•
/ dl
....
'-=---
IJlr
Jaargang
Tijdschrift van de Natuurstudiegroep •
Dijleland
,.__.
-
40
-
Juni
2012
� NAT UUR STUD 1 EG ROEP ijleland � Regionale werkgroep van
atuurpunt Studie vzw
n atu u rp u nt
... Studie
Bestuur •
Bart Creemers (voorzitter), Aarschotsesteenweg 420, 3012 Wilsele, 0496-893106
•
Kris Van Scharen (penningmeester), Korbeekstraat 27, 3061 Leefdaal, 02-7672638
•
Bruno Bergmans, Mgr. Van Waeyenberglaan 54 DIS bus3, 3000 Leuven, 0498-760722
•
Joris Menten, W. De Croylaan 49/21, 3001 Heverlee, 0495-275393
De Boomklever Driemaandelijks tijdschrift van de Natuurstudiegroep Dijleland. De Boomklever brengt bijdragen over studie en beheer van de biodiver siteit in het Dijleland en verschijnt viermaal per jaar (maart, juni, sep tember, december).
•
Kelle Moreau, Korenbloemlaan 5, 3052 Blanden, 0486-125877
•
Hans Roosen, Abstraat 101, 3090 Overijse, 02-6879518
Hoofdredacteur: Bruno Bergmans
•
Robby Stoks, Ch. De Beriotstraat 32, 3000 Leuven
•
Roel Uyttenbroeck, Langeveld 76, 3220 Holsbeek, 0495-628863
•
Gert Vanautgaerden, Tulpenlaan 7, 3052 Blanden, 0477426868
leden: Bart Creemers, Frederik Fluyt, Kelle Moreau en Kris van Scharen
•
Koen Vandenberghe, Blijde Inkomststraat 85/5, 3000 Leuven, 0485162619
•
André Verboven, Groeneweg 60, 3001 Heverlee, 016-238184
Redactie
Redactie-adres Artikels, foto's en korte bijdragen worden verwacht op het redactiese cretariaat, p/a Bruno Bergmans e-mail: bruno.bergmans@scarlet.be
Werkgroep vogels •
Algemeen coördinator: Kelle Moreau (kelle.moreau@gmail.com)
•
Watervogeltellingen, Luc Hendrickx( luchendrickx2003@yahoo.
lustraties en foto's blijft bij de res
com)
pectievelijke auteurs, tekenaars en
•
Trektellingen: Frederik Fluyt (frederik.fluyt@gmail.com)
Het copyright van de teksten, il
fotografen. Overname is mogelijk mits hun uitdrukkelijke toelating en bronvermelding
Werkgroep zoogdieren •
Archivering waarnemingen: Kelle Moreau
Abonnement Geïnteresseerden kunnen
(kelle.moreau@gmail.com)
De Boomklever ontvangen door
•
V leermuizen: Hans Roosen (roosenhans@yahoo.com)
overschrijving van 10 €op reke
•
Hamster: Kris Van Scharen (kris.van.scharen@telenet.be)
ningnummer 001-1552168-50 van de Natuurstudiegroep Dijleland, met opgave van naam en adres. Een
Werkgroep ongewervelden •
Archivering en rapportering waarnemingen: Bart Creemers (bart.creemers@gmail.com)
steunabonnement kost 15 €of meer. Natuurpunt vzw Natuurpunt is de grootste vereni ging voor natuur en landschap in Vlaanderen. Ze telt 87.000 leden en
Werkgroep planten •
Themaverantwoordelijke: Joris Menten (pjoris@advalvas.be)
beheert 17.000 hectare natuurge bied. Lid worden van Natuurpunt vzw kan door storting van 24 €op
Website: www.natuurstudiegroepdijleland.be Rondzendlijst Dijleland: Stuur een blanco e-mail naar:
dijleval lei-subscribe@yahoogroups.com
rekeningnummer 230-0044233-21. www.natuurpunt.be
Druk: www.Koloriet.info Oplage: 200 ex. v.u.:
B. Creemers, Aarschotse.steenweg 420
- 3012 Wilsele
•
Afstand is relatief Nu ik regelmatig pendel tussen Brugge en Leuven, lijkt en is dit telkens een hele afstand. Wat het mooie Dijleland telkens weer te bieden heeft, maakt dit meer dan goed. Sinds de lente weer in het land is, treft het mij dat heel wat trekvogels ook bijzonder gecharmeerd zijn door onze mooie streek. Het is een fantastisch idee dat de mooie Zomertaling die voor je neus zit te foerageren in de Abdij van 't Park enkele dagen voordien misschien nog van het zonnetje in Afrika aan het genieten was. Jammer genoeg hebben heel wat lange-af tandstrekkers die naar Afrika gaan het bijzonder moeilijk. De oorzaken zijn niet altijd even duidelijk. Habitatdegradatie hier zal zeker een rol spelen, maar ook veranderingen op de trekroutes en in de overwinteringe gebieden spelen waarschijnlijk een belangrijke rol. Van toen ik nog wat jonger wa herinner ik mij dat de achteruitgang van de Woudaap vooral geweten werd aan droogte in de Sahel. De laatste jaren lijkt de slinger gelukkig wat terug te slaan. In hoeverre dit ook met een betere be cherming van onze moera gebieden te maken heeft, i niet helemaal duidelijk. Andere oorten hollen echter nog teeds achteruit. De laatste jaren gebeurt er heel wat onderzoek dat een licht kan werpen op de oorzaken hiervan. De vooruitgang van de technologie maakt het mogelijk om ook kleine zangvogel uit te ru ten met miniatuur GPS-zendertje die vaak verra send nieuwe inzichten helpen verschaffen in het doen en laten van onze bedreigde trekkertjes. Zo blijken vaak heel specifieke gebieden voor bepaalde soorten van cruciaal belang te zijn voor hun overleving. Hopelijk kunnen beschermingsmaatregelen hier in de toekom t op in pelen. Zo doet de British Trust for Ornithology mooi onderzoek o p het trekgedrag van Koekoeken: http://ww w.bto.orgI cuckoos. Deze Koekoeken bleken onverwacht vroeg terug te vertrekken (al in juni), vaak dezelfde stopplaatsen te gebruiken (bvb. De Po-regio in Italië) en via verschillende routes over de Sahara uiteindelijk in Congo terecht te komen. Op een tweetal maanden vliegen ze dan terug naar de broedgebieden. De belangrijkste mortaliteit blijkt verrassend genoeg tijdens de lentetrek op te treden. Voor soorten als Gekraagde roodstaart en Zomertortel lijken veranderingen in de Sahel (kappen van bossen, intensivering van de landbouw) een belangrijke rol te spelen. Ook Grauwe kiekendieven worden de laatste jaren op een soortgelijke manier gevolgd: http://www.werkgroepgrauwekiekendief. nl/?id=146#satellietzenders. Het is vaak spannend om lezen hoe deze vogels hun ongelooflijke trek aanpassen aan zandstormen en andere calamiteiten. Interessant om zien is ook dat vogels via heel ver chillende trekroute toch vaak in dezelfde cruciale overwinteringsgebieden in Afrika belanden die prioritair bescherming verdienen. Uit onderzoek op Purperreigers (http://www.vogelbescherming.nlI vogels beschermen/zenderonderzoeken/ purperreigerI zenderonderzoek 2007-2010) bleek vooral de sterfte in de woestijn bijzonder groot te zijn. Ook blijkt het soms helemaal fout te kunnen gaan. Een vogel vloog immers pal zuidwest richting Brazilië en stierf uitgeput in het midden van de Atlantische Oceaan. Met al deze obstakels in gedachten, was het voor mij dan ook een bijzonder mooi moment en hét hoogtepunt van de dag toen ik samen met Bart C. op de Big Day op 28 april op hetzelfde moment kon genieten van de wonderlijke zang van de Nachtegaal, de tropische klanken van de Wielewaal en de roep van de Koekoek. Jammer genoeg is dit de laatste jaren -en niet alleen in onze streek- een bijzonder zeldzame combinatie geworden. De enige die nog ontbrak was de Zomertortel. En dit allemaal in het Wijgmaalbroek, op een boogscheut van Leuven. Dit toont niet enkel de fantastische potentie aan van dit gebied, het geeft ook een sprankeltje hoop dat we hopelijk ooit terug gaan mogen genieten van deze mooie lentezangers.
Bruno Bergmans
Hoofdredacteur De Boomklever
De Boomklever
-
juni 2012
25
;..� Insecten
·
.��
,,..
...�
.
Nemoura sciurus, een nieuwe beeksteenvlieg
Nemouridae)
(Plecoptera,
voor Vlaanderen
In 2008, werd de steenvliegenfauna van het Dijleland reeds uitgebreid besproken.Vijf soorten werden toen opgelijst, daar komt er nu één bij: Nemoura sciurus, dit is meteen de eerste melding van deze soort uit Vlaanderen.
Het Rodebo
i
voor vele in ectengroepen dé
hot pot van het
Dijleland. Dit is zeker ook
het
de
geval
voor
steenvliegen
Met deze vondst is het Dijleland 6 steenvliegen soorten rijk.
(Plecoptera).
Dit komt door de bronbeken die hier ontspringen. Steenvliegen zijn immers gebonden aan zeer zuiver en zuur tofrijk water en zijn de ultieme indicator van een hoge waterkwaliteit. Lang heen een bronbeek die uit het Rodebos, doorheen een hooiland en een moerassig gebiedje
Dit lijkt misschien niet veel, maar in Nederland komen momenteel slechts 10 soorten voor. Uit Vlaanderen waren tot nu toe 18 soorten bekend, waarvan twee wellicht uitgestorven (Loek, 2008 en Loek,
persoonlijke
mededeling);
sciurus is dus de 19de soort voor Vlaanderen.
in een vijvertje in het Onderbos stroomt, vond
Joris Menten
ik in 2008 reeds 4 soorten:
Nemoura cinerea, Nemoura dubitans, Nemoura marginata, en Leuctra dubia (Menten, 2008). Op 31 maart 2012, ving ik hier een vijfde
oort, en niet de eerste de beste:
Nemoura sciuru enkel
AUBERT 1949. De soort kan
micro copisch
gedetermineerd
worden
door bestudering van de mannelijke genitaliën (Foto
1,
zie
ook:
http://www.plecoptera.de/
Determination/ Nemoura_Epiprocte/ nemoura_ epiprocte.html). De wijfjes zijn niet te onder cheiden van andere emoura- oorten.
Deze
oort
was
joris_menten@yahoo.com
Bronnen Koese, B. (2008). "De Nederlandse steenvliegen (Plecoptera) Entomologische
Tabellen
in
België
slechts
bekend
twee vindplaatsen (Cerfontaine, nabij . . . Ph.ihppev11le m de provincie Namen en
Supplement
bij
Nederlandse Faunistische Mededelingen Loek, K., Vanden Bossche, J. -P. , Goethals, P.L.M. (2010). "Checklist of the Belgian stoneflies (Plecoptera)" Bulletin de la Société Royale Beige d'Entomologie,
Menten,
].
(2008). "Steenvliegen (Plecoptera) van het
Dijleland" De Boomklever, 36(2008): 60-65.
