hert (Sinodendron cylindricum)

digheden (vooral de zomer van 2008 kende nau­

en Blauw vliegend hert (Platycerus caraboides)

welijks mooie zwoele zomeravonden) slechts

werden ook niet waargenomen.

Tijdens de excursies werden telkens ook heel

4

De Boomklever

-

maart

2009

wat Loopkevers (Carabidae) waargenomen. Vol­ gende soorten werden gedetermineerd: !1bnx nter , Pse11doopho11u

rufipes, Cnrabus proble11inti­

cus, Carabus violnceus subsp. purpura eens. Ande­ re leuke kevers waren: Slakkenaaskever (Phosp­ llllgn ntraln) en Zwartkopvuurkever (Pyrocl1roa cocci11en). In hel Heverleebos werd ook een larve van de Gouden tor (Ceto11in aurala) opgemerkt.

Blauwrandspanner (Ple111yria rubigi11atn) toege­ voegd worden. Van deze vrij gewone soort wer­ den in de winter van 2009 twee typisch gladde en afgeplatte eitjes gevonden op een Sleedoorn op het Rooi tijden een zoektocht naar de eitjes van de Sleedoornpage (Thecln betulne).

De bijzonderste en attractiefste soorten worden hieronder apart besproken.

Beukentandvlinder

Nach tv/inde rfau na

De Beukentandvlinder (Drymo11in obliteratn) een weinig opvallende vertegenwoordiger van

Macronachtvlinders

de tandvlinders ( Deze

In het Heverleebo

oort i

otodo11tidne).

relatief gemakkelijk herkenbaar.

werd slechts één inventar­

De zwarte binnenste dwarslijn, de wit afge­

satie verricht, zij het in de piekperiode in juni.

boorde buitenste dwarslijn en de zwarte schui­

Er kwamen heel wat mooie soorten af op het

ne streep in de voorrandhoek van de voorvleu­

licht, maar qua zeldzaamheid geen bijzondere

gel zijn kenmerkend. Bovendien heeft deze

uitschieter tenzij een tandvlinder met enkel een

oort een opvallend donker borststuk. De Zui­

Latijnse naam Dry111011ia obliterata.

delijke tandvlinder (Drymonin velitnris) i enig -

Voor een overzicht van alle waarnemingen ver­

lichtere achtervleugel en i doorgaans bruiner

wijzen we u graag naar tabel 1. In totaal wer­

getekend.

den 62 soorten macronachtvlinders waargeno­

Deze nachtvlinder is exclusief aan Beuk gebon­

men. Als aardigheid kon hieraan recent ook de

den. Tot voor korthad dezesoortenkeleen Latijnse

zins gelijkend maar deze heeft ondermeer een

Esdoorntandvlinder, foto: Mnrc Herre11inns De Booml<lever - maart

2009

S

naam, maar omdat Beukentandvlinder, zoals oorspronkelijk ge uggereerd door Wim Veragh­ tert, zulk een passende Nederlandse naam is, is hij intussen algemeen aanvaard. Het bodemtype blijkt niet bepalend voor het voorkomen van de oort. Zowel op zuurdere als op kalkrijke bodem

genomen. Dit bevestigt het vermoeden dat deze "Ardennen" soort ook in de beukenbestanden van het Heverleebos en het Meerdaalwoud een populatie heeft. Dit is meteen de belangrijk te ontdekking tot hiertoe van onze nachtvlinderinventarisaties.

kan de Beukentandvlinder gevonden worden. 1n Zuid-Duit land loopt de vliegtijd van mei tot au­

Esdoorntandvlinder

gustu met een piek in juli.

Dry111011in obliterntn komt in België voor in de

De Esdoorntandvlinder (Ptilodon rncullina) was

provincies

een andere goede vondst uit de familie van de

amen, Luik en Luxemburg en in

het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Van deze

tandvlinders.

laatste locatie is de soort enkel uit het Zoniën­

soort die voornamelijk in Wallonië aangetroffen

woud gemeld.

wordt. Zoals zijn naam al doet vermoeden is de

De waarneming in het Heverleebos in juni 2007

waardplant Esdoorn. Deze vlinder komt voor in

was de eerste waarneming in Vlaanderen. In

bossen en struwelen, vaak op kalkrijke grond. Ze

de zomer van 2008 werden eind juli verschil­

vliegen tussen begin april en eind augustus in

lende exemplaren in het Meerdaalwoud waar-

twee generaties. Kenmerkend is de grote witt

Lindenpijlstaart, foto Freek Fluyt 6

De Booml<lever - maart 2009

Het is in België een z ldzame

vlek langs de achterrand van de bruine voor­

gaat de voorkeur uit naar Grove den, maar ook

vleugel. De soort overwintert als pop.

andere naaldbomen komen in aanmerking. De rups heeft meestal een voorkeur voor oudere

Eekhoorn

naalden en ze overwintert als pop in de strooi­ sellaag of in de grond. De volwassen vlinders

De Eekhoorn (Stauropus fagi) is een niet zo ge­ wone bossoort (ook van de familie van de tand­ vlinder ) die in België verspreid over het hele land voorkomt. Het is een goed herkenbare, maar niet opvallend gekleurde vlinder. In rust kan hij wat weg hebben van een hoopje dode bladeren. De vooral zeer bijzonder uitziende rup

vliegen tussen begin mei en begin september in één generatie. Ze foerageren op bloemen, vooral Kamperfoelie. De vlinders zijn soms overdag rustend op boomstammen of palen te vinden.

Wij namen één exemplaar waar.

Bosbessnuituil

leeft op Beuk, Eik, Hazelaar of Wilg. Ze

overwintert als pop tussen strooisel of onder­

Een andere zeldzame soort, geassocieerd aan het

gronds. De volwassen vlinders vliegen in één

voorkomen van Blauwe bosbes, is de Bosbessnui­

generatie van midden april tot laat in juli.

tuil (Hype11a

Wij namen van deze subtiel gekleurde soort 4

(Noctuidae). Door de lange palpen (tastzintuigen

exemplaren waar, waaronder 2 melanistische.

aan weerszijden van de roltong) heeft deze soort

era

salis), uit de familie van de uilen

een opvallende snuit. Het opvallend te kenmerk i een grote bruine vlek die het groot te deel van

Lindep ijlstaart

de voorvleugel beslaat. Ze vliegen tussen half mei en eind augustus in één generatie. Overdag

Met spectaculaire pijl taarten

m

de val i

het

rusten ze op een boomstam of op bosbesstrui­

altijd feest en wij hadden het geluk 4 Linde­

ken en zijn ze gemakkelijk te verstoren. De soort

pijlstaarten (Mirnas tiliae) waar te nemen. Deze

overwintert doorgaans als pop, soms ook al

grote groen gekleurde vlinders met mooi gekar­

rups in de cocon.

telde vleugels zijn eigenlijk vrij gewoon over het hele land.

aast in loofbossen, komt deze soort

ook in parken en tuinen voor zelfs tot in steden.

Zolang er maar Lindes staan, ook al komen ook Berk, Iep, Els en Zoete kers in aanmerking voor het afzetten van de eitjes. De volwassen dieren vliegen in één generatie van half april tot eind juli. Overdag zijn ze soms rustend op

Micronachtvlinders De micronachtvlinders die we aantroffen in het Heverleebos en het Meerdaalwoud zullen in een aparte bijdrage in een volgende Boomklever be­ sproken worden.

boomstammen of op muren te vinden. De rup­ sen worden soms waargenomen op stadslinden wanneer ze omlaag kruipen langs de stam. De soort overwintert als pop in de grond.

Dennenpijlstaart Een tweede vertegenwoordiger van de pijlstaar­ ten die we wisten te strikken is de Dennenpijl­ staart (Sphinx pinastri), een minder fel gekleur­ de, maar toch nog imposante vlinder. Hij heeft karakteristiek een vrijwel effen grijze of bruin­ achtig grijze voorvleugel met in het midden

Andere leuke waarnemingen Leuke tussendoortjes tijdens de excursies waren er vaak onder de vorm van baltsende Houtsnip­ pen (zowel in het Heverleebos als in het Meer­ daalwoud), bedelende Bosuilen en Vleermuizen.

Het ging hier om Dwergvleermuizen en om de grotere

Rosse vleermuizen (of Bosvleermuis,

deze laatsten zijn niet met een gewone batdetec­ tor te onderscheiden).

enkele zwarte vegen en een vrijwel egaal don­ kerbruine achtervleugel. Beide vleugels hebben een geblikte franje.

