GRAM 2 / 2013 by NVRD

JAARGANG 104 | NUMMER 2 | maart 2013

Rol van bewoners en uitvoerende partijen in de openbare ruimte wordt groter | Kinderziekten te lijf bij het nieuwe inzamelen | Betekenis van de nieuwe Aanbestedingswet

Afvalbedrijven breiden takenpakket uit met beheer openbare ruimte

Lease

Roteb Lease Roteb Lease is gespecialiseerd in reparatie, onderhoud en beheer van bijzondere voertuigen. Het accent ligt op afvalinzamelvoertuigen, veegmachines, rioolreinigingsvoertuigen, hoogwerkers, containerauto’s, ambulances en brandweervoertuigen. Roteb Lease staat voor klantgerichte mobiliteitsservice.

Verkoop & Beheer:

Werkplaatsen:

Advisering bij aanschaf

Onderhoud, reparatie en keuringen

Aanschafcoördinatie

Schadeherstel

Voertuiginstructie

Constructiewerk

Assurantie en schadeafwikkeling

Bedrijfswageninrichting

Leasing

Servicesteunpunt voor RAVO, HIAB,

Wagenparkbeheer Managementinformatie Verhuur

Geesink, Haller, BekkerLaGram en KOKS Adrem veiligheidskeuringen

Meer weten? Een vraag? Een uitdaging? Informeer naar onze mogelijkheden. Roteb Lease Kleinpolderplein 5

Bel 010 - 267 86 00

Postbus 11011

Of mail naar lease@roteb.rotterdam.nl

3004 EA Rotterdam

www.roteb.rotterdam.nl

RTB017_07 DOW A5 Adv Roteb Lease liggend MAM.indd 1

11/7/11 3:48 PM

Bij Zandrecycling Nederland komt 100% van uw RKG-slib en veegzand goed terecht. Riolerin19gsvat/mkd21agmen stand 418 aart al Gorinchem

Evenementenh

Wilt u af van uw riool-, kolk-, gemaalslib of veegzand? Zandrecycling

RKGV-specialist sinds 1988

Nederland laat u graag zien hoe het kán en hoe het hóórt. We zijn im-

Meerdere locaties in Nederland

mers de enige afvalverwerker in Nederland die volledig is toegespitst

Snelle dienstverlening

op het verwerken van RKGV. Ofwel het reinigen en recyclen tot schone (bouw)materialen, en het verwerken van restfracties volgens de kleinste

Diverse transportmogelijkheden

paragrafen van de Milieuwet. Kijk op www.zandrecycling.nl, of bel

ISO- en VCA-gecertificeerd

0174-24 39 50 voor meer info, een vrijblijvende afspraak of een offerte.

Gratis afvalstroomnummer

Af van uw RKGV-afval? Zó hoort ‘t. Zandrecycling Nederland BV • ABC Westland 227, 2685 DC Poeldijk • T 0174-243950 • F 0174-291148 • www.zandrecycling.nl • info@zandrecycling.nl

inhoudsopgave

Officieel vakblad van de NVRD

Hoe doen zij dat? Deze maand: het afhandelen van gevonden en verloren voorwerpen 6

In dit artikel leggen drie medewerkers van verschillende organisaties uit wat het voor hen betekent dat sinds 1 juli vorig jaar het afhandelen van gevonden en verloren voorwerpen een gemeentetaak is geworden. Ze lichten hun keuzes toe en benoemen de voor- en nadelen.

Kinderziekten te lijf bij het nieuwe inzamelen 9

Nieuwe inzamelconcepten trekken herbruikbare materialen volop uit de restbak. Drie gemeenten vertellen.

Openbare ruimte anders beheren 10

De trend is dat gemeenten zich steeds meer terugtrekken uit het beheer van de openbare ruimte. Tegelijkertijd wordt de rol van burgers en uitvoerende partijen in de openbare ruimte groter. Het voorbeeld van Nijmegen laat zien hoe dit vorm kan krijgen.

Aan de slag met het Verpakkingenakkoord 14

Een half jaar geleden was de VNG nog tegen, maar in het najaar van 2012 kwam er meer vertrouwen tussen de gemeenten en het bedrijfsleven. Inzet: een nieuwe overeenkomst in een van meeste explosieve dossiers van de laatste twintig jaar, de verpakkingen.

4 Supporters van Schoon 5 Bezem Poll: stem mee 13 Gemengde berichten afval & milieu 19 Meer burgerinitiatieven 21 Nieuwe Aanbestedingswet, twee passen vooruit, een naar achter? 23 NVRD Nieuws 24 NVRD-benchmark Afvalinzameling Foto voorplaat, lees verder op pag. 14

26 De gemeentelijke afvalstoffenheffing

(foto: Sunny Gardeur)

revisited? 28 Verzelfstandiging AEB Amsterdam 31 Werken met beeldbestekken stelt hoge eisen aan samenwerking 32 Terugblik NVRD themadag Verbinden in de openbare ruimte 34 Korrelgrootte is cruciaal voor het gedrag van wegenzout 36 Nieuws op de markt 38 Agenda

GRAMâ&#x20AC;&#x192;|â&#x20AC;&#x192;maart 2013

Nederland heeft Supporters van Schoon nodig Een schone leefomgeving is iets geweldigs. Niet alleen omdat het er mooi uitziet. Er is meer: een schone omgeving heeft heel positieve effecten op de mens. We worden er vrolijker, vriendelijker en socialer van. Ons land, jouw gemeente, je buurt… het blijft natuur-

de komende jaren gaat groeien en dat dit een platform

lijk niet vanzelf schoon. Elk park, elke straat, elk plein

van de mensen zelf wordt. Want het geeft energie als je

heeft mensen nodig die niet alleen hun eigen rommel

ziet dat je niet de enige bent. Zo onderstrepen we met

netjes weggooien, maar ook wel eens iets extra’s doen.

z’n allen dat een schone omgeving heel normaal is.”

Die mensen zijn ‘Supporters van Schoon’. Je hebt mensen die spontaan wel eens iets van een ander oprui-

Als gemeente Supporter van Schoon worden?

men, maar ook mensen die met een hele groep me-

Ga naar www.supportervanschoon.nl

destanders of collega’s een speeltuin, buurt, strand of park schoonhouden.

Word Supporter van Schoon Eén ding hebben ze gemeen: hun goede voorbeeld werkt aanstekelijk voor anderen. Daarom laten ze ook zien dat ze Supporter van Schoon zijn. Dat begint met jezelf toe te voegen aan de steeds langere lijst met supporters. Zo kan iedereen zien dat heel veel mensen, gemeenten, bedrijven en instanties werken aan hetzelfde doel: een prachtig mooi, schoon Nederland!

Talloze acties Het wordt voorjaar: we gaan weer massaal de buitenlucht in. Op 9 maart was de kick-off van een heel nieuw opschoonseizoen: de Landelijke Opschoondag. Het hele jaar door zijn er talloze zwerfafvalacties door het hele land. “Onze Landelijke Opschoondag was altijd het hoogtepunt hiervan”, zegt Helene van Zutphen, directeur van NederlandSchoon. “Dit jaar was deze dag de aftrap van het nieuwe opschoonseizoen. Je kunt op 9 maart een actie organiseren, maar evengoed in april of augustus.” Hoe meer gemeenten, burgers en organisaties meedoen, hoe krachtiger het signaal dat afval in de afvalbak hoort. Gemeente Schoon en NederlandSchoon werken daarom samen om lokale initiatieven te ondersteunen bij hun acties.

Miljoenen supporters “Drie tot vier miljoen mensen ruimen al weleens zwerfafval op”, zegt Van Zutphen. “Zij supporten een schone leefomgeving, vaak onbewust. Terwijl ze daar best trots op mogen zijn. Om hen een platform te bieden, hebben wij de naam Supporter van Schoon in het leven geroepen. Hierin roepen we burgers, gemeenten en organisaties op zich kenbaar te maken als supporter van een schone leefomgeving en aan te geven dat ze dit belangrijk vinden. Op Facebook en op www.supportervanschoon.nl. Ook kunnen mensen hier hun lokale acties aankondigen. We hopen dat het aantal supporters 4

GRAM | maart 2013

BEZEM Witte rook Nationalisering van banken, privatisering van ons drinkwater en niet te vergeten, Tweede Kamervragen over paardenvlees. Terugtredende overheid of toch niet? De milieucommissie van het Europees Parlement wil minder emissierechten op de markt brengen. De prijs van emissierechten is momenteel zo laag dat het voor bedrijven geen rem zet op de uitstoot van CO2. Ook dit is het gevolg van marktwerking. Blijkbaar weer een markt waar de overheid op ingrijpt als het niet goed gaat.

Ik snap best wel dat in tijden van economische malaise het lastig is voor de overheid om hier de portemonnee voor te trekken, dus moet er creatief mee worden omgegaan. Nu weet ik toevallig een ministaatje in Italië dat nogal goed in de slappe was zit. Daar moet eerdaags nog wat zwarte en/of witte rook worden geproduceerd. Wellicht kan het Vaticaan alle emissierechten opkopen en deze vervolgens definitief opstoken?

Het gaat niet goed op de markt van de emissierechten, dus komt de overheid met het advies om minder rechten op de markt te brengen. Maar als de overheid dan toch wil ingrijpen, zou het dan niet beter zijn om de rechten massaal op te kopen. Dan moeten bedrijven wel minder CO2 produceren omdat er geen rechten meer te koop zijn.

Alle uitvoerende taken in de openbare ruimte horen bij één aannemer

Wat vindt u? Eens Oneens Reageren? Ga naar www.nvrd.nl Uitslag van de pollpoll jan/febr: De opbrengsten uit textielinzameling mogen gebruikt worden om de gemeentelijke afvalstoffenheffing te verlagen. 83 % Eens 17 % Oneens Verder discussiëren over dit onderwerp? Sluit u aan bij de GRAM lezersgroep op LinkedIn.

GRAM | maart 2013

Hoe doen zij dat ? D eze maand:

het afhandelen van gevonden en verloren voorwerpen is sinds 1 juli vorig jaar een gemeentetaak geworden.

Gemeente

Schiedam Hoe is de dienstverlening ingericht?

overgenomen van de politie. Dus ieder-

Opvallend is overigens wel dat veel ge-

Mensen die iets gevonden of verloren

een is er wel aan gewend dat ze bij de ge-

vonden voorwerpen blijven liggen.

hebben, kunnen dat melden via onze

meente moeten zijn. Wie zich toch meldt

gemeentelijke website. Ook zijn we aan-

bij de politie, wordt vanzelf doorverwe-

Is het een verhoging van werkdruk?

gesloten bij de landelijke website verlo-

zen naar de gemeente. Ook is er een lan-

Het meeste werk is het administratieve

renengevonden.nl. Daarnaast hebben we

delijke campagne geweest, meen ik.

proces van registreren en het beheren van deze registratie. Dus ja, er is wel

een loket waar mensen verloren voorwerpen kunnen melden en gevonden voor-

Zijn er verbeterpunten?

sprake van verhoging van werkdruk. De

werpen af kunnen geven. Dat loket is nu

Altijd. Ik denk onder andere dat de kop-

opslag op zich leidt niet tot problemen.

nog gevestigd bij onze afdeling toezicht

peling vraag en aanbod nog wel wat beter

Er zijn ook veel mensen die het gevonden

en handhaving. Binnenkort zal dit loket

kan. Omdat de omschrijvingen belangrijk

voorwerp gewoon thuis bewaren.

een plek krijgen binnen het Klant Contact

zijn en net iets kunnen verschillen. Als ie-

Centrum. Wij streven er als gemeente

mand een rode portemonnee is verloren,

naar om alle klantcontacten met onze

en het voorwerp staat geregistreerd als

burgers binnen één loket onder te bren-

bordeauxrode portemonnee, dan kan het

gen, vandaar deze overheveling.

al fout gaan.

Weten de burgers uw loket en/of de

Kunnen alle voorwerpen bij de

website te vinden?

gemeente gebracht worden?

Wij hebben het beheer van gevonden en

(Brom)fietsen worden na een telefoontje

verloren voorwerpen al een jaar geleden

of melding opgehaald en elders opgeslagen, medicijnen kunnen bij een apotheek worden ingeleverd, huisdieren worden opgehaald door de dierenambulance. Zo zijn er wat uitzonderingen. Het meeste wat we hier hebben zijn tassen, pasjes, sieraden, telefoons en meer van dat soort dingen. Deze worden hier in een kast opgeslagen, geregistreerd en ongeveer een half jaar bewaard. Hoe zijn de ervaringen? Het afgelopen kwartaal hebben we ongeveer honderd gevonden en verloren voor-

Anja Goudzwaard, teamleider

werpen geregistreerd. De verhouding

Klantcontactcentrum Schiedam,

loket/website is 50/50. De website heeft

76.000 inwoners.

als voordeel dat je niet persoonlijk naar

Netwerkinfo: contact@schiedam.nl

de gemeente hoeft te komen, als je iets verloren bent of iets hebt gevonden.

GRAM | maart 2013

In dit artikel lichten medewerkers van verschillende organisaties toe wat het afhandelen van gevonden en verloren voorwerpen voor hun organisatie betekent en hoe de ervaringen hiermee zijn.

tekst: Hetty Dekkers Gemeente

of pasje brengt weinig op. Waardevolle

Dongen

sieraden hebben we nog niet aangemeld gekregen. Wel zitten er dure fietsen bij.

