Keramiek nr. 3 Jaargang 2011

JAARGANG 37

|

NUMMER 3

|

JUNI 2011

TWEEMAANDELIJKS MAGAZINE VAN DE NEDERLANDSE VAKGROEP KERAMISTEN

De Tintelingen van Netty van den Heuvel Adriaan Rees slaat brug tussen culturen Dramatiek bij De Figuratieven

Lut Laleman: Synthese van eenvoud en complexiteit

4

7

14

Netty van den Heuvel, White Poem I, 2009; porselein, steengoed, glas; h. 12 cm, b. 12 cm, d. 8 cm.

Couzijn van Leeuwen, Zonder titel (Sculptuur 1), 2007; keramiek, koperverzadiging; 23 x 17 x 19 cm.

Carolein Smit, Pareltranen/Pearl Tears, 2009; keramiek; 59 x 60 x 50 cm. Foto Winnifred Limburg.

Redactioneel

Omslagfoto Lut Laleman, Zonder titel, 2005; handopbouw met rolletjes porselein; zwart h. 20 cm, Ø 7 cm; wit h. 19 cm, Ø 7,5 cm. Foto Koen Demuynck.

Als u deze uitgave van KERAMIEK in handen heeft is de manifestatie Brandpunt Terra al bijna afgelopen. Zes weken lang was Delft het middelpunt van de keramiek in Nederland. Binnen het onderliggende thema Traditie en Vernieuwing kwamen alle keramische uitingen aan bod, van gedraaide pot tot sculpturale uiting. Kwaliteit, diversiteit, zeggingskracht, oorspronkelijkheid en experiment waren de sleutelwoorden in deze tot de verbeelding sprekende manifestatie die zeker een vervolg gaat krijgen. De eerste aanzet – een keramisch spoor door Delft – is al gegeven, de tweede – een monument voor de Spoorzone – is in gang gezet. Een vervolgtraject in Europa, binnen het kader van het UNIC, het Urban Network for Innovation in Ceramics, zal zeker tot de mogelijkheden behoren. Keramiek zit in de lift en dat heeft zijn uitstraling zeker ook op de NVK. En dat is in dit nummer van KERAMIEK al te zien. Veel aandacht voor het subtiele werk van Netty van den Heuvel, naast de diversiteit in uitingen van Adriaan Rees. Het ingetogen werk van de Belgische Lut Laleman tegenover de bedrieglijk echt lijkende stukken van Couzijn van Leeuwen. Thea Figee doet verslag van de tentoonstelling De Figuratieven (onderdeel van Brandpunt Terra) en teja van hoften neemt in de serie De Museumcollectie alweer het zevende museum onder de loep: Museum voor Moderne Kunst Arnhem. Al met al weer een gevarieerd nummer waaraan door alle medewerkers met liefde is gewerkt.

Piet Augustijn

COLOFON Keramiek 3 (2011), zevenendertigste jaargang, is een uitgave van de Nederlandse Vakgroep Keramisten.

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

ISSN 1382-2039

R edactie Piet Augustijn, Annemiek Engels en Paul Kuyer.

R edactiesecretariaat Paul Kuyer, Ringdijk 16, NL-1097 AB Amsterdam. t +31(0)20-6937384 e-mail: kskeramiek@xs4all.nl H oofdredactie Piet Augustijn e-mail: redactie@nvk-keramiek.nl

M edewerkers aan dit nummer : Peggie Breitbarth, teja van hoften, Indra Kamerling, Cor Knoester, Guus Schipperheijn en Ieneke Suidman.

A anmeldingen

abonnementen

adreswijzigingen

Administratie NVK, Billitonlaan 23-2, NL-7314 CN Apeldoorn, t + 31(0)55-5220407. e-mail administratie@nvk-keramiek.nl, Een abonnement omvat jaarlijks zes nummers.

Abonnementsprijs Nederland ¤ 34,- per jaar; studenten ¤ 23,- per jaar (voor drie jaar, bij opgave kopie van collegekaart meesturen).

Abonnementsprijs buitenland ¤ 40,- per jaar. Los nummer Keramiek lopende jaargang ¤ 6,50; eerdere jaargangen ¤ 5,50 Alle genoemde prijzen zijn inclusief 6% BTW (de NVK is per 1-1-2011 ondernemer voor de omzetbelasting).

Het opzeggen van een abonnement dient schriftelijk te geschieden voor 1 november van de lopende jaargang.

24

28

Ineke Hans, Koffieset Black Gold, vanaf 2002; zwart porselein; koffiepot h. 19 cm, Ø 9 cm; biscuitdoos h. 8 cm, Ø 21 cm; kopjes h. 6 cm, Ø 9 cm; borden h. 3 cm, Ø 21 cm. Aankoop 2010.

Wilma Selten, Rechthoek stapeling, 2010; porselein; 55 x 14 x 16 cm. Foto Ton van Eupen.

4

Netty van den Heuvel “ Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in de bouw die ten grondslag ligt aan constructies van bijvoorbeeld gebouwen of elementen in de natuur. Zo’n geraamte is een open constructie waarin lijnen naast, onder en door elkaar bewegen. Als dat wit is komen constructie en tekening optimaal tot uitdrukking.”

7

En verder…

11

Adriaan Rees

14 De Figuratieven 16 Kort Nieuws

Couzijn van Leeuwen “ Ik houd van vlug werken. Gips heeft een ander proces dan klei: chemisch, warm. Bij klei gaat het om een lange reeks handelingen waaraan oerkrachten te pas komen.”

34 Boeken 36 Hans de Jong

24 Museum voor Moderne Kunst Arnhem De Museumcollectie 7: Museum voor Moderne Kunst Arnhem. …Ook nodigt men soms een kunstenaar uit om in het depot rond te kijken en zijn of haar eigen tentoonstelling samen te stellen, vaak in combinatie met het eigen werk. Het is verrassend hoe de kunstenaar kiest, dwarsverbanden legt en toch een heel andere manier van denken heeft dan een kunsthistoricus.

38 Agenda 40 Angelique Otten

28 Lut Laleman Wit is voor haar de meest minimale kleur die bestaat. De combinatie zwart-wit beschouwt zij als het meest contrastrijke kleurenpalet. Daarmee kan zij vormen, lijnen en delen tegen elkaar uitspelen.

31

Wilma Selten Een volgend verrassingselement wordt gevormd door het willekeurig gebruik van twee kleuren porselein door elkaar. Die zorgen voor een veelheid van vlakken in een object, bijvoorbeeld een vaasvorm, die het totaal boeiender maakt en de aandacht bij het bekijken langer vasthoudt.

W ijze van bestellen U kunt bestellen door het aange­ge­ven bedrag (onder vermelding van het gewenste artikel en uw adres) over te maken op nr. 3363.20.043 t.n.v.

Nederlandse Vakgroep Keramisten te Apeldoorn. De bankgegevens voor betalingen uit het buitenland zijn: RABONL2U (BIC) en NL95 RABO 0336 3200 43 (IBAN) Alle genoemde bedragen zijn inclusief portokosten.

O pgave advertenties Tijdelijk per e-mail penningmeester@nvk-keramiek.nl O pgave tentoonstellingen en mini ’ s Indra Kamerling-Schakelaar, Van Beuningenlaan 22a, NL-3953 BR Maarsbergen. t +31(0)343-444469. e-mail: xkeramiek@ziggo.nl N ederlandse V akgroep K eramisten De NVK is een beroepsvereniging van en voor professioneel werkende beeldend kunstenaars en vormgevers

die keramiek vervaar­­digen. De vakgroep zet zich in voor ruim 350 leden om hun belangen te behartigen bij overheid, bedrijfs­­leven en publiek.

NVK- website : www . nvk - keramiek . nl Voor laatste nieuws, activiteiten, persberichten en aanmel­dings­­ formulieren voor nieuwe leden.

A anmelden nieuwe leden Voor inlichtingen en aanmeldings­ formulieren: Nina Veluwenkamp, Dwarsgracht 35a, NL-8355 CV Dwarsgracht, t +31 (0)6-53937895 of via de NVK-website. Ook afmeldingen. adreswijzigingen en wijzigingen in e-mailadres doorgeven aan Nina Veluwenkamp.

G rafische vormgeving Beekhuis & Holthuis, Asten e-mail: info@beekhuis-holthuis.nl Keramiek verschijnt in februari, april, juni, augustus, oktober en december.

De deadline voor de teksten van het augustus-nummer is 10 juni 2011.

door Piet Augustijn foto’s Anton Reijnders

Tinteling wordt in de ‘Dikke Van Dale’, maar ook bij google omschreven als glinstering, prikkeling, fonkeling en schittering. Het begrip heeft iets sprankelends, iets dat net begint, iets nieuws. Die betekenissen waren voor Netty van den Heuvel aanleiding haar tentoonstelling bij De Witte Voet de titel Tintelingen mee te geven. Een nieuwe start met fris, nieuw werk. De dvd die tijdens de opening van de tentoonstelling werd gepresenteerd en de hele periode te zien is, laat het ontstaansproces van het nieuwe werk op een heldere wijze zien. “Ik heb in 2008 en 2009 in het .ekwc in Den Bosch gewerkt aan groot, monumentaal werk. In tegenstelling tot mijn werk tot nu toe, dat vooral bestaat uit structuren en rasterpatronen, is dit werk veel vrijer. Ik heb geëxperimenteerd met lijnen op lijnen, zodat er grote werken ontstonden van holle pijpen met daartussen grote gaten.

Netty van den Heuvel bouwt het beeld Art of Pruning op bij het .ekwc in Den Bosch, 2009.

4

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

De beelden van Netty van den Heuvel (Zevenaar, 1956) laten zich het best omschrijven als tekeningen in de ruimte.

Door het open geweven karakter lijken ze ‘transparant’ en door hun vorm hebben ze een relatie met natuur en architectuur.

Twee uitgangspunten liggen ten grondslag aan deze open constructies: de skeletbouw en de huid. Voor het werk met het skelet als uitgangspunt is een vlak grondplan met geometrische patronen het begin.

Vervolgens worden strengen klei laag op laag opgebouwd, waarbij de basis niet altijd de onderkant van het werk hoeft te

blijven. De vormen met het omhullende, de huid, als uitgangspunt komen met behulp van mallen tot stand. De witte huid en de ruimte tussen de lijnen en de vormen onderling benadrukken vorm en lichtval. Door de structuur ontstaat een driedimensionaal beeld waarin Van den Heuvels fascinatie voor de kwetsbare microscopische wereld en de organische constructies van mineralen en koralen tot uitdrukking wordt gebracht. “Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in de bouw die ten grondslag ligt aan constructies van bijvoorbeeld gebouwen of elementen in de natuur. Zo’n geraamte is een open constructie waarin lijnen naast, onder en door elkaar bewegen. Als dat wit is komen constructie en tekening optimaal tot uitdrukking. Ik werk niet meer volgens een van tevoren opgesteld plan. Een beeld groeit intuïtief onder mijn handen.

Gevoelsmatig houd ik verhouding en ordening in de gaten, maar vervolgens bepaalt het beeld welke kant het uitgaat.

Netty van den Heuvel, Beelden komen uit de oven van het .ekwc in Den Bosch, 2009.

Netty van den Heuvel, Art of Pruning, 2009; porselein, steengoed; h. 13 cm, b. 64 cm, d. 57 cm.

De ontstane beelden zijn uitsneden uit een groter geheel, groeivormen die eindeloos doorgaan, maar ook bundels van vaten of netwerken die in het menselijk lichaam voorkomen. De restruimten zijn net zo belangrijk als het werk zelf. Losse takken vormen een beeld. Kleine muurobjecten die aanvankelijk bedoeld waren als studies zijn vrije werken met als titel Witte poëzie.”

Netty van den Heuvel, Alice in Wonderland, 2010; aardewerk, porselein, steengoed; h. 37 cm, b. 25 cm, d. 25 cm.

Netty van den Heuvel bouwt aan het beeld Art of Pruning in het .ekwc in Den Bosch, 2009.

Netty van den Heuvel: ‘Een beeld groeit intuïtief onder mijn handen’

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

5

Netty van den Heuvel, Outgrowth, 2009;porselein, steengoed; h. 29 cm, b. 80 cm, d. 40 cm.

Netty van den Heuvel, Kao Ling, 2009; porselein, steengoed; h. 63 cm, b. 70 cm, d. 50 cm.

Natuurlijk moet je technische zaken als overbruggingen en verbindingen in de gaten houden, maar mijn uitgangspunt is steeds het materiaal zelf. Transparantie, openheid, ijlheid en breekbaarheid zijn uitgangspunten die in al mijn werken zijn terug te vinden. Het proces van het maken is net zo belangrijk als het eindproduct.

Werken met klei is heel meditatief: je werkt in stilte en bent alleen met het materiaal.”

Was het vroegere werk (jaren tachtig) van Netty van den Heuvel geometrisch-abstract van karakter, het werk van de afgelopen tien jaar is te plaatsen in de traditie van de Minimal Art toen begin jaren zestig (Amerikaanse) kunstenaars met minimale middelen kunstwerken realiseerden die eenvoud en kracht uitstraalden. Een beperkt vormvocabulaire, nieuwe, vaak industrieel vervaardigde materialen en serialiteit waren belangrijke kenmerken van deze stroming.

Van den Heuvel heeft daar haar eigen vormentaal aan toegevoegd en vooral het gebruik van uitsluitend wit als kleur voor de beelden en objecten versterkt de band met het minimalisme.

De keramische constructies roepen ook associaties op met textiel. Van den Heuvel werkt op een ‘textielmanier’ met klei: draad en garen zijn kleilijnen geworden, de textieldraad is gestold in de tijd en een versteend onderdeel van een open constructie. Op de dvd zegt Netty: “Het werk verwijst naar jezelf: wat er in je leeft weet je niet altijd; door je beeldend te uiten leer je veel over jezelf. Die kwetsbaarheid en breekbaarheid horen bij je. Als keramiek zou stuiteren en niet kapot gaan zou ik het minder aantrekkelijk vinden. Nu ben ik me steeds bewust van de manier waarop ik de dingen maak, oppak en verzet.”

• Netty van den Heuvel woont en werkt in ’s-Hertogenbosch; info@nettyvandenheuvel.nl; www.nettyvandenheuvel.nl • Netty van den Heuvel: Tintelingen. Galerie De witte Voet, Kerkstraat 135, NL-1017 GE Amsterdam, t +31 (0)20-6258412; info@galeriedewittevoet.nl.

Open: woensdag t/m zaterdag 12.00-17.00 uur, 1e zondag van de maand 14.00-17.00 uur. Tot en met 29 juni 2011. www.galeriedewittevoet.nl

Netty van den Heuvel, Moon, 2010; porselein, steengoed, siliconen; Ø 12 cm.

6

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

Netty van den Heuvel, White Poem II, 2009; porselein, steengoed; h. 12 cm, b. 12 cm, d. 12 cm.

Couzijn van Leeuwen, Installatie De scheerschuur, C.B.K. Utrecht, 2007; papier en karton. Een afbeelding van een scheerschuur opnieuw gebouwd op ware grootte.

Couzijn van Leeuwen: karton dat lijkt op porselein door Ieneke Suidman foto’s Couzijn van Leeuwen

“Dít is toevallig keramiek”, zegt Couzijn van Leeuwen (1959) over geelgeglazuurde beelden – Chinese mannen – die voor mij op een expositie in Amsterdam aanleiding waren meer van zijn werk te bekijken. “Uitgangspunt is bij mij altijd karton”, gaat hij verder, “al is het met keramiek begonnen.”

Een bezoek aan zijn atelier – een loods in de buurt van de haven van Amersfoort – werkt het allereerste moment als een stap in de rimboe. Van meters hoog hangen structuren van planten af, een enkele levend-groen, de overige beige en bruin. Een sprietige witte duidt op papier. Dit woud van overwegend gefabriceerde vegetatie kruipt ook omhoog langs het staketsel van een terrarium zonder ruiten. Een struik vol gestapelde hoekige zaaddozen doet denken aan beelden uit de macrofotografie.

Het licht valt naar binnen door een in het dak uitgespaarde strook verweerde melkachtige platen. In de verste hoek een bed op palen met ladder en langs de overige wanden in een welgeorganiseerde wanorde een grote variëteit aan objecten in bruine tinten. Houvast in dit beeld bieden meerdere chique kasten met een tropisch

antieke uitstraling. Zij brengen, nog sterker dan de Chinezen vermochten, een moeilijk te benoemen verwarring teweeg. Bij nader beschouwen zet deze zich door bij het waarnemen van sierschotels, het schild van een schildpad, een masker, vazen, paddenstoelen, beelden van dierfiguren zoals paarden en een dromedaris. En architectonische vormen die naar kerken verwijzen. De laatste voorzien van donker luster en een gipsen opbouw op de plek van de toren.

Karton Met soortgelijk luster bedekt zijn twee morbide keramische zetels, waarvan Couzijn er een bestijgt. “Ik zit nu op de kont van de leeuw”, licht hij toe, wijzend op twee onderbenen waarop hij zijn schoenzolen heeft gezet en twee poten met enorme klauwen aan weerszijden schuin onder zich, plus een leeuwenstaart. “Ik heb hem Maak me af genoemd. Het wachten is op de plaatsing van twee van deze zetels tegenover elkaar, een praatplek bij de vijver in het Zocherplantsoen in Amersfoort. Wanneer de argeloze wandelaar erop gaat zitten voltooit hij het beeld waarmee het ‘af’ is.”

Bij een rondgang langs de overige objecten vertelt Couzijn dat zijn drie andere ateliers soberder zijn. “Daarheen ga ik als ik slechts een ding wil verkennen. Hier is de plek waar alles is en dat wordt

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

7

Couzijn van Leeuwen met Whippet Isa, 2009. Foto Robert Versluys.

mij soms te veel. Zonder telefoon, mail en atelierbezoek ga ik nieuwe horizonten ontdekken, focussend op een tekst of een gedachte. Dat kan tot schrijven leiden of tot het uitdiepen van de mogelijkheden van een materiaal.”

“Ik houd van vlug werken. Gips heeft een ander proces dan klei: chemisch, warm. Bij klei gaat het om een lange reeks

Couzijn van Leeuwen, Zonder titel (Sculptuur 4), 2007; keramiek, koperverzadiging; 25 x 24 x 13 cm.

8

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

handelingen waaraan oerkrachten te pas komen.”

Verwijzend naar het veel vaker toegepaste materiaal karton, lijken de objecten leentjebuur te spelen met keramiek, porselein, hout, lakwerk en soms met leer.

Maar ook het omgekeerde is het geval. De kleding van de Chinezen bijvoorbeeld. Die komt dicht bij karton maar is opgebouwd uit plakken klei. Deze zijn in karton gedrukt

en geboetseerd met behoud van de richels.

Karton vormt vrijwel altijd de basis van het werk ook al is daar later geen spoor meer van te zien. Zo werden de zware benen van paarden in de oven met bijzonder stevig karton gestut. De werkwijze voor veel zaken berusten op het aanbrengen van kleilagen aan de binnenkant van uit karton gevormde mallen: stukken of repen karton zijn dikwijls overlangs aan elkaar geniet. Een andere

Couzijn van Leeuwen, Zonder titel (Sculptuur 2), 2007; keramiek met experimenteel glazuur; 21 x 12 x 12 cm.