In België is het een gewone soort die verspreid over het hele land voorkomt. Als waardplant De Boomklever - maart 2009

7

Eekhoorn, foto Marc Herremnns

De1111e11pijl s tanrt, foto Marc Herrernans

Bo be

8

nuituil, foto Wim Veraghtert

De Booml<lever - maart 2009

Macronachtvlinders van het Heverleebos Nederlandse naam

Latijnse naam

Heidewortelboorder

Phymatopus hecta

2

Slakrups

Apoda limacodes

3

Dennenspinner

Oendrolimus pini

4

Braamvlinder

Thyatira batis

5

Vuursteenvlinder

Habrosyne pyritoides

6

Berken-orvlinder

Theteella fluctuosa

7

Zomervlinder

Geometra papilionaria

8

Kleine Zomervlinder

Hemithea aestivaria

9

Zwartstipspanner

Scopula nigropunctata

10

Schildstipspanner

ldaea biselata

11

Grijze Stipspanner

ldaea aversata

12

Gele Agaatspanner

Gandaritis pyraliata

13

Marmerspanner

Ecliptopera silaceata

14

Kleine Wortelhoutspanner

Electrophaes corylata

15

V-dwergspanner

Chloroclystis v-ata

16

Gerande Spanner

Lomaspilis marginata

17

Klaverblaadje

Macaria notata

18

Gerimpelde Spanner

Macaria liturata

19

Oranje lepentakvlinder

Angerona prunaria

20

Variabele Spikkelspanner

Afcis repandata

21

Grote Spikkelspanner

Hypomecis roboraria

22

Ringspikkelspanner

Hypomecis punctinalis

23

Gewone Spikkelspanner

Ectropis crepuscularia

24

Witvlekspikkelspanner

Parectropis similaria

25

Dennenspanner

Bupalus piniaria

26

Witte Grijsbandspanner

Cabera pusaria

27

Witte Schaduwspanner

Lomographa temerata

28

Rode Dennenspanner

Hylaea fasciaria

29

Dennenpijlstaart

Sphinx pinastri

30

Lindepijlstaart

Mimas tiliae

31

Brandvlerkvlinder

Pheosia tremula

32

Kroonvogeltje

Pti/odon capucina

33

Esdoorntandvlinder

Ptilodon cucul/ina

34

Beukentandvlinder

Drymonia obliterata

35

Eekhoorn

Stauropus fagi

36

Donsvlinder

Euproctis similis

37

Rozenblaadje

Miltochrista miniata

38

Naaldboombeertje

Ei/erna depressa

Soort

De Boomklever - maart 2009

9

39

Witte Tijger

Spilosoma lubricipeda

40

Gele Tijger

Spilosoma lutea

41

Gewone Worteluil

Agrotis exclamationis

42

Houtspaander

Axylia putris

43

Huismoeder

Noctua pronuba

44

Bruine Breedvleugeluil

Diarsia brunnea

45

Zwarte C-uil

Xestia c-nigrum

46

Driehoekuil

Xestia triangulum

47

Marmeruil

Pofia nebulosa

48

Groente-uil

Lacanobia oleracea

49

Stompvleugelgrasuil

Mythimna impura

50

Randvlekuil

Rusina ferruginea

51

Hyena

Cosmia trapezina

52

Gewone Stofuil

Hoplodrina octogenaria

53

Donkere Marmeruil

Protodeltote pygarga

54

Zilveren Groenuil

Pseudoips prasinana

55

Variabele Eikenuil

Nycteola revayana

56

Koperuil

Diachrysia chrysitis

57

Stro-uiltje

Rivula sericealis

58

Bosbessnuituil

Hypena crassalis

59

Bruine Snuituil

Hypena proboscidalis

60

Schaduwsnuituil

Herminia tarsicrinalis

61

Boogsnuituil

Herminia grisea/is

62

Blauwrandspanner

Plemyria rubiginata

Tnbel.1. Macro11nchtvli11ders van het Heverleebos. De zeldzame soorten staan in het vet.

Besluit

dat er in dit bos -zeker in zijn oude eikenkern­ meer bijzondere soorten te verwachten zijn.

Heli 1 uk om te zien hoe de nachtvlinderfauna h t a peet van het Heverleebos perfect weerspie­

Meer daarover in een aparte bijdrage in een vol­ gende Boomklever.

gelt. I Iet is een gemengd bos met een belangrijk aandeel Beuken en ook heel wat Dennen. Zowat heel de verwachte set van vlinders geassocieerd

Een blik vooruit

met B uk (Eekhoorn, ... ) en ook bijna de hele "denn n et" (Dennenpijlstaart, Dennenspinner, Dennen panncr,

aaldboombeertje, ...) werden

waargenomen.

Omdat dit bo lype op zich op Vlaamse

chaal

niet zo bijzond r i , werden ook geen extreme Leldzaamheden waargenomen op de Beuken­ tandvlinder (Dryl/lonia obliterata) na.

Daarom werd voor volgende inventarisatie ook telken geopteerd voor het Meerdaalwoud om10

De Booml<lever

- maart 2009

Dit artikel is een perfecte opmaat voor een nieuw seizoen van nachtelijke insecteninventa­ risaties. Wilt u ook eens komen meegenieten van verbazend mooi gekleurde nachtvlinders en wie weet wel een leuke kever links of rechts, houd dan onze maillijst in de gaten, want daarop zul­ len de inventarisaties enkele dagen op voorhand aangekondigd worden.

Schimmige figuren rond ee11 mysterieus licht midden in het bos... ?

Gewoon: de

atuurstudiegroep 01jleland op nachtvlinderexcursie i11 Heverleebos,

foto: Freek Fluyt

Dankwoord In de eerste plaats wil ik de heer Meuleman bedanken voor het toestaan van deze inventarisaties. Ook dank ik de boswachters, de heren

ackaerts en Van Den Bempt en de jachtverantwoordelijke, de heer

Crieger voor de vlotte praktische afspraken die deze inventarisaties mogelijk maakten.

Mijn dank gaat ook uit naar Arno Thomaes voor al zijn expertise i.v.m . de inventarisatietechnieken voor Vliegende herten, naar André Verboven, Wim Veraghtert en Kurt Boux voor hun belangeloze inzet en de vele leuke uurtjes aan hun skinnervallen en voor hun kritische suggesties bij dit manuscript. Ik dank ook P iet De Becker en Frank Vandersteen voor het uitlenen van de Doode Bemde generator. Last but not least bedank ik ook alle geïnteresseerde deelnemers aan de inventarisaties, in het bijzonder ook Els Lom melen voor de loopkeverdeterminaties.

Bruno Bergmans bruno.bergmans@scarlet.be

Referenties De Prins W.O.: Catalogue of the Lepidoptera of Belgium, www.phegea.org Waring P. & Townsend M., 2006:

achtvlinders. Veldgids met alle in

ederland en België voorkomende

soorten. Tirion Uitgevers B.V., Baarn.

Boux K. & Bergmans B., 2008. De Bonte Beer: een nieuwe nachtvlinder voor het Dijleland. De Boomklever 36: 102-104.

Bergmans, B., 2007. De Spaanse Vlag -Kroniek van een spectaculaire uitbreiding. De Boomklever 35:

De Boomklever

-

maart 2009

11

Verdwaalde reiziger op bezoek Op 27 oktober 2008 liep ik door de tuin, vergezeld door bL1L1rmans Ierse sette1�richti11g tuinhuisje. Plot :::.ng ik, vink voor 111e op een nfsluiting paal, een vreemde vogel ziffen, die niet eens opvloog toen ik na derde. Dnt wns op zich nl intrigerend, maar, gaf me volop de gelegenheid om hem te observeren. Ik zag ilho11et, een machtige Sllavel, een prachtig bruin-en-wit getekende vogel. Nooit gezien dnt wi t ik 111etee11. Hij dook even later naar de drinkschnnl en nam enkele slokken water. Wat later vloo

een gnninchti

IIij boven 111ij11 IIoofd, richtillg hoge bomen.

In trance liet ik mijn planten voor wat ze waren en vond heel snel in de vogelgids de naam van d vree111de va el: een notellkraker!

Dit hnd direct effect op 111ijn dopaminesysteem want ik wist wel dnt het een llitzonderlijke waarnemin zw

. Mnnr, zou ik he111 llog weerzien, en vooral, wie zalf 111e geloven?