Hoe is de dienstverlening ingericht? Mensen kunnen terecht bij de algemene

Is het een verhoging van werkdruk?

balie van het gemeentehuis. Daar wor-

Ik zie het puur als een extra belasting.

den vooral kleine dingen afgegeven,

Vooral het ophalen en beheren van die

zoals autosleutels, mobieltjes, fotoca-

fietsen. Nu informeren nog maar heel

meraatjes. Hebben mensen ergens een

weinig mensen naar een verloren fiets,

verlaten fiets zien staan, dan melden ze

maar mocht dat vaker gebeuren, dan be-

dat en gaan wij die fiets ophalen. Op de

tekent dat nog meer werkdruk. Je moet

milieustraat hebben we een container

ze meenemen naar die container op de milieustraat, kijken of ze een fietssleutel-

voor de opslag. Adriaan van Oosterhout,

tje hebben of op andere manier aan kun-

Weten de burgers uw loket en/of de

teamleider bovenwijs beheer,

nen tonen dat het hun fiets is. We hebben

website te vinden?

gemeente Dongen, 25.500 inwoners.

er heel wat werk bij gekregen.

In een lokaal weekblad plaatsen we re-

Netwerkinfo: avoosterhout@dongen.nl

gelmatig een lijst met gevonden en verloren voorwerpen, zodat burgers weten

overgenomen van de politie, ik heb niet

wat er speelt en waar ze moeten zijn. Ge-

de indruk dat iedereen dat al weet. Dat

vonden en verloren voorwerpen kunnen

merk je vooral aan de fietsen. We hebben

bij ons nog niet digitaal gemeld worden.

een container vol en bijna niemand komt

Misschien is aansluiting bij die landelijke

informeren of zijn fiets er bij staat.

website een idee, dat moeten we nog bekijken. We hebben de taak per 1 juli

Gemeente

Terneuzen Hoe is de dienstverlening ingericht? In het gemeentehuis kunnen mensen

Zijn er verbeterpunten?

terecht aan de publieksbalie. Daarnaast

De politie schuift soms wel erg veel op

hebben we een digitale service op onze

ons af. Laatst kregen we een melding van

gemeentelijke website. Mensen kunnen

een grote zitmotormaaier die op een bos-

daar 24 uur per dag gevonden en verlo-

pad stond. Die was daar achtergelaten

ren voorwerpen aanmelden. Op de web-

met een lege tank. De politie wilde het

site vermelden we bovendien eens per

voertuig niet ophalen, omdat ze het als

week een lijst met gevonden/verloren

een gevonden voorwerp beschouwden.

voorwerpen. In het plaatselijk weekblad

Dat is wel een erg ruime interpretatie. Bij

doen we dat ook, maar dan eens per

de zwerffietsen zullen ook beslist veel

maand. Wij hebben de regeling overge-

gestolen exemplaren zitten; dat kunnen

nomen zoals de politie het ook deed.

wij niet achterhalen. Het blijft een taak voor de politie om dat uit te zoeken. Kunnen alle voorwerpen bij de gemeente gebracht worden? De meeste wel, maar met een huisdier moet je bij het asiel zijn. Hoe zijn de ervaringen? Aan de balie wordt niet zo veel gebracht of gemeld. Misschien moeten we toch meer bekend maken dat wij als gemeente deze taak overgenomen hebben. Wij zijn

Paul Marinissen, hoofd afdeling

overigens van plan aan het eind van het

Realisatie en Beheer, Terneuzen,

jaar alle niet opgeëiste gevonden voor-

55.000 inwoners. Netwerkinfo:

werpen te verkopen en de opbrengst

p.marinissen@terneuzen.nl,

te schenken aan een goed doel. Zo veel

twitter: @PaulMarinissen

zal het niet zijn, want een autosleutel GRAM | maart 2013

Hoe doen zij dat ? De kunst is om een match te maken, want je wilt dat de spullen terugkomen bij de eigenaar.

Landelijke website Ongeveer de helft van alle 415 gemeenten in Nederland heeft zich inmiddels

Weten de burgers uw loket en/of de

aangesloten bij de landelijke website www.verlorenengevonden.nl. Op deze web-

website te vinden?

site kan iedereen terecht, onafhankelijk van woonplaats of locatie waar men iets

Het loopt prima. Alleen weten de mensen

gevonden of verloren heeft. Inmiddels staan er zo’n 38.000 verloren en 27.000

de website nog iets minder goed te vin-

gevonden voorwerpen geregistreerd op deze website. Wat nog steeds voor verwarring

den dan de balie. Komen ze eerst bij de

zorgt, zijn identiteitspapieren zoals paspoort, rijbewijs en identiteitskaart. Wie zo’n

politie, dan worden ze vanzelf doorge-

document kwijt is, moet dat nog altijd bij de politie aangeven. Wie er een gevonden

stuurd naar ons. Belt iemand naar de ge-

heeft, moet echter bij de gemeente zijn. Waar moet de eerlijke vinder zich verder aan

meente met een melding, dan wordt hij

houden volgens de wet? Als je een voorwerp vindt, moet je dat ‘met bekwame spoed’

of zij eerst doorverwezen naar de web-

aangeven, meldt het burgerlijk wetboek. Als er zich binnen een jaar niemand heeft

site. Zo proberen we de digitale dienst-

gemeld voor het voorwerp, dan mag je het houden. Is de waarde van het voorwerp

verlening te stimuleren.

minder dan 450 euro, dan mag je het na drie maanden al houden. Ben je zelf iets kostbaars kwijt, dan kun je aangifte doen bij de gemeente waar je het voorwerp

Zijn er verbeterpunten?

verloren bent. Dat kan dus onder meer via de website verlorenengevonden.nl.

We hebben nog geen koppeling naar de website verlorenengevonden.nl. Dat zou op termijn wel handig zijn, maar het is

eerst geprobeerd zelf te vangen, maar

je kunnen verkopen aan een handelaar

ook een beetje afhankelijk van de kosten.

dat haalde niets uit. Dat kun je beter

of fietsenmaker, maar dan liever niet aan

Zo’n koppeling kán heel duur zijn om te

overlaten aan mensen die er ervaring

een plaatselijke. Het is gewoon niet pret-

maken; daar hebben we ervaring mee

mee hebben. Fietsen en brommers die

tig als je je eigen fiets tegenkomt in het

met een gezamenlijke Zeeuwse website.

achtergelaten zijn, worden door boa’s

dorp.

We willen perse dat de gemeentelijke

eerst voorzien van een waarschuwings-

website de eerste ingang blijft. Mensen

kaartje en daarna opgehaald. Dat gaat

Is het een verhoging van werkdruk?

gaan daar als eerste zoeken en kunnen

om een honderd stuks per jaar, net als

In het begin waren we even huiverig,

hier voor heel veel zaken terecht. We zet-

voorheen bij de politie. De fietsen slaan

maar het valt in de praktijk reuze mee.

ten in op zo veel mogelijk digitalisering

we op eigen terrein op.

De fietsen worden opgehaald door onze

van onze gemeentetaken.

zwerfafvalploeg, daar hebben we geen Hoe zijn de ervaringen?

extra mankracht voor nodig. Aan de ba-

Kunnen alle voorwerpen bij de ge-

Best goed. We zijn nog niet zo heel lang

lie zitten ze al met achttien geopende

meente gebracht worden?

bezig, maar hebben toch al een paar fiet-

schermen, daar is er inderdaad weer

Huisdieren worden opgehaald door de

sen en een paar kleinere voorwerpen bij

eentje bijgekomen. Ze hebben ook wat

dierenambulance, andere dieren gaan

de rechtmatige eigenaar terug kunnen

mee klantcontacten te verwerken. Maar

naar speciale opvangcentra. We hebben

bezorgen. De fietsen die we na de wet-

alles bij elkaar hebben we het goed in

dat geregeld met de Dierenbescherming

telijke termijn overhouden, doen we bij

kunnen passen. We hebben het efficiënt

Zeeland. Loslopende honden hebben we

het schroot. De betere exemplaren zou

ingericht.

gram-uitenhage 130221.indd 1

GRAM | maart 2013

21-02-13 09:45

K inderziekten te lijf bij het nie u we inzamelen

Afvalscheidingskampioenen door Pieter van den Brand Ja, er zijn kinderziekten en verfijning van het inzamelsysteem is beslist nog nodig. Toch laten Horst aan de Maas en Druten zien dat de hoeveelheid restafval per inwoner met tientallen kilo’s omlaag kan. Nieuwe inzamelconcepten trekken herbruikbare materialen volop uit de restbak. Krimpen aan de IJssel oefent met de Basis Bak. De drie gemeenten vertellen. Horst aan de Maas gold in de jaren negentig onder

gemeente niet. “De inwoners zijn tevreden, weten we

aanvoering van wethouder Arie Stas als een rebel in

uit onderzoek. Het systeem is in ontwikkeling, maar

het afvalbeleid door alleen nog maar het tuinafval in te

de basis is stevig. Natuurlijk zijn er nog punten voor

zamelen (in bladkorven). De groente/fruit-fractie ging

verbetering.”

voortaan bij het restafval. De fusie met Sevenum en de helft van Meerlo-Wanssum vormde voor de Noord-

Verkeershinder

Limburgse gemeente (17.000 aansluitingen voor de

Een van die punten, lezen we in het evaluatierapport,

afvalinzameling) de opmaat naar een inzamelsysteem

is de verkeershinder die regelmatig wordt veroorzaakt

dat begin 2012 van start ging. Nieuw is de aparte

door de keukenafvalemmertjes die de straat op zijn

inzameling van keukenafval in kleine emmers bij de

gewaaid. Inwoners van Horst aan de Maas blijken ech-

huishoudens thuis en – in gratis gele doorzichtige

ter creatief. Een inwoner bedacht een systeem met een

zakken – de inzameling van blik en drankenkartons.

magneet onder aan de emmer en magneetverf op de

Het ophalen van deze recyclebare stromen vindt twee-

stoeptegel om de afvalbak op zijn plek te houden. “Op

wekelijks plaats. In de supermarkt kunnen bewoners

internet zijn metalen constructies te koop om de em-

een zak kopen voor hun restafval, eveneens om aan

mer in de grond vast te zetten”, weet Op de Laak, die

de straat te zetten. De reductie van restafval met het

het niet nodig vindt inwoners vanuit de gemeente een

nieuwe systeem is fors. De gemeente hoopte de totale

oplossing aan te reiken. “Dan krijg je weer reacties in

hoeveelheid grijs afval van 174 kilo per inwoner (lan-

de trant van: waar bemoeit de gemeente zich mee en

delijk gemiddelde: meer dan 200 kilo) terug te brengen

waarom worden we weer op kosten gejaagd?” Daar-

naar 85 kilo in 2015, “maar over heel 2012 kwamen

naast geven de restafvalzakken een rommelig beeld

we uit op maar 21 kilo per inwoner”, zegt milieuwe-

op straat, aldus het bewonersonderzoek. Zo’n veer-

thouder Birgit op de Laak, die over datzelfde jaar een

tig procent van de gezinnen zou liever een container

recyclingscore van maar liefst 91 procent rapporteert

voor het restafval hebben. De kritiek geldt ook voor de

(landelijk gemiddelde nu: vijftig procent). “Akelig, niet-

zakken met blik en drankpakken die op straat worden

waar”, glundert Op de Laak. Eigenlijk is er sprake van

aangeboden. Op de Laak hoopt deze laatste klacht op

een proef, maar terugkeren op haar schreden doet de

te lossen door de twee stromen in te zamelen in de

De zakken op straat in Horst aan de Maas bieden volgens het bewonersonderzoek een rommelig beeld

GRAM | maart 2013

K inderziekten te lijf bij het nie u we inzamelen

de restafvalzak (1,20 euro per stuk) is een huishouden jaarlijks gemiddeld 165 euro kwijt. Troon Wethouder Sjef van Elk van Druten weet zich dan wel door Horst aan de Maas voorbijgestreefd, hij gaat zeker niet bij de pakken neerzitten. De restzak (voor 7,50 euro per rol van tien stuks verkrijgbaar bij de supermarkt) leverde Druten een aantal jaren terug met 69 kilo restafval per inwoner de titel ‘afvalscheidingskampioen van Nederland’ op. Juist die score biedt voldoende inspiratie om de lat in een proefproject nog hoger te leggen naar 47 kilo per inwoner, meent Van Elk. ‘Hergebruik gaan we halen, de rest moet u wegbrengen’, luidt het motto achter twee nieuwe afvalcontainers per huishouden: eentje voor papier, textiel en kleine elektrische apparaten en eentje voor verpakkingskunststof, naast de bestaande gft-bak. Het restafval wordt niet langer thuis opgehaald. Dat moeten de 1300 gezinnen in de proefdorpen Afferden en Deest naar de ondergrondse container in het dorpscentrum brengen. Klachten Dat laatste leidde met het van start gaan van de proef direct tot klachten, vooral van de kant van senioren en hun kinderen. “Natuurlijk moet er aandacht zijn voor schrijnende gevallen. Dat hebben we meteen opgepakt. Bij hen halen we het restafval thuis op. Uiteindelijk bleek dat maar bij twee mensen nodig. De sociale cohesie is groot. We vonden ook gemakkelijk twee rijwielhandelaren bereid om karretjes en fietsen uit te lenen.” De twee restcontainers bleken verder al snel dagelijks te moeten worden geleegd. In Deest was er een piekaanbod in het weekend. Het geringe aantal Wethouder Sjef van Elk deelt de eerste combibakken uit

containers nodigde bewoners bovendien uit de auto te pakken om hun restafval weg te brengen. “De gemeenteraad gaat nu vijf ondergrondse containers bijplaat-

kunststofcontainer die eveneens tweewekelijks huis-

sen, en we willen mensen meer stimuleren de fiets te

aan-huis opgehaald wordt. “Liefst morgen nog”, zegt

nemen.” Ook het prepaid pasjessysteem voor de rest-

ze. Dat gebeurt nog niet, omdat Op de Laak de ontwik-

containers (7,50 euro voor tien inworpen) zorgde voor

kelingen rond de aangekondigde landelijke pilot met

irritatie. “We wisten dat dit systeem niet ideaal was.

de inzameling van drankenkartons af wil wachten. “Wij

Inwoners moesten ervoor naar de supermarkt. Ze kon-

gaan voorstellen een pilot in onze gemeente te doen.”

den niet zien hoeveel inworpen ze nog te goed hadden.

