Afgiftekantoor 8400 Oostende Masspost DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT Toelating - gesloten verpakking 8400 Oostende Masspost - BC6686 erkenningsnummer P409170
NutriFacts
België - Belgique P.B. 8400 Oostende Masspost BC6686
TIJDSCHRIFT VOOR VOEDING, NUTRI- & FYTOTHERAPIE Juli - Augustus - September 2015
• Vitamine D, meer dan botopbouw • Ondervoeding bij ouderen in verschillende leefomstandigheden. • Opmerkelijke verlichting van gewrichts- en pijnklachten door het Kurkumafytosoom • Omega-3-vetzuren in de collectieve catering VU: Lange Dreve 8F, 8980 Zonnebeke
COLOFON 3e jaargang nr. 3 Tijdschrift Verschijnt vier keer per jaar, wordt ook in het Frans gepubliceerd.
Inhoud
ABONNEMENTEN Abonnementen worden aangegaan voor een jaar vanaf datum van betaling en worden automatisch verlengd. Opzegging gebeurt schriftelijk minstens 2 maand voor het einde van de abonnementsperiode. Prijs voor België: 15 te betalen op rekeningnummer KBC 738-6155011-92 Prijs voor Nederland: 20 te betalen op rekeningnummer Rabobank 1133 19 851
ARTIKELS • Vitamine D, meer dan botopbouw 04 • Ondervoeding bij ouderen in verschillende leefomstandigheden. 06 • Opmerkelijke verlichting van gewrichts- en pijnklachten door het Kurkumafytosoom 14 • Omega-3-vetzuren in de collectieve catering 20
WEBSITE IN DE KIJKER
18
BOEKENSELECTIE
24
AGENDA
15
PERSBERICHTEN / NIEUWE PRODUCTEN
26
INLICHTINGEN Lange Dreve 8F - B-8980 Zonnebeke T: +32 (0)57 46 64 46 M: +32 (0)495 23 81 76 F: +32 (0)57 46 95 25 E: info@nutrimedes.com VERANTWOORDELIJKE UITGEVER dr. Koen Descheemaeker Lange Dreve 8F - B-8980 Zonnebeke
VORMGEVING LinaDesign
De uitgever is niet verantwoordelijk voor de inhoud van artikelen die onder auteursnaam zijn opgenomen of voor informatie verstrekt in de advertenties of publiredactionele bijdragen of in de rubriek Nieuwe Producten.
Bekijk het interview van prof. Jean-Michel Lecerf over Cholesterol op
www.nutriweb.tv
04
Vitamine D, meer dan botopbouw. Vitamine D is een in vet oplosbare vitamine dat ook als prohormoon beschouwd wordt. De belangrijkste vormen van vitamine D zijn, vitamine D2 (ergocalciferol, de plantaardige vorm) en vitamine D3 (cholecalciferol, de dierlijke vorm). Vitamine D3 is aanwezig in talrijke weefsels en oefent een belangrijke rol bij minstens 300 verschillende genen. Uit onze voeding (vooral uit vette vis en eieren) kunnen
hebben met dezelfde blootstelling aan de zon.
we een gedeelte van de nodige vitamine D halen.
In bepaalde gevallen is aanvulling van vitamine D
Meestal is deze opname onvoldoende om aan onze
noodzakelijk, bijvoorbeeld bij kinderen van 0 tot 6 jaar,
dagelijkse behoefte te voldoen, zo wordt normaal
bij ouderen, bij personen die met weinig zonlicht in
slechts voorzien in 10 à 20% van de behoefte via de
contact komen of personen die weinig vette vis of an-
voeding.
dere bronnen rijk aan vitamine D consumeren.
Zowel vitamine D van de zon als uit de voeding moet
De Europese autoriteiten hebben een aantal gezond-
geactiveerd worden via de lever en de nieren. De le-
heidsbeweringen goedgekeurd rond vitamine D:
ver en de nieren kunnen vitamine D gemakkelijk absor-
Vitamine D draagt bij tot:
beren en activeren bij een regelmatige en dagelijkse
• de instandhouding van normale botten en tanden
inname. Zowel vitamine D2 als vitamine D3 zijn in feite
• de normale werking van het immuunsysteem
inactief en worden in 2 stappen geactiveerd. In de
• de instandhouding van normale werking van de
lever wordt vitamine D3 gehydroxyleerd tot calcidiol.
spieren
Calcidiol wordt vervolgens naar de nieren getranspor-
• de normale opname/het normale gebruik van
teerd, waar het verder geoxideerd wordt naar het ac-
calcium en fosfor
tieve hormoon calcitriol.
• normale calciumgehalten in het bloed • speelt een rol in het celdelingsproces
Aanmaak onder invloed van de zon. We produceren het best vitamine D tussen 10 en 16u
Kinderen
en tijdens de warmere maanden. Gebruik van zonne-
Kind & Gezin beveelt aan elk kind 400 I.E.(10μg) toe te
crème reduceert de aanmaak sterk; slechts 1 % van
dienen vanaf de geboorte, ongeacht het soort melk-
de normale productie blijft over bij het insmeren met
voeding, tot en met de leeftijd van 6 jaar en dat het
een zonnecrème factor 15.
hele jaar door. Hiervoor zijn gemakkelijke oplossingen
Bij een stijgende leeftijd maakt onze huid veel minder
zoals vitamine D-preparaten met druppels. (in drup-
vitamine D aan met dezelfde blootstelling aan de zon.
pels of in kleine olie-capsules). De voorkeur voor het
Mensen met een donkerdere huidpigmentatie heb-
gebruik van vitamine D gaat uit naar een vloeibare
ben een natuurlijke bescherming op hun huid waar-
vorm in olie-oplossing die een veel betere biologische
door ze een tot 6 keer tragere vitamine D aanmaak
beschikbaarheid oplevert dan droge vormen.
NutriFacts
2015/03
05
Depressie
kunnen zijn. Omdat vitamine D voornamelijk aange-
In een studie onder meer dan 12 000 mannen en vrou-
bracht wordt door de zon is het normaal dat de con-
wen tussen de 20 en 90 jaar oud, werd aangetoond
centraties aan vitamine D in het lichaam lager zijn in
dat personen met de laagste vitamine D-waarden
de winter. In een onderzoek bij Japanse schoolkinde-
vaker melding gaven van symptomen van depressie
ren kregen kinderen dagelijks 1200 IE (30μg) vitamine
dan de groep met hoge vitamine D-waarden.