Twee dngen later zag ik hem al terug, zag hoe hij okkernoten krnnkte(eigenlijk openwrikte met halfge sloten bek) op wat ik later zijn 'werkbank' ben gaan noemen: enkele boomstammetjes op de grond w hij de noot in vastklemde.

a elke gegeten noot, en dat waren er tijdens een 'sessie' toch 5 of meer.

drollk hij llit ebreid. Héél rustig, terwijl ik er vlakbij bleef stann. Diezelfde dag heeft hij ook vanuit d appelboo111(een tweede voedselbron bleek later) zijn krakellde roep laten horen, en zelfs een miauwachti geluid gemankt. Soms nam hij na de maaltijd ook een bnd en ging zich dan uitvoerig poetsen op e boomtak.

Die dag wn ik vooral dolblij dat Axel Smets op de uitkijk stond en getuige kon zijn. De allereerste foto' werden genomen ...

Vanaf dnt moment kwam de notenkraker bijna dagelijks, en met hem, of liever dankzij hem, een nie aflatende stroom bela11gstellenden. Dat hij niet van nattigheid hield heeft de werkgroep Dijleland onder vonden: urenlang hebben zij de regen getrotseerd zonder ook maar een glimp van de vogel op te vangen Gelukkig z1j1i een aantal van hen later teruggekeerd, en dan wél met het verhoopte resultaat.

Het wa een dankbaar object natuurlijk: bijna dagelijks op post, gedurende een 6tal weken, en geen spo van schuwheid. Tenzij onze poes, die opportunistisch de ornithologen als potentiële venvenners beschou de, te dichtbij kwam. Zo heet f ie ooit tegen haar gekrast als antwoord op haar gemiauw!

Dat het eell limme vogel is werd ook duidelijk toen ik een zinken teil op het grasveld bijgevuld had m water. Enkele minuten later( ik liep nog in de buurt) kwnm hij op de rand zitten om te drinken ent bnden. Dat heb ik hem nochtans geen enkele keer zien doen in de tuinvijver. a 5 of 6 december heb ik hem niet meer gezien. De bezoeken waren al wat sporadischer en korter gewor den. Er lagell nochtans nog noten, en, daar had ie er trouwens tientallen vnn verstopt in onze tuin bij de bllren. Wat ons deed vermoeden dat hij langer hier zalf blijven. En toch.. . Er waren intussen we kaper op de kust: een familie roeken was hier neergestreken en die hadden het ook gemunt op de not, natuurlijk! Daarbij waren zij ruim in de meerderheid, geen sprake van een enkele gaai of eekhoorn deze concurrentie ...

Persoonlijk vermoed ik dat zijn grootste honger intussen gestild was en dat hij betere (warmere?) oor

heeft opgezocht.

Sind het ver chijnen van Gerald Driesens' artikel in Oriollls dllrf ik het niet meer te hebben over 'mï Siberi che notenkraker', als zelfs hij er niet meer zeker van is! Net als jullie ben ik benieuwd naar

polemieken over de determinatie van de notenkrakers bij ons. Ik wil het kind toch een naam geven".

Mag ik ten latte, als gewone natuurliefhebber, en niet meer van de jongste trouwens, iedereen vertelle

wat een fantastische ervaring dit geweest is. Maar vooral, dat het ook jullie kan overkomen. Blijf dachtig en leergierig: het geluk zit soms in een klein (tuin)hoekje.

Cli abeth de Fraine.

12

De Booml<lever - maart 2009

De Notenkraker in een ruimer kader

van voedselschaarste, en kunnen dan in grote

Twee Notenkrakers?

N

otenkrakers komen

aantallen grote afstanden afleggen op zoek

in

het

West-Palearctische gebied in

twee vormen voor, die in de huidig gangbare taxonomie soorten van

als

onder­

Nucifraga caryocatactes

worden benoemd.

naar voed el. Typische inva ievogel , die in uitzonderlijke gevallen ook onze streken be­ reiken. Siberiër

zijn veelal erg tam en mak­

kelijk benaderbaar. Hun intocht komt in inva­ siejaren doorgaans vanuit het oo ten op gang, en du

niet vanuit Scandinavië. Boele & van

Winden (2008) tonen bijvoorbeeld aan dat er - ook in 2008 - geen verbanden be taan tus­ sen het doortrekken van Notenkrakers in Fal­ sterbo en het opduiken van de soort in

De Dik navelnotenkraker

. c. caryocatnctes

eder­

land. Diksnavels anderzijds, zijn doorgaan

broedt in de Centraal-Europe e midden- en

hardnekkige standvogels, zeer plaat trouw

hooggebergten,

en veel schuwer. Het is echter aannemelijk

alsook

in

naaldwouden in

oord-Europa, Zuid-Scandinavië en Europees

dat sommige Diksnavels zich tijden

inva ies

Ru land, met het Oeralgebergte als oostgrens

van hun Siberische soortgenoten bij hen aan­

van zijn ver preidingsgebied. Hij bereikt zijn

sluiten. Zo werden de beide ondersoorten tij­

groot t

dichtheden in Zuid-Zweden en de

dens het beruchte invasiejaar 1968 in de Lage

Balti che Staten. Verder oostelijk treffen we

Landen aangetroffen. In dat jaar moeten er in

de Siberi che 1 otenkraker N. c. macrorhynchus

die streken trouwens meer dan 10.000 vogels

aan (ook wel Dunsnavelnotenkraker genoemd,

bij de invasie betrokken zijn geweest (Boele

bemerk trouwens de contradicties in de

e­

& van Winden, 2008). Het is bekend dat vele

derland e en wetenschappelijke naamgeving),

otenkrakers na invasiejaren niet terugke­

in de taiga van de Oeral tot het uiterste oosten

ren naar hun herkomstgebieden, en dat ze in

van Siberië.

staat zijn in nieuwe gebieden kleine broedpo­

Het uiterlijke onderscheid tussen de twee

pulaties te stichten (vaak van tijdelijke aard).

onder oorten i

subtiel, en een zekere onder-

Zo ontstond ook de Waalse broedpopulatie,

oort-d terminatie is in het veld vaak zelfs

die tegenwoordig uit ca 200 paren bestaat.

o­

Na de invasie van Siberische Notenkrakers in

tenkrakers hebben gemiddeld een langere en

1968/1969 werd broeden uiteindelijk aange­

niet met zekerheid mogelijk. Siberische lankere

navel dan Dik navelnotenkrakers,

toond in 1975 (maar reeds vermoed in 1969).

maar er bestaat veel overlap. Ook hebben ze een gemiddeld bredere witte taartband.

het in deze populatie om Diksnavelnoten­

Vanuit ecologisch oogpunt verschillen de bei­

krakers

d

onder oorten echter sterk van elkaar. Beide otenkrakers zijn in principe alleseters, maar dan met een sterke afhankelijkheid van den­

wordt door het sedentaire en schuwe gedrag

nenzaden. In het najaar schakel n ze over op een dieet dat voornamelijk be taat uit noten en

zijds in het Duitse Nordrhein-Westfalen (te­

allerhande vruchten. Siberische

otenkrakers

van de Siberische roots blijft dus overeind,

krijg n relatief vaak te maken met periodes

al zal er onvermijdelijk Diksnavelbloed in

ochtans vermelden de meeste bronnen dat gaat,

wat

misschien

ondersteund

dat deze vogels vertonen. De dichtstbijzijnde Diksnavelnotenkrakers bevinden zich ander­ genwoordig 300-600 paren).