Nog een argument om blik en drankpakken mee te

Voor de proef hebben we voor een eenvoudig systeem

nemen in de kunststofbak: de aparte zak brengt ex-

gekozen. In de toekomst gaan we naar het systeem toe

tra kosten met zich mee. Het nieuwe inzamelsysteem

waarin bewoners aan het eind van het jaar een reke-

leverde in zijn geheel minder op dan vooraf was be-

ning krijgen.”

groot. Afgerond gaat het volgens het evaluatierapport

om 560 duizend euro minder aan inkomsten die uit de

Formaat

egalisatiereserve moeten worden gedekt. Op de Laak:

De verplichting van een 240-literversie van de bakken

“Opvallend was dat de inkomsten uit de verkoop van

voor het verpakkingskunststof en de drie recyclestro-

de restafvalzakken achterbleef. Mensen scheiden hun

men viel ook niet in goede aarde. Daarom mogen de

afval beter en kopen veel minder tariefzakken dan wij

deelnemers in het vervolg zelf een formaat uitkiezen.

hadden gedacht, maar dat was eenmalig. Het verschil

Aan de inhoud van de drie containers deed dat echter

tussen vaste en variabele kosten hebben we rechtge-

niets af. Sterker nog, uit de eind december 2012 gepre-

trokken.” Met de kosten voor de afvalstoffenheffing en

senteerde resultaten blijkt dat de hoeveelheid kunststof

GRAM | maart 2013

Afvalscheidingskampioenen en papier met de helft is toegenomen, de inhoud van

afvalstromen die er voortaan bij mogen. Een slim staal-

de gft-bak met een kwart. Voor Afferden en Deest is

tje voorlichting, want zo staan de herbruikbare stro-

het aantal kilo’s restafval per inwoner teruggegaan naar

men goed op het netvlies. Ook in Krimpen gaat het om

doorsnee 40 kilo. “Een prachtprestatie”, zegt Van Elk.

droge materialen, waaronder papier/karton, kunststof

“Het mooie is dat ook in de rest van de gemeente het

(graag in de Plastic Hero-zak), hout, kleine elektrische

aantal kilo’s restafval is verminderd, van 68 naar 58. De

apparaten, textiel en keramiek.

proef heeft veel publiciteit gekregen en dat heeft blijkbaar een positief effect op andere inwoners.”

Het woord ‘Basis’, legt Jan Soede van de gemeente uit, slaat op de basis die al deze – wekelijks – opgehaalde

Volgens een onderzoek naar de implementatie van het

stromen vormen als grondstof voor nieuwe producten.

nieuwe inzamelsysteem in de gehele gemeente vallen

Ook willen we met deze naam uitleggen dat restafval

de gemeentelijke kosten per aansluiting zeven euro

voortaan op de tweede plaats komt”, zegt de adjunct-

lager uit dan de huidige situatie met gft-bak en rest-

directeur Ruimte, verantwoordelijk voor het afvalbe-

zak. Verder stelt het implementatieonderzoek een hoog

leid. In de proef wordt de groene bak voor het restafval

hergebruikspercentage in het vooruitzicht (90 procent).

namelijk niet meer wekelijks maar nog slechts eens in

Zover is het nog niet. Het Drutense college heeft voor-

de twee weken geleegd. Resultaten kan Soede nog niet

gesteld het inzamelsysteem in de twee proefdorpen te

geven, want de proef loopt nog. Wel wil hij een tipje

verfijnen. De raad is daar eind februari mee akkoord

van de sluier lichten. “Er is elf procent minder restaf-

gegaan. Van Elk: “We gaan nog een jaar door om de

val opgehaald. Deze tussenstand hebben we trouwens

kinderziekten eruit halen. Voorjaar 2014 volgt de evalu-

ook aan de bewoners meegedeeld.” In de huidige situ-

atie. In de kunststofcontainer gaan we eveneens dran-

atie met 321 kilo restafval per inwoner (inclusief gft) is

kenkartons en blik inzamelen. We weten dat 25 kilo

Krimpen aan den IJssel nog lang geen afvalscheidings-

restafval haalbaar is. Ik heb daar alle vertrouwen in,

kampioen. Het beoogde doel van de proef is niet exact

maar dat weten we volgend jaar pas zeker.”

gekwantificeerd, aldus Soede. “We willen eenvoudigweg meer grondstoffen uit het restafval halen. Aan het

Make-over

eind van de proef gaan we een enquête houden onder

In een deel van Krimpen aan den IJssel is de papier-

de wijkbewoners. We willen weten hoe ze het scheiden

container tot ‘Basis Bak’ gepromoveerd. In 35 straten

ervaren hebben. Wij staan achter de Basis Bak, maar

in Langeland, een wijk met laagbouwwoningen, doen

er moet wel draagvlak voor zijn. Voor de gemeente

1300 gezinnen mee aan de mei vorig jaar gestarte

zelf willen we weten of het financieel interessant is.”

proef. De ‘Grote Make Over’ stond er op de ansichtkaart

Al deze bevindingen worden komend voorjaar aan de

bij het informatiepakket dat de bewoners ontvingen.

gemeenteraad voorgelegd, die dan moet beslissen of

In het pakket zaten stickers met witte plakletters om

de proef een vervolg krijgt in de hele gemeente.

zelf de blauwe bak te versieren met de namen van alle

Inwoners van Krimpen aan den IJssel ontvangen een Basis Bak van de wethouders Bart Prins (afval) en Lex Hofstra (milieu)

GRAM | maart 2013

Kinderziekten te lijf bij het nie u we inzamelen

Dat het restafval in de proefwijk eenmaal in de twee

en dat volume en inzamelfrequentie van de restafvalcontainer toe-

weken opgehaald wordt, lijkt een hoge frequentie ver-

reikend zijn. Wel hebben we geleerd dat als je in de zomer met een

geleken met andere proeven in het land, waar eens in

dergelijke proef start, je goed moet communiceren wat bewoners

de vier weken zelfs gebruikelijk is. Maar juist de twee-

tegen stankhinder kunnen doen, zoals er geen losse etensresten

wekelijkse frequentie is volgens een aantal bewoners

in doen en de container niet in de volle zon zetten. De focus moet

al onvoldoende. Zo werd er geklaagd over stankover-

nu echt liggen op de Basis Bak. Het zou een verkeerd en vreemd

last door de restafvalcontainer, waar in Krimpen ook

signaal geven als we die container opeens eens in de twee weken

het gft-afval in mag. ‘Bij sommige bewoners kwamen

gaan legen, zeker gezien de inzamelresultaten.”

de maden uit de groene bak gekropen. Zeker gezinnen waarvan de kinderen nog thuis wonen, weten

Netwerkinfo:

soms niet waar ze hun afval moeten laten’, lezen we

Gemeente Horst aan de Maas, wethouder Birgit op de Laak,

op Capelle-Krimpen Dichtbij.nl. Bewoners zouden er bij

e-mail: b.opdelaak@horstaandemaas.nl,

de gemeente op hebben aangedrongen de ophaalfre-

http://nl.linkedin.com/in/birgit-op-de-laak,

quentie van beide bakken om te draaien. “Daar hebben

twitter: @birgitopdelaak

we geen gehoor aan kunnen geven, hoe vervelend ook

Gemeente Druten, www.druten.nl. wethouder Sjef van Elk,

is”, verklaart Soede. “We willen tijdens de proef aan de

e-mail: selk@druten.nl, twitter: @DorpslijstPDZ

inzamelfrequentie vasthouden. De verwachting is dat

Gemeente Krimpen aan den IJssel, Jan Soede, adjunct-directeur

de hoeveelheid restafval namelijk verder zal afnemen

Ruimte, e-mail: jansoede@krimpenaandenijssel.nl

De NVRD inventariseert Naast de hier beschreven innovatieve methoden van afvalinzameling, zijn er nog meer gemeenten die nieuwe initiatieven op dit gebied ontplooien. Veel gemeenten zien, met name door het verdwijnen van het grote volume van de plastic verpakkingen, hun grijze container steeds leger worden. Dit wordt vaak aangegrepen om het afvalbeleid over een andere boeg te gooien: denken in grondstoffen in plaats van afval. Serviceprikkels, financiële prikkels en communicatieve middelen worden volop ingezet om te beproeven tot hoe ver gescheiden inzameling, of gecombineerde inzameling kan gaan. Als NVRD willen we voorkomen dat elke gemeente het wiel opnieuw gaat uitvinden. De vele kennis en ervaring die intussen bij een aantal voorlopende gemeenten beschikbaar is, willen we dan ook verzamelen en ter beschikking stellen aan iedereen die ook nadenkt over een nieuwe manier om zo veel mogelijk grondstoffen in te zamelen, en het restafval drastisch te verminderen. Een eerste inventarisatie gebeurt op dit moment door middel van het opstellen van ‘factsheets’ per inzamelvariant, die gemeenten een eerste inkijk bieden in een nieuw inzamelconcept. Binnenkort kunt u deze factsheets vinden op de website van de NVRD. U wordt hierop via de NVRD nieuwsbrief uiteraard geattendeerd! Wanneer u vragen of opmerkingen heeft over nieuwe inzamelmethoden, of in uw gemeente al driftig aan het nadenken bent om op een andere manier te gaan inzamelen, neem dan contact op met de NVRD via stollman@nvrd.nl. We kunnen u dan in contact brengen met andere gemeenten die op eenzelfde kruispunt staan, en u een stapje verder helpen met het realiseren van uw doelen.

GRAM | maart 2013

gemengde berichten

afval & milieu blauwe papiercontainer blijft gratis. Ook kunnen huishoudens die veel gft-afval hebben, in plaats van de gratis reguliere 140 liter groene container, kiezen voor een gratis 240 liter container. Inwoners die hun afval naar ondergrondse containers brengen, gaan betalen per keer dat ze afval in de container doen. Oplossingen diersterfte in straatkolken Onderzoek op 36 locaties in Nederland toont aan dat zo’n half miljoen volwassen

Overslaghal ACV en AVU

kunt bijdragen aan het onderzoek. Heeft

amfibieën en kleine zoogdieren opgeslo-

Afvalinzamelaar ACV en AVU hebben een

u ervaring met gescheiden prullenbakken

ten raken in straatkolken van de riolering.

nieuwe hal gebouwd om afval en grond-

of nascheiden? Of plannen om zwerfafval

Stichting RAVON en stichting RIONED

stoffen tijdelijk over te slaan. Vorige

te recyclen tot nieuwe grondstof? Neem

hebben enkele oplossingen ontwikkeld

maand is deze overslaghal in Ede offici-

dan contact op met Jacobine Meijer van

en aan praktijktests onderworpen.

eel geopend. Het rest- en gft-afval uit de

Gemeente Schoon. Tel. 088-6022593.

Straatkolken zijn essentieel voor de af-

gemeenten Ede, Wageningen en Veenen-

voer van regenwater, maar blijken in

daal en ook andere Utrechtse gemeen-

AVRI beloont goed afval scheiden

sommige gevallen voor padden, kikkers

ten zoals Renswoude en Scherpenzeel

Per 1 januari 2014 wordt in de Regio Ri-

en salamanders onbedoeld als val te fun-

wordt naar deze hal gebracht door de

vierenland een nieuwe manier van afval

geren. In bijna alle gevallen leidt dat tot

vuilniswagens. Het afval wordt gestort

inzamelen ingevoerd, waarbij huishou-

sterfte van de dieren. De amfibieën ko-

in bunkers en vervolgens overgeladen

dens die goed afval scheiden worden be-

men vooral terecht in straatkolken aan

naar grote containers en getransporteerd

loond met een lagere afvalstoffenheffing.

de rand van de bebouwde kom of in de

naar diverse afvalverwerkers. Zo hoeven

Verwacht wordt dat hiermee jaarlijks

omgeving van stadswateren (waar ze

de vuilniswagens niet meer naar de af-

zo'n 13 miljoen kilo extra aan waardevol-

zich voortplanten) en parken en tuinen

valverwerker, wat besparing oplevert in

le grondstoffen uit het afval gehaald kan

(waar ze tijdens hun landfase verblijven).

tijd en brandstofkosten. De hal met een

worden. Ook wordt hiermee de uitstoot

Tijdens de trek tussen deze plaatsen vol-

oppervlakte van 2400m2 en bijna 13 me-

van 3,3 miljoen kilo CO2 voorkomen. In

gen ze vaak trottoirbanden. Onderzoek

ter hoog is gerealiseerd door Grontmij.