D3 of een placebo. De kinderen die vitamine D in-
Een analyse van 13 studies toont aan dat personen
namen, hadden bijna 50% minder kans om griep op
die aan een depressie lijden in het algemeen een
te lopen dan de kinderen in de placebogroep.
vitamine D tekort hebben. Ter hoogte van de hersenen
Influenza A werd vastgesteld in 10.8% van de kinde-
zijn er vitamine D-receptoren die voornamelijk gele-
ren in de vitamine D groep, terwijl dit 18.6% was in de
gen zijn in die gebieden die te maken hebben met de
placebogroep.
ontwikkeling van zwaarmoedigheid en depressies. Het
Bij kinderen die leden aan astma werd vastgesteld dat
is dan ook biologisch gezien best denkbaar dat een
het risico op astmaaanvallen bijna 80% lager was bij
adequate voorziening van vitamine D een belangrijke
kinderen die vitamine D innamen in vergelijking met
rol kan spelen in het voorkomen van depressies.
de placebogroep. De auteurs besluiten dat supplementatie met vita-
Immuniteit
mine D3 tijdens de winter het risico op influenza A kan
Griep komt meestal voor tijdens de wintermaanden.
verminderen. Er werd ook aangetoond dat vitamine D
Onderzoekers vermoeden dat de seizoensgebonden
het niet-specifieke immuunsysteem versterkt.
schommeling in vitamine D hiervoor een verklaring zou
Beleef en ontdek een wereld vol bio-, eco- en natuurlijke producten! BioNews.TV: ➜ Reportages & Interviews ➜ Redactionele artikels ➜ Leuke weetjes & BioNews Gids ➜ Aanbiedingen & Kortingsbonnen Blijf op de hoogte en schrijf u in op onze maandelijkse nieuwsbrief.
www.bionews.tv
06
Ondervoeding bij ouderen in verschillende leefomstandigheden. Hélène Lejeune, diëtiste, www.optinut.be
1. Oorzaken en gevolgen van ondervoeding bij ouderen. Er zullen in België in 2050 drie keer meer tachtigjarigen zijn vergeleken met 2000, 4,5 keer meer negentigjarigen, 9 keer meer honderdjarigen. Personen van tachtig jaar en ouder zullen 40% van de 65-plussers uitmaken, en personen van 85 en ouder 22,2%. Verschillende studies vermelden de toestand van ondervoeding of het risico op ondervoeding bij ouderen die thuis, in een rusthuis of in een ziekenhuis verblijven. Ondervoeding of denutritie is multifactorieel en nauw verbonden met veroudering, omgeving, ziekten, medicatie en (dikwijls zelf opgelegde) diëten. Dit zijn 12 alarmsignalen voor ondervoeding: 1. Ontoereikende inkomsten
7. Twee maaltijden per dag
2. Verlies van autonomie
8. Constipatie
3. Weduwschap, eenzaamheid,
9. Inname van meer dan drie geneesmiddelen
depressieve toestand
per dag
4. Mond- en tandproblemen
10. Gewichtsverlies
5. Diëten
11. Minder dan 35 g/l albumine in het bloed
6. Slikstoornissen
12. Elke ziekte
NutriFacts
2015/03
07
2. Politieke bewustwording, enkele projecten
g Ondervoedin
tot oneert dus p is d e r p g in iekten Ondervoed l bepaalde z ij w r e t , n e t k g. bepaalde zie ondervoedin t o t n e r e n o predisp
2.1. In het ziekenhuis zagen verschillende projecten het daglicht. 2.1.1 Project ondervoeding (FOD Volksgezondheid) Financiering in 40 ziekenhuizen in 2008, 60 in 2009 en in 96 ziekenhuizen geselecteerd op grond van de volgende criteria: 1. (erkenningsnummer van de instelling) 2. Relevantie van de oprichting van een voedings team
De voornaamste gevolgen van ondervoeding zijn: verhoogd valrisico, meer ziekenhuisopnames, meer complicaties, verlengde convalescentie, een groter aantal ziekten en geneesmiddelen, meer cognitieve stoornissen, hogere sterfte en kosten.
3. Beschikbaarheid en bekwaamheid van de mede werkers 4. Aanwezigheid van een voedingsverantwoordelijke en een voedingsteam 5. (Vrije keuze van het aantal en de aard van de zorgeenheden die aan het onderzoek deelnemen)
08 De hoofddoelstellingen van het project waren de
nog, een revalidatieprogramma voor complexe aan-
opsporing van ondervoeding bij patiënten, aan de
doeningen - maximum 2 tot 3 maanden.
hand van een gevalideerde tool, het uitvoeren
De voordelen ervan zijn legio, onder meer het vermij-
door het voedingsteam van uitgebreid voedings-
den van de complicaties bij een klassieke ziekenhuis-
onderzoek bij patiënten met risico op ondervoe-
opname. Het is ook een meer gemakkelijk te over-
ding en de uitwerking van een individueel afge-
schrijden drempel voor ouderen die terughoudend
stemd voedingsplan.
staan tegenover een ziekenhuisopname. Het dagziekenhuis helpt de medische onderzoeken groeperen
2.1.2 Interne geriatrische liaison
en coördineren. De aanpak van de patiënt gebeurt
Het interne geriatrische liaisonteam is in 2007 opge-
globaal. De oudere patiënt wordt er gerespecteerd
richt.
en heeft toegang tot aangepaste zorg in een aange-
Het team geeft aanleiding tot een jaarlijkse forfaitaire
paste omgeving. Dit ziekenhuis is ook een meer com-
vergoeding en vereist de oprichting van een team
fortabele plaats in afwachting van de raadpleging of
met 4 FTE met de volgende beroepen:
het technisch onderzoek.
• Graduaat/bachelor in de verpleegkundige zorg; • Graduaat/bachelor in ergotherapie; • Graduaat/bachelor in logopedie of licentiaat/ master in logopedie; • Graduaat/bachelor in voedingsleer; • Licentiaat/master in psychologie. Het team komt in de tweede lijn tussenbeide, en maakt een aangepaste geriatrische aanpak mogelijk voor alle patiënten die aan een geriatrisch profiel beantwoorden, maar die niet in de geriatrie zijn opgenomen (index G). Het stelt • De principes van geriatrie • Multidisciplinaire geriatrische expertise ter be schikking van de behandelend arts-specialist en de andere teams in het ziekenhuis waar de geria trische patiënt is opgenomen. 2.1.3 Externe geriatrische liaison Het externe geriatrische liaisonteam stelt de geriatrische principes en de multidisciplinaire geriatrische expertise ter beschikking van de huisarts en de coördinerend arts. Het vervult de rol van raadgever bij de zorgverstrekkers van de doelgroep. Het team heeft voorts als doel de continuïteit van de zorg na de ziekenhuisopname te optimaliseren. 2.1.4 Geriatrisch dagziekenhuis Het geriatrische dagziekenhuis kan een ambulante, multidisciplinaire, diagnostische evaluatie uitvoeren
Deze aanpak is ook eenvoudiger indien de partner afhankelijk is. Zij maakt ook een tweede opinie mogelijk bij moeilijke beslissingen (chirurgie, plaatsen in een RVT…) en een multidisciplinaire benadering van de geriatrische syndromen (vallen, ondervoeding, desoriëntatie, incontinentie…). Zij maakt ten slotte een vroegtijdige diagnose mogelijk en/of een advies tot tussenkomst in complexe gevallen of bij chronische problemen, zonder opname in het ziekenhuis. Dit zijn de voornaamste indicaties: • Geheugenproblemen
(dementie,
depressie,
gedragsstoornissen, onbekwaamheid tot coping…) • Chronische problemen (constipatie, incontinentie, pijn…) • Diabetes en complicaties • Parkinson • Autonomieverlies • Osteoporose • Vallen, loop- en evenwichtsstoornissen, duizelig heid • Anemie • Voedingsstoornissen • Technische onderzoeken
2.2 In het rusthuis/rust- en verzorgingstehuis: project PWNS-be-A
(somatisch, cognitief, sociaal). Het biedt de mogelijk-
Aansluitend op de resultaten van de verschillende
heid een therapeutisch programma op te stellen dat
studies over het percentage patiënten met onder-
een ziekenhuisopname vereist: infusie, transfusie, of
voeding of met risico op ondervoeding in de RT/RVT,
10 heeft het Waalse Gewest in 2011, met als partners de
1. Invoering van systematische opsporing bij
Beroepsvereniging van Franstalige Voedingsgediplo-
meerden (UPDLF, Union Professionnelle des Diplômés
2. Terugbetaling van de voedingszorg en nutritio-
en Diététique de Langue Française), een haalbaar-
nele interventies voor ondervoede ouderen
heidsstudie uitgevoerd over de invoering van een
volgens duidelijke protocollen, steunend op na-
charter voor de kwaliteit van de voeding en nutritie
tionale, internationale en professionele richtlij-
in 6 vrijwillig deelnemende RT/RVT. Deze 6 instellingen
nen (ESPEN, BAPEN, NICE…)
konden gedurende 5 maanden één dag per week
3. Invoering van een follow-upbeleid van de voe-
over een diëtist beschikken.
dingsstatus van de patiënten ouder dan 70
Het basisprincipe voor elk van die RT/RVT bestond erin
(integratie van de nutritionele gegevens en
een eigen gezondheidsplan uit te werken, in overleg
met alle betrokkenen (actoren).
informatie te delen tussen de verschillende
Deze haalbaarheidstest leidde tot een rapportering
per RT/ RVT, en een globale rapportering die de resul-
4. Ontwikkeling van opleidings- en informatietools
taten in elk van de RT/RVT vergeleek.
voor het verzorgende personeel en de mantel-
Daarnaast werd na deze test ook een ‘Guide de
zorgers (Hoe de eerste tekenen van ondervoe-
bonnes pratiques’ (Gids voor goede Praktijkvoering)
ding herkennen?)
voor de rusthuizen opgesteld, gekoppeld aan de be-
5. Begeleidingsfolders
roepsfiches onder de titel ‘Repères pour ma pratique
(sleutelmomenten in het leven van een oudere
personnelle’ (krijtlijnen voor mijn persoonlijke praktijk-
waar men waakzaam moet zijn voor de voe-
voering). Beide brochures zijn op het SPW (Waalse
dingstoestand, zoals overlijden van de partner,
Regering) beschikbaar, en alle documenten kunnen
ziekenhuisopname…)
alle 75- plussers
behandelingen in het medisch dossier om de milieus waar de patiënt verblijft)
voor
de
zorgverleners
via de site http://socialsanté.wallonie.be gedownload worden (ga naar de thematiek ‘aînés’ (ouderen).
3. Voedingsaanpak 3.1 In het ziekenhuis
2.3 Project “Active and Healthy Ageing”
Het multidisciplinair team omvat doorgaans de ge-
Een groep deskundigen heeft beslist om de ENHA op
riater, de verpleegkundige, de verpleeghulp, de
te richten (European Nutrition for Health Alliance). On-
diëtist, de kinesitherapeut, de logopedist en de
der de coördinatie van prof. J.P. Baeyens (International
maatschappelijk werker, eventueel de klinisch apo-
Association of Gerontology and Geriatrics, IAAG) werd
theker/ infec-tioloog en de familie van de patiënt.
België aangeduid als pilootland om een project op
De opsporing van ondervoeding gebeurt syste-
te stellen dat ondervoeding bij ouderen systematisch
matisch aan de hand van de MNA (Mini Nutritional
opspoort. Het doel van deze werkgroep is ouderen
Assessment) bij alle personen boven de 65 bij hun
twee bijkomende jaren levensverwachting in goede
opname in het ziekenhuis. Wat de voedingsaanpak
gezondheid te bieden.
betreft, moet men hoofdzakelijk letten op adequate voedingstoevoer (zonder te vergeten de werkelijk ingenomen hoeveelheden te controleren). In geval
2.4 Voorstel tot resolutie in de kamer van Volksvertegenwoordigers op 24 juni 2011 EDe resolutie werd opgesteld door 5 ministers, onder wie M. Gerkens (Ecolo-Groen), en heeft als doel de aanpak van verbeteren. De vragen aan de federale regering waren de volgende:
van ziekteepisode moet men een voldoende lange individuele follow-up inzake voeding waarborgen. Men moet rekening houden met smaken, voorkeuren en aversies, de menu’s worden liefst natuurlijk verrijkt. Zo nodig wordt de textuur van de maaltijden aangepast, en men let op de noodzakelijke materiële en menselijke hulp. Bij te lage consumptie stelt men voor
12 om de maaltijden op te delen, met eventueel tussendoortjes en een oraal voedingssupplement om tekorten aan te vullen. Men vermijdt zoveel mogelijk meer dan twaalf uur zonder voeding ‘s nachts. Ook de watertoevoer wordt gewaarborgd en dagelijks gecontroleerd. De patiënt wordt gevolgd door een kinesitherapeut om - zelfs lichte - lichaamsbeweging in stand te houden.
3.3 Thuis De oudere wordt omringd door allerlei helpende personen: professionele zorgverleners en mantelzorgers. Het gaat hoofdzakelijk om familie, vrienden, buren, behandelend arts, kinesitherapeut, verpleegkundige, apotheker, ergotherapeut (woninginrichting), gezinshulp, gezelschapsdame, poetsvrouw of -man. Het is ook nuttig om alle gemeentelijke initiatieven te
3.2 In het rusthuis, rust- en verzorgingstehuis
vermelden, georganiseerd door onder meer de ge-
Het multidisciplinaire team omvat doorgaans de
mités, vrijwilligers…
huisarts, de coördinerend arts, de familie, de hoofd-
De aandacht gaat vooral naar de dagelijkse levens-
verpleegkundige, verpleegkundigen, verpleeghulp,
verrichtingen (wassen, kleden, boodschappen, maal-
paramedici (kinesitherapeut, logopedist, ergothera-
tijden bereiden, beheer van de koelkast…). Men moet
peut), een diëtist, een animator of gespecialiseerd
in het bijzonder letten op de water- en drankvoorraad.
opvoedkundige, het huishoudelijk team, de kok en
Het behoud van activiteiten buitenhuis of van
het keukenpersoneel.
lichaamsbeweging is gunstig, zoals de moestuin on-
Het ‘Charter voor kwaliteit van de voeding en nutritie’
derhouden, wandelen, het gezelschapsdier buitenla-
stelt volgende punten voor:
ten….
1. Een aangename omgeving en een gunstige
Sommige personen zijn bijzonder geïsoleerd, krijgen
weinig bezoek, zijn bang om buiten te gaan. Hulp en
sfeer voor de maaltijden creëren
meente zelf, het OCMW, thuiszorgcentra, ouderenco-
2. Toegang geven tot gezonde, gevarieerde en
begeleiding kan ze geruststellen.
Op het vlak van de woning stellen bepaalde firma’s
evenwichtige voeding
3. Een liaisonfiche opstellen voor de voeding,
binneninrichting voort. Men let vooral op het dragen
van stabiele schoenen. Vermijd tapijten, controleer of
tussen ziekenhuis en rusthuis
4. De oudere en zijn familie centraal plaatsen bij
het open afgaan van de trappen voor de betrokken
persoon geen probleem vormt.
elk initiatief
5. Een verantwoordelijke voor voedingskwaliteit
Falen van de zintuigorganen kan valpartijen veroorza-
ken (zicht, gehoor).
aanstellen in het rusthuis/RVT (liefst een diëtist)
6. Een liaisoncomité voor voeding en nutritie
Men moet bijzonder waakzaam zijn in geval van cog-
nitieve stoornissen, tekenen van verwardheid, aan-
oprichten (CLAN)
7. Personeel (zorg en keuken) toegang geven tot
zienlijk geneesmiddelenverbruik (slaapmiddelen) of
opleiding
alcoholconsumptie.
8. De voedingstoestand van elke bewoner volgen
en ondervoeding opsporen dankzij geschikte
procedures en tools.
4. Conclusie Een oudere persoon die vermagert verkeert in levensgevaar. Bij ouderen moet men alle tekenen van fragiliteit of alarmsignalen ernstig nemen. Ongeacht de leefomgeving moeten ouderen het voorwerp zijn van dagelijks toezicht door alle personen die ze van ver of nabij omringen. Elke betrokkene heeft een rol te vervullen in de opvang van de oudere, hetzij in de eerste lijn, hetzij via communicatie met de andere actoren.
14
Opmerkelijke verlichting van gewrichtsen pijnklachten door het Kurkumafytosoom Heel wat studies onderbouwen de anti-inflammatoire werking van kurkuma (Curcuma longa/ xanthorrhiza). Hierbij moet wel opgemerkt dat zelden kurkumapoeder zelf wordt onderzocht, vanwege de slechte biologische beschikbaarheid van de actieve curcuminoïden. Gunstige effecten in trials ziet men vooral als de opname van de curcuminoïden geoptimaliseerd wordt door toevoeging van de essentiële olie van kurkuma of door technieken zoals verdeling in nanopartikels of de vorming van fytosomen. Vooral van deze laatste afleveringsvorm, waarbij de wateroplosbare en slecht opneembare curcuminoïden door binding aan fosfatidylcholine in een “kurkumafytosoom” 29 maal beter worden opgenomen, bestaan heel wat onderbouwende klinische studies. Zo verbetert dit kurkumafytosoom opmerkelijk het gewrichtscomfort zonder nevenwerkingen.
335 % verder wandelen In een gerandomiseerde, placebogecontroleerde, 3 maand durende studie op 50 patiënten met artrose van beide knieën, die de pijn onvoldoende onder controle kregen met medicijnen, kreeg de helft 1000 mg kurkumafytosoom (met 200 mg curcumine) per dag of een placebo. Na 2 en 3 maand werd nagegaan hoe ver de patiënten konden stappen op een tredmolen met 10 % inclinatie en een snelheid van 3 km/h. Waar de maximale wandelafstand in de kurkumagroep na 2 maand al statistisch significant groter was dan in de placebogroep, bleek in de kurkumagroep na 3 maand de wandelafstand met liefst 335 % te zijn toegenomen versus 57 % in de placebogroep1. Dit maakte voor de patiënten een enorm verschil wat betreft dagelijkse verplaatsingen, winkelen, de hond uitlaten etc…
18
2015
Agenda
congressen
27-28 /09
6/10
10/10
BioXpo VitaSana
Débuter en tant qu’indépendant
7de Sportcongres
Brussels Expo www.vitasanaexpo.org
Formation Nutrimedes, Bruxelles
Gent www.sportcongres.be
www.nutrimedes.org
27/10 Personalised Nutrition, Analysis, Opportunities and Challenges Crowne Plaza Le Palace Hotel, Brussels
15/11 Triathlon-World
20-21/11 Voedings- en Gezondheidscongres
Brussel
Brussel
www.triathlon-world.be
www.voedingscongres.be
www.personalisednutrition.eu
8/12
29-30/10/2016
Vrouw en voeding
19/01/2016 Nutrition & Health Claims
Nutrimedesopleiding, Gent
Brussel
Antwerpen
www.nutrimedes.org
www.healthclaims.eu
www.bio-licious.be
Biolicious
16
Betere WOMAC-score, lagere CRP
Opmerkelijk is verder dat bij klinisch onderzoek zowel
In deze studie vulden de patiënten ook een vragenlijst
groep versus 23 en 5 % in de placebogroep.
het knie-oedeem als oedeem van de onderbenen met respectievelijk 53 en 65 % afnam in de kurkuma-
in ter evaluatie van de WOMAC-index voor artrose, een index die als zeer waardevol wordt aanzien en routinematig in klinische studies aangaande gewrichtsklachten wordt bepaald. De overall score in de kurkumagroep was na 3 maand met 58 % verbeterd (versus 2 % in de placebogroep), waarbij zowel de onderdelen pijn, stijfheid en functie significant verbeterden. Opmerkelijk was het feit dat ook de WOMACindex voor emotionele functies in de kurkumagroep merkelijk verbeterde (tegenover geen verbetering in de placebogroep) met onder meer minder klachten van depressiviteit, angst, frustratie, stress en slapeloosheid. Wat betreft het CRP of C-reactief proteïne dat als merker voor actieve ontsteking fungeert, zag men in een subgroep van 12 patiënten in de kurkumagroep met een gemiddelde CRP-waarde van 168 mg/L, deze waarde na 2 maand al afnemen tot 10,2 mg/L. Ter vergelijking: de gemiddelde CRP-waarde van 175 mg/L bij 11 patiënten in de placebogroep, daalde licht tot 132 mg/L.
Bevestiging in grotere studie De gunstige werking van het kurkumafytosoom werd bevestigd in een langer lopende studie (8 maand) met identieke opzet en ditmaal op 100 patiënten2. Hierbij zag men in de kurkumagroep de internationaal erkende “Karnofsky Performance Scale Index” van gemiddeld 73,3 (“niet in staat om te werken, bijstand nodig”) na 8 maand evolueren tot 92,2 (“normaal werk en activiteit mogelijk, geen bijzondere hulp nodig”). Toename van de wandelstand, verbetering van de WOMACindex voor artrose en emotionele functies scoorden nog hoger dan de voorgaande studie (resp. 348 %, 59 % ,70 %) en waren statistisch significant hoger dan die van de placebogroep (resp. 89 %, 12 %, 0 %). Het kurkumafytosoom verlaagde duidelijk 5 merkers voor inflammatie (sCC40L, IL-1beta, IL-6, sVCAM-1 en ESR), leidde tot 63 % minder inname van ontstekingswerende medicijnen, tot 67 % minder gastrointestinale last door medicijnen en tot liefst 63 % minder totale medische kosten (afname in placebogroep: resp. -8, -12 en - 4 %).
Nuttig bij andere pijnsyndromen Op basis van de anti-inflammatoire eigenschappen, kan verwacht worden dat kurkumafytosoom ook bij andere pijnsyndromen zijn nut kan hebben. Dat werd inmiddels bevestigd in een kleine klinische trial bij acute pijn3 (spier-, artrose-, lage rug-, hoofd- en neuropatische pijn), in een grotere klinische studie bij chronische pijn door perifere neuropathie4 (sciatica en carpal tunnel syndrome), in een studie op pijn na chirurgie voor carpal tunnel syndrome5 en in een studie op spierpijn bij sporters na intense belasting6.
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Belcaro G, Cesarone MR, Dugall M, others. Panminerva Medica, 2010, 52, 55-62 Belcaro G, Cesarone MR, Dugall M, others. Alternative Medicine Review, 2010, 15, 337-344 Di Pierro F, Rapcioli G, Di Maio EA, others. J Pain Research 2013;6:201-5. Di Pierro F, Settembre R. J Pain Research 2013;6:497-503. Pajardi G, Bortot P, Ponti V, others. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine 2014; Article ID 891310, 7 pages Drobnic F, Riera J, Appendino G, others. J Intl Society Sports Nutrition 2014; 11:31, 10 pages
Interdisciplinair forum
Recente ontwikkelingen in het domein van voeding en gezondheid
Hoofdthema’s: - nieuwe technologieën - beweging - link darm-hersenen
18 Voedings- en Gezondheidscongres e
◗ www.voedingscongres.be
Vrijdag 20 en zaterdag 21 november 2015
Sponsors
Auditorium 2000 Heizel - Brussel
18
WEBSITE IN DE KIJKER: www.broodengezondheid.be Door de vzw Instituut Brood en Gezondheid werd recent een nieuwe website gelanceerd: www.broodengezondheid.be. De bedoeling van de site is om een betrouwbare en erkende referentiebron te worden over het verband tussen brood en gezondheid.
Nieuw platform Op de website wordt alle nuttige informatie over brood en gezondheid verzameld op één locatie: broodsoorten, brood in een evenwichtige voeding, overgevoeligheid aan bepaalde voedingsstoffen, enz. De wetenschappelijke betrouwbaarheid van de informatie wordt gecontroleerd door academische experten, zodat consumenten en gezondheidsprofessionals over een betrouwbare referentie beschikken. Dit wetenschappelijk comité bestaat uit academici en experten die de informatie valideren. Prof. Jan Delcour, voorzitter van het Leuven Food Science and Nutrition Centre, heeft ten persoonlijke titel de functie van voorzitter van het Instituut aanvaard.
De vzw Instituut Brood en Gezondheid werd opgericht door een aantal professionele federaties waaronder de Federatie van Grote Bakkerijen van België (FGBB), de federatie van de grondstoffenleveranciers (UNIFA) en de Koninklijke Vereniging der Belgische Maalders (KVBM). Die website bevat inderdaad een grote hoeveelheid informatie over graan, bereidingswijze en de verschillende gezondheidsaspecten. Zo komen ook de “moeilijkere” thema’s zoals glycemische index, gluten en zout aan bod. Door de grote hoeveelheid niet-wetenschappelijke informatie over brood, gluten en gezondheid die de laatste jaren overal verspreid worden, weten veel patiënten niet meer wat ze moeten denken over brood of de plaats ervan in hun dagelijks voedingspatroon. Sommigen veranderen zelfs hun voedingsgewoonten, wat het evenwicht in de voeding negatief kan beïnvloeden. Deze site kan zeker helpen om uw patiënten een meer genuanceerd inzicht te geven over brood en gezondheid.
20
Omega-3-vetzuren in de collectieve catering Aanpassing van “Are n-3 PUFA dietary recommendations met in in-hospital and school catering?” Molendi-Coste, Legry and Leclerc in Acta Gastroenterol Belg. 2011 Jun;74(2):281-8.
Olivier Molendi-Coste en Isabelle A. Leclercq Laboratoire d’Hépato-Gastroentérologie, Institut de Recherche Expérimentale et Clinique, Université catholique de Louvain (UCL), Brussel, België Lijst van de afkortingen ALA: alfalinoleenzuur; VZ: vetzuren; MOVZ: mono-onverzadigde vetzuren; POVZ: polyonverzadigde vetzuren; VVZ: verzadigde vetzuren; AVH: aanbevolen voedingshoeveelheden; AVHM: AVH voor het middagmaal; DHA: docosahexaeenzuur; EPA: eicosapentaeenzuur; MS: metabool syndroom.
De essentiële POVZ van de n-3 groep - eicosapen-
ste bron van n-3 POVZ in het westen en nagenoeg de
taeenzuur en docosahexaeenzuur (EPA et DHA, aan-
enige en unieke bron van POVZ met lange keten (EPA
wezig in vette vis) en alfalinoleenzuur (ALA, aanwezig
et DHA).
in walnoot-, soja- en koolzaadolie en precursor van
Deze laatste zijn biologisch het meest actief. Ze wer-
EPA en DHA) - evenals de essentiële POVZ van de n-6
ken ontstekingsremmend, gaan steatose tegen en
groep - arachidonzuur (AA) en linolzuur LA), aanwezig
beschermen de bloedvaten via verschillende me-
in zonnebloem- en walnootolie - zijn de respectieve
chanismen, zoals de wijziging in de samenstelling en
precursors van de anti- (n-3) en proinflammatoire (n-6)
de soepelheid van de membranen, de modulatie
lipidenderivaten: de eicosanoïden en autacoïden
in de genexpressie en de productie van eicosanoï-
(Figuur 1). Zeevis, en vooral vette vis, is de voornaam-
den/autacoïden. Als we er dus rekening mee houden
NutriFacts
2015/03
21
dat de mate van conversie van ALA in EPA/DHA bij
dagmaal, gerelateerd aan een overmatige inname
de mens gering is, moeten overvloedige exogene
van VVZ. Parallel was de inname van totale en n-6
bronnen van EPA/ DHA in de voeding aanwezig zijn
POVZ duidelijk overmatig, vooral door het systema-
om
hoeveelheden
tische gebruik van koude persing zonnebloemolie
te waarborgen. Talrijke onafhankelijke studies heb-
(65% n-6 POVZ) als dressing. Het gehalte aan n-3
ben overtuigende bewijzen geleverd van de scha-
POVZ bevond zich binnen de minimale marge van
delijke invloed van een voeding arm aan n-3 POVZ
de aanbevolen voedingshoeveelheden en werd dus
voor het energetische en cardiovasculaire meta-
als adequaat beschouwd, met een aanzienlijke con-
bolisme. Omgekeerd heeft de consumptie van vis
sumptie van vis (18,6-31,1 g/d) aanwezig in 8 van de
een gunstige invloed op de insulinegevoeligheid,
40 geanalyseerde maaltijden. Het gehalte aan EPA/
diabetes, het lipidenprofiel, het risico op overlijden
DHA in de aangeboden maaltijden lag in de buurt
door coronaire hartziekten.
van 0,2 g/d, wat 2/5den dekt van de dagelijkse AVH
beschermende
fysiologische
voor volwassenen. Een adequate inname van n-3 POVZ en EPA/DHA is
De n-6/n-3 verhouding bleef hoe dan ook sterk ver-
onontbeerlijk voor de primaire en de secundaire pre-
hoogd (18-24/1) (Figuur 1). Rekening houdend met
ventie en ook voor de behandeling van het meta-
deze resultaten en na overleg met het dieetteam,
bool syndroom (MS) in de algemene bevolking. Als we
werd voorgesteld om de helft van de zonnebloem-
kijken naar de prospectieve en interventiestudies die
olie (64% n-6, 0,2% n-3) gebruikt als dressing te ver-
een gunstig effect op de gezondheid rapporteren,
vangen door koolzaadolie (20% n-6, 9% n-3).
overschrijden de gebruikte hoeveelheden EPA/DHA
Hierdoor kan men deze verhouding met de helft ver-
en ALA (0,5-9 g/d) ruimschoots de vroegere aanbe-
minderen door de inname van n-3 POVZ te verhogen
velingen (0,6-1 g/d n-3 POVZ waaronder 100-200 mg
en die van n-6 POVZ te verminderen.
EPA/DHA).
In de ziekenhuiscatering waren de totale vetzuren re-
Overigens bracht de voeding van onze voorouders,
latief laag. Ze vertegenwoordigden 50 tot 74% van
waaraan ons metabolisme zich bij het ontstaan van
de AVH (Figuur 2). Dit gegeven hield verband met de
onze soort heeft aangepast, 5-6 g/d n-3 POVZ aan en
bijzonder geringe hoeveelheid MOVZ (27 tot 38% van
een n-6/n-3 verhouding van 1/1. De voedingsrichtlij-
de AVH), terwijl de VVZ zich globaal binnen de aanbe-
nen werden dus herzien en bevelen 1,4-2,5 g/d n-3
volen marge bevonden. De “klassieke” menu’s waren
POVZ aan, met een n-6/n-3 verhouding van ongeveer
evenwichtig wat betreft de hoeveelheid totale POVZ
4-5/1 voor de volwassenen, waaronder 140-600 mg/d
en n-6. Het totale gehalte aan n-3 POVZ en EPA/DHA
EPA/DHA naargelang van de overheid.
lag in de buurt van de respectievelijk aanbevolen 2g/d et 500 mg/d. Zo bedroeg de n-6/n-3 verhouding
Wij wilden bijgevolg nagaan of de collectieve cate-
5/1 (Figuur 2). Toch dient opgemerkt dat 50% van
ring die in scholen of ziekenhuizen wordt aangebo-
de inname van n-3 POVZ et EPA/DHA aangebracht
den en gecoördineerd wordt door een dieetdienst
werd door verrijkte margarine (2 porties/d) met 16%
kwantitatief en kwalitatief voldeed aan deze aanbe-
n-3 POVZ (1,2 g/d) et 0,5% EPA/DHA (0,2 g/d). Bij niet-
volen inname van vetzuren.
consumptie van dit verrijkte product zou de inname van n-3 POVZ onvoldoende zijn, met een n-6/n-3 ver-
Hiervoor hebben wij een voedingsanalyse uitgevoerd
houding hoger dan 15, ondanks de aanwezigheid
van de menu’s aangeboden in een schoolcontext
van 6 porties vis als hoofdmaaltijd en 2 bijgerechten
(stadsschool Rijsel, Frankrijk) en menu’s aangeboden
‘s avonds (29,3 g/d).
door het ziekenhuisrestaurant van het Hôpital Universitaire St-Luc (Brussel, België).
Globaal tonen onze resultaten aan dat het bereiken van toereikende hoeveelheden n-3 POVZ en een
Het gemiddelde vetzuurgehalte in de schoolcatering
adequate n-6/n-3 verhouding een uitdaging blijft in
was hoog en vertegenwoordigde 117-140% van de
de collectieve catering, ondanks de geleverde in-
aanbevolen voedingshoeveelheden voor het mid-
spanningen en toenemende bewustwording. Daar-
22 naast vertoont de collectieve catering de neiging te
Dit is dus een eenvoudige, gemakkelijk toe te pas-
veel n-6 POVZ aan te bieden. Hierdoor is de n-6/ n-3
sen en tegelijk heel doeltreffende maatregel. Wilde
verhouding (veel) hoger dan de aanbevelingen, een
planten produceren overigens meer ALA en antioxi-
typisch kenmerk voor de westerse voeding. Tot slot
dantia dan intensief gekweekte planten, wat zich
was de inname van MOVZ in beide studies laag, wat
ook weerspiegelt in de samenstelling van melk uit de
gecorreleerd werd met schadelijke effecten op de
biolandbouw. Zo zou het aanmoedigen van land-
metabole homeostase.
bouwmethoden die de natuurlijke ontwikkelingscycli en het voedingsgehalte van de planten en dierlijke
Vandaag wordt aangenomen dat n-3 POVZ in de
producten beter respecteren kunnen helpen om de
voeding deel zouden moeten uitmaken van de pri-
consumptie van n-3 POVZ te verhogen. Tot slot zou
maire et secundaire preventie van verschillende ma-
koken het gehalte aan n-3 POVZ in vis met de helft
tige inflammatoire stoornissen. Daarnaast staat vast
kunnen verlagen, wat een geldige reden zou kunnen
dat de voeding bij de kinderen een belangrijke rol
zijn om de consumptie van rauwe of op lage tempe-
speelt in de gevoeligheid voor hormonale en me-
ratuur gekookte zeeproducten aan te bevelen. Deze
tabole stoornissen op volwassen leeftijd, in die mate
aanpassingen vereisen dus smaakeducatie (olie rijk
dat men van programmering van het metabool syn-
aan n-3 POVZ heeft immers een uitgesproken smaak),
droom spreekt.
en de politieke en maatschappelijke wil om gezonde
Zo zou een onvoldoende inname van n-3 POVZ via
voeding te bevorderen.
de voeding of een overmatige n-6/n-3 verhouding in de vroege en kinderjaren eventueel kunnen predispo-
Met n-3 verrijkte producten genieten veel media-
neren voor metabole stoornissen op volwassen leef-
belangstelling en zouden een alternatief kunnen vor-
tijd. Ideaal zou de voeding, naast het aanbrengen
men om de ontoereikende beschikbaarheid/con-
van een gezonde en evenwichtige hoeveelheid n-3
sumptie van natuurlijke bronnen in het westerse dieet
POVZ, de aanbevelingen moeten overschrijden voor
te compenseren. De voedingsmiddelenindustrie ont-
gevoelige bevolkingsgroepen, zoals kinderen of pa-
wikkelt en verdeelt momenteel verrijkte producten,
tiënten met het metabool syndroom of met cardio-
zoals eieren, yoghurt en melk, door een voeding rijk
vasculaire risico’s of antecedenten.
aan n-3 POVZ te gebruiken. Op experimenteel niveau kan de synthese van deze essentiële vetzuren geïn-
Doeltreffende en toepasbare oplossingen zijn dus no-
duceerd worden door genetische manipulaties met
dig om toereikende hoeveelheden n-3 POVZ en een
het doel het gehalte aan ALA, of nog, aan EPA/DHA
adequate n-6/n-3 verhouding in de collectieve cate-
in afgeleide oliën te verhogen. Zo heeft men in som-
ring te bereiken.
mige plantaardige oliën concentraties van EPA/DHA
Allereerst zijn vis en olie rijk aan ALA (lijnzaad, soja,
kunnen bereiken die vergelijkbaar zijn met deze die
walnoot, koolzaad) de voornaamste en meest toe-
men in zeeproducten aantreft. Bij het dier heeft trans-
gankelijke bronnen van n-3 POVZ in het westen. De
fectie van het gen fads1, coderend voor het enzym
eerste maatregel zou er dan ook moeten uit bestaan
dat de conversie van n-6 in n-3 POVZ katalyseert en
de consumptie van vis actief te promoten, om de
dat bij zoogdieren afwezig is, bij de muis en het var-
aanbevolen inname van 35-40 g vis/d te overschrij-
ken geleid tot de spontane verrijking van hun weefsels
den, evenals olie rijk aan ALA. Hier heeft het gebruik
met n-3 POVZ.
van koolzaadolie (59% MOVZ, 20% n-6, et 9% n-3) als
Ondanks ontelbare onvermijdelijke ethische, ecolo-
gedeeltelijke vervanging van zonnebloemolie (20%
gische, economische en culturele overwegingen en
MOVZ, 64% n-6, en 0,2% n-3) als dressing tot een
rekening houdend met de veralgemening van deze
sterke beperking geleid van de overmatige inname
praktijken, zou dit de weg kunnen effenen naar gene-
van n-6 POVZ en tot een aanzienlijke verhoging van
tische manipulatie van vee en gevogelte om dierlijke
het gehalte aan MOVZ en n-3 POVZ.
grondstoffen rijk aan n-3 POVZ te produceren.
NutriFacts
2015/03
23
Deze analyse heeft geldige kwantitatieve resultaten opgeleverd over het profiel van de lipideninname in het licht van de voedingsaanbevelingen. Deze benadering biedt de kostbare opportuniteit om de dagelijkse praktijk bij te sturen, in het voordeel van een aanzienlijk deel van de bevolking. Referenties op aanvraag
tti ng sc ha
ne n se as
vo lw
(6 re n
Ki nd e
Ki nd e
re n
(4
-1
-6
0
ja
ja
ar )
ar )
Figuur 1: n-6/n-3 verhouding in de schoolcatering
De stippellijn geeft de aanbevolen n-6/n-3 verhouding weer
Figuur 2: n-6/n-3 verhouding in de ziekenhuiscatering
MET ZONDER Margarine verrijkt met n-3 POVZ (2 porties)
De stippellijn geeft de aanbevolen n-6/n-3 verhouding weer
24
BOEKENSELECTIE U kan onderstaande boeken nu aankopen aan gereduceerde prijs via boek@nutri-facts.be We geven gratis één exemplaar weg van het boek “Bewust eten” en 10 exemplaren van het boek “Salvestrolen”. De actieve voedingsdriehoek Erika Vanhauwaert Al 15 jaar is de actieve voedingsdriehoek het basiseducatiemodel voor gezonde voeding in Vlaanderen. De driehoek geeft weer hoeveel en wat je per dag best eet en hoeveel je moet bewegen om er gezondheidsvoordeel uit te halen. De actieve voedingsdriehoek stelt die verhoudingen op een heldere manier visueel voor. Dit boek legt van A tot Z uit waarom de driehoek geen vierkant is, hoe de praktische aanbevelingen opgesteld zijn en op welke wetenschappelijke basis de driehoek is opgebouwd. ISBN 978 90 334 8639
Burn-out bij hulpverleners Hoe word je een vrije vogel in drukke tijden?
5 // 15/02/2012 // 128 blz. // 25,45
per dag best eet en hoeveel je moet bewegen om er gezondheidsvoordeel uit te halen. De actieve voedingsdriehoek stelt deze verhoudingen op een heldere manier visueel voor.
Erika Vanhauwaert
Al 15 jaar is de actieve voedingsdriehoek het basiseducatiemodel voor gezonde voeding in Vlaanderen. De driehoek geeft weer hoeveel en wat je
voedingsvoorlichting nog nooit zo goed georganiseerd als nu. Nog nooit werd er zoveel gejogd en gefitnesst. Blijkbaar is de moderne mens niet in staat om zijn lichaamsgewicht onder controle te houden. In dit boek wordt gezocht naar de oorzaak van dit fenomeen. Van onze verre voorouders, die geselecteerd werden in een energiearme omgeving, kregen we een auto-
hoe de praktische aanbevelingen zijn opgesteld en op welke wetenschappelijke basis de driehoek is opgebouwd. Je vindt er ook de praktische aanbevelingen per leeftijd, maaltijd, setting of doelgroep en tools om na te gaan hoe je persoonlijke driehoek eruit ziet. Deze en nog andere praktische toepassingen van de driehoek voor de professional zijn in dit boek gebundeld. Een handige gids voor docenten en studenten bachelor voedings- en dieetkunde, diëtisten, voedingsvoorlichters en preventiewerkers.
Erika Vanhauwaert
is diëtiste en licentiaat (master) in de voedings- en
dieetleer. Ze stond in 1997 mee aan de wieg van de voedingsdriehoek. Later stond ze als senior stafmedewerker gezonde voeding bij het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGeZ) onder andere in voor de coördinatie van het thema gezonde voeding en het beheer en wetenschappelijk actueel houden van de actieve voedingsdriehoek. Sinds eind 2012 is ze actief als onderzoekscoördinator voeding aan de Katholieke Hogeschool Leuven, Departement Gezondheidszorg en Technologie.
matisch energiebalansregulerend systeem overgeërfd. Bij hen leverde dat spontaan een normaal gewicht op. Dit systeem is blijkbaar niet voldoende aangepast aan onze moderne, energierijke maatschappij. Het wordt daarenboven verstoord door het beloningssysteem dat ons aanzet om te eten omwille van ons plezier in plaats van omwille van honger. De auteur bespreekt hoe dit energiebalansregulerend systeem en het beloningssysteem werken en stelt daarbij realistische remedies voor. Dit boek richt zich in eerste instantie naar de beoefenaars van beroepen die met de voedingsproblematiek te maken hebben: diëtisten, huisartsen en specialisten inwendige geneeskunde, endocrinologen, maagchirurgen, biomedici, landbouwingenieurs, biologen en anderen, maar daarnaast ook naar de geïnteresseerde leek die zelf wil weten waarom zijn harde strijd tegen overgewicht zo moeilijk is en die door deze kennis die strijd met meer succes wil voeren.
Marnix Cokelaere is emeritusprofessor van de K.U.Leuven, campus Kortrijk waar hij actief was als professor menselijke anatomie. Zijn wetenschappelijk onder-
DE ACTIEVE VOEDINGSDRIEHOEK
zoek handelde over de fysiologische achtergronden van het verzadigingssysteem, waar vooral het verzadigingshormoon cholecystokinine zijn interesse opwekte.
Waarom dik Worden gemakkelijk en vermageren moeilijk is
In dit boek wordt van A tot Z uitgelegd waarom de driehoek geen vierkant is,
DE ACTIEVE VOEDINGSDRIEHOEK
stoffen en energie.
23,85 euro
22,91 euro
Meer dan de helft van de Westerse mensen lijdt aan overgewicht. Nochtans was
zeven essentiële voedingsgroepen en een restgroep. Evenwichtig eten verhouding eten. Op die manier komt je lichaam aan voldoende voedings-
26,50
Marnix Cokelaere
Erika Vanhauwaert
De actieve voedingsdriehoek bestaat uit negen groepen: lichaamsbeweging, betekent dagelijks kiezen uit de zeven essentiële groepen en in de juiste
ISBN 978 90 334 8235 9 // 26/01/2011 // 256 blz. //
Marnix Cokelaere
Nathalie Cardinaels • geeft inzicht in een (naderende) burn-out en hoe je ermee om kan gaan • geschreven van hulpverlener tot hulpver lener, in menselijke taal • gebaseerd op recent wetenschappelijk onderzoek naar burn-out Tegenwoordig wordt iedereen wel geconfronteerd met stress op het werk. Hoe ga je ermee om en wat doe je als de werkomstandigheden je te veel worden? Zeker als hulpverlener is het niet gemakkelijk om toe te geven dat je zelf niet meer kan, omdat jij net diegene bent die altijd klaarstaat voor anderen. Burn-out bij hulpverleners is een handleiding voor de hulpverlener, collega’s en werkgevers om samen op zoek te gaan naar meer evenwicht en ademruimte op de werkvloer. Het boek verschaft je inzicht in wat een burn-out nu eigenlijk wel en niet is, welke factoren allemaal bijdragen tot het opgebrand geraken en hoe je dit kan voorkomen of behandelen.
Waarom dik worden gemakkelijk en vermageren moeilijk is Marnix Cokelaere Meer dan de helft van de Westerse mensen lijdt aan overgewicht. Nochtans was voedingsvoorlichting nog nooit zo goed georganiseerd als nu. Nog nooit werd er zoveel gejogd en gefitnesst. Blijkbaar is de moderne mens niet in staat om zijn lichaamsgewicht onder controle te houden. In dit boek wordt gezocht naar de oorzaak van dit fenomeen.
Waarom dik Worden gemakkelijk en vermageren moeilijk is reCente inziChten in obesitas
ISBN 978 94 6292 277 8 // September 2015 // 160 blz. // 21,50
9
9
789033 482359
789033 486395
19,35
Als eten een zorg wordt ... Sabine Boerjan Dit boek behandelt het maaltijdgebeuren bij personen met dementie. Het geeft een duidelijk beeld van de problematiek, bekeken vanuit verschillende invalshoeken. Naast een theoretisch kader reikt het vooral concrete handvatten aan voor situaties waarin het maaltijdgebeuren niet meer loopt zoals tevoren.
Actie: 10% korting en gratis verzending Actiecode geldig tot 30 november 2015 Actiecode Nutrifacts: NUFA10GZ1809 Link om te bestellen: www.acco.be/burnoutbijhulpverleners Nathalie Cardinaels is klinisch psychologe, gedragstherapeute en mindfulness trainer en gespecialiseerd in begeleiding bij burn-out en werkgerelateerde stress, mindfulness, kanker en chronische pijn. Naast haar werkzaamheden in een algemeen ziekenhuis coördineert zij psychologenpraktijk De Meiboom te Hasselt.
ISBN 978 90 334 9253 2 // 31/05/2013 // 136 blz. // 23,85
21,47 euro
Sabine Boerjan
veel verder dan het louter opnemen van voedingsstoffen. Eten heeft ook een belangrijke waarde op sociaal, psychologisch, cultureel en zelfs medisch vlak. Dit verandert niet bij het ouder worden, ook niet wanneer er sprake is van dementie. De waarde van het maaltijdgebeuren blijft dezelfde, de manier waarop het verloopt kan
Sabine Boerjan
Eten heeft een belangrijke betekenis in een mensenleven. Het gaat
echter wel veranderen.
centraal stellen in al zijn facetten. Het biedt een duidelijk beeld van de problematiek vanuit verschillende invalshoeken. Naast een theoretisch kader wil het vooral concrete handvatten aanreiken voor situaties waarin het maaltijdgebeuren niet meer loopt zoals tevoren. Er wordt hierbij niet enkel gefocust op de persoon met dementie en zijn ziekteproces, maar er wordt ook gekeken naar de invloed van de omgeving en de invloed van zorgverleners. Er wordt stilgestaan bij vragen als ‘Hoe kunnen we voedsel aanbieden?’, ‘Hoe gaan we om met slikstoornissen?’, ‘Wat is de invloed van de zorgverlener en de omgeving op de persoon met dementie bij het maaltijdgebeuren?’. Het boek richt zich naar al wie geïnteresseerd is of geconfronteerd wordt met de problematiek en wil vooral een handige tool zijn voor de praktijk, gebaseerd op een wetenschappelijk kader. Of je nu mantelzorger, professionele hulpverlener, student of gewoon geïnteresseerd bent, dit boek biedt een solide basis om op een kwaliteitsvolle manier aan de slag te gaan! Sabine Boerjan is licentiate in de logopedie en audiologie en werkt als project- en vormingsverantwoordelijke bij het Regionaal Expertisecentrum Dementie Paradox
9
789033 492532
Als eten een zorg wordt...
Dit boek wil het maaltijdgebeuren bij personen met dementie
Als eten een zorg wordt... Het maaltijdgebeuren bij personen met dementie
Salvestrolen Brian A. Schaefer In het boek Salvestrolen wordt uitgelegd wat salvestrolen precies zijn, nl. fytoalexinen, hoe en door wie ze ontdekt werden en hoe ze een enorm potentieel in zich hebben in de preventie en bestrijding van onder andere kanker. Dit boek is enkel te koop in de natuurvoedingswinkel.
26
Persbericht / Nieuwe producten
SHIITAKE PLATINUM:
BIO-Q10 100 MG:
potente en wetenschappelijk onderzochte immunomodulator
BESTAAND PRODUCT, GEWIJZIGDE SAMENSTELLING
• gepatenteerd
shiitake-extract
Active
Correlated
Hexose
(AHCC®,
Compound®),
waarvan de weerstandsverhogende werking via 20 klinische en meer dan 100 prekli
nische studies is gedocumenteerd
• dankzij
een
bijzonder
fermentatieproces
werden bèta 1,3/1,6-glucanen (weerstands verhogende
paddenstoelencomponenten)
tot beter opneembare en dieper inwerkende
alfaglucanen omgezet.
• sinds
jaren
het
belangrijkste
weerstands-
verhogend voedingssupplement in Azië en nu
beschikbaar in België!
Essentieel bij de omzetting van energie in alle lichaamscellen • Bio-Q10 100 mg is het gekende product waarmee de Deense Q-Symbiostudie onder zoek verrichtte naar hartfalen. Dit gekende product bestaat nu in vis gelatinecapsules. • Vanaf nu verkrijgbaar in visgelatine capsules: vanaf nu zijn alle Bio-Q10 100 mg capsules verkrijgbaar met vis gelatine in plaats van rund. Die wijziging kwam er om aan de noden van vege tariërs te voldoen. Het product zelf behoudt de uitstekende werking en heeft er een pluspunt bij. • Verpakking: Alle Bio-Q10 100 mg cap sules zijn nu met visgelatine vervaardigd. De beschikbare verpakkingen zijn: 30, 90 en 180 capsules. Bio-Q10 100 mg GOLD 30 caps € 24,20 CNK 2507-473 Bio-Q10 100 mg GOLD 90 caps 54,75 CNK 2507-481 Bio-Q10 100 mg GOLD 180 caps 92,50 CNK 2608-669 Verkrijgbaar in apotheken. (CNK = nationale referentiecode in de apotheek) - De opgegeven prijzen zijn adviesprijzen (BTW 6% inbegrepen)
• Gebruiksaanwijzing: 1 à 2 capsules per dag, in te nemen tijdens of na de maaltijd
MannaVita
Pharma Nord
Zuidstraat 10 - 8560 Wevelgem
Minervastraat 14 - 1930 Zaventem
T +32 (0)56 43 98 51
T +32 2 720 51 20
info@mannavita.be – info@mannavital-be
info-be@pharmanord.com
www.mannavita.be
www.pharmanord.be
NutriFacts
27
2015/03
ELTEANS:
SILETTUM:
aanbevolen bij seizoens- of leeftijdsgerelateerde droge huid.
aanbevolen bij haaruitval of bij broos en breekbaar haar.
• In een studie van 44 dermatologen werd
• Een
aan
gevraagd
(silicium gedoseerd aan 20 mg), sporen-
om α-linoleenzuur (ω3) en linolzuur (ω6) in te
elementen van algen in combinatie met
nemen.
zwavelaminozuren
Die supplementen hadden een aantoon-
toonde,
baar effect op de intensiteit van de xerosis en
68 vrouwen tussen 18-65 jaar oud met zeer
pruritus en resulteerden in een waar herstel
fijn haar (60μm), een echte verbetering in
de dikte, sterkte en elasticiteit van het
222
gezonde
vrijwilligers
van de huidbarrière.
formule
in
op
een
basis
en
van
mineralen
vitamine-cofactoren
studie
uitgevoerd
bij
haar. Deze studie werd gepubliceerd in de
dermatologie-archieven in 2007.
Jaldes
Jaldes
J. Sobieskilaan 13/6 - 1020 Brussel
J. Sobieskilaan 13/6 - 1020 Brussel
T +32 (0)2 412 00 40
T +32 (0)2 412 00 40
www.jaldes.com
www.jaldes.com
Zaterdag 10 oktober 2015
7 SPORTCONGRES
2015
e
I ‘t Pand Gent
Een multidisciplinaire aanpak Recente ontwikkelingen in voeding, psychologie en fysiologie
www.sportcongres.be ONZE PARTNERS
NutriFacts TIJDSCHRIFT VOOR VOEDING, NUTRI- & FYTOTHERAPIE