De hypothese

de populatie zijn doorgedrongen, misschien zelfs al van in het begin (o.m. twee Belgische vondsten van zekere Diksnavels bekend uit

Foto blz 13:

14

otenkraker, november 2008, Haasrode - foto: Axel Smets

De Boomklever - maart 2009

1968, verder slechts één oudere uit 1913).

waarnemingen op van solitaire ex. te Haa -

Notenkrakers in het

rode op 27 november 1977, te Sint-Joris-Weert

Dijleland

op 11 d cember 1977 en te Oud-Heverlee op 20 december 1977 (Hens, 2000). In Heverlee bleek de soort uiteindelijk tot ver in 1978 aan­

In het Dijleland i

de l otenkraker, net zoal

wezig te zijn gebleven, en zelfs te hebben ge­ het wach­

ver rondom on , een ab olute topsoort! Toe­

broed irt Heverleebos. 1 adien wa

gegeven, er zijn nóg z ldzarnere soorten om

ten tot 1991 voor de volgende kleine influx,

otenkra­

met onder meer enkele waarnemingen in het

enthou ia t over te zijn, maar een

ker l idt altijd tot een enorm enthousiasme in ornithologisch

en 10

kringen. En blijkbaar heeft

oktober 1991 te Oud-Heverlee (Zoete Waters)

oort wel wat te bied n,

gedocumenteerd i in het archief van de 1 SG

het Dijleland die want al

Leuvense, waarvan enkel een ex. op

ze dan toch pas eren lijkt onze regio

Dijleland. De enige Dijlelandse

olenkraker

a de grote

na 1991 vloog op 14 januari 2002 over Ter­

inva ie van 1968, met ook mooie aantallen in

vuren. Tot op 27 oktober 2008 du . Toen de

bijna altijd in d

prijzen t

delen.

de Leuven e regio, deed zich slecht

één uit­

ge prak n inva ie me r voor (maar beschei­

Haasrood e

otenkraker na

enkele

dagen

'als zeker werd bevestigd' Joeg dat nieuw

in

een bom, en jeukte het - begrijpelijk - bij

den tov 1968), in 1977/1978. Tussen 12 oktober

al

1977 en 16 mei 1978 werden regelmatig tot 3

vele vogelaars serieu ... De eersten ter plaat e

ex.

amen opgemerkt te Hever! e. Ook kon­

Siberi che No­

determineerden de vogel al

den drie ex. worden geringd (26 oktober 1977,

tenkraker (vooral brede

22 januari 197 , 25 februari 1978), eveneen te

in vlucht, juiste

taartband duidelijk

navelprofiel al

aanvullend/

o­

onder teunend kenmerk) en maakten onmid­

tenkrakers. Diezelfde winter leverde ook nog

dellijk onomstotelijk bewijsmateriaal. Ui tein-

Heverlee, en betroffen allen Siberi che

Siberische Notenkraker, Haasrode , najaar www.artscape.be

2008, foto:

Elfriede Ie Docte

De Boomklever

-

maart

2009

15

<lelijk kon bijna iedere kijklu tige de bewonderen, al waren daar

ogel

oms meerdere

van overtrekkende

otenkrakers op Vlaam e

telposten tijd n het najaar van 2008. ederland krijgt doorgaan

poaingen voor nodig.

Notenkrakers in de Lage

meer

iets vaker en wat

oten.krakers op bezoek dan Vlaanderen.

In de najaar maanden van 2008 werden bij onze noorderburen in totaal min ten

Landen in 2008

40 ex. waarge­

nomen (waaronder drie duo' ), met een duidelijk zwaartepunt in de periode van 11 oktober tot 17

Wa

de

otenkraker van Haasrode een alleen­

taand geval, of maakte hij deel uit van een inva­ ie? De voorbode van een aan.komende invasie vormde hij in ieder geval niet, en eigenlijk viel dat ook niet te verwachten. Echte inva ies beginnen immer

otenkraker­

zeer vroeg in het na­

jaar, met om al pieken in augustus (cfr. Kruis­ bek). Raadpleging van www.waarnemingen.be leverde vier

laamse waarnemingsplaat en op

voor het najaar van 2008: 1 ex. op 14-15 oktober te Beverlo (Limburg), 1 ex. op 1 november te Zichem (Vlaam -Brabant), 1 ex. op 8 november over Eeklo (Oo t-Vlaanderen) en de Haasroodse vogel, die du

november (32 ex. in deze periode, voorts 2 ex. in augustus, 4 ex. in september, 1 ex. in december en 1 ex. in 1 januari 2009) (bronnen: www.waar­ neming.nl en www.trektellen.nl). Ook in

nkele

ederlandse gevallen ging het om vogel gedurende meerdere dagen regelmatig

die

n b -

paalde plek bezochten, maar geen enkele bleef zo lang trouw naar dezelfde tek terugkeren al de Siberisch

ot n.kraker gedurende 40-41 da-

gen deed te Haasrode!

Dankwoord

de enige langdurig pleisterende

vogel betrof. Op 6 februari 2009 werd nog een

Enkele feiten en ideeën die in deze bijdrage wer­

ex. gemeld te Tielen Kamp (Antwerpen). www.

den verwerkt zijn geïnspireerd op informatie

trektellen .nl_bevatte geen aanvullende gegevens

die kon worden gehaald uit de communicatie

Siberi che Notenkraker, Haasrode, najaar 2008, foto: Elfriede le Doete www.artscape.be 16

De Boomklever - maart 2009

otenkraker, Han rode, 11ajnar 2008, foto: Elfriede Ie Docte

chuddebollende www.nrt cape.be

die naar aanleiding van de l otenkraker op de Dijlelandse mailgroep werd gevoerd. Daarbij

De Fraine, E. & G. Driessen

(2008b) De ;'\oten­ kraker uite.Brako11n-11ie11w·brief (4): -4.

-

wensen we in het bijzonder Herwig Blockx, Marc Herremans, Axel Smets en Kri Van Scha­

Hens, M. (2000)

-

Avifauna van het Dijleland. Ge­

ren te bedanken. Maar dank gaat in eerste in­

docum nt erde soortenlijst 1901-2000. In: Vogels

stantie naar mevrouw Elisabeth de Fraine

i11 het Dijlela11d (M. Hen , red.).De Vrienden van

Kelle Moreau, kelle.moreau@gmail.com

waal afdeling Leuven, Leuven, p.1 5-237.

Heverle bo

en Meerdaalwoud i.. m. De Wiele­

Referenties

Boele, A. & E. van Winden (2008)

-

oten­

krakerinvasie laat op zich wachten. SOVON­

nieuws, 21(4):5-6.

De Fraine, E. & G. Driessens (2008a) tenkrakersuite.

-

De

o­

Het relaas van een gewillig

pleisterende Notenkraker Nucifraga caryocntac­

tes in Haasrode (VB). Natuur.oriolus, 74(4):153-

154.

De Booml<lever

-

maart

2009

17

Slaapplaatsonderzoek Boerenzwaluw Verslag van het ringwerk in het Vlaams Natuurreservaat 'Vijvers van Florival'

Juli-augustus 2007 anaf begin juli werd het Vlaams Natuurreservaat 'Vij­ vers van Florival' gecontroleerd op een mogelijke slaapplaats van Boerenzwaluwen (Hirundo rustica).

V

Rond half juli werden tijdens de avondlijke con­ troles de eer te zwaluwen waargenomen. Tot 20 juli bleef het aantal beperkt tot een 20-tal vogels.

Daarna ging het aantal in stijgende lijn en op 22 juli werd een eerste maal met succes geringd.

Tijden

de daaropvolgende weken groeide het

aantal zwaluwen. Maar nooit werden er meer

In 3 jaar tijd werden op de slaapplaats 'Vijver van Florival' 2 672 Boerenzwaluwen gevangen.

2 608 vogels waren niet geringd en kregen een ring om de poot. De 64 overige zwaluwen waren reeds geringd. In slechts 8 gevallen ging het om vogels die de dagen voordien geringd werden op dezelfde locatie. De overige 56 Boerenzwaluwen waren drager van een Belgische ring die elders geplaatst werd.(zie tabel 2)

Verhouding eerstejaarsvogels(l)­ adulte vogels (>I)

dan 250 vogels geteld. Het aantal zwaluwen die gebruik maakten van de slaapplaats lag bedui­ dend lager dan in 2004 en 2005, en dit ondanks een meer dan geslaagd broedseizoen. In 2006 werd aan de 'Vijvers van Florival' geen slaap­ plaat

vastgesteld.

Fl �

Tot half augustus waren dagelijks wisselende hoeveelheden Boerenzwaluwen aanwezig met en maximum aantal begin augustus. Op 13 au­ gu tu werd een laatste maal geringd.

Resultaten Ringwerk

figuurl. Verhouding eerstejaarsvogels/ adulte vo­ gels van de in Florival geringde Boerenzwaluwen

Er werd geringd met twee 12-meter netten in het riet tus en de wilgjes. Rekening houdende met

Figuur 1 toont duidelijk aan dat het merendeel

de beperkingen van de vergunning werd het

van de gevangen Boerenzwaluwen eerstejaars­

aantal vangdagen beperkt tot 4 per week in de

vogels zijn. Slechts 4%(113 vogels) van de gevan­

periode 22 juli - 13 augu tus.(zie ook tabel 1)

gen Boerenzwaluwen zijn adulte vogels. Van 72 onder hen kon het geslacht bepaald worden: 60

aa t zwaluwen werden ook een aantal bij­ vangsten gedaan. Een overzicht van het aantal geringde vogels zijn terug te vinden in tabel 1: 18

De Boomklever

-

maart

2009

vrouwtjes en 12 mannetjes.