2014 zullen huishoudens een vast basis-

maakt ook duidelijk dat het probleem

Dankzij het gebruik van verschillende

bedrag betalen voor de afvalinzameling.

optreedt van het vroege voorjaar tot in

duurzame materialen ontstaat een archi-

Daarbovenop betalen zij naar gelang van

de herfst. Twee typen oplossingen zijn

tectuur die in positieve zin afwijkt van de

de grootte van de grijze restafvalcontai-

ontwikkeld en in proefopstelling of in

gemiddelde hal.

ner én het aantal keer dat deze langs de

het veld getest: preventieve maatregelen

weg gezet wordt. In de praktijk betekent

en uitklimvoorzieningen. Preventief kan

deze manier van inzamelen dat afvalwa-

in sommige gevallen een kolk verwijderd

Wordt uw zwerfafval weer

gens zoals gebruikelijk één keer per twee

worden, kunnen trottoirbanden verlegd

grondstof?

weken langs blijven komen. De wagen re-

of verlaagd worden, of kan door het tij-

Heeft afval scheiden op straat zin? Dat

gistreert dan alleen de grijze containers

delijk plaatsen van afsluitroosters inslui-

onderzoekt Gemeente Schoon samen met

die aangeboden worden. Huishoudens

ting van dieren worden voorkomen. Door

de Gewestelijke Afvalstoffen Dienst Gooi

die op de dag van inzameling geen volle

het plaatsen van ruwe strips of matten

en Vechtstreek (GAD) en de gemeenten

grijze container hebben, kunnen er voor

van kunststof of metaal vanaf de bodem

Huizen en Weesp. De gemeenten plaats-

kiezen deze niet aan de weg te zetten en

tot aan de opening van de kolk kunnen

ten afgelopen zomer gescheiden afval-

zo kosten te besparen. De andere manier

amfibieën zelf weer uit een straatkolk

bakken in winkelgebieden en op het Hui-

om kosten te besparen is om te kiezen

klimmen. Een aantal oplossingen blijkt

zerstrand. Deze zijn gemonitord, onder

voor een 140 liter grijze restafvalcontai-

in de eerste praktijktests dieren goed te

andere via sorteeranalyses. Dit voorjaar

ner, in plaats van een 240 liter container.

beschermen of de gelegenheid te geven

publiceren we de onderzoeksresultaten.

In de loop van dit jaar zal Avri meer infor-

te ontsnappen. Deze modellen zullen op

Die zijn positief en aanleiding om verder

matie verstrekken over het nieuwe afval-

basis van de opgedane ervaringen verder

uit te zoeken hoe gemeenten afval uit de

beleid en de tarieven van 2014. Het aan-

ontwikkeld worden.

openbare ruimte kunnen recyclen. Ook u

bieden van de groene gft-container en de

GRAM | maart 2013

R uimte voor iedereen

Openbare ruimte anders beheren De trend is dat gemeenten zich steeds meer terugtrekken uit het beheer van de openbare ruimte. Tegelijkertijd wordt de rol van burgers en uitvoerende partijen in de openbare ruimte groter. Het voorbeeld van Nijmegen laat zien hoe dit vorm kan krijgen. door Ans Aerts Met de beleidsnota Integraal Beheer Openbare Ruimte

opgeruimd. Beslissingen hoeven niet meer eerst over

(IBOR) uit 2001 koos Nijmegen ervoor de openbare

allerlei schijven.” De insteek in de nieuwe beleidsnota

ruimte integraal te benaderen en niet meer sectoraal.

is dat ook burgers allerlei taken gaan oppakken in de

In december 2012 verscheen de opvolger van deze

openbare ruimte. Sinds 2003 stelt Nijmegen voor elke

nota, de Beleidsnota Openbare Ruimte 2013-2023 met

wijk, iedere vier tot zes jaar, een wijkbeheerplan vast,

de titel ‘Geef ze de (openbare) ruimte’. Deze beleids-

waarin de activiteiten staan beschreven die in de open-

nota is te vinden op www.nvrd.nl. PLAN terra, advies-

bare ruimte gaan plaatsvinden. Nijmeegse burgers zijn

bureau voor de openbare ruimte, bood ondersteuning

vanaf het begin nauw betrokken bij het opstellen van

bij het opstellen van de nota. Marco Hommel, adviseur

de plannen. In eerste instantie dachten bewoners voor-

en directeur van PLAN terra: “Nijmegen heeft inmiddels

al mee over praktische zaken als het aanleggen van

tien jaar ervaring met de integrale benadering en gaat

parkeerplekken. Ter Wal: “Nu beslissen ze echt mee.

nu doorpakken met de rolverdeling van overheid, bur-

We merken daarbij dat bewoners heel anders naar hun

gers en uitvoerende partijen.”

wijk kijken dan wij, de techneuten.” Zo blijken bewoners best tevreden te zijn met een lagere kwaliteit van

Verbreden en verdiepen

paden aan de randen van de wijk, als de paden bij ont-

In 2000 verzelfstandigde de Nijmeegse afvalinzame-

moetingsplekken maar een hogere kwaliteit hebben.

laar Dar en werd het bedrijf door de gemeente op een

Met het nieuwe beleidsplan verandert het wijkbeheer-

afstand geplaatst. Dar werd een zelfstandige nv. Per

plan in een contractstuk waarin burgers, samen met de

1 januari 2012 werden zeven omliggende gemeenten

integrale aannemer Dar, bepalen wat nodig is voor hun

mede-eigenaar. In het afgelopen decennium veranderde de rol van het bedrijf. In twee Nijmeegse wijken heeft Dar inmiddels, via een pilot, ervaring opgedaan met een integrale aanpak en voert het bedrijf zowel het grijze als het groene beheer uit. Voor het groen schakelt Dar Breed in, de organisatie voor Sociale Werkvoorziening in Nijmegen en omgeving. Met de nieuwe beleidsnota wordt de integrale trend voortgezet. Jan ter Wal, hoofd Stadsbeheer gemeente Nijmegen: “We gaan de integrale aanpak verbreden naar meer wijken en verdiepen met meer werkzaamheden. Daarbij valt te denken aan zaken als het reinigen van het riool of het onderhoud van straatverlichting.” Dar gaat optreden als hoofdaannemer en huurt voor bepaalde taken anderen in. Peter van Heeswijk, algemeen directeur van Dar: “Vrijwel de hele organisatie van het werk komt bij ons terecht. Op die manier kunnen we zaken goed op elkaar afstemmen. Zo zal het niet meer voorkomen dat er eerst een veegwagen door de stad rijdt en vervolgens de bomen worden gesnoeid, waardoor er weer rommel op straat ligt. We kunnen ook snel ingrijpen. Ligt er een boom op de weg, dan krijgen we een melding en zorgen we dat dit meteen wordt

GRAM | maart 2013

wijk. Van Heeswijk: “We schuiven nu in een vroeger sta-

ming te komen. Het nieuwe beleid brengt het loslaten

dium aan bij burgers om hierover te praten. Wat vinden

van oude structuren met zich mee. Twee jaar geleden

ze van hun wijk? Hoe ervaren ze hun omgeving?” Ook

zou de gemeente nee hebben gezegd als bewoners

op straat zal het contact tussen Dar en burgers inten-

hadden voorgesteld om een moestuin aan te leggen in

siever worden. Dar wordt het gezicht van de uitvoering

hun straat op de plek waar nu een grasveld is. Nu kan

en daarmee het directe aanspreekpunt voor burgers, in

dit wel, op voorwaarde dat alle bewoners in de straat

plaats van de gemeente. Per 1 januari dit jaar heeft Dar,

het daarmee eens zijn. De gemeente maakt in dat ge-

in het kader van de nieuwe ontwikkelingen, de afde-

val de grond hiervoor geschikt en geeft bewoners geld

ling Advies en Realisatie in het leven geroepen. Van de

voor het aanschaffen van plantjes. Vervolgens kunnen

afdeling maken een communicatieadviseur, een IBOR-

de bewoners aan de slag met de aanleg van de moes-

deskundige, een beleidsmedewerker Afvalinzameling

tuin. Dat is nog wennen voor sommige medewerkers

en een KAM-coördinator (verantwoordelijk voor kwa-

van Stadsbeheer. Ter Wal: “Zij redeneren nog steeds dat

liteit, arbeidsomstandigheden en milieu) deel uit. “Met

de openbare ruimte van de gemeente is. Die denkwijze

alle kennis die we bundelen in deze afdeling, proberen

zijn ze al jarenlang gewend en dat verandert nu.”

we zo goed mogelijk in te spelen op de nieuwe rol van

Mogelijke knelpunten zijn er genoeg, zoals regelgeving

Dar en van onze medewerkers, maar ook op de com-

die het voor bewoners lastig maakt als ze bijvoorbeeld

municatie met burgers”, aldus Van Heeswijk.

in eigen beheer een speeltoestel willen installeren op een openbare plek. Ter Wal: “Het is daarom belangrijk

Moestuin

dat de Haagse, maar ook de gemeentelijke politiek

Begin februari dit jaar stelde de Nijmeegse gemeente-

allerlei regels versoepelt.” Ook de huidige crisis kan

raad de Beleidsnota Openbare Ruimte 2013-2023 vast

een knelpunt zijn. “Deels komt ons nieuwe beleid hier

met 37 tegen 1 stem. Nijmegen lijkt er klaar voor te

uit voort. Er is minder geld en de overheid heeft de

zijn. Toch laat het beleid zich niet zomaar vertalen in

hulp van burgers nodig. Als we straks echter tegen

de praktijk. “In het beleidsplan wordt gesproken over

bewoners moeten zeggen dat ze een groenstrook

de regierol van de gemeente. Maar iedereen heeft hier-

zelf mogen onderhouden, maar er is geen budget om

bij een ander beeld. De één wilt dat de gemeente op-

ze hiervoor materiaal te geven, dan wordt het lastig.

dracht en geld geeft en dat Dar vervolgens uitvoert en

Het animo om te participeren zal dan afnemen”, licht

rapporteert aan de gemeente. De ander vindt dat veel

hij toe. Ter Wal hoopt dat de activering van burgers

te ver gaan”, zegt Ter Wal. Een vergelijkbare onduide-

voldoende van de grond komt, maar verwijst daarbij

lijkheid bestaat er nog over de rol van ‘facilitator’ die

meteen naar de successen die Nijmegen hiermee al

de gemeente krijgt om burgers te ondersteunen bij

heeft geboekt. Op de website www.participatiekaart.

een actieve participatie. De komende tijd werken de

nl zijn inmiddels ruim negentig Nijmeegse projecten

gemeente en Dar er aan om hierover tot overeenstem-

verzameld, waarin burgers participeren. Zo is er een

GRAM | maart 2013

Openbare ruimte anders beheren wijk waar bewoners zelf de speeltuintjes onderhouden en

Utopie

in een andere wijk doet een buurtvereniging een deel van

Hoe ver zal Nijmegen uiteindelijk gaan in het ‘loslaten’?

het groenonderhoud. Ter Wal: “Door dit te laten zien, hopen

Hommel: “In de beleidsnota wordt niet echt een eind-

we niet alleen burgers er meer bij te betrekken, maar ook

doel geschetst, maar in de komende jaren zal blijken

onze medewerkers van Stadsbeheer enthousiast te maken.”

hoe ver Nijmegen kan gaan in het afstoten van aller-

In de praktijk zullen er verschillen tussen Nijmeegse wijken

lei taken en in hoeverre burgers, ambtenaren en Dar in

ontstaan, omdat niet in elke wijk bewoners actief zullen

deze ontwikkeling mee kunnen gaan.” In het coalitie-

meedoen. Om té grote verschillen te voorkomen bedacht

akkoord van Nijmegen staat dat de gemeente streeft

Nijmegen het ‘Marikenniveau’. Ter Wal: “In wijken waar de

naar een zo klein mogelijke overheid. Ter Wal: “Je kunt

participatie niet goed van de grond komt, handhaven we

erover dagdromen dat er een overheid is die alleen nog

het vastgestelde minimumniveau dat we tot nu toe hanteren

maar opdrachtgever is. Dar voert het werk uit en de bur-

voor de buitenruimte in een wijk.” Hommel vult aan: “De

ger participeert. De overheid krijgt een minimale, facili-

insteek is dat de grotere differentiatie die tussen wijken

terende rol. Dat komt in de buurt van een utopie. Ik stel

ontstaat niet tot kostenverhoging leidt. Hetzelfde geld wordt

voor dat we ons laten verrassen. Zonodig maken we een

beter ingezet; op die plekken die bewoners en ondernemers

pas op de plaats. Als wijkbewoners zeggen dat ze zelf

belangrijk vinden.”

het groen gaan beheren en ze doen vervolgens niets, dan grijpen wij in. Ergens ligt er een grens en die gaan

Elders in Nederland vinden soortgelijke ontwikkelingen in de

we de komende tijd samen opzoeken.“

openbare ruimte plaats. Zo besloot Breda om het groen in de stad dat om intensief onderhoud vraagt, weg te halen en

Netwerkinfo:

deze plekken te bestraten, tenzij burgers dit zelf oppakten.