Couzijn van Leeuwen, Zonder titel (Sculptuur 3), 2007; keramiek, koperverzadiging en te hoog gestookt goudluster; 28 x 10 x 10 cm.

keer worden de vormen geheel met klei gevuld. Bij het stoken blijft de keramiek over. Aan de binnenkant van een doos worden tegen de wanden kleirollen gemodelleerd die als een kantachtig object uit de oven komen.

Kasten Het toppunt van Couzijns kunnen lijken de kasten die de indruk wekken van diverse houtsoorten of lakwerk gemaakt te zijn.

Afgezien van slechts enkele die hij in opdracht heeft vervaardigd, hebben zijn kasten geen opbergfunctie. De loze ruimte voldoet. Pas als je dichterbij komt wordt de betovering verbroken: een opbouw van bekende vormen uit de wereld van antiek blijkt uit aaneen geniete stukjes karton te bestaan. Bekomen van het feit dat hier geen hout aan te pas kwam, verplaatst de aandacht zich al snel naar de sierborden, vazen en andere stukken die te pronk staan.

“Met kleuren heb ik niet veel”, zegt Couzijn wanneer de blik richting vazen en serviesgoed gaat. De veelkleurige decoraties blijken niet aangebracht, maar ‘opgediept’ uit het materiaal waaruit ze zijn gevormd. Wat voor porselein wordt aangezien blijkt te bestaan uit stevig meerlagig karton dat deels lagen verpakkingsmateriaal bevat voor melk en vruchtensappen. “Nadat ik de objecten heb gevormd, kras ik – om de decoraties te verkrijgen – tot op de laag waar het gekleurde drukwerk zich bevindt.” Dit ‘kijk maar er staat niet wat er staat’-effect komt Couzijn tot zijn vreugde nu en dan spontaan op zijn pad tegen. “Onlangs trof ik muren aan in een jarenlang leegstaand pand, waarvan de diverse stuclagen door vocht waren opengebarsten. Ze zagen eruit alsof ze betegeld waren met zwammen.” Daarop snijdt hij trefzeker drie vormen uit een rechthoekige plaat karton, die hij ieder op een punt verbonden laat met het oorspronkelijke vlak. Handig vormt hij de grootste flap harmonicagewijs. De twee kleinere verfrommelt hij om ze vervolgens in diverse richtingen om te krullen, hetgeen in een ommezien drie geloofwaardige paddenstoelen oplevert.

Couzijn van Leeuwen, Vijf kasten met familiefoto’s, 2004; papier en karton; grootste kast 204 x 110 x 40 cm. Opstelling Museum CODA, Apeldoorn, 2004.

Couzijn van Leeuwen, Chinese man met paarden, 2010; geelbakkende klei, experimenteel glazuur; groep: 35 x 16 x 40 cm.

De kunstenaar geeft aan te pogen een afspiegeling van de wereld te creëren, waarbij hij het betreurt nog nooit te hebben bereikt wat hij voor ogen had. Zijn streven naar het verwezenlijken van het volmaakte doet denken aan Het Idee van Plato. De kunstwerken van Couzijn van Leeuwen zijn geen imitaties maar vertegenwoordigen De Idee kast - plant - vaas - bord.

Couzijn van Leeuwen (Hoevelaken, 1959). Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten ’s-Hertogenbosch (1981-86). Koppelweg 116, NL-3813 SE Amersfoort, t +31 (0)6-81703826; couzijnvanleeuwen@hotmail.com Werkboek Karton, door en over Couzijn van Leeuwen met medewerking van Adri Colpaart. Uitgave Stichting Boardkarton, 2010. ISBN 978-90-925490-6.

Oplage 750.

Couzijn van Leeuwen: Van tovenaarsleerling tot tovenaar. Galerie Wit, Hamelakkerlaan 38, NL-6703 EK Wageningen, t +31 (0)317-410930.

Open: donderdag t/m zondag 13.30-17.30 uur. Van 5 t/m 26 juni 2011. www.galeriewit.nl

Couzijn van Leeuwen, Chinezen, 2010; geelbakkende klei, experimenteel glazuur; groep: 32 x 36 x 12 cm.

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

9

Linksboven: Adriaan Rees, Hairy Monster, 2011; porselein; 47 x 32 x 18 cm. Rechtsboven: The King, 2008; porselein, goudluster; 31 x 26 x 29 cm. Linksonder: Beauty and the Beast (Beautyzijde), 2007; porselein, zilver; 78 x 32 x 36 cm. Rechtsonder: Beauty and the Beast (Beastzijde), 2007; porselein; 78 x 32 x 36 cm.

10

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

Verschillende tentoonstellingen geven beeld van veelzijdig oeuvre

Adriaan Rees slaat brug tussen culturen door Piet Augustijn foto’s Ronald van Wieren, Lao Bao en Liu Gang

“Adriaan Rees is een kunstenaar die niet voorspelbaar is, iemand die ons steeds verrast met nieuwe ideeën en invalshoeken, een kosmopoliet die al lang de grenzen van het introverte en afgebakende van een land, cultuur en het landschap heeft overtreden en overwonnen”, schrijft drs. Stan Petrusa, directeur van het Stedelijk Museum Kampen, aan het eind van zijn inleiding in het nieuwe boek Zoekende reiziger over het werk van Adriaan Rees. De publicatie kwam tot stand naar aanleiding van 20 jaar kunstenaarschap van Adriaan Rees en de bijbehorende tentoonstellingen in Kampen. Petrusa bespreekt het werk van de afgelopen twintig jaar in chronologische volgorde waarbij de verschillende kenmerkende thema’s uit de diverse periodes worden belicht. De tentoonstellingen op drie locaties in Kampen – het Stedelijk Museum Kampen, de Gemeentelijke Expositieruimte Kampen en de Koornmarktspoort – geven een helder beeld van deze thema’s en de verschillende periodes. Zoveel periodes, zoveel gezichten. Want het werk van Rees is nauwelijks onder een noemer te vangen, zij het dat de mens en zijn omgeving een cruciale rol in dat werk speelt. De nadruk ligt op het uitbeelden van het individu met al zijn natuurlijke eigenschappen.

Centraal in de grote zaal van het Stedelijk Museum staat de installatie This is my land (2009), een 13 meter lange bergketen, versneden in 39 delen.

De ruige buitenkant bestaat uit grof beschilderde delen van bergen met rotsen, sneeuw, watervallen en bomen, het Chinese landschap van januari tot en met december gedurende de

verschillende jaargetijden. Op de gladde versnijdingen zijn typisch Hollandse landschappen in alle jaargetijden aangebracht. Het uiterlijk is Chinees, het innerlijk Hollands: een metafoor voor het leven in twee werelden, zoals Rees al jaren doet. In het werk versmelten de traditionele beeldtaal van de christelijk religieuze thematiek met Aziatische decoraties en betekenissen. “Een versneden land in een verdeelde geest”, schrijft Stan Petrusa.

Een ander monumentaal werk is Hochzeit (2010) dat Rees samen met Gijs Frieling realiseerde. Het werk is samengesteld uit een muurschildering met borduurwerken, een gipsen landschap, geschilderde dubbelportretten en achter-glasschilderingen, beschilderde vazen en een geknoopt kleedje. Het werk gaat over het huwelijk op verschillende lagen: panelen met dubbelportretten van een man en een vrouw, een muurschildering met een herdersjongen onder een boom en een boerenmeisje bij een bron en twee kussende geliefden in een prieel.

De schilderingen op de vazen zijn naar aanleiding van ontwerpen van Gijs Frieling uitgevoerd door Chinese kunstenaars.

Screaming in a bucket (2009) is een bronzen beeld van een vrouw schreeuwend in een emmer; ze hoort alleen haar eigen schreeuw. Het beeld keert later in meerdere uitvoeringen (verschillende kleuren polyester) en houdingen terug. De impressies van de verhoudingen tussen het landschap en de mens, de biddende handen, de mens en zijn intimiteit, worden op verschillende manieren met elkaar verbonden. Hairy Monster (2011) is een opvallend beeld van twee in elkaar gevouwen porseleinen handen aan harige armen, de zanggroepen (The ritual Singers, The Della Robbia Group en Golden Voices, 2005) worden begeleid door muziek

Adriaan Rees in zijn studio in het Chinese Jingdezhen.

die uit luidsprekers klinkt en de kast in de grote zaal is gevuld met zilveren porseleinobjecten: Landscape with Tree and Moon (2008), Cactus Sunset (2008), Praying Bear (2007), The King (2008), Beaury and the Beast (2008) en vele andere.

Adriaan Rees (Amsterdam, 1957) studeerde in 1991 af aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam (Beeldhouwkunst). Hij ontwikkelde zich tot een kunstenaar die voornamelijk met klei werkt, maar ook met en in glas, brons, aluminium, polyester, gips en textiel en die zich bezighoudt met fotografie, video, muziek en grafiek.

Vanaf het begin van de jaren negentig ontstaan combinaties van sokkelachtige fundamenten van hout, steen, keramiek of beton waarop een figuratief element wordt geplaatst. Hieruit ontwikkelen zich de kledingbeelden. In de Gemeentelijke Expositieruimte Kampen (de voormalige synagoge) is zo’n beeld geïnstalleerd.

Rees verzamelde blauwe kleding van inwoners van Kampen en verwerkte dat in een metershoge installatie (Tree of Life, 2011)voor deze ruimte. Hier is ook de installatie Street Life (2010) te zien, een graffitischildering op paneel van zijn zoon Sam Rees, gecombineerd met porseleinen wandbeelden en boomstronken die in dezelfde kleur zijn gespoten als het graffitiwerk. Een werk dat verwijst naar

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

11

Adriaan Rees, Monkey King, 2009; porselein; 58 x 43 x 32 cm.

de straatcultuur van nu. De installatie De eendenkoper en de acrobaat (2011) bestaat uit een schuurtje in een volkstuin met een beeld van een acrobaat, een sigarenmakerij en een verzameling planten en groenten. Het beeld verwijst naar zijn grootvader die bij het circus werkte, een tuin had en op latere leeftijd met de hand sigaren maakte. In tegenstelling tot Street Life verwijst deze installatie naar het verleden. Zo lopen tijden, plaatsen en gebeurtenissen in het werk van Adriaan Rees door elkaar heen.

Adriaan Rees, Screaming a Mountain, 2010; porselein, goudluster; 53 x 44 x 27 cm.

Chinese ambachtslieden om veel van zijn ontwerpen gerealiseerd te krijgen.

Hoewel Adriaan Rees een echt stadsmens is [… een extreme Amsterdammer…] zit de hang naar de natuur en het buitenleven in zijn bloed. Rees noemt zichzelf een romanticus die geïnteresseerd is in mensen, culturen en landschappen. “In China zal ik altijd de natuur opzoeken,

Vanaf het eind van de vorige eeuw gaat Rees steeds vaker naar Azië, specifiek naar Japan en later naar China. Hij wordt zo intens geraakt door deze culturen dat ze hem niet meer loslaten. Rees vestigt zich in Jingdezhen en richt daar een eigen atelier op, temidden van de honderden porseleinateliers ter plekke. Hij begint met het maken van grote potvormen die op urnen lijken met dierlijke en menselijke lichaamsdelen. Op zijn uitnodiging ontstaan er werkverbanden met andere kunstenaars. Hij verdiept zich in glas, realiseert een groot aantal sculpturen voor de openbare ruimte en werkt samen met Adriaan Rees, Body Piece Skulls and Roses, 2008; porselein; 55 x 49 x 24 cm.

12

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

maar als ik daar ben verlang ik weer naar Amsterdam en andersom. In mijn werk ben ik constant op zoek naar die culturen, waarbij ik de oosterse wijsheid en filosofie inzet om westerse ideeën beeldend vorm te geven.”

Die brede belangstelling komt weer optimaal naar voren in de presentatie in de Koornmarktspoort. De Pieces of Batman (2005), de Monkey King (2009), het beeld Screaming in a Mountain (2010), een Chinese Landscape with Moon (2007) en de Singing Samurai (in glas, aluminium en keramiek) vormen de opmaat naar een installatie van Bodies op de zolder van het gebouw.

Een indrukwekkende installatie van keramische torso’s, alsof alle gehangenen zich op deze plek verzameld hebben om zijn eigen werk in ogenschouw te nemen en te kijken ‘of het goed is’.

Het veelzijdige oeuvre van Adriaan Rees overziend kan geconcludeerd worden dat traditie en vernieuwing, humor en ernst, monumentaliteit en intimiteit, kwetsbaar en stoer, klassiek en hedendaags, werkelijkheid en fantasie, droom en realiteit in elkaar overgaan en het werk een eigengereid en uniek

gezicht geven. Of zoals Cees Hendrikse het in de publicatie schrijft: “Gelet op de ontwikkeling van Adriaan Rees ziet men een oeuvre dat inhoudelijk sterk uit de Europese traditie voortkomt. Het gebruik van traditionele ambachtelijke technieken en materiaal als porselein brengt daarnaast oosterse elementen in. Er ontstaat daardoor een gelaagdheid in de beeldtaal die interessante vragen oproept.

Juist de dialoog tussen die twee culturele tradities maakt zijn werk zo fascinerend.”

Adriaan Rees: Zoekende reiziger. Beelden en

Adriaan Rees, This is my land, 2009; beschilderd porselein; 1300 x 32 x 21 cm.

Links: Screaming in a Bucket, 2009; brons; 102 x 84 x 88 cm. Midden: Carry Me, 2009; graniet; 160 x 60 cm.

Rechts: Pine Cone, 2009; beschilderde porseleinen tegels op hout; Ø 212 cm.

installaties 1991-2011.

• Stedelijk Museum Kampen, Oudestraat 133, NL-8261 CK Kampen, t +31 (0)38-3317361; info@stedelijkmuseumkampen.nl. Open: dinsdag t/m zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 13.00-17.00 uur. Tot en met 26 juni 2011. www.stedelijkmuseumkampen.nl • Gemeentelijke Expositieruimte Kampen, IJsselkade 33, NL-8261 AC Kampen, t +31 (0)38-3317417. Open: dinsdag t/m zaterdag 11.00-17.00 uur. Tot en met 25 juni 2011. www.gemeentelijkeexpositieruimtekampen.nl • Koornmarkspoort, IJsselkade 1, NL-8261 AB Kampen, t +31 (0)38-3317361. Open: dinsdag t/m zaterdag 11.00-17.00 uur. Tot en met 25 juni 2011. www.koornmarktspoortkampen.nl • Adriaan Rees: Screaming in a bucket. Beelden en nieuw werk in samenwerking met Gijs Frieling.

C&H art space, Tweede Kostverlorenkade 50, NL-1053 SB Amsterdam. Open: donderdag t/m

Adriaan Rees, This is my land, 2009; detail.

Adriaan Rees, This is my land, 2009; detail.

zaterdag 11.00-18.00 uur. Tot en met 25 juni 2011. www.ch-artspace.com Adriaan Rees: Landscape me.

• Museum Het Hannemahuis, Voorstraat 56, NL-8861 BM Harlingen, t +31 (0)517-413658; museum@harlingen.nl Open: dinsdag t/m vrijdag 11.00-17.00 uur, zaterdag en zondag 13.00-17.00 uur. Van 11 juni t/m 24 september 2011. www.hannemahuis.nl • Galerie De Vis, Noorderhaven 40, NL-8861 AN Harlingen, t +31 (0)517-417116; info@galeriedevis.nl Open: donderdag en vrijdag 13.00-17.00 uur, zaterdag en zondag 11.00-17.00 uur. Van 11 juni t/m 24 september 2011. www.galeriedevis.nl Opening 11 juni door Kees van Twist Boek: Adriaan Rees- Zoekende reiziger. Gebonden, 144 pag.’s, E 23,95. ISBN 978-90-75884-24-1. www.adriaanrees.nl Adriaan en Sam Rees, Streetlife, 2010; hout, graffiti, porselein; 366 x 244 x 55 cm.

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

13

Tentoonstelling in kader Brandpunt Terra

Dramatiek bij De Figuratieven door Thea Figee

Keramiek wordt de laatste decennia serieuzer genomen dan ooit, maar zolang we op een kunstbeurs als Art Amsterdam niet welkom zijn en keramiek nog steeds etiketten krijgt opgeplakt is er nog veel strijd te leveren, vindt Simone Haak (samen met Joke Doedens galeriehouder van Galerie Terra Delft). Een tentoonstelling als De Figuratieven in de Oude Kerk in Delft kan het verschil maken, want die is met kunst van vijftien, door beide galeriehouders jarenlang op de voet gevolgde internationale kunstenaars van k(l)ei-hoog niveau.

De Figuratieven is het zwaartepunt in een reeks van acht tentoonstellingen in het kader van de manifestatie Brandpunt Terra en kwalitatief ook een van de sterkste. Ondanks het indrukwekkende, maar moeilijke decor van de Oude Kerk met grafstenen en vele andere nadrukkelijke blikvangers, slaagt de presentatie van De Figuratieven erin je een verhaal binnen te zuigen. Dat verhaal gaat niet alleen maar over het feit dat deze kunst door beeldend kunstenaars voor een deel met klei is opgebouwd, maar neemt je mee naar de inhoud. Die inhoud gaat hoofdzakelijk over de kwetsbare eenzame mens, oorlogen en dood en wat minder over het feest van leven. De dramatiek had een tikje minder gekund om de beschouwer af en toe wat lucht te gunnen, wat niet betekent dat het inhoudelijk minder had voorgesteld.

De meest centraal geplaatste installatie van de Deense kunstenaar Jørgen Haugen Sørensen I Think, I See (1998) bestaat uit een rij stalen bedden waarop uit steengoed en was gemaakte mensfiguren in verkrampte houdingen liggen. Ervoor zit een figuur in gehurkte houding. Het zou een wachter bij dit tafereel kunnen zijn, maar ook de aanstichter van het lijden waaruit de liggende, in klei gestolde naakte figuren niet te verlossen zijn. Er vlak naast staan sokkels in een kring. Erop staan beschilderde keramische, bijna te realistisch beschilderde portretten. Je blik wordt het eerst getroffen door een klein meisje met voor zich een bord met nummer 413. Gert Germeraad is de kunstenaar, die hiermee het verhaal vertelt van de Joodse kinderen die tijdens de Holocaust uit Parijs werden weggevoerd naar de concentratiekampen. Hij wil ze met deze creatie waardigheid en identiteit teruggeven. Twintig procent van de opbrengst van zijn te koop aangeboden kunst schenkt hij aan de Stichting Warchild.

Ook de Belg Marc Janssens vertelt van de mens die huizen op zijn schouders torst, aan complexe machines gekluisterd zit of als een L’Homme Poisson aan een ketting onder het orgel van de kerk bungelt. Zijn mensfiguren zijn opgebouwd uit keramiek, hout, polyester, acryl, ijzer en touw en in alle grijstinten geverfd.

De Belg Marnix Hoys kiest, net als zovele kunstenaars in deze presentatie, niet voor levensechte, maar vervormde menselijke figuren. Ze zijn doorkliefd met koorden en rode stof of hebben bebloede monden en tonen zich kwetsbaar. Michael Flynn

14

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

(Groot Brittannië) gaat in het vervormen van zijn mens- en dierfiguren nog een stap verder. Ze vloeien heel beweeglijk in elkaar over en laten tegelijkertijd zien dat dit kneden met materiaal het mooist in steengoed is te realiseren.