['..

['..

['..

['..

['..

['..

['..

['..

['..

0 0 N -

0 0 N -

0 0 N -

0 0 N -

0 0 N -

0 0 N -

0 0 N -

0 0 N -

0 0 N -

0 0 N -

['..

['..

['..

['..

['..

co

co

0 -

co

0 -

co

co

rl

0 -

co

N

L()

['..

0 -

0 -

0 -

N

�

�

N

Boerenzwaluw

['..

['..

0 0 N -

62

0 0 ,.,..,

19

73

32

0 -

0 -

rl

"

n

128

152

r<"l

58

0

57

0 0 ,.....,

0

67

.....J

<t'. <t'. f-

0 ('<)

0

f--.

rl

7

725

69

Winterkoning

1

1

H eggemus

1

1 1

1

Blauwborst

1

1

Merel

Kleine karekiet Bosrietza nger

Tjifliaf

1 1

2 2

1

2

1

1

1

1

3 1

1

Pimpelmees

TOTAAL

33

64

74

21

128

60

57

154

69

69

9

738

Tabel 1. Ri11gvangsten slnapplaats 'Vijvers van Florival'

GERI

0

GD

TERUG VA

TROL ES

TOTAAL

GSTE1

I

>I

TOT

I

>I

TOT

I

>l

TOT

I

>I

TOT

2004

1067

73

1140

3

0

3

21

1

22

1091

74

1165

2005

733

10

743

3

0

3

13

0

13

749

10

759

2007

695

30

725

2

0

2

21

0

21

718

30

748

2495

113

2608

8

0

8

55

1

56

2558

Totaal

2672

Tabel 2. Overzicht gevangen boerenzwaluwen in 2004, 2005 en 2007.

Verplaatsingen van Boerenzwaluwen 1.

Florival IN

In de periode 2004-2007 werden in Flori­ val 56 Boerenzwaluwen teruggevangen die el­ ders in België geringd werden.

48 vogels werden hetzelfde jaar als pullus op nest geringd. 41 onder hen (85,5%) zagen het levens­ licht in een straal van minder dan 20 km rond de slaapplaats in Florival: Huldenberg, eerijse, Beauvechain, Tourinnes, Ohain, Lasne, Plance­ noit, Couture-Saint-German of Maransart. Bij 7 Boerenzwaluwen (14,5%) ligt de geboorteplaats verder dan 20 km van Florival: Hakendover (26 km), Beert (31 km), Pepingen (32 km), Buggen

hout (42 km), Lier (43 km), Ulbeek (50 km) en Barsy (55krn).

6 Boerenzwaluwen werden, vaak slecht enkele dagen eerder, op een andere laapplaat geringd: 2 in odebai (9 km) en 4 in Lichtaart (56 km).

Van de overige 2 zwaluwen die in Bouter em en eervelp geringd werden, i niet bekend onder welke omstandigheden zij gevangen werden.

2.

Florival UIT

16 Boerenzwaluwen, geringd op de laapplaat Florival, w rden achteraf ter uggem e l d. In 15

te

De Boomklever -

maart

2009

19

ge allen betrefi het een terugmelding uit Bel­

Dankwoord

gië.

Eén zwaluw werd teruggevangen in Silla (Span­ je), 15 km ten zuiden van Valencia in het natuur­

De ringsessies in het V laams natuurreservaat

park Albufera. De vogel werd in Florival geringd

'Vijvers van Florival' hebben kunnen genieten

eptemb r 2004 al volwassen en belandde

van de steun en medewerking van diver e per­

in Silla in de netten op 2 april 2005. Heel waar-

sonen en in tellingen die wij langs deze weg

op 1

chijnlijk wa hij op weg naar zijn broedgebied.

willen bedanken:

Van de 15 Belgi che terugmeldingen werden er 9

- Het Agentschap voor l atuur en Bo , voor de

gedaan op een andere laapplaats: Teralfene (2),

nodige toelating;

odebais (2) en Lichtaart (5). Vaak gebeurde dit

- De heren Christopher Malia, Laurent Leclercq,

al enkele dagen nadat ze in Florival geringd wer­

Walter Aerts en Bart Van Ros

den. In Overij e betrof het een terugmelding van

bij de ringsessie .

urn

voor de hulp

een dode vogel, 8 maanden en 23 dagen na het ringen in Florival. De zwaluw van Veltem-Beiem werd 1 jaar, 8 maanden en 20 dagen na zijn ringbeurt gedood door een kat. In een volwassen Boerenzwaluw

Luc Vanden Wyngaert Ringstation IJ edal

eerijse werd gecontroleerd

aan haar nest. Ze werd een jaar eerder gering als eer tejaars op de slaapplaats van Florival.

Van de vogels uit Lembeek, Oosthoven en Heul­ tje is niet geweten onder welke omstandigheden ze teruggevangen werden.

HIRUNDO RUSTICA

Lier B11!menl101rt

6'

s

Neerijse (4) H11lde11be1g (7 ) Pe11lngen

11Q. Ohain l 1 �I

"9'

Beert

� C::W

Lasne (51 co1n111e.satnt.Gerrna111 (J) Maiansart Plancenoh 121

KBIN

/

IRSNB

/

Bo1Rersern

1� <:J

6"

Ulbeek

6'

Hakendover Neervelp Beauvech.lln (21 Grosse

J.::_;�::�1:(�"

P•pageno

Figuur 2. Ringplaatsen van de teruggevangen Boerenzwaluwen op de slaapplaats te Florival in de periode 2004-2007 20

De Boomklever - maart 2009

HIRUNDO RUSTICA

Figuur 3. Terugmeldingen van Boerenzwaluwen geringd op de slaapplaat te Florival i11 de periode 2004HIRUNDO RUSTICA

Lichtaart (5) Heultje

.-, Teralfene(2) cm Lembeek

�

�

� Veltem Beisem

� � � � Nodebais (21

Neer ijse OVerijse

�

Figuur 4. Terugmeldingsplaatsen van Boerenzwaluwen geringd op de /anpplnats te Flo­ rival in de periode 2004-2007 detail België -

De Boomklever - maart 2009

21

Opmerkelijke vogelwaarnemingen in de Dijlevallei en omgeving, december 2008

D

-

januari 2009

it overzicht van opmerkelijke en

interessante

vogelwaar­

nemingen in de Dijlevallei beslaat voornamelijk de periode december 2008

januari 2009. De bestreken

-

regio omvat de gemeenten Kor­ tenberg, Herent, Bertem, Leuven, Oud-Heverlee, Huldenberg, Over­ ijse, Tervuren en de aangrenzende gebieden. De volgende rubriek zal de periode februari - april 2009 omvatten.

Waarnemingen

wor­

den voor 5 mei 2009 verwacht bij Moreau,

Kelle

Korenbloemlaan

3052 Blanden, 0486/ 12.58. 77,

5,

kelle.moreau@gmail.com.

Park, ZW = Oud-Heverlee/Zoete Waters, = Oud-Heverlee/ Oppem

=

weilanden

en Bogaerdenstraat

tu

(Oud-Heverlee - Korbeek-Dijle) en

GB=

GB,

eerijse/Grote Bron (deel Doode Bemde), =

OH1

OHZ = Oud-Heverlee/Z,

,

KV

eerijse/Kliniekvijver (deel Doode Bemd ) en

SAR= Sint-Agatha-Rode/Grootbroek.

Kleine Zwaan Cygnus bewickii De vijf Kleine Zwanen van SAR bleven daar nog ter plaatse tot op 13/12 (versch. waam.), wanneer het dalende waterpeil hen dwong om deze stek te verlaten. Op die dag werden ze rondvliegend waargenomen te OHZ (W. Desmet) en op 14/12 zaten ze te

GB (F. Fluyt,

J.

ysten).

Grauwe Gans Anser anser 02/12

5 ex. te SAR (P. Moysons)

07/12

2 ex. over Huldenberg/Spits berg

(F. F luyt), 7+8 ex. ZW te Erps-Kwerps

(P. Moysons) 31/12

5 ex. over Heverlee/Zwanenberg

(B. Bergmans) 03/01

5 ex. over Heverlee/Zwanenberg

(B. Bergmans e.a.), 2-3 ex. te Oppem Waarnemingen van onder meer Knobbelzwaan,

(J. Nysten, L. Hendrickx, W. Desmet)

Krakeend, Slobeend, Wintertaling, Tafeleend,

04/01

Kuifeend, Patrijs, Dodaar , F uut, Aalscholver, Blauwe Reiger, Havik, Waterral, Kievit, Storm­ Zilvermeeuw,

meeuw,

Kleine

Mantelmeeuw,

Kerkuil, Steenuil, Bosuil, Ransuil, Ijsvogel, alle pechten, Gele

Veldleeuwerik,

Kwikstaart,

Witte

Graspieper, Kwikstaart,

Grote Krams­

vogel, Koperwiek, Zanglijster, Cetti's Zanger, Vuurgoudhaan, Glan kop, Matkop, Kuifmees, Zwarte Mees, Roek, Ringmus, Keep, Putter, Sijs, Kneu, Goudvink, Geelgor , Rietgors en alle exo­ ten w rden niet in dit verslag opgenomen maar wel v rwerkt.

Gebied afkortingen: WLS

=

Wilsele/Vijvers Bellefroid, LP = Ke sel­

Lo/L opoldspark, AVP = Heverlee/Abdij van 22

De Boomklever - maart 2009

2 ex. te Oppem (Luc Hendrickx, Ingrid

el, Frederik Fluyt) 11/01

2 ex. ZW te Tourinnes-la-Grosse

(J. Taymans) Kolgans Anser albifrons De jaarwisseling 2008-2009 bracht wat ganzen­ geweld teweeg in en rond de Dijlevallei: 31/12

min. 3 ex. aud te OH/centrum

ten), 5 ex. te Pécrot 01/01

(J. Rut-

(M. Walravens)

max. 10 ex. te Heverlee/Zwanenberg (F.

(J. Nysten), 20 (J. Nysten), 136 ex. te Op­ pem en omgeving (L. Hendrickx, J. Menten, K.

Vandekeybus), 4 ex. over LP ex. over Kessel-Lo/N

Hansen) en 4 ex. te Korbeek-Dijle/plateau (S. Horemans)

02/01

Bergeend Tadorna tadorna

22 ex. te Oppem (B. Creemer ,

Bergeenden werden tijden de wintermaanden

P. Goubau)

03/01

(J.

11 ex. te Oppem

december en januari vooral aangetroffen in

ysten,

de Dijlevallei ten zuiden van Leuven, met

L. Hendrickx, W. Desmet) 04/01

15 ex. te OHZ/Oppem

waarnemingen te SAR (9 waarnemingen

(J. l y ten,

L. Hendrickx, I. el, F. Fluyt), 18 ex. te Pécrot/ Grand Pré (L. Hendrickx), 55 ex. te OH! (T. Roel ) 05/01

16 ex. te Oppem (I.

el, S. Horemans)

max. 10 ex. te Heverlee/Zwanenberg (F.

Vandekeybu ), ca 20 ex. te Pécrot/Grand Pré Menten), 02/01

ex. te Oppem 8

(J.

(L. Hendrickx)

x. te Oppem (B. Creemers, P. Goud-

au) 03/01

(J.

1 4 ex. te Oppem

y ten,

L. Hendrickx, W. De met)

04/01 1.

43 ex. te Oppem

(L. Hendrickx,

el, F. Fluyt), later 11 ex. te Oppem

(J.

ysten,

L. Hendrickx, P. Goubau, T. Calu) en

GB (B. Bergmans) 05/01

12 ex. te Oppem (I.

el, S. Horeman )

10-11/01 4 ex. te Leefdaal/plateau Hendrickx)

- M. Walravens),

t

GB (28 waarnemingen

ver ch. waarn.; max. 30 ex. op 13/1 2

B.

Bergman , F. F luyt, W. De met, M. Bekker ), Oppem (8 ex. op 210 l; B.

reemers),

OHZ (resp. 1 & 2 ex. op 4 & 17/01; B.

Toendrarietgans An er errirostris 01/01

- ver ch. waam.; max. 27 ex. op 5/12

(J. Nysten, L.

Bergmans, J. Rutten), OH

(5 waarnemingen

- versch. waam.; max. l 6 ex. op 29/01 - A. Jan

en ) en Heverlee/ Langestaarr

( l 0 waarnemingen - ver ch. waarn.; max.

17 ex. op 7 /0 l (E. Toorman, W. De met).

Andere waarneming plaat en waren Kwerps/ Zuurbeekvallei (telkens 1 ex. op 12 & 22112; P. Moyson ), Tervuren/P ark Kl'vlMA (re p.2

& l ex. op 13 & 14/12; A. Smets, R. De Boom, F. Van Oen Houte), Ga tuche (re p. 4, 10 & 2 ex. op 14. 28 & 31/01; J. Tayman , P. Hermand, B.

ef) en Leefdaal (telken 2 ex.

op plateau, in Voervallei en op Kasteel vijver op 17/0 l; K. Van Scharen).

Meerkoeten op wandel in de Doode Bemde, foto: Oésiré Va11n11tgaerde11 De Boomklever - maart 2009

23 1

1

_j

__ ___ _

ex. op 22/12 - H. Paques), Pécrot/vijver (3 ex. op

Smient Ana penelope Een o erzicht per

v

/12 & t lkens 1 ex. op 13, 21/12 & 31/01; M. Wal­

aarnemingsplaat :

Ter uren/Park KMMA(2m3

op 13112; A.

AR(2 ex. op 5-7/12;M. Walraven ,

met ),

ravens, B. 1 ef,

JM Lommaert, T. Maniquet), Pé­ ethen

crot/Grand Pré (2 ex. op 2/01; J. Men.ten), (1 ex. op 31/01; B.

ef), de Doode Bemde (re p.

y ten)., GB (9 waarnemingen - versch. v aam.; max. 14 ex. op 19/0 l; K. Van Scharen), Oppem (6 waarnemingen-versch. waam.;

1, 2 & 3 ex. op 6, 25 & 27/12; J. 1 y ten), l GB

max. 13 ex. op 1 /0 l; L. Hendrickx) OHZ

Oppem (resp. 2, 1, 1, & 1 ex. op 27, 28/12, 11, 13

J.

(1

waarnemingen -

er ch. waarn.; max. 13

ex. op 15/01 - L. Hendrickx), OH 3010 t

·

(3m3v op

JM Lommaert) en LP(2m op 1/0 l; J.

(9 waarnemingen van 1-2 ex.; ver ch. waarn.), & 27/01;

J.

ysten, W. De met), ZW (re p. 1 &

3 ex. op 13/12 & 23/01; B. Bergman , J.

G. Pauwels e.a.), OHZ (re p. 1, 1, 1 & 2 ex. op 13, 24, 29/12 & 25/01; B. Bergmans, L. Hendrickx,

�y ten).

J. Rutten e.a.), OH

waerts).

AR/Reebeemd( l v in weide op 3/0 l; L. R(11 waarnemingen, enkel

december-ver ch. waam.; max. 15 ex. op

y ten), I GB (10 waarnemingen

van 1-5 ex.; ver ch. waarn.), OHZ (resp. lm, 1m & 2m op 6, 31112 & 24/0 l; L. Hendrickx,

J. Menten), OH r(re p. 2m l v & l m op 25 & 30/0 l ; 8. r ef I. Nel, L. Hendrickx, JM Lommaert) en Heverlee/Langestaart(resp. lm. 2 ex., l m & 4 ex. op 7, 17, 19 & 20/01; E. Toorman, L. De met, W. Desmet e.a.).

Kleine Zilverreiger Egretta garzetta 1 ex. te Gastuche (B.

06/12

ef)

Roerdomp Botaurus stellaris resp. 1, 3, 4, 3 & 2 ex. op 5, 6, 7, 10 & 12-

SAR

13/12 (M. Walravens, L. Hendrickx, F. Fluyt e.a.) telkens 1 ex. op 6, 24, 27, 30-31/12 &

OHZ

24/01 (J. Kempeneers, L. Hendrickx, J. Menten) OHN (B.

ettn rufina

Krooneend

ef, JM Lommaert

e.a.) en Erps/Dorenveld (1 ex. op 21/01; K. Ber­

Een o erzicht per waarnemingsplaats: Hendrickx), S

(resp. 1, 2 & 1 ex. op 6/12,

25 & 30/01; L. Hendrickx, B.

Pijlstaart Ana acuta

7112-J.

y ten,

telkens 1 ex. op 25, 17 & 29/01

ef, W. Desmet, A. Janssens)

13-14/12 lm te Tervuren/Park (Vossemvijver) (A. Smets, R. De Boom, F. Van Den Houte)

Ooievaar Ciconia ciconia 24/01

GB (F. Vandeputte, I. I el,

Rode Wouw Milvus milvus

L. Hendrickx e.a.)

21 & 25/01

1v te OH

(A. Janssens, J.

ysten,

2ml v te

04/12

1 ex. W te Neerijse/Kleine Puystraat

(I. 1 el)

L. Hendrickx) 26/01

aamsepoort

(E. Daelemans)

Nonnetje Mergellus albellus 17-19/01 lv te

1 ex. over Leuven/

GB (I.

el, W. Desmet)

Blauwe Kiekendief Circus cyaneus Grote Zilverreiger Casmerodius albus

Met 54 waarnemingen (incl. dubbeltellingen) in

SAR was tijdens de twee besproken maanden

plateau- en valleigebieden verspreid over de re­

goed voor 48 waarnemingen van Grote Zilver­

gio (versch. waarn.), was de Blauwe Kiekendief

(ver ch. waarn.), met maxima van 10-14

tijdens de maanden december 2008 en januari

ysten, H.

2009 een erg opvallende aanwezige in het be­

reiger

ex. in de periode van 7 tot 27/12 (J. Vandevoorde, B. 21 ex. op 17/12 (I.

ef e.a.) en een uitschieter van

sproken gebied.

el). Andere waarnemings­

plaatsen waren Overijse

(J ex. op 27/12; J. Ide),

Smelleken Falco columbarius

Terlanenveld (telkens 1 ex. op 21, 24/12, 19 &

03/12

1v in populier te OHZ (J. Rutten)

31/01; H. Roo en, S. Peten, E. De Broyer), Gastu­

12/12

1 ex. te SAR (W. Desmet)

che

(14 waarnemingen - versch. waarn.: max. 10

11-12/01 1 ex. te Leefdaal/plateau (K. Van Scha­ ren, W. Desmet)

24

De Booml<lever - maart 2009

Slechtvalk Fa/co peregrinus 07 & 21/12 1 ex. te SAR(]. ysten, JM Lommaert) 1 l/12 1 ex. over OH/Bogaardenstraat (F. Fluyt) 04/01 1 ex. te Oppem/! GB (J. ysten, F. Fluyt) 11/01 1 ex. te Le fdaal/plateau (J. Nysten, K. Van Scharen) 25/01 1 ad te Tourinnes-Le-Crosse (H. Blockx) Sinds 28/01 is het centrum van Leuven uitge­ ru t met een tweede nestkast voor Slechtval­ ken, beve tigd aan de W-zijde van het Sint­ Piet rs-ziek nhui . Dit vormde de aanleiding voor een h mieuwde aandacht voor de oort, en dat leverde eind januari dagelijks waarne­ mingen van twee adulte exemplaren op (B. Bergman , E. Malfait e.a.).

Goudplevier Pluvialis apricaria 11/12 3 ex. plei terend te Korbeek-Dijle/ plateau (F. F luyt) 02/01 4 ex. pleisterend te Bertem/0 van Bertembos (G. Bley )

17/01 1 ex. 0 te Huldenberg/Spitsberg (F. F luyt) 18/01 4 ex. W te Huldenberg/Spit berg (F. Fluyt) Wulp umewu arquata 02/01 1 ex. Z te Oppem (P. Goubau) 04/01 4 ex. 0 (F. Flu yt) en 1 ex. over Leefdaal/ plateau (med. S. Horeman ) Witgat Tringn ochropus Een overzicht per waarneming plaats: Ga tu­ che (3 ex. op 20/12; J. Tayman ), Pécrot/Grand Pré (1 ex. op 2/01; J. Nlenten), S R (resp. 2, 1, 2 & 1 ex. op 5, 6, 21/12 & 17/01; M. Walravens, L. Hendrickx, JM Lommaert, T. Maniquet), GB (telkens 1 ex. op 17, 19/12 & 1/01; W. De met, J. Menten), Oppem (re p. 1 ex. op 4-5 & 10/01; L. Hendrickx, I. J el, S. Horeman ), Vaalbeek/ Vaalbeekvallei (1 ex. op 25/01; D. von Werne) en Hamme-Mille (1 ex. op 13/12; C. Carel ).

Watersnip Gallinago gnllinngo Een overzicht per waarnemingsplaat : Gastuche (4 ex. op 31/01; B. I ef), Pécrot (1 ex. op 13/12; B. ef), SAR/Vette Weide (2 ex. op 12/12; W. De -

Kolganzen te Korbeek-Dijle, januari 2009, foto Luc Hendrickx De Boomklever

-

maart

2009

25

R (7 ex. op 8/12; H. Vandevoorde), de

met),

Doode B mde (2 ex. op 25/12;

J. 1 ysten), Op­

pem (re p. l & 2 ex. op 3 & 31/01; W. Desmet, L. Hendrickx), OHZ (re p. 6, 6, 2, 1 & 1 ex. op 6, 24,

Zwartkop Sylvin atricapilla 05/12 en voorgaande dagen, 1v te Tervuren/cen­ trum (C. Willis) 1v & 2 ex. te Ke

10 & 18/12

25, 27 & 30/12; L. Hendrick , M. Walravens, K.

(J. Mentens)

Thij ), Heverlee/Langestaart (re p. 1, 1, 4 & 2 ex.

24/12

op 13/12, 3, 6 & 7/01; W. Desmet, E. Toorman) en

en)

Erp /Dorenveld (3 ex. op 23/12; P. Moy ons).

11/01 lm te Ke

Bokje Lynlllocrypte 111ini111u .

02/01 1 e . te Pécrot/Grand P ré (J. Menten)

el-Lo/tuin

lm te Heverlee/Mezenlaan (K. lm te Overisje/centrum

Han-

(E. D Broyer),

el-Lo/tuin (J. I ysten)

Tjiftjaf Phyllo copus collybita 14/12

1 ex. te Leefdaal/plateau

Houtsnip Scolopnx rusticola

01/01

1 ex. te Overijse/centrum (E. De Broy-

De

er)

trenge vor t van afgelopen winter maakte

dat Houtsnippen zich makkelijker lieten opmer­

05/01

ken:

met)

16/12

1 ex. te Heverlee/Egenhoven (W. Des-

1 ex. te Blanden/A. Vermaelenstraat Notenkraker

(J. De Baere) 1 ex. te Bierbeek (D. von Weme)

23/12

2 ex. te Erps/Dorenveld (P. Moysons)

27/12

1 ex. te

29/12

1 ex. te Bertem/Koeheide (E. Malfait)

10/01

1 ex. te Herent/Mollekensberg (B. Cree-

De Siberische

31/01

1 ex. te Meerbeek/Rotte Gaten

otenkraker van de Korte traat

waargenomen (E. De Fraine).

mer , L. Everaerts) 1 ex. te Everberg (JM Lommaerts)

111acrorhyn­

te Haasrode werd daar op 4-5/12 voor het laatst

ethen (M. Walravens)

11/01

Nucifraga caryocntncte

chos

21/12

Noordse Kauw Corvus monedula monedula 13-14 & 22-23/01

(P. Moy-

on )

1 ex. te Heverlee/Arenberg­

park (E. Toorman, W. Desmet) Kleine Barmsijs Carduelis cabaret 21/01

Geelpootmeeuw Larus michahellis 05/12

1 ad te SAR

04/01

2 ad te

Grote Barmsijs Carduelis flammea In het centrum van Oud-Heverlee werden op 1,

GB (B. Bergmans)

3, 5, 6 en 12/12 resp. 1, 3, 1, 1 en 1 ex. opgemerkt (J. Rutten). Op 14/12 foerageerden 2 ex. te Neerij­

Grote Mantelmeeuw Larus marinus 10/12

se/Ganzeman (C. Carels).

1 ad te SAR (F. Fluyt)

barmsijs sp. Carduelis cabaretlflammea

Waterpieper Anthus spinoletta Er werden 46 waarnemingen van Waterpiepers verzameld vanuit natte weilanden en rietlanden in de Dijlevallei ten zuiden van Leuven (versch. waarn.). De maximale concentraties betroffen 10 ex. in de Doode Bemde op 6/12 en 17 ex. te Pécrot op 13/12 (B.