Gomzée-Andoumont, Sprimont in de provincie Luik), waarvan de laat te vond t uit 1950 dateert (Loek, 2010). Uit het nabije buitenland is de
oort bekend uit de Lorraine en de aan België grenzende deel taten van Duitsland. Ze i niet bekend uit Nederland en i in
heel Midden-Europa zeldzaam (Koese, 2008).
Ze i gebonden aan bronbeken en i karakteri tiek voor kalkrijk water. De vindplaats in het Rodebos komt overeen met deze omschrijving. De vliegperiode in Duit land i van april tot mei.
De Boomklever -
1.
"
146(2010): 115-122.
v�
26
Nemoura
juni
20 J 2
Foto: Joris Me11te11
�-------·---··---
·.:.� '
...
.
,.. �
Insecten
De dag- en nachtvlinders van het Dijleland. Deel IV:
Lycaenidae tot en met Depranidae (Eenstaartjes)
Zoals in de vorige delen wordt de zeldzaamheid
Araschnia levana (Linnaeus, 175 ) Landkaartje*
aangeduid al volgt:
Argynnis paphia (Linnaeu 1758) Keizersmantel **** ,
Coenonympha pa111phil11s (Linnaeus, 1758) H ooib ee tje*
*
Algemeen
**
Vrij algemeen
***
Zeldzaam
****
Zeer zeldzaam
lnachis io (Linnaeus, 1758) Dagpauwoog*
Kleine parelmoervlinder *** Limenitis camilla (Linnaeus, 1764) Kleine ijsvogelvlinder ***
lssoria lnthonia (Linnaeus, 1758)
Maniola jurtina (Linnaeus, 1758) Bruin zandoogje*
Lycaenidae (Blauwtjes, kleine pages en vuurvlinders) Celastrina argiolus (Linnaeus, 175 ) Boomblauwtje* Lycaena phlaeas (Linnaeu , 1761) Kleine vuurvlinder* Neozephyrus quercus (Linnaeus, 1758) Eikenpage * Plebeius agestis ([Deni & Schiffennüller], 1775) Bruin blauwtje **
Nymphalis antiopa (Linnaeus, 1758) Rouwmantel **** Nymphalis polychloros (Linnaeus, 1758) Grote vos**** Pararge aegeria (Linnaeus, 1758) Bont zandoogje * Polygonia c-alb11m (Linnaeus, 1758)
Gehakkelde Aurelia*
Pyronia tithonus (Linnaeus, 1771) Oranje zandoogje ** Vanessa atalanta (Linnaeus, 175 ) Atalanta* Vanessa card11i (Linnaeu
, 1758)
Di telvlinder *
Polyommatus icarus (Rottemburg, 1775) lcarusblauwtje * Satyrium ilicis (Esper, 1799) Iepenpage **** Thecla betulae (Linnaeus, 1758) Sleedoornpage ***
Zowel de Sleedoompage (Thecla betulae) als de
Iepenpage (Satyrium ilicis) worden op V laams niveau als ***
tot zéér ***
beschouwd. In onze regio
blijken deze twee soorten met een zeer verborgen levenswijze, vooral door gericht zoeken en nieuwe inventarisatiemethodes (o.a. zoeken van eitjes in de winterperiode) veel talrijker aanwezig dan eerder
gedacht.
Het
historische
en
huidige
voorkomen van de Iepenpage in onze regio werd uitvoerig beschreven en wordt hier niet hernomen (Bauduin, 2004; Jacobs, Creemers & Bergmans, 2010).
Nymphalidae (Aurelia' s) Aglais urticae (Linnaeus, 1758) Kleine vos * Apatura ilia ([Denis & Schiffermüller], 1775) Kleine weerschijnvlinder **** Apatura iris (Linnaeus, 1758) Grote weerschijnvlinder *** Aphantopus hyperantus (Linnaeus, 1758) Koevinkje *
Grote weerscl11j11vli11der, de paarse kei:er va11 liet Dijlela11d Foto: Bn1110 Berg111a11s
De Boomklever
-
juni 20 12
21
.
. -"
�·
'/·
lnseaen
.. ,.,_ ::-
Kleine
De
(Apatura
weerschijnvlinder
ilia)
ver cheen voor het eerst in onze regio in 2011 en wel o p twee ver ch.illende plaatsen: 05-6-2011
Arboretum, Tervuren (B. & A. Mi onne)
22-6-2011
Mollendaalbo 0. Lambrechts)
De waarnemingen kaderden in een kleine "invasie"
waar ch.ijnlijk te wijten aan het warme voorjaar. In het Zoniënwoud is nog een redelijke populatie van de
en
Grote weerschijnvlinder (Apatura iris)
ook
in de
Doode
Bemde
werden
nog
waarnemingen verricht tot ten minste 2006 (M. Walravens).
Doordat voor deze soort in waarnemingen.be alle waarnemingen verborgen worden kan een gedetailleerd overzicht niet gegeven worden. De Keizersmantel (Argynnis paphia) is in onze treken een dwaalga t tijden
warme zomers.
Herhaalde waarnemingen in een potentieel geschikt voortplantingsgebied (aanwezigheid van bosviooltjes)
Grote vos aa11 de m11d van liet Kastanjebos, maart 2012 Foto: Bruno Berg111a11s
in een deel van Meerdaalwoud doen vermoeden
dat er zich hier toch (opnieuw) een kleine populatie kan handhaven.
Drepanidae (Eenstaartjes) Achlya flavicornis (Linnaeus, 1758)
Lente-orvlinder *
Ook de Kleine parelmoervlinder (Isso ria lathonia)
Drepana falcataria (Linnaeus, 1758)
Berkeneenstaart*
een niet-jaarlijkse dwaalgast in onze streken. Het archief vermeldt waarnemingen in 2004 (Kes-
Falcaria lacertinaria (Linnaeus, 1758)
Bleke eenstaart **
Habrosyne pyritoides (Hufnagel, 1766)
Vuursteenvlinder **
Ochropacha d11plaris (Linnaeus, 1761)
Tweestip-orvlinder *
i
e lberg),
2009
2006
(Zandgroeve Neerijse/Tersaert),
(Tu en Pécrot en Bossut-Gottechain) en 2011
(Winksele).
Tethea ocularis (Linnaeus, 1767) Peppel-orvlinder **
Tethea or ([Denis & Schiffermüller], 1775) De Rouwmantel (Nymphalis antiopa) is in onze treken een niet-jaarlijkse dwaalgast. Alle mij bekende waarnemingen: 21-7-2002
Snippenweide, Oud-Heverlee (K. Moreau)
07-8-2006
Tabor, Heverlee Q.-P. Ferette)
26-7-2008
Or-vlinder **
Thyatira batis (Linnaeus, 1758) Braamvlinder**
Watsonallia binaria (Hufnagel, 1767)
Gele eenstaart *
Watsonallia cultraria (Fabricius, 1775) Beukeneenstaart*
Sint-Jori -Weert (W. Opdekamp) Literatuur:
Ook de Grote Vos (Nymphalis polychloros) is een zwerver, die na warme jaren oms tijdelijke popu latie kan doen ont taan. Waarschijnlijk is dat in onze treek onder andere het geval in het Zoniën woud en in Bertembo waar zowel in 2011 als vroege voorjaar 2012 ver cheidene exemplaren konden waargenomen worden. 28
De Boomklever -
juni
2012
Bauduin, M., 2004. Recente waarnemingen van de lepepage in de Dijlevallei. De Boomklever 32 september: blz. 96-97. Jacobs,
1.,
B. Creerners & B. Bergrnans, 2010. De
lepenpage, trots van het Dijleland. De Boomklever 38 maart: blz. 2-9.
André Verboven andre.karine.verboven@telenet.be
�.:.-
..
�---··----
- Biodiversiteit ,
·'·
Dijlelandse biodiversiteit opgelijst Nieuw ingevoerde soorten voor de periode januari-maart 2012 In de periode januari tot en met maart er 84 nieuwe
Vogels (A 0, VA
1, Z
0, ZZ I)
2012 werden
oorten toegevoegd aan de soorten
lijsten op waarnemingen.be voor het Dijleland s.s., zijnde de gemeenten Kortenberg, Herent, Leuven, Bertem, Heverlee, Oud-Heverlee, Huldenberg en Overijse en het volledige Meerdaalwoud. Iets meer dan de helft (49) werd ook waargenomen in
2012.
Enkele gekende waarnemingen van nieuw ingevoerde soorten werden dit keer niet ter beschikking ge teld
Kleine b11rge111eester - Terv11re11
Foto's: Koenrand Asse/111n11
door een waarnemer voor publicatie in deze rubriek. Deze worden wel in andere vorm gepubliceerd, al dan niet in de Boomklever. Dit geldt ook voor alle vondsten van mogelijk andere waarnemers die te kennen hebben gegeven geen waarnemingen te delen met werkgroepen via hun instellingen op wn.be. Deze waarnemingen maken ook geen deel uit van de tati tiekje . In deze rubriek i nieuw ingevoerde
het al nog onmogelijk om alle oorten te vermelden. In veel
gevallen worden algemene soorten, exoten en niet aanvaarde waarnemingen van moeilijke groepen achterwegen gelaten. Het overzicht dat hier gegeven wordt kan niet aanzien worden als de lijst van nieuwe soorten in de regio. Waar deze tatus gekend i wordt dit wel meegegeven. Voor meer duiding en nuance zie (Creemers
2011).
De allereer te waarneming van Kleine Burgemeester (L.nrus gla11coide s, ZZ, Av) voor het Dijleland i de 263ste 'inheemse' soort op de regiopagina. Meer duiding
is te
vinden in het vogel-waarnemingenoverzicht. De Lady
Amherstfazant (ChrysolopJ111s amherstiae, VA, Nb) i de nieuwste exoti che/ verwilderde vogelsoort die werd genoteerd.
Voor eenvoud en referentie worden dezelfde pragmatische soortengroepen onderscheiden en in dezelfde volgorde besproken als kan terugge vonden worden op waarnemingen.be (wn.be) en de regiopagina. Ondanks de bedenkingen die er zijn bij de aanwijzing van zeldzaamheidsklassen voor sommige soortgroepen, geven we deze info wel mee tussen haakjes: bij de titel van de soortgroep
Zoogdieren (A 0, VA
1, Z
0, ZZ 0)
Een exemplaar van de Gewone Grootoorvleermui (Plecotus auritus, VA) werd op 30/ 01 overwinterend waargenomen in een bunker te Herent (Koen Berwaerts, Av ). Deze soort is voornamelijk een bossoort met kleine kraamkolonie in boomholten, maar kan ook voorkomen in gebouwen. De oort i
als een verdeling van de zeldzaamheidsklassen van
met de batdetector moeilijk onder cheidbaar van
alle nieuwe ingevoerde soorten binnen die groep
(Plecot11s
én achter de vermelde soortnamen (A=Algemeen, VA= Vrij A lgemeen, Z=Zeldzaam, ZZ=Zeer zeldzaam, versie april
2012).