Voor meer herkenbaar gaan we naar de Italiaan Alessandro Gallo. Zijn keramische mensfiguren met vogelkoppen zijn ontroerend mooi en voor het eerst komt hier ook wat humor in het spel. Zijn wezens schuilen veilig in een veel te grote jas of proberen met een kunstenaarsschort voor en een mobieltje in de hand in contact te komen met …. de grote wereld buiten het atelier?

Ontroerend mooi is ook het werk van Guido Geelen, een van de drie door galeriehoudster Haak meest geprezen kunstenaars in deze presentatie. Rond de grafsteen van schilder Vermeer staan glazen vitrines waarin grote witte mensfiguren staan en zitten.

De beelden zijn gemaakt van witte klei, doorboord met kleine gaatjes. Dat maakt de gestaltes – ondanks de vitrinevullende maat – even teer en kwetsbaar als de vele kleurige zorgvuldig geprepareerde vlinders die uit alle delen van de wereld hier bijeen zijn gebracht. Jammer genoeg hebben de installaties geen titels. Je zou er een gedicht aan toe willen voegen.

Tot de groten behoort ook Carolein Smit met haar barokke, fraai geglazuurde kleurige mens- en dierfiguren. De rijkdom aan decoratie maakt dat je deze creaties van heel dichtbij wilt bewonderen, zelfs aanraken. Kom je dichterbij dan blijken de witte parels pareltranen van verdriet en twee meisjes met hond een aan elkaar gegroeide tweeling met titel Violet & Daisy (2009).

Dit laatste beeld siert overigens de cover van het boek bij de tentoonstelling, ook omdat Haak met een glimlach toegeeft dat beide galeriehouders zich een beetje met dit beeld identificeren.

Dat hondje zou voor de keramiek kunnen staan die ze al vijfentwintig jaar koesteren en eigenlijk zijn ze er samen ook een beetje mee vergroeid.

Mariëtte van der Ven is de derde topkunstenaar in deze presentatie. Ze toont onder meer een wit porseleinen geestelijke die een kruis vasthoudt. Hij is gekleed in lichtblauwe kinderkledingstof, waarmee gedoeld wordt op kindermisbruik.

Groot en expressief doet het goed in deze ruimte. Peter Keizer geeft het beetje lucht waar je nu langzamerhand dringend behoefte aan krijgt. Mag ik een koekje? (2010) heet zijn grote porseleinen hond, die expressief en kleurrijk op zijn houten sokkel zit. Zijn beelden bestaan uit wonderlijk mooi gemaakte overgangen tussen hout, keramiek en olieverf. Ze zijn met zichtbaar veel plezier gemaakt en moeten de beschouwer wel een glimlach weten te ontfutselen.

Brandpunt Terra: De Figuratieven. De Oude Kerk, Heilige Geestkerkhof 25, NL-2611 HP Delft, t +31 (0)15-2123015; info@oudekerk-delft.nl Open maandag t/m zaterdag 9.00-18.00 uur. Tot en met 4 juni 2011. www.oudekerk-delft.nl

Linksboven: Gert Germeraad, Uit de serie French Children of the Holocaust, 2011: Anny-Yolande Horowitz werd geboren op 2 juni 1933 in Strassbourg. Ze werd geïnterneerd in kamp Lalande nabij Tours en vandaar overgebracht naar Drancy. Ze werd gedeporteerd naar Auschwitz met konvooi 31, op 11 september 1942 met haar moeder Frieda en haar zus Paulette, 7 jaar oud. Rechtsboven: Mariëtte van der Ven, Connivance, 2010; porselein, textiel, glasogen; 130 x 85 x 55 cm. Linksonder: Guido Geelen, Zonder titel / Untitled, 2011; Christophe, Vlinderpopulatie Zuid-Amerika; keramiek, messing, glas, vlinders; 148 x 135 x 81 cm. Foto Guido Geelen. Rechtsonder: Susan O’Byrne, Vos, 2010; porselein, papierklei; 115 x 40 x 40 cm.

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

15

kort nieuws Gulle schenkingen voor Keramiek­ museum Princessehof In Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden is sinds kort een waardevolle 12e-eeuwse lusterkom uit Iran te zien.

De kom is een bijzondere schenking van Hillegonda Janssen die in de loop der jaren een kostbare verzameling keramiek uit het islamitische cultuurgebied bijeenbracht.

Keramiekmuseum Princessehof is het enige museum in Nederland dat een vaste museale presentatie van islamitische kunst kent. Samen met de OttemaKingma Stichting beschikt het museum over een omvangrijke collectie tegels, kommen en schotels uit het islamitisch cultuurgebied. Deze grote collectie is onder andere te danken aan genereuze schenkingen van gedreven verzamelaars, zoals mevrouw Hillegonda Janssen. In de afgelopen jaren verhuisden meer dan 350 door haar geschonken objecten naar Leeuwarden. Het laatste object, de 12e-eeuwse lusterkom, vormt in deze reeks van schenkingen een prachtig sluitstuk.

Omringd door de andere stukken staat de lusterkom te pronken in de zaal met keramiek uit het islamitisch cultuurgebied.

Bij deze gelegenheid verscheen de publicatie Keramiek uit het islamitisch cultuurgebied, de Collectie Hillegonda Janssen, een speciale uitgave van Keramika.

Het vervaardigen van goudluster is een

Een van de aspergeschalen (aardewerk, majolica, Italië, ca. 1980) uit de verzameling van Herman en Riek van Ham, te zien in De Tiendschuur in Tegelen.

moeilijke en zeer kostbare techniek, waarvoor zilver- en tinoxide wordt gebruikt.

Eind 12e eeuw kwam de lustertechniek van Egypte naar Iran. De Koran verbood het vervaardigen van voorwerpen uit edelmetaal en mogelijk boden lustervoorwerpen een goed alternatief.

De voorstelling op de kom met drie vrouwenfiguren en een vogel gaat terug op Irakese lustertechniek uit de 9e eeuw en is weer terug te vinden op 12e-eeuws Fatimidische lusterkeramiek uit Egypte.

Keramiekmuseum Princessehof, Grote Kerkstraat 11, NL-8911 DZ Leeuwarden, t +31 (0)58-2948958; info@princessehof.nl. Open: dinsdag t/m zondag 11.00-17.00 uur. www.princessehof.nl

Kom met lusterglazuur, Iran, Kashan, circa 1170-1200; kwarts-fritgoed met lusterglazuur; h. 10 cm, Ø 23 cm.

Te zien in Keramiekmuseum Princessehof.

16

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

Het keramische bedje voor de asperge Tot en met 3 juli is in Keramiekcentrum Tiendschuur de tentoonstelling Het keramisch bedje voor de asperge te zien.

Het betreft een collectie aspergeschalen van verzamelaar en topkok Herman van Ham. “Al zijn enkele aspergeschalen nóg zo bijzonder, ik koop ze om ze te gebruiken.” Herman van Ham (75), gepassioneerd en gepensioneerd topkok van Hostellerie De Hamert heeft een gevarieerde collectie aspergeschalen bij elkaar verzameld. “Ik kan me geen leven zonder asperges voorstellen en we zijn er nog elke dag mee bezig. Na mijn pensioen doe ik nog steeds promoties en demonstraties, altijd samen met mijn vrouw. Daar is het verzamelen van aspergeschalen uit grootmoeders tijd bijgekomen. Een nieuwe passie die ons op markten door het hele land brengt. De meeste zijn gemaakt tussen 1920 en 1950. Deze expositie doet ons veel plezier. Zo kunnen we de aspergeschalen én ons enthousiasme voor alles wat met asperges te maken heeft, op weer een andere manier onder de aandacht brengen. We gebruiken de schalen zelf thuis ook. We proberen van iedere maaltijd een feest te maken. Het opmaken van aspergegerechten op de schalen en het met bijpassende kleuren stijlvol dekken van de tafel horen er helemaal bij. Mede daarom beleven we zoveel plezier aan deze nieuwe hobby.”

De schalen van Herman en Riek van Ham zijn het hele aspergeseizoen te zien.

Het keramisch bedje voor de asperge.

Keramiekcentrum Tiendschuur Tegelen, Kasteellaan 8, NL-5932 AG Tegelen, t +31 (0)77-3260213, info@tiendschuur.net.

Open: dinsdag t/m zaterdag 14.00-17.00 uur, zondag 11.00-17.00 uur. Tot en met 3 juli 2011. www.tiendschuur.net

Christine Jetten: Metamorfose van wederopbouwwijk Poptahof Er wordt gewerkt aan een ingrijpende meta­morfose van de Delftse weder­ opbouw­wijk Poptahof uit de jaren zestig.

Het eerste woonhof naar ontwerp van Molenaar & van Winden architecten is in 2010 gereed gekomen. De individualiteit van de eengezinswoningen is binnen de context van het materiaal- en kleurgebruik benadrukt door aangebrachte keramische ornamenten. Vanaf het eerste idee voor de nieuwbouw en renovatie van de Poptahof heeft de gedachte postgevat om door middel van een kunsttoepassing in de gevels van de woningen en appartementen het thema eenheid en individualiteit binnen het project tot uitdrukking te laten komen. De modules die Joris Molenaar samen met beeldend kunstenaar Christine Jetten (die samenwerken in ArchiRelief - Identiteit in Architectuur door Ornament en Reliëf ) ontwikkelde, zijn sierelementen die zich laten schakelen tot een grote diversiteit aan gevelpatronen.

Deze samenvoegingen kunnen leiden tot vlakke voiles en gevelversieringen en tot driedimensionale sculpturen, zoals een koepel-, schaal- of een vrij bewegende vorm in de ruimte. Aangebracht op de gevel ontstaat onder invloed van licht en schaduw het dynamische spel van de seizoenen en het verloop van de dag. Dit geeft de beleving van de gebouwen een extra accent. Het karakter van een gebouw wordt mede bepaald door de expressie van de gevelvlakken. De terracotta elementen verbinden het oude met het nieuwe in geval van een herbestemming of een toevoeging aan een bestaande historische situatie, waardoor het oude

Christine Jetten / Joris Molenaar, ArchiRelief - Indentiteit in Architectuur door Ornament en Reliëf.

Gevelornamenten wederopbouwwijk Poptahof, Delft, 2010/11.

versterkt wordt. Elke woning heeft een eigen gemetseld gevelvlak met een ornament om zo elke woning een eigen identiteit te geven. De bedoeling is dat de kunstige bewerking van deze vlakken een ‘familie’ van individuele expressies gaat vormen. De ‘familie’ wordt gevormd doordat ze allemaal door een kunstenaar worden vormgegeven. Het ‘individuele’ bestaat erin dat de vlakken verschillende figuren krijgen. Met de nieuw ontwikkelde vormenrijkdom kan architectuur boeien en identiteit verschaffen.

Christine Jetten, Studio Labyrinthus, De Gruyter

los van de maker te beoordelen. Thema’s zijn landschap, portret en stilleven.

Een persoon kan maximaal drie werken insturen. Er zijn vier selectiedagen geweest in maart en april. In totaal werden uit de 4750 aangemelde werken zo’n 250 werken gekozen voor de eindtentoonstelling en beoordeling. De zomerexpo duurt van 9 juli tot en met 14 augustus.

Wastafel is een muurprojectie waarin een wastafel traag en onherroepelijk in stilte oplost. De wastafel is gemaakt van ongebakken witte porselein. De geluidloze film duurt 26 minuten. Technisch assistent David Morgan.

Fabriek, Veemarktkade 8, NL-5222 AE ’s Hertogenbosch, t +31 (0)73-6127886 /

Anoniem Gekozen. Gemeentemuseum Den Haag,

+31 (0)6-28792361; cjetten@xs4all.nl;

Stadhouderslaan 41, NL-2517 HV Den Haag,

www.christinejetten.nl; www.archello.com

t +31 (0)70-3381111. Open: dinsdag t/m zondag

Joris Molenaar, Molenaar & van Winden

11.00-17.00 uur. Van 9 juli t/m 14 augustus 2011.

architecten, Maerten Trompstraat 25, NL-2628 RC

www.gemeentemuseum.nl

Delft, t +31 (0)15-2568444 / +31 (0)6-22469911; www.molenaarenvanwinden.nl

Kaat Schulte in zomerexpo Gemeente­museum Den Haag Het stilleven Wastafel van NVK-lid Kaat Schulte (1957) is geselecteerd voor de zomerexpositie Anoniem gekozen. Dit is een nieuw initiatief in Nederland om iedere kunstenaar (professioneel of amateur) een museumkans te geven door kunstwerken

Kaat Schulte, Wastafel, 2009; porselein; still uit muurprojectie.

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

17

kort nieuws Breekbaar Hip! Tijdens de Modebiënnale in Arnhem is in het Arnhems keramiekatelier ‘modieuze’ keramiek te zien. In de tijdelijke tentoonstelling met als titel Breekbaar hip! tonen Inge Venderbosch, Nina Sajet, Saakje Visser en Annamella sieraden, knopen en accessoires in keramiek. Ook worden de Ceramoda mokken van Esther van Groeningen verkocht. Deze hebben knoopjes, roesjes, veiligheidsspelden of een draad als decoratie in reliëf. Tijdens de ‘nacht van de mode’ op 11 juni laten de exposanten in het atelier zien hoe de ontwerpen worden gemaakt.

Het Arnhems keramiek atelier ligt aan de rand van het Modekwartier in de wijk Klarendal in Arnhem. Een creatief gebied in ontwikkeling dat ook zeker een bezoek waard is.

Arnhems keramiekatelier, Hommelstraat 57,

Esther van Groeningen, Ceramoda mokken, 2009; porselein; h. 8 cm, Ø 5 cm.

Expositie Gelaagdheid bij Ceramics and Glaze

NL-6828 AJ Arnhem, t +31 (0)26-3516305 / +31 (0)6-18040884. Van 1 juni t/m 3 juli 2011.

Kijk voor meer informatie op www.klarendal.nl, www.arnhemmodebiennale.com of www. arnhemskeramiekatelier.nl

Internationale Keramiekbiënnale Zuid-Korea Keramisten van over de hele wereld worden uitgenodigd deel te nemen aan de Internationale Keramiekbiënnale 2011 in Zuid-Korea. Deze biënnale vindt plaats van 23 september tot 23 oktober 2011 in drie steden in Zuid-Korea en staat open voor alle genres in de keramiek. Met als thema Journey from Fire wordt gezocht naar een nieuwe internationale visie op keramiek.

De organisatie is op dit moment nog op zoek naar drie parken waar het winnende werk een permanente plek kan krijgen.

Beeldende kunst en design in keramiek, van traditioneel tot experimenteel, kunnen hun plek in de biënnale krijgen. Het werk mag niet ouder zijn dan drie jaar en mag niet eerder ingediend zijn voor andere wedstrijden. De aanmelding sluit op 31 mei 2011.

Annelies van Tetering, keramiste en galeriehoudster van Ceramics and Glaze, exposeert in de maand juni haar keramische werken rond het thema gelaagdheid. Hiermee geeft ze een vrije interpretatie van het leven dat volgens haar een cirkel is met het einde als begin en het begin als einde. Met daarin de verschillende fases van het leven, zijn hoogte- en dieptepunten. Naast objecten maakt Tetering nu ook schilderijen van keramiek. Deze ‘schilderijen’ ontstaan door het spelen met glazuren. Alle mogelijkheden die een keramist tot zijn beschikking heeft verwerkt ze in haar wandpanelen. Van op- en onderglazuren, transfers, pigmenten en stains wendt ze aan om tot het beoogde resultaat te

Voor meer informatie en aanmeldingsformulieren: www.aiesm.com Annelies van Tetering, Abstract, 2011; klei, porselein, engobes, papierklei, glazuren, opglazen, transfers; 35 x 60 cm elk.

18

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

komen. Het spel met de glazuren wordt geleid door de vorm, de lijnen en de kleuren. Het geheel wordt omkaderd door een rvs-lijst.

Ceramics and Glaze, Annelies van Tetering, Heul 7a, NL-4741 RB Hoeven, t +31 (0)165-504185; info@ceramics-glaze.com; www.ceramics-glaze.com

Beelden­tentoon­stel­ ling The Undiscovered Country and Art De tentoonstelling The Undiscovered Country and Art in Asperen brengt dit jaar nieuw ruimtelijk werk van zowel gevestigde kunstenaars als van jonge talenten. Kunst met een krachtige vormentaal, verrassend kleurig en fantasierijk werk en boeiende installaties.

Van de ruim 40 kunstenaars presenteren velen eigentijds en gedurfd werk in de beeldentuin, de Kolenschuur en Het Gemaal van Asperen.

Naast de presentatie van ruim 70 werken brengt de Stichting Land en Beeld een doorlopend bouwobject van Chris Mudde dat wordt vastgelegd met filmpjes op Youtube, Facebook, Twitter en blogs op de site van Land en Beeld.

Werk van de kunstenaars Nel Bannier en Mariëlle van den Bergh, die in het Europees Keramisch Werk Centrum vernieuwend werk hebben gemaakt, wordt voor het eerst tentoongesteld.

Een grote plaats is ingeruimd voor acht

kunstenaars die vooral met steen werken.

Uit Duitsland brengen Hubertus von der Goltz, Frauke Wilken en Dorsten Diekman nieuw monumentaal werk.

De Kolenschuur is dit jaar vrijgemaakt en aangepast voor een installatie van Egied Simons. In de verduisterde galerie wordt een lichtspel gecreëerd door middel van een projectie van in het water levende organismen. In de andere expositieruimte Het Gemaal van Asperen is klein ruimtelijk werk en twee grote nieuwe werken van Pjotr Müller en Anja Middelkoop te zien. De tentoonstelling wordt ondersteund door een eenvoudige full colour catalogus en de site www. landenbeeld.nl Deelnemende kunstenaars: Nel Bannier, Mariëlle van den Bergh, Liesbeth Bijwaard, Fred Bontje, Sjoerd Buisman, Liesbeth Crooijmans, Mels Dees, Kevin Dagg (UK), Dorsten Diekman (DE), Hubertus von der Goltz (DE), Gerard Höweler, Ton Kalle, Frank Konincks, Marianne Lammersen, Anja Middelkoop, Mai Movrin, Pjotr Müller, Chris Mudde, Herbert Nouwens, Jens Ossada (DE), Alinda Ottens, Xandra Paijmans-Bremers, André Pielage, Yke Prins, Chris Peterson, Antonie den Ridder, Hans Rikken, Ineke Roelfzema, Tonio de Roover, Rob Ruimers, Egied Simons, Paty Sonville (BE), Natalie Taylor (UK), Caroline Teesing, Helen Vergouwen, Albert Verkade, Harriet Verleun, Jaap Versteegh, Karien Vervoort (DE), Cissy van der Wel, Eelke van Willegen, Frauke Wilken (DE) en Gonda van der Zwaag.

The Undiscovered Country and Art. Beeldentuin Land en Beeld, Oude Zuiderlingedijk 12, NL- 4147 BP Asperen, tel +31 (0)6-21908504; info@landenbeeld.nl. Open: vrijdag, zaterdag en zondag 10.00-16.00 uur en op afspraak. Tot en met 10 oktober 2011. www.landenbeeld.nl

Stefan Sluyter in galerie De Pomp Clara Sikking brengt tot en met 30 juni in haar galerie De Pomp in Warmond een expositie van functionele objecten, gedecoreerd met kristalglazuur, van Stefan Sluyter. Daarnaast is Sluyter gespecialiseerd in primitief stoken. Op het boeiende evenement Rakuvaria-life

Mariëlle van den Bergh, Fight (uit project Underdog, uitgevoerd in het .ekwc), 2011; aardewerk, glazuur met carborundum; 45 x 20 x 27 cm. Foto Nanne op ’t Ende. Te zien in Asperen.

van Ine en Ed Knops demonstreerde hij zijn werkwijze. Sluyter (1952) begon als medewerker van Pottenbakkerij Zaalberg waar hij van 1971 tot 1975 objecten afwerkte en glazuurde en ovens vulde. Daarna had hij jarenlang allerlei baantjes of reisde op zijn Harley Davidson door Europa. Onderweg werkte hij bij boeren om aan de kost te komen.

Maar uiteindelijk keerde hij terug tot de keramiek, liet zich scholen en opende in 1991 zijn eigen bedrijf ‘Keranova’.

Daar legde hij zich toe op draaien en vervaardigde hij grote hoeveelheden gebruiksgoed. Maar Sluyter wilde een zekere plaats op de keramiekmarkt veroveren door werk te maken waarmee hij zich kon onderscheiden. Jarenlang richtte hij zich op primitief stoken, oriënteerde zich via internet, las er veel over en experimenteerde. Het werk uit deze periode ligt hem na aan het hart vanwege de huid en de kleuren. Maar ook zocht hij verder naar mogelijkheden zijn werk een grotere exclusiviteit te geven en vond dat in kristalglazuur. Ook op dit gebeid schoolde hij zichzelf in de praktijk en inmiddels heeft hij een aardig repertoire ontwikkeld: flessen, schalen, dekselpotten en vazen. De vormentaal van de Art Nouveau spreekt hem erg aan en dat is te zien in een aantal van zijn objecten met het sprankelende maar geheimzinnige glazuur. Die objecten hebben een robuuste scherf voor de stabiliteit. Tijdens het draaien geeft hij de klei de ruimte om naar de eindvorm toe te groeien. Hij werkt veelal met

steengoedklei, al of niet bedekt met een dun laagje porseleinslib. Door de gedekte kleuren van Sluyters kristalglazuren krijgen de objecten een soort ingetogen feestelijk karakter.

PK Galerie De Pomp, Dorpsstraat 38, NL-2361 BE Warmond, t +31 (0)71-3011109.

Open: woensdag 14.00-17.00 uur, vrijdag 15.0017.00 en 19.00-21.00 uur, zaterdag 12.00-17.00 uur, zondag 13.00-17.00 uur. Tot en met 30 juni 2011.

Stefan Sluyter, Flesje, 2011; porselein gestookt op 1265°C; h. 24 cm, Ø 9 cm.

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

19

kort nieuws Keramisch netwerk 2011 van start in Almelo Elf vrouwelijke keramisten laten zich inspireren door een leegstaande fabrieks­ hal op het Indië-terrein in Almelo. Een hal (De Weverij) die bestemd is als toekomstige Kunsthal. Dit op initiatief van keramisch beeldend kunstenaar Erna Futselaar. Het doel is het samenbrengen van kunst en ambacht op deze historische plek, waar bijna 100 jaar lang vakmanschap en ambacht samenvloeiden.

Na enkele weken gebruik als atelierruimte begint een tentoonstelling van het ter plaatse gemaakte werk. De samenwerking en het inrichten van de ruimte starten op 29 juni, de tentoonstelling wordt 24 juli geopend en duurt slechts een week.

Tijdens de dagen dat de tentoonstelling is geopend zijn de keramisten bij toerbeurt zelf aanwezig om toelichting op het werk te geven.

De deelnemende keramisten zijn Tanneke Barendregt, Judith Bloedjes, Janneke Bruines, Erna Futselaar, Cecil Kemperink, Carla Dijk, Pauline Hoeboer, Arja Hoogstad, Betsy de Jonge, Heike Rabe en Beatrijs van Rheeden.

Ter Steege Vastgoed stelt de ruimte ter beschikking voor dit kunstenaarsinitiatief en het wordt mede gesubsidieerd door het Rabobank Projectfonds en het COGAS Cultuurfonds.

Impressie van De Weverij / toekomstige Kunsthal in Almelo.

64 kilometer van Groningen), de jongste loot aan de stam, komt een vervolg op de tentoonstelling Hasen von Dürer in Ostfriesland: Für die Ewigkeit - besondere Hasen aus Bronze. Die dieren zijn te zien tot 18 september 2011.

Jan Reemeijer (1955) begon zijn scholing tot kunstenaar in 1984 aan de Academie van Beeldende Kunsten

Keramisch netwerk 2011. De Weverij/Kunsthal, Indië terrein Almelo, Sluiskade Noordzijde 14, NL-7602 HR Almelo, t +31 (0)6-51836751. Open: dagelijks 11.00-17.00 uur. Van 27 t/m 31 juli 2011. www.kunsthalalmelo.nl; www.indie.nl

Behouden Vaart van Jan Reemeijer

Minerva in Groningen. Tot zijn werk behoren impressies van levende natuur en die in ontbinding, objecten gemaakt van dingen die anderen weggooiden (hergebruik is voor hem een uitdaging) en schepen. “Sinds enige jaren ben ik in de ban van schepen. Mijn grootouders waren binnenvaartschippers in Groningen, Friesland en Drente”, schreef hij. In de kunst vormen schepen een eeuwenoud thema, maar Reemeijer vertelt binnen het genre zijn eigen verhaal. Zijn schepen maakt hij onder meer van klei. Als model dienen “afbeeldingen van schepen van over de hele wereld en bij het maken laat ik mij leiden door alle mogelijke gevonden voorwerpen”. Speelse en bizarre objecten zijn het resultaat. De opbouw daarvan uit klei met verschillende materialen die van Reemeijer een tweede leven – of meer – krijgen, geeft ze nog een extra kwaliteit. De tentoonstelling heet Behouden Vaart. Al uit de titel blijkt zijn inventiviteit.

PK Jan Reemeijer - Behouden Vaart. Glazen toegangsgebouw van de Remonstrantse Kerk,

Kunstbureau Albion Putti bruist van leven. Niet lang geleden beëindigde een reizende tentoonstelling van keramische tassen, FanTAStisch, haar tournee langs een aantal musea. In het Glazen Toegangsgebouw van de Remonstrantse kerk in Groningen zijn regelmatig tentoonstellingen te zien met als meest recente Behouden Vaart van Jan Reemeijer.

In het ‘Hasenkabinet’ (Weener, Duitsland,

20

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

Coehoornsingel 14, NL-9711 BS Groningen.

Open: maandag t/m vrijdag 9.00-16.30 uur.

Van 14 juni t/m 26 september 2011.

Organisatie: Kunstbureau Albion Putti, t +31 (0)50-8501707; info@albionputti.nl; www.albionpuitti.nl Hasenkabinet, Am Haven 48, D-26826 Weener (D).

Jan Reemeijer, Hoop, 2009; keramiek bewerkt met ijzer- en kobaltsulfaat; toegevoegd motorketting, jasbeschermer, ketting, anker, fietstrapper, spatbord; 110 x 40 x 28 cm. Foto Alfred de Groot.

Open: zaterdag en zondag 12.30-16.00 uur. Tot en met 18 september 2011.

De Oldenburgse Internationale Keramiekmarkt In Keramiek stond de laatste jaren een aankondiging van de Oldenburgse Internationale Keramiekmarkt. Dit jaarlijks weerkerend evenement, georganiseerd door de Werkschule – Werkstatt für Kunst und Kultuurarbeit e.v., beleeft dit jaar zijn 29ste editie.

De markt heeft in de loop der tijd een goede naam verworven. Liefhebbers van kwaliteit, kwantiteit en een breed aanbod, komen er ten volle aan hun trekken. De ongeveer 100 deelnemende keramisch kunstenaars en ontwerpers zijn gerekruteerd uit het crème de la crème van Duitsland, maar komen ook uit België, Engeland, Frankrijk, Italië, Korea, Nederland, Oostenrijk, Polen, Tsjechië en Zwitserland. Zij zijn geselecteerd uit een veel groter aantal aanmeldingen aan de hand van zeer strenge eisen. Het aanbod bestaat uit vrij en functioneel werk, design en tuinkeramiek van hoge kwaliteit en getuigend van groot vakmanschap. De markt geniet daardoor een steeds stijgende populariteit: vorig jaar waren er zo’n 60.000 bezoekers die van heinde en verre kwamen. De markt vindt plaats op het grote plein voor het voormalige Groothertogelijk paleis, nu het Landesmuseum für Kunst und Kulturgeschichte. Hij vindt plaats op 6 en 7 augustus. Op die dagen is er in het Landesmuseum een tentoonstelling van werkstukken van de deelnemers, gemaakt naar aanleiding van het thema In balans.

Op zaterdag wordt de juryprijs (E 1750,-), de publieksprijs (E 500,-) en de prijs voor nieuwe keramiek (E 1000,-) uitgereikt en volgend jaar wordt gedurende een maand het werk van de winnaar in het paleis geëxposeerd. Vorig jaar won Ursula Commandeur en dit jaar van 7 augustus tot 10 september aanstaande loopt haar tentoonstelling. Maar het evenement begint twee dagen eerder. Op 4 en 5 augustus kunnen belangstellenden deelnemen aan een programma van lezingen en demonstraties van de speciale technieken van de Engelse Jane Perryman en de Zwitsers Arnold Annen en Violette Faszbaender. Op 6 en 7 augustus is er in de theaterzaal van het paleis een kleine expositie van hun werk.

Ursula Commandeur, Gewinde, 2010; porselein, rubber, gestookt op 1280ºC; 30 x 30 x 45 cm.

Kortom, de Oldenburgse Internationale Keramiekmarkt is een veelzijdig evenement waarin veel te zien, te horen, te ervaren en te leren valt.

Internationale Keramiekmarkt Oldenburg, Schlossplatz (het oude centrum), Oldenburg.

Zaterdag 6 en zondag 7 augustus 2011.

Info: t +49 (0)441-382930. www.keramiktage.com; www.werkschule.de.

Yksi Expo en Yksi Winkel verhuizen naar Strijp-S Yksi Expo en Yksi Winkel verhuizen naar de Apparatenfabriek op Strijp-S, het voormalige fabrieksterrein van Philips in Eindhoven dat wordt herontwikkeld tot een stedelijke wijk met ruimte voor wonen, werken en creatieve industrie.

Behalve Yksi vestigen zich ook de Design Cooperation Brainport, 5MM (5 Minuten Museum), de Ontdekfabriek en horeca zich op de begane grond van het gebouw SK. Als een van de ‘design pioniers’ in Eindhoven hoopt Yksi met deze stap weer een positieve bijdrage te leveren

aan Eindhoven Designstad. Yksi was in 1994 mede ‘founding father’ van het Vormgevers Overleg Eindhoven en in 2001 van de Week van het Ontwerp, nu de Dutch Design Week. En in 2007 was Yksi nauw betrokken bij de opzet van het Designhuis, samen met Lidewij Edelkoort. Naast hun werk als ontwerper heeft Yksi zich vanaf de start ingezet als pionier op het gebied van design in Eindhoven.

Met de komst van Yksi Expo, Yksi Winkel en de andere partijen ontstaat een bundeling van creatieve instellingen met een (semi)publieke functie op straatniveau in het hart van Strijp-S. Eerder namen diverse creatieve en startende bedrijven en het flexibele zalencentrum en flexwerkkantoor Seat2meet hun intrek in de verdiepingen van de voormalige Apparatenfabriek. Yksi hoopt haar expositieruimte en winkel – nu nog in het Designhuis – komende zomer te verhuizen. De derde poot, Yksi Ontwerp (de ontwerpstudio), blijft gevestigd aan de Stratumsedijk 47-49.

Yksi Ontwerp, Stratumsedijk 49, NL-5611 NC Eindhoven tel +31 (0)40-2930440; info@yksi.nl.

Yksi Expo en Yksi Winkel, Designhuis Stadhuisplein 3, NL- 5611 EM Eindhoven, t +31 (0)40-2329723. www.yksi.nl

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

21

kort nieuws 10.000 x Happiness!

Gelukssymbolen op Chinees porselein Wat hebben de draak, feniks en yin & yang met elkaar gemeen? Of de lotus, de pioenroos en het mandarijneendenpaar?

Zijn het gewoon decoratiemotieven uit een eeuwenoude Chinese cultuur of verborgen symbolen uit een voor ons onbekende Aziatische wereld? Aan de hand van gelukssymbolen op Chinees porselein onthult de tentoonstelling 10.000 x Happiness! de geheimen van een traditionele, maar nog steeds actuele Chinese beeldcultuur In Europa bestaat al eeuwenlang een grote waardering voor de decoratieve schoonheid op Chinees porselein. Wat slechts weinigen weten is dat er een bijzondere symboliek schuilgaat achter deze decoraties. Afbeeldingen van flora en fauna, fabeldieren, kleuren en getallen vormen de ‘taal van het geluk’.

Het zijn de motieven die de wensen voor kosmos en harmonie, rijkdom en schoonheid, een lang leven, vele zonen of huwelijksgeluk symboliseren.

De Chinese cultuur kent een enorme rijkdom aan symbolische tekens. Elke Gelukssymbolen op Chinees porselein. Bord (detail), China, ca. 1710. Draak op vlammende wolken. De draak symboliseert mannelijkheid (yang) en het keizerdom en staat bovenaan in de hiërarchie van het dierenrijk. Samen met de feniks (yin) is het een geliefd motief bij huwelijken. Soms wordt hij afgebeeld met een parel of juweel die in het boeddhisme wijsheid symboliseren. Te zien in Keramiekmuseum Princessehof Leeuwarden.

Opening tentoonstelling Made in China, v.l.n.r. Tineke van Gils, burgemeester Arnoud Rodenburg, cultureel attaché mr. Chen Yajun van de Chinese ambassade en wethouder Tineke van Nimwegen. Foto Hans de Lijster.

symbolische decoratie heeft een eigen, diepere betekenis. Zo zijn de symbolen op een geschenk belangrijk en is het voor de ontvanger een genoegen de betekenis ervan te doorgronden. De symbolen verwijzen altijd naar iets positiefs en zijn niet alleen op porselein, maar ook op textiel, schilderingen, lakwerk of sieraden terug te vinden. Zelfs de Chinese restaurants in Nederland worden nog steeds volgens dit iconografische principe ingericht. Door zich te omringen met gelukssymbolen, geloven de Chinezen dat hun wensen in vervulling zullen gaan.

In de tentoonstelling 10.000 x Happiness! worden 250 keramische objecten met gelukssymbolen gepresenteerd en verklaard. Ook is te zien dat deze ‘taal van het geluk’ in de schilderkunst en op meubels is terug te vinden. Recente fotografie van Chinatown in New York en in Amsterdam laat zien dat de traditionele symboliek nog steeds voortleeft in de moderne samenleving.

10.000 x Happiness! – Gelukssymbolen op Chinees porselein. Keramiekmuseum Princessehof, Grote Kerkstraat 11, NL-8911 DZ Leeuwarden, t +31 (0)58-2948958; info@princessehof.nl.

Open: dinsdag t/m zondag 11.00-17.00 uur.

Tot en met 30 oktober 2011. Bij de tentoonstelling verschijnt een Engelstalige publicatie. www.princessehof.nl

22

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

Chinese ambassade aanwezig bij opening tentoonstelling Made in China in Midden-Delfland Op 20 april is de tentoonstelling Made in China door Tineke van Gils in Schipluiden officieel geopend in het bijzijn van cultureel attaché mr. Chen Yajun van de Chinese ambassade en burgemeester Arnoud Rodenburg en wethouder Tineke van Nimwegen van de gemeente MiddenDelfland. Mr. Chen Yajun sprak namens de Chinese ambassade over de bijdrage die porselein heeft geleverd aan de vriendschap tussen China en Nederland.

Vanaf de 16e eeuw kwam met het porselein de Chinese cultuur Europa binnen.

Burgemeester Rodenburg verhaalde over de relatie van het ambachtswerk met zijn gemeente. “Tineke van Gils maakt Slow Ceramics, die de efficiency van het leven op het platteland weerspiegelt. Ik ben er trots op dat Midden-Delfland een kunstenaar heeft van dit formaat. De werkwijze van Van Gils sluit prachtig aan bij Cittaslow.

Niet alleen door haar ambachtelijke aanpak, maar ook vanwege het feit dat zij lokale, streekeigen materialen gebruikt.”

Wethouder Tineke van Nimwegen sprak over de ambassadeursrol die kunstenaars

zoals Tineke van Gils vervullen en die getuigt van de liefde voor hun dorp, stad of streek.

De tentoonstelling Made in China komt voort uit de uitnodiging die Tineke van Gils in 2010 vanuit China ontving om in Dehua (Fujian) 100 verschillende theepotten te komen maken van het Blanc de Chine porselein. Zij werd hiervoor gevraagd omdat zij op een andere wijze dan de in China gebruikelijke, bleek te kunnen werken met dit materiaal. Het resultaat was een originele collectie theepotten die in China lovend werd ontvangen. De serie is eerder tentoongesteld in Shanghai. Zie ook KERAMIEK 6-2010.

Made in China. Tineke van Gils Keramiek,

Etie van Rees, Vlooiend hondje, 1954; roodbakkende aardewerk, kleurig beschilderd; h. 7 cm. ©Foto Gavelers Auctioneers Amsterdam

Rijksstraatweg 16, NL-2636 AX Schipluiden, t +31 (0)15-3808191; info@tinekevangils.com.

Open: tot en met 4 juni woensdag, zaterdag en zondag 13.00-17.00 uur, na 4 juni op afspraak. Tot en met 31 augustus 2011. www.tinekevangils.com

Veiling keramiek Etie van Rees Gavelers Auctioneers gaat op maandag 20 juni een bijzondere collectie Etie van Rees veilen. Voorafgaand aan de veiling is de collectie nog een keer in haar geheel te zien tijdens de kijkdagen op zaterdag 18 juni en zondag 19 juni. Niet alleen de keramiek, maar ook haar schilderijen en grafiek bieden een exclusieve kijk in de indrukwekkende, utopische fantasiewereld van Etie van Rees.

Fabelachtige droomwezens kenmerken het eigenzinnige werk van de oorspronkelijk Nederlands-Indische Etie van Rees (18901973). Als autodidactisch kunstenaar verbeeldde zij op figuratieve en authentieke wijze haar Oosterse levenshouding in verschillende media. Centrale thema’s hierin zijn onder meer dromen, mythes, de kosmos en de eenheid tussen mens en natuur. Etie van Rees wordt gezien als een belangrijke vertegenwoordiger van de Nederlandse grafische en keramische kunst van de vorige eeuw.

Een groot deel van de te veilen stukken uit Etie’s rijke oeuvre is onderdeel van de nalatenschap van Elisabeth Bredius.

Zij was sinds de oorlogsjaren een goede vriendin van Etie van Rees en groot bewonderaar en collectioneur van haar

creaties. Op haar beurt liet Elisabeth Bredius de verzameling na aan Nederlands grootste keramiekverzamelaar J.W.N. van Achterbergh. In samenwerking met de Stichting van Achterbergh Domhof veilt Gavelers Auctioneers de collectie in de Spring Sale.

Op dezelfde dag wordt een omvangrijke particuliere collectie van maar liefst zeventig kavels Nederlands art nouveau en art deco aardewerk geveild. De verzameling is in enkele decennia met veel zorg bijeengebracht. De collectie biedt een fraaie dwarsdoorsnede van het aardewerk dat in het begin van de 20ste eeuw werd vervaardigd. Keramiek uit de toonaangevende aardewerkfabrieken als het Haagse Rozenburg, de Amsterdamse firma Distel, de Wed. Brantjes uit Purmerend, Potterie Kennemerland uit Velsen, de Fayencefabriek en Ram uit Arnhem en het Utrechtse St. Lukas en Mobach zijn opgenomen in de collectie.

De vertegenwoordigde kunstenaars zijn onder meer Theodoor Colenbrander, Bert Nienhuis, Chris Lanooy, Sam Schellink, Chris van der Hoef en Theo Nieuwenhuis.

Een van de topstukken is gemaakt door Nieuwenhuis: een bijzonder fraaie peervormige vaas met ingegrifte takken en vlinders, uitgevoerd bij de Distel rond 1915.

Weer recordbedrag voor Chinese vaas Een bijzondere Famille Rose goud gedecoreerde vaas uit, vermoedelijk, de republikeinse periode (20ste eeuw) heeft in maart bij Sotheby’s in New York 18 miljoen dollar opgebracht. De vaas had een richtprijs van 800 -1.200 dollar. Er streden 7 bieders om de vaas die uiteindelijk is verkocht aan een telefonische bieder. De vaas was onderdeel van de veiling van Chinese keramiek en kunstvoorwerpen van J.T. Tai & Co. Na meer dan 9 uur veilen heeft de collectie 36.3 miljoen dollar opgebracht.

Sotheby’s, De Boelelaan 30, NL-1083 HJ Amsterdam, t +31 (0)20-5502206 / +31 (0)6-29325206, www.sothebys.com

Veiling Collectie keramiek Etie van Rees en Nederlandse art nouveau en art deco. Gavelers Auctioneers, Concertgebouwplein 7, NL-1071 LL Amsterdam, t +31 (0)20-6701186. Kijkdagen 18 en 19 juni 2011 11.00-17.00 uur, veiling 20 juni 2011, vanaf 10.00 uur. www.gavelers.com De Chinese vaas van 18 miljoen dollar.

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

23

De museumcollectie 7 Museum voor Moderne Kunst Arnhem

door teja van hoften

Toen ik voor dit artikel een bezoek bracht aan het Museum voor Moderne Kunst Arnhem (MMKA) werden op die dag ook enkele performances uitgevoerd onder de noemer To Be Present met onder andere de psychologische ondervraging van het leven zelf van Daniëlle van Vree en het steeds opnieuw opzoeken van de grenzen van haar eigen tengere lichaam van de Ierse Sandra Johnston. Naar aanleiding van een workshop onder leiding van een van de performers, Anet van de Elzen, waren er ook enkele performances te zien van studenten van ArtEZ - Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem.

Toen ik op de eerste verdieping de sieradententoonstelling True Colours bekeek – waaronder een serie mooie keramische sieraden waarover later meer – werd mijn aandacht getrokken door het

geluid van brekende keramiek. Een blik over de balustrade op de vloer van de koepelzaal verschafte mij een prachtig nabeeld.

In een spiraalvormige cirkel lag een eenvoudige kimonoachtige jurk waaruit zich een lange sjerp ontrolde te midden van een spoor keramische scherven van witte en terrakleurige klei.

Voor mij symboliseerde Denys Blacker hier de situatie van de keramiek. Heel voorzichtig werd het gewaad, met plaatjes klei er op vastgenaaid, in een cirkel op de grond neergelegd, waarna de kunstenares erin kroop en onder het geluid van krakende en uiteenspattende keramiek zich langzaam inrolde. Bij mij kwam het woord afscheid boven drijven.

Zoals in het collectieplan 2008 - 2012 wordt aangegeven, wordt zowel de collectie oude keramiek (van voor 1900) als de collectie hedendaagse vrije keramiek als afgerond beschouwd en ik vermoed dat binnen de collectie vormgeving keramiek een kwetsbare positie heeft. De afgelopen jaren was de aandacht vooral op de sieradencollectie gericht.

Het begin van de collectie keramiek

Kirsten Spuijbroek, Halssieraad (detail), 2009; porselein, zilver; l. 70 cm.

Aankoop 2009.

24

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

De collectie keramiek van na 1900 is van het MMKA en komt voort uit die van het Historisch Museum Arnhem (HMA), samen Gemeente Musea Arnhem vormend, ondergebracht in twee gebouwen maar met een organisatie en een directeur. De verzameling keramiek is grotendeels tot stand gekomen door het legaat (in 1922) van de Arnhemse baron Van Verschuer. Via schenkingen en legaten van Gelderse burgerij en adel is deze uitgebreid van Delfts aardewerk en oosters – vooral Chinees – porselein tot kannen en kruiken van Duits steengoed en serviezen van Nederlands en Europees porselein. Daarnaast is er een grote collectie 18e-eeuwse Arnhemse faience (1759-1770).

Niet te verwarren met de Arnhemsche Fayencefabriek (19071934), die ook goed is vertegenwoordigd en waarvan de collectie binnenkort wordt aangevuld met een grote verzameling van een privé-verzamelaar in Arnhem. Om deze collectie sieraardewerk te kunnen plaatsen in een breder verband zijn regelmatig vazen en schalen verworven van andere toonaangevende fabrieken als Amstelhoek, Amfora en Rozenburg. Bij deze laatste heeft Theo A.C. Colenbrander (1841-1930), een belangrijke ontwerper die lange tijd in en om Arnhem heeft gewoond en gewerkt, van 18851892 zeer vernieuwend werk laten uitvoeren. Maar zijn beste werken kwamen van Plateelbakkerij Ram in Arnhem, waarvan ook een groot aantal objecten in de collectie aanwezig is. Het expressieve werk wordt gekenmerkt door een sterke en trefzekere vlakverdeling, heldere kleuren en grillig gegroeide vormen.

Bijzonder zijn ook de biscuitvormen die het MMKA van hem in bezit heeft. Zij dienden als voorbeeld voor de decorateurs. Een driedimensionaal schetsboek als het ware, waar hij met potlood

Linksboven: Etie van Rees, Dierfiguur, 1910; chamotteklei; h. 22 cm. Aankoop 1964. Rechtsboven: Klaas Gubbels, Vaas met afbeeldingen van koffiekannen, 1998; aardewerk; h. 34 cm. Aankoop 1998. Onder: Peter Hoogeboom, halssieraad Moeder Dao, 1995; keramiek, zilver, koper; 25 x 5 x 2,5 cm. Aankoop 1998. Foto Tom Haartsen.

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

25

Theo A.C. Colenbrander, Biscuit vazen, ca. 1921-1925; aardewerk plateel; grootste h. 20 cm. Productie Plateelbakkerij Ram Arnhem.

werken na een aantal conflicten over de kwaliteit, welke vanwege bezuinigingen niet meer geleverd kon worden.” Inderdaad zijn de latere kleuren zoveel minder krachtig en intens, bijna pastel en op een aquarellerende manier geschilderd en dus ook minder dekkend.

Figuratie en realisme

Theo A.C. Colenbrander, Drie vazen, ca. 1925; aardewerk plateel; h. 26,5 cm.

Productie Plateelbakkerij Ram Arnhem. Legaat 1935.

op de een maal gebakken vormen tekende. De biscuit is zo poreus dat het de lijnen en kleuren meteen opneemt. Het voordeel van direct tekenen op de drager was dat het decor toegesneden kon worden op de vorm. Hoge vormen konden smalle motieven krijgen die een aantal keren rondom werden herhaald. Bij bredere vormen of vlakke schalen waren andere patronen mogelijk.

Colenbranders beheersing van het vak was zo groot dat hij in een keer de lijnen op de klei zette, zonder gebruik van hulpmiddelen als een liniaal. Met vaste hand trok hij grillige lijnen over de vorm. De vlakken werden vervolgens met waterverf ingekleurd of voorzien van instructies over de te gebruiken glazuren. Het verhaal gaat dat Colenbrander zelf met een stok in de werkplaats rondliep en als het werk niet aan zijn kwaliteitseisen voldeed, hij het persoonlijk kapot sloeg. “Hij was toen al in de 80”, verontschuldigt Eveline Holsappel, conservator toegepaste kunst 20e en 21e eeuw, zich. “Maar juist met het ouder worden heb je geen tijd meer voor compromissen en zo stopte hij in 1925 met

26

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

Zoals ieder in de eigen boekenkast een voor anderen onzichtbare logica van ordenen hanteert, herken ik in het tijdelijke depot enkele kleine clusters gefragmenteerde tijdsbeelden. Zo ook de ‘bruine’ collectie figuratieve, vrije keramiek uit de jaren zestig en zeventig met Lies Cosijn (1931), Etie van Rees (1890-1973), Harm Kamerlingh Onnes (1893-1985) en Hans de Jong (1932-2011). Deze sluit goed aan bij het collectiebeleid van de moderne collectie van het MMKA, dat zich vooral richt op vormen van realisme. Ook het werk dat ik hier zie van Maggi Giles (1938), Nikolaas van Os (1950) en Marion Askjaer Veld (1943) past hier goed in.

Verbeeldende kunst is de term die het MMKA hanteert om te verwijzen naar de relatie tussen kunst en realiteit zonder direct een associatie op te roepen met een bepaalde stijl of discipline.

De werkelijkheid ondervragen, waarbij identiteit, lichamelijkheid en het vrouwzijn de belangrijkste items zijn. Zo ligt er op het glooiende grasveld van de beeldentuin een vorig jaar door de conservator hedendaagse kunst, Mirjam Westen, aangekocht meterslang glazen beeld van Maria Roosen (1957), een gigantische druiventros samengesteld uit roze, witte en bruine borsten.

Table top Ook de relatie met de stad Arnhem speelt een rol bij de aankoop­ criteria. Zo zijn de goede opleidingen Productontwerp en Mode van de Academie voor beeldende kunst en vormgeving Arnhem de aanleiding geweest, dat men sinds de jaren 80 heeft besloten zich wat betreft de vormgeving te concentreren op sieraden en ‘table top’, zaken die gemaakt zijn voor de gedekte tafel, gebruiksgoed dus. Zo is er in het depot ook werk te zien van de uit Arnhem afkomstige vormgever Dick van Hoff (1971), die bekend is om zijn meubels en kachels. Zijn keramische vazen lijken uit kartonachtige laagjes te zijn opgebouwd en hebben door deze materiaalontkenning een dubbelzinnige relatie met de werkelijkheid. De moderne computergestuurde vormgeving van de klassieke modellen versterkt de vervreemding.

Van de in Arnhem wonende kunstenaar Klaas Gubbels (1934) zijn niet alleen schilderijen, grafiek en beelden, maar nu ook keramiek aangekocht. De uitgeknipte kan als een platte boom met een lange takketuit van ijzer in de tuin verwijst al naar keramiek.

De silhouetkan op de keramische vaas maakt het spel met de werkelijkheid compleet. Bovista is een robuust theeservies van

De beide tentoonstellingen True Colours en Remember me laten zien hoe ook in dit museum de grenzen tussen de verschillende collecties vervagen

Barbara Nanning (1957) uit 1987, waarbij de koppen hun schotel lijken te willen ontlopen. Daarnaast zijn er van haar hand enkele sculpturale schaalvormen.

Sieraden In de jaren zestig zochten ook sieradenmakers aansluiting bij de beeldende kunst en kwam de vernieuwing in een stroomversnelling. Van de nadruk op de niet-edele materialen en de vorm kwam men op aandacht voor de inhoud, het concept.

Het verhaal werd belangrijker dan bijvoorbeeld het materiaal of de draagbaarheid. Zo is er ook een aantal prachtige keramische sieraden in de collectie van het museum opgenomen. Zoals het halssieraad van Peter Hoogeboom (1961), een snoer aardewerken miniatuur kruikjes met de openingen naar de hals van de drager toe. Als sculptuur bevalt ze me beter dan als sieraad, omdat bij het dragen alleen de witte eivormen nog zichtbaar zijn en je het rood van de binnenkant verliest. De eerder genoemde tentoonstelling True Colours, new traditional jewellery is een tweejaarlijkse internationale ontwerpwedstrijd op het gebied van het hedendaagse sieraad, die behalve Amsterdam en Idar-Oberstein nu ook Arnhem aandoet. Dit keer gaat het om kleur bekennen, je ware aard tonen. Het thema is dankzij de veelkleurigheid van de samenleving ook sociaal maatschappelijk op te vatten.

Traditionele sieraden uit allerlei verschillende culturen zijn vaak als uitgangspunt gekozen om tot nieuwe vormen te komen. Zoals Totally Dutch van Maryvonne Wellen (1985), een keramische broche waar door middel van moderne technieken zoals de SLS (Selective Laser Print) het traditionele Zeeuwse knoopje nieuw leven wordt ingeblazen. Judith Bloedjes (1968) vond haar bron dichter bij zichzelf, in de knopendoos van haar oma. Haar porseleinen knopen kunnen ook als broche gedragen worden. Zodra de gaatjes met het vastnaaien door draad met elkaar verbonden worden, verklaren de zo ontstane borduurwerkjes de namen zoals Elk huisje heeft zijn kruisje en Grote Beer.

Afscheid en een nieuw begin Misschien werd het melancholieke gevoel van afscheid, waardoor ik tijdens het bekijken van de sieradententoonstelling overvallen werd, mede veroorzaakt door de andere tentoonstelling Remember me die nog tot en met 21 augustus te zien is in de koepelomloop. Deze gaat over dood en herinnering. Er zijn werken uit de eigen collecties oude, moderne en hedendaagse kunst en vormgeving rond deze thematiek samengebracht. Zowel het oudste stuk, een zogenoemde Seelenurn, een vaasvorm uit de 6e eeuw voor Christus met een gat in de bodem om de ziel te kunnen laten ontsnappen, als het jongste – een rouwsieraad van Kirsten Spuijbroek (1981) – zijn beide van

keramiek. Kirsten studeerde in 2009 af aan ArtEZ hogeschool voor de kunsten met een serie rouwsieraden. Ze doopte bloemen in de vloeibare, zwarte porseleinaarde, waarvan na het stoken alleen nog de afdruk in de medaillons achterbleef. Vanitassymbolen verworden tot draagbare emoties. Omdat men tegenwoordig nauwelijks meer aan iemand kan zien of hij in de rouw is, wilde ze een nieuwe interpretatie geven van de 19e-eeuwse traditionele rouwsieraden, waarin vaak het haar van de overledene werd verwerkt.

De beide tentoonstellingen True Colours en Remember me laten zien hoe ook in dit museum de grenzen tussen de verschillende collecties vervagen en dat, uitgaande van een bepaald concept, de verschillende conservatoren samenwerken. Zoals onlangs nog was te zien in de tentoonstelling Zoo op zolder in het HMA over dieren in de kunst, waar men ook volop gebruik maakte van de collectie van het MMKA. Ook nodigt men soms een kunstenaar uit om in het depot rond te kijken en zijn of haar eigen tentoonstelling samen te stellen, vaak in combinatie met het eigen werk zoals dat ook in het Zeeuws Museum gebeurt. Het is verrassend hoe de kunstenaar kiest, dwarsverbanden legt en toch een heel andere manier van denken heeft dan een kunsthistoricus. Zo heeft vormgever Ineke Hans (1966) in 2010 de tentoonstelling MindSets samengesteld. Toen is tevens de laatste aankoop keramiek gedaan: een streng ogend servies van zwart porselein, waarbij alle onderdelen uit dezelfde mallen van pvc-buizen zijn samengesteld.

Ineke Hans gebruikt slechts 5 vormen ( 3 formaten cilinders, een bochtstuk en een ‘dop’) die als een keramisch modulair systeem onderling verlijmd kunnen worden tot een volledig servies, tulpenvazen, koffiepotten en een vijfarmige kandelaar. Het zwarte pigment veroorzaakt bij het gegoten porselein vervormingen, die aan elk object een soort handgemaakt en uniek karakter meegeven, anders dan je bij een modulaire (industriële) productie zou verwachten.

Hoewel in verband met de nieuwbouwplannen voor het cultuur­ centrum Rijnboog, waar straks het MMKA samen met de schouwburg, filmhuis Focus en het educatief centrum Domein als cultuurcluster wordt ondergebracht, het afscheid van deze prachtige locatie voor velen zwaar zal vallen, zal er dan meer ruimte zijn om de collectie goed te kunnen tonen.

Eveline Holsappel werkt op dit moment aan het nieuwe collectie­ plan voor na 2012 en hoopt zeker meer aandacht te besteden aan keramiek, maar wel in relatie tot de huidige collecties van zowel vormgeving als beeldende kunst.

Museum voor Moderne Kunst Arnhem, Utrechtseweg 87, NL-6812 AA Arnhem, t +31(0)26- 3775300. Open: dinsdag t/m vrijdag 10.00-17.00, zaterdag, zondag en feestdagen 11.00-17.00 uur. www.mmkarnhem.nl

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

27

Lut Laleman, Intersection V, 2010; handopbouw met rolletjes porselein en inlegwerk van witte en zwarte porselein; h. 3,5 cm, Ø 33 cm en h. 3,5 cm, Ø 37 cm.

Lut Laleman: Keramiek als de ‘Haute Couture’ van de Design door Peggie Breitbarth foto’s Lut Laleman en Koen Demuynck

Met veel succes beweegt zij zich in de wijde wereld van internationale competities en tentoonstellingen op gebied van keramiek en design. Ons gesprek vindt eind maart plaats. Er lopen op dat moment drie tentoonstellingen. Een in Parijs bij galerie Hélène Porée, een in Brussel, Prijsbeesten in de Design Vlaanderen Galerie, en een in München, de Gallery of Prizewinners in Galerie Handwerk. In mei volgen er nog drie, ditmaal in Bremen (Galerie Hilde Holstein), Karlsruhe (Eunique- Arts and Crafts) en het museum van Herstal.

De Belgische keramiste Lut Laleman (1958) is in korte tijd doorgebroken. Haar oorspronkelijk beroep is apotheker.

Aanvankelijk nog als hobbyist meldde zij zich bij de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in haar woonplaats Dendermonde bij de afdeling Schilderkunst. Na drie jaar schilderen vervolgde zij haar studie met keramiek. Docent en

28

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

inspirator was Frank Steyaert, een autoriteit in de keramiek in Vlaanderen. Vanaf 2004 exposeert zij wereldwijd. In een kast liggen stapels catalogi van internationale keramiekwedstrijden waar zij geselecteerd werd. Kecskemét (Hongarije), Korea, Vallauris (Frankrijk), Höhr-Grenzhausen (Duitsland, Westerwaldmuseum), Nyon, Luik om maar enkele te noemen.

In 2009 won ze de prestigieuze Beierse Staatsprijs in München.

“Kijk, vroeger maakte ik dit”, wijst ze. Vroeger? In 2005? “Ja, voor mij is dat vroeger, het gaat zo snel.” Een van haar laatste werkstukken is een conische vorm van gepolijst graniet met daarin een keramische vaas. “Jazeker, ik beeldhouw ook af en toe. Eigenlijk begonnen om meer techniek tot mijn beschikking te hebben, mallen te leren maken en zo.” Inmiddels heeft zij ook die opleiding voltooid. En hoewel zij zich geheel op haar plaats en nog lang niet uitgespeeld voelt in de keramiek, sluit zij niet uit in de toekomst nog dergelijke combinaties te maken.

Momenteel heeft zij haar handen vol met het maken van haar grote, dubbel gelaagde schalen in haar specifieke werkwijze met wit en zwart porselein.

Links: Lut Laleman, Cilinders, 2009; handopbouw met rolletjes porselein; h. 23 cm, Ø 9 cm. Foto Koen Demuynck. Rechtsboven: Intersection VI, 2010; handopbouw met rolletjes porselein en inlegwerk van witte en zwarte porselein; h. 3,7 cm, Ø 26,5 cm en h. 3,7 cm, Ø 30 cm. Rechtsonder: Intersection VI, 2010 (detail).

Krimpfactor Wanneer we haar werk willen omschrijven zijn de steekwoorden wit-zwart, geometrie, ritme en uiterste verfijning van toepassing.

Lut Laleman bouwt al haar werk met de hand op. In feite maakt zij gebruik van het aloude principe van het stapelen van ringen.

Het gaat daarbij om ragfijne porseleinen draden in wit en zwart, die zowel voor de vorm als voor het concept dienen. De vorm is altijd gebaseerd op de cirkel of op doorsnijdingen daarvan. Door de draden in kleine stukjes te snijden ontstaan de bouwstenen (slechts enkele vierkante millimeters groot!) voor ritmische patronen. De complexiteit van de patronen en het formaat van de vormen vragen veel geduld. Dat een en ander technisch om precisiewerk gaat, spreekt vanzelf. De krimpfactor van de witte en de met bodystains zwartgekleurde klei verschilt, waardoor er veel denkwerk over de regelmatige verdeling van zwart en wit moet gebeuren. Met een kleipers en een mesje verwerkt zij duizenden dunne draden en minieme stukjes porselein. Het afgewerkte object is in ongebakken toestand uiterst broos en het droogproces moet heel zorgvuldig en langzaam verlopen.

Daarmee kan zij vormen, lijnen en delen tegen elkaar uitspelen.

Hoewel haar werk naar de vorm dicht bij het gebruiksvoorwerp staat, is het toch niet helemaal de bedoeling haar schalen op te sieren met fruit of iets dergelijks. Wanneer de schaal zich in ongerepte staat laat bewonderen, ontvouwen zich de ritmische patronen van de zwarte en witte lijnen en blokjes onder invloed van de belichting. Wanneer men van standpunt verandert, veranderen de patronen mee. Wat dat betreft is er een verwantschap met wat eens als Op Art furore maakte. Maar men kan ook denken aan bepaalde weefsels (bijvoorbeeld die van het Venetiaanse Missoni) of zelfs ambachtelijk vlechtwerk.

Over haar werk en de keuze van de door haar gebruikte vormen en de beperking tot zwart en wit, zegt ze te streven naar een synthese van eenvoud en complexiteit. En hoewel zij natuurlijk weet dat zwart en wit optisch niet als kleuren gerekend kunnen worden, beschouwt zij ze wel als zodanig. Wit is voor haar de meest minimale kleur die bestaat. De combinatie zwartwit beschouwt zij als het meest contrastrijke kleurenpalet.

Lut Laleman, Little Genesis, 2010; handopbouw met rolletjes porselein en inlegwerk van witte en zwarte porselein; h. 3,5 cm, l. 18 cm, d. 11,5 cm. k

e R a M i e k

3|

j u n i

2011

29

Lut Laleman, Zonder titel, 2007; handopbouw met rolletjes porselein en inlegwerk van witte en zwarte porselein; zwart h. 7,5 cm, Ø 20 cm; wit h. 11 cm, Ø 18,5 cm.

Foto Koen Demuynck.

Lut Laleman: “Keramisten geven rechtstreeks vorm met hun handen.”

Soms presenteert zij haar schalen als duo, waarbij de over­ lapping van een denkbeeldige derde cirkel basis voor het patroon wordt. In esthetisch opzicht sluit haar werk aan bij de kunst van Minimal Art en, in Nederland, de Nulgroep. Net als bijvoorbeeld Jan Schoonhoven hanteert zij een geometrie die de aard van het materiaal en de hand van de kunstenaar in zijn waarde laat.

Tastbaar betrokken Eigenlijk tot haar eigen verbazing wordt zij vaak geselecteerd voor tentoonstellingen en prijsvragen die onder de noemer Vormgeving en Design opereren. Voor deelname aan een gepland designevenement moest zij formuleren wat de bijdrage van de keramist aan design zou kunnen zijn. Een moeilijke kwestie aangezien de grenzen van design met de mode mee lijken te bewegen en een vaste definitie niet bestaat. Al redenerend vanuit haar eigen praktijk kwam zij tot de volgende overweging: “Keramisten geven rechtstreeks vorm met hun handen.” Zij illustreert dat met de talrijke werktekeningen in haar atelier. Ook toont zij de tekeningen met de ritmische patronen

30

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

die de kleine blokjes zwart en wit zullen vormen. “Maar”, zegt ze, “eenmaal aan het werk, is alles anders of technisch niet haalbaar. Je moet voortdurend je ontwerp bijstellen. Als keramist ben je tastbaar betrokken bij je creatie.”

Anders dan bij design levert zij als keramist altijd een eigenhandig product en kan zij met haar arbeidsintensieve werkwijze, die een wezenlijk onderdeel van het eindresultaat vormt, onmogelijk een massaoplage realiseren. En dus zegt zij: “Unieke, eigenhandig gemaakte objecten kan men een beetje zien als de ‘Haute Couture‘ van de Design.”

Lut Laleman, De Dammenlaan 15, B-9200 Dendermonde, t +32 (0)52-220445; lutlaleman@hotmail.com; www.designvlaanderen.be Lut Laleman exposeerde diverse malen in Nederland, o.a. bij Galerie Carla Koch in Amsterdam (2006), St. Joseph Galerie in Leeuwarden (2007, 2009), Loes & Reinier International Ceramics in Deventer (2010) en in ’s-Hertogenbosch (2011).

Wilma Selten in haar atelier. Foto Jeanne Rossen.

Wilma Selten: inspiratie langs de Waal

door Cor Knoester

In het atelier van Wilma Selten staat een vitrinekast die op een archeologische afdeling niet zou misstaan. “Lopend langs de Waal bij lage waterstand werd ik verrast door allerlei materialen die tussen de kribben waren aangespoeld”, vertelt zij.

“Gebruiksvoorwerpen en onderdelen van diverse elementen lagen voor het oprapen. Dat deed ik dan ook, dozen vol! En een selectie ervan stalde ik uit in deze kast, omdat in de halfvergane toestand waarin de objecten verkeren een schoonheid schuilgaat die mij boeit.”

De rafelranden, die in de loop van lange tijd door het rivierwater aan de voorwerpen zijn veroorzaakt, en de gaten die erin zitten, laten volgens Wilma zien dat verval niet alleen een negatieve klank hoeft te hebben. De ontstane lijnen en vlakken en hun onverwachte verbuigingen maken deel uit van een eenvoudig en tegelijk complex ontwerp waardoor zij zich al jaren laat inspireren. “Daarnaast laat ik me inspireren door de vormgeving van moderne sieraden. Regelmatig kom ik in een galerie voor hedendaagse sieraden, waar ik geboeid word door het ‘componeren’ van lijnen en vlakken in de ontwerpfase. Mijn vormenwereld sluit daarbij aan.”

Van omhoog tot geometrisch Bij haar studie aan de Koninklijke Academie voor Kunst en Vormgeving in ’s-Hertogenbosch (1979-1983) merkte Wilma Selten

Wilma Selten, Ring in een ring, 2010; porselein; 35 x 25 x 25 cm. Foto Ton van Eupen.

(Uden, 1947) dat zij bij het algemene vak beeldhouwen het liefst klei als materiaal koos. De technische problemen die zij daarbij tegenkwam, kon zij bijna altijd oplossen met hulp van de afdeling Keramiek van de opleiding. “Klei is het meest ongevormde materiaal dat er bestaat. Het materiaal kent wetmatigheden die ik bewust zoek en die voor mij duidelijke grenzen stellen.” Later volgde een stipendium voor een vervolgstudie aan het EKWC in Heusden.

Het vroege werk van Wilma Selten bestaat voornamelijk uit opgaande vormen van steengoedklei (en ingewassen oxides) met ergens een horizontaal ‘hart’. De objecten zijn heel smal en vrij lang en onregelmatig van samenstelling zonder gladde afwerking. Ze staan alleen of met z’n tweeën in paarvorm. In een volgende fase krijgen deze vormen een ‘dakje’ en ontstaat een tafelvorm. Een ‘gebrekkige’ tafel heeft soms een stoel nodig om overeind te blijven in een totaalobject. Hier is reeds het aspect van onvolmaaktheid en verval te zien waardoor zij zich steeds meer laat beïnvloeden.

Vervolgens ontdekt Wilma porseleinklei waarmee zij sindsdien is blijven werken. “Je kunt er heel dun mee werken, het is heel gevoelig en teer, hagelwit en pikzwart, eigenlijk onhandelbaar.”

De (drink)kopjes uit die periode zijn dan ook uiterst dun.

“Zoekend naar meer vormmogelijkheden met dit materiaal ging ik kartonnen restvormen verbuigen tot vlakken die ik daarna in porselein probeerde vorm te geven.” Hierbij stond zij steeds

Wilma Selten, Twee rechthoeken met spiegelende lijn, 2010; porselein; 30 x 23 x 18 cm. Foto Ton van Eupen.

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

31

Boven: Wilma Selten, Cilinders met vierkant, 2011; porselein; 45 x 25 x 20 cm. Foto Jeanne Rossen. Onder: Spiegelende driehoeken, 2010; porselein; 48 x 42 x 15 cm.

Foto Ton van Eupen.

32

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

voor verrassingen, o.a. door de invloed van de oven. “Die heeft duidelijk een eigen wil die ik niet wens te beheersen.

Integendeel, de verbuigingen die tijdens het (ondersteboven) stoken ontstaan, zorgen voor contrasten die het geheel juist spannend maken.” Een volgend verrassingselement wordt gevormd door het willekeurig gebruik van twee kleuren porselein door elkaar. Die zorgen voor een veelheid van vlakken in een object, bijvoorbeeld een vaasvorm, die het totaal boeiender maakt en de aandacht bij het kijken langer vasthoudt. Grote variatie is er bovendien door het werk op meerdere manieren te kunnen plaatsen.

Er volgt een periode waarin Wilma in haar composities speelt met lijnen en cirkels.

In staafjes, krullen en half doorgesneden holle lussen zien de objecten er telkens weer anders uit. In haar laatste werk vormen de vlakken samen een raamwerk en vertonen aldus ‘een spel van lijn en vlak’. Intussen hebben de opgaande vormen gaandeweg plaatsgemaakt voor geometrische figuren als rechthoek, vierkant, driehoek en cirkel als basis voor haar keramische objecten.

Kettingvorm In het huidige werk van Wilma komt de kettingvorm regelmatig voor, afgeleid

van ringen en kettingen bij de sieraden.

Zij rolt daarvoor zowel witte als zwarte porseleinklei in grote plakken uit en snijdt die in ongelijke stukken. Vervolgens mengt zij beide kleuren op willekeurige wijze tot een nieuwe plaat waaruit het object zal worden gevormd. Daarbij worden de hechtingsplaatsen duidelijk zichtbaar gelaten, zodat ongelijke rafelranden de compositie iets eigens geven, als een verwijzing naar de kwetsbare onvolmaaktheid van wat is blootgesteld aan natuurlijke elementen. Op het moment dat de ene ‘schakel’ rechtop kan blijven staan, wordt een volgende ‘schakel’ er doorheen geplaatst. In de oven worden diverse onderdelen ondersteund door vuurvast dekenmateriaal om inzakken van het vochtige, tere object te voorkomen.

Het geheel wordt meteen op de ovenplaat gezet, zodat later het drogen en afkoelen zonder verdere aanrakingen kan plaatsvinden. Alleen krimpend materiaal kan tegelijkertijd worden gestookt. “De oven heeft het laatste woord bij de uiteindelijke vormgeving; vervormingen van het dunne materiaal zorgen regelmatig voor verrassingen.” Wilma stookt elk object éénmaal en gebruikt geen glazuur voor de afwerking. Voor een samengestelde compositie worden de diverse onderdelen aan elkaar gehecht met behulp van siliconenkit.

Wilma Selten, Afrastering, 2010 (ontwerp); porselein; 18 x 12 x 4 cm. Foto Ton van Eupen.

Reflectie Nog steeds heeft Wilma contact met enkele studiegenoten van destijds. “Wij bespreken elkaars werk en volgen de ontwikkelingen daarin. Gezamenlijke tentoonstellingsbezoeken zijn leerzaam en verrijkend. En altijd zijn wij aanwezig op de feestelijke opening van elkaars exposities.

Soms exposeren wij ook gezamenlijk.”

Het werk van Wilma is verkrijgbaar in enkele galeries en tijdens de open dagen in haar atelier. Ook werkt zij in opdracht en soms vraagt het bedrijfsleven om werk in oplages. Opvallend is steeds haar voorkeur voor contrasten. De toepassing van twee kleuren porselein, voornamelijk zwart-wit, is daar een voorbeeld van. Ook een bewust nastreven van imperfectie door vertekeningen in kleur en afwijkingen in de regelmatige maatvoering wijzen daarop. En de eerder genoemde zichtbaar toegepaste ‘rafelige’ hechtingen verraden Wilma’s spel met begrippen als afbraak en verval en haar spot met ernst en strengheid.

Wilma Selten, Van den Havestraat 16, NL-6521 JS Nijmegen, t +31 (0)24-3605157; wgmselten@versatel.nl

Wilma Selten, Trapladder, 2010 (ontwerp); porselein; 15 x 4 x 4 cm. Foto Ton van Eupen.

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

33

KERAMIEK BOEKEN Berkman en Janssens - A mon seul Désir “Dit is mijn cadeau, daar word ik echt vrolijk van”, riep Annie Brouwer-Korf over haar afscheidscadeau bij haar vertrek als burgemeester van Utrecht. In juni 2010 is in Park Leeuwesteyn in Leidsche Rijn het kunstwerk A mon seul Désir van Berkman en Janssens onthuld. Het is een ruim twaalf meter lange betonnen bank met ingelegde kleurige keramische tegels. Op het midden van de bank staat – bij wijze van rugleuning – een figuratieve, stalen beeldengroep van dieren. Deze dieren zijn moderne bewerkingen van de dieren die voorkomen op de beroemde middeleeuwse tapijtenreeks La Dame à la Licorne. De ruikende en proevende aapjes, de kijkende pauwen en de luisterende haas verbeelden op allegorische wijze de zintuigen: smaak, geur, zicht en gehoor. Want dankzij onze zintuigen zijn we

in staat elkaar te ontmoeten. De keramische tegels met bloemmotieven vormen als het ware een bloemtapijt onder de beelden. Met het park als context markeert de bank een plek om samen te komen of juist alleen te zijn, een plek om te ontmoeten, om veilig te zijn. Het kunstwerk is een sprookjesachtige vertaling van de wens van oud-burgemeester Annie Brouwer-Korf die eind 2007 afscheid heeft genomen van de gemeente Utrecht.

Het is in Utrecht gebruikelijk om bij een dergelijk afscheid geen cadeaus in ontvangst te nemen, maar een cadeau aan de stad te geven. Bijdragen van particulieren en ondernemers maken dit mogelijk. Mevrouw Brouwer wilde de bijdragen bestemmen voor een kunstwerk in Leidsche Rijn waarin de combinaties veiligheid, jongeren en kunst tot uiting moesten komen. Dat werd de bank

van Berkman en Janssens. Het hele project is opgenomen in het goed verzorgde boek A mon seul Désir dat met foto’s en teksten een beeld schetst van het verloop van het project, maar ook over de drijfveren van Annie Brouwer, een achtergrondverhaal over De ontmoeting der zinnen en het scholenproject rond de totstandkoming van het beeld.

Piet Augustijn Berkman en Janssens - A mon seul Désir. Uitgave gemeente Utrecht, 2010 ; 72 pag. full colour. Te bestellen via de website www.berkman-janssens.nl; prijs E 15,- incl. verzendkosten.

…Een eigenzinnig bestaan - Keramiek van Alda Brunenberg, deel 1 en 2.

Voor mij ligt een bijzondere uitgave: een tweetal vierkante, in linnen gebonden boeken, 25 bij 25 cm, over de keramiek van Alda Brunenberg. Beide boeken zijn tweetalig (Nederlands/Engels) en stijlvol en zorgvuldig vormgegeven. Deel 1 is rood van buiten met een opdruk in donkerblauwe letters, de binnenzijde en het schutblad zijn donkerblauw. Deel 2 is qua vormgeving omgekeerd: blauw van buiten, rood van binnen. Samen vormen ze een prachtig geheel. Beide delen bevatten naast een aantal artikelen een groot aantal foto’s van keramisch werk van Bunenberg zowel als van haar cursisten.

Opvallend zijn de enthousiaste en lovende beschrijvingen van haar eigenzinnige keramisch werk én van haar persoonlijkheid als docent en cursusleider. Een titel als Alda Brunenberg is voorbeeldig spreekt boekdelen. Het voorwoord van deel 1 is van de voorzitter van de Stichting Alda Brunenberg. Deze is door haar vrienden en vriendinnen in het leven geroepen met als doel haar dat deel van het boek ter gelegenheid van haar 60ste verjaardag aan te bieden. Voor deel 2, 10 jaar later

34

k

e R a M i e k

3|

j u n i

2011

verschenen, nam zij zelf het initiatief. Als kunstenaar is Brunenberg een laatbloeier.

Ze begon in 1984 toen ze als 49-jarige al een aantal carrières achter de rug had: verpleegster, zakenvrouw en moeder van twee kinderen. “Een zeer bewogen leven.

Je zou denken: vanwaar die drang om kunstenaar te worden? Het antwoord is natuurlijk dat ze het altijd al was” (Rob Kars, deel 2). In 1987 slaagde Brunenberg aan de Academie Beeldende Kunsten Maastricht waar ze tot haar pensioen docent werd. Na haar pensionering bleef zij actief als cursusleider; met succes, getuige de lovende beschrijvingen van een aantal cursisten in deel 2 (2010). Een van de vele uitspraken: ”Onze inspirerende lerares van zo’n honderd cursisten.

Ieder jaar opnieuw. Altijd vol aandacht”.

Alda’s eigen werk is veelzijdig: objecten van keramiek, gewaagde constructies in metaal, objecten en stapelingen in de combinatie keramiek/metaal. Ze waagt zich zelfs aan de combinatie keramiek/ hout/metaal/textiel. Haar objecten en sculpturen zijn vaak basaal qua vorm: ronde schalen, kubusvormen, bolvormen,

massief en vaak geglazuurd in aardetinten.

De gemengde producten vallen op door felle tegengestelde kleuren. Naast al die eenvoudige, stoere vormen is er een aantal zorgvuldig uitgewerkte, kleurige wapenschilden en een wandreliëf te bewonderen: twee familiewapenschilden behorend bij verzorgingshuizen in Weert en een gemeentewapen op de gevel van het Weertse stadhuis.

Guus Schipperheijn Koos van de Wouw (eindredactie), … Een eigenzinnig bestaan - Keramiek van Alda Brunenberg. Weert, 1999. 96 blz., kleurenillustraties. ISBN 90-803413-2-0.

Dit boek werd elf jaar later gevolgd door: Koos van de Wouw, Toos Corby, … Een eigenzinnig bestaan … 2 - Keramiek van Alda Brunenberg.

Weert, 2010, uitgave in eigen beheer, 94 blz., kleurenillustraties. ISBN 978-90-816152-1-1 De boeken kosten E 20,- per stuk. Ze zijn te bestellen bij Foto Weert (www.fotoweert.nl) en Tiendschuur Weert, t +31 (0)495-525610.

Peter Sprangers - De kunst van De Gruyter De kruidenierswinkels van De Gruyter zijn al geruime tijd uit het straatbeeld verdwenen. Toch herinneren velen zich nog de koffiegeur, de fraaie tegeltableaus, de 10% korting en het Snoepje van de Week. In 1818 begon Piet de Gruijter een handel in zaden en granen in ’s-Hertogenbosch en vanaf 1896 bouwde Jacques de Gruijter het gruttersbedrijf uit tot een landelijke onderneming. De verkoopformule voor de eigen kwaliteitsproducten in eigen winkels was erg succesvol en leidde tot een kruideniersimperium van meer dan 550 winkels met 7500 werknemers. De Gruyter werd het grootse winkelbedrijf in levensmiddelen met het grootste aantal filialen. Omstreeks 1960 ging het bergafwaarts tot in 1977 het doek viel.

Het boek De kunst van De Gruyter, handel en keramiek in Utrecht en elders gaat

over succes in zaken en over kunst. De Gruyter gaf vanaf eind negentiende eeuw opdrachten voor wand- en geveldecoraties aan vooraanstaande faience- en tegelfabrieken in Nederland. Exotische en sprookjesachtige taferelen in de winkels voerden de klanten mee naar de plekken waar de producten vandaan kwamen.

Gelukkig zijn veel (delen) van ex- en interieurs bewaard gebleven, maar ook advertentie- en ander reclamemateriaal is in allerlei archieven te vinden.

Bijzondere winkelpuien en interieurs met tegeltableaus zijn in het boek bij elkaar gebracht. Er is ruime aandacht voor de voormalige De Gruyter-winkel aan de Bemuurde Weerd Oostzijde 3 in Utrecht, die nog bijna in de originele staat (1911) verkeert, inclusief de tableaus. Maar ook winkels in Den Bosch, Amsterdam, Dordrecht en Rotterdam komen aan

bod. En natuurlijk worden de diverse tegeltableaus, met invloeden van art nouveau en art deco, uitvoerig behandeld.

Piet Augustijn Peter Sprangers: De kunst van De Gruyter, handel en keramiek in Utrecht en elders. Begijnekade 18 Uitgevers, Begijnekade 18, NL-3512 VV Utrecht, t +31 (0)30-2316618.

Genaaid, soft cover, 128 pag.’s, ruim 200 foto’s, formaat 20 x 25,5 cm, prijs E 19,95. Te koop in de boekwinkel of te bestellen bij de uitgever.

ISBN 978-90-78019-30-5.

Couzijn van Leeuwen - werkboek karton 32 cm breed, 22,5 cm hoog en 2 cm dik is het boek over de beeldende kunst van Couzijn van Leeuwen die, behalve in zowel poëtische als navrante maar altijd onverwachte teksten, verhaalt over wat hem boeit. Nadrukkelijker aanwezig is het uit karton opgebouwde oeuvre. Dit doet onder andere denken aan een oerwoud, een tropische waranda en ruimtes van Piranesi of Gaudi.

Ruim 1200 gram zwaar steekt de kracht van deze uitgave vooral in het feit dat het uiterlijk van dit boek in het verlengde ligt van een uit karton opgebouwde wereld. Voor verzamelaars van bijzondere uitgaven is het boek qua esthetische en uitzonderlijke vormgeving interessant.

Voor mensen met liefde voor papier en karton is het boeiend omdat het schier eindeloze mogelijkheden biedt. En voor keramisten is het verrassend, dat objecten die op het eerste gezicht op keramiek lijken, bij nader inzien ook uit karton blijken te zijn vervaardigd.

Geactiveerd door de werkwijze van de Homo Ludens Couzijn van Leeuwen, heeft een team hooggekwalificeerde vaklieden – boekontwerper, lithograaf, drukker en boekbinder – ieder voor zich de grenzen afgetast naar de mogelijkheden om in het platte vlak het ruimtelijk werk van Couzijn zo dicht mogelijk te benaderen.

De kunstenaar zelf beschrijft dit proces met: ‘Ik ben in de gelegenheid een boek samen te stellen, een boek over al mijn werken in papier en karton. Dat dient gestructureerd te gebeuren. En daar zit de moeilijkheid, want mijn werk en mijn manier van werken kenmerken zich vaak door een organische wildgroei.’

Dankzij het vrijstaand maken van het beeld ziet het resultaat er met al het spontane plakken en knippen toch helder uit. De diepte die in de modellen steekt komt op een realistische manier tot uiting in de afbeeldingen die soms met zichtbaar crêpetape achteloos op de bladzijden zijn geplakt. Allerlei handgeschreven

teksten, hier en daar spontaan doorgestreept, zijn over de pagina’s gestrooid. Paginering ontbreekt.

De aard van de reliëfdruk op het gekartonneerde omslag, de strakke omvang van het blok en de bindwijze die in winkels niet vaak wordt vertoond, maken ook van een gesloten exemplaar een lust voor het oog.

Ieneke Suidman Couzijn van Leeuwen en Adrie Colpaart: Couzijn van Leeuwen – werkboek karton.

Uitgave Stichting Boardkarton, 2010. Oplage 750 exemplaren. ISBN 9-78-90925-49-06.

Prijs E 45,-

k

e R a M i e k

3|

j u n i

2011

35

Hans de Jong. Foto Theo Lode de Leede, 1999.

In memoriam: Hans de Jong (1932-2011)

door Paul Kuyer en Guus Schipperheijn

Op 11 maart overleed Hans de Jong. Hij was de schepper van een indrukwekkend oeuvre met een geheel eigen gezicht dat in musea en particuliere collecties in binnen- en buitenland vertegenwoordigd is. Dit tijdschrift hebt u mede aan hem te danken: hij stond aan de wieg van de NVK en was de tweede voorzitter. J.W.N van Achterberg meende dat het “ongepast” is meer van De Jongs “levensloop mede te delen dan (…) uit het curriculum vitae valt af te lezen” gezien diens “bescheidenheid en reserve” (V.A., zie literatuuropgave). Ook Dorris Kuyken, gewezen conservator bij Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam, vond De Jongs “uitgesproken voorkeur als persoon niet op de voorgrond te treden” te respecteren”. “Maar niet helemaal”, voegde zij daar direct aan toe. “Het zou immers jammer zijn het weetgrage publiek geheel in het duister te laten over de veelzijdige mens“ achter het belangrijke oeuvre (1992).

Dit stukje over Hans de Jong, de gentleman onder de keramisten (Mieke Spruit-Ledeboer, 1992) en ‘poëet temidden van de Nederlandse keramiek’ (H.R.), is geschreven in de geest van Dorris Kuyken. De Jong komt er zelf in aan het woord en velen die hem en/of zijn werk kenden.

Scheppingsdrang Al vroeg openbaarde zich De Jongs scheppingsdrang. “In zijn jeugd had hij grote belangstelling voor poppentheater: de totaliteit van de voorbereidingen, het maken van poppen en decors en daarna de voorstelling zelf.” (Keramiek 3-2002).

Adriana Baarspul sprak met hem in 2002 over een inleiding bij een tentoonstelling die zij op zijn verzoek zou houden.

Kort daarna schreef hij haar: “Wat mezelf achteraf opvalt is, dat ik altijd met de nieuwsgierigheid van een kind onbekende wegen ben ingeslagen, zoals blijkt uit mijn niet te temmen ‘knutselwoede’ in mijn jongensjaren. Het scheppen van eigen werelden en figuren, wat tot uitdrukking kwam in de tabletop-fotografie. Ik maakte een bepaalde scène met decor en personages op een tafel om daar vervolgens een foto van te maken, een niet bestaande werkelijkheid.” Hij studeerde

36

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

korte tijd medicijnen. “Ik heb in mijn studententijd veel tijd besteed aan een poppentheater waarvoor ik ook alle poppen heb gemaakt en dat is, geloof ik, het begin geweest van het gekleurde beeldhouwwerk.” (V.L.). In 1954 schreef hij zich in bij het Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs (de latere Rietveld Academie) in Amsterdam. Zijn leraar beeldhouwen adviseerde hem keramiek te gaan doen. “Dat sloeg bij mij aan”. Hij hield van keramiek omdat het duurzaam is (V.A.).

Het werk In een toelichting op zijn werk uit 1982 schreef De Jong dat hij uitgaat “van de gedachte, dat het vat één van de meest typerende vormen van keramiek is”. Daarom maakt hij steeds eenvoudige holle basisvormen zoals cilinder, blok en bol. Op de kunstnijverheidsschool ging men ervan uit dat de functie de vorm bepaalt en het decor de functie. Hierop reageerde De Jong door “de oppervlaktebewerking met (ingekraste pk/ gs) tekeningen en later met stempels te laten bijdragen tot de definiëring van het voorwerp” (1982). De Jong heeft in de kleine 50 jaar dat hij als kunstenaar werkte een zeer breed en gevarieerd oeuvre gemaakt. Mieke Spruit-Ledeboer schrijft dat zich in zijn werk “geregeld verrassende vernieuwingen” voordoen. “Bijna altijd is de natuur de inspiratiebron.” (M.S. 2). Direct na zijn afstuderen maakte hij ‘semi-gebruiksgoed’, maar al snel wijdde hij zich geheel aan het vrije werk (V.A.) waarmee hij zich een grote naam verwierf : fantasiedieren, ‘verregaand gestileerde’ mensfiguren, op zaden, vruchten en groei geïnspireerde objecten, tegels … Het oeuvre is zo (omvang)rijk dat hier twee voorbeelden volgen. In een rubriek onder redactie van Friggo Visser schrijft een ongenoemde redacteur dat De Jong in het begin van de jaren ’80 “een steeds monumentalere, strakkere vormgevingskant opging”. Kleur (die in het vorige werk een beperkte rol speelde) kwam centraal te staan. Hij werkte daarbij met sjablonen en bediende zich van majolica en “een erg mooie tinglazuur”. Zo ontstonden “tere blauwe, groene en paarsrode tinten” (V.G.). Deze objecten behoren tot het abstracte deel van De Jongs oeuvre. Aan het eind van zijn carrière maakte De Jong monumentaal ogende gestileerde dier- en mensfiguren van

Hans de Jong, Vlinder, 1967; steengoed; h. 67 cm. ©Foto Gavelers Auctioneers Amsterdam, 2010. www.gavelers.com

Hans de Jong, Large standing ceramic figure with impressed and incised patterns, 1977; steengoed; h. 54,5 cm. ©Foto Gavelers Auctioneers Amsterdam, 2010. www.gavelers.com

rode klei, met een grafische decoratie, spaarzaam met kleur bewerkt en gepolijst. Zij maken een monumentale indruk. In 2003 stopte hij met werken. Zijn werk noemt Dorris Kuyken in 1992 “decoratief, beschouwend, spitsvondig, meelevend, geestig en grandioos van verhouding, maatvoering en techniek.”

Interpretatie “Ik kan alleen die dingen maken die ik leuk vind, zonder iets te willen betogen of te bedoelen”, vertelde De Jong (V.A.). “De enige bedoeling van mijn plastiekjes is dat zij ergens een plaatsje krijgen en dat de koper er plezier aan beleeft.” (V.L.). Zijn humor, speelsheid, rijkdom aan ideeën en zijn ‘creatief uitgangspunt’ bepalen dat plezier. Het uitgangspunt is ‘min of meer’ verwant aan dat van Cobra: “het teruggaan naar een spontane werkwijze, waar het kinderlijke, simpele en ongecompliceerde heel dicht tegenaan ligt.” (V.A.). Een uitgave in eigen beheer uit 1982 gaf hij een citaat mee uit De kleine Prins van Antoine de Saint-Exupéry.

De ik-figuur zegt naar aanleiding van zijn tekening, die wat op een hoed lijkt: “Mijn tekening stelde geen hoed voor maar een boa-constrictor die bezig is een olifant te verteren.” (1982). In zo’n benadering passen geen zwaarwichtige theorieën. Naar aanleiding van de duidingsdrang van critici en verzamelaars merkte hij op: ”Misschien doen zij er beter aan mij helemaal niet au serieux te nemen.” Op Van Achterbergs mening dat het werk Vleervaas Lunétique polyinterpretabel was, reageerde De Jong met: “Oh! Nou het is maar wat men er in ziet.” Zijn opmerking “Verzamelaars zien de wonderlijkste dingen, ook in mijn werk” (V.A.), had hij aan den lijve ervaren. Eens verklaarde een collectioneur dat het werk Het gele paard de trekken vertoonde van Yvette Guilbert (een schone zangeres/cabaretière door wie Toulouse Lautrec beïnvloed was). Hierop had De Jong geen weerwoord (B.S.).

Hans de Jong, Plastiek van een hen, 1979, handgevormd steengoed, gestempeld en geglazuurd; h. 28 cm, b. 8 cm, d. 9,8 cm. Collectie Gemeentemuseum Den Haag.

Foto Gemeentemuseum Den Haag.

de persoon. “Moet men het De Jong-beeld met een woord karakteriseren – en dat is eigenlijk de bedoeling van deze tekst – dan keert het woord distinctie telkens weer op de tong terug.

Aangeboren distinctie.” Maar gelukkig kleurt zij het beeld verder in. “De jong is een trouwe vriend.” In de 40 jaar dat zij hem toen kende, hoorde zij nooit “een onvertogen woord over een ander mens”. Zij ervoer hem als “eindeloos” onderhoudend, informatief. Hij kon “puntigheden debiteren, maar nooit ten koste van een ander” (1992). Jan de Rooden en Johnny Rolf, met wie hij ruim 40 jaar bevriend was, schetsen een soortgelijk beeld.

Hij was een groot kenner van literatuur, toneel en muziek. De natuur die hem in vrijwel al zijn werk inspireerde, had zijn grote liefde. “Hans is ook een verwoed tuinier geweest. Hij werkt in elke nieuwe plek waar hij gaat wonen nieuwe tuinontwerpen uit.”

(CCC).

Het werk van Hans de Jong is afgesloten. Zijn ‘niet bestaande werkelijkheid’, die hij bestendigde in keramiek, leeft voort.

Literatuur * (V.A.) J.W.N. van Achterberg: Omtrent bakbeesten en Vuurlanders. Rotterdam, 1976. * (1992) Hans de Jong. Z.p., 1972. Opstellen van Mieke Spruit-Ledeboer en Dorris Kuyken bij zijn 60ste verjaardag. * (H.R.) Hans Redeker: Hans de Jong. NRC Handelsblad 5-11-1976. * (Keramiek) Cor Knoester: Hans de Jong, geïnspireerd door literatuur en natuur.

Keramiek 3-2002. * (V.L.) H.F. van Loon: Hans de Jong zonnig keramist. De Telegraaf, 20-1-1961. * (1982) Hans de Jong, z.p., 1982. Eigen uitgave met toelichting op de ontwikkeling van zijn werk. * (M.S.2) Mieke G. Spruit Ledeboer: Nederlandse keramiek 1975-1985.

Amsterdam, 1985. * (V.G) Ongenoemde auteur; uit de rubriek Van Gogh & Co, onder redactie van

Tot slot Dorris Kuyken geeft in haar bijdrage aan het boek uit 1992, uitgegeven naar aanleiding van zijn 60ste verjaardag, een warm portret van De Jong. We zagen hoe groot haar bewondering voor zijn werk is, niet minder groot is haar bewondering voor

Friggo Visser. Schitterende keramiek van De Jong in Sögel. Winschoter Courant 13-4-1984. * (B.S.) Bertus Schmidt: Hans de Jongs fantasie daagt onze fantasie uit. Het Vrije Volk, 22-10-1976. * (C.C.C.) Capriolus Collectable Ceramics, online galerie.

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

37

Keramiek Agenda

AIJEN Galerie Pictura Aijenseweg 16b t +31 (0)485-341970 www.galeriepictura.nl Open: di t/m za 14-17 uur t/m 18 juni: o.a. keramiek van Janneke Bruines

AMERSFOORT Kerámevo Langegracht 14 t +31 (0)33-2582878 www.keramevo.nl Open: wo t/m za 11-17.30 uur, za 11-17 uur, 3e zo v.d. maand 14-17 uur 1 t/m 30 juni: gast op tafel is Janneke de Regt 1 t/m 31 juli: gast op tafel is Frans Verheijen permanent: o.a. Lilian Wiebier, Wekie Bos, Marian Timmer e.a.

Open: di t/m vr 11-18 uur, za 11-17 uur t/m 4 juni: Brandpunt Terra Keramiekfestival, georganiseerd door Galerie Terra Delft i.v.m. 25-jarig bestaan. Op diverse locaties in Delft: Het Prinsenhof, De Oude Kerk, Museum Tétar van Elven en Galerie Terra Delft 11 juni t/m 13 augustus: Groepsexpositie NL Design

Loes & Reinier International Ceramics Korte Assenstraat 15 t +31 (0)570-613004 www.loes-reinier.com Open: wo t/m vr 11-18 uur, za 11-17 uur, 1e zo v.d. maand 12-17 uur 1 t/m 14 juni: galerie gesloten 19 juni t/m 30 juli: Ana Rosenzweig

Ana Rosenzweig, Deventer

Alligt De Vliet 8, t +31 (0)321-337838 Open: ma t/m vr 9-17 uur en op afspraak permanent: Kitty Korver/ KIKO

De Boerenschuur in de Tuinen van Mien Ruys Moerheimstraat 84 www.mienruys.nl Open: di t/m za 10-17 uur, zo 12-17 uur t/m 1 juli: Paradijsvogels en andere gevederde vrienden, o.a. keramiek van Keramiek@venture

DELFT Galerie Terra Delft Nieuwstraat 7 t +31 (0)15-2147072 www.terra-delft.nl

38

K

e r a m i e k

3|

j u n i

Kunst-galerie en Beeldentuin Oudenhoven Rietberglaan 12 t +31 (0)57-8641493 www.oudenhoven.nl permanent: Paz Sanz Fle

GEERSDIJK

DEDEMSVAART

2011

Kunstbureau Albion Putti (op locatie) Toegangsgebouw Remonstrantse kerk Coehoornsingel 14 t +31 (0)50-8501707 www.albionputti.nl Open: ma t/m vr 9-16.30 uur 14 juni t/m 26 augustus: Jan Reemeijer

Galerie Patio Voltastraat 16 t +31 (0)71-3626040 Open: op afspraak permanent: diverse keramisten o.a. Olav Slingerland, Edward van Vliet en Jan Kamphuis

Atelier Frederik’s Hoeve Molendijk 94 t +31 (0)181-320225 Open: za 10-16 uur en op afspraak permanent: Ada AndreaeHelder

PEIZE Galerie Zône Nieuwstraat 17b t +31 (0)71-5126307 www.galeriezone.nl Open: wo t/m vr 12-18 uur, za 10-17 uur, zo 13-17 uur permanent: Jolanda Verdegaal, Annika Delfos en Marianne Hensel

MILL Jan Reemijer

HEEMSTEDE

HEENVLIET

EPE Galerie De Witte Voet Kerkstraat 135 t +31 (0)20-6258412 www.galeriedewittevoet.nl Open: woe t/m za 12-17 uur, 1e zo v.d. mnd 14-17 uur t/m 29 juni: Netty van den Heuvel

OUDENHOORN

Het Kunstbedrijf Raadhuisstraat 56a t +31 (0)23-5474499 Open: wo t/m za 13-17.30 uur t/m 4 juni: Hanneke Bruijnjé

DRONTEN Galerie ArtOlive Cultuurpark Westergasfabriek Polonceaukade 17 t +31 (0)20-6758504 www.galerie.nl Open: ma t/m vr 11-17 uur, zo 13-17 uur permanent: o.a. keramiek

LEIDEN

DEVENTER

AMSTERDAM European Makers Gallery Spiegelgracht 2A t +31 (0)20-6223088 www.europeanmakers.nl Open: do t/m za 12-17 uur en op afspraak permanente expositie met werk van Europese kunstenaars Uitgelicht: Dylan Bowen (UK)

GRONINGEN

Beeldentuin Ravesteyn Korte Welleweg 1 t +31 (0)6-15266092 (na 13 uur) www.beeldentuinravesteyn.nl Open: do t/m zo 12-17 uur t/m 19 juni: o.a. keramiek van Fija Ossewaarde

HOEVEN Ceramics and Glaze Heul 7A t +31 (0)165-504185 www.ceramics-glaze.com Open: za + zo 14-17 uur en op afspraak t/m 30 juni: Annelies van Tetering

LAGE ZWALUWE

Hofstede Galerie Lijn 3 Provincialeweg 1 t +31 (0)113-850609 www.galerielijn3.nl Open: do t/m zo 11-17 uur en op afspraak permanent: Jan Cupido

Galerie en Beeldentuin ’t Onderhuis Flierstraat 81 d t +31 (0)168-482813 Open: wo t/m za 13-17 uur, elke 2e en 3e zo v.d. maand 13-17 uur en op afspraak t/m 4 juni: Carla Rovers en Sonja van Dijk

GOUDA

LEEUWARDEN

MuseumgoudA Achter de kerk 14 t +31 (0)182-331000 www.museumgouda.nl Open: di t/m vr 11-17 uur, za + zo 12-17 uur t/m 26 juni: Gebakken beesten enzo

Keramiekmuseum Princessehof Grote Kerkstraat 11 t +31 (0)58-2948958 www.princessehof.nl Open: di t/m zo 11-17 uur t/m 30 oktober: 10.000 x Happiness

Kasteel Tongelaar Tongelaar 12 en 16 www.kunstcollectiefmill.nl Open: za 28 en zo 29 mei 11-17 uur. Daarna alle zo 11-17 uur t/m 14 augustus: Dynamiek, leden Kunst­ collectief Mill keramisch werk o.a. Gerda Arts

NIJMEGEN

De Paardestal Hooghaar 1 t +31 (0)50-5032003 www.paardestal.de Open: vr + za 10-17 uur en op afspraak t/m 25 juni: Uit de klei getrokken. Nonette Determeijer, Anneke Harting, Margreet Huisman, Martijn de Meijer, Grietje Nieuwhof, Geke Prins

PURMEREND Kerkhof-Galerie en Beeldentuin Overweersepolderdijk Kerkhof Overweertsepolderdijk 24 t +31 (0)299-423026 Open: vr t/m zo 13-17 uur t/m 19 juni: Annelies Pont en Ellen Rijsdorp

Keramisch atelier Toon Thijs Krayenhofflaan 45 t +31 (0)24-3778832 www.toonthijs-keramiek.com Open: do + vr 14-17 uur, za 10-17 uur en op afspraak permanent: Toon Thijs en vele anderen

NOORDWELLE (Westerschouwen) Hoeve Den Haerd Rampweg 24 t +31 (0)6-16332273 www.kunstschouw.nl Open: dagelijks 10-17 uur 18 t/m 26 juni: Fija Ossewaarde

OLDEBERKOOP Kunstruimte Hiemstra Oosterwoldseweg17 t +31 (0)516-452222 Open: vr t/m zo 13-17.30 uur en op afspraak t/m 12 juni: Reflection Diverse internationale keramisten

OOSTVOORNE Atelier Imago Orchislaan 6 t +31 (0)181-484182 www.atelierimago.nl Open: op afspraak permanent: Kobi van der Kooi

Ellen Rijsdorp

ROODESCHOOL LITI Galerie/Pottery Laanweg 1 t +31 (0)595-412548 www.lindabouter.nl www.urnen-engedenktekens.nl Open: op afspraak In de Pottery: wadden­ keramiek en urnen + graftekens permanent: Linda Bouter en Tiny Bouter-Snijders

ROTTERDAM Galerie Thyade Kleine Beer 17 (Alexandrium I) t +31 (0)10-4506362 www.thyade.nl Open: di t/m do 10.30-17.30 uur, vr 10.30-21 uur, za 10-17 uur en 1e zo v.d. maand 12-17 uur permanent diverse keramisten

De redactie is niet verantwoordelijk voor on­juiste vermelding van gegevens. Het is raad­zaam de galerie of het museum dat u wilt bezoeken te bellen. Beeldmateriaal wordt uit­­­sluitend retour­gezonden bij insluiting van een aan uzelf geadresseerde en gefran­keer­de enveloppe. Opgave tentoonstellingen vóór 10 juni sturen naar Indra Kamerling-Schakelaar, Van Beuningenlaan 22a, NL-3953 BR Maarsbergen. t +31(0)343-444469. E-mail: xkeramiek@ziggo.nl

t/m 11 juni: Colja de Roo, Henk Bloks, Ank van der Wel, Ank van der Kwaak Heksenvuur Nieuwe Crooswijkseweg 50a www.heksenvuur.nl Open: op afspraak permanent: Heike Rabe Theemaas Kareldoormanstraat 469 t +31 (0)10-4111213 www.theemaas.nl Open: di t/m za 9-17.30 uur, zo 12-17 uur t/m 2 juli: Jan van den Bosch 3 juli t/m 13 augustus: Natascha Rieter

TEGELEN

TJERKWERD

WOLVEGA

DUITSLAND

Keramiekcentrum Tiendschuur Kasteellaan 8 t +31 (0)77-3260213 www.tiendschuur.net Open: di t/m za 14-17 uur, zo 11-17 uur t/m 3 juli: Het keramisch bedje voor de asperge.

Collectie aspergeschalen van Herman van Ham

Galerie ArtiSjok Kerkstraat 19 t + 31 (0)515-579193 www.artisjok.nl Open: do t/m za 13-17 uur en op afspraak t/m 1 nov.: Famkes Feestje. o.a. keramiek van Ada Stel

Hannie Mein Keramiekgalerij Frisaxstraat 12 t +31 (0)561-614545 Open: ma 13.30-18 uur, di t/m vr 9.30-18 uur, do 9.3021 uur, za 9.30-17 uur t/m 30 juni: Jolanda Oosting, Els Klarenbeek, Lydie Knol-Gunnink, Leo Maarleveld, Christine Merjenburgh

BREMEN

WARMOND Galerie De Pomp Dorpsstraat 38 t +31 (0)71-3011109 Open: wo 14-16 uur, vr 15-17 en 19-21 uur, za 12-17 uur, zo 13-17 uur

Collectie Herman van Ham

SCHIMMERT Keramiekgalerie De Kunstwinkel Hoofdstraat 65 t +31 (0)45-4042206 Open: wo + zo 12-18 uur en op afspraak t/m 31 juli: Ineke Verhagen, Annet Bentvelzen, Corrie Raven, Mieke van den Hoogen, Ank Uitenbroek, Marion Backus en Charlotte Nefs.

TEXEL

AMERIKA CHICAGO

WORKUM Galerie Ada Stel It Sùd 32 t +31 (0)515-579193 www.adastel.nl Open: do t/m za 13-17 uur t/m 31 oktober: Sjer Jacobs

Dubhe Carreno Gallery 118N. Peoria Street, 2nd Floor Open: di t/m vr 10.30-17.30 uur, za 11-17 uur 15 juli t/m 28 augustus: Maria ten Kortenaar

ZETTEN

De Cocksdorp Eiland Galerij, Postweg 72 t +31 (0)222-311214 www.eilandgalerij.nl permanent: Kerstin Edelmann Oosterend Blazerstraat 4 t +31 (0)222-318879 permanent: Nesrin During

Ada Stel

t/m 8 juni: Petra Kaak In ’t Keldertje: t/m 30 juni: Stefan Sluiter

NVK-leveranciers-korting Op vertoon van uw NVK-lidmaatschap ontvangt u leve­ran­ciers­­­ korting bij de hieronder vermelde leveranciers. De korting is zowel voor werkende als buitengewone leden van de NVK. • Colpaert, Gent (België) • de Hazelaar art supplies, Soest • Keramikos, Haarlem • De Beeldhouwwinkel, Zutphen • De Beeldhouwwinkel, Scheveningen • Firma Ministickers, Den Haag

Galerie Hilde Holstein Schnoor 5-7 Open: ma t/m vr 11-18 uur, za 11-16 uur t/m 18 juni: Maria ten Kortenaar

• Mojokeramiek, Gorredijk • Robbelien BV, Swalmen • Silex, ’s-Hertogenbosch • Snijstaal BV, De Kwakel • Toma Keramiekovens, Volkel • Ve-Ka Industrie Keramische Grondstoffen BV, Dreumel • Ve-Ka Ovenbouw BV, Dreumel

Galerie de Sleedoorn Piersonstraat 11, www.sleedoorn.nl Open: vr 19-21 uur, za + zo 14-17 uur 3 t/m 26 juni: o.a. keramiek van Yvonne Halfens Maria ten Kortenaar

Mini’s In deze rubriek kunnen kleine niet-commerciële adver­tenties worden op­ge­ nomen, met een maximum van twee maal per jaar voor een adver­­­tentie met dezelfde strek­king. Opgave Mini’s bij Indra Kamerling-Schakelaar, Van Beuningenlaan 22a, NL-3953 BR Maarsbergen. t +31(0)343-444469.

E-mail: xkeramiek@ziggo.nl De uitgever van dit blad heeft geen bemoeienis met de inhoud van de advertenties en de kwaliteit van het gebodene.

Voor com­­­mercieel adver­teren: tijdelijk per e-mail xkeramiek@ziggo.nl.

Opgave voor 10 juni.

Tarieven per 9 regels: Cursusaanbod: per regel meer: Te koop aangeboden/gevraagd: per regel meer:

Cursusaanbod Vier bijzondere zomerworkshops van maandag 15 t/m vrijdag 19 augustus 2011.

1. Beeldend staal olv Ton Lammers 2. 2 en 3 D werken met textiel olv Nynke van Amersfoort 3. Fotografie, tekenen en schilderen olv Gerdien Wolthuis Paauw en Janus Metsaars 4. Passie in kunst en cultuur olv Jana Waarts Tijd: 10.00-12.30 uur en 13.3015.00 uur. Cursusgeld: E 250,- excl. materialen incl. koffie/thee en lunch.

NVK-LEDEN ¤ 11,35 ¤ 0,90 gratis ¤ 1,80

NIET-LEDEN ¤ 22,70 ¤ 1,80 ¤ 11,35 ¤ 1,80

Inschrijven voor 28 juni 2011. Meer informatie: centrum voor de kunsten de Aleph in Drunen, t +31 ( 0)416-320500 of kijk op www.de-aleph.nl

Gevraagd KP 107 PORSELEIN in poeder of als body. Deze is niet meer leverbaar en heb dus nog steeds geen goed alternatief.....

Wie heeft er nog een restant liggen?

Ik neem het graag van u over! Gerlach van Beinum, t +31 (0)6-24588868, gb@tiscali.nl

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

39

Werk Angelique Otten digitaal vastgelegd

Opstellen van Réflexion in de fotostudio van Tom Haartsen. Foto Wim Oudejans.

Foto opstelling bekijken. Foto Wim Oudejans.

Uitlichten voor de opname. Foto Wim Oudejans.

In mei 2010 behaalde Angelique Otten met haar werk Réflexion de eerste prijs op de eerste tentoonstelling met als thema Weerspiegeling van de Biënnale Nieuw land Nieuwe Klei. In paviljoen De Verbeelding in Zeewolde was een presentatie te zien van werk van 35 voor deze biënnale geselecteerde NVKleden. De selectiecommissie bestond uit Annemie Boissevain (eigenaar Galerie De Witte Voet Amsterdam), Bastienne Kramer (coördinator Keramiekafdeling Gerrit Rietveld Academie Amsterdam) en Job Meihuizen (programma manager Premsela.org Amsterdam). Er werden twee geldprijzen in de vorm van een stipendium (1250 en 750 euro) uitgereikt. De winnaars moesten deze stipendia besteden aan de bevordering van hun professionaliteit als kunstenaar. Eerst moesten de prijswinnaars hun plan inleveren en na uitvoering en verantwoording hiervan werd het stipendium uitgekeerd. Omdat de organisatie nogal wat tijd vergde, is er wat tijd verstreken om over deze prijs een gezamenlijk artikel te publiceren. Het artikel van tweede prijs winnaar Petri Voet stond in Keramiek 5-2010. In deze uitgave een artikel over de eerste prijswinnaar Angelique Otten.

zoek. Vanuit het door de organisatie opgelegde thema Weerspiegeling kwam ik weer bij het lijnenspel. Ditmaal lijnen in het werk zelf die weerspiegelen als lijnen op de grond. Wanneer je een lamp boven het werk hangt, zie je een reflectie van binnenuit terugkeren op de liggende vormen. Een bezoeker heeft dat letterlijk genomen.

Hij stapte naar voren om in het werk te kunnen kijken en verwoestte al achteruit stappend een aantal liggende vormen. Heel vervelend dat iemand zo onvoorzichtig is, maar ook een compliment voor het werk, dat uitnodigt om in het hart van het beeld te kijken. Gelukkig was de expositie door de NVK goed verzekerd. Ik vond het boeiend om met een thema te werken. Je wordt hierdoor gedwongen om vanuit je eigen visie ander werk te maken. Je komt op onverwachte oplossingen. Hierdoor kom je soms voorbij je eigen wereld en creëer je nieuwe mogelijkheden voor je werk.”

“Door het prijzengeld van de NVK ben ik in staat gesteld om professionele foto’s van mijn werk te laten maken. De geldprijs heb ik gebruikt om mijn werk van de afgelopen vijfentwintig jaar digitaal vast te laten leggen. Ik ben een aantal maanden bezig geweest collectioneurs van mijn werk te bezoeken, het werk mee te nemen, digitaal te laten fotograferen en weer terug te brengen. Hiervoor ben ik naar verschillende fotografen op diverse plekken in Nederland en in Frankrijk geweest. Het winnende werk Réflexion is vastgelegd door Tom Haartsen in Ouderkerk aan de Amstel. Het was erg boeiend en stimulerend om met de foto­ grafen te werken. Je kijkt samen zeer intens naar het werk. Je ziet hierdoor zelf ook weer andere dingen en dat is verhelderend. Een goede les voor beginnende kunstenaars: leg alles direct digitaal vast, ook ongebakken werk en koop een externe harde schijf van vele bytes speciaal voor je foto’s. Archivering voor jezelf, voor je galeriehouder en voor de subsidieverleners (als die nog bestaan), is van groot belang.”

“Mijn eigen site is even op non-actief gezet en zal weer ‘on-line’ gaan als 75% van mijn werk weer digitaal boven water is. Ook heb ik met een deel van het prijzengeld mijn website kunnen laten bijwerken door een professionele systeembeheerder. En samen met René Maas van ontwerpbureau Input hebben we de tekst van de site opnieuw bekeken en geredigeerd. Het is prettig om af en toe alles te archiveren, te catalogiseren en weer nieuw naar je werk te kunnen kijken. Let op mijn site: www. angeliqueotten.nl. Deze zal halverwege dit jaar geheel vernieuwd het licht zien.“

“In mijn werk zit altijd beweging”, zegt Angelique Otten (1962) over haar werk.

“Beweging in de gehele vorm of beweging in de structuur door middel van lijnenspel.

Dit lijnenspel kan ontstaan door het gebruik van dunne ringen of door middel van bewust gemaakte insnijdingen. Dit geeft dynamiek aan mijn werk en daarmee verbreek ik de verstilling die ik in de vorm Angelique Otten in overleg met René Maas van ontwerpbureau Input. Foto Wim Oudejans.

40

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

Angelique Otten, Réflexion, 2010; steengoedklei, handopbouw; h. 100 cm, Ø 100 cm. Foto Tom Haartsen.

K

e r a m i e k

3|

j u n i

2011

41

Reeds meer dan 40 jaar leveren wij in de Benelux de beste merken keramiekovens: zowel laag geprijsde ronde en vierkante schachtovens, als kleine en grote voorladers en wagenovens.

Gebruik onze langjarige ervaring, uitgebreide documentatie op aanvraag.

42

k

In Lier hebben wij de grootste keuze en voorraad in klei, grondstoffen, glazuren, penselen, draaischijven, strengpersen, stapelmateriaal, reservedelen voor alle merken ovens, regelapparatuur en niet te vergeten uitgebreide lectuur.

Voor Nederland:

Voor BelgiĂŤ:

SNIJSTAAL B.V.

N.V. VAN LEEMPUTTEN

Boterdijk 67, 1424 ND De Kwakel.

Telefoon: 0297 51 90 20 Fax: 0297 56 32 50 E-mail: info@snijstaal.com Website: www.snijstaal.com Dagelijkse verzendingen in de Benelux

Ondernemersstraat 9, B-2500 Lier.

Telefoon: 0032 3 4805272. Fax: 0032 3 4890657.

E-mail: vanleemputten@skynet.be Openingsuren: Van 9 u tot 12 u en van 14 u tot 17 u.

Vrijdag, zaterdag en zondag gesloten. Let op extra sluitingsdagen !

e R a M i e k

3|

j u n i

2011

k

e R a M i e k

3|

j u n i

2011

43