(J. Kempeneers) ef).

1 ex. te Erps-Kwerps (P. Moysons)

13/12

1 ex. te Heverlee/Heilig Hartschool

De Boomlclever - maart 2009

21/12

1

ex.

over

Huldenberg/Ijsevallei

(F.

Fluyt) 22/12

1 ex. te Terlanen/Terlanenveld (H. Roo-

sen) 17/01

1 ex. over Pécrot/vijver (M. Walravens)

25/01

8 ex. N te Tourinnes-La-Grosse

(H.

Blockx)

Zwarte Roodstaart Phoenicurus ochruros 04/12 Rutten)

7 ex. te Kessel-Lo/centrum (E. Toorman,

W. Desmet)

(M. Walravens)

Pontische Meeuw Larus cachinnans

26

(A. Smets)

Kruisbek Loxia curvirostra

(J.

27/01

14 ex. in Heverleebos (W. Desmet)

29/01

1 ex. te Haasrode (W. Desmet)

20/01

1 ex. in Mollendaalwoud (W. Desmet)

31/01

6 ex. in Heverleebos (B. Bergmans)

Appelvink Coccothrausles coccothraustes De maanden december 2008 en januari 2009 le­ verden samen 61 waarnemingen van groepjes van 1-6 Appelvinken op, verspreid over de re­ gio (ook in tuinen en Leuven/c ntrum) (versch. waarn.). Grotere concentratie

waren er te He­

verlee/kerkhof Tivoli traat (tot 10 ex. op 16/01; W. De met, J. Kempene rs) en Wil ele-Putkapel (20 ex. op 26/01; J. De Rycke).

Grauwe Gors

E111berizn calnndra

lle waarn mingen: 07/12, 11 & 12/01 re p. 3, 3 & 2 ex. te Leefdaal/ plateau (J.

y ten, K. Van Scharen, W. Desmet)

Sam n telling: Kelle Moreau, kelle.moreau@gmail.com

Medewerkers en corre pondenten : Monique Bekker , Bruno Bergman , Koen Berwa rt , Geert Bley , Herwig Blockx, Pierre-Yves Bodart, Stephen Bod­ dington, Johan Bogaert, Bernard Brochier, Tim Caers, Thij Clae , Mark Corbeels, Dirk Costrop, Bart Creemers, Jo

Calu, Charle

Care! , Otto & Marijke Chri peel , Paul

uppen , Eric Daeleman , Johan De Baere, René De Boom,

Erik De Broyer, Eli abeth De Fraine, Krista De Greef, Henk de Groot, Guy Dejaiffe, Rik Derveaux, Johan De Rycke, Loui

Desmet, Wouter De met, Philip De Somer, Luc De Wit, Steven D'Hont, Gerald Drie sens, Philippe Dubois,

Everaerts Luc, Jan Festjens, Frederik Fluyt, Raf Ghijsen, Sven Goethals, Patrick Goubau, Werner Goussey, Krien Hansen, Luc Hendrickx, Maarten Hens, Philippe Hermand,

1arc Herremans,

tefaan Horeman , Tim Huy egem ,

Jacque Ide, Anja Janssens, Marcel Jonckers, Jochen Kempeneers, Jorg Lambrecht , Frits Leeman, Johan Lissen , Jean­ Marie Lommaert, Eddy Macquoy, Eddie Mae , F. Maes, Tanja Maes, Eric Malfait, Thierry Maniquet, René Meeuwis, Jori Menten, Jeroen Menten , Bruno Michiels, Kelle Moreau, Pieter Moyson , David Mul , ef, Ingrid

el, Paul

uyt , Johan

lexandre 1 aet , Bruno

ysten, Pierre Op de Beeck, Jan Paen.huysen, Hervé Paque , Geert Pauwel ,

Stephan Peten, Thomas Reher, Toon Roel , Hans Roosen, Jos Rutten,

iels Ryckeboer, Geert Ryken, Karel Samyn,

JB Sepulchre, Axel Smet , Lars Smout, Geert Sterckx, Julien Tayrnans, Koen Thijs, Erik Toorma.n, Roel Uyttenbroeck, Gert Vanautgaerden, Johan Vanautgaerden, Rudy Van Baelen, Filip Vandekeybus, André Van De Laer, Frank Van de Meutter, Maarten Van den Eynde, Frank Van Den Haute, Filip Vandeputte, JF Va.n der Donckt, Bart Vandermae en, Hilde Vandevoorde, Gilbert Vandezande, Hilaire Vanherwegen, Magalie Van Lishout, Kris Van Scharen, Johan.na Van Tonder, André Verboven, Bart Verheyden, [rene Verhuizen, Dirk von Werne, Stijn Vranckx, Marc Walraven , Jan Wellekens, Courtenay Willis & T. Ysebaert.

De Boomklever - maart 2009

27 ___

1

1 1

J

Activiteiten 1 nsecteninventarisatie

Avondexcursies

12-Apostelenbos te Vossem

lente/zomer 2009

zaterdag

Er zal zéker opnieuw een· achtvlinderexcuri e

april

25

2009

• af praak om 13u30 aan de kerk te Vo

gehouden worden. Vermits deze sterk afhanke­ em

•leiding: Bart Creemer (Bart.Creemers@gmail. com); 0496. 93106

lijk is van het weer, zullen uur en datum via de Dijleland maillij t bekend gemaakt worden •Coördinatie : Bruno Bergmans

Wilde hyacintenwandeling

Vroedmeesterpaddentocht

in Moorse/bos

zaterdag 6 juni

zondag

• Amfibieën en poelen in l eerij e:op zoek naar

26

april

2009

2009

de Vroedmee terpad • afspraak: 14.30u,St.Martinu kerk, Moor el info: w ww.vhm-vzw.org

• Afspraak: 19u00, parking Weebergbo punt Bredeweg en

Akkervogeltocht zaterdag

18

april

2009

•op het Plateau van Leefdaal-Bertem-Korbeek­ Dijle zoeken we naar akkervogels, hierbij zullen we nagaan of de zeldzaam geworden Grauwe gor nog aanwezig is.

• afspraak: om lOu, punt Deil

n

Bredeweg aan het kruis­

Blokkenstraat

• contact: Maarten Hens (maartenhens@yahoo. co.uk, 0473-244752)

Nachtegalenwandeling in Silsombos vrijdag 9 mei

2009

•afspraak vanaf 20u aan de kerk van Kwerps • contact: Maarten Hens (maartenhens@yahoo. co.uk, 0473-244752)

28

De Boomklever - maart 2009

(kruis­

Teerijsesteenweg

• Leiding: Maarten Hens (maartenhens@yahoo. co.uk, 0473-244752)

Actueel Bij de Slechtvalken thuis...

Ze moeten zich wel de heersers van Leuven wanen, wanneer ze hoog op hun stek op het St.Pieters ziekenhuis, van het prachtige panorama genieten. Een klein deel hiervan ziet u op de foto hieron­ der". Die zonnige 28ste januari 2009 mochten ook de drie nestbakplaatsers en de fotograaf volop genieten van het schitterend vergezicht op Leuven en de wijde omgeving. Een betere plaats voor de nestbak is nauwelijks denkbaar! De vogels hebben hier een vrije aanvliegweg vanuit het noorden.

"Het" koppel is er nog steeds - nu al onafgebroken sinds najaar 2007 - en zowel balts als paring werd reeds waargenomen.

Met de eieren wachten ze wellicht tot met Pasen "!!

Kris van Scharen Foto' : Eric MaJfait

Inhoud .

-

EDITORIAAL I

Een nieuwe lente, een nieuw geluid?

INSECTEN De nachtvlinder fauna van het Heverleebos en het Meerdaalwoud - Deel l:Het Heverleebos 2

Bruno Bergmans

VOGELS Verdwaalde reiziger op bezoek 12

Elisabeth de Fraine De Notenkraker in een ruimer kader

14

Kelle Moreau Slaapplaatsonderzoek Boerenzwaluw

18

Luc Vonden Wyngaert Opmerkelijke vogelwaarnemingen in de Dijlevallei en omgeving, december 2008

-

januari 2009 22

Kelle Moreau

AANKONDIGINGEN EN ACTIVITEITEN 28

Activiteiten

Foto cover: Mannetje Appelvink,februari 2009, Terlanen,foto en ©: Luc Meert

•

I

l