Gemeente Nijmegen, Jan ter Wal, Hoofd Stadsbeheer

Hommel: “Dat is behoorlijk revolutionair, maar ook prikke-

www.nijmegen.nl e-mail: j.ter.wal@nijmegen.nl

lend. Het is een succes geworden omdat bewoners redeneer-

Twitter: @joostmtweten

den dat ze dit inderdaad best zelf konden doen. Ze begre-

Dar, Peter van Heeswijk, algemeen directeur

pen dat de gemeente een stap terug moet doen.” Wat in

www.dar.nl e-mail: p.heeswijk@dar.nl

Nijmegen gebeurt, is dus niet uniek. “Uniek is wel dat Nijme-

PLAN terra, Marco Hommel, directeur en strategisch

gen een strategische visie hiervoor heeft opgesteld”, aldus

adviseur, www.planterra.nl

Hommel.

e-mail: marco.hommel@planterra.nl Twitter: @planterra

De burger als klant

Vanuit het traditionele beheer zijn burgers er in de

afgelopen decennia aan gewend geraakt dat de ge-

meente allerlei zaken voor ze regelt. Vanaf de jaren

tachtig, toen er ook sprake was van een recessie, besteedde Nijmegen een aantal zaken uit, zoals

Uitbesteden uitvoering

het vegen van de straten. Marco Hommel van PLAN terra: “Het beheer was toen nog echt een technische

aangelegenheid. De afstand tussen marktpartijen

en de gemeente werd kleiner, maar de afstand tot de burger werd groter.” Met het verschijnen van de

De burger als klant

Nijmeegse beleidsnota IBOR in 2001 krijgt de burger meer inspraak en een grotere rol in de open-

G B

bare ruimte: de burger als klant. De eerste stappen M

zijn gezet voor een integrale aanpak. De gemeente krijgt een regiefunctie; een ontwikkeling die zich voorzet. Hommel: “In de komende jaren zal de rol

Actief burgerschap Faciliteren

GRAM | maart 2013

van marktpartijen groter worden. De gemeente bepaalt de ambities en zet zoveel mogelijk taken uit bron: PLAN Terra

In regie werken Regisseren

bij de integrale aannemer Dar. Een andere rol die de gemeente krijgt is het faciliteren van actief burgerschap. Er wordt nog meer van de burger verwacht.”

Aan de slag met het VerpakVerpakkingenakkoord kingenakkoord door René Didde

Een half jaar geleden was de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) nog sterk tegen, maar in het najaar van 2012 kwam er meer vertrouwen tussen de gemeenten en het bedrijfsleven. Inzet: een nieuwe overeenkomst in een van meeste explosieve dossiers van de laatste twintig jaar, de verpakkingen. Jan van der Voet, hoofd van de afdeling fysieke leefomgeving bij de VNG, ging zich er hoogstpersoonlijk tegenaan bemoeien, of, zoals hij zegt: “Ik heb dit zware dossier zelf stevig vastgepakt.” De ruzie tussen de gemeenten, het verpakkende be-

Looptijd

drijfsleven en de landelijke overheid en Tweede Kamer

De door de VNG gevraagde commissie, onder leiding

besloeg vele issues in het verpakkingendossier. Het

van voormalig Directeur-Generaal Milieu Hans van der

ging over de hoogte van de inzamelvergoeding, de hei-

Vlist, kwam in september met een hele serie zinnige

kele kwestie van bronscheiding versus nascheiding en

aanbevelingen waarvan de meeste in het zogeheten

de kosten van het opruimen van zwerfafval dat voor-

addendum in het Verpakkingenakkoord zijn overgeno-

namelijk door de ultralichte verpakkingen wordt ver-

men. Misschien nog wel het meest in het oog sprin-

oorzaakt. “Bovenal heeft de politieke beslissing om het

gend is dat de onderhandelaars van bedrijfsleven en

statiegeld op de grote PET-flessen af te schaffen de boel

overheden hebben afgerekend met de relatief kort lo-

op scherp gezet”, herinnert Van der Voet zich.

pende duur van vier jaar. “Het nieuwe akkoord heeft een looptijd van maar liefst tien jaar”, zegt Van der Voet

Hoewel nog niet alles koek en ei is en er nog een aan-

tevreden. “Daardoor kan er nu echt een markt ontstaan.

tal losse eindjes aan de door de VNG ondertekende

Verpakkers kunnen serieus aan de slag met investerin-

Raamovereenkomst Verpakkingen van 20 december

gen in innovatieve verpakkingen, afvalbedrijven kun-

2012 zitten, kreeg Van der Voet loon naar werken.

nen investeren in inzamelstructuren en sorteerinrich-

“Cruciaal voor het akkoord is dat we er gerust op zijn

tingen. Ook gemeenten weten beter waar zij aan toe

dat de gehele verpakkingsketen verder wordt verduur-

zijn.” Het gesteggel over de hoogte van de inzamelver-

zaamd”, legt hij uit op het fraaie hoofdkantoor van de

goedingen behoort eveneens tot de verleden tijd. Op

VNG in Den Haag. Er zijn naar zijn oordeel voldoende

grond van een benchmark is volgens Van der Voet een

prikkels ingebouwd die het bedrijfsleven aanzetten om

gedegen schatting gemaakt hoeveel geld gemeenten

minder verpakkingen op de markt te brengen en lichte-

kwijt zijn aan inzameling van verpakkingen. “Daar zijn

re en vooral beter recyclebare verpakkingen te maken

we iets boven gaan zitten en we hebben afgedwongen

zodat ze beter kunnen ingezameld om afgescheiden

dat er altijd sprake is van een minimumvergoeding, die

een nieuw leven te beginnen.

overigens nog moet worden vastgesteld.”

GRAM | maart 2013

Gesteggel over de hoogte van de inzamelvergoedingen behoort tot het verleden Opmerkelijk is dat deze vergoeding met 445 euro per

Gemeenten worden volkomen vrijgelaten hoe ze het

ton (in 2013) en 430 euro per ton (in 2014) lager is

kunststofafval inzamelen en of ze de verpakkingen

dan de vergoeding van 475 euro per ton in de peri-

door bronscheiding of dat door nascheiding geschikt

ode 2009 tot en met 2012. De tendens is dus dalende.

willen maken voor hergebruik. Vorig jaar was bron-

“Dat komt”, zegt Van der Voet “doordat gemeenten de

scheiding nog een must, zeer tegen de wil van een aan-

kneepjes van het vak na enige aanlooptijd steeds be-

tal Limburgse gemeenten en een stad als Rotterdam.

ter onder de knie krijgen en ze slimmer weten aan te

Om de kwaliteit van de kunststofstromen te verbete-

besteden.” Ook speelt een rol dat de inzameling vrijwel

ren, wordt er nog gewerkt aan een bonus/malus-rege-

overal enthousiast door burgers wordt opgepakt, zo-

ling. “Eigenlijk moet je het zien als een bonus-regeling”,

dat er ook enige volumestromen ontstaan. De inzamel-

legt Van der Voet uit. “Gemeenten die bijvoorbeeld via

wagens worden met andere woorden steeds efficiënter

bronscheiding niet alleen kwantitatief maar vooral ook

benut. Een werkgroep die wordt gevormd door de drie

kwalitatief beter kunststofafval bewerkstelligen, kun-

voormalige strijdende partijen moet in een zogeheten

nen rekenen op een hogere vergoeding. Daar kunnen

‘ketenstudie lange termijn’ meer licht werpen op hoe

ze dan hun investeringen en ambities op afstemmen.”

de kosten in de toekomst verder kunnen dalen door

De hoogte van die bonus is eveneens nog onderwerp

bijvoorbeeld innovatieve technieken en goede voor-

van nadere studie.

beelden uit het buitenland.

Zwerfafval Free-riders

Wel staat vast dat er 20 miljoen euro per jaar door het

De stichting Afvalfonds nieuwe stijl gaat de vergoe-

bedrijfsleven ter beschikking wordt gesteld aan de ge-

dingen uitkeren aan de gemeenten. Voorheen werd dit

meenten ter bestrijding van het zwerfafval. Dat geld

fonds gevuld met de verpakkingenbelasting die het be-

wordt waarschijnlijk verdeeld volgens een rato naar

drijfsleven inde via onder meer de supermarkt. “Deze

grootte van de gemeente, maar ook hier moeten de de-

belasting is nu afgeschaft en het nieuwe fonds wordt

tails nog volgen. “Als in 2015 het statiegeld op de grote

direct gevuld door het bedrijfsleven”, zegt Van der

PET-flessen wordt afgeschaft, moet ook goed worden

Voet. Waar voorheen de overheid nog als een soort in-

gemonitord of deze grote flessen ook als zwerfafval in

cassobureau moest fungeren om het bedrijfsleven tot

het straatbeeld opdoemen. Is dat het geval, dan komt

daadwerkelijke betaling te dwingen, zijn er nu volgens

er geld bij”, zegt Jan van der Voet. Het bedrijfsleven

de VNG betere afspraken. “Er is een algemeen verbin-

heeft ook toegezegd het campagneteam Nederland

dend verklaring ondertekend, waardoor alle bedrijven

Schoon in de lucht te houden.

verplicht zijn mee te betalen en er geen free-riders zijn.”

Ten slotte komt er een nieuw Kennisinstituut. “Daarvoor is nu een kwartiermaker benoemd. In het bestuur komen vertegenwoordigers van de gemeenten, het verpakkende bedrijfsleven en de Rijksoverheid. Zij moeten de verduurzaming van de verpakkingen discussie blijven aanjagen”, aldus Van der Voet. Ook beoogt het Kennisinstituut in oprichting een einde te maken aan de rapportenoorlog die jaren heeft gewoed over de hoeveelheid verpakkingen die op de markt worden gebracht, ingezamelde hoeveelheden, de waarde ervan en de vermeende toename van zwerfafval. Concreet werkt het Kennisinstituut aan een pilotproject waarin wordt bekeken of het ook zinvol is drankenkartons in te zamelen en wat er precies aan te recyclen valt. Men is ambitieus. “De pilot moet nog in 2013 zijn voltooid. Aan de gemeenten zal het niet liggen”, lacht Van der voet. “Veel gemeenten hebben zich al opgegeven voor een dergelijke proef.”

GRAM | maart 2013

Denk van uit bu rgers en vergroot de kaders

Meer burgerbetrokkenheid: kansen en mogelijkheden door Geke Wassink De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) bracht in zijn rapport ‘Vertrouwen in burgers’ de kansen en mogelijkheden burgers aan te zetten tot actieve betrokkenheid in kaart*. Hét trefwoord van een levende democratie die bouwt op burgerbetrokkenheid is vertrouwen. Wederzijds vertrouwen: van beleidsmakers in burgers, van burgers in beleidsmakers. En juist daar schort het aan. Grote groepen burgers

leggen tussen verschillende groepen en netwerken en

herkennen zich onvoldoende in ‘hun’ politiek: ze voe-

die mensen met de juiste personen in contact kunnen

len zich overvraagd, ze hebben weinig vertrouwen in

brengen. Verbinders kunnen ook de brug slaan tus-

hun eigen vermogen om de politiek te beïnvloeden, ze

sen groepen burgers aan de ene en beleidsmakers of

geloven niet dat de politiek opkomt voor hun belan-

bestuurders aan de andere kant. Zonder respect voor

gen, of ze denken dat hun maatschappelijke doelen

burgers kan er geen werkelijke betrokkenheid worden

beter zonder beleidsmakers zijn te realiseren. Aan de

verwacht. Beleidsmakers kunnen betrokkenheid on-

andere kant koesteren beleidsmakers nogal wat voor-

dersteunen door burgers serieus te nemen, door zorg

oordelen ten opzichte van burgers.

te dragen voor een voortdurende informatie uitwisse-

Wat kunnen beleidsmakers doen om te zorgen dat de

ling en door het waarborgen van een scherpe focus:

burgerbetrokkenheid in de samenleving voldoende en

wat kan wel en wat kan niet. Mensen begrijpen dat ze

voldoende divers is? De WRR geeft een aantal aanbeve-

hun zin niet kunnen krijgen, als hun argumenten maar

lingen met de kanttekening: ‘We bieden niet de oplos-

meegenomen zijn in de besluitvorming. Beleidsmakers

sing, maar veeleer een bron van inspiratie om verder te

kunnen de burgerbetrokkenheid stimuleren door op de

denken en te handelen’.

juiste manier een helpende hand uit te steken: loslaten als het kan, maar sturen wanneer dat nodig is. Helaas

Denken vanuit burgers

beheersen weinig beleidsmakers de kunst van het los-

De meest indringende les die uit het onderzoek naar

laten bij de maatschappelijke participatie, stelt de WRR.

voren komt is: burgerbetrokkenheid vereist denken vanuit burgers. Burgers hebben uiteenlopende behoef-

Verschillen

ten en kwaliteiten. Als daar onvoldoende rekening mee

Burgers en beleidsmakers spreken vaak een andere

wordt gehouden, zullen (te) velen afhaken.

taal, handelen vanuit verschillende perspectieven en

Een ander probleem is het negatieve beeld dat be-

koesteren andere verwachtingen over aard en doel van

leidsmakers hebben van burgers en hun geloof in de

een project. De logica van burgers verschilt van de lo-

beperkte vaardigheden van burgers. Burgers en front-

gica van beleidsmakers en bestuurders. Het past niet

lijnwerkers hebben vrijwel altijd een voorsprong ten

altijd binnen het wereldbeeld van de beleidsmakers

opzichte van beleidsmakers als het gaat om ervarings-

dat burgers ook experts kunnen zijn. Beleidsmakers

kennis. Daar wordt nog te weinig beroep op gedaan.

stellen in contact met burgers te vaak hun eigen processen centraal, houden vast aan formele procedures,

Sleutelfiguren

beleidsplannen en organisatievormen. Daardoor is er

Uit het veldwerk van de WRR komen drie randvoorwaar-

geen tijd noch flexibiliteit voor samenwerking met an-

den naar voren: zonder sleutelfiguren, respect voor

dere partijen.

burgers en een evenwicht tussen loslaten en sturen, wordt het niks. Wordt aan deze randvoorwaarden vol-

Onzekerheid

daan, dan kan er veel op het gebied van burgerbetrok-

Een van de hoogste drempels voor verandering wordt

kenheid. Sleutelfiguren maken het verschil. Vooral

gevormd door de onzekerheid onder sleutelhouders,

maatschappelijke initiatieven bestaan bij de gratie van

de trekkers en de verbinders, blijkt uit het rapport.

‘trekkers’: mensen die de kar trekken. Een hoofdrol spe-

Elk veranderingsproces is afhankelijk van de inzet van

len de verbinders; mensen die een verbinding kunnen

deze mensen. Hun positie staat of valt bij het houvast

GRAM | maart 2013

dat zij kunnen ontlenen aan anderen. Voor burgers zijn het meestal hun mede-initiatiefnemers, voor frontlijn-

Klus voor ambtenaren en politici

werkers hun superieuren. Bewijzen superieuren in de

“Er valt zoveel te verbeteren in communicatie tus-

praktijk niet onvoorwaardelijk achter ‘hun’ sleutelhou-

sen de overheden en burgers”, vertelt Annemarth

ders te staan, dan worden reputatie- en carrièrerisico’s

Idemburg, wetenschappelijk medewerker WRR en

te groot en zullen velen passen.

projectcoördinator van het rapport ‘Vertrouwen in burgers’. “Gemeenten lopen voor op het nationale

Cultuurverandering

beleid voor wat betreft burgerparticipatie. Dat ligt

Mensen willen en kunnen betrokken zijn als de uitda-

voor de hand, gemeenten staan in directer contact

ging past bij hun behoeften en ze denken te beschik-

met burgers. Dat dringt niet voldoende door tot de

ken over de toerusting die vereist is om passende

overheid. Gemeenten kunnen meer ruimte krijgen

antwoorden te vinden. De ‘doe-democratie’ biedt mo-

mits de overheid meer ruimte geeft. Sommige ge-

gelijkheden om beter dan nu gebeurt, in te spelen op

meenten zijn hard aan de slag en boeken ook suc-

maatschappelijke initiatieven. Een mooi ideaal, aldus

ces,

de WRR, maar ook een ontregelend perspectief voor

geslaagde burgerparticipatieprojecten, neem de ar-

beleidsmakers. Een cultuurverandering binnen het

tikelen ‘Keep it clean day! Nederland’ en ‘Laat kinde-

openbaar bestuur is essentieel en beleidsmakers moe-

ren meedenken’ maart 2012.

ten grotere stappen zetten dan tot nu toe is gedaan.

Wil je burgerbetrokkenheid handen en voeten ge-

Meer ruimte voor ambtenaren en nieuwe instrumenten

ven, stelt dat enorme eisen aan ambtenaren, politici

voor burgerparticipatie is niet voldoende. De huidige

én aan burgers. In alle gemeenten werken mensen

samenleving vergt het besturen van het onbestuurbare.

die het zien en er voor gaan, anderen vinden het

De grootste uitdaging is gelegen in het verwelkomen

spannend. Het is een leerproces waar de hele orga-

van maatschappelijk initiatieven die niet altijd gladjes

nisatie doorheen moet en een verandering die je als

passen in het beleidsperspectief van beleidsmakers.

samenleving doorgaat.”

in GRAM staan voldoende voorbeelden van

Netwerkinfo: *Het rapport ´Vertrouwen in burgers´ (isbn 978 90 8964 404 6) 22 mei 2012, is te koop in de boekhandel en te bestellen bij Amsterdam University Press. Het rapport kan ook in pdfformaat gratis worden gedownload op www.wrr.nl.

De totaaloplossing voor uw textiel-inzameling en -sortering.

effectieve inzameling

- korte transportlijnen - centrale verwerking

Handelsweg 8 Wormerveer

GRAM | maart 2013

volledige sortering

WRR (www.wrr.nl) Dr. Ir. Annemarth Idenburg, wetenschappelijk medewerker, tel. 070-3564629, e-mail: idenburg@wrr.nl

WIELAND TEXTILES F I R S T I N S E C O N D H A N D C L OT H I N G

- TÜV Rheinland / TNO gecertificeerd sorteersysteem - 95% hergebruik

075 - 622 86 00 info@wieland.nl

rendabele recycling

www.wieland.nl

- hoge vergoeding - transparant proces jaar an 25 ame d r e al me t in duurz g alis speci tielsorterin tex

Nieuwe Aanbestedingswet, twee passen vooruit, één naar achter? door René Didde

Vermoedelijk wordt per 1 april aanstaande de nieuwe Aanbestedingswet van kracht. Voor de aanbestedende partijen, zoals gemeentelijke afvaldiensten wordt de zaak er niet gemakkelijker op. Het mkb moet er profijt van trekken. De nieuwe wet lijkt bovendien niet bijster afgestemd op de op handen zijnde Europese veranderingen voor aanbesteden. Sinds jaar en dag werken de gemeenten Veghel en Uden

niet uitgesloten dat de gemeente voortaan langs twee

samen aan de inzameling van oud papier. Papierinza-

wegen duurder uit is.”

melaar Van Munster deed in 2012 de beste aanbieding

Van Kessel is dus niet zonder meer enthousiast over de

in de aanbesteding. Beide Brabantse gemeenten, alle-

nieuwe Aanbestedingswet, om het maar zachtjes uit

bei ongeveer veertig duizend inwoners, sponnen hier

te drukken. “Het is nastrevenswaardig om als overheid

garen bij door het schaalvoordeel. Stel dat het contract

nog meer transparant, objectief, integer en rechtmatig

met Van Munster dit jaar afloopt en per 1 april de nieu-

te willen opereren. Het is tenslotte belastinggeld”, zegt

we Aanbestedingswet 2013 daadwerkelijk van kracht

Van Kessel. “Maar dit betekent, zeker in deze tijden

wordt, dan dienen zich drastische veranderingen aan

van financieel zwaar weer, meer administratie en meer

voor de aanbestedende diensten. “Wij moeten voortaan

menskracht, ook voor een dienst van duizend euro. En

bij gezamenlijke aanbesteding zowel boven als onder

dat is ook belastinggeld.”

de drempel voor Europese aanbesteding van een werk (drempel 5 miljoen euro) of een dienst (200 duizend

Prijsafspraken

euro) de zaak opdelen in percelen waarvoor zich afzon-

In een grijs verleden was het aanbesteden van over-

derlijke bedrijven kunnen intekenen”, zegt Luuk van

heidsdiensten in opkomst om zo een einde te maken

Kessel, inkoopadviseur bij de gemeente Veghel.

aan het cliëntelisme dat overal in Nederland welig tierde. De lokale aannemer die op het juiste moment een borreltje

Luuk van Kessel: “De nieuwe wet betekent meer administratie en meer menskracht. Ook dat is belastinggeld.”

dronk en een sigaar rookte met de wethouder mocht daardoor bijna standaard gemeentelijke werkzaamheden uitvoeren. De aanbestedingsregels, door Europa afgekondigd in de jaren zeventig van de vorige eeuw, zijn in Nederland weliswaar ingevoerd, maar niet altijd goed

Belastinggeld

gehandhaafd. Dat bleek wel tijdens de grootschalige

Van Kessel vervolgt: “Concreet betekent het dat we niet

bouwfraudeaffaire, die in het begin van deze eeuw aan

alleen meer werk hebben om de aanbestedingsproce-

het licht kwam. Aannemers van naam en faam bleken

dure goed te doorlopen en de deelnemende mkb’ers

betrokken bij tal van prijsafspraken en kartels waar-

te allen tijde van toelichting en motivatie van onze

door gemeenten voor miljoenen euro’s zijn opgelicht.

stappen te voorzien. We zijn ook meer tijd kwijt om alle deelnemers te beoordelen. Erger is echter dat het

Meer kansen voor mkb

schaalvoordeel voor bijvoorbeeld gezamenlijke afva-

De inkoop van de gemeente werd daarop verder ge-

linzameling van Veghel met Uden kan wegvallen. In

professionaliseerd, er kwamen criteria voor partijen

principe mag een kleine inzamelaar intekenen op het

en er werd op meer dan alleen op de laagste prijs

perceel Veghel of alleen op het perceel Uden. Het is dus

gegund. De nieuwe Aanbestedingswet 2013 lijkt dit

GRAM | maart 2013

Han Noten: “Als overheidsgedomineerde afvalbedrijven netjes hun werk doen en zich niet met een dubbele identiteit in de private markt begeven, dan blijft de afvalwereld transparant.” proces nog verder te formaliseren. De regels beogen

aanbestedingsadvocaat zal echter niet direct toenemen

nog meer eenduidig te zijn. Uitzonderingen zijn alleen

na de invoering van de nieuwe wet, denkt ze. “Procede-

toegestaan als er een goed gemotiveerde uitleg wordt

ren is duur en het is de vraag of dat loont voor relatief

gegeven (comply or explain). De lobby van het mkb

kleine opdrachten.” Wel komt er een commissie van

rond de wet lijkt dan ook beter geslaagd dan die van

aanbestedingsexperts, waar bedrijven terecht kunnen

de gemeenten.

met hun klachten over vermeend verkeerd handelen

“Een wezenlijke verandering is ook dat gemeenten geen

van aanbestedende diensten.

omzeteisen meer mogen stellen aan de inschrijvers op

een aanbesteding en dat de regels voor de referenties

Prijsdumping blijft

zijn versoepeld”, voegt Chantal Bartels toe. “Dat bete-

In de Eerste Kamer stemde senator Han Noten (PvdA)

kent dat gemeenten bij de referenties alleen nog maar

in december 2012 voor de nieuwe Aanbestedingswet.

naar vergelijkbare kerncompetenties in plaats van ge-

“Het idee is dat de uitvoerders van publieke diensten

lijke opdrachten mogen vragen”, zegt de advocaat bij

nog meer op scherp komen te staan en dat het mkb

Bartels Sueters Aanbestedingsadvocaten in Den Bosch.

meer kansen krijgt en bovendien meer innovatief te

“Het betekent dat een bedrijf dat inschrijft op een grote

werk gaat”, legt Noten uit. Inmiddels is hij teruggetre-

opdracht als de bouw en exploitatie van een afvalver-

den als Kamerlid (‘de Eerste Kamer wordt te politiek, er

werkingstation bijvoorbeeld moet aangeven ervaring

is te weinig aan aandacht voor reflectie’ zei hij) en is

te hebben met de bouw en ervaring met de exploitatie,

hij weer fulltime burgemeester in Dalfsen en voorzitter

maar dat het volstaat om een referentie voor de bouw

van de NVRD.

en een andere referentie voor de exploitatie aan te le-

Noten denkt niet dat er in de praktijk van de afval-

veren. Deze ervaring hoeft dus niet te blijken uit een

verwerking veel zal veranderen voor gemeenten.

opdracht waarin zowel bouw als exploitatie aan bod

“Hele kleine afvalbedrijven bestaan er niet meer. Als

zijn gekomen.”

de overheidsgedomineerde afvalbedrijven netjes hun werk doen en zich niet met een dubbele identiteit in

Ook Bartels noemt de toegenomen invloed van het

de private markt begeven, dan blijft de afvalwereld

mkb een wezenlijke wijziging ten opzichte van de vori-

transparant. Ik zie dan ook geen problemen dat ROVA,

ge Aanbestedingswet (het zogeheten Bao en het Bass).

waar wij als gemeente Dalfsen mede-eigenaar van zijn,

“Gemeenten moeten ook onder de Europese drempels

gewoon hier het restafval blijft inzamelen.”

aan bedrijven uitleggen waarom ze niet zijn uitgeno-

Hij wijst er wel op dat er op de private markt is veran-

digd te offreren of waarom de gemeente niet heeft ge-

derd van de vraagmarkt van voorheen naar een aan-

kozen voor een openbare aanbesteding maar voor een

biedermarkt. “Dat betekent”, zegt Noten, “dat de grote

meervoudige onderhandse aanbesteding.”

jongens aan prijsdumping kunnen doen, waardoor de

Het aantal processen dat Bartels nu al vaak voert als

kleinere bedrijven geen kans krijgen.” Daar verandert de nieuwe Aanbestedingswet dus niets aan.

Echternach Aanbestedingsadvocaat Chantal Bartels wijst fijntjes op de nieuwe richtlijnen voor aanbesteden die in Brussel in de maak zijn en omstreeks april aanstaande worden verwacht. “Die aanbestedingsrichtlijnen geven juist weer meer ruimte aan gemeenten. Lidstaten krijgen twee jaar de tijd om de regels te implementeren. Dus net als alle inkopers van gemeenten medio 2015 gewend zijn aan de nieuwe nationale Aanbestedingswet kunnen ze weer een drastische Europese aanpassing verwachten.” Kortom, het lijkt een processie van Echternach, twee passen vooruit, eentje naar achter. In Veghel heeft Luuk van Kessel ook gehoord dat de Europese regels precies de omgekeerde richting opgaan. Hij formuleert het netjes: “Het is nog steeds erg zoeken naar de balans tussen vorm en inhoud.”

GRAM | maart 2013

nieuws Tekst: Bas Peeters

Gemeentelijk Afvalcongres

1. Drs. Jacques Wallage

Commissie BOR

Meerwaarde door samenwerken in de

Vanwege zijn drukke werkzaamheden

openbare ruimte

De NVRD organiseert samen met het

in de gemeente Den Bosch heeft Martin

VNG Congres- en studiecentrumbureau

2. Prof. Dr. Herman Wijffels

Nooijens zijn functie als voorzitter van de

het Gemeentelijk Afvalcongres.

Meerwaarde van de afvalsector in de

commissie BOR neergelegd. Totdat er een

brede maatschappelijke context

Dit congres vindt plaats op 11 april

nieuwe voorzitter is, worden de taken van

2013 in de Rijtuigenloods in Amers-

3. Prof. Hans Schenk

Nooijens binnen de commissie opgevan-

foort. Het kent een festivalopzet en

Meerwaarde kwantificeren in een

gen.

marktomgeving

een veelbelovend programma, (voor) inschrijven kan via www.vng.nl

4. Staatsecretaris Wilma Mansveld

Certificering beeldgericht werken in

Meerwaarde door een hogere

de openbare ruimte

toegevoegde waarde uit afval

Als onderdeel van het programma Ge-

Gemeente Schoon verlengd

5. Prof. Ben Fruytier

meente Schoon werkt de NVRD-normcom-

Het programma Gemeente Schoon, dat

Meerwaarde, hoe ga je om met je

missie aan een normdocument beeldge-

mensen?

oorspronkelijk een looptijd had tot eind

richt werken. Dit document beschrijft de

vorig jaar, is verlengd tot eind 2013. Het

6. Prof. Dr. Herman Pleij

specifieke invulling van de eisen uit ISO

bestuur van het Afvalfonds heeft hiervoor

Meerwaarde in de samenleving

9001 voor de toepassing van deze norm

extra geld ter beschikking gesteld. Hierop

voor beeldgericht werken in de openbare

heeft Rijkswaterstaat-Leefomgeving (voor-

Dagvoorzitter Femke Halsema heeft de

ruimte. Het document bestrijkt zowel de

heen Agentschap NL) een groot aantal

taak deze thema’s aan elkaar te verbin-

opdrachtgever als de opdrachtnemer. Het

extra aanvragen voor thema- en gebied-

den. Voor meer informatie en inschrijven:

normdocument zal in april klaar zijn waar-

strajecten gehonoreerd, die momenteel

www.Meerwaarde2013.nl

na een consultatieronde en validatie door een certificeringsinstelling volgen.

worden uitgevoerd. Ook worden er extra activiteiten opgestart rondom bijvoor-

Overleg commissie- en regio-

Voor meer informatie:

beeld schone rivieren en communicatie-

voorzitters

Bas Peeters, Peeters@nvrd.nl

campagnes. De verlenging van het pro-

Het bestuur heeft op 4 en 7 maart over-

gramma Gemeente Schoon betekent ook

leg gevoerd met de regio- en commis-

verlenging van de ondersteuning van de

sievoorzitters over de invulling van de

NVRD. Deze ondersteuning wordt in over-

Meerjarenstrategie

leg met RWS-Leefomgeving uitgewerkt

van deze nieuwe strategie is dat de ver-

Agenda NVRD

in deelplannen. Activiteiten die de NVRD

enigingsstructuur wordt aangepast en dat

9 april:

vanaf april 2013 verder oppakt, hebben

de activiteiten en de rollen van bureau en

Commissie Internationaal

onder andere betrekking op Certifice-

commissies anders worden ingevuld dan

11 april:

ring beeldgericht werken, Benchmarking

in het verleden.

Gemeentelijk afvalcongres,

2013-2016.

Gevolg

Gemeente Schoon en op de evaluatie en

Rijtuigenloods Amersfoort

kennisextractie uit de Gemeente Schoon

Benchmark Afvalinzameling

Commissie Afvalpreventie

trajecten beeldgericht reinigen en monito-

De NVRD-Benchmark afvalinzameling gaat

16 april:

ring. Verder wordt ook in 2013 de verkie-

weer van start. Ook dit jaar kunnen deel-

Commissie Inzameling en Recycling

zing van de Uitblinker georganiseerd.

nemers door middel van rapportages en

23 april:

bijeenkomsten leren van elkaars practices

Redactievergadering Commissie GRAM

NVRD-Jaarcongres 2013

op de gebieden: milieu, kosten, operatio-

Commissie BOR

Op 29, 30 en 31 mei organiseert de NVRD

neel en meerwaarde. Voor meer informatie

23 april:

samen met De Meerlanden het NVRD-Jaar-

en/of aanmelden kunt u contact opnemen

Regiobijeenkomst Zuid-Holland

congres. Tijdens de dag staat ‘meerwaar-

met Ismael Morales (Morales@nvrd.nl)

25 april: Bestuursvergadering

de’ centraal. Dit wordt behandeld aan de hand van zes uiteenlopende thema’s met

Zie ook pagina 24 in deze GRAM voor

zes inspirerende sprekers:

meer informatie over de benchmark.

GRAM | maart 2013

NVRD-Benchmark

Afvalinzameling

De prestaties van uw regiegemeente of inzamelbedrijf vergelijken met die van anderen? Benieuwd welke stuurstrategie het meest effectief is voor uw afvalbeleid of inzamelsystematiek (bijv. in het verpakkingendossier)? De NVRD-Benchmark Afvalinzameling biedt u deze mogelijkheid! De NVRD-Benchmark Afvalinzameling geeft inzicht in

de benchmark aansluiten bij de behoefte aan actuele

waar u staat ten opzichte van anderen en laat u met be-

sturingsinformatie.

hulp van gelijkgestemden zoeken naar verbetermogelijkheden. Zeker nu er allerlei vernieuwingen plaatsvin-

Voor wie is de benchmark bedoeld?

den met steeds meer nadruk op kosten en efficiency, is

De benchmark is bedoeld voor iedereen die actief is op

het goed om te weten waar u staat en waar uw verbeter-

het gebied van de inzameling van huishoudelijk afval.

kansen liggen. Al sinds 1999 faciliteert en stimuleert de

• regiegemeenten

NVRD op deze wijze gemeenten en afvalbedrijven om

• gemeenten met een eigen inzameldienst

voortdurend te werken aan verdere professionalisering

• publieke bedrijven

en verbetering. Actieve kennisdeling tussen deelnemers

• samenwerkingsverbanden

is hierbij een belangrijk uitgangspunt. De benchmark

is opgezet voor en door deelnemers. Samen met hen

De benchmark is mogelijk op gemeentelijk niveau of op

wordt dan ook voortdurend gewerkt aan het aanscher-

bedrijfsniveau (alle gemeenten in een verzorgingsge-

pen van de belangrijkste prestatie-indicatoren. Zo blijft

bied). Deelnemers vergelijken hun prestaties en resulta-

GRAM | maart 2013

ten onderling in groepen van gelijkgestemden (bijvoor-

Hoe ziet het benchmarkproces er uit?

beeld op basis van rol (regisseur of opdrachtnemer),

Vanaf 15 april starten de deelnemers met de invoer van hun gegevens.

stedelijkheid of inzamelstrategie (bv. diftar).

Dit gebeurt in een speciaal ontwikkelde internetapplicatie. Nadat de deelnemer de gegevens heeft vrijgegeven voor validatie gaat het pro-

Prestatiegebieden

jectteam aan de slag. Zij berekenen de prestatie-indicatoren en verge-

Prestaties worden gemeten op de volgende gebieden:

lijken deze met de uitkomsten uit het verleden en die van vergelijkbare

milieu, kosten, meerwaarde, productiviteit, regie en

deelnemers. Op deze manier blijven de cijfers robuust en vergelijkbaar.

stuurcapaciteit (modules afhankelijk van rol deelnemer).

Vervolgens stellen we rapportages op waarin deelnemers worden verge-

Het prestatiegebied 'milieu' geeft inzicht in ingezamelde

leken. Daarna start het leerproces. Centraal in de benchmark staan de 3

hoeveelheden, afvalscheiding en CO2-besparing per af-

bijeenkomsten waarin de deelnemers met gelijk gestemden de onder-

valstroom. Bij het prestatiegebied 'kosten' vergelijken

linge verschillen bespreken en samen op zoek gaan naar de oorzaken

we de kosten per inzamelsysteem en afvalstroom. Het

ervan. Tijdens deze bijeenkomsten is er voldoende gelegenheid om ac-

prestatiegebied 'productiviteit' geeft inzicht in de ur-

tuele zaken te bespreken en zullen gastsprekers bepaalde onderwerpen

eninzet van mens en materieel per inzamelsysteem en

komen toelichten.

afvalstroom. Het prestatiegebied 'regie en stuurcapaciteit' geeft deelnemers - afhankelijk van hun rol - meer inzicht in welke sturingstrategiën en -informatie relevant

De benchmarkkalender

zijn voor een effectief beleid en sterk opdrachtgever-/

• Start benchmark: 15 april 2013

opdrachtnemerschap. Tot slot is er het prestatiegebied

• Bijeenkomst & rapportage modules Milieu en Regie /

’meerwaarde’. Er is immers meer dan alleen sturen op

Stuurcapaciteit: juni 2013

kosten of productiviteit. Bij maatschappelijke meerwaar-

• Bijeenkomst & rapportage modules Productiviteit, Kosten en

de wordt gekeken naar sociale aspecten zoals de inzet

Meerwaarde: oktober 2013

van mensen met afstand tot de arbeidsmarkt of maat-

• Slotbijeenkomst: december 2013

werk voor doelgroepen. Daarnaast is er ook aandacht voor service (bijvoorbeeld service op de milieustraat,

Wat wordt er van de deelnemers verwacht?

klanttevredenheid en inrichting van de servicebalie).

Van de deelnemers wordt verwacht dat ze op gezette tijden de gege-

Ook klimaat en duurzaamheid wordt onder de loep ge-

vens invoeren en actief deelnemen aan de benchmarkbijeenkomsten.

nomen. Zo wordt er bijvoorbeeld inzicht gegeven in de

De waarde van deelname wordt voor alle deelnemers immers groter bij

duurzaamheid van het wagenpark, duurzaam inkopen

een actieve participatie.

en het gebruik van zorgsystemen. Andere thema’s zijn samenwerking met lokale partners, integraal werken

Wat levert het op?

(IBOR) en het innovatieve vermogen van een organisatie.

• Minimaal drie inspirerende bijeenkomsten om collega’s te ontmoeten

Inzamelsystematiek

• Rapportage waarin de eigen prestaties worden vergeleken met andere

en van elkaar te leren. Bij de NVRD-benchmark ligt de focus op inzamelstra-

gemeenten in het verzorgingsgebied en/of vergelijkbare organisaties.

tegie en inzamelsystemen. Een inzamelsysteem is de

• Een managementsamenvatting die geschikt is om voor te leggen aan

combinatie van een afvalstroom en een inzamelmethode (bijvoorbeeld minicontainers, ondergrondse containers of milieustraat). We vergelijken op twee verschil-

gemeentebestuur, management en/of opdrachtgever. • Jaarlijkse algemene benchmarkrapportage waarin de geaggregeerde benchmarkgegevens inclusief trends worden weergegeven.

lende manieren. Op strategisch- en beleidsniveau staat centraal welk inzamelsysteem per afvalstroom het beste

Kosten

inzamelresultaat behaalt, de (beleids-)keuzes die hier-

De kosten voor deelname aan de benchmark zijn:

aan hebben bijgedragen en de kosten. Op operationeel

- pakket regiegemeenten (modules: milieu, kosten, regie, meerwaarde,

niveau gaan we op zoek naar de verschillen tussen deel-

excl. productiviteit): €1950,-

nemers in de inzet van mens en materieel. Zo krijgen de

- pakket bedrijven/diensten (modules: milieu, kosten, productiviteit,

deelnemers een totaaloverzicht van de prestaties op alle

meerwaarde en stuurcapaciteit): €2250,-

systemen. Uiteraard nemen we ook de nieuwe inzamel-

Per extra uitvoerlocatie wordt €275,- meerkosten gerekend. Deelnemers

systemen zoals gecombineerd of omgekeerd inzamelen

die deelnemen exclusief de module productiviteit krijgen een korting

mee.

van €500,-. Graag willen wij regiegemeenten en bedrijven ook wijzen op de mogelijkheid tot deelname aan de NVRD-Benchmark Gemeente Schoon.

Voor meer informatie en/of aanmelding kunt u contact opnemen met: NVRD, Ismael Morales Ronden via 088-3770000 of morales@nvrd.nl

GRAM | maart 2013

De gemeentelijke afvalstoffenheffing revisited? door Theo van Rooijen

Menig financieel ambtenaar verzucht hoe hij het college moet adviseren de afvalstoffenheffing te verlagen tegen alsmaar stijgende lasten voor de inwoners in een tijd van recessie. Het lijkt gemakkelijk: de afvalstoffenheffing is een systeem van gesloten financiering. De vraag is welke activiteiten bekostigd mogen worden uit de afvalstoffenheffing. Zwerfafval, zorgvoorzieningen, kamerbewoning baren onze ambtenaar zorgen.

Regelgeving

De gemeente mag niet gelijktijdig aan bewoners een

Op grond van de Wet Milieubeheer heeft de gemeente

afvalstoffenheffing én een reinigingsrecht opleggen.

een inzamelplicht om bij alle percelen (bewoners van

Een reinigingsrecht opleggen via de verkoopprijs van

woningen, woonschepen en woonwagens) waar huis-

vuilniszakken of via een tarief voor een container mag

houdelijk afval kan ontstaan dit in te zamelen. De af-

niet naast een afvalstoffenheffing.

valstoffenheffing wordt geheven in het hele gebied waarbinnen de gemeente een ophaalplicht heeft. Dat

Afvalstoffenheffing

betekent dat er ook wordt geheven wanneer er feitelijk

De afvalstoffenheffing mag maximaal kostendekkend

geen afval wordt aangeboden. Een gemeente kan altijd

zijn, maar hoeft niet. Er zijn gemeenten die de inzame-

het vastrecht in rekening brengen.

ling (deels) dekken uit de algemene middelen. De ge-

Er zijn twee heffingen: de afvalstoffenheffing en de rei-

meente mag geen bedrijfseconomische winst maken.

nigingsheffing. De afvalstoffenheffing is een bestem-

Extra inkomsten moeten dan ook teruggegeven wor-

mingsbelasting om specifieke kosten die gemaakt wor-

den aan de bewoners.

den voor een bepaalde bestemming of doel, zoals de

Er is een grote variëteit aan tarieven mogelijk, zeker

inzameling van afval, te dekken. De reinigingsheffing

bij de diverse systemen van tariefdifferentiatie. Is er

is een recht (of voorheen: een retributie) in de vorm

eenmaal gekozen voor een bepaald systeem, dan geldt

van een betaling aan de overheid die een concrete, in-

dat voor het gehele grondgebied van de gemeente.

dividuele dienst uitvoert, bijvoorbeeld de inzameling

Niet mogelijk is om bijvoorbeeld het buitengebied uit

van bedrijfsafval. Het reinigingsrecht kan alleen gehe-

te sluiten van het opleggen van tarieven. Wel mag voor

ven worden als de gemeente werkelijk inzamelt. Rei-

bijvoorbeeld de hoogbouw een andere afrekensyste-

nigingsrecht kan geheven worden voor de inzameling

matiek gebruikt worden, mits er een andere inzamel-

van zowel huishoudelijk als bedrijfsafval. Als er geen

voorziening beschikbaar gesteld is. Afrekenen op basis

huishoudelijk afval kan ontstaan, kan geen afvalstof-

van bijvoorbeeld gewicht / frequentie voor afval uit de

fenheffing worden geheven. Dit kan ook niet als de

laagbouw naast het omslaan van specifieke inzamel-

gemeente niet inzamelt. Samenloop van de afvalstof-

kosten voor de hoogbouw is mogelijk.

fenheffing en reinigingsrechten is mogelijk bij woon/

winkelpanden, woningen met een praktijkruimte, of

Kamerbewoning en zorgvoorzieningen

een agrarisch bedrijf. Er ontstaat huishoudelijk afval en

De Wet Afvalstoffenheffing bij kamerbewoning is op

bedrijfsafval. De inzameling hiervan leidt in beginsel

1 januari 2012 in werking getreden. Voor de inwerking-

tot twee verschillende heffingen, de afvalstoffenheffing

treding van de wet kon volgens de jurisprudentie de

voor het huishouden en reinigingsrechten voor het be-

heffing alleen aan de verhuurder worden opgelegd als

drijf. Ook in de situatie dat het huishoudelijk afval en

hij er zelf ook woonde. Het was gebruikelijk dat één

bedrijfsafval in één vuilniszak of container wordt aan-

kamerbewoner, van bijvoorbeeld een studentenhuis,

geboden, kan de gemeente zowel een aanslag afval-

aangeslagen werd voor de afvalstoffenheffing van alle

stoffenheffing als een aanslag reinigingsrechten opleg-

kamerbewoners. Deze kamerbewoner moest dan zelf

gen. Om de lasten te beperken kan de gemeente lage

zorgen dat hij het geld terugkreeg van zijn medebe-

reinigingstarieven vaststellen. Het moet wel gaan om

woners. Door de wet wordt de arme student nu be-

beperkte hoeveelheden bedrijfsafval.

schermd. Zelfgebruik is immers geen vereiste meer bij

GRAM | maart 2013

Ook bij woonboten moeten gemeenten huishoudelijk afval inzamelen

kamerverhuur. De gemeente moet de aanslag opleggen aan de verhuurder. Dit geldt ook voor zorg- of verpleeginstellingen, die de afvalstoffenheffing doorberekenen aan hun bewoners. Dat dit niet altijd praktisch is, laat het volgende voorbeeld zien. In de gemeente staat een bejaardentehuis waar in een centrale keuken de maaltijden worden klaargemaakt. Voor de afvoer van dat afval heeft het tehuis een contract met een inzamelaar. De (kleine) hoeveelheden afval die in de wooneenheden in het tehuis ontstaan worden ook centraal afgevoerd door de inzamelaar. Wettelijk zijn de wooneenheden percelen met afval. De gemeente zou voor

• de beleids-, communicatie-, handhavingskosten; hier-

elke wooneenheid een aanslag moeten sturen terwijl

onder valt ook de inhuur van onderzoek en advies;

zij feitelijk geen afval inzamelt. Door nu te stoppen

• de kosten van maatregelen ter vermindering van af-

hiermee komt zij haar inzamelplicht niet na en vervalt

val zoals subsidies voor het inzamelen van oudpapier

de rechtsgrond om afvalstoffenheffing te innen. Bij bijvoorbeeld campings met seizoensplaatsen kan de gemeente een zelfde aanpak toepassen.

of voor kringloopwinkels; • de kosten die zijn verbonden aan maatregelen om hergebruik te bevorderen of te voorkomen, bijvoorbeeld stickers `ongeadresseerd reclamedrukwerk`;

Reinigingsrechten

• de perceptiekosten (kosten verband houdende met

Een bedrijf dat gebruik maakt van de gemeentelijke

de heffing en invordering waaronder kwijtscheldings-

diensten, betaalt voor zowel de inzameling en verwij-

kosten), zoals het opleggen van aanslagen, kosten

dering als het gebruik van beschikbaar gestelde inza-

van bezwaar en beroep, kosten van kwijtschelding,

melmiddelen en eventueel 'milieustraat'.

kosten van oninbare aanslagen en verlagingen naar

Ook bij de reinigingsrechten is tariefdifferentiatie mo-

aanleiding van bezwaar;

gelijk. Zo kunnen dezelfde tarieven geheven worden

• (tot 2015) de omzetbelasting die volgens de Wet op

als een bedrijf meelift met de reguliere inzameling. De

het BTW-compensatiefonds recht geeft op een bijdra-

reinigingsrechten mogen maximaal kostendekkend zijn. Voorheen kon een gemeente bij het vastleggen van de tarieven voor het reinigingsrecht een ‘matige

ge uit het fonds; • de toevoegingen aan een voorziening bijvoorbeeld om tariefschommelingen op te vangen;

winst’ (maximaal 25%) in rekening brengen. De Wet li-

• deels de kosten van straatreiniging en reinigingspoli-

mitering onroerendgoedbelastingen, leges en rechten,

tie. Een derde deel van de totale kosten van straatrei-

inwerkingtreding 1 januari 1990, verbiedt het maken

niging en reinigingspolitie mag zonder meer worden

van winst.

toegerekend aan de afvalstoffenheffing en het reinigingsrecht, omdat het aanbieden van afvalstoffen in

Kostentoedeling

zakken (en bij verzamelcontainers) nevenvervuiling

De VNG heeft een model kostenonderbouwing afval-

(zwerfafval) met zich brengt en dat controle nodig is

stoffenheffing opgesteld. Het biedt een duidelijke

op het juist aanbieden hiervan. Vervolgens moet wel

onderbouwing van de kosten die de gemeente mag

binnen dat derde deel de toerekening aan de afval-

verhalen op haar burgers. Reinigingsheffingen mogen

stoffenheffing worden bepaald. Kosten van zwerfaf-

kosten dekken die worden berekend op basis van be-

val in de openbare ruimte zijn niet verhaalbaar via de

drijfseconomische principes, die in de gemeentelijke

afvalstoffenheffing.

productbegroting staan, en die gemaakt zijn voor de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval. Hier

Overigens ziet de afvalstoffenheffing op nettolasten.

is er een verschil met de afvalstoffenheffing. De voor-

Voor zover de hoeveelheid huishoudelijk restafval als

waarde voor deze heffing is dat alle opbrengsten aan

gevolg van bijvoorbeeld de Raamovereenkomst ver-

de zorgplicht moeten worden uitgegeven.

pakkingen en zwerfafval leidt tot lagere inzamelkosten, hebben de gemeenten de verplichting om dit te

Welke kosten kunnen worden gedekt, hangt samen met

verrekenen in de afvalstoffenheffing. De afvalstoffen-

welke taken de gemeente verricht voor de inzameling

heffing mag immers maximaal kostendekkend zijn. De

en verwerking van huishoudelijk afval, zoals:

vergoedingen voor de inzameling van verpakkingen

• de verwerkingskosten, de inzamelings- en transport-

dienen dan ook terug te vloeien naar de inwoners.

kosten; • de kapitaallasten van voertuigen, inzamelmiddelen

Over de auteur: mr. ir. Theo van Rooijen is beleidsmede-

(containers, zakken, chips e.d.), gebouwen (milieu-

werker bij de afdeling Ruimte van de gemeente Veghel.

straat), containermanagementsysteem;

Dit artikel schreef hij op persoonlijke titel.

GRAM | maart 2013

Verzelfstandiging Afval E nergieB edrijf A msterdam

Geen noodsprong, maar positief voor toekomst bedrijf door Laurent Chevalier Afval Energie Bedrijf (AEB) heeft een respectabele staat van dienst. Het begon in 1911 met een besluit van Amsterdam om een installatie te bouwen voor het verbranden van afval met energieterugwinning. Die installatie werd in 1919 in bedrijf genomen. De decennia daarna volgden grote nieuwbouw- en vervangingsinvesteringen, waaronder de Hoogrendement Centrale. In december 2012 nam de gemeenteraad het principebesluit om AEB te verzelfstandigen met Amsterdam als enig aandeelhouder. Naar verwachting volgt binnenkort de definitieve be-

heeft een belangrijke rol gespeeld bij de discussie rond

sluitvorming. Amsterdam discussieert al sinds 2007

de verzelfstandiging van AEB. In de voorstellen aan

over de verzelfstandiging van AEB. Door gewijzigde

de gemeenteraad schreef wethouder Carolien Gehrels

omstandigheden op de afvalmarkt werd dat uiteinde-

hierover: "Door deze switch willen wij de risico's voor

lijk aangehouden. De afgelopen jaren kwam dit onder-

de gemeente verkleinen en liefst uitbannen. In de hui-

werp weer op de agenda en werden drie opties onder-

dige afvalmarkt belemmert de status van gemeentelijke

zocht: afbouw, verkoop of transformatie van AEB via

dienst de verdere ontwikkeling van AEB. Als NV kan het

de vennootschapsstructuur tot duurzaam grondstof-

bedrijf beter concurreren en zelfs zijn positie verste-

fen- en energiebedrijf. Dit leidde tot de keus om AEB

vigen. De businesscase ziet er goed uit." Zo wordt het

te transformeren tot vennootschap. Belangrijke over-

ook beschreven in de Meerjarenvisie 2020, waarin staat

weging was dat het voor AEB als gemeentelijke dienst

dat verzelfstandiging op korte termijn (periode 2013

vrijwel onmogelijk is om succesvol op de (vrije) markt

- 2017) financieel al een (beperkt) voordeel oplevert.

voor afval te opereren, terwijl dit als een noodzakelijke

Vanaf 2018 neemt het rendement zelfs structureel toe.

randvoorwaarde voor continuïteit wordt beschouwd.

De gevoeligheidsanalyse voor de - volgens de onder-

Die visie werd door de politiek onder leiding van wet-

zoekers - meest onzekere periode 2023-2032 wijst uit

houder Carolien Gehrels (economische zaken, bedrij-

dat het verzelfstandigde AEB dan nog steeds een posi-

ven en deelnemingen) positief ontvangen, waarna de

tief resultaat genereert. Dat geldt zelfs bij een eventu-

gemeenteraad op 20 december 2012 het principebe-

ele daling van zowel het afvalvolume als het tarief van

sluit nam om AEB te verzelfstandigen.

elk 10 procent ten opzichte van het startniveau.

Geen noodsprong

Wishful thinking? De toekomst zal het uitwijzen. Voor

De moeilijke situatie waarin afvalverbrandingsbedrij-

Jaap Pranger (50), directeur operationele en commerci-

ven sinds enkele jaren verkeren door overcapaciteit

ële zaken bij het AEB én sinds januari van dit jaar waarnemend algemeen directeur, breken nu zeer drukke tijden aan om de beloften van de verzelfstandiging tot het verwachte succes te maken. Hij lijkt overigens niet gebukt te gaan onder deze niet geringe taak. Pranger, type no-nonsense, no-stropdas, aimabel en tegelijk zeer to the point, straalt uit veel zin te hebben in de klus die wacht. De verzelfstandiging juicht hij toe. "Dat is positief voor de toekomst van dit mooie bedrijf." Op de vraag of het niet simpelweg een noodsprong is om te overleven, antwoordt hij onomwonden: "ABSOLUUT niet. Ongeveer veertig procent van het afval dat we verwerken, komt van gemeenten, terwijl zestig procent wordt geleverd door bedrijven. Daarmee opereren we

Directeur Jaap Pranger: "De verzelfstandiging maakt ons sterker

eigenlijk al als ondernemer. Dat ondernemerschap kun-

én flexibeler om de noodzakelijke transitie te maken richting breed

nen we als vennootschap verder uitbreiden. Wij zijn

duurzaam grondstoffenenergiebedrijf"

dan namelijk kansrijker in het verkrijgen van nieuwe

GRAM | maart 2013

AEB-installatie contracten, omdat wij als vennootschap flexibeler kun-

haalde over de problemen rond de bouw en ingebruik-

nen opereren. De Wet Markt en Overheid legt ons nu

name van de hoogrendement centrale en de magere

nog beperkingen op. De NV-structuur biedt ook goede

financiële resultaten. "We hebben inderdaad turbulente

kansