Keramiek nr. 5 Jaargang 2011

JAARGANG 37

|

NUMMER 5

|

OKTOBER 2011

TWEEMAANDELIJKS MAGAZINE VAN DE NEDERLANDSE VAKGROEP KERAMISTEN

Biënnale Nieuw land Nieuwe klei De tijdloze beelden van Mariëtte van der Ven Diatomeeën inspiratiebron voor Riet Bakker

Esther Stasse: Hollandse helderheid gaat soepel samen met Aziatische rust

10

28

32

Tine Deweerdt, Kleistructuur, 2008; porselein en steen­ goedklei; h. 16 cm, Ø 25 cm. Foto Jean Godecharles.

Mariëtte van der Ven, Das War, 2009; porselein, gespoten steengoed, Empire tafel; 135 x 73 x 43 cm.

Wim Delvoye, tegels op de onderkant van de ophaalbrug bij het Groninger Museum.

Redactioneel

Omslagfoto Esther Stasse, Vaasobject, 2010; geglazuurd steengoed; h. 48 cm, b. 30 cm.

“Een schilder werkt toch ook keer op keer met een vierkant of rechthoekig doek. Daar stelt niemand vragen bij”, is het commentaar van Tine Deweerdt op de veelgestelde vraag naar het waarom van haar komvormen. Deweerdt gaat uit van een basale komvorm. Voor haar is die vorm voldoende om haar verhaal te kunnen vertellen, om datgene wat ze wil zeggen en uitdrukken vorm te geven. De kom- of containervorm is voor veel keramisten een belangrijk uitdrukkingsmiddel: als vorm of als drager van een decoratie die het verhaal van de maker vertelt. Daar is niets mis mee.

De kom is al duizenden jaren oud en nog steeds weten kunstenaars de kijker te verbazen en te verrassen met de oneindige mogelijkheden van die vorm. Glaskunstenaar Willem Heesen (19252007) zegde tegen het eind van zijn carrière (rond 2000) de potvorm even vaarwel, omdat hij er genoeg van had. Nog geen twee jaar later merkte hij op dat de pot hem nog voldoende inspiratie bood om jarenlang mee door te gaan. Dat zie je bij vrijwel alle keramisten en glaskunstenaars die met de potvorm werken. Een onuitputtelijke bron van inspiratie. De tentoonstelling 1001 cups, die momenteel nog rondreist in Zwitserland en Duitsland, is daarvan een schitterend voorbeeld. Het verhaal van Tine Deweerdt is in deze uitgave van KERAMIEK te lezen.

Ook Esther Stasse maakt gebruikt van de containervorm. Zij ontwikkelt vazen die een monumentale en architecturale uitstraling hebben. Heel anders dan de komvormen van Deweerdt. Een grotere tegenstelling dan met de beelden van Mariëtte van der Ven is nauwelijks denkbaar. In vorm, maar ook in kleur. Deweerdt zou je als een brug tussen die twee kunnen zien: containervormen met een sculpturaal uiterlijk. In dit nummer van KERAMIEK komen ze allemaal aan het woord. Daarnaast is er weer veel nieuws op keramiekgebied en worden keramisten en keramisch kunstenaars opgeroepen om mee te doen aan de tweede aflevering van de Biënnale Nieuw land Nieuwe klei. Het thema Ondersteboven zal ongetwijfeld de nodige hoofdbrekens kosten. Ik wens u veel inspiratie en leesplezier.

Piet Augustijn

COLOFON Keramiek 5 (2011), zevenendertigste jaargang, is een uitgave van de Nederlandse Vakgroep Keramisten.

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

ISSN 1382-2039

R edactie Piet Augustijn, Annemiek Engels en Paul Kuyer.

R edactiesecretariaat Paul Kuyer, Ringdijk 16, NL-1097 AB Amsterdam. t +31(0)20-6937384 e-mail: kskeramiek@xs4all.nl H oofdredactie Piet Augustijn e-mail: redactie@nvk-keramiek.nl

M edewerkers aan dit nummer : Karla Beijersbergen, Peggie Breitbarth, teja van hoften, Indra Kamerling, Cecil Kemperink, Cor Knoester, Guus Schipperheijn.

A anmeldingen

abonnementen

adreswijzigingen

Administratie NVK, Billitonlaan 23-2, NL-7314 CN Apeldoorn, t + 31(0)55-5220407. e-mail administratie@nvk-keramiek.nl, Een abonnement omvat jaarlijks zes nummers.

Abonnementsprijs Nederland ¤ 34,- per jaar; studenten ¤ 23,- per jaar (voor drie jaar, bij opgave kopie van collegekaart meesturen).

Abonnementsprijs buitenland ¤ 40,per jaar. Los nummer Keramiek lopende jaargang ¤ 6,50; eerdere jaargangen ¤ 5,50 Alle genoemde prijzen zijn inclusief 6% BTW (de NVK is per 1-1-2011 ondernemer voor de omzetbelasting).

Het opzeggen van een abonnement dient schriftelijk te geschieden voor 1 november van de lopende jaargang.

36

39

Harm van der Zeeuw, Timboektoe, 2008; keramiek, bouten, bougies, veren; ijzeroxides, ijzersulfaten; 37 x 22 x 17 cm.

Riet Bakker, Diatomee, 2009, dubbelvorm; steengoed, 1250°C, met structuurglazuren, handgevormd; 35 x 11 x 10 cm.

4

Esther Stasse “ Mijn voorkeur gaat uit naar vertikale vormen omdat die het meest elegant, wellicht het meest vrouwelijk zijn. Maar soms heeft een stuk een wat meer horizontale vorm. Het zijn compacte vormen die licht en open moeten ogen.”

En verder…

8 Biënnale Nieuw land Nieuwe klei 14 Keramisch netwerk Almelo

10 Tine Deweerdt De komvormen ontlenen hun suggestie van bewegelijkheid aan het licht. De talloze blaadjes en de steeds wisselende richting waarin zij het licht ontvangen en weerkaatsen, veroorzaken een levendig licht- en schaduwspel.

16 Kort Nieuws 32 Groninger Museum

28 Mariëtte van der Ven In de beelden van Mariëtte van der Ven vloeien tijden, gebeurtenissen en betekenissen soepel in elkaar over. De resultaten zijn multi-interpretabel, universeel en tijdloos. Dragers van subtiel verstopte betekenissen die duidelijk zijn voor wie ervoor openstaat.

42 Agenda

36 Harm van der Zeeuw Van der Zeeuw weet geroest en doorleefd materiaal zeer realistisch weer te geven. Die moderne elementen zijn anachronistisch: alle objecten zien eruit alsof zij eeuwen geleden in een primitieve werkplaats van een mysterieuze beschaving zijn gemaakt.

39 Riet Bakker inds enkele jaren wordt Riet Bakker intens geboeid door wat de elektronen­ S microscoop heeft opgeleverd aan beelden en kennis van diatomeeën.

W ijze van bestellen U kunt bestellen door het aange­ge­ven bedrag (onder vermelding van het gewenste artikel en uw adres) over te maken op nr. 3363.20.043 t.n.v.

Nederlandse Vakgroep Keramisten te Apeldoorn. De bankgegevens voor betalingen uit het buitenland zijn: RABONL2U (BIC) en NL95 RABO 0336 3200 43 (IBAN) Alle genoemde bedragen zijn inclusief portokosten.

O pgave advertenties E-mail: info@beekhuis-holthuis.nl O pgave tentoonstellingen en mini ’ s Indra Kamerling-Schakelaar, Van Beuningenlaan 22a, NL-3953 BR Maarsbergen. t +31(0)343-444469. e-mail: xkeramiek@ziggo.nl N ederlandse V akgroep K eramisten De NVK is een beroepsvereniging van en voor professioneel werkende beeldend kunstenaars en vormgevers die keramiek vervaar­­digen. De

vakgroep zet zich in voor ruim 350 leden om hun belangen te behartigen bij overheid, bedrijfs­­leven en publiek.

A anmelden nieuwe leden Voor inlichtingen en aanmeldings­ formulieren: Nina Veluwenkamp, Dwarsgracht 35a, NL-8355 CV Dwarsgracht, t +31 (0)6-53937895 of via de NVK-website. Ook afmeldingen. adreswijzigingen en wijzigingen in e-mailadres doorgeven aan Nina Veluwenkamp.

NVK- website : www . nvk - keramiek . nl Voor laatste nieuws, activiteiten, persberichten en aanmel­dings­­ formulieren voor nieuwe leden.

G rafische vormgeving Beekhuis & Holthuis, Asten e-mail: info@beekhuis-holthuis.nl Keramiek verschijnt in februari, april, juni, augustus, oktober en december.

De deadline voor de teksten van het december-nummer is 10 oktober 2011.

Links: Esther Stasse, Vaasobject, 2010; geglazuurd steengoed; h. 48 cm, b. 30 cm. Rechts: Vaasobject, 2010; geglazuurd steengoed; h. 42 cm, b. 30 cm.

Esther Stasse: Hollandse helderheid met Aziatische rust en orde door Piet Augustijn foto’s Raymond de Vries

Esther Stasse

Het werk van beeldend kunstenaar Esther Stasse is monumentaal van karakter en streng van uiterlijk. Ze bouwt haar samengestelde objecten op uit gelijkvormige (rechthoekige) elementen tot heldere, ingetogen objecten die zijn uitgevoerd in monochroom mat zwart.

Bijna altijd wordt zo’n element serieel gebruikt en bestaan de eindresultaten

4

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

uit stapelingen, schakelingen of samenvoegingen van meerdere verschillende onderdelen zodat ritmiek een belangrijke rol speelt in haar werk. Soms gaat een stapeling zo ver dat de objecten de wetten van de zwaartekracht lijken te tarten. De losse elementen zijn gemaakt van gietklei, een techniek die Esther Stasse perfect beheerst. Ze kan haar mallen meerdere malen gebruiken, terwijl ze de afgietsels kan combineren in eenvoudige of complexe samenstellingen. De uiteindelijke, veelal naar de vaasvorm verwijzende objecten zijn verstilde architecturale verschijningen die meestal vertikaal en soms horizontaal van verschijningsvorm zijn.

Esther Stasse (Groningen, 1968) studeerde twee jaar Keramische Vormgeving aan de Academie Minerva in Groningen (1986-88) waar Geert Lap (1951) en Pauline Wiertz (1955) haar docenten waren. Daarna stapte ze over naar de Rietveld Academie in Amsterdam (1988-92) waar ze les kreeg van Jan van der Vaart

Links: Esther Stasse, Vaasobject, 2010; geglazuurd steengoed; h. 34 cm, b. 34 cm. Rechts: Vaasobject, 2010; geglazuurd steengoed; h. 34 cm, b. 30 cm.

(1931-2000), Geert Lap en daarna Barbara Nanning (1957).

Invloeden van haar leermeesters zijn nog steeds in haar werk aanwijsbaar, hoewel ze inmiddels haar eigen beeldtaal duidelijk heeft gevonden. Ze benadert keramiek als vrij vormgever en gebruikt de giettechniek zoals haar leermeester Jan van der Vaart dat deed: voor sobere, monumentale en heldere vormen.

Ze heeft zich daarbij een beeldtaal aangemeten waarmee ze balanceert op de grens van functioneel object en autonoom kunstobject.

functie interesseert haar nauwelijks, het gaat haar primair om de vorm en om wat die te zeggen heeft. Met de keuze voor de vorm hangt ook de keuze voor de kleur samen. Antracietgrijzen en mosgroenen maakten plaats voor grijzen en witten, het werk van de laatste jaren is uitsluitend zwart. Zo perfect mogelijk uitgevoerd, maar wel met behoud van het handschrift van de maker. Korte tijd experimenteerde Stasse nog met het weglaten

Haar vroegste keramische vormen waren redelijk statisch, het werk dat ze eind jaren negentig realiseerde leek bijna in beweging. Tollen die verstild op sokkels lagen, sober van kleur en strak van uiterlijk (Tolvaasjes, 1999). Kleur speelde aanvankelijk nog een belangrijke rol, haar afstudeerobjecten waren zelfs uitgevoerd in primaire kleuren (Lopende vaas, 1996, met aaneengeschakelde kegels en uitgevoerd in de kleuren rood, geel en blauw), maar die maakten al snel plaats voor grijzen en witten (Vaasobjecten, 1998). Om de aandacht geheel op de vorm gericht te houden en niet afgeleid te worden door kleur. Rond de eeuwwisseling beperkt Stasse zich resoluut tot de rechthoek als basisvorm. Daarop strooit ze losjes mikadoachtige staafjes, cirkelvormen en horizontale en verticale strips.

De vormentaal van de laatste jaren beperkt zich tot de rechthoek, een geometrische vorm die ruimtelijk word vertaald in blokken waaraan horizontale of vertikale balken worden toegevoegd. De objecten hebben een architectonische uitstraling, zijn verstild en introvert, terwijl de verschijningsvorm de vaas is. Maar de Esther Stasse, Vaasobject, 2010; geglazuurd steengoed; h. 34 cm, b. 27 cm.

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

5

6

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

De objecten hebben een architectonische uitstraling, zijn verstild en introvert, terwijl de verschijnings­vorm de vaas is.

Esther Stasse, Vaasobject, 2010; geglazuurd steengoed; h. 31 cm, b. 25 cm.

Esther Stasse, Vaasobject, 2010; geglazuurd steengoed; h. 48 cm, b. 44 cm.

van vormen in plaats van het toevoegen en gebruikte ze smalle cilindervormen die met de binnenkant naar buiten werden gekeerd.

“Hoe ver kun je gaan met vereenvoudigen? Dat is voor mij steeds het uitgangspunt”, zegt Esther Stasse over haar werk. “Ik ben erg geïnteresseerd in architectuur, vooral in steden met hoge gebouwen. Daarin zie je de gestapelde bouw die in mijn werk steeds terugkeert. Maar ook gebouwen die half gesloopt zijn of juist in aanbouw zodat de steigers er nog omheen staan. Dat spel van lijnen en vlakken boeit me enorm. Ik maak veel schetsen en werk sommige uit tot ruimtelijke objecten waarbij ik steeds op zoek ben naar nieuwe composities. Mijn voorkeur gaat uit naar vertikale vormen omdat die het meest elegant, wellicht het meest vrouwelijk zijn. Maar soms heeft een stuk een wat meer horizontale vorm. Het zijn compacte vormen die licht en open moeten ogen.”

de beeldhouwkunst lijken hun sporen achtergelaten te hebben.

Maar bovenal heeft Esther Stasse uit al die indrukken en bronnen haar eigen plan getrokken: met passie voor het vakmanschap binnen de keramische traditie heeft ze een beeldtaal ontwikkeld die rationele uitgangspunten en berekende beeldelementen combineert met intuïtieve beslissingen. Dat levert objecten op waarin de Hollandse helderheid soepel samengaat met de Aziatische rust en orde.

• Esther Stasse woont en werkt in Rotterdam; esther@estherstasse.nl; www.estherstasse.nl • Esther Stasse: Masterpieces. Beurs Meesterlijk (beurs voor design en toegepaste kunst) tijdens de Woonbeurs Amsterdam. RAI Amsterdam, Europaplein 22, NL-1078 GZ Amsterdam, t +31 (0)20-5491212.

Open: dagelijks 10.00-17.00 uur, donderdag en vrijdag tot 22.00 uur.

Behalve associaties met het werk van Jan van der Vaart en architectonische verwijzingen in de verschijningsvorm van het werk, refereren de objecten van Esther Stasse ook aan de beeldhouwkunst en de Aziatische cultuur. Het contemplatieve van de Japanse Zentuin weerspiegelt zich in de zwarte bouwwerken van Stasse. Het ingetogen karakter en het seriële in de rangschikking van de losse elementen doet denken aan de reliëfs van Jan Schoonhoven (1914-1994). Maar dan uitgevoerd in een zwarte variant. Daarnaast roepen de recente objecten herinneringen op aan de stalen balkenconstructies van Carel Visser (1928) uit de jaren zestig, waarin de afzonderlijke elementen elkaar in een stapeling in evenwicht houden. Maar ook andere kunstenaars uit de geometrisch-abstracte richting in

Tot en met 2 oktober 2011. www.meesterlijk.nu • De Blauwe Kamer – kunstenaars van Nederlands-Indische afkomst.

Kunstbeurs ARTI, Fokker Terminal, Binckhorstlaan 249, NL-2516 BB Den Haag. Open: woensdag 16.00-22.00 uur, donderdag en vrijdag 15.00-22.00 uur, zaterdag 11.00-20.00 uur, zondag 11.00-18.00 uur. Van 5 t/m 9 oktober 2011. www.arti11.nl; www.fokkerterminal.nl • Permanent in stock bij Galerie Carla Koch, Veemkade 500, NL-1019 HE Amsterdam, t +31 (0)20-6737310 / +31 (0)6-42397440; ckoch@xs4all.nl. Open: op afspraak. www.carlakoch.nl

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

7

Biënnale Nieuw Land Nieuwe klei / New land New clay 2012

Thema Ondersteboven / Topsy-turvy Na de succesvolle eerste aflevering in 2010 organiseert De Nederlandse Vakgroep Keramisten (NVK) in 2012 voor de tweede keer de keramiekbiënnale Nieuw land Nieuwe klei in gebouw De Verbeelding in Zeewolde. Het thema is Ondersteboven / Topsy-turvy. Stond deelname in 2010 open voor leden van de NVK, voor de aflevering in 2012 worden alle keramisten en keramisch kunstenaars uit Nederland en België uitgenodigd een werk voor deze biënnale in te sturen. Naast een tentoonstelling van de geselecteerde werken in de periode 12 mei t/m 16 juni 2012 vinden diverse activiteiten plaats op meerdere locaties in de provincie Flevoland.

Algemene voorwaarden voor deelname

1. Deelgenomen kan worden door keramisten, keramisch kunstenaars of kunstenaars die met klei werken uit Nederland en België, zonder beperkingen van leeftijd, status of nationaliteit.

2. Werk dat ingeleverd wordt kan uit één of meerdere onderdelen bestaan en moet voldoen aan het thema Ondersteboven / Topsy-turvy. Het werk moet recent zijn

8

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

(2010/11), dan wel nieuw gemaakt. Er zijn geen beperkingen aan de maat.

3. Er zijn drie prijzen verbonden aan de biënnale, een eerste en tweede prijs van resp. E 1500,- en E 1000,- en een aanmoedigingsprijs van E 500,-. Van de winnaars wordt verwacht dat zij binnen één jaar na in ontvangstname van de prijs een verslag schrijven over de besteding van deze prijzen.

Voorwaarden voor selectie

1. Een ingevuld deelnameformulier. Dit is te downloaden van de NVK-website (www. nvk-keramiek.nl) 2. Een toelichting op het werk met een maximum van 150 woorden.

3. Maximaal twee digitaal aangeleverde foto’s (op een cd-rom of usb-stick) van het werkstuk van verschillende zijden gezien.

JPG of TIFF met een minimum van 300 dpi per foto en een minimum formaat van 10 x 15 cm.

4. Werk en foto’s moeten vrij zijn van auteursrechten.

5. Deadline voor inzending: 1 januari 2012 6. Inzending materiaal (cd-rom of usb en formulieren) per post. Postadres zie inschrijfformulier.

Selectie

1. De selectie van de werken vindt plaats in februari 2012 door een jury van drie keramiekdeskundigen, te weten Annemie Boissevain, Frank Steyaert en Ranti Tjan.

2. De jurering zal gebeuren op nummer, dus anoniem. Een onafhankelijke voorzitter, die niet stemgerechtigd is, waarborgt het thema van de Biënnale.

3. Inzenders krijgen per post bericht of ze wel of niet zijn geselecteerd.

Correspondentie achteraf over de selectie is niet mogelijk. In dezelfde brief staan de details over het aanleveren van de werkstukken voor de tentoonstelling in mei 2012.

Inleveren van werken

1. Keramisten zijn zelf volledig verantwoordelijk voor de verzekering van het werk tijdens het transport.

2. Keramisten die het werk niet binnen de afgesproken tijd in goede staat aanleveren kunnen niet deelnemen aan de Biënnale.

3. De lijst met definitieve deelnemers zal (te zijner tijd) te vinden zijn op de website van de NVK.

Foto pagina 8: Paviljoen De Verbeelding in Zeewolde is ook in 2012 de locatie voor de tentoonstelling rond het thema Ondersteboven / Topsy-turvy. Foto Marlotte van Kerkhof. Boven: Petri Voet haalde in 2010 de tweede prijs met het werk Verzameling (linksvoor). Foto Piet Augustijn.

4. Zie voor verkoop, verzekering, brengen en halen werk, werken voor de buitenruimte en retourneren beeldmateriaal de website van de NVK. Symposia Naast de prijsvraag met tentoonstelling heeft de NVK de ambitie om bij deze tweede aflevering van de Biënnale de relatie met Flevoland te versterken en te verbreden: niet voor niets is er voor deze provincie gekozen via het motto Nieuw land Nieuwe klei. In Almere en Lelystad zullen symposia worden georganiseerd over actuele en internationale thema’s rond keramiek in het algemeen en het beroep van keramist in het bijzonder.

Dit symposium is bedoeld voor de keramisten zelf, maar ook voor collec­ tioneurs, galeriehouders, conservatoren, beleids­medewerkers en overige geïnteresseerden.

Ook in Lelystad zal een ééndaags symposium worden gerealiseerd, hier in samenwerking met het Museum Nieuw Land. Op deze dag worden de

volgende internationaal getinte thema’s belicht: • de stand van het ambacht: nu en straks • v ormgeving in 3D: een wenkend perspectief?

Zie voor de meest actuele informatie: http://www. nvk-keramiek.nl/informatie/actueel1.html

In Almere wordt een ééndaags symposium georganiseerd in samenwerking met de Kunstlinie. Gedurende twee dagdelen zal in het plaatselijke theater aandacht worden gevraagd en gegeven aan de volgende twee actuele thema’s: • de relatie tussen architectuur en keramiek • duurzame toepassingen van keramiek in de industrie Dansgroep N-rgy verzorgde een performance tijdens de opening op zaterdag 15 mei 2010. Foto Piet Augustijn.

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

9

Tine Deweerdt in haar atelier. Foto Filip Dehaene.

Tine Deweerdt: De kom als sculptuur

Van windstil tot storm

De komvorm in het werk van Tine Deweerdt geleidt en misleidt ons oog. In eerste instantie zien we een klassieke kom met een rijk gestructureerde buitenwand. Automatisch verwacht het oog een gladde binnenzijde. Maar nee, de binnenzijde is gelijk aan de buitenzijde: deze kom wil niet als kom gebruikt worden. Het object ontkent de komfunctie. Even dwalen de gedachten af naar de met bont beklede kop en schotel van Meret Oppenheim (19131985) uit 1936 in het Moma in New York. Maar waar in dat geval vervreemding en provocatie een rol speelden, ligt dat bij Tine Deweerdt anders. Haar keuze voor de komvorm vloeit voort uit materiaal en techniek. De kom is een beproefde klassieke vorm in de geschiedenis van de keramiek en leent zich dus bij uitstek als uitgangspunt voor de realisatie van eigen vormonderzoek en expressie. “Een schilder werkt toch ook keer op keer met een

Een kom dus; een kom, die geen kom wil zijn. Een vorm, waarvan de huid sculptuur is geworden. Tine Deweerdt gaat uit van een basale komvorm. Daarin steekt zij tientallen, soms honderden kleine blaadjes klei, in horizontale, diagonale of verticale richting, zodat er later een bepaalde beweging ontstaat, die ik zou willen karakteriseren als van windstilte tot storm. Hoe ze het precies doet moeten we maar even aan de verbeelding van de lezer overlaten. Maar de klei moet vochtig zijn en dus dreigt voortdurend ongewilde vervorming. Zonder een grote ambachtelijke kennis en ervaring kan het onmogelijk lukken. Tine wijst op de vroegste probeersels in deze stijl. Wat op dat moment al veel lof oogstte, lijkt nu, gezien naast de recente volwaardige producten, grof broddelwerk. Deze komvormen ontlenen hun suggestie van bewegelijkheid aan het licht. De talloze blaadjes en de steeds wisselende richting waarin zij het licht ontvangen en weerkaatsen, veroorzaken een levendig licht- en schaduwspel.

Waar veel kijkers haar werk associëren met voortbrengselen uit de natuur, hecht zij eraan te benadrukken dat “elke associatie, door de kijker gemaakt, een subjectieve benadering is. Het werk ontstaat altijd rechtstreeks uit het materiaal en het experiment.

Alleen de materie, de klei, de aarde is een verwijzing naar de

Tine Deweerdt, Potsculpturen, 2000; steengoedklei in Egyptische pasta; h. 9 cm, Ø 15 cm. Foto Tine Deweerdt.

Tine Deweerdt, Potssculpturen, 2000; steengoedklei in Egyptische pasta; h. 21 cm, Ø 28 cm. Foto Tine Deweerdt.

door Peggie Breitbarth foto’s Tine Deweerdt, Jean Godecharles, Filip Dehaene en Hugo Maertens

10

vierkant of rechthoekig doek. Daar stelt niemand vragen bij”, is haar commentaar op de veelgestelde vraag naar het waarom van steeds die komvorm. Ze wijst op een paar hoge vaasvormen in een hoek van het atelier: “Echt wel geprobeerd, maar het is niks voor mij”.

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

Boven: Tine Deweerdt, Kleistructuren, 2006; ingekleurde steengoedkleien; h. 14 cm, Ă˜ 22 cm. Foto Hugo Maertens. Onder: Kleistructuur, 2008; porselein en steengoedklei; h. 27 cm, Ă˜ 49 cm. Foto Jean Godecharles.

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

11

Tine Deweerdt, Onderzoek, glazuur als plastisch materiaal, 2006; hout, gips, glazuur, porselein, glas; h. 8 cm, b. 40 cm, d. 40 cm. Foto Tine Deweerdt.

Tine Deweerdt, Onderzoek, glazuur als plastisch materiaal, 2006; hout, papier, glazuur, porselein, glas; h. 8 cm, b. 40 cm, d. 40 cm. Foto Tine Deweerdt.

natuur.” De ontstaansgeschiedenis van de kommen vormt een illustratie van deze alliantie van materiaal en experiment.

Deweerdt kreeg een uitnodiging voor een tentoonstelling gewijd aan papier en had in eerste instantie het gevoel daar niet veel mee te kunnen. Tot ze bedacht dat je een kom kunt maken door in een vorm papier of kartonsnippers met klei aan elkaar te zetten.

Een vorm van leembouw; van bakken kon immers geen sprake zijn. Het werden mooie kwetsbare kommetjes en de stap naar vertaling in keramiek was gauw gezet. Ze maakt deze komvormen in alle mogelijke tinten zwarte, grijze, beige, bruine en witte klei (zowel steengoed als porselein), maar wel altijd monochroom.

Alleen op enkele recente, kleine porseleinen voorbeelden bracht zij voorzichtige accenten aan in een transparante glazuur.

halen. En dus toog zij, hoewel zij al jaren als keramiekdocent werkzaam was, naar de Karel de Grote Hogeschool in Antwerpen, waar zij in 2006 afstudeerde op het onderzoek met de titel: Vormgeving in het spanningsveld tussen materie en oppervlak, waarbij het onderzoek naar glazuur als plastisch materiaal centraal stond.

Zij presenteerde haar werk in een aantal houten kistjes met glazen deksel, die als opbergruimte én vitrine fungeren. Glazuur als materie. Vooralsnog leverde het haar heel veel kennis en inspiratie op, maar bleef de artistieke verwerking uit. Een van de meest in het oogspringende voorwerpjes in de dozen zijn kleine kommen van gestapelde ringen, bestaande uit touwtjes om en om gedoopt in klei en glazuur. Het resultaat is een toverachtig bakje waarvan de kleiringen lijken te zweven. Ook hier zien we, wat zo vaak in haar werk een rol speelt, een scherpe tegenstelling, veroorzaakt door het karakter van de gebruikte materialen.

Ook onderzocht zij wat de vorst doet met klei. De foto’s van een bevroren bal klei (de vorm herinnert aan Brancusi’s l’Origine du monde, 1916) toont kleine scheurtjes die de sporen van het kneden van de klei verraden. “Klei bestaat uit kleine plaatjes materie met water ertussen. Mijn kommen bestaan eigenlijk ook uit kleine plaatjes”, laat zij zich terloops ontvallen.

En met dat tipje glazuur geeft Tine Deweerdt (1970) een heel ander, uit het recente werk niet te vermoeden, verhaal prijs.

Tijdens haar opleiding aan het Hoger Instituut voor Beeldende Kunsten Sint Lucas Gent (1988-1992) onder leiding van Marnix Hoys en Rik Vanderweghe, was ze buitengewoon geïnteresseerd in glazuur. Ze maakte eindeloze proefjes, alle soorten, alle materialen, alle kleuren. Maar het bracht haar niet wat ze wilde.

Uiteindelijk waren de kommen, waarmee zij doorbrak, van een ruwe bonkige donkere substantie, waarvoor zij haar klei met van alles mengde, ook mondjesmaat hier en daar met wat glazuur.

De structuur van de wanden was als van een mand gemaakt van takken, robuust, maar tegelijkertijd hier en daar open. Het meest opvallend van dit werk is de opaque streep van Egyptische pasta die halverwege rondloopt en een scheiding vormt tussen bovenring en kombodem. Wie wel eens een steen met zo’n witte laag uit het grint heeft opgepakt, zal onmiddellijk begrijpen waar het Tine om ging. De congruentie van deze kommen met het ontstaan van gesteenten en het opnemen van een vreemde laag met afwijkende eigenschappen, is zonneklaar.

Glazuur als materie De hervormingen van het Hoger Kunstonderwijs met de daaraan gekoppelde nieuwe diploma’s dwongen haar de mastertitel te

12

k

e R a M i e k

5|

o k t o b e r

2011

Nieuw avontuur Nu is het zomer. De school is dicht, de studenten van de Kunstacademie Knokke Heist en Maldegem, waar zij als docent aan verbonden is, zijn even op zichzelf aangewezen; de kinderen hebben vakantie, het atelier is opgeruimd. Veel werk is onderweg, in de galerie, op tentoonstellingen, waaronder de over de wereld reizende show 1001 kommen (zie Keramiek 4-2011). Het kleine formaat van deze kommen (9 x 9 cm) bezorgde haar de nodige training van de fijnmotoriek van haar vingers. Een andere recente uitdaging betrof juist een kom van zo’n 60 cm doorsnee. Alleen al het gewicht van deze kom vereiste een ware olympische krachtsinspanning.

Tine Deweerdt is toe aan een volgende stap. Hoe en wat zal de toekomst leren. Voorlopig broeien er verschillende ideeën en mogelijkheden.”Ik zou op een of andere manier iets willen

doen met restmateriaal”, zegt ze, “met afval, ook dat uit eigen atelier. En met scherven, overblijfselen van gebruiksgoed, massaproductie. Er staat al een grote mand met materiaal van de rommelmarkt klaar.”

Ze betreurt de voorgenomen sluiting van Villeroy en Boch en het verlies voor cultuur en maatschappij dat deze sluiting met zich meebrengt. Al die vakkennis die verloren gaat, al die mallen die straks vernietigd worden! Ze vertelt hoe zij serieus heeft overwogen zich op de restauratie van keramiek toe te leggen. Hoe zij in een museum zich altijd afvraagt wat bewaard bleef en wat definitief weg is. Dit zijn enkele gedachten die haar door het hoofd spelen en die een nieuwe fase in haar werk inluiden.

Wat het zal worden ? Waar zij altijd uitgaat van het materiaal zal zij ongetwijfeld een eigen modus vinden om dat ook te doen met gebruikt materiaal. Daarnaast kan het niet anders of ook haar fascinatie voor glazuur en de structuur van het oppervlak zullen

een rol spelen. Natuurlijk zal zij weer volop met tegenstellingen werken. Kwetsbare plaatjes in een robuuste vorm, oplichtende randen tegenover diepe schaduwen, compacte klei tegenover transparant glazuur. En de vorm? Ach, dat zal wel haast de komvorm zijn. Maar voor Tine is niets zeker in het avontuur dat keramiek heet.

Tine Deweerdt, Diksmuidenseweg 259, B-8200 Brugge, t +32 (0)50-318143; tine.deweerdt@telenet.be Galerie Puls Contemporary Ceramics, 4, Place du Châtelain, B-1050 Brussel, t +32 (0)2-6402655; mail@pulsceramics.com; www.pulsceramics.com 1001 cups / mille et un bols. Musée des beaux-arts, Rue des Musées 33, CH-2300 La Chaux-de-Fonds, t +41 (0)32-9130444 ; mba.vch@ne.ch.

Open : dinsdag t/m zondag 10.00-17.00 uur. Tot en met 13 november 2011.

Tine Deweerdt, Kleistructuur, 2002; rode steengoedklei; h. 10 cm, Ø 17 cm. Foto Tine Deweerdt. k

e R a M i e k

5|

o k t o b e r

2011

13

Keramisch Netwerk Almelo 2011 Editie 1 Judith Bloedjes, Porseleinfoon, 2011; porselein; Ø cirkels 15 - 35 cm; cilindervormen h. 18 cm, Ø 15 cm; cirkels op de grond zijn aangebracht met porseleinslib, Ø 130 en 160 cm. Foto Martin Scheffer.

door Cecil Kemperink

Erna Futselaar, Spelen met draden, 2011; klei (handgevormd), spoelen met kunststof Ten Cate garen; mensfiguren gemiddelde h. 15 cm. Foto Martin Scheffer.

Elf beeldend kunstenaars/ keramisten hebben zich laten inspireren door een leegstaande fabriekshal (bestemd als toekomstige Kunsthal) in Almelo en ook door elkaar. De groep van elf is voor deze unieke en uitdagende gelegenheid bij elkaar gebracht. Sommige deelnemers kennen elkaar, voor anderen is het een kennismaken.

Meteen bij binnenkomst in de enorm grote hal is de bijzondere sfeer met alle zintuigen merkbaar. Dit is geen gewone ruimte, dit is heel speciaal. Bijzondere hoekjes, mysterieus licht, grote rekken waar textielklossen op hebben gestaan, gaten in de vloer, een heel hoog plafond, plassen water en meer. De ruimte is enkele weken (van 29 juni tot 24 juli) gebruikt als atelierruimte; daarna was de expositie van het gemaakte werk die tot 1 augustus duurde.

Alle deelnemers zijn lid van de NVK, De Nederlandse Vakgroep Keramisten. Dat hebben ze gemeenschappelijk, hun keramische werk daarentegen is heel divers. Dat maakt deze ontmoeting speciaal. Een goede keuze van initiatiefnemer Erna Futselaar!

Netty van den Heuvel – internationaal bekend keramist –, die de tentoonstelling opende op 24 juli 2011, zag nog een overeenkomst bij alle deelnemers en dat is het werken met ritmes, met herhalingen.

Er wordt gewerkt aan een vervolg voor dit geslaagde project met zo’n duizend bezoekers in één week. Zoals de naam al aangeeft: Netwerk, daar wordt verder aan gebouwd.

Aangezien Almelo tegen Duitsland aan ligt, lijkt de stap naar een keramische ontmoeting met onze oosterburen gezet. Er bestaan al meerdere contacten met Duitse keramiekcollega’s in onze netwerken. Tijd om ons Duits op te poetsen!

Voor een impressie zie: www.keramischnetwerk.blogspot.com www.kunsthalalmelo.nl | www.nvk-keramiek.nl (Tanneke Barendregt)| www.judithbloedjes.nl | www.jannekebruines.nl | www.cecilkemperink.nl | www.carladijk.nl | www.paulinehoeboer.nl | www.arjahoogstad.nl | www.kerab.com (Betsy de Jonge) | www.heksenvuur.nl (Heike Rabe) | www.beatrijsvanrheeden.nl | www.ernafutselaar.nl

Tanneke Barendregt, Theseus in het labyrint, 2004/2011; keramiek, terra sigillata, blauw Ten Cate garen, hout; afmetingen kistje: h.50 x b.40 x d.30 cm; afmetingen buste h.20 x b.13 x d.9,5 cm.

14

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

Boven: Vooraan Pauline Hoeboer, Goed, 2011; porselein; installatie van 20 kommen; gemiddelde h. 20 cm, gemiddelde Ø 25 cm. De titel verwijst naar keramisch gebruiksgoed en naar textiel dat ook ‘goed’ wordt genoemd. Ritme en herhaling van de rekken in de fabriek komen terug in de kommen die als kleed op de grond zijn geplaatst | Janneke Bruines, Firewall, 2011; samengesteld uit bestaande bollentorens en een nieuwe (zwart-geel) om de kleuren van de pijlers in de hal te laten terugkomen; aardewerk; hoogten variëren van 170 tot 210 cm. Foto Martin Scheffer. Onder: Arja Hoogstad, Growing Stems, 2011; porselein; h. 200 cm, omtrek 150 meter. Foto Martin Scheffer.

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

15

kort nieuws Clare Twomey’s Monument draagt sporen van geschiedenis De Britse kunstenaar Clare Twomey (1968) werkt al tien jaar met klei. Haar sculpturale interventie in de architectuur van het Zuiderzeemuseum bestaat uit honderden scherven van huishoudelijk porselein en antieke keramische tegels.

Het is alsof haar Monument dwars door de wanden het gebouw binnendringt.

Door de vloeren heen, van buiten naar binnen, het lijkt zelfs alsof het de ruimte compleet wil bedekken. Het installeren van een stapel afgedankte huishoudelijke voorwerpen in een museum dat tot doel heeft voorwerpen zorgvuldig te bewaren voelt als ‘vloeken in de kerk’. Een museum beschermt, restaureert en bewaart voor het nageslacht. Eenvoudige dingen krijgen een waardevolle status, als ware het kunstobjecten, alleen omdat ze in een museum zijn opgeslagen.

Monument speelt met het idee dat restanten van huishoudelijke gebruiks­ voorwerpen cultureel beladen worden.

Deze scherven zijn gewone dagelijkse dingen die sporen van hun geschiedenis dragen omdat ze gebroken zijn. Hun kwetsbaarheid doet denken aan de geringe waarde van binnenlands porselein en aan het gebruik en verbruik in het dagelijkse leven. Moeders favoriete beker, de schotel die uit boosheid werd stukgegooid en de vele barsten die ontstaan door gebruik. De dagelijkse rituelen. Maar Monument lijkt ook een toespeling op onze overvloedige consumptie- en wegwerpmaatschappij en ons streven naar kopen en vervangen.

In Monument zien we gebroken tegels, borden, kopjes, kannen en andere keramische objecten uit het dagelijks leven. De getoonde tegels zijn afkomstig uit de omvangrijke tegelcollectie (40.000 stuks) van het Zuiderzeemuseum. Ze zijn destijds gekocht voor de panden van het museumpark. Het zijn de slechtste exemplaren, zeg maar de D-collectie.

Clare Twomey, Monument, 2011; keramische installatie in Zuiderzeemuseum Enkhuizen. Foto Erik en Petra Hesmerg.

KERA-TEX 2011 Klei en textiel, al duizenden jaren belangrijke materialen voor het vervaar­ digen van gebruiksvoorwerpen. Ook in de kunstwereld wordt volop met deze materialen geëxperimenteerd. Nog steeds weten kunstenaars nieuwe invalshoeken te vinden. Tijdens de expositie KERA-TEX 2011, georganiseerd door Hetty Arens en Vera Zegerman in samenwerking met Terra Art Projects, zal de combinatie van deze twee materialen laten zien dat keramiek en textiel anno 2011 nog steeds in staat is het publiek te verwonderen.

Terra Art Projects selecteerde vijftig keramisten die hun visie tonen op de relatie tussen keramiek en textiel. Zij exposeren ieder vijf werken in Kunsthal TERRATORIUM. Er werden geen beperkingen opgelegd wat betreft formaat en onderwerp en iedere keramist was

vrij het thema op een eigen manier te interpreteren. Zo zullen er exposanten zijn die de combinatie op een meer traditionele manier zullen uitvoeren, zoals in de vorm van vazen. Sommige keramisten zullen zich laten inspireren door textielpatronen of textiel afdrukken in klei al vóór het gebakken wordt. Ook zal de expositie een mix laten zien van abstracte en figuratieve werken.

Het idee voor KERA-TEX bestond al langer en werd geboren vanuit de passie van de initiatiefnemers. Een expositie gewijd aan het vervaardigen van een kunstwerk met zowel keramiek als textiel is uniek en nog nooit eerder gepresenteerd in de Benelux. Het is dan ook niet verwonderlijk dat keramisten zich geroepen voelden aan de tentoonstelling deel te nemen door de uitdaging die het combineren van de harde eigenschappen van keramiek en het zachte van de textiel hen biedt. Bijzonder is dat een groot deel van de werken speciaal voor de tentoonstelling werd vervaardigd.

KERA-TEX 2011 zal laten zien hoe een ambachtelijk proces heel goed kan samengaan met het experiment. Het unieke karakter en de diversiteit van de werken zullen zorgen voor een hoop kijkplezier zonder dat hier specifieke kennis van kunst voor is vereist.

Kunsthal TERRATORIUM, Philipsstraat 18

Clare Twomey: Monument. Zuiderzeemuseum,

(wijknummer 22), NL-2722 NA Zoetermeer;

Wierdijk 12-22, NL-1601 LA Enkhuizen,

keratex@terra-artprojects.com.

t +31 (0)228-351111. Open: dagelijks 10.00-17.00 ur.

Open: zaterdag en zondag 13.00-17.00 uur. Van 22

Tot en met 31 december 2011.

oktober (opening 16.00 uur) t/m 6 november 2011.

www.zuiderzeemuseum.nl

16

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

www.terra-artprojects.com.

2011

Hetty Arens, Vaasobject, 2010; pitfire gestookt, gebreid handgesponnen schapenwol; h. 20 cm, Ø 16 cm

Famille Verte Groen geëmailleerd Chinees porselein Tot 21 mei 2012 presenteert het Groninger Museum de tentoonstelling Famille Verte - Groen geëmailleerd Chinees porselein. De tentoonstelling geeft een overzicht van het rijke bezit aan famille verte in het Groninger Museum, Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden, Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam, het Rijksmuseum Amsterdam, het Gemeentemuseum Den Haag, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de Van Diepen Collectie in Slochteren.

In de tentoonstelling wordt de variatie in vorm en versiering benadrukt, maar ook de betekenis van de voorstellingen.

Het Groninger Museum heeft een internationale primeur met dit onderwerp.

De 19e-eeuwse Franse naam famille verte heeft betrekking op een specifiek soort Chinees exportporselein uit het eind van de 17e en begin van de 18e eeuw. In die tijd, onder de regering van keizer Kangxi (1662-1722), deden de porseleinfabrieken in China hun uiterste best om met nieuwe vormen en versieringstechnieken tegemoet te komen aan de eisen van hun klanten in China en daarbuiten.

Famille verte is één van die nieuwe typen die bijzonder veel succes hadden.

Het kenmerkt zich door een versiering in bovenglazuur emailkleuren waarin meerdere tinten groen overheersen. De versieringen zijn over het algemeen heel gedetailleerd en zorgvuldig geschilderd, vaak met accenten in goud.

Glazenkoeler, China, Kangxi periode, ca. 1700; Famille verte versierd met ‘Lange Lijzen’, bloemen en fabeldieren; h. 23,5 cm, Ø 30,5 cm, Ø voetring 21 cm.

Foto © Groninger Museum.

Exotische elementen De voorstellingen tonen bloeiende planten, vogels, mythologische dieren en landschappen. Daarnaast zijn er veel voorstellingen met Chinese figuren die gebaseerd zijn op houtsneden in geïllustreerde Chinese boeken met oude heldenverhalen, romances, beroemde historische gebeurtenissen en andere literaire onderwerpen. Voor de Westerse toeschouwer zijn die scènes moeilijk te duiden en is vooral het exotische, ‘vreemde’ element interessant. Tegenwoordig worden steeds meer pogingen ondernomen om deze verhalende episoden op porselein te verklaren waardoor een extra element wordt toegevoegd aan wat we zien.

Zeldzaam Famille verte werd in gespecialiseerde ovens gemaakt, zowel voor de binnenlandse Chinese markt (waar de figurale scènes natuurlijk wel werden begrepen) als voor de export.

Juist in deze tijd begonnen Westerse handelscompagnieën in Canton (Guangzhou) thee en zijde te kopen, waarbij de aanschaf van porselein een interessante nevenactiviteit was. Soms werden er zelfs orders voor speciale vormen geplaatst, bijvoorbeeld voor kandelaars, glazenkoelers, po’s of terrines. Europese voorstellingen daarentegen zijn uiterst zeldzaam op famille verte, met uitzondering van een groep schotels waarop de wapens van Nederlandse steden en provincies worden weergegeven.

Schenking De grote privé-collectie Chinees porselein verzameld door de heer H.H. Niemeijer (1882-1968) is door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in langdurige bruikleen overgedragen aan het Groninger Museum. De bruikleen verrijkt en complementeert de collectie porselein van het museum.

De collectie werd in de periode 1925-1940 bijeengebracht door de heer Niemeijer. De verzamelaar was een notabel in de stad Groningen en 32 jaar lang penningmeester van het bestuur van het Groninger Museum van Oudheden. Hij werkte bij de opbouw van zijn verzameling nauw samen met Minke de Visser, conservator bij het Groninger Museum, die hem adviseerde.

Theepot, China, Shunzhi periode,1645-1655; Wucai porselein, versierd met een jongen op een gelukbrengende Kylin. Foto © Groninger Museum.

De collectie bestaat uit 93 stuks Chinees porselein uit de 16e tot de 19e eeuw en drie stukken Japans porselein uit de 18e tot de 20ste eeuw.

Overheersend bij het Chinese porselein zijn de stukken vervaardigd voor export naar het Westen zoals kraak- en overgangsporselein, famille verte, famille rose en ander polychroom exportporselein uit de 18e eeuw. Daarnaast bevat de collectie een aantal stukken voor de Zuid-Oost-Aziatische en de Indonesische markt. Een aantal stukken kunnen beschouwd worden als Chinese taste, vervaardigd voor de binnenlandse Chinese markt.

Deze collectie is een prachtig voorbeeld van de wijze waarop tijdens het interbellum in Nederland en Groningen verzameld werd. Bijna alle Nederlandse privé-collecties uit die tijd zijn uiteengevallen of in het beste geval nog fragmentarisch aanwezig. Met deze nog geheel intacte collectie is als het ware een tijdmachine aanwezig die ons terug voert naar de smaak en keuze van die tijd. Deze collectie is een tijdsdocument in objecten.

Boek Bij de tentoonstelling verschijnt de publicatie Famille Verte - Chinese porcelain in green enamels. Het boek bevat diverse essays en is geschreven door gastconservator Christiaan J.A. Jörg.

Uitgever: BAI, Schoten, België. ISBN 97890-8586-589-6. Prijs E 29,50.

Famille Verte - Groen geëmailleerd Chinees porselein. Groninger Museum, Museumeiland 1, NL-9711 ME Groningen, t +31 (0)50-3666555; info@groningermuseum.nl. Open: dinsdag t/m zondag 10.00-18.00 uur. Tot en met 20 mei 2012. www.groningermuseum.nl

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

17

kort nieuws De keramisten van de Ploegh

Judit Hódos, Moederschap, 2011; keramiek; 236 x 236 cm. Te zien in de manifestatie KunstVaarRoute Amersfoort.

KunstVaarRoute in Amersfoort In Amersfoort bestaat al 10 jaar de KunstVaarRoute. Dit is een kunsttentoonstelling in de binnen- en buitensingel van Amersfoort die alleen per boot te bezichtigen is. De manifestatie is in 2001 tot stand gekomen door een initiatief van NVK-lid Adriana Nichting.

De kunstwerken vallen binnen het thema Bijzondere portretten. Het woord portret heeft verschillende betekenissen.

Letterlijk een afbeelding van een persoon, de persoon zelf (een lastig portret), een persoonsbeschrijving of een karakterisering van iets. Van letterlijk en persoonlijk naar abstract.

Een van de meest opvallende werken in de route is Moederschap van Judit Hódos (1964), een fotoportret waarin de individuele pixels zijn vervangen door zo’n 3000 gekleurde keramische potjes. Het resultaat is een monumentaal werk. Judit Hódos over dit werk: “Ik heb gekozen voor de groep moeders. Als uitgangspunt nam ik mijn dierbaarste foto die was genomen in de eerste minuten van het leven van mijn eerste kind. Het is een zeer persoonlijke en tegelijk universele afbeelding van het verse moederschap.

Er zijn afbeeldingen van alle tijden en culturen die een moeder laten zien met een baby in haar arm. Ik ben op zoek gegaan naar een ruimtelijke vorm voor deze afbeelding. De kleuren van dit plaatje (roodbruin tot wit) zijn gelijk aan het natuurlijke palet van de klei.

Klei (moeder aarde) past bij dit thema,

evenals de potvorm. Zo kwam het idee van ‘keramische pixels’ tot stand. Ik heb gezocht naar een maat van kunstmatige verarming van de fotokwaliteit tot aan een punt dat de afbeelding nog zijn zeggenschap bewaart en kwam toen uit op 55 x 55 pixels. De pixels hebben de vorm van een eenvoudige pot die symbool staat voor ontvangen en voor geven. Dichtbij het werk kijk je naar een structuur die is opgebouwd uit zichtbare keramische elementen, eierdopjes of speelgoedkopjes.

De potjes hebben een identieke vorm en een grote variatie aan natuurlijke kleuren. De potjes zijn bevestigd aan een geperforeerde plaat en omlijst door een robuuste stalen lijst. Vanuit de verte ziet het werk eruit als een sepiakleurige foto in een moderne lijst. Het werk staat op een van de mooiste plekken langs de grachten maar heeft nog geen permanente bestemming. Naast het persoonlijke element heeft dit werk voor mij nog een andere betekenis. Ik twijfel al lang tussen de twee disciplines waarin ik ben opgeleid en waar ik al 25 jaar afwisselend in werk: fotografie en keramiek. In plaats van kiezen is het versmelten geworden.”

Deelnemende kunstenaars: Krijnie Beyen, Henk van den Bosch, Theo van Delft, Lonneke van der Goot, Carla Hamer, Judit Hodós, Mieke van der Hoeven, Lia Koster, Frans Krom, Jos Smink, Annemiek Vera, Linda Verkaaik en Elaine Vis.

Het landelijk kunstenaarsgenootschap de Ploegh is zo’n 75 jaar oud en heeft ongeveer 130 leden. Zij vertegen­ woordigen alle disciplines. Zoals alles en iedereen die bij de kunstsector is betrokken, maakt de Ploegh zware tijden door en daarom zullen er veranderingen doorgevoerd moeten worden. Zo is het oude expositieschema losgelaten (10 maal per jaar één of meer leden). Dit seizoen komen er maar twee langlopende tentoonstellingen. Voorlopig vinden die op de oude locatie plaats. In de eerste is werk bijeengebracht van de keramisten van het genootschap onder de titel Keramiek?

Ja… Keramiek. Dat zijn Barbara Bläsing, Bea van de Heijden & Carolien Brusse, Heleen van Nieuwland, Ellen Roos, José van Tubergen, Judith de Vries en Persheng Warzandegan. Uit deze lijst is op te maken dat er een grote verscheidenheid aan werk en technieken te zien zal zijn. Het duo Van der Heijden & Brusse brengt een collectie van enkele honderden tegels, gedecoreerd met salamanders.

De tegels vormen een monument voor een heleboel salamanders die tijdens een massale paringsbijeenkomst een tragisch einde vonden. Op zaterdag 1 oktober geeft Barbara Bläsing een workshop Communiceren met klei, hout en steen (informatie t +31 (0)35-6090411).

Keramiek? Ja…Keramiek. Galerie de Ploegh, Pimpelmees 3, NL-3766 AX Soest, t +31 (0)35-6090411. Open woensdag t/m vrijdag 11.00-17.00 uur, zaterdag 11.00-16.00 uur. Bij de galerie behoort een beeldentuin die maandag t/m vrijdag open is van 9.00-17.00 uur en zaterdag 9.00-16.00 uur. Tot en met 13 november 2011. www.deploegh.nl

KunstVaarRoute grachten Amersfoort. www.kunstvaarroute.nl | www.kunstinamersfoort.nl Tot en met 30 oktober 2011. Afvaart: Rondvaarten Waterlijn, Krommestraat 5, NL-3811 CA Amersfoort, t +31 (0)33-4654636.

Barbara Blasing, Egyptisch schip, 2008; keramiek, hout; 40 x 50 x 15 cm. Foto Ferry Hoedeman.

18

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

Nieuw boek teja van hoften Nadat teja van hoften afgelopen winter drie maanden in het gastatelier van FCAB (Foundazione Casa Atelier Bedigliora) in Zwitserland heeft gewerkt, heeft ze nu een nieuw boek uitgegeven als zesde deel in de serie De encyclopedie van mijn lichaam. Het boek gaat over haar ervaringen in het atelier en over het werk dat in die periode tot stand gekomen is. ”Het was een fijne plek om ongestoord te werken en juist het alleen-zijn zorgde voor een goede concentratie”, vertelt van hoften over haar werkervaring. “Het ritme van wandelen en werken heeft onverwachte resultaten opgeleverd. Het herfstseizoen met zijn vele veranderingen in licht, kleur en structuur is van grote invloed geweest op mijn experimenten met het voor mij relatief onbekende materiaal textiel. Eerst was de titel Gaan. Eropuit en eropin. Naar buiten en naar binnen. Wandelen en werken. Het werken zelf had ook twee bewegingen, doen en denken. Maar ‘gaan’ impliceert actie, terwijl het juist de leegte was, die mijn leven daar zo wezenlijk anders maakte.

Het ongestoord zijn, niet afgeleid door afspraken, verwachtingen waar je aan moet voldoen, de rollen die je hebt in je leven, het brood dat op de plank moet komen.

Daardoor krijg je thuis vaak het gevoel geleefd te worden. De lege tijd maakte me in het begin zenuwachtig en onrustig. Maar de logica van lichaam en directe omgeving (met name vooral het weer) bepaalde mijn dag. De rust overal de tijd voor te kunnen nemen, maakte me zoveel meer mens. Hier had ik ‘alle tijd’, de tijd aan mezelf.” teja van hoften: Alle tijd. deel 6 in de serie De encyclopedie van mijn lichaam. Formaat A4 staand, 76 pagina’s, kleur, met tekst (Nederlands en Duits)

teja van hoften, Atelier Burg-Haamstede, 2011; diverse werken in keramiek, wol en brons; grootste vorm in wol 185 x 30 x 25 cm.

Gilbert Portanier bij Loes & Reinier “Kleur is mijn kroondomein, stoutmoedig verwerp ik alle wetmatigheden en zo ontdek ik de soevereiniteit van de ruimte in chromatische dissonanten.”

Gilbert Portanier is nu 85 jaar en hij kan terugblikken op een carrière waarin artistieke ontwikkeling het sleutelwoord is. Een ontwikkeling die gaat van gedraaide potvormen, zoals de flessen en schotels uit zijn beginperiode, tot geheel vrij gevormde sculpturen geconstrueerd uit gedraaide onderdelen, kleiplakken, gegoten vormen en vrij geboetseerde onderdelen.

Daarnaast is er de ontwikkeling van de decoraties. De flessen en vazen uit de begintijd zijn nog op een grafische manier gedecoreerd. Wie de autonome sculpturen van nu beziet kan constateren dat zijn schilderkunstige kwaliteiten minstens even groot zijn als van veel van zijn tijdgenoten in de vrije schilderkunst.

en vele afbeeldingen Prijs E 30,- Te bestellen via tejavanhoften@zeelandnet.nl of t +31 (0)111-651733. www.tejavanhoften.nl Tentoonstellingen

Ter gelegenheid van de overzichts­ tentoon­stelling van Gilbert Portanier in het Musée Nationale de Céramique in Sèvres in 1998, een groter eer kan een hedendaagse Franse keramist niet ten deel vallen, verscheen daarbij een catalogus met als titel Portanier un magicien des couleurs. Treffender had men het oeuvre van deze Franse meester niet kunnen typeren. Kleur is dan ook een sleutelwoord in het werk van Portanier.

Wanneer men deze werken beziet dient men zich te realiseren dat de rijkdom en intensiteit aan heldere kleuren niet wordt bereikt door schilderen. Het is keramiek, deze kleuren zijn ontstaan tijdens het bakproces! De grootste kwaliteit van Gilbert Portanier komt echter tot uitdrukking in de verbeelding, de taal van de ware kunstenaar.

Verbeelding geïnspireerd door zijn dromen, gedachten, de hem omringende natuur, literatuur of muziek. “Wat betreft de tekening, deze blijft voor alles vrij, volgt het penseel, het mysterieuze, deels onthullend, deels verhullend”, zegt Portanier er zelf over. “De tekening wordt nooit voorbereid maar is altijd daar op het juiste moment, dat van de avonturen en de ontdekkingen; de tekening beschrijft het onverklaarbare waar eenieder zijn eigen dromen ziet.”

• Lichaam zijn. Bibliotheek Radboud Universiteit, Erasmuslaan 36, NL-6525 GG Nijmegen, t +31 (0)24-

Gilbert Portanier. Loes & Reinier International

3612437. Open: maandag t/m donderdag 8.30-22.00

Ceramics, Korte Assenstraat 15, NL-7411 JP

uur, vrijdag 8.30-20.00 uur, zaterdag 9.00-17.00 uur,

Deventer, t +31 (0)570-613004; info@loes-reinier.

zondag 10.00-17.00 uur. Tot en met 30 oktober 2011.

com. Open: woensdag t/m vrijdag 11.00-18.00 uur,

• Ateliertentoonstelling teja van hoften, Hogezoom 11,

zaterdag 11.00-17.00 uur. Van 23 oktober t/m 19

NL-4328 EE Burgh-Haamstede, t +31 (0)111-651733.

november 2011. Opening 23 oktober, 14.30 uur.

Gehele maand november open op afspraak.

www.loes-reinier.com Gilbert Portanier, Nous n’en savons rien, 2011; witbakkend steengoed, 27 x 25 x 10 cm. Foto Annette Chaillard.

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

19

kort nieuws Keramiek­collectie J.W.N. van Achterbergh Twee jaar na het overlijden van de bekende keramiekverzamelaar Jacob van Achterbergh (1928-2009) presenteert Keramiekmuseum Princessehof een indrukwekkende collectie vazen, beelden en andere keramische kunstwerken. De tentoonstelling laat de gevarieerde smaak van Van Achterbergh zien en de voorliefde die hij had voor dier- en mensfiguren, persoonlijke tekeningen en abstracte geometrische vormen.

Jacob van Achterbergh kocht zijn eerste kunstwerk in 1959. In de afgelopen vijftig jaar verzamelde hij ruim 1300 moderne keramische objecten van een groot aantal Nederlandse kunstenaars.

Als publicist en inspirator heeft Van Achterbergh een belangrijke bijdrage geleverd aan de bekendheid van deze kunstenaars. Uit zijn verzameling blijkt de opmerkelijke diversiteit aan stijlen die de Nederlandse keramiek in de twintigste eeuw heeft voortgebracht. Een belangrijke ontwikkeling in de geschiedenis van de moderne keramiek is de oprichting van de experimentele afdeling van De Porceleyne Fles in Delft, waar jonge keramisten konden experimenteren met materialen en Harm H. Kamerlingh Onnes, v.l.n.r.: De keizer van Amerika, 1958; aardewerk, handgedraaid en gekneed, ingekrast, geglazuurd; h. 15 cm, l. 20 cm; Aap, 1973; aardewerk, handgevormd, ingegrift, geglazuurd; h. 25 cm, b. 12 cm; Eendenkan, 1972; aardewerk, gedraaid en gekneed, ingegrift, geglazuurd; h. 21 cm, Ø 16 cm.

Foto Keramiekmuseum Princessehof.

Kayoko Hoshino, Zonder titel, 2011; steengoed;14 x 40 x 38 cm.

technieken. Enkele van deze werken zijn nu te zien in het Princessehof.

Na het overlijden van Van Achterbergh bracht de Stichting van AchterberghDomhof al zijn moderne stukken bij elkaar voor een eenmalige presentatie, waaruit een aantal Nederlandse musea een keuze heeft gemaakt. Keramiekmuseum Princessehof selecteerde ruim 200 objecten uit de periode 1940-2000, waarin 40 Nederlandse keramisten als Harm Kamerlingh Onnes (1893-1985), Lies Cosijn (1931), Jan van der Vaart (1931-2000) en Babs Haenen (1948) vertegenwoordigd zijn. Deze collectie is door de Stichting van AchterberghDomhof in langdurige bruikleen gegeven aan het museum. De werken vormen een rijke aanvulling op de collectie moderne keramische kunst van het Princessehof.

Moderne keramiekcollectie van een bevlogen verzamelaar: J.W.N. van Achterbergh.

Keramiekmuseum Princessehof, Grote Kerkstraat 11, NL-8911 DZ Leeuwarden, t +31 (0)58-2948958; info@princessehof.nl. Open: dinsdag t/m zondag 11.00-17.00 uur. Tot en met 15 januari 2012. www. princessehof.nl

Kayoko Hoshino bij Galerie Carla Koch Bij Galerie Carla Koch is tot en met 8 oktober opnieuw werk te zien van de Japanse keramiste Kayoko Hoshino.

Haar werk is direct herkenbaar aan de grijsbruine of zwarte, korrelige en ingekerfde huid. Hoshino´s werk doet denken aan delicaat Japans papier of

20

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

fijn geplisseerd textiel. Haar objecten zijn gemaakt van donkere kleisoorten en zijn gedecoreerd met subtiele kerven die samen met de vorm van het object als geheel een esthetisch lijnenspel opleveren. Sommige objecten decoreert ze met bladzilver.

Als Kayoko Hoshino (1949) een nieuw object maakt, begint ze altijd met een homp klei die ze door haar handen laat glijden en waarover ze begint te wrijven.

Hierdoor krijgt ze langzaam een gevoel voor de beweging en het volume van haar nieuwe stuk en geeft ze beide aan door inkervingen en afschilferingen. Daarna holt ze het object uit en stookt ze het.

Door dit proces krijgen haar objecten een vorm en een ritme dat zelfs haarzelf verbaast.

Hoewel haar werk altijd naar de functie verwijst, is de verschijningsvorm in hoge mate autonoom en zal het slechts met enige schroom door de bezitter als gebruiksvoorwerp worden aangewend.

De vazen zijn bedoeld voor een enkele bloem of tak, zoals gebruikelijk bij Japanse bloemarrangementen. Het zijn intrigerende vazen, kommen, bekervormen en dozen. Strakke vormen van grijsbruine of zwarte klei, aan de buitenkant voorzien van een subtiele lineaire versiering. In sommige gevallen worden vlakken of binnenkanten van de objecten gedecoreerd met bladzilver, waardoor de grijze kleimassa een parelmoeren uitstraling krijgt.

Galerie Carla Koch, Veemkade 500, NL-1019 HE Amsterdam, t +31 (0)20-6737310 / +31 (0)642397440; ckoch@xs4all.nl. Open: op afspraak. www.carlakoch.nl Tot en met 8 oktober 2011.

Landgoed Anningahof Beeldentuin Anningahof in Zwolle kreeg een aantal jaren geleden de status van landgoed. “Dit biedt een zekere bescherming voor het geval het bestemmingsplan voor het gebied verandert en het risico ontstaat dat het terrein ten offer valt aan (…) uitbreidingsterrein voor wegen.”

(Keramiek 5-2009). Die bescherming faalde. Het is zo goed als zeker dat eigenaar Hib Anninga (1940) bijna de helft van zijn met veel kennis, smaak en liefde ontworpen tuin zal kwijtraken. Reden: de ruimte is nodig voor de verbreding van de N 340. In het begin van deze eeuw herschiep hij het boerenbedrijf van zijn ouders tot “een openluchtmuseum voor beeldhouwkunst met een galeriefunctie”. Hij richt zich op de top van de Nederlandse beeldhouwkunst. Op de expositie van 2011 is in de tuin en in de galeriegebouwen werk van 16 keramisten te zien. Het terrein richtte hij zorgvuldig in met “een aantal verschillende sferen”: gemaaide en wilde grasvlakten, geaccidenteerde grasperken, vijvers, poelen, stroken wilde en beschermde planten … Onder meer dat laatste gebied ligt in het deel dat Anninga moet afstaan. Ter compensatie is hem een stuk grond aangeboden grenzend aan de andere kant van de huidige tuin. “Een heel groot deel van de samengevoegde terreinen moet opnieuw worden ingericht en veel bomen moeten zo mogelijk worden verplaatst. Ik heb alle negatieve gedachten van me afgezet en ga door, hoe moeilijk het ook is na 10 jaar weer voor een groot deel opnieuw te beginnen.”

Gezien de resultaten die Anninga al boekte en de mentaliteit waarmee hij deze nieuwe uitdaging tegemoet treedt, zal de beeldentuin nog vele jaren een lustoord van kunst en natuur zijn waarin het goed toeven is. Enkele namen: Helen Abma, Karin Arink, Yasser Ballemans, Gijs Assmann, Hans van Bentem, Arie Berkulin, Kees Bierman, Tim Breukers, Sjoerd Buisman, Tom Claassen, Nicolas Dings, Bert Frijns, Helen Frik, Bastienne Kramer, Esther Jiskoot, Couzijn van Leeuwen, Jan van Munster en Pepijn van den Nieuwendijk.

PK

Hans van Bentem, Angel Warrior I, 2000; keramiek op stalen frame; 200 x 80 x 60 cm. Foto Piet Augustijn. Te zien op Landgoed Anningahof.

Landgoed Anningahof, Hessenweg 9, NL-8028 PA Zwolle, t +31 (0)38-4534412. Open woensdag t/m zondag 13.00-18.00 uur. Tot en met 30 oktober 2011.

Entreeprijs volwassenen E 7,-, kinderen E 3,-. Bij de prijs is een kleine catalogus inbegrepen waarin van alle buitenbeelden een kleurenfoto plus toelichting staat en van alle binnenbeelden een kleurenfoto en technische gegevens. www.anningahof.nl

Riverside: het dna van de mens Het uit- en afbeelden van de menselijke figuur op schilderijen en tekeningen kent in Nederland een lange traditie. Vooral in de Gouden Eeuw waren portretten, schutterstukken en andere genres erg populair. Het was echter vooral de (rijke) bovenlaag van de bevolking die zich een (groeps)portret kon veroorloven.

De geportretteerde(n) moest(en) er zo voordelig mogelijk op staan, zodat een geschilderd portret zijn of haar status kon benadrukken. Door de eeuwen heen werd niet alleen de gegoede burgerij in olieverf vastgelegd, maar ontstonden ook portretten van ‘gewone’ mensen en wisten kunstenaars zich in zelfportretten tot op het bot te ontleden. De gangbare wijze van het afbeelden van personen werd door de eeuwen heen op allerlei manieren en in verschillende landen met de regelmaat van de klok doorbroken. De uitvinding van de fotografie in de 19e eeuw heeft het afbeelden van mensen voor iedereen toegankelijk gemaakt.

In de afgelopen 40 jaar zijn uitingswijzen, stijlen en materiaalgebruik in de

beeldhouwkunst welhaast onuitputtelijk geweest. De mensfiguur is daarbij een belangrijke bron van inspiratie gebleken. De buitententoonstelling Riverside – het dna van de mens, die dit jaar is ingericht aan het Merwehoofd en Havenplein in Papendrecht, zoomt in op die ontwikkelingen en laat zien hoe en waarheen die mensfiguur zich anno 2011 heeft ontwikkeld. Herkenbare beelden waarin de mens op een voetstuk wordt geplaatst naast beelden waarin de mensfiguur niet meer dan een silhouet de tijd en de ruimte trotseert, slanke gestalten naast prominent aanwezige bijna barokke verschijningen, beelden in brons en staal naast beelden in hout en keramiek. De tentoonstelling laat zien dat de verscheidenheid in beelden symbool staat voor de verscheidenheid aan mensen die we dagelijks kunnen ontmoeten en misschien wel bij ons om de hoek wonen. Riverside toont het dna van de mens: uniek, ingetogen, extravert, aanwezig, bescheiden, verstild, klassiek, gedegen, experimenteel …

Deelnemende kunstenaars zijn Erik Buijs, Maïté Duval, Edwin van Gerwen, Cor van Gulik, Maja van Hall, Thomas Junghans, Menashe Kadishman, Bert Nijenhuis, Nick Renshaw, Eja Siepman van den Berg, Caius Sproncken, Linda Verkaaik en André Vranken.

PA Riverside - het dna van de mens. Havenhoofd, Merwehoofd en Veerplein in Papendrecht.

Dagelijks. Tot en met 31 oktober 2011. www.beeldenparkdrechtoevers.nl

Nick Renshaw, Kupfernickel, 2007; keramiek; 130 x 30 x 40 cm. Foto Henk van Bennnekum.

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

21

kort nieuws

Silke Ulrich, Ohne Titel, 2010; steengoed met porseleinengobe; 11 x 14 x 11 cm elk.

Jubileum­tentoon­ stelling Keramiek Kring Limburg 2011 De Keramiek Kring Limburg bestaat dit jaar tien jaar. De Kring is in 2001 opgericht vanuit de rijke keramische traditie in de Euregio Limburg door een groep professionele en enthousiaste keramisten, die hun krachten en belangen wilden bundelen.

Ieder jaar organiseert de Keramiek Kring een tentoonstelling voor de deelnemende keramisten uit Nederland, België en Duitsland. Dit jaar in Galerie 3G in Sitterd. Ook nu weer laten de keramisten in een keuze uit hun recente werk een grote verscheidenheid in vorm, techniek en stookwijze zien, zowel in toegepast (gebruikskeramiek) als vrij werk. Figuratief, abstract, monumentaal, gedetailleerd.

Gedraaid, gegoten, gemodelleerd of opgebouwd. Raku, rookbrand, houtstook (anagama), gas- of elektrische oven. Steeds opnieuw blijkt hun creativiteit en hun liefde en fascinatie voor het werken met klei. Het levert een boeiende tentoonstelling op van de top van de keramisten uit de Euregio Limburg. De deelnemers zijn Lucie Berben, Ingrid Breuers, Alda Brunenberg, Amy Bruyninckx, Joop Crompvoets, Ingrid Dirix, Diana de Gambardella, Frans Gregoor, Lei Hannen, Cindy Heldens-van Aarssen, Niek Hoogland, Angelika Jansen-Meints, Hein Janssen, Piet & Heleen Kerkhof-Dekkers

22

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

Jellie van Kranen, Stan Linssen, Petra Lommen, Vicky Mantz, Arjen Markenstein, Marlies Pouls, Els Puts-Gouder de Beauregard, Natasha Rieter, Anja van Rijen, Roos Seuren, Miriam Severijns, Sándor Sinkó, Maria Stams, Jacky Stappers, Ruth Stark, Silke Ullrich, Neeltje de Vries, Yanette Wald v.H., Margreet Wessels, Petra Wolf en Harm van der Zeeuw.

technieken en artistieke inhoud.

De ACC werd in 1986 opgericht met als doel de promotie van de hedendaagse keramiek op artistiek en commercieel gebied. In het centrum van Barcelona (Carrer Dr. Dou 7, vlakbij de Ramblas) heeft de ACC een eigen locatie waar elke zes weken exposities zijn van werk van leden of van nationale of internationale keramisten (groepen). Ook worden er met regelmaat lezingen en presentaties gehouden en is er een bibliotheek met boeken en tijdschriften op het gebied van keramiek uit binnen- en buitenland. De ACC geeft 2x per jaar een eigen tijdschrift uit: Terrart. Net als de NVK neemt de ACC regelmatig deel aan beurzen en houdt ze haar leden actief op de hoogte van prijsvragen / concoursen waar werk voor ingezonden kan worden.

• Museu de l’Ebre, Pont del Millenari, E-43500 Tortosa (Tarragona), t +34 (0)977-511066. Open: dinsdag t/m zaterdag 11.00-14.00 uur en 17.0020.00 uur, zondag 11.00-14.00 uur. Tot en met 25 oktober 2011.

• Museu de Lleida Diocesà i Comarcal, Sant Crist, 1, E-25002 Lleida / Lérida, t +34 (0)973-283075.

Open: dinsdag t/m zaterdag 10.00-14.00 uur en 16.00-19.00 uur, zondag 10.00-14.00 uur. Van 22

Jubileumtentoonstelling KKl. Galerie 3G, Steenweg 67B, NL-6131BD Sittard. Open: vrijdag 11.00-18.00

november 2011 t/m 8 januari 2012.

• Associació Ceramistes de Catalunya, C/ Doctor

uur, zaterdag 11.00-17.00 uur, zondag 12.00-

Dou, 7 baixos 1a, E-08001 Barcelona, t +34 (0)93-

17.00 uur. Tot en met 30 oktober 2011. www.

3176906. www.ceramistescat.org

keramiekkringlimburg.nl en www.galerie3G.nl.

25 jaar Associació Ceramistes de Catalunya (ACC) Ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de Associació Ceramistes de Catalunya (ACC) is een reizende tentoonstelling georganiseerd die in diverse Catalaanse steden te zien is.

In de tentoonstelling zijn 65 werken opgenomen van 65 actieve leden, waaronder de Nederlandse keramiste Lisette Dijksterhuis (Palamós, Catalonië), waardoor een goed beeld kan worden gegeven van de kwaliteit en diversiteit van de aangesloten leden. Alle 350 leden van de ACC werden uitgenodigd hun meesterstuk in te sturen; de uiteindelijke selectie kwam uit op 65 deelnemers met een enorme verscheidenheid aan stijlen,

Lisette Dijksterhuis, Coral 10; 2011; rode klei uit La Bisbal met een afwerking van o.a. cobaltsulfaat en ijzersulfaat op een engobe waarin ook zouten zijn opgelost, aangebracht op de nog niet geheel droge vorm, waarna die dagen in zon en wind staat zodat de zouten hun werk kunnen doen. Daarna gestookt op 950 graden. Een techniek die Dijksterhuis de Catalaanse zouttechniek noemt, omdat die afwijkt van wat in Nederland wordt verstaan onder zoutstook; 41 x 38 x 38 cm.

La Borne, het Franse mekka van de keramiek La Borne is een uniek dorp in het hart van Frankrijk. Rondom dit dorp leven en werken een kleine 65 keramisten.

Hun werk varieert van traditioneel tot modern, van houtoven en raku tot zoutglazuren, van gebruiksgoed tot sculpturaal werk. Van oudsher woonden en werkten in het dorp veel pottenbakkers. De keramiekproductie viel in de jaren zestig van de 20e eeuw bijna stil, maar 10 jaar later bliezen enkele enthousiaste kunstenaars de oude tradities nieuw leven in. Zij inspireerden meerdere keramisten hetzelfde te doen.

Sindsdien is het dorp een magneet voor elke liefhebber én vervaardiger van keramiek. La Borne is het Franse mekka van de keramiek.

Een tentoonstelling in Keramiekcentrum Tiendschuur toont werk van 15 zorgvuldig geselecteerde keramisten die een dwarsdoorsnede vertegenwoordigen van het bonte palet van het keramistendorp: gebruiksgoed met theepotten, borden, koppen en schotels, tuinkeramiek, tegels en dakpannen.

Maar ook sculpturen en potvormen die in de verte herinneren aan een functie maar op zichzelf staande kunstobjecten zijn geworden.

De technieken zijn divers. Er is rook­ gestookte keramiek, waarbij het spel met vuur en zwarte rook de potten een natuurlijke zwarte craquelé tekening geeft. Het werk van Céline AlfroidNicolas, Dalloun en Françoise Blain wordt in deze stijl gemaakt. Er is zoutgestookte keramiek, waarbij in de oven verdampte zoutkristallen op de potten neerdwarrelen en deze een bijzondere glanzende laag geven. Deze techniek is te vinden in het werk van Roz Herrin. Houtgestookte keramiek mag niet ontbreken in een tentoonstelling over La Borne. Midden in het dorp staat een enorme oven die enkele malen per jaar gezamenlijk wordt gestookt door de dorpelingen. Het stoken van de oven duurt enkele dagen; dit wordt gecombineerd met een feest van enkele dagen met drank en spijzen.

Dit spectaculaire evenement trekt vele

Dalloun, Kom, 2010; keramiek, rookgestookt; h. 10 cm, Ø 13 cm.

bezoekers. Eric Astoul is ongetwijfeld een van de bekendste namen binnen de houtgestookte keramiek.

Afwijkend van de potvorm zijn de sculp­turale inzendingen. Isabelle Coeur maakt Afrikaanse vrouwfiguren met mooie uitgewerkte gezichten en stevige lichamen die ingewikkelde houdingen aannemen. Dan is er nog de kleinzoon van Jean Linard, de Gaudi van La Borne. Linard bouwde een kathedraal van mozaiek met keramische scherven aan de rand van La Borne die nooit afkwam. Hij boetseerde wonderlijke waterspuwers en uilen voor op de daken. Zijn kleinzoon zet nu het werk voort, niet met de kathedraal, maar wel met tuinkeramiek. Hij maakt tegels en dakpannen die hij soms op speelse wijze decoreert.

Deelnemende keramisten: Céline Alfroid-Nicolas, Eric Astoul, Françoise Blain, Isabelle Cœur, Claudie CharnauxGuillaume, Suzanne Daigeler, Dalloun, Roz Herrin, Svein Jensen, Christine Limosino-Favretto, Christophe Linard, Alain en Chantal Magne, François Maréchal en David Whitehead Activiteiten •M uziek: Zondag 16 oktober, 16.00 uur.

Franse chansons met zang van Ben Benders en piano Ludy Rours.

• Lezing: Zondag 23 oktober, 14.00 uur.

Nirdosh Petra van Heesbeen, medeorganisator van de tentoonstelling en keramiste. Ze woont en werkt sinds 25 jaar tijdens de zomermaanden in La

Borne. Kosten E 5,- p.p., inclusief entree museum. Inschrijven via website.

• Finissage: Zondag 4 december 14.0017.00 uur, meet en greet met een aantal exposanten.

La Borne, het Franse mekka van de keramiek.

Keramiekcentrum Tiendschuur Tegelen, Kasteellaan 8, NL-5932 AG Tegelen, t +31 (0)773260213. Open: dinsdag t/m zaterdag 14.0017.00 uur, zondag 11.00-17.00 uur. Tot en met 4 december 2011. www.tiendschuur.net,

Keramiek Lucebert in Princessehof Lucebert (1924-1994) uitte zich gedurende meer dan vijftig jaar op uitzonderlijke wijze als dichter en beeldend kunstenaar.

Sinds 1990 herleefde een minder bekend aspect van zijn kunst: de keramiek.

Uit het keramisch oeuvre van deze kunstenaar spreekt, evenals in zijn overige werk, een fascinatie voor de mens. Een tentoonstelling in Keramiekmuseum Princessehof – te zien vanaf 20 november – toont een overzicht van het keramisch werk van Lucebert: plastieken, schalen, vazen en tegels.

Lucebert. Keramiekmuseum Princessehof, Grote Kerkstraat 11, NL-8911 DZ Leeuwarden, t +31 (0)58-2948958; info@princessehof.nl.

Open: dinsdag t/m zondag 11.00-17.00 uur.

Van 20 november 2011 t/m 15 januari 2012. www.princessehof.nl

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

23

kort nieuws Esprit Porcelaine in Gent Hedendaags porselein uit Limoges Esprit Porcelaine is een groepering van keramiekkunstenaars die allen de kunst van het vuur op een andere manier beheersen. De meesten hebben ervoor gekozen in de Limousin te wonen en actief te zijn. Ze hebben allen een andere achtergrond: design, kunstambacht, decoratie, kunst, vormgeving... Keer op keer beheersen ze echter het porselein in al zijn vormen. Tijdens hun zoektocht benutten ze ten volle het potentieel van het porselein en de porseleinindustrie van Limoges. Ze richten zich op het object en het design om de kunst van het tafelen nieuw leven in te blazen, om nieuwe producten te ontwikkelen die stammen uit een hoogwaardige traditie. Sommige ontwerpen zijn technische hoogstandjes omdat er verschillende materialen in verwerkt zijn zoals glas, kristal, hout, email op koper en verschillende soorten van keramiek. Ook de laagvuurdecoratie, de hoogvuurbrand en de keramische

pasta’s krijgen een hedendaags kleedje.

Als kweekvijver voor kunstenaars en als ideeënlab streeft het collectief ernaar nieuwe vormen te ontwerpen die het imago van het porselein uit Limoges hoog houden en ook een persoonlijke, innoverende toets in zich dragen. In Design museum Gent is tot 17 oktober een tentoonstelling van de groep Esprit Porcelaine te zien. De tentoonstelling toont een selectie van ontwerpen gegroepeerd in een aantal aansprekende thema’s.

Replica’s: een stapeling van in massa geproduceerde kopjes. Twaalf verschillende modellen van kommen en kopjes werden geselecteerd om ze in reeksen te stapelen. De kommen en kopjes zijn per lot identiek, op één voorwerp na, dat verschilt qua kleur of afwerking. Gloed: een selectie van lampen. Een waaier van verlichting die speelt met bijvoorbeeld de transparantie van het porselein, gravures die het licht vasthouden en grondstofeffecten. Deze lampencollectie wordt minimalistisch tentoongesteld op witte voetstukken van verschillende grootte. Interieurscènes: porselein in het dagelijkse leven.

Een verzameling van decoratieve en gebruiksvoorwerpen die illustreren dat porselein niet alleen de tafelkunst is waarvoor men het vaak verslijt. Het is een levensstijl waarbij porselein het volledige interieur inpalmt. Buitengewoon: een selectie van bijzondere stukken.

Om de alledaagsheid van het porselein tegen te gaan, knopen de ontwerpers van Esprit Porcelaine opnieuw aan met de traditie van uitstekende kwaliteit. Ze verleggende grenzen van het porselein en kunnen werken met ongeziene afmetingen of nieuwe toepassingen: een enorme luchter, meubels, windschermen, mode. Chocoladekannen: een selectie van chocoladekannen van het collectief.

Hoe een chocoladeritueel een alledaags gezellig tafereel kan worden, waarbij het plezier van het proeven centraal staat.

Het meesterwerk van de tentoonstelling is een tafel met animatie, Het Festijn genaamd. Een bij de haren getrokken tafelkunst, ludieke voorwerpen, een feeëriek porseleinen tafereel, een mechanische choreografie. Alle stukken werden speciaal voor deze tentoonstelling ontworpen. Deze grote tafel (8 bij 1,5 meter) is voorzien van motortjes en machientjes die de ontwerpen leven geven: ze verplaatsen zich, stijgen, draaien, glijden, botsen en spelen. De tafel werd ontworpen door plastisch kunstenaar Fabrice Cotinat, in samenwerking met de ontwerpers van Esprit Porcelaine.

Esprit Porcelaine - Hedendaags porselein uit Limoges. Design museum Gent, Jan Breydelstraat 5, B-9000 Gent, t +32 (0)9-2679999; museum. design@gent.be. Open: dinsdag t/m zondag 10.00-18.00 uur. Tot en met 16 oktober 2011. www. designmuseumgent.be

Keramiekbeurs voor verzamelaars Op 5 en 6 november vindt voor de tweede maal een keramiekbeurs voor verzamelaars plaats bij het Keramisch Centrum Nederland in Haarlem.

Ditmaal staat moderne keramiek vanaf 1960 in de schijnwerper. Er wordt geen percentage ingehouden op de verkoop­ prijs. Ruilen kan ook. De kramen/ tafels

24

Christian Couty, Chocoladekan en kopje Roma, 2002; porselein, hout; chocolatière h. 22 cm (incl. deksel), grootste Ø 19 cm; kopje h. 9 cm, Ø 10 cm. Porcelaines Carpenet, Saint-Léonard-de Noblat. Foto Matthieu Busserau ©Esprit Porcelaine.

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

Anniek Meeldijk, PaarsVaas, 2011; porselein; 30 x 15 x 15 cm. Te zien in Galerie De Witte Voet.

zijn alleen bedoeld voor verzamelaars.

Tijdens de beurs zijn er allerlei extra activiteiten. Ger de Ree van Capriolus is als taxateur aanwezig. Het evenement belooft weer een publiekstrekker te worden. Belangstellenden kunnen kiezen voor een standplaats voor een dag of voor beide dagen.

De vergoeding bedraagt E 50,- per dag.

Aanmelding voor eind oktober.

Van 5 november t/m 10 december is er een tentoonstelling in het kader van KUNSTLIJN HAARLEM. Voor de nieuwe cursussen: zie de advertentie in deze uitgave van KERAMIEK. Keramiekbeurs voor verzamelaars. Keramisch

vormen organisch woekeren. Ze geven het spanningsveld aan waarbinnen artistieke ideeën vorm krijgen. De tegenstellingen zorgen voor kritische ruimte en worden niet afgezwakt of weggewerkt. Meer zelfs: de confrontatie of frictie ontstaat niet alleen tussen de werken onderling maar is ook aanwezig in de werken zelf.

De exposanten zijn Jeroen Heerwegh, Aniek Meeldijk, Irja Syvertsen en Jentel Wuytack.

Johan de Koning van het Laboratorium voor Architektuur. Full House is een zoektocht naar een nieuwe manier van wonen. Het huis bevat geen ruimtes, er vinden slechts activiteiten plaats in beweegbare kasten of in verticale laden.

Het bouwsel bestaat uit vier functionele units voor wonen, spelen of werken, eten, slapen, baden en een darkroom, die als een puzzel heen en weer geschoven kunnen worden. De gebruiker moet het spel begrijpen en kan de interieurs veranderen en aanpassen naar zijn/haar specifieke wensen.

In oktober en november wordt de ruimte ingericht door keramiste Petra Bouman (1959) uit ’s-Gravenpolder. “De eenvoud en rust die deze ruimtes uitstralen zijn de inspiratiebron geweest voor mijn werken”, zegt Bouman over haar ingrepen in de ruimte. “Werken gemaakt van gietporselein met versnijdingen / inkepingen, afgeleid van vormen uit de leefunits. Door het ontbreken van kleur en glazuur wordt de eenvoud nog meer benadrukt en komt de puurheid van porselein nog meer tot zijn recht. De zijdezachte afwerking zorgt voor een mooie balans tussen de hardheid van het materiaal en de aaibaarheid van de buitenkant.”

Petra Bouman: Full House en Verstilde vormen. presentatieruimteCAESUUR, Lange Noordstraat 67, NL-4331 CC Middelburg, t +31 (0)118-639810.

Clash. Galerie De Witte Voet, Kerkstraat 135,

Open: vrijdag en zaterdag 13.00-17.00 uur en

NL-1017 GE Amsterdam, t +31 (0)20-6258412.

op afspraak; altijd te zien door de ruiten van de

Open: woensdag t/m zaterdag 12.00-17.00 uur, 1e

ruimte. Van 8 oktober t/m 26 november 2011.

zondag van de maand 14.00-17.00 uur. Tot en met

www.caesuur.nl

12 oktober 2011. www.galeriedewittevoet.nl

Centrum Nederland, Oudeweg 153, NL-2031 CC Haarlem. Inlichtingen en aanmeldingen Aty Boonstra-Köhne, t +31 (0)23-5424416; info@ keramikos.nl; aty@keramikos.nl Zaterdag 5 en zondag 6 november 2011, 11.00-17.00 uur.

Clash in Galerie De Witte Voet In Clash mogen de dingen botsen. Galerie De Witte Voet brengt werk bijeen van studenten en afgestudeerden van SintLucas Beeldende Kunst Gent dat duidelijk van elkaar verschilt. Clash toont zowel keramische objecten die in een perfecte mal zijn gegoten als kleisculpturen waarin

Full House en Verstilde vormen bij Caesuur presentatieruimteCAESUUR in Middelburg is een bijzondere tentoonstellingsruimte.

Al vijftien jaar worden er tentoonstellingen van hedendaagse kunst gemaakt, maar sinds 2010 onderzoekt CAESUUR haar eigen ruimte om te komen tot een nieuw tentoonstellingsconcept. De tentoon­stel­ lingen die er plaatsvinden zijn installaties of concepten die worden gepresenteerd in het permanente tentoon­stellingsobject Full House. Dat is de maquette op ware grootte van een project van architect Petra Bouman, Full house, 2011; porselein; h. 20 cm, Ø 14 cm. Foto Petra Bouman K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

25

kort nieuws JIM MALONE: new pots Goldmark Gallery is very pleased to announce an exhibition of new pots by Jim Malone. Somewhat of a maverick within his field, Malone’s nonconformist approach to life has echoed throughout his potting career, leading him to become one of the most important and respected British potters working today.

Under the auspicious tutelage of Ian Godfrey, Ewan Henderson and Colin Pearson at Camberwell School of Art in the early ’70s, the Sheffield-born potter was further convinced of his calling when taken to see early Korean pots at the V&A. His inspiration garnered from Far Eastern pottery gained momentum after he graduated, and soon he was producing highly accomplished work with an emphatic personal stamp all of his own. Immediately on finishing his First Class degree, Malone moved to North Wales, built a kiln, and set up his first workshop. He has now worked as a potter for more than 35 years, occasionally taking on residencies and lecturing posts.

However, whilst always empathetic with his students, he found the hierarchies and politics of college life clashed with his individualistic and rebellious nature.

At 64, he now lives in Cumbria, enjoying an almost entirely self-sufficient way of life, revelling in the self-imposed isolation.

He continues to produce exquisite work,

from his flaring bowls decorated with hakame and iron brushwork, to Korean style bottles and jugs (regarded by many as the best in Britain) all fired in his two chambered oriental climbing kiln.

Expect to see striking combinations of Tenmoku jars and slab bottles with blue/ green copper pours, elegant bottles with perfectly proportioned necks finished with a rich olive Nuka and yunomi; teabowls, ashed and incised or ridged and stamped.

From very large bottles to the smallest of yunomis, they all display the natural unforced beauty distinctive not only of Malone’s pots, but also of the landscape in which he makes them.

Jim Malone. Goldmark Gallery, 14 Orange Street, UK-Uppingham, Rutland, LE15 9SQ, t +44 (0)1572821424. Open: maandag t/m zaterdag 9.30-17.30 uur, zondag 14.30-16.30 uur. Tot en met 15 oktober 2011. www.modernpots.com

Internationale Keramiek­dagen Oldenburg Op zondag 7 augustus vertrok een busje met NVK-keramisten naar de Internationale Keramiekdagen in Oldenburg. Deze vinden ieder jaar plaats in het eerste weekend van augustus met een opening op vrijdagavond. Wat ik over deze keramiekmarkt had gehoord was niets dan lof en ik was dan ook

Jim Malone, links: Bottle, 2011; Footed Korean Type Bottle, Kaki glaze with wax resist pattern; 25 x 14 cm; rechts: Cup, 2011; Yunomi, Hakeme with iron motif (& copper splashes); 9.5 x 9 cm.

26

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

zeer benieuwd. Tijdens de opening van Brandpunt Terra in mei in Delft had ik Martin McWilliam ontmoet, die een van de organisatoren bleek te zijn van de keramiekmarkt in Oldenburg. Dit was een extra aanleiding om de markt eindelijk een keer te bezoeken, omdat hij zo enthousiast vertelde over zijn plannen om de markt verder te ontwikkelen. De markt is in de jaren tachtig ontstaan – zoals de meeste andere pottenbakkersmarkten – en werd georganiseerd door pottenbakkers in samenwerking met en ondersteuning van de stad Oldenburg.

Begin jaren negentig trok de stad zijn ondersteuning terug omdat de markt niet voldoende vernieuwend meer was en toen werd de Werkschule in Oldenburg gevraagd of zij het stokje wilden overnemen.

De Werkschule is de kunstopleiding in Oldenburg waar Martin McWilliam les geeft. Samen met Beate Anneken en Wolfgang Heppner, beiden directeur van de Werkschule, zijn zij gedrieën verantwoordelijk voor de organisatie van de keramiekdagen in Oldenburg.

Naast de twee marktdagen organiseren zij tegenwoordig ook op donderdag en vrijdag workshops en/of Masterclasses die veel professionele keramisten van heinde en verre aantrekken en die vervolgens natuurlijk blijven om de markt te bekijken.

De markt bestaat uit ongeveer 105 stands.

Van die 105 plaatsen worden elk jaar weer alle 100 standhouders geballoteerd.

Ongeacht naam en reputatie moet iedereen foto’s insturen van werk en opstelling; dit wordt beoordeeld door een jury: de drie genoemde organisatoren en ieder jaar een andere gastjurylid, zoals bijvoorbeeld Monika Gass, directrice van het Westerwald Museum of andere keramiekkenners. Tijdens de marktdagen wordt de kwaliteit ook nog gecontroleerd, om te zien of mensen inderdaad brengen wat afgesproken was. Dit lijkt nogal rigoreus (Deutsche Grundlichkeit), maar ik ben ervan overtuigd dat dit juist een van de redenen is waarom de markt in Oldenburg zo’n enorme reputatie heeft en die ook weet vast te houden.

De organisatie blijft bezig, blijft zich afvragen hoe het nog beter kan en nog interessanter voor de bezoeker en hoe ze het niveau nog kunnen verhogen.

C olumn

De Vakgroep

Ook om die reden is enkele jaren geleden de naam van de markt veranderd van Pottenbakkersmarkt in Internationale Keramiekdagen Oldenburg.

Zoals alle ondernemingen zijn ook de Keramiekdagen afhankelijk van sponsoren, landelijk zowel als plaatselijk en de vijf plaatsen die buiten de ballotage vallen zijn voor plaatselijke pottenbakkers onder wie die vijf plaatsen ieder jaar rouleren zodat iedereen aan de beurt komt.

Er zijn veel keramiek- of pottenbakkers­ markten in Duitsland. Er is echter maar één Internationale Keramiek­dagen Oldenburg, die zich toch echt heel duidelijk in kwaliteit onderscheidt van alle andere markten.

Dit betekent dat de dagen ook echt galeriehouders en verzamelaars aantrekken.

Dit beamen de deelnemers, de waarde die de markt met zich meebrengt om te netwerken en contacten op te doen is net zo belangrijk als de mogelijke verkoop.

Over de cijfers: afgelopen jaar was er een omzet van gemiddeld 2000 euro per keramist; dit kan natuurlijk betekenen dat een keramist 6000 euro binnenhaalde en anderen helemaal niets. Maar gemiddeld is het in deze tijd toch indrukwekkend. Volgens Martin steeg dit cijfer ook nog steeds gestaag in de loop van de jaren. Hij wil de keramiekdagen nog interessanter maken voor internationaal grotere namen in de keramiek.

Persoonlijk heb ik er een knappe hekel aan: praten over jezelf en dan liefst in zogenaamd therapeutische of psychologiserende termen. Begrijp me goed, een persoonlijk gesprek in vertrouwde sfeer met bekenden: daar is natuurlijk niets mis mee. Maar in de openbare ruimte word ik niet graag geconfronteerd met de – meestal nogal oppervlakkige – zielenroerselen van de medemens. Let’s talk about me is niet mijn favoriete tijdverdrijf: ik ben van de tijd dat de zaak nog vóór het meisje ging. En dus wil ik het eens over onszelf hebben: de NVK. De Vakgroep, die al weer gedurende enige decennia de belangen van de professionele keramisten in Nederland behartigt, worstelt voortdurend met haar bestaan. Het aantal leden varieert: niet alle professionals zien het belang van de NVK. Wat het beleid moet zijn, is onderwerp van voortdurende discussie: de een wil via de NVK korting op zijn materiaal, de ander wil een buitenlandse beurs geregeld zien, de derde wil politieke actie tegen bezuinigingsmaatregelen, de vierde wil masterclasses, de vijfde een vraagbaak over glazuren en ga zo maar door. En dan hebben we het alleen nog maar over individuele wensen.

Onze Vakgroep wordt óók nog geacht de belangen van de Keramiekbranche in den brede te behartigen. Overleg met tal van opleidingen, met het Hoofdbedrijfschap Ambachten en de VKO en vertegenwoordigingen in diverse organen en stuurgroepen: ga er maar aanstaan. Want al die klussen, taken en wensen moeten worden gerealiseerd door een handjevol vrijwilligers, die het (bestuurs)werk naast hun hoofdactiviteit uitvoeren. En dan hebben we het nog niet over de ledenadministratie, de boekhouding en jaarrekening, de website en voorlichting: het vreet tijd!

Het zal dus niemand verbazen dat met enige regelmaat de discussie weer oplaait of de Vakgroep niet moet worden opgeheven dan wel in een groter geheel moet opgaan. Het gebrek aan bestuursleden/vrijwilligers, het eeuwige gezeur en gemekker over alles wat niet (of niet goed) gebeurt en het ontbreken van enthousiaste keramisten voor medewerking aan bijzondere klussen of projecten: het is om simpel van te worden.

Maar laat ik eens uit een ander vaatje tappen. Het is buitengewoon belangrijk dat er op landelijk niveau een aanspreekpunt bestaat en blijft bestaan voor de professionele keramiek. We kunnen trots zijn op onze NVK website en ons tijdschrift Keramiek. Het in 2008 uitgebrachte boek Hedendaagse Keramiek in Nederland is een (inmiddels uitverkocht) standaardwerk gebleken. In het afgelopen voorjaar is wederom een actuele en fraai in klassieke huisstijl vormgegeven Ledengids gepresenteerd. Er is aandacht voor duurzaamheid (Keramiek Blijvend Goed), de ontwikkeling van ons ambacht (Creatief Vakman) en de arbeidsvoorwaarden (Actualisering van de Keramistencode). Er wordt een nieuwe Biënnale 2012 in de steigers gezet, na de succesvolle editie van 2010. De NVKleden mogen zichzelf wel eens gelukkig prijzen dat ze voor zo’n schappelijk prijsje bij dit kleine en onafhankelijke juweeltje zijn aangesloten!

Beatrijs van Rheeden

Karla J. Beijersbergen

Impressie van de Keramiekdagen in Oldenburg.

Foto Beatrijs van Rheeden.

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

27

Mariëtte van der Ven.

Mariëtte van der Ven: beelden met een meerduidige universele betekenis door Piet Augustijn foto’s Mariëtte van der Ven

De menselijke figuur is het thema in de beelden en installaties van Mariëtte van der Ven (Vriezenveen, 1967; Academie van Beeldende Kunsten Rotterdam). Beelden waarin de mens in al zijn facetten en verschijningsvormen een hoofdrol speelt en waarin de scheidslijn tussen normaal en abnormaal erg dun geworden is. Beelden die de kijker confronteren met de werkelijkheid: baby’s met lichamelijke afwijkingen, verstandelijk gehandicapten met potsierlijke hoofddeksels, psychiatrische patiënten, kindsoldaten, misbruikte kinderen, wegkwijnende ouderen. Het zijn niet de minste thema’s die Van der Ven aanpakt en waarmee ze de kijker confronteert. Het gaat haar echter niet om het belachelijk maken van afwijkingen of tekortkomingen, maar juist om het ontwikkelen van bewustzijn.

Ze wil niet het mooie van de mens laten zien, maar juist datgene dat meestal als minder mooi of aantrekkelijk wordt beschouwd.

Het wezen van de mens, de mogelijkheden en beperkingen van het menszijn. Vanuit een diepe betrokkenheid bij mensen die lichamelijk of geestelijk afwijken van datgene wat we als normaal beschouwen, ontstaan haar beelden die een samenhang tussen kunst en leven laten zien. De figuratie is steeds het Mariëtte van der Ven, Elfenkind, 2007; porselein, textiel; 45 x 35 x 25 cm.

28

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

uitgangspunt. De ingrepen die ze in de werkelijkheid doet zijn precies genoeg om je bewust te laten zijn van de realiteit of juist van de absurditeit van die ogenschijnlijk normale wereld. De verschijning van haar beelden is in eerste instantie poëtisch: ze zijn monochroom wit, waardoor de werkelijkheid verzacht wordt en ze worden meestal gecombineerd met zachte materialen als textiel, leer, katoen en andere. Het zijn abstracties van de menselijke figuur. Bij nadere beschouwing komt de boodschap hard aan, maar blijkt de ondertoon minder schokkend dan de beelden doen vermoeden. Imperfectie leidt bij Mariëtte van der Ven tot schoonheid en aantrekkingskracht. “Behalve door hun uiterlijke schoonheid boeien ze me misschien nog wel meer door de reacties die ze teweegbrengen. Mijn mensbeelden roepen een scala aan emoties op, van angst en afschuw tot medelijden, schaamte en agressie. Ze kunnen ongegeneerd bekeken worden, ze voelen het niet. Ze bieden ruimte om na te denken over je manier van omgaan met mensen die anders zijn.”

Ondanks hun herkenbaarheid zijn de beelden geen portretten van bestaande personen. Een eventuele gelijkenis berust veelal op toeval, zoals in het hangende beeld The Lord (2006), waarin turner Yuri van Gelder te herkennen is. Het gaat Van der Ven dan ook niet om een bestaand persoon, maar om een universele weergave van een mensfiguur, een anoniem portret met sterke karaktereigenschappen waarin de psyche van de mens te herkennen is. Het realistisch geëngageerde heeft plaats gemaakt voor een algemene werkelijkheid die een beroep doet op de ontvankelijkheid van de kijker. Er is meer ruimte gekomen voor intuïtieve ingrepen, de plasticiteit van de beelden is groter geworden, een bizarre binnenwereld is door middel van de beelden naar buiten gekomen.

De beelden zijn over het algemeen wat surrealistischer geworden.

“Het hele leven is één grote inspiratiebron”, heeft Mariëtte van der Ven meerdere malen gezegd over haar inspiratiebronnen. De directe omgeving, iconen uit vroegere tijden, eigentijdse kindersymbolen, sprookjes en mythen, foto’s uit kranten en tijdschriften, televisiebeelden, strips, gebeurtenissen die haar raken: ze zoekt steeds naar een combinatie van het herkenbare en het algemene, van het gewone en het absurde, van fictie en werkelijkheid, van waarheid en leugen, van fantasie en realiteit. Om te eindigen in verstilde beelden die zagen aan de poten van de betekenis, die zich voordoen als verstilde poëzie, waarin de gelaagdheid stemt tot reflectie en nadenken.

Linksboven: MariĂŤtte van der Ven, Ape-boy, 2010; porselein, keramiek, kunstbont; 125 x 45 x 28 cm. Rechtsboven: Braaf, 2011; porselein, steengoed, glazuur, textiel; 80 x 35 x 30 cm. Linksonder: Zakkenvuller, 2011; porselein, steengoed, spuitlak; 90 x 30 x 18 cm. Rechtsonder: Connivence, 2010; porselein, textiel, glasogen; 130 x 85 x 55 cm.

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

29

In het driedelige beeld Bekvechters (2011) zijn drie verschil­ lende koppen die ieder een geloof vertegen­woordigen met elkaar in gesprek: met open mond, vragende ogen, een uitgestoken tong. Ruziemakend kijken ze elkaar aan. Braaf (2011) is het portret van een jongetje met een blauw pakje en een staart die uitloopt in zijn kruis. Het aaibare pakje en de staart zijn duidelijke verwijzingen naar de honderden gevallen van seksueel misbruik binnen de katholieke kerk die de laatste jaren naar buiten zijn gekomen. Ook het beeld Zakkenvuller (2011) speelt – met het oog op de crisis en de bonussen bij banken – in op de actualiteit. “Soms groeit een beeld vanuit een idee, maar vaker nog vanuit het beeld zelf”, zegt Mariëtte van der Ven. “Ik heb meestal associaties bij gebeurtenissen of vormen en probeer die in een beeld te vangen. Er ontstaan nieuwe betekenissen bij bestaande vormen, zoals mutsen, jurkjes, de neus van Pinokkio en andere.” In Ik lieg dus ik besta (2011) wordt die Pinokkio-neus gecombineerd met een middeleeuwse kop.

Middeleeuwen en renaissance (de overgangsperiode van Middeleeuwen naar Nieuwe Tijd, die meestal de 15e en 16e eeuw omspant) blijken een (nieuwe) inspiratiebron. “Vooral de koppen van vrouwen en kinderen inspireren me tot nieuwe beelden. De strenge uitdrukking, de haardracht en de contouren combineer ik met hedendaagse gebeurtenissen.”

Bladerend door boeken uit die periode vallen gelijkenissen op met vrouwenportretten van Hans Holbein (1497/981543), waaronder Jane Seymour en Anna van Kleef, maar ook met het kinderportret van Edward. Zelfs de gelaatstrekken van Dame met de hermelijn van Leonardo da Vinci (1452-1519) en kinderportretten van Jan Claesz (15701618) en Cornelis de Vos (1584-1651) zijn zichtbaar in de meest recente beelden.

Zo vloeien in de beelden van Mariëtte van der Ven tijden, gebeurtenissen en betekenissen soepel in elkaar over. De resultaten zijn multi-interpretabel, universeel en tijdloos.

Dragers van subtiel verstopte betekenissen die duidelijk zijn voor wie ervoor openstaat.

Mariëtte van der Ven woont en werkt in Nieuwendijk; www.mariettevanderven.nl Mariëtte van der Ven. Galerie Terra Delft, Nieuwstraat 7, NL-2611 HK Delft, t +31 (0)15-2147072; info@terra-delft.nl.

Open: dinsdag t/m vrijdag 11.00-18.00 uur, zaterdag 11.00-17.00 uur.

Van 29 oktober t/m 26 november 2011. www.terra-delft.nl • Hans Holbein, Jane Seymour, ca 1536/37; olieverf op paneel; 65 x 40 cm.

Collectie Kunsthistorisches Museum, Gemälde Galerie, Wenen, Oostenrijk.

• Hans Holbein, Portret van Anna van Kleef, ca 1539; perkament op doek; 65 x 48 cm. Collectie Musée du Louvre, Parijs, Frankrijk.

• Hans Holbein, Edward, Prins van Wales, ca 1538; olieverf op paneel; 57 x 4 4 cm. Collectie National Gallery of Art, Washington, USA. • Leonardo da Vinci, Dame met hermelijn, ca 1485; olieverf op paneel; Mariëtte van der Ven, Bekvechters, 2011; porselein; 28 x 18 x 24 cm elk.

30

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

55 x 41 cm. Collectie Museum Narodowe, Krakow, Polen.

Linksboven: MariĂŤtte van der Ven, Burn motherfucker, burn!, 2011; porselein, gespoten steengoed, kunstbont; 130 x 130 x 100 cm. Rechtsboven: Poor joke, 2010; porselein, textiel, metaal, acrylverf; 55 x 35 x 40 cm. Onder: Predator, 2010; porselein, metaal, textiel; 58 x 30 x 20 cm.

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

31

De museumcollectie 9 Groninger Museum door teja van hoften

Het Groninger Museum is vooral bekend vanwege het gebouw dat Frans Haks (directeur 1968-1996) liet ontwerpen door de Italiaan Alessandro Mendini (1931), die eigenlijk vormgever en geen architect is, in samenwerking met drie gastarchitecten: Philippe Starck (1949), Michele de Lucchi (1951) en Coop Himmelb(l)au (coöperatie, opgericht in 1968 in Wenen). Het werd in 1994 opgeleverd. Daarmee gaf Haks onmiddellijk een statement af, waar het Groninger Museum voor wil staan: speels en uitdagend. Grensoverschrijdend, niet alleen tussen de verschillende disciplines zoals mode, design en architectuur, maar ook zoekt het museum de grenzen op tussen kunst, massamedia en subculturen met aandacht voor graffiti, fotografie en kunstenaarsboeken. Het Groninger Museum wil verwarring stichten, onrust zaaien en aanzetten tot reflectie op de kunstgeschiedenis zoals in het beleidsplan te lezen is.

Het gebouw Sinds korte tijd is het gebouw ingebed in keramiek. Vanwege het kleurverlies in de loop der jaren zijn de kunststof gevelplaten in 2010 vervangen door keramische tegels, die beter tegen het Gezichtsmasker van aardewerk, Midden-IJzertijd, Zeijen-Cultuur, ca. 500 v.Chr. Gevonden in 1971 tijdens het archeologisch onderzoek van een vlaknederzetting aan de Boerdamsterweg bij Middelstum; h. 20 cm, b. 10,5 cm. Foto Marten de Leeuw, ©Groninger Museum.

zonlicht kunnen. Dit project is uitgevoerd door Koninklijke Tichelaar uit Makkum. Het liefst wilde men de goudkleurige laminaatplaten van de toren ook vervangen door keramische, maar helaas liet het budget dit niet toe en zijn deze er voorzichtig afgehaald, gereinigd en opnieuw bespoten met goudverf. In de brugmuren zijn glasmozaïek tegeltjes verwerkt. En ook onder de museumbrug huist een verwijzing naar keramiek, die alleen zichtbaar wordt als de brug open gaat wanneer er een boot onderdoor moet. Op het eerste gezicht lijkt het werk van Wim Delvoye (1965) op uitvergrote Delftsblauwe tegels met een motief uit de 17e eeuw, maar bij nadere beschouwing blijken het een soort stickers te zijn. En weer is er de grenzeloze vermenging van materialen en het spel met echt/onecht.

Het museumrestaurant is opnieuw ingericht door vormgever Maarten Baas (1978) met onder andere organische meubels gemaakt van industriële klei. Het nieuwe informatiecentrum is vormgegeven door de Spaanse designer Jaime Hayón (1974) van wie het museum een aantal grote keramische cactusvormen in bezit heeft. En ook een installatie van tafels met heel veel poten met daarop een grote groep keramische vazen, antropomorfe vormen met gaten voor één bloem. De nieuwe ontvangstruimte, de Job Lounge, was aanleiding voor een grote tentoonstelling van Studio Job (Job Smeets, 1970 / Nynke Tynagel, 1977) van 16 oktober 2011 tot en met 4 maart 2012. Zoals veel jonge ontwerpers werkt het duo samen met bedrijven die door hun jarenlange ervaring over veel vakkennis beschikken. Zo liet Job bij Tichelaar een handbeschilderd servies maken, dat er uitziet alsof het met transfers is gedaan om zo toch weer een net ander resultaat te bereiken. Het mes snijdt aan twee kanten. Ook de traditionele bedrijven hebben er baat bij jonge ontwerpers aan te trekken. Zo komen hun oorspronkelijke producten weer opnieuw onder de aandacht. Vakmanschap is bij vormgeving altijd heel belangrijk en na massaproductie en bereikbaarheid is nu de hang naar onderscheiding iets waar de nieuwe ontwerpers op inspelen.

De keramiekcollectie Het Groninger Museum verzamelt niet specifiek keramiek, maar heeft vanwege de historie wel veel keramiek in zijn collectie.

Bij voorbeeld archeologische vondsten uit de streek, zoals het prachtige masker van Middelstum uit de 5e eeuw voor Christus.

Ook behoort de Groningse collectie Oosterse keramiek uit de 17e en 18e eeuw tot één van de vier grootste in Nederland. Sinds 2001 is er een samenwerkingsverband met het Rijksmuseum Amsterdam, Gemeentemuseum Den Haag en Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden op het gebied van presentaties, afstemming van aankopen en een gezamenlijke website (www. aziatischekeramiek.nl). Toen Aziatica in het westen niet meer in de mode waren heeft men in Groningen en Friesland het werk toch behouden. In het Princessehof is de collectie groter en meer divers. In het Groninger Museum was de interactie Oost-West een belangrijk speerpunt: Chinese keramiek met Hollandse motieven

32

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

Kaststel bestaande uit drie dekselpotten en twee bekervazen met daarop het wapen van Sichterman (zittende eekhoorn met blaadje tussen de voorpoten), ca. 1740/45, Chinees porselein, famille rose; bekervaas h. 47,2 cm, Ø rand 24,8 cm; dekselpot h. 66,5 cm, Ø rand 20,5 cm, Ø schouders 34 cm. Knop in de vorm van een zittende eekhoorn die een groen blaadje tussen zijn voorpoten houdt (wapen van Sichterman). Verworven middels een legaat. Foto John Stoel, ©Groninger Museum.

(Chine Commande) en andersom Chinese motieven op Hollands aardewerk, de zogenaamde Chinoiserieën. Tijdens het gesprek laat Egge Knol, conservator archeologie, geschiedenis en oude kunst, me een advertentie zien van een bord dat in tweeën is verdeeld: half Europees en half Chinees met het daarbij behorende bestek. Maar eigenlijk is het bord volledig Chinees, want ook de Delftsblauwe Europese helft is imitatie Chinees en gebaseerd op Chinese bloemenranken en decoratieschema’s. Maar zoals men tulpen of fazanten niet meer aan Turkije verbindt, denkt ook bijna niemand bij Delfts blauw direct aan China. De Famille Verte is de groene variant van dit Chinese export porselein. Nog tot 21 mei 2012 is er een grote tentoonstelling over deze keramiek in het Stark paviljoen van het museum. Een mooi voorbeeld van Famille Verte is de onderschotel, waar in vijfentwintig scènes de Chinese liefdeskomedie Xixang Ji, een verhaal dat in ongeveer 1250 is geschreven en zelfs nu nog heel populair is in China, wordt afgebeeld als een soort rondlopend stripverhaal met in het midden het hoogtepunt, waar de geliefden elkaar na talloze verwikkelingen eindelijk krijgen. Daarnaast heeft het Groninger Museum een kleine verzameling Meissen porselein, dat ooit is verzameld door een burgemeestersvrouw in Groningen.

Vanwege de geschiedkundige waarde verzamelt het museum ook hotelporselein met transfers met het wapen van de provincie, gemeentewapens en daarnaast ook bijvoorbeeld glazen van sportverenigingen en een Chinees restaurant.

In de jaren 60 heeft het Groninger Museum ook hedendaagse Nederlandse keramiek verzameld. Omdat het Princessehof in Leeuwarden daar al veel meer van had is men daarmee gestopt.

Als er nu moderne keramiek wordt aangeschaft, is dat niet vanwege het feit dat het keramiek is, maar omdat het aansluit bij het concept van het museum.

Hedendaags Zo past het werk van de Chinese kunstenaar Ai Weiwei (1957), die in 2008 een grote solotentoonstelling had in het Groninger Museum, heel goed bij de Oost-West relatie. Toen hij na tien jaar New York terugkwam in China raakte Ai Weiwei gefascineerd door zijn eigen culturele achtergrond en heeft hij veel werk in porselein laten uitvoeren. In het Engels is China zelfs het woord voor porselein. In een performance liet hij een eeuwenoude Hanurn uit zijn handen vallen, een letterlijk loslaten van het beladen verleden. Ook dompelde hij antieke potten in muurverf of liet het Coca Cola logo over de oude decoraties heen schilderen om de Schotel, China, Kangxi periode, ca.1700; porselein, famille verte; als een stripverhaal versierd met scènes uit de Romance van de Westerse Kamer; Ø 50,8 cm; Ø voetring 30,5 cm. Foto©Groninger Museum.

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

33

Boven: Groninger Museum, Info Center, vormgever Jaime Hayón, 2010. Foto Marten de Leeuw, © Groninger Museum. Onder: Ai Weiwei, Water Melons, 2007; porselein, 19 delen; h. 38 cm, Ø 38 cm elk. Courtesy Galerie Urs Meile, Beijing-Lucerne. Installatie in Groninger Museum in 2008. Aankoop 2009. Foto Marten de Leeuw, ©Groninger Museum.

34

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

Het Groninger Museum: speels en uitdagend

oude waarden en betekenissen uit te wissen. Zo onderzocht hij begrippen als identiteit en authenticiteit door in Jingdezhen vazen uit alle hoogtepunten van de Chinese porseleingeschiedenis te laten maken, die alleen nog via radioactieve koolstof isotopen van de originelen zijn te onderscheiden. Het woord kopie heeft in het Chinees ook een heel andere lading dan bij ons, de traditie van het navolgen van de meester geeft het meer de betekenis van produceren. Zijn ontwerpbureau heet dan ook niet voor niets FAKE- design. Daarnaast stelt Ai Weiwei in zijn blog veel kritische vragen en hoopt daarmee het volk te activeren om zo maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen.

Als criteria om hedendaagse kunst (keramiek) te tonen en/of te kopen noemt Sue-an van der Zijpp, conservator hedendaagse kunst: zeggingskracht, grensoverschrijdend zijn, kunst en vormgeving op het grensvlak en die grenzen ook bevragen, een bepaalde diepgang hebben. De techniek is wel een factor bij keramiek. Het is relatief goedkoop en duurzaam. Het bepaalt het uiterlijk en daarmee ook de zeggingskracht van een werk. Als voorbeeld noemt ze de wijnfontein, die de tekenaar Boris van Berkum (1968) in 2004 in het Europees Keramisch Werkcentrum maakte, een geestig barok beeld, gebaseerd op het afgehakte hoofd van Johannes de Doper, dat een beetje voor zich uit sputtert.

Boris van Berkum, Objects of desire - Salome wine fountain, 2004; keramiek, h. 65 cm, Ø 91 cm. Foto Marten de Leeuw, ©Groninger Museum.

Presentatie Het Groninger Museum hanteert een projectmatige aanpak en ook de vaste collectie wisselt telkens van opstelling. Zo hingen er op het moment van mijn bezoek 17e en 18e eeuwse geschilderde portretten naast foto’s van Rineke Dijkstra (1959), Inez van Lamsweerde (1963) en Erwin Olaf (1959). Verder rondlopend door het museum werd ik verrast door de steeds veranderlijke reflecties van het water op de wanden. In de tentoonstelling Material World Kunst, Design en Mode (t/m 28 augustus 2011) was het keramische werk Limited (2003) te zien van vormgever Joris Laarman (1979).

Een rij vazen, die in 23 stappen vervormt tot twee slappe lappen.

Hij gaat uit van de gebreken die ontstaan bij het alsmaar opnieuw gebruiken van eenzelfde mal tot deze uiteindelijk dood is en de vazen verwelken. Eigenlijk ziet hij massaproductie als iets van de vorige eeuw. Tegenwoordig kan je ontwerpen downloaden en maken met een 3D-printer. Laarman is bezig een platform op te zetten, MakeMe, een online winkel om ontwerpen te maken en te delen. Hij is ervan overtuigd dat digitale fabricage gecombineerd met lokale werkplaatsen beter is voor het milieu en ziet zichzelf meer als uitvinder dan als vormgever.

Groninger Museum, Job Lounge, vormgever Studio Job, 2010. Foto Robert Kot, © Groninger Museum.

Ik moet denken aan wat Egge me zei aan het eind van ons gesprek, dat het museum niet alleen wil provoceren, maar vooral zorgt dat alles er goed staat, dat het klopt en optimaal gepresenteerd wordt. Tot in de puntjes verzorgd.

Groninger Museum, Museumeiland 1, NL-9711 ME Groningen, t +31(0)50-3666555.

Open: dinsdag t/m zondag 10.00-18.00 uur. www.groningermuseum.nl

Groninger Museum, exterieur. Foto teja van hoften.

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

35

Links: Harm van der Zeeuw, Rolling on the River, 2008; keramiek, bouten, bougies, veren, traanplaat; ijzeroxides, ijzersulfaten; 47 x 32 x 12 cm.

Rechts: You got to move (uit de serie Bouwjaar 64), 2010; keramiek, porselein; 54 x 41 x 39 cm.

De mysterieuze beelden door Paul Kuyer en Guus Schipperheijn foto’s Hans van der Beele

Harm van der Zeeuw

“Ik voelde me alsof ik op een rijdende trein was gesprongen die maar doordenderde” 36

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

Harm van der Zeeuw is deeltijds kwaliteitsfunctionaris bij de Kleiwarenfabriek Nuance, opgericht in 1912, nu onderdeel van baksteengigant Wienerberger. De fabriek uit Afferden (L) verwerkt de typische Maasklei. Die is moeilijk te verwerken vanwege zijn hoge zandgehalte en de moeilijke droogcyclus.

Maar afhankelijk van de plaats bij het bakken in de 100 meter lange tunneloven, ontstaan fraaie kleurnuances rood, bruin en geel, vandaar de naam van de fabriek. Van der Zeeuw heeft hart voor die bakstenen. Toen hij zijn huis renoveerde, gebruikte hij ze. Op sommige stenen bracht hij slakken aan, sporen van stoken met kolen, een herinnering aan de tijd dat die de voornaamste brandstof waren. In zijn borst wonen twee zielen: de ziel van de deskundige, betrokken bij zijn werk in de keramische industrie en de ziel van de kunstenaar die experimenteert met klei en wegen zoekt om zijn verhalen vorm te geven. Toch ontwaakte zijn scheppingsdrang pas laat.

Vrolijke, vrije vogels In het land van de Maas groeide Van der Zeeuw (1964) op. Hij werd al jong een trouw bezoeker van Keramisto in Milsbeek en de open dagen van de keramische bedrijven in de omgeving,

Links: Harm van der Zeeuw, Going East, 2011; keramiek, porselein, ijzeroxides; 54 x 20 x 34 cm. Rechts: Trojaan, 2011; keramiek, ijzer, koper, ijzeroxides; 60 x 37 x 16 cm.

van Harm van der Zeeuw De Vuurvogel, De Olde Kruyk, De Jacobsladder. Hij voelde zich aangetrokken tot de ‘vrolijke, vrije vogels’ die daar werkten. Na wat omzwervingen kwam hij bij Kleiwarenfabriek Nuance terecht waar hij opviel door zijn belangstelling voor de grof keramische industrie. Daardoor kreeg hij de kans door te groeien naar zijn huidige functie. Hij volgde de opleiding Vak Keramische Industrie en beroepsgerichte trainingen. Eind jaren negentig nodigde de directie van de keten waartoe Nuance toen behoorde, kunstenaars uit om een groot architectonisch kunstwerk te maken. Voor Nuance werd Goos Verwoest (1949) gevraagd. Van der Zeeuw gaf hem ‘een speciale mix’ klei. Hij vertelt: “Het beeld dat Verwoest enige tijd later naar de fabriek bracht, overweldigde mij. Alle herinneringen aan de pottenbakkerijen die ik vroeger bezocht, kwamen weer boven, mijn scheppingsdrang ontwaakte.

Samen met Verwoest begeleidde ik het moeilijke droogproces van de Maasklei, daarna ging ik zelf aan het werk.”

Een rijdende trein Op zijn 38ste zette Van der Zeeuw zijn eerste stappen op weg naar het keramisch kunstenaarschap. Er ging een wereld voor

hem open. “Ik werkte heel hard, vaak tot diep in de nacht. Van alles wat ik deed, leerde ik. Ik vond capabele mentoren… Het ging maar door. Ik voelde me alsof ik op een rijdende trein was gesprongen die maar doordenderde.” Ruim een jaar volgde hij lessen bij Toon Thijs (1948), “een doorgewinterd vakman, heel precies. Hij leerde mij het vak en ontwikkelde bij mij de mentaliteit, nodig om mij staande te houden in het complexe bestaan van een zelfstandig werkend keramisch kunstenaar.”

Meesterstoker Ed Knops (1953), met zijn vrouw Ine (1956) de schrijver van RakuVaria 1 en 2, overtuigde hem ervan dat hij aan markten moest deelnemen. Bij zijn debuut in Dwingeloo in 2008, kreeg hij de aanmoedigingsprijs. In 2010 volgde de Keramiekprijs Noord-Nederland, ook in Dwingeloo. De jury prees zijn originaliteit, consequente beeldtaal, humor en vakbekwaamheid. Vervolgens belde Guul Jacobs (1950) en vroeg hem voor Keramisto. “Daar had ik altijd van gedroomd. Er heerst daar een unieke sfeer van vriendschap en warmte. Zelfs al verkoop je weinig, je ontvangt veel door het contact met de andere deelnemers.” Nu is Van der Zeeuw op markten een graag geziene gast geworden, ook in België, Duitsland en Oostenrijk.

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

37

Harm van der Zeeuw, detail Halve Maanvrouw, 2008; keramiek, ijzeroxides en -sulfaten; 40 x 16 x 10 cm.

Harm van der Zeeuw, Innocent and Pure (uit de serie Bouwjaar 64), 2010; keramiek, porselein, traanplaat; 68 x 46 x 22 cm.

Een gevarieerd oeuvre

het technisch meesterschap waarmee zij gemaakt zijn direct herkenbaar als Van der Zeeuws werk. Qua inhoud introduceren zij een nieuw thema: de verstrengeling van mens en techniek of misschien beter: de mens in de wurggreep van de techniek.

Van der Zeeuw heeft een gevarieerd oeuvre opgebouwd. Hij werkt in series: vrouwen, vrouwen op een sokkel, wachters, roeiers, Rolling on the river, Going to Asia, schalen, torens.

De objecten in een serie verschillen in afwerking en vorm, maar hebben alle een aantal kenmerken gemeen. Zo beeldt hij voornamelijk (Nubische) vrouwen af met een exotische, hoge hoofdtooi. Tijdens zijn reizen ervoer hij hoe belangrijk hun taak is bij de strijd tegen honger, armoede en ziekte.

Een ander kenmerk is de invloed van de moderne techniek: wielen van wagens zijn afgietsels van stroomdraadhaspels; er zijn bougies verwerkt, maar ook bouten, moeren, traanplaat (antislipplaat), buizen en andere. Sommige van die elementen zijn echt, maar het overgrote deel is van klei. Van der Zeeuw weet geroest en doorleefd materiaal zeer realistisch weer te geven. Die moderne elementen zijn anachronistisch: alle objecten zien eruit alsof zij eeuwen geleden in een primitieve werkplaats van een mysterieuze beschaving zijn gemaakt. Ondanks het oude uiterlijk stralen de objecten een onverwoestbare oerkracht uit. Humor is een bestanddeel van veel objecten: vrouwen roeien boten op wielen voort; paarden zitten samen met mensen in een kar (Going to Asia; een hommage aan paarden); het trompe-l’oeil effect (een bezoeker bleef volhouden dat bepaalde elementen niet van klei gemaakt konden zijn). Van der Zeeuw boekt met deze objecten veel waardering op markten. Hij werkt hard aan de ontwikkeling van dat werk; “het moet groeien en fris en herkenbaar blijven.” Daarom heeft hij zijn laatste serie gemaakt om in galerieën voor een ander publiek te exposeren: Bouwjaar ’64. Deze objecten zijn door hun uitstraling en

38

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

Tunneloven Van der Zeeuw bakt zijn werk in de met gas gestookte Walter tunneloven (Du) van Kleiwarenfabriek Nuance. Dat is een rechthoekige buis, 100 meter lang, 2.3 meter hoog en 6 meter breed. Continu rijdt een aaneengesloten rij wagens, beladen met rauwe bakstenen door de tunnel. Elke wagen doorloopt het hele bakproces in 120 uur. In het gecompartimenteerde traject wordt de warmte in pulsen van boven en aan de zijkanten toegediend en in het laatste compartiment vindt sterke reductie plaats.

De bakstenen worden op ongeveer 1120 graden gebakken. De stapeling en de plaats op de wagen bepalen de kleurnuances.

Een grindgoot sluit de ovenwagens luchtdicht af zodat de hitte gedurende de hele doortocht niet bij de wielen komt.

Over Van der Zeeuw en zijn werk is nog veel meer te zeggen: over de opbouw uit plakken en het rollen daarvan: de wijze waarop die hun gebarsten en oeroude uiterlijk krijgen en zijn techniek van ‘gebrande klei’; zijn gebruik van ijzer- en koperoxides… Maar de ruimte is op. Gelukkig is hij een gedreven prater. Hij zal over al deze aspecten graag vertellen als u hem op een markt bezoekt. Daarmee doet u zichzelf ook een groot genoegen.

Harm van der Zeeuw, Gening 6, NL-5851 AD Afferden, t +31 (0)485-531766. www.harmvanderzeeuw.exto.nl

Riet Bakker, Diatomeeën, 2009, groep van dubbelvormen; steengoed, 1250°C, met structuurglazuren, handgevormd; lengtes 38-42 cm.

door Cor Knoester foto’s Riet Bakker-Ceramics

Dit jaar werkt Riet Bakker (Heiloo, 1949) een kwart eeuw in haar eigen keramiek­ atelier. Tijdens haar werk als huisarts was werken met klei ontspanning. Er volgde een periode van het combineren van haar werk als arts in deeltijd naast haar werk als keramiste. Tenslotte is het atelier definitief haar werkterrein geworden. Na diverse ingrijpende gebeurtenissen in de persoonlijke sfeer kan zij nu in een relatief rustige periode terugzien op de laatste vijf jaar van haar keramiekperiode.

Haar atelier staat in het Friese Cornwerd, vlak bij de Afsluitdijk. “Tijdens een beeldhouwopleiding ontdekte ik dat klei toch mijn voorkeur bleef houden. Wel ben ik sindsdien groter gaan werken en pas ik soms combinaties met andere materialen toe zoals hout, metaal en glas. Ik merk dat de ideeënstroom op gang is gekomen en dat ik mij met grotere sprongen in mijn werk ontwikkel. Ik experimenteer meer en gun mijzelf meer tijd voor onderzoek. En dat voelt heel bevrijdend!”

In haar gedetailleerde werk van autonome objecten wordt een

Riet Bakker, 2011.

Riet Bakker: wetenschap en kunst komen samen in diatomeeën periode van geometrische abstractie afgewisseld met een tijd van geabstraheerde organische vormen (zaden, vogels, vlinders). Verder is er een grote verscheidenheid aan tulp- en tulpjesvazen, tot 2008 handgevormd uit plakken, daarna ook met behulp van mallen. Er volgde een combinatieserie waarin bijvoorbeeld een schuin staande strak gevormde kubus op een sokkel van ‘kruiend ijs’ is geplaatst. “Het architectonische aspect van de natuur vind ik fascinerend en vormt nu het uitgangspunt van mijn objecten.

Daarbij laat ik uiteindelijk de organische

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

39

uitstraling prevaleren. Door te werken met zachtere plakken klei heb ik de vrijheid om tijdens het werkproces spontane wendingen te kunnen maken.”

Diatomeeën Sinds enkele jaren wordt Riet intens geboeid door wat de elektronen­ microscoop heeft opgeleverd aan beelden en kennis van diatomeeën.

“Ik vind ze mateloos boeiend, heel ruimtelijk en ben onder de indruk van hun ritmische herhaling van patronen.” Diatomeeën of kiezelwieren zijn eencellige algen die zuurstof en energie produceren en een belangrijke voedselbron zijn voor planktoneters.

Ze staan dus aan het begin van onze voedselketen. Laboratoriumonderzoek (ook in de nanotechnologie en archeologie) levert de wetenschap steeds nieuwe gegevens die het belang beklemtonen van deze organismen voor het leven op aarde. Een diatomeeënhuisje bestaat uit twee delen die als een dekseltje en een doosje op elkaar passen. Ze hebben prachtige, vaak symmetrische vormen met op het oppervlak patronen van gaatjes, richels en gleuven.

Riet Bakker, Foraminifeer, 2011; steengoed, 1250°C, zwart kraterglazuur, handgevormd; 31 x 27 x 13 cm.

40

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

In de ontwerpfase knipt Riet een papieren patroon met de juiste contouren van de gekozen diatomee.

Het patroon wordt groter gesneden dan het bedoelde werkstuk, zodat zij van de zachte kleiplak aan alle zijden een

marge overhoudt die zij vervolgens kan vervormen om er een ruimtelijk object van te maken. Voor de detaillering van de buitenzijde combineert zij verschillende voorbeelden van diatomeeën tot een symmetrisch geheel van lijntjes en gaatjes. Riet gebruikt steengoedklei die geschikt is voor haar zelf samengestelde structuurglazuren.

Bovendien sintert die klei goed dicht om plaatsing in de buitenlucht mogelijk te maken. ”Na de biscuitstook begint het spel met de glazuren!” Door diverse, soms tientallen lagen van korrelige, krimpende en kralende glazuren te spuiten, wordt het patroon van de huid versterkt en ontstaan schubjes, druppels en tussenvormen daarvan die een afwisselend ruw/glad en fijn/grof contrast te zien geven. Indien nodig vindt er een extra glazuurstook plaats om het gewenste effect te bereiken. De kleuren variëren van wit, grijs en blauw tot soms rood. “De techniek probeer ik zo perfect mogelijk te beheersen. Bij de glazuren laat ik na gedegen onderzoek en veel experimenteren ook de oven voor verrassingen zorgen. Ik speel daarbij niet alleen op safe. De ‘huid’ moet iets wezenlijks toevoegen!”

Riet Bakker, Groeikracht, 2008; steengoed, 1250°C, met grijsgroen/witte schorsstructuur rond kern van hardhout; lengte 155 cm.

Riet Bakker, Diatomee, 2011, (wand)object; steengoed, 1250°C, met structuurglazuren, handgevormd; 60 x 18 x 6 cm.

Diatomeeën zijn de belangrijkste inspiratiebron voor het keramische werk van Riet Bakker geworden. “De onmetelijke verscheidenheid aan vormen zal mij voorlopig nog wel blijven boeien. En het is fascinerend om te weten dat de skeletresten van diatomeeën een belangrijke bron vormen van siliciumdioxine (kwarts) in de klei.” Voor haar huidige werk baseert Riet zich op de afbeeldingen van deze micro-organismen. Zij maakt ze als dubbelvorm (doosje / dekseltje) die op een spiegel geplaatst de minutieuze afwerking aan onder- en bovenkant goed tonen. Bovendien refereert dit aan de celdeling waarbij elke cel de helft van het skelet meeneemt en de andere helft weerspiegelt tot een nieuwe dubbelvorm.

Beide delen kunnen ook apart als wandobject worden gepresenteerd, bijvoorbeeld op een contrasterende ondergrond.

Cultuuruitingen “Ik ben heel benieuwd naar wat andere disciplines doen met het onderwerp diatomeeën, naast andere micro-organismen (zoals radiolaria en foraminifera) met een uitwendig skelet/huisje van kwarts of kalk. Het microscopisch onderzoek en de foto’s daarvan leveren zoveel interessants op voor de wetenschap op diverse terreinen en voor de verschillende uitingsvormen van de kunst. Het zou boeiend zijn als er in samenwerking een meer totaalbeeld zou ontstaan, waardoor we van elkaar kunnen leren. Zou in een gezamenlijke expositie zowel het kunstzinnige als het wetenschappelijke aspect nieuwe perspectieven geven en deze microkosmos voor een groter publiek toegankelijk maken?”

Zelf heeft Riet Bakker door haar wetenschappelijke achtergrond (geneeskunde) goed leren kijken en zich eigen gemaakt op details te letten. Dat komt haar bij haar huidige keramische werk goed van pas. Ook de cursisten die haar programma’s voor beginners en gevorderden volgen, profiteren hiervan.

Haar werk vindt zijn weg via diverse galeries en kunstcentra in het hele land en via opdrachten, bijvoorbeeld wandreliëfs. Ze bezit ook werk van andere keramisten. “Daar kijk ik graag en met bewondering naar; het vormt een boeiende tegenpool met mijn eigen werk.”

Riet Bakker, Diatomeeën - Ernst Haeckel (2 objecten), 2009; steengoed, 1250°C, met structuurglazuren, handgevormd; 39 x 24 x 10 cm.

Riet Bakker, Diatomee, 2011, (wand)object; steengoed, 1250°C, met structuurglazuren, handgevormd; 50 x 19 x 6 cm.

Tijdens de jubileumexpositie zullen veel recente diatomeeën te zien zijn, samen met enkele objecten geïnspireerd op andere micro-organismen. In het jubileumboek aldaar zal dit in woord en beeld zichtbaar zijn.

Riet Bakker, Dorpsweg 7, NL-8753 JC Cornwerd, t +31 (0)515-233867; riet.bakker@xs4all.nl; www.rietbakker-ceramics.nl Galerie Van Strien, Vaart NZ 176, NL-7833 HJ Nieuw-Amsterdam (Dr), t +31 (0)591-551630.

Open: vrijdag t/m zondag 13.00-17.00 uur.

Jubileumtentoonstelling van 30 oktober t/m 26 december 2011. www.galerievanstrien.nl Riet Bakker, Diatomee, 2010, (wand)object; steengoed, 1250°C, met structuurglazuren, handgevormd; 37 x 13 x 5 cm.

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

41

Keramiek Agenda

AMERSFOORT Kerámevo Langegracht 14 t +31 (0)33-2582878 www.keramevo.nl Open: wo t/m za 11-17.30 uur, za 11-17 uur, 3e zo v.d. maand 14-17 uur permanent: o.a. Lilian Wiebier, Wekie Bos, Marian Timmer e.a.

AMSTERDAM European Makers Gallery Spiegelgracht 2A t +31 (0)20-6223088 www.europeanmakers.nl Open: do t/m za 12-17 uur en op afspraak permanente expositie met werk van Europese kunstenaars Uitgelicht: Jane Muir (GB)

19 + 20 november: o.a. werk van Klaartje Kamermans, Gerda van Kersbergen, Corien Ridderikhoff en Leontien Wessels RAI Amsterdam Europaplein 22 t +31 (0)20-5491212 www.meesterlijk.nu Open: za + zo + di + wo 10-18 uur, do + vr 10-22 uur t/m 2 oktober: Beurs Meesterlijk o.a. werk van Wim Borst en Esther Stasse

APELDOORN Zorggroep Apeldoorn Locatie Casa Bonita Anklaarseweg 91 t +31 (0)55-5260400 Open: dagelijks, werk staat in vitrines in de entree/aula 7 oktober t/m 1 december: Cisca Kok

Jane Muir

Galerie ArtOlive Cultuurpark Westergasfabriek Polonceaukade 17 t +31 (0)20-6758504 www.galerie.nl Open: ma t/m vr 11-17 uur, zo 13-17 uur permanent: o.a. keramiek Cisca Kok

BEILEN Galerie de Brunstingerhof Sportlaan 8 www.sknn-keramiek.nl Open: vrij t/m zo 13-17 uur.

30 oktober t/m 27 november: Stoelendans Werk van 35 keramisten van de Stichting Keramisten Noord Nederland

Kleikollektief Amsterdam Hartenstraat 19 t +31 (0)20-6225727 www.kleikollektief.nl Open: za + zo 10-20 uur

42

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

RIVM Antonie van Leeuwenhoeklaan 9 t +31 (0)30-2749111 www.rivm.nl Open: op werkdagen 9-17 uur t/m 27 oktober: o.a. keramiek van Birgit Vogels

BURGH-HAAMSTEDE Atelier teja van hoften Hogezoom 1 t +31 (0)111-651733 Open: op afspraak 1 t/m 30 november: teja van hoften

DELFT

Wim Borst

Galerie Carla Koch Veemkade 500 t +31 (0)20-6737310 www.carlakoch.nl Open: op afspraak t/m 8 oktober: Kayoko Hoshino

BILTHOVEN

Galerie Terra Delft Nieuwstraat 7 t +31 (0)15-2147072 www.terra-delft.nl Open: di t/m vr 11-18 uur, za 11-17 uur t/m 22 oktober: Martin McWilliam (D) 29 oktober t/m 26 novem­ ber: Mariëtte van der Ven

Open: do t/m za 12-17 uur, 1e en 4e zo v.d. maand 12-17 uur en op afspraak t/m 30 oktober: Nature future REstructure Jassu Kaneko

t/m 4 december: De ontdekking van het wapenschildje. Selectie van plateelproductie van Gerrit van der Want (periode 1921-1942)

’t Hellende Vlak Vlak 5 t +31 (0)6-29291538 www.hellendevlak.punt.nl Open: do t/m zo 14-17 uur 1 t/m 28 oktober: Mieke Schamp

GRONINGEN

DRONTEN Alligt De Vliet 8 t +31 (0)321-337838 Open: ma t/m vr 9-17 uur en op afspraak permanent: Kitty Korver/ KIKO

EPE Kunst-galerie en Beeldentuin Oudenhoven Rietberglaan 12 t +31 (0)57-8641493 www.oudenhoven.nl permanent: Paz Sanz Fle

GEERSDIJK

Museum Paul Tetar van Elven Koornmarkt 67 t +31 (0)15-2124206 Open: di t/m zo 13-17 uur t/m 30 okt.: Kristal­glazu­ren – Traditie en Vernieuwing: Dennis Caraty, Edmund Deinböck, Peter Fröhlich, Yves Lambeau, Hein Severijns

Hofstede Galerie Lijn 3 Provincialeweg 1 t +31 (0)113-850609 www.galerielijn3.nl Open: do t/m zo 11-17 uur en op afspraak permanent: Jan Cupido

DEVENTER

GEES

Loes & Reinier International Ceramics Korte Assenstraat 15 t +31 (0)570-613004 www.loes-reinier.com Open: wo t/m vr 11-18 uur, za 11-17 uur, 1e zo v.d. maand 12-17 uur t/m 8 oktober: Brigitte Pénicaud en Anne Verdier 23 oktober t/m 19 november: Gilbert Portanier 27 november t/m 24 december: Jordi Serra

Dehullu Beelden in Gees Schaapveensweg 16 t +31 (0)524-582141 www.beeldeningees.nl Open: vr t/m zo 13-17 uur 21 oktober t/m 27 november: o.a. keramiek van Ard de Graaf, Susanne Silvertant, Netty Janssens, Anne Kemerink, Martin McWilliam, e.a.

DORDRECHT Galerie Iroha Voorstraat 487 t. +31 (0)786119835

GOUDA

MuseumgoudA Achter de Kerk 14 t. +31 (0)182331000 www.museumgouda.nl Open: di t/m vr 11-17 uur, za + zo 12-17 uur

Galleria Unexpected Schuitendiep 47 t. +31 (0)503183144 www.galleriaunexpected.com Open: ma t/m vr 10-16.30 uur, zo 13.30-16.30 uur 20 november t/m 15 januari 2012: o.a. keramiek van Tineke Meinema Kunstbureau Albion Putti (op locatie) Toegangsgebouw Remonstrantse kerk Coehoornsingel 14 t +31 (0)50-8501707 www.albionputti.nl Open: ma t/m vr 9-16.30 uur t/m 4 november: Annemiek Eradus Kunstbureau Albion Putti (op locatie) Universiteitsmuseum Groningen Oude Kijk in ’t Jatstraat 7A t +31 (0)50-3635083 of +31 (0)50-8501707 Open: di t/m zo 13-17 uur t/m 13 november: Evelyn van Oosterhout

Evelyn van Oosterhout

HAARLEM Kunstlijn Haarlem Jan Bontelaan 6 t +31 (0)23-5248797 www.wimborst-ceramics.nl Open: za + zo 11-17 uur 5 en 6 november: Wim Borst en te gast Gertjan van der Stelt

HEIJEN Kasteel Heijen Hoofdstraat 38 t +31 (0)73-6133076

De redactie is niet verantwoordelijk voor on­juiste vermelding van gegevens. Het is raad­zaam de galerie of het museum dat u wilt bezoeken te bellen. Beeldmateriaal wordt uit­­­sluitend retour­gezonden bij insluiting van een aan uzelf geadresseerde en gefran­keer­de enveloppe. Opgave tentoonstellingen vóór 10 oktober sturen naar Indra Kamerling-Schakelaar, Van Beuningenlaan 22a, NL-3953 BR Maarsbergen. t +31(0)343-444469. E-mail: xkeramiek@ziggo.nl

www.kasteelheijen.nl Open: za + zo 13-18 uur t/m 2 oktober: o.a. keramiek van Kathinka Roovers

20 november t/m 31 januari 2012: Lucebert t/m 15 januari 2012: Moderne keramiekcollectie van J.W.N. van Achterbergh

HOEVEN

LEIDEN

Ceramics and Glaze Heul 7A t +31 (0)165-504185 Open: za + zo 14-17 uur en op afspraak t/m 30 oktober: o.a. keramiek van Anja Boot

Galerie Patio Voltastraat 16 t +31 (0)71-3626040 Open: op afspraak permanent: diverse keramisten o.a. Olav Slingerland, Edward van Vliet en Jan Kamphuis

LAGE ZWALUWE Galerie en Beeldentuin ’t Onderhuis Flierstraat 81 d t +31 (0)168-482813 Open: wo t/m za 13-17 uur, elke 2e en 3e zo v.d. maand 13-17 uur en op afspraak 1 oktober t/m 13 novem­ ber: Job Heykamp en Marijke in den Bosch

Galerie Zône Nieuwstraat 17b t +31 (0)71-5126307 www.galeriezone.nl Open: wo t/m vr 12-18 uur, za 10-17 uur, zo 13-17 uur permanent: Jolanda Verdegaal, Annika Delfos en Marianne Hensel

LOCHEM 15A - Galerie & Beeldentuin Galgengoorweg 15A www.15a.nl Open: do t/m zo 13-17 uur t/m 2 oktober: Wim Borst, Gertjan van der Stelt, Deirdre McLoughlin

NIEUW-AMSTERDAM

Job Heykamp

LEEUWARDEN Keramiekmuseum Princessehof Grote Kerkstraat 11 t +31 (0)58-2948958 www.princessehof.nl Open: di t/m zo 11-17 uur t/m 30 oktober: 10.000 x Happiness

Hans de Jong

Galerie van Strien Vaart nz 176 t +31 (0)591-551630 www.galerievanstrien.nl Open: vr t/m zo 13-17 uur t/m 23 oktober: o.a. keramiek van Anneke Harting

permanent: Toon Thijs en vele anderen

OOSTVOORNE Atelier Imago Orchislaan 6 t +31 (0)181-484182 www.atelierimago.nl Open: op afspraak permanent: Kobi van der Kooi

Open: wo t/m vr 11-17 uur, za 11-16 uur t/m 13 november: over­zichtsexpositie van leden van De Ploegh, o.a.

Barbara Bläsing, Heleen van Nieuwland, Ellen Roos en Judith de Vries

Theemaas Kareldoormanstraat 469 t +31 (0)10-4111213 www.theemaas.nl Open: di t/m za 9-17.30 uur, zo 12-17 uur t/m 5 november: Niek Hoogland 6 november t/m 18 december: Lucky Lamboo

TEGELEN Keramiekcentrum Tiendschuur Kasteellaan 8 t +31 (0)77-3260213 www.tiendschuur.net Open: di t/m za 14-17 uur, zo 11-17 uur t/m 4 december: La Borne, het Franse mekka van de keramiek

SCHIMMERT OUDENHOORN Atelier Frederik’s Hoeve Molendijk 94 t +31 (0)181-320225 Open: za 10-16 uur en op afspraak permanent: Ada AndreaeHelder

ROCKANJE Zeeweg Pottenbakkers Zeeweg 11-13 t +31 (0)181-403427 www.zeewegpottenbakkers.nl Open: wo t/m vr + zo 13.3018 uur, za 10-17 uur permanent: Ruud Bergkotte, Hennie Waalwijk

Keramiekgalerie De Kunstwinkel Hoofdstraat 65 t +31 (0)45-4042206 Open: wo + zo 12-18 uur en op afspraak t/m 30 oktober: Carin de Kok, Olga van der Lans, Ellen en Hein Janssen, Els Peeters en Sofie Henning 6 november t/m 31 januari 2012: Van de schoonheid en de troost. Godelief Ceulemans, Jolanda Verdegaal, Anne Martens, Marian Waanders, Marga Janssen, Lei Hannen en Dré Kerbusch

SCHOKLAND ROODESCHOOL LITI Galerie/Pottery Laanweg 1 t +31 (0)595-412548 www.lindabouter.nl www.urnen-engedenktekens.nl Open: op afspraak In de Pottery: wadden­ keramiek en urnen + graftekens permanent: Linda Bouter en Tiny Bouter-Snijders

Museum Schokland Middelbuurt 3 t +31 (0)527-251396 Open: ma t/m zo 11-17 uur t/m 31 december: Bodem­vondsten vinden bodem, keramiek van o.a.

Joop Crompvoets, Wouter Dam, Tineke van Gils, Marijke Gémessy, Jolanda Verdegaal e.a.

Isabelle Coeur

TEXEL De Cocksdorp Eiland Galerij Postweg 72 t +31 (0)222-311214 www.eilandgalerij.nl permanent: Kerstin Edelmann

SOEST

NIJMEGEN ROTTERDAM Bibliotheek Radbout Universiteit Erasmuslaan 36 t +31 (0)24-3612437 Open: ma t/m do 8.30-22 uur, vr 8.30-20 uur, za 9-17 uur, zo 10-17 uur t/m 30 oktober: teja van hoften Keramisch atelier Toon Thijs Krayenhofflaan 45 t +31 (0)24-3778832 www.toonthijs-keramiek.com Open: do + vr 14-17 uur, za 10-17 uur en op afspraak

Galerie lárt du feu Voorhaven 16 t +31 (0)10-2847362 www.petrivoetceramics.nl Open: vrij t/m zo 12-17 uur 30 september t/m 9 oktober: Open deur dagen in historisch Delfshaven o.a. keramiek van Petri Voet Heksenvuur Nieuwe Crooswijkseweg 50a www.heksenvuur.nl Open: op afspraak permanent: Heike Rabe

Galerie De Ploegh Pimpelmees 3 t +31 (0)35-6090411 www.deploegh.nl

Oosterend Blazerstraat 4 t +31 (0)222-318879 permanent: Nesrin During

TJERKWERD Galerie ArtiSjok Kerkstraat 19 t + 31 (0)515-579193 www.artisjok.nl Open: do t/m za 13-17 uur en op afspraak t/m 1 november: Famkes Feestje o.a. keramiek van Ada Stel

Judith de Vries

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

43

UTRECHT

ZOETERMEER

Keramisch atelier - galerie Brigittenstraat 12 t + 31 (0)30-2312392 Open: di, wo, vr 14-17 uur en op afspraak t/m 21 oktober: o.a. keramiek van Tineke van Gils 19 november t/m 16 december: o.a. keramiek van Brigitte Reuter

Kunsthal Terratorium Philipsstraat 18 www.terra-artprojects.com Open: za + zo 13-17 uur t/m 6 nov: Kera-tex 2011. 50 kera­misten tonen hun visie op de relatie tussen keramiek en textiel

België Brussel

WARMOND Galerie De Pomp Dorpsstraat 38 t +31 (0)71-3011109 Open: wo t/m vr 15-17 uur, za 11-17 uur, zo 13-17 uur t/m 26 oktober: Jacqueline Louz In ’t Keldertje: 2 oktober t/m 30 decem­ber: Laura Hilhorst 27 oktober t/m 23 november: Dick Kompier

WOLVEGA Hannie Mein Keramiekgalerij Frisaxstraat 12 t +31 (0)561-614545 Open: ma 13.30-18 uur, di t/m vr 9.30-18 uur, do 9.3021 uur, za 9.30-17 uur t/m 5 januari 2012: Jannie Steenstra, Wilma Meyerink, Thea Zoet-Olde Wolbers, Ardie Blok en Aleid Dertien te Voortwis

Puls Comtemporary Ceramics Place du Châteaulain 4 t +32 (0)26402655 Open: wo t/m za 13-18 uur t/m 15 oktober: Ann Van Hoey en Gustavo Pérez

Gent Design Museum Gent Jan Breydelstraat 5 t +32 (0)92679999 Open: di t/m z0 10-18 uur t/m 16 okt.: Esprit Porcelaine, hedendaags porselein uit Limoges

Duitsland GELSENKIRCHEN-BUER Galerie Jutta Idelmann Cranger Strasse 36 t +49 (0)209595905 www.idelmann.eu Open: do + vr 16-19 uur, za 14-16 uur en op afspraak 5 nov. t/m 18 dec.: Mieke de Groot

WORKUM Galerie Ada Stel It Sùd 32 t +31 (0)515-579193 www.adastel.nl Open: do t/m za 13-17 uur t/m 31 oktober: Sjer Jacobs

Mini’s In deze rubriek kunnen kleine niet-commerciële adver­tenties worden op­ge­ nomen, met een maximum van twee maal per jaar voor een adver­­­tentie met dezelfde strek­king. Opgave Mini’s bij Indra Kamerling-Schakelaar, Van Beuningenlaan 22a, NL-3953 BR Maarsbergen. t +31(0)343-444469.

E-mail: xkeramiek@ziggo.nl De uitgever van dit blad heeft geen bemoeienis met de inhoud van de advertenties en de kwaliteit van het gebodene.

Voor com­­­mercieel adver­teren: tijdelijk per e-mail xkeramiek@ziggo.nl.

Opgave voor 10 oktober.

Tarieven per 9 regels: Cursusaanbod: per regel meer: Te koop aangeboden/gevraagd: per regel meer:

Cursusaanbod Voorhout. Het nieuwe programma is uit! Jaarcursussen en korte cursussen als: – intensief draaien – glazuren – raku.

Ervaren docent, ontspannen sfeer, zeer goed geoutilleerde leslokalen. Voor beginners en gevorderden.

Info: www.jolandaverdegaalkeramiek.nl www.vu-teylingen.nl Workshop Porselein: een kennis­ making met porselein. In deze workshop van drie dagen kan men kennis maken met het materiaal porselein, en met knijpen, bouwen en gieten uitproberen wat porselein doet. Ter afsluiting is het mogelijk het werk te laten stoken in een gasoven, zodat met het resultaat van gereduceerd porselein kan meenemen.

De workshop is vrijdag, zaterdag en zondag van 10 tot 17 uur en kost 210 euro inclusief materialen en de lunch.

Naar aanleiding van aanmeldingen wil ik in oktober enkele workshops inplannen. Beatrijs van Rheeden, www.beatrijsvanrheeden.nl voor meer informatie. email: info@beatrijsvanrheeden.nl of bel t +31 (0)180-558001.

NVK-LEDEN ¤ 11,35 ¤ 0,90 gratis ¤ 1,80

NIET-LEDEN ¤ 22,70 ¤ 1,80 ¤ 11,35 ¤ 1,80

INITIATIE-CURSUS GLAZUREN 2011.

KERAMIEKATELIER LEUVEN Glazuren leren begrijpen zonder ingewikkelde formules en zonder moeilijk rekenwerk, door HEIN SEVERIJNS en CHRISTIANE ZEGHERS. In het Leuvens Keramiekatelier van Christiane Zeghers, A.Vesaliusstraat 47A te Leuven. Gespreid over 4 zondagen op 13 en 20 november en 4 en 18 december 2011. 24 Effectieve lesuren theorie en praktijk.

Materiaal, bakkosten, lunch en een uitgebreide syllabus inbegrepen.

Kosten E 200,- p.p.. Maximaal 12 deelnemers. Geen keramische of chemische voorkennis noodzakelijk.

Uitgebreide instapcursus voor beginnende keramiekbeoefenaars. Zelf samenstellen, bereiden, verwerken en bakken van zelf ontworpen glazuren.

Naderhand in 2012 en 2013 uit te breiden met specialisatie-modules: Klei en Engobes, Rheologie, Chemie voor Keramisten, Glazuurberekenen, Glazuurontwikkeling voor gevorderden, enz. Voor meer informatie over de te behandelen onderwerpen en voor inschrijving zie website www.keramiekcz.be

Mieke de Groot

NVK-leveranciers-korting Op vertoon van uw NVK-lidmaatschap ontvangt u leve­ran­ciers­­­ korting bij de hieronder vermelde leveranciers. De korting is zowel voor werkende als buitengewone leden van de NVK. • Colpaert, Gent (België) • de Hazelaar art supplies, Soest • Keramikos, Haarlem • De Beeldhouwwinkel, Zutphen • De Beeldhouwwinkel, Scheveningen • Firma Ministickers, Den Haag

44

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

• Mojokeramiek, Gorredijk • Robbelien BV, Swalmen • Silex, ’s-Hertogenbosch • Snijstaal BV, De Kwakel • Toma Keramiekovens, Volkel • Ve-Ka Industrie Keramische Grondstoffen BV, Dreumel • Ve-Ka Ovenbouw BV, Dreumel

K

e r a m i e k

5|

o k t o b e r

2011

Colpaert & Van Leemputten Alles voor de keramist onder één dak • Meer dan 100 soorten klei (Colpaert, Witgert, Creaton, Fuchs, ...)

• Exclusief invoerder van Potterycrafts producten • Het volledige gamma BOTZ-glazuren • Meer dan 300 verschillende poederglazuren • Invoerder van Shimpo-draaischijven • Verdeler van Nabertherm kwaliteitsovens • Eigen hersteldienst

e

Gent centrum

E40 Afrit 12richting Nevele

An tw er

pe

n

Opgelet: nieuw adres: Oostend

Biebuyckstraat E40-E17 Zwijnaarde

Brussel

Ko

rtr

ijk

Colpaert Ter Mote 5 9850 Nevele

Nevele centrum

Colpaert, Ter Mote 5, 9850 Nevele, +32 (0)9 226 28 26, www.colpaertonline.be, info@colpaert-ceramic.be

In het Keramisch centrum Nederland aan de Oudeweg 153 te Haarlem worden WORKSHOPS en LEZINGEN gegeven.

Als u een workshop of lezing wilt bijwonen, of meer over de inhoud wilt weten, kunt u het telefoonnummer van Keramikos bellen en vragen naar Aty Boonstra: Tel: 023-54 24 416, Fax: 023 54 28 081, E-mail: info@keramikos.nl Ellen Rijsdorp: Tijdstip: Kosten: € 85,00

Workshop: “Altijd al eens willen draaien” zaterdag 15 oktober 2011 van 10 tot 16 uur Inclusief lunch, materiaal en 19% BTW (10 deelnemers)

Yuliana Taranova: “Zelf”Portret Boetseren Tijdstip: vrijdag 21 en zaterdag 22 oktober 2011 van 10 tot 16 uur Kosten: € 140,00 Inclusief materiaal, lunch en 19% BTW (12 deelnemers) Netty Janssens: Tijdstip: Kosten: € 85,00

Workshop Decoratiemethoden Kleur 1 zaterdag 29 oktober 2011 van 10.00 tot 16.00 uur Inclusief materiaal, lunch en 19% BTW (15 deelnemers)

KUNSTLIJN HAARLEM EXPOSITIE: van 5 november t/m 10 december 2011 KERAMIEK-VERZAMELAARSBEURS: 5 en 6 november 2011 van 10 tot 17 uur

Wille Boudewijn: Tijdstip: Kosten: € 150,00

Deel A: Basiskennis en vaardigheden Workshop: Alles over Klei – Oven - Kleur 16 en 17 december 2011 van 10.00 tot 16.00 uur inclusief materiaal, lunch en 19% BTW (10 deelnemers)

Netty Janssens: Tijdstip: Kosten: € 85,00

Kwastglazuur en decoreren met kleurpigmenten Zaterdag 7 januari 2011 van 10.00 – 16.00 uur Inclusief materiaal, lunch en 19% BTW (15 deelnemers)

Andrew Martin:

Driedaags Seminar:Eendelig Gietmallen/Unieke Multiples vrijdag 13 t/m zondag 15 januari 2012 van 10.00 tot 16.00 uur Inclusief materiaal, lunch en 19% BTW (15 deelnemers)

Tijdstip: Kosten: € 240,00

Netty Janssens: Tijdstip: Kosten: € 85,00

Slibs en Glazuren 19 november 2011 van 10.00 tot 16.00 uur Inclusief materiaal, lunch en 19% BTW (15 deelnemers)

Tineke van Gils:

Lia van Ham: Tijdstip: Kosten: € 85,00

Zeefdruk op Keramiek zaterdag 26 november 2011 van 10.00 tot 16.00 uur Incl. materiaal, lunch, en 19% BTW (12 deelnemers)

Kosten: € 190,00

Noortje Meijerink: BRONZclay en COPPRclay Tijdstip: zaterdag 3 december 2011 van 10.00 tot 16.00 uur Kosten: € 85,00 Incl. materiaal, lunch en 19% BTW (10 deelnemers) Netty Janssens: Tijdstip: Kosten: € 85,00

Tijdstip:

Theepotten Draaien voor gevorderden en aansluitend FILM/LEZING “Theepottenproject in China” vrijdag 20 januari 2012 van 10 -16 uur Zaterdag 21 januari 2012 van 10 – 12.30 uur Inclusief materiaal, lunch en 19% BTW (10 deelnemers)

FILM/LEZING door Tineke van Gils: Zaterdag 21 januari 2012 van 14 -16 uur De onuitputtelijkeid van de Theepot en Blanc de Chine: “Mijn liefde op het eerste gezicht”

Werken met Opglazuur en Transfers 10 december 2011 van 10.00 tot 16.00 uur inclusief materiaal, lunch en 19% BTW (15 deelnemers)

k

e R a M i e k

5|

o k t o b e r

2011

45

Reeds meer dan 40 jaar leveren wij in de Benelux de beste merken keramiekovens: zowel laag geprijsde ronde en vierkante schachtovens, als kleine en grote voorladers en wagenovens.

Gebruik onze langjarige ervaring, uitgebreide documentatie op aanvraag.

46

k

In Lier hebben wij de grootste keuze en voorraad in klei, grondstoffen, glazuren, penselen, draaischijven, strengpersen, stapelmateriaal, reservedelen voor alle merken ovens, regelapparatuur en niet te vergeten uitgebreide lectuur.

Voor Nederland:

Voor BelgiĂŤ:

SNIJSTAAL B.V.

N.V. VAN LEEMPUTTEN

Boterdijk 67, 1424 ND De Kwakel.

Telefoon: 0297 51 90 20 Fax: 0297 56 32 50 E-mail: info@snijstaal.com Website: www.snijstaal.com Dagelijkse verzendingen in de Benelux

Ondernemersstraat 9, B-2500 Lier.

Telefoon: 0032 3 4805272. Fax: 0032 3 4890657.

E-mail: vanleemputten@skynet.be Openingsuren: Van 9 u tot 12 u en van 14 u tot 17 u.

Vrijdag, zaterdag en zondag gesloten. Let op extra sluitingsdagen !

e R a M i e k

5|

o k t o b e r

2011

Foto Marlotte van Kerkhof

Biënnale Nieuw Land Nieuwe klei / New land New clay 2012 Ondersteboven / Topsy-turvy De Nederlandse Vakgroep Keramisten (NVK) organiseert in 2012 voor de tweede keerde keramiekbiënnale Nieuw land Nieuwe klei in gebouw De Verbeelding in Zeewolde. Het thema is Ondersteboven / Topsy-turvy.

Deelgenomen kan worden door keramisten, keramisch kunstenaars of kunstenaars die met klei werken uit Nederland en België, zonder beperkingen van leeftijd, status of nationaliteit. Naast een tentoonstelling van de geselecteerde werken in de periode 12 mei t/m 16 juni 2012 vinden diverse activiteiten plaats op meerdere locaties in de provincie Flevoland.

De selectie van de werken vindt plaats in februari 2012 door een jury van drie keramiekdeskundigen, te weten Annemie Boissevain, Frank Steyaert en Ranti Tjan. De jurering zal gebeuren op nummer, dus anoniem. Een onafhankelijke voorzitter, die niet stemgerechtigd is, waarborgt het thema van de biënnale.

Deadline voor inzending: 1 januari 2012

Zie voor de meest actuele informatie, de voorwaarden, selectie en het downloaden van het deelnameformulier: http://www.nvk-keramiek.nl/informatie/actueel1.html

k

e R a M i e k

5|

o k t o b e r

2011

47