De stadia van validatie van de
de zeldzamere Grijze Grootoorvleermui
austriacus). Grootoorvleermuizen (Plecotus speci111e11)
2002
met
de batdetector waargenomen in het Rodebo
en
werden tijdens inventarisaties in
2001
en
besproken waarnemingen op het moment van schrijven
Meerdaalwoud. In dezelfde periode werd een kleine
worden aangeduid met volgende afkortingen: I= In behandeling, Nb= Niet beoordeeld door admini trator
kraamkolonie van Gewone Grootoorvleermuizen
(vaak door afwezigheid van documentatie, zoaJs een foto) en Av= aanvaard door adminstrator.
gevonden in de kerk van Sint-Jori -Weert. '
Winters trekken de mee te exemplaren naar
overwinteringsplekken zoal bunker en ij kelder .
De Boomklever
-
juni
2012
29
·î
Biodiversiteit " . ��-:-
Maar ook tijden
wintertellingen wordt er vaak
geen onderscheid gemaakt tu
Bijen, wespen en mieren (A
en de beide soorten.
Roodbuikje (Andrena
In onze regio waren de bunker en loodsen van het
ventralis, VA, Nb ),
(voormalige) militair domein in Meerdaalwoud
Katten staa rt di k poot
een gekende overwintering locatie voor Groot
(Melitta nigricans,
oorvleermuizen, met o.a. 10 ex. bij de tart van de
Nb)
gecoördineerde tellingen in onze regio (2006-2007).
selbij
van Plecotus specimen met sporen van een kolonie de winter in een ij kelder in dezelfde gemeente (2009 en 2011). Tijden
de gecoördineerde wintertellingen
worden regelmatig Grootoorvleermuizen waargenomen, maar deze worden recht treeks naar de vleermuizen werkgroep ge tuurd (per . Han Roo en). De vond t in Herent is du
de eerste ingevoerde
waarneming van deze soort, enerzijds omdat vele waarnemingen buiten wn.be omgaan, anderzijds omdat er vaak niet op oort wordt gedetermineerd bij Grootoorvleermuizen. De aanwezigheid van deze en andere oorten vleermuizen lijkt verzekerd inds men enkele jaren geleden onder impuls van het Regionaal Landschap Dijleland, gestart is met een hvintigtal bunker
langs de KW-lijn, die onze
en
de
ata, gedetermineerd uit
Zwart
(Osmia
Z,
VA,
Houtrnet
bronzen
Op wn.be vinden we ook waarnemingen terug op een zolder in Huldenberg (2011) en vondsten tijdens
1, VA 2, z 1, zz O)
Nb)
nive
werden
collectiemateriaal
van het
inventarisatiejaar 2011. Opmerkelijk i
dat het
overgrote
deel
van
de
15-ta]
waarnemingen
op wn.be van de Zwartbronzen Houtmet elbij gelocaliseerd zijn in het zuiden van Vlaanderen.
Geelschouderwespbij (Nomada ferruginata, VA) 1 ex. op 24/03 te Egenhovenbo
(Johan Robben,
Av). Dit is een soort die wellicht in lage dichtheden voorkomt en ook vaak onderbemonsterd i wegens een vroege vliegtijd (maart-april). Dezelfde redenen voor onderbemonstering geldt ook voor haar ga t heersoort, de Vroege Zandbij (Andrena Praecox), die nog niet werd bevestigd in de regio, maar zeer waarschijnlijk dus ook voorkomt in hetzelfde gebied.
regio doorkrui t, in te richten voor overwinterende vleermuizen.
Kevers (A4, VA 26, z 3, zz O)
Nachtvlinders en micro,s (A o,vA 2, z
1, zz O)
Van de 33 nieuw ingevoerde soorten werd er geen enkele beoordeeld en slechts 8 hadden een
De eer te drie maanden van het jaar leverde drie nieuw
eerste waarnemingsdatum in 2012. De andere
ingevoerde micro-nachtvlinders op voor. het Dijleland
25 nieuwe soorten, allen water gebonden, waren
. . (nog niet voorkomend op de lijsten van Vanboven), al
afkomstig van onderzoeken in 2010 en 2011 van
Lichte boogbladroller (Acleris fem1gana, VA, Nb)
Kevin Scheers en Nobby Thys: 1 soort Beekkever
wellicht niet altijd met zekerheid van op foto te on
(Dryopidae), 13 soorten Waterroofkevers (Dytiscidae),
Oranje boogbladroller (Acleris
3 soorten Watertreders (Haliplidae), 1 soort Water
i de
der cheiden van de
notana). De andere twee soorten konden wel worden beve tigd aan de hand van bijgeleverde foto: Variabele spitskopmot (Ypsolopha ustella, VA) telken 1 ex. op 26/02 en 11/03 te Overijse/Stad
kruiper (Hydraenidae), 1 soort-Slijkzwemrner (Hygro
biidae) en 5 soorten Spinnende Waterkevers (Hydrop hilidae). Ook de Loopkever Acupalpus dubius (VA, Nb) werd voor het eerst ingevoerd en is gebonden aan vochtig mileu (oevers). Negentien van deze
(Paul & Krista Nuyts, Av). Een vrij algemene soort, al rup voorkomend op eik die op wn.be vooral
nieuw ingevoerde soorten werden gevonden in de
gezien wordt in het oo ten van Vlaanderen, maar niet zo vaak in Vlaam -Brabant.
Silsombos, 5 in Oud-Heverlee/Noord, 3 in de
Den nenboogbladroller (Acleris abietana, Z) 1 ex. op licht op 1 7/03 te Overijse/Stad (Paul & Krista uyt , Av). Een vrij zeldzame oort die nog maar
driemaal eerder op wn.be werd gemeld en volgens phegea.org nog niet eerder uit Vlaam -Brabant. In ederland zijn vond ten van deze oort zeer zeld
zaam. Wellicht i de oort ondergeïnventariseerd. De
rup leeft op naaldbomen, zoal Gewone Zilver par . (Ab1es alba), Fijn par (Picea abies) en Den (Pinus) . De
enige generatie per jaar overwinterd als imago. 30
De Boomklever
-
juni
2012
Doode Bemde/Kliniekvijvers, 5 in Erps-Kwerps/ Laanvallei/Onderbos en telkens 1 soort in Oud Heverlee/Zuid en Sint-Agatha-Rode/Grootbroek. Verschillende Waterroofkevers die tijdens deze onderzoeken werden gevonden in de Doode Bemde
behoren
(voorkomen
na
tot
de
195 0 is
categorie
kwetsbaar
statistisch significant
verminderd t.o.v. ervoor). De Loopkever Acu
palpus dubius werd eerder al eens waargenomen tijdens
inventari aties
van
de
Natuurstudie
groep in het Grootbroek en de Laanvallei (2004).
Biodiversiteit ·���-.
Van de 8 oorten en.kei waargenomen in 2012, waren
Het groot te deel van de waarnemingen in 2012 van
er 6 afkom tig van wateronderzoek van Nobby T hy
nieuw ingevoerde oorten gebeurde in de Laanvallei
in de Ganzeman zandgroeve in Neerij e (12/03):
en het aanliggende Rodebo (11 oorten). Daarnaast
(Z,
werden er nog nieuwe toevoegingen gedaan vanuit
Hydrovatus cuspidatus
Nb,
Waterroofkever),
Bembidion articulatum (A, Nb, Loopkever), Peltodytes
Tervuren/Moor elbo
(2), Tervuren/Zoniënwoud (2),
caesus (VA, Nb, Watertreder), Helophorus minu
Vo sem /Twaal fappostelenbo (1) en Heverlee-Oost (1).
tus (VA, Nb) en Laccobius bipunctatus (VA, Nb)
Voorjaarsbreeksteeltje (Conocybe aporos, VA, Nb),
(Spinnende Waterkevers) en Egelskophaantje
Gebundeld kelkpluisje (Metatrichia vesparium, VA),
(Donacia vulgaris, VA, Nb). Bembidion articu/atum
Groezelig Huidje (Phanerochaete sordida, VA, Av),
werd eerder ook gevonden tijden inventari atie
Elzenkatjesmummiekelkje (Ciboria ame11tacea, VA,
in het Grootbroek en de Laanvallei (2004).
Av), Lentetepelkogeltje (Rosellinia aqui/a, VA, Av) en
Naa t de vond ten in de zandgroeve werden in
Bruine grauwkop (Lyophyllum conf11s111n, Z, Nb) zijn
2012 ook nog de Loopkever Asaphidion curtum
vrij zeldzaam tot vrij algemeen in Vlaams-Brabant
(VA, Nb) en de op E
voorkomende Snuitkever
en werden reed in onze regio waargenomen. Voor
Stereonychus fraxini (VA, Nb) waargenomen en
de Bruine grauwkop i het dan ook opmerkelijk dat
voor het eerst ingevoerd, beide door J-F Van der
de vondst in het Zoniënwoud voorlopig de enig te
Donckt te Tervuren / Zoniënwoud (16 /03). Stere
(zichtbare) waarneming is op wn.be.
onychus fraxini komt bijna over heel België voor, met inbegrip van V laam -Brabant.
Nieuw ingevoerde
oorten die onder de categorie
zeldzaam vallen in de atlas van V laams-Brabant,
Wantsen en cicaden (A o, VA 1, z o, zzO) Met uitzondering van een waarneming uit 2003
maar min ten eenmaal voordien werden gezien in onze regio zijn:
van Reduvius personatus (VA, Nb), werden er geen an
lvoorinktzwam (Coprinus exti11ctorius, ZZ) op 07 /01
dere nieuwe oorten want en of cicaden toegevoegd.
te Tervuren/Zoniënwoud (Ralph, Av). Dit i
de
tweede waarneming op wn.be, maar werd in onze
Geleedpotigen (overig) (A 1, VA 0, Z 0, ZZO)
regio reeds gezien te Heverleebos (1998) en Ke
De Gele aardkruiper (Geophilus flavus,
niet nieuw (Hoeilaart, 2001). De
werd
voor
het
eer t
ingevoerd
A,
Nb)
(Heverlee/
Tivoli traat, 1 9/03, Dimitri Michiel ).
berg (2000). Ook voor het Zoniënwoud i
de
el oort
oort is aprotroof
op holle loofbomen. Elzenpropschoteltje (Pezizella al11iel/a, Z) op 02/03
Weekdieren en overige ongewervelden
te Laanvallei/Onderbo (Ralph, Nb). Saprotroof op
(A 10, VA 2, ZO, ZZO)
afgevallen vrouwelijke kegeltjes van Els (A/1111s).
Naast tien vermoedelijk algemene soorten Mol
moedelijk algemener dan de waarnemingen aange
lusken (Gastropoda en Bivalvia) met waarnemin gen in 2011 werden ook de Eendenbloedzuiger
Reed
waargenomen op de Kesselberg (2000). Ver
ven. Op wn.be relatief veel waarnemingen.
(Theromyzon tessulatum, A, 13/03 te Neerijse/
De Kerntrilzwam (Tremella encephala, ZZ) wordt ook
Ganzeman, Nobby Thys) en de (banale) Regen
aanzien als zeldzaam in de atlas van V laam -Bra
wonn (Lumbricus terrestris, A, 1 3 /01, Overijse/ Stad, Paul & Krista Nuyts) voor het eerst inge voerd. Geen enkele van deze waarnemingen werd beoordeeld.
Paddenstoelen (A o, VA 7, z 7, zz 3) Er werden 17 nieuwe paddenstoelen en chimmel toegevoegd voor het Dijleland senso strico. De waarnemingen van de in Vlaams-Brabant vrij algemene Fijngeschubde Aard tong (Geoglosswn fal/nx, Z, Nb) en Bonte berkenrus sula (Russula versicolor, VA, Nb) gebeurde reeds in 2006, maar werden nu pa voor het eerst ingevoerd.
bant, maar volgens de commentaar Van Roo marijn Steeman bij de waarneming van 1 ex. op 1 /02 te Tervuren/Moor elbos (Ralph, Av), kunnen waarne mingen van voor 2011 enkel behouden blijven indien dit met herbariummateriaal kan beve tigd worden. De soort zou namelijk volgens een peciali t ter zake pa
vanaf 2011 in V laanderen voorkomen. Het i
on niet gekend of herbariummateriaa1 be taat van de enige ander gekende waarneming uit de regio, tevens uit Tervuren (1994). Andere waarnemingen op wn.be van deze para iet op vruchtlichamen van Dennenbloedzwam (Stereum snnguinole11t11m), op takken en tammen van naaldbomen, werden gedaan te Ukkel en Eupen.
De Boomklever
-
juni
2012
31
.·
Biodiversiteit -�
oorten padden toelen werden niet alleen voor het eer t ingevoerd, maar ·werden weldegelijk voor het eer t waargenomen in het Dijleland . .: Ze
Paarse Wasporia (Ceriporia p11rp11rea, Z) op 02/03 te Laanvallei/Onderbo (Ralph, Nb) werd micro co pi ch onderzocht. aprotroof op loofhout, met voorkeur op E (Fraxi1111s) en El (Alnus) en zeer zeldzaam in !aam -Brabant. et buiten de regio ooit waarge De
oort i
nomen in Lindenbo (1995) en Hoeilaart/Zoniën
Paul
& Kri ta Nuyts). Dit zijn de eer te gekende
waarnemingen voor onze regio volgen de weinige gegeven van Kor trnos en in de FLORA databank Het aantal vondsten op wn.be voor beiden is echter niet klein te noemen (elk
+ 100).
Ook in Nederland
zijn dit algemene oorten, groeiend op hout in bo en en lanen. Van de twee nieuwe mo
oorten zijn wel reeds gege
woud (2009).
ven bekend uit de databank:
Blauwe Korstzwam (Terana coerulea, ZZ) op 26/02
Moerassikkelmos (Drepanocladus aduncus,
te Laanvallei/Onderbo (Ralph, Av). Saprotroof op
17 /02 te Leefdaal/Voervallei (Ka per Van Acker, Nb)
dode takken en tammen van loofhout. Andere
werd micro copisch onderzocht en beve tigd door
waarnemingen liggen ver van de regiogrenzen
Dirk De Beer. De oort werd in de jaren '90 reed te
(o.a. buurt Hallerbos en Meldertbos).
ruggevonden in de omgeving van Tervuren, Doode
A) op
Bemde, Korbeek-Dijle en Egenhoven. In Nederland Muurmosschijfje (Octospora musci-muralis, Z) op
i dit een algemene soort van ba enrijke moera
22/01 te Heverlee/Geldenaakse Baan (Paul Van
en natte gra landen.
en
Sanden en Lut S., Nb). Een biotrofe para iet van mo
Spits Boogsterrenmos (Plagiomni111n rnspidat111n, VA)
en op muren (Gewoon muisjesmos - Grimm ia p11lvinatn). Uiter t zeldzaam in V laams-Brabant.
sporenvormend, op 25/03 te Tervuren/Zoniënwoud
Dit zou de eer te waarneming zijn van deze soort
(Cécile Herr, Av) en werd micro copi ch onderzocht.
in V laam -Brabant sind 1992 (te Pamel).
Dit is pas de tweede zekere waarneming van deze soort op wn.be. Maar reed
in 1998 werd het Spit
Hazelaarschijfzwam (Encoe/ia furfuracea, VA) op
Boogsterrenmos gevonden in de omgeving van
1 /02 te Tervuren/Moorselbos ( Av) en 18/03 te
Tervuren en Heverlee. Dit zijn 2 van de 18 vondsten
Laanvallei/Rodebo
sind 1990 die gekend zijn in de databank In Nederland
(Nb) (Ralph). Saprotroof op
takken van Hazelaar (Corylus) en Els (Alnus).
komt deze kalkminnende
Matig algemeen in V laam -Brabant, vooral verspreid
schaduwrijke plekken op chors, steen of bodem.
oort algemeen voor op
waargenomen in oostelijk deel van de provincie. Melkwitte Irpex (Irpex /acteus, Z) op 02/03 te Laan vallei/Onderbo (Ralph, Nb) werd micro copi ch on derzocht. Een vrij zeldzame saprotroof op loofhout. 1 et buiten de regio reed waargenomen te Lovenjoel/
Bruulbo (19 7 en 2007).
02/03 te Laanvallei/Onderbo (Ralph, Nb) werd mi cro copi ch onderzocht. Zeer zeldzame parasiet op en.
et buiten de regio eerder waargenomen
te Hoeilaart/Ganzepootvijver (1994). Met uitzonde ring van aan de ku t zijn er niet veel waarnemingen te vinden van deze oort op wn.be.
Mossen en Kor stmossen (A 3, VA 1, zo, zz O) Twee soorten mo
en en twee kor tmo sen werden
nieuw ingevoerd. Melig Takmos (Ramalina farinacea, A, Nb) en . Gestippeld Schildmos (Punctelia subrudecta, A, Nb) werden waargenomen te Overij e/Stad (02/03,
32
De Boomklever
-
juni
In totaal werden er 6 nieuwe plantensoorten ingevoerd in deze periode. Maar allen zijn (waarschijnlijk) aangeplante, verwilderd, tuin- of stinzenplanten en
Gesteeld Mosoortje (Arrhenia spathulata, Z) op
mo
Planten (A o, VA o, z 5, zz 1)
2012
komen
niet
in
aanmerking
voor
een
ruimere
bespreking: Oosterse sterhyacint (Scilla siberica, Z, A) Paarse morgenster (Tragopogon porrifolius, Z, Nb),
(Lithospermum officinale, Z, A), Bolrapunzel (Phyteuma orbiculare, ZZ, 1), Gele kornoelje (Cornus ma s, Z) en Rozemarijn (Rosmarinus offtcinalis, Z, Nb).
Glad parelzaad
Referenties Boeckx, K. & Verkem, S. (2003) in Verkem, S., De Mae
seneer, J ., Vandendriessche, B., Verbeylen, G. & Yskout, . _ S. Zoogdieren m Vlaanderen. Ecologie en verspreiding v�n 1987 tot 2002. Natuurpunt Studie en JNM-Zoog
d1erenwerkgroep, Mechelen en Gent, België
Calle, L., Jacobusse Ch. Eds. 2008. Bijen en wespen van Zeeland. Fauna Zeelandica deel 4
Biodiversiteit '·�..;.t,· : .
Padden toelen
Het Zeeuw e Land chap, Wilhelminadorp. Pp. 191
in
V laam -Brabant
en
het
Brussel
Hoofdstedelijk Gewe t, 1980-2009, Verspreiding en eco Creemer , B. 2011. Dijlelandse biodiveri titeit opgelij t januari-maart 2011. De Boomklever 39 (1): 40- 4 5
A. 2011a. De dag- en nachtvlinder (Lepidoptera) van het
Desender, K , Dekoninck, W., Mae , D. m.m.v. Cre vecoeur, L., Dufrêne, M., Jacob , M., Lambrecht , Pollet, M., Sta
].,
en, E., Thys, N. 2008. Een nieuwe ver
spreidingsatlas van de loopkevers en zandloopkever (Carabidae) in België. Rapporten van het Instituut voor atuur- en Bo onderzoek 2008 (INBO.R 2008.13). In ti tuut voor Natuur en Bo onderzoek, Brussel. pp. 184 Menten, J. 2005. lnventari atie V laam e
atuurre ervaten
'Grootbroek' en 'Rodebos en Laanvallei'. De Boomklever 33 (2): 4 -52 Roo en H. 2005.
Dijleland Deel 1: Mycropterigidae (Oermotten) tot en met Lyonetiidae (Sneeuwmotten). De Boomklever 39 (1): 1215. Verboven A. 2011b. De dag- en n achtvlinders (Le pidoptera) van het Dijleland Deel II: Ethmiidae tot en met de Choreutidae (Glittermotten). De Boomklever 39 (3): 63-68. Willem
W. & Boer
K. (2005). V leermuizen en winter
slaapplaat en in V laams-Brabant. Brakona jaarboek 2003. Atlas van de k.Jeine vlinder
in
e derland:
www.microlepidoptera.nl leermuizen. De Boomklever 33 (4): 146-152
Roo en H. 2007. Overwinterende vleermuizen in het Dijleland en ruime omgeving. De Boomklever 35 (1): 3 -41 Steeman, R., Langendrie , R., Monnen , R., Buelen , G., De Pauw, S., Walleyn, R. eds. 2006 Paddenstoelen in de regio Leuven 1981-2004. Natuurpunt Studie, Mechelen pp. 431. Steeman, R., A perge , M., Buelen , G., De Ceuster, R., Declercq, B., Ki zka, A., Ley en, R., Meuwis, T., Mon nens,
logie. Natuurpunt Studie, Mechelen. pp. 72 . Verboven
j., Robijn , j. Van den Wijngaert, M., Van Roy, j.,
Veraghtert, W., Verstraeten, P. Eds. 2011.
Coléoptère aquatique Hydradéphage http:// user . wing.be/ p.martin/
de Belgique:
Curculionidae de Belgique: http://www.curculionidae.be
FIORA databank: http://flora.inbo.be//Page / Com m on/ Defa ui t.aspx V laam e Entomologi che Vereniging: www.phegea.org http://www.ver preiding atla .nl www.waarnemingen.be Bart
Creemers
bart.creemer @gmail.com
De Boomklever
-
juni 2012
33
Akkergeelster na 75 jaar herontdekt in Bertem De laat te jaren moeten we tevreden zijn met en kele chrale krullende groene prietje , al enig teken van leven van een van de meest bijzondere planten in onze regio, de Akk.ergeel ter. Ooit is gewee t. We laten je meegenieten van deze fijne gele terretje met het artikel van Joris Menten van de Boomklever van juni 2003. Laat dit
het ander
een warme oproep zijn om einde maart ook een op zoek te gaan naar deze vroege bloeier van onze vvaardevolle akkerplateaus. In 2001 meldde Steven Bouillon op het e-mail netwerk Dijleland het voorkomen van een Geelster, mogelijke
Weidegeel ter,
op
het
akkerplateau
van Bertem. Er kwam weinig reactie ... Slechts het volgende jaar werd deze plant weer gezocht en uiteindelijk gedetermineerd als A kk.ergeelster. Gezien deze
oort uitge torven werd gewaand in
laanderen, i dit wellicht één van de belangrijkste recente botani che vond ten uit de regio. In 2003 werd er gezocht naar meer vindplaatsen in de buurt; 1 zekere en 2 mogelijke bijkomende
Akkergeelster
Foto: Frn11k Vn11 de Me11tter
vindplaatsen werden gevonden. In de Belgi che
plantenatla
van
1979
wordt
Beschrijving
de verspreiding van de Akkergeelster weerge
De Geel terren (Gagea) zijn een plantenge lacht van
geven door "o" voor waarnemingen van voor
de Leliefamilie
(Liliaceae) met wereldwijd een hon
derdtal oorten. Het zijn bolgewassen met malle lijnvormige bladeren en langgesteelde bloemen in een open cherm. De bloemdekbladeren zijn geel met aan de buitenkant een groene middenstreep en preiden zich tijden bloei min of meer stervor mig uit. Alle Belgische oorten zijn voorjaar bloei er en de bovengrondse organen van de plant zijn tegen eind mei al bijna verdwenen. In België komen 4 oorten Geel ter voor: Akkergeel-
(Gagea villosa), Schedegeelster (G. spathacea), Weidegeel ter (G. pratensis), en Bosgeelster (G. lu tea). Akkergeel ter i te onder cheiden van de an ter
1930 en "x" voor waarnemingen van na 1930. De kaart vertoont enkel wat o's en een enkel x'je in het uiterste zuiden van België. Voor Vlaanderen zijn er slechts 14 uurhokken (4x4 kilometer) met waarnemingen De
historische
van
voor
1930
verspreiding
weergegeven. concentreerde
zich in Midden-België (leemplateaus), enkele hok ken in de Lessevallei, en in het uiterste Zuiden van België (Gaume). In Midden-België was de soort blijkbaar niet echt zeer zeldzaam. De "Geûlustreerde Flora voor België" vermeldt in de 9de druk uit 1950 nog dat de soort "Vrij algemeen" wa . (Dit is wellicht een overblijfsel van de eerste druk uit 1892, want in 1950 was de soort ook al geruime tijd
dere Geel terren aan de behaarde bloem teeltje en de gewimperde tengelbladen.
niet meer gevonden in Vlaanderen en uiterst zeld
Verspreiding
historisch niet zeldzaam in zand- en lössakkers in
De Akkergeel ter komt voor in Midden- en Zuid Europa, aangrenzend Zuidwe t-Azië en het Atlas
gebied. Vlaanderen ligt aan de NW-gren het ver preiding gebied.
34
De Boomklever
-
juni
2012
van de
zaam in Wallonië.) Ook in Nederland was de soort Zuid-Limburg. De Belgi che Flora vermeldt voor de huidige Belgische
ver preiding
enkel
Lotharingen,
en
"Vroeger ook in Kempen, Brabant en Maasdi trict.
r•
-,] -'•
-Oude;doos ... � )·�
Voorkomen in regio Leuven De Akkergeel ter is al minstens 150 jaar uit de omgeving van Leuven bekend; in het Herbarium van
de
bevinden
RUG
zich
exemplaren
uit
"Beerthem", verzameld door de botanist Kickx in de periode 1820-1875. Deze exemplaren komen uit hetzelfde 4x4 kilometer karteringshok (e5-22) als de nu bekende vindplaatsen. De laatst bekende vond t uit de regio Leuven komt uit 1926 te Egenhoven. De recent ontdekte vindplaatsen bevinden zich in holle wegen in het akker- en weidecomplex tussen Korbeek-Dijle en Bertem. Hieronder beschrijven we de vindplaats met het grootste aantal exem Akkergeelster
Foto: Frm1k Va11 de Me11tter
plaren Akkergeelster; dit is ook de vindplaat die Steven Bouillon in 2001 ontdekte.
adien werden
van
in de omgeving nog 1 zekere en 2 mogelijke
de Flora". Uit Vlaanderen waren tot nu geen
verdere vindplaatsen ontdekt door Piet De Bec
waarnemingen van
Ook in
ker en NSG Dijleland. Bij de mogelijke vindplaat-
oort gedurende tientallen
en gaat het om vegetatieve exemplaren, die met
Met verdwijnen bedreigd in het na
Nederland werd de jaren al
1930
gebied
bekend.
uitgestorven be chouwd. Sinds 1969
Gewone
vogelmelk
(Ornithogalum umbellatw11)
bleek echter dat de soort niet uitgestorven was,
verward kunnen worden.
maar
nog
verspreid
in
oude
kerkhoven
en
De grootste vindplaats ligt in een holle weg aan
kasteelparken voorkwam, naast enkele groeiplaatsen
de zuidrand van het plateau tus en Korbeek-Dijle
in de löss-akker
en Bertem.
in Nederland
Zuid-Limburg.
De Akkergeelster is een typische plant van de vrij
De planten bevinden zich aan de oo tkant van de
droge, losse, kalk- en humushoudende grond. De
weg, beschaduwd door een oude hakhoutstronk
Nederlandse Ecologische flora beschouwt als het
van Eik. De bodem is hier een vrij kalkrijke leem
wezenlijke kenmerk van de standplaatsen een
bodem die al eeuwenlang door de men
"gedoseerde bodemverstoring" - dit betekent dat
tiveerd wordt. Naa t Akkergeel ter werden er
de grond wel een zekere mater van bodembewerking
nog enkele typische soorten van de droge, kalk
heeft ondergaan, maar dan geruime tijd niet ver
rijke bodems als Beemdkroon (Knautia arvensis),
stoord is. Historisch was het dan ook een soort
Hoenderbeet
gecul
en in oude tuinen en kasteelparken. Die groei
(Lamium amplexica11le), Marjolein (Origanum vu/gare), en Borstelkrans (Clinopodiwn vu/gare) gevonden. In holle wegen in de nabij heid werden ook nog Knolsteenbreek (Saxifragn granulata), Kleine bevernel (Pimpinella saxifragn), Koningskaars (Verbasrnm thaps11s), Rapunzelklokje (Campanula rapunculus), en Zandraket (Arabirlopsis thaliana) genoteerd.
plaatsen vertonen de beperkte bodembewerking
Opmerkelijk is dat de vindplaats van Akkergeel ter
die de soort nodig heeft. Misschien is het dan ook
zich
verwonderlijk dat in Vlaanderen de Akkergeel ter
bevindt. Dit i
niet werd herontdekt op een kerkhof of stadstuin,
akkerbouw niet meer de geschikte om tandigheden
maar in een akkercomplex in het zwaartepunt
creëert voor deze bedreigde planten oort. Verder
van
zand
echter
en
löss-akkers.
tegenwoordig
Akkers
wellicht
te
ondergaan ingrijpende
bodembewerkingen, waardoor de soort in akkers erg is achteruitgegaan. In Nederland en Groothertogdom Luxemburg houdt de Akkergeelster vooral stand op kerkhoven,
in
het
centrum
van
een
weidecomplex
een indicatie dat de huidige
van zijn historische verspreiding. Nu ja, als je de
biedt de hakhoutstronk waarschijnlijk een verdere
aseptische properheid van de Vlaamse kerkhoven
be cherming van de planten tegen grondbewerking,
ziet, is dit misschien niet zo vreemd ...
beme ting, en pesticiden.
De Boomklever
-
juni 2012
35
De toekomst Een enkele vindplaat
biedt
!echt
een zeer be足
perkt houva t voor zulk een zeldzame plant. Een uitgeweken tractor, "verbetering" van de holle weg,
een enkele be puiting met plantenbestrij足
ding middelen,
. . . kan deze groeiplaat
vernie足
tigen. Gelukkig zijn er nog verdere vindplaatsen ontdekt in de nabijheid, zodat deze soort toch wat meer kans heeft op overleving. De beheers足 plannen,
uitgewerkt door
Regionaal
Land chap
Dijleland, bieden wellicht ook verdere bescherming en uitbreiding mogelijkheden voor de botani che rijkdom van dit eeuwenoude cultuurland chap in onze treek. Hopelijk blijft de Akkergeelster ook de volgende eeuwen een onderdeel van onze flora.
Akkergee/ster
Joris
Men ten
De Boomklever j1111i 2003
36
De Boomklever
-
juni 2012
Foto: Frn11k Vn11 de Me11tter
de oude. doos ·•
-.l
• •
��· .
Nachtzwaluwen Een van de hoogtepunten van de Big Day op
28/04 voor Bart C. en mezelf wa on bezoek aan
Opeen roept hij een snijdend "koewik, koewik", pringt van zijn zitplaat
op en vliegt
chuin
de grote open vlakte in het voormalig militéllr
omlaag z'n wijfje achterna, dat op zijn gezang wa
domein
oortenJijst
genaderd Jaag over de heide truiken; hij achtervolgt
schoot meteen de hoogte in met mooie oorten als
haar onder 'n "ra ra ra ra" geroep. Beide gaan zich
Havik, Goudvink, Zwarte
zetten, vlak bij op de bo weg en hier begint het
in
Meerdaalwoud.
Onze
pecht, Fitis en Tuin
fluiter. Het Agent chap voor Natuur en Bo werkt
mannetje te paraderen: hij trekt de kop plat lang
hier op grote chaal aan heideher tel. Dit belooft
de grond en zet al zijn nek- en
niet enkel voor in ecten een hele opsteker te
uit, de taart chuin omhoog, wordt nel open en
worden (afgelopen zome r zag ik hier ver chillende
dicht geklapt met een rui end geluid; de witte
Citroenvlinder
en werd er zelf
een Keizersmantel
choudervederen
vlekken erin flit en en chitteren.
ge pot), maar ook voor onze bedreigde vogel van
Enkele ogenblikken
!echt
en dan vindt paring
(half)open heide geeft dit nieuwe kansen.
plaat ; daarna vliegen beide weer op;
't wijfje
We waren bijzonder verheugd hier 3 zangposten
verdwijnt ergen
van Boompieper aan te treffen. En wie weet zullen
mannetje gaat er boven rondcirkelen in chokkende
we hier ooit terug op een zachte zomeravond
vlucht met af en toe die zonderlinge vleugel-
kunnen genieten van de zwoele ratel van de
tu sen de heide truiken;
lag, afgemeten en luidklinkend:
Nachtzwaluw, zoal ooit Flori Wortelaer en Hare
klap,
Maje teit Koningin Elisabeth het ons voordeden...
gemaakt oort
klap,
klap".
wordt
zweep lag
het
"klap, klap,
Ik bemerk dat dit geluid
met du .
geopende
vleugel ,
'n
Vroeger
meende
ik
niettemin goed te hebben gezien dat de vogel bij die klap de vleugels boven de rug
amen Joeg.
Na twee minuten rondcirkelen vliegt het mannetje opnieuw naar zijn sparrentak en gaat er weer aan 't ratelen: "errr, errrrrrr, errr, errrrrr, errrr"". Op 28 juni brengt onze Koningin-Moeder, ha re Kon inklijk e
Hoogheid
Eli abeth, die
een
grote
vog elliefh eb ter en voortreffelijke ken ter is, onder
mijn geleide, een bezoek aan dit Nachtzwaluwenhome. Hare Maje teit nadert de plek, waar moeder Nachtzwaluw nog haar twee jongen onder de vleugel
heeft, tot op één meter afstand,
telt
het fototoestel op en komt nog dichter bij, tot op slecht 70 centimeter. �·hrij\'t'r 1111111Jc1 et' .1 bloe1111ui1 'an Je llo r Har' )f.je.:"teit ?:O gdi1·rd1• ' l<lblo ·111 ·n. tijden" •n tl�t·n blilL "erpcninp; fljJ ·, opn1•rut>n vun 'oitdzunp:. Pro( �· -or Ko.-h kijkt b •l:t:tnJt lell •nd to •
De
achtzwaluw wordt ten laatste wel wat ang tig,
doch vliegt niet op, alhoewel het nemen van verscheidene foto's toch wel drie kwart uur in beslag neemt. De ogen ver openge perd, kijkt ze recht in 't objectief. Hare Maje teit
chuift het
fototoe tel nog wat vooruit, knip t af en ". moeder
22 Mei 1938. Een zachte, zwoele, echte meiavond in Meerdael. Aan de zoom van een heide in de onder te takken van een ijle, oude spar zit en nachtzwaluwmannetje uit alle macht te ratelen; ver klinkt het over de stille hei: "errr errrrrrrr errrrrr", soms wel twee minuten aan eèn tuk; een zonderlinge liefdeszang.
Nachtzwaluw vliegt op; we verlaten de plaat .
Floris Wortelaers Het Meerdnehuoud e11 zij11 broerfvogels, nlsook rfe vogels rfer Oijlevallei, 1946
De Boomklever
-
juni 2012
37
Vogels
.
{
. .
",_
Opmerkelijke vogelwaarnemingen in de Dijlevallei en omgeving •
Foto: f01In11 de Cock.
Geelgors
december 20 1 1
-
februari 20 1 2
Dit overzicht van opmerkelijke en interessante vogelwaarnemingen in het Dijleland beslaat voornamelijk de periode december 2011 - februari 2012. De bestreken regio omvat de gemeenten Kortenberg, Herent, Bertem, Leuven, Oud-Heverlee, Huldenberg, Overijse, Tervuren en de aangrenzende gebieden. De volgende rubriek zal de periode december 201 1 - februari 2012
omvatten. Waarnemingen
worden
voor 5 juni 2012 ingevoerd op www.waarnemingen.be, of bezorgd aan Kelle Moreau, Meibloempjeslaan 2, bus 3, 8400 Oostende, 0486112.58.77, kelle.moreau@gmail.com.
Waarnemingen van onder meer Patrijs, Knobbelzwaan, Krakeend,
Wintertaling,
Slobeend,
Tafeleend,
Kuifeend, Dodaar , Fuut, Aalscholver, Blauwe Reiger, WaterraJ,
Havik,
Kievit,
Stormmeeuw,
KJeine
Mantelmeeuw, Kerkuil, Steenuil, Bo uil, Ransuil, Ij vogel,
aJle
Veldleeuwerik,
pechten,
Grote
Gele Kwikstaart, Witte Kwikstaart, Kramsvogel,
Kleine Zwaan
Cygnus bewickii
07/12
1 ad te NGB (1. Nel)
17/12
2 ad te OHN (L. Hendrickx,
1.
31/01
3 ad te Pécrot/ Grand-Pré
Nel,
(1.
Nel)
R. Uyttenbroeck) 22/02
1 ex. met een Knobbelzwaan 0 te Leefdaal/ plateau (B. Willaert)
Koperwiek, Clan kop, Matkop, Kuifmees, Zwarte Mee , Roek, Ringmu , Keep, Putter, Sijs, Kneu, Goudvink, Appelvink, Geelgors, Rietgors en aJle exoten werden niet in dit verslag opgenomen maar wel verwerkt.
Een
mogelijke Bladkoning werd
niet weerhouden. Meerdere waarnemingen in dit overzicht dienen door het Belgisch Avifaunistisch Homologatiecomité beoordeeld te worden vooraleer ze
definitief
bijge chreven
op
de
Dijlelandse en
worden,
worden
lijst dus
kunnen onder
Grauwe Gans
Anser anser
We beperken ons-ietwat arbitrair-tot het vermelden van groepen vanaf 10 ex.: 19 ex. pleisterend te SAR/Vette Weide (L. Hendrickx) en 1 3 ex. W over Sint-Joris-Weert (R. Stoks) op 17/12, 15 ex. Z te Pécrot/ vijver op 18/12 (F. Van Hove),
15 ex.
pleisterend te Wilsele op 24/01 (P. De Meirsman),
voorbehoud gepubliceerd.
12 ex. NW te Sint-Joris-Weert op 16/02 ( S. De Backer,
Gebiedsafkortingen
pleisterend te OHZ (L. Hendrickx) op 19/02.
K. Reynders), 34 ex. N te SAR (I. Nel) en 48 ex.
WLS=Wilsele/Vijver Bellefroid, LP= Ke sel-Lo/Leopoldspark, AVP= Heverlee/ Abdij van Park, ZW =Oud-Heverlee/ Zoete Waters, OHN= Oud-Heverlee/ N, OHZ=Oud-Heverlee/Z, Oppem= weilanden tu GB=
en Bogaarde nstraat
(Oud-Heverlee - Korbeek-Dijle) en NGB, eerij e/ Grote Bron (deel Doode Bemde),
NKV= Neerij e/Kliniekvijver (deel Doode Bemde) en SAR= Sint-Agatha-Rode/ Grootbroe k.
38
De Boomklever
- juni
2012
Kolgans
Anser albifrons
31 /01 & 3/02
resp. 1 & 2 ex. te OHZ (R. Uyttenbroeck, P. Moysons, 1. Nel)
05/02
11 ex. N te Wilsele/ dorp (L. Smets)
08/02
1 ex. te Heverlee/Langestaart (E. Toorman)
23/02
1 ex. te Heverlee/ Arenberg (B. Notebaert)
Toendrarietgans 17/12
Anser serrirostris
75 ex. 'ZW te Overijse/ centrum
(1. Nel)
- �.
1i;.-. .
_
Vogels
�-
Brandgans Branta leucopsis
Krooneend Netta ruftna
Van Brandganzen in het Dijleland wordt doorgaans
02/01
aangenomen dat het verwilderde exemplaren uit
06-12/02 1 ad v te Tervuren/Park KMMA (A. Smets,
watervogelcollectie nakomelingen
en hun in het wild geboren
betreft.
Grotere
zuivere
S. Jan
groepen
Brandganzen tijdens de wintermaanden kunnen dit beeld enig zin ver toren, al valt een wilde herkomst meestal moeilijk met zekerheid te achterhalen wanneer
1 ad m te NK V (D. Chalon) ens, K. van Scharen e.a.)
Tafeleend Aythya ferina 03/02
x
Kuifeend Aythya f11lig11la
lm te Tervuren/Park KMMA (A. Smet )
er geen geringde of van een halsband voorziene exemplaren tu
en zitten. De 11 ex. op 20/12 te SAR
(K. van Scharen, J. Kempeneer , 1. Nel) en de 14 ex. op 24/12 te Tervuren/Park KMMA (A. Braem) waren in dit verband nog niet meteen verdacht (dergelijke immer
groep groottes
werden
in
de
Brilduiker Bucephala clangula 16/02
1 v-type te Wijgmaal/Vaart (F. Vandeputte)
25/02
2m achtereenvolgen te Pécrot /vijver (F. Van Hove) en SAR (I. Nel, J. Kempeneer
regio
,
P. Dauwe e.a.)
al vaker vastgesteld, ook buiten het 'goede
Brandganzen eizoen'), maar of de 22 en 28 ex. die op resp. 16 en 17/01 te SAR verbleven (onder meer ook gra
Nonnetje Mergellus albellus
zend te SAR/Vette Weide; K. Van Scharen, S. De Backer, 1.
20-21, 30, 31/01, 28 & 29/02 re p. 3m, 2m1v, lm, lm
Nel e.a.) ook een dubieuze origine kenden . . . ?
Bergeend Tadorna tadorna De grootste winterconcentratie van Bergeenden in de Dijlevallei kon worden geteld op 1/02, wanneer de vorst 33 ex. bij elkaar dwong in een klein wak te NGB (1. Nel).
& lmlv te SAR
(1.
el, R. Uyttenbroeck e.a.)
21/01
2m te NGB (L. Hendrickx, B. & L.
ef, j.
09/02
2v te Wilsele/Dijledreef (E. Meert)
y ten)
Grote Zaagbek Mergus merganser Met een mannetje te Overij e/Meer van Genval op 18/12
Q. Taymans) deed december het nog ru -
tig aan, maar na de jaarwi seling zûkten
Smient Anas penelope Smienten vertoonden tijden
de winter 2011-2012
een uitgesproken voorkeur voor OHZ en NGB, met lechts enkele waarnemingen te SAR, te Heverlee/ Langestaart en in de weilanden van OH/ Ormen daal (totaal 68 waarnemingen; versch. waarn.). De maandmaxima bedroegen 22 ex. te OHZ op 25/12, 16 ex. te NGB op 8/01 en 26 ex. te OHZ op 19/02 (L. Hendrickx, J. Nysten).
eindelijk nog een meerdere Grote Zaagbekken af tot in het Dijleland. Een overzicht per waarneming plaats: SAR (resp. 1v, lml v & lml v op 7, 31/01 & 19-21/02; ver ch. waam.), LP (lm op 18-19/01; S. Goethals, R. Uyttenbroeck, B. Verstraete), OH/Ormendael-Dijle (resp. lm & 2m op 12 & 15/02; G. Vanautgaerden e.a.), Heverlee/ Langestaart (lml v op 12/02; R. Stoks, R. Polfliet), Heverlee/ Arenbergpark (2m op 13/02; E. Toor man) en ZW (2m op 17-22/02; versch. waarn.).
Pijlstaart Anas acuta Voor de winter 2011-2012 werden uit regio Leuven in totaal 62 waarnemingen van Pijlstaarten ont vangen (versch. waarn.). Deze waren als volgt ver spreid over de maanden: waarnemingen op 6 data in december (max. 3m te LP op 1/12; B. Ver traete), op 9 data in januari (max. 2 ex. te Pécrot/vijver op
Grote Zilverreiger Casmerodiu albu De maandmaxima : 6 ex. op 7/12 te NGB (P. Moy sons), 13 ex. op 22/01 in de Doode Bemde (R. Ghijen) en 17 ex. op 3/02 te NGB (P. Moyson , R. Uyt tenbroeck, 1. Nel).
22/01; Formation Ornitho) en op 16 data in februari (max. 19 ex. te Leefdaal/Kasteelvijver op 18/02; K. van Scharen).
1/12 & 6-7/01
lm te SAR (L. Hen-
drickx, R. Stoks, 1. Nel, G. Vanautgaerden e.a.) 15/01
lm (de vogel val SAR) te NGB
von Werne, J. Nysten e.a.)
1 ex. te OHZ (J. Rutten,
G. Vanautgaerden, L. Hendrickx, J.
Witoogeend Aythya nyroca 17-18/12, 10-11 & 14/01
Roerdomp Botaurus stellnris
(P. Selke, D.
1 /12, 16 /01, 11 & 22/02
y ten)
1 ex. te OH
(I.
el,
L. Hendrickx) 15, 20/01, 2, 10 & 19/02
1 ex. te SAR (I. Nel, R.
Uyttenbroeck, R. Polfliet, Sam De Backer e.a.)
De Boomklever
-
juni 2012
39
- ---- - - -. Vogels
. }.. �'� ·.'f.·
Ooievaar
Ciconia ciconia
..:t=':t· Fa/co peregrinus
Slechtvalk
19-20/02 7 ex. N te SAR (19/02) en later pleisterend
Slechtvalken waren er tijdens de winter 2011-2012
overnachtend te Oppem (L. Hendrickx, I. Nel,].
op de volgende plaatsen: SAR (incl. Vette Weide)
en
(1 ex. op 12 data van 3/12 tem 2/02; ver ch. waarn.),
y ten, P. Goubau e.a.)
Heverlee/Terbank (1 ex. met prooi op 4/12; H. Roosen), Haasrode/zandgroeve (lm op 17/12; D. von Werne), Korbeek-Dijle/ plateau (telkens 1 ex. op 29/12 & 7/ 01;
J.
Nysten), Leefdaal/ plateau (telkens 1 ex. op
29/12, 22/01, 18 & 20/02;
J.
De Rycke,
J.
Nysten,
K. van Scharen, R. Uyttenbroeck), Leuven/cen trum (resp. 2, 1, 2 & 1 ex. op 5/01, 9, 18 & 27/02;
J.
Lenaert, R. Stoks, S. Keteleer), Bierbeek-Builoog (1 ex.
op 8/01;
D.
Michiels), Erp /Dorenveld
(telkens 1 ex. op 13/01, 8 & 22/02; H. Roosen, A. Smets, P. Moysons), OHZ (1 ex. op 17/01; ). Rutten), Overijse/centrum (1 ex. op 26/01; 1. Nel), Loonbeek/ Ganspoel (1 ex. op 8/02; l. Nel) en Ke Ooievaars i11 de Doode Bemde.
Circus aeruginosus
Bruine Kiekendief
4/12
Foto: Ingrid Nel
1v Z over de Doode Bemde (F. Maes) en nadien tpl te SAR (I. Nel, R. Stoks, J. Nysten)
Blauwe Kiekendief
Tijden
Circus cyaneus
de wintermaanden van 2011-2012 werden
124 waarnemingen van 1-2 Blauwe Kiekendieven doorgegeven uit het Dijleland, met een sterk overwicht van de maand februari (21 waarnemingen in december, 26 in januari en 77 in februari; versch. waarn.). Maar lief t 68% van deze waarnemingen kwam van het plateaucomplex van Leefdaal en Korbeek-Dijle, waar met 5 ex. op 6/02 (1. Nel) en 3 ex. op 17/02 (S.
el-Lo/ cen
trum (1 ex. op 28/02; R. Stoks). Scholekster
27/02
Haematopus ostralegus
1 ex. te Haa rode/indu trieterrein
Goudplevier
Q. Kempeneer
)
Pluvialis apricaria
12/12
10 ex. tpl te Erps/Dorenveld (A. Smet )
17/12
1 ex. over te Erps/Doren veld (P. Moyson )
29/12
1 ex. Z te Leefdaal/plateau
31/12
1 ex. tpl te OHZ, dan N (L. Hendrickx)
21/01
1 ex. over te SAR (1. Nel, L. Hendrickx)
25/02
2 ex. tpl te Korbeek-Dijle/plateau
0.
N ysten)
Q. Nysten), 1 ex. aud te SAR (L. Hendrickx) 27/02
25 ex.
te OHZ (M. Van Opstal, M. De Beenhouwer)
De Backer, K. Reynders) ook de enige concentraties van meer dan 2 ex. werden opgemerkt. Nochtans kon enkel op 22/12 worden vastgesteld dat 2 ex. hier effectief overnachtten (K. van Scharen). Op 28/12 werd gezien dat een ex. overnachtte te SAR (R. Stoks). De enige adulte mannetjes verbleven op 6/01 te Bierbeek/ Mollendaal (G. Vanautgaerden)en op 11,21 en 28/02 te Leefdaal/plateau (G. Vanautgaerden, E. Toorman). Ruigpootbuizerd
05/02
Buteo lagopus
1 ex. te Dui burg (A. De Greve)
16-17, 19 & 22/02 1 2e kj te Leefdaal/plateau (K. van Scharen, S. De Backer, M. Engelbeen e.a.) Smelleken
Fa/co columbarius
Er werden vier meldingen van Smellekens geregitreerd: 1 ex. te OHN op 22/12 (G. Dodeur), lm te Ke el-Lo/Ke s elberg (B. Van Gijsegern), 1 ex. te SAR/Vette Weide op 1/02 (F. Van Hove) en 1 ex. te SAR/Reebeernd op 4/02 (P. Goubau ). 40
De Boomklever
-
juni
2012
Spenver
Foto: Gert & Tom Va11deza11de
,
.
.
Vogels
".::,�� . t·
?·
Bonte Strandloper Calidris alpina 25/02
1 ex. te Overijse/Terlanenveld (!.
el, L. Hendrickx)
Wulp Numenius arquata 29/02
1 ex. over Bertem/Koeheide (G. Bley )
Witgat Tringa ochropus Witgatjes werden tijden
de wintermaanden 2011-
2012 opgemerkt te OHN (1 ex. op 8/01; L. Hendrickx), OHZ (resp. 1, 3, 1& 5 ex. op 4, 18, 22/ 12& 26/02; L. Hendrickx, R. Stoks, G. Vanautgaerden), Oppem (resp. 2, 1&1 ex. op 18/12, 19&21/02; R. Stoks, J. Kempeneers, P. Standaert), NGB (re p. 3 & 1 ex. op 5/01 & 22/02; R. Polfliet, l. Nel), NKV (2 ex. op 18/02; P. Michel, P. Wyckaert e.a.), SAR (re p. 1, 2, 1, 1, 1&1 ex. op 18, 22, 30/12, 19, 21/01 & 25/02; R. Stoks, ). Vantrappen, 1. Nel, S. De Backer, L. Hendrickx e.a.), SAR/Vette Weide (1 ex. op 17 & 31/12; L. Hendrickx, R. Stoks), Pécrot/ Grand Pré (1 ex. op 1/01; M. Walravens), Leefdaal/Duivendelle (1 ex. op 18/02; K. van Scha
Ho11ts11ip
ren) en Leefdaal/plateau (1 ex. op 25/02; ]. Ny ten).
Foto: Cliristia11e Mo11/11
Watersnip Gallinago gallinago
Zilvermeeuw Larus argentatus
Er werden 48 waarnemingen van Water nippen
Het werd in het Dijleland een intere
ontvangen uit de Dijlevallei ten Z van Leuven
voor wie zich op grote meeuwen met gel(ig)e poten
(ver ch. waarn.). Groepen vanaf 10 ex. waren er
wou toeleggen (zie verder). Om het allemaal nog
te Oppem (29 ex. op 18/12; R. Stoks), SAR (20 ex.
wat ingewikkelder te maken werd ook enkele
op 27/ 01; 1. Nel) en Heverlee/ Langestaart (resp.
keren een geelpotige Zilvermeeuw opgemerkt
50, 30, 20 & 15 ex. op 31/01, 1-2, 3 & 26/02; P.
(omis u -type van Scandinavi che Zilvermeeuw
Moy ons, E. Toorman, G. Vanautgaerden, F. Deckers).
L. a. argentatu ). Dat wa
Buiten de Dijlevallei werden op 3/02 2 ex. waarge
Heverlee/ Langestaart en op 26/02 te SAR (R. Stoks).
ante winter
het geval op 12/02 te
nomen te LP (B. Verstraete).
Bokje Lymnocryptes minimus
Geelpootmeeuw Larus michahellis
4/12, l-3&8/02 resp. 1, 2 & 1 ex. te Heverlee/
01/02
1 ex. te NGB (K. van Scharen)
20/02
1 ex. te 'ZW (G. Vandezande)
26/02
1 ad win te SAR (K. van Scharen)
Langestaart (I. Nel, E. Toorman, G. Vanautgaerden, R. U yttenbroeck)
Houtsnip Scolopax rusticola Waarnemingen buiten de broedgebieden: 1 VSO te Haasrode/industrieterrein Q. Kempeneers)
22/12 05/02
1 ex. te Pécrot/vijver
10/02
1 ex. te LP (S. Goethals)
12/02
1 ex. te Kessel-Lo/Noord (A. De Block)
13/02
1 ex. te Heverlee/Arenberg (T. Bynens)
(F. Van Hove)
Dwergmeeuw Hydrocoloeus minutus 30/12
1 ex. over Oppem Q. Nysten)
Zwartkopmeeuw lchthyaetus melanocephalus 14 ! 01 1 ad win te SAR (K. van Scharen) ·
Pontische Meeuw Larus cachi11nans Met 31 waarnemingen werden er bijzonder veel Pon tische Meeuwen doorgegeven vanuit het Dijleland. 25 van deze meldingen ( 0%) kwamen uit SAR en hadden betrekking op solitaire individuen (ver ch. waarn.), met uitzondering van 3 ex. op 19/02 (A. Baccaert). Naast 1 3e win op 17/12 (K. van Scharen), 1 le win op 18/12 en 1 le win op 19/02 (A. Baccaert) betrof het telken adulte vogels. Buiten SAR werden Ponti che Meeuwen opgemerkt te Kwerp /vijver (1 ad op 14/01; R. Ghij en), Leefdaal/Ka teelvijver (1 ad op 18/02; K. van Scharen, L. Hendrickx, l.
el)
en 'ZW (1 ad op 29/02; R. Stoks). De Boomklever
-
juni 20 12
41
-
.
·-
Vogels
--�--"""'°· ·':t.
-�
/'�·
t
Velduil Asio Jlammeus Er kwam tijden
de winter 2011-2012 een vervolg
aan het goede Velduilnajaar van 2011, al begon het kalmpje met in december telkens 1 ex. te Korbeek Dijle/plateau op 7 en 11/12 (I. Nel, H. Roosen) en in januari 1 ex. te SAR op 8/01 (I. Nel, L. Hendrickx, J. y ten) en 1 ex. te Erps/Dorenveld op 22/01 (NP
Kortenberg). In februari was het dan terug aan het plateau van Leefdaal en Korbeek-Dijle, met resp. 4, 3, 5, 4, 5, 2 & 5 ex. op 4, 5, 17, 18, 19, 26 & 28/02 (versch. waarn.). Klapekster i11 de Doode Bemde
Foto: lllgrid Nel.
Klapekster Lanius excubitor de wintermaanden 2011-2012
Er werden tijden
maar liefst 67 waarnemingen van Klapekster
gere
gistreerd in het Dijleland. Een overzicht per locatie: Oppem (1 ex. op 13 data van 7/12 tem 22/03; ver ch. waarn.), NGB (1 ex. op 8, 31/12, 15, 19/01 & 21/02; 1. Nel, J. Nysten, R. Ghijsen, L. Hendrickx, P. Stan
daert), OHZ (1 ex. op 17-18/12; L. Hendrickx), SAR (1 ex. op 17-19/12, 19/01, 4-5, 8 & 12/02; ver ch. waarn.), Neerijse/Doode Bemde (1 ex. op 7-8/01 & 19/02; G. Vanautgaerden, 1. Nel, T. De Smedt), Sint Jori -Weert/Doode Bemde (1 ex. op 8, 14 & 29/01; R. Uyttenbroeck, ] . Kempeneers, J. N ysten, T. De Smedt e.a.), OHN (1 ex. op 26/02; L. Hendrickx), OH/Ormendaal (1 ex. op 29/01; E. Tinti), OH/dorp (1 ex. op 29/01; A. Heusschen) en Korbeek-Dijle/ plateau (1 ex. op 19/02;]. Kempeneers). Veld11il
Foto: folim1 Nysten
Middelste Bonte Specht Dendrocopos medius Buiten de bo complexen van Meerdaal- en Zoniën woud waren er waarnemingen van Middelste Bonte
Zwarte Roodstaart Phoenicurus ochruros 17/02
1 zingend
rn
te Heverlee/Langestaart (B. Willaert)
Spechten te Oud-Heverlee/dorp (telkens 1 ex. op 1
Roodborsttapuit Saxico/a rubicola
& 7/02;]. Rutten), Oud-Heverlee/ Ormendaal (1 ex.
15/01
1 ad rn te Haasrode/zandgroeve (K. Moreau)
op 15/02; B. Willaert), Gastuche/Bois de Laurensart (2 ex. op 21/02; H. P aques) en Sint-Agatha-Rode/
Cetti's Zanger Cettia cetti
Rodebo (1 ex. op 29/02; G. Bleys).
Tijdens de winter van 2011-2012 kon onafgebroken
Graspieper Anthus pratensis Er werden
activiteit van Cetti's Zangers worden opgemerkt in vier territoria in het vijvercomplex van Oud-He
twee waarnemingen ontvangen,
verlee en één territorium te SAR (versch. waarn.),
beide afkomstig van Erp /Dorenveld : 1 ex. op 12/12
waarmee de soort de derde opeenvolgende winter
lecht
(0. Hendrick) en 10 ex. op 5/02 (R. De Boom).
met stevige vorst en sneeuwbedekking doorstond! Op 27/12 en 15/01 werden te SAR telkens 2 ex.
Waterpieper Anthus spinoletta
waargenomen (E. Toorman, S. De Backer). Ook te
De maandmaxima voor december (45 ex. op 31/12
P écrot/vijver, waar sinds november een Cetti's Zan
te Oppem;]. Nysten) en januari (23 ex. op 15/01 te
ger zong, hield de activiteit aan (versch. waarn.),
NGB; L. Hendrickx) waren eerder normale aantallen
maar na 27/01 bleef het er opvallend stil . . . tot op
in vergelijking met de voorbije jaren, maar met 106
25/02 toch terug een ex. werd waargenomen
ex. op 26/02 te Oppem (R. Stoks) deed februari het
Hove). Uit de Doode Bemde kwamen er net zoals in
opmerkelijk beter.
het najaar van 2011 geen waarnemingen.
42
De Boomklever
-
juni
2012
(F. Van
�
:
'
Zwartkop
1v te
17/02
Grauwe Gors
Sylvia atricapilla
Haasrode/ industrieterrein O. Kempeneers)
13/01
Vogels
·
Emberiza calandra
6 ex. te Erps/Dorenveld (H. Roosen)
31/01, 17, 18&28/02
re p. 5, 6, 4 & 1 ex. te
Leefdaal/plateau (H.Roosen, S. De Backer, K. van
Phylloscopus collybita
Tjiftjaf
.
Scharen,
01/01
1 ex. te SAR (K. Moreau)
05/01
Q. Lenaert) 1 ex. te plateau Sterrebeek-Moor el (A. Smets)
G. Bleys,
E. Toorman)
1 ex. te Leuven/centrum
15/01
Vuurgoudhaan
Regulus ignicapillus
Winter e Vuurgoudhaantje
werden opgemerkt
op 5/ 12 in Meerdaalwoud (Pruikenmakers;
G.
Vanautgaerden), op 10/12 te OHZ (F. Hermans), op 23/12 te Néthen
Q.
Buy ), op 4/02 in Meer
daalwoud (Militair Domein; J. Kempeneers) en op 9/02 in Bertembos (I. Nel, K. van Scharen).
Baardmannetje
Panurus biarmicus
22/12&14-18/01 resp.1 ex. en lm te SAR trappen, 1. Nel, L.Hendrickx,
Noordse Kauw
08/12
G.
Q. Van
Veldleeuwerik
Foto: Sa111 & Katrien Debackere
Ryken e.a.)
Corvus monedula monedula
Samenstelling
2 ex. te Heverlee/Langestaart (E. Toorrnan)
Kelle Moreau, kelle.moreau@gmail.com Kleine Barmsijs
Carduelis cabaret
De meeste Kleine Barmsijzen werden traditiege trouw opgemerkt te Oud-Heverlee, met 4 waar nemingen te OHZ (resp.5, 16, 1&2 ex.op 1, 4/12, 22 & 26/02; J. Rutten, P. Jacob, C. Carels, B. Wil laert,
G.
Vanautgaerden) en 6 waarnemingen te
OH/dorp (resp.7, 1, 10, 1&2 ex.op 22, 27, 28/12, 3-4/01 & 26/02; J. Rutten). Buiten Oud-Heverlee waren er waarnemingen te Kessel-Lo/ Kesselberg (resp. 9, 9, 12, 27 & 3 ex. op 16, 28/12, 2, 3/01 & 18/02;
G.
Vandezande), SAR (1 ex. op 22/01; I.
Nel), Bertembos (resp.8&6 ex. op 8&9/02; S. De Backer, 1. Nel, K. van Scharen), Vaalbeek (40 ex. op 26/02; S. De Backer, i<. Reynders) en Heverleebos (50 ex.op 27/02; S. De Backer, K.Reynders).
barmsijs sp.
04/12
Carduelis cabaret/flammea
1 ex. te Sint-Joris-Weert/speelweide Meerdaalwoud
(G.
Bleys)
01/01
1 ex. over te Pécrot/vijver (M. Walravens)
12/02
2 ex. te Kessel-Lo/Kesselberg (K. Hansen)
21/02
1 ex. te OHZ
26/02
1 ex. te OH/dorp
Kruisbek
17/12
Q. Rutten) Q. Rutten)
Loxia curvirostra
2 ex.te SAR (K.van Scharen)
De Boomklever
-
juni 2012
43
.
.
.
-·--
-
- .. -- \:
Activiteiten
..i:
.
.--�·
. ."� ,,·
Foto: Bm110 Berg111a11s
Ik zie sterretjes: Das/ook i11 liet Rodebos, 30 april 2012.
Activiteiten Ane
activiteiten
wijzigingen
zullen
van ook
de
Natuurstudiegroep
aangekondigd
worden
Dijleland
via
de
en
Dijlevallei-maillijst
(http:/ Igroups.yahoo.com/group/Dijlevallei/).
Zondag 12 augustus Insectenexcursie Laanvallei Inventarisatie van insecten in de Laanvallei (oa zoektocht naar zeldzame sprinkhanen) Af praak: 14u kerk Sint-Agatha-Rode
Leiding: Bart Creemers (bart.creemers@gmail.com, 0496893106)
Zondag 26 augustus Insectenexcursie Moorselbos (Tervuren) Inventarisatie van insecten Af praak: 14u op het kruispunt van de Bosdelle en Moorselbosstraat
Leiding: Bart Creemers (bart.creemers@gmail.com, 0496893106)
Trektellingen Starten vanaf half augu tus terug op de gebruikelijke trektelposten aan de Bredeweg en aan het Pomp tation van Meerbeek: http://www.natuurstudiegroepdijleland.be/trek.htm
44
De Boomklever
-
juni 2012
eventuele
.,,. -"-•·.'. l
�{:'·
De "voederp/.ek• linies de kooi, rechts de bakjes met voer en achterin de granensilo
Dit zou een bijdrage worden over Ortolanen en andere gorzen, maar...de 'actualiteit' besliste hier anders over! Meimaanden zijn altijd al perioden geweest met waarnemingen van eerder zeldzame soorten. Maar dit jaar 'is het nogal wreed' om het even plastisch uit te drukken! De ornithologische waarde en belang van het Dijle/and kwam nog eens tot uiting in de prachtreeks reigerachtigen die konden waargenomen worden. Waar in Vlaanderen kan men ook deze reeks waarnemen: Blauwe Reiger{altijd), Grote Zilverreiger (2à3 altijd present), Kleine Zilverreiger(J 115 ), Ral reiger{13-J 7/5), Purperreiger {16-heden), Kwak( 6/5 ) en Roerdomp (1815). Woudaap en Koereiger (beiden al eerder gezien) ontbreken voorlopig nog, maar de maand is nog niet om!{24/5 red.) Maar hiermee zijn we niet tevreden: ook Kwartelkoning en Witwangstern waren van de partij en dan vermelden we enkel de zéér zeldzame soorten ... Of wat te denken van de bijna permanente aanwezigheid van 1of 2 Visdiefjes? Af en toe was er ook Zwarte Stern: indien er sternen-vlotjes waren zat hier misschien wel een broedgeval in!? En dan toch nog even de Ortolaan... verrassende waarneming op 6 en 715 in de eenzame, nog vrijwel kale boom op het plateau van Leefdaal/ Korbeek-Dijle. Het leek wel een gorzen boom met naast Ortolaan ook Geelgors en Grauwe Gors. Dat was niet alledaags en vroeg dus wat nader onderzoek. Bleek dat onder die boom een kleine {vang?}kooi stond, een kleine silo met granen en enkele bakjes met voer (zie foto inzetstukje). De gorzen kenden blijkbaar deze plek erg goed want ze kwamen van ver en van hoog invallen en waren ook snel weer weg. Nu de winterse gorzenak kers verdwenen zijn, een laatste plek voor 'extra-voedingssupplementen'? Of toch de geheime stek van een vogelvan ger? Als we dat nu eens samen in de gaten houden? Wie weet Levert dat nog een leuke Ortolanen waarneming op... ? Kris van Scharen
De Boomklever
-
1uni 2012
Inhoud ·�
J
-
"
EDITORIAAL Afstond is relatief
25
INSECTEN Nemouro sciurus, een nieuwe beeksteenvlieg (Plecoptero, Nemouridoe) voor Vlaanderen
26
Joris Menten De dog- en nachtvlinders van het Dij/eland. Deel IV: Lycaenidae tot en met Depranidae 27
(Eenstaortjes) André Verboven BIODIVERSITEIT Dijlelandse biodiversiteit opgelijst Nieuw ingevoerde soorten voor de
29
periode januari-maart 20 I 2 Bart Creemers UIT DE OUDE DOOS Akkergeelster no 75 jaar herontdekt in Bertem
34
Joris Menten 37
Nachtzwaluwen Floris Wortelaers VOGELS Opmerkelijke vogelwaarnemingen in de Dij/eva/lei en omgeving, december 2011
-
februari 2012
38
Ke//e Moreau ACTIVITEITEN
44
Coverfoto: Morgen tond heeft goud in de mond. Rond de vijver van Oud-Heverlee vond de topploeg van de Big Day maar liefst 65 soorten. Foto: Bruno Bergman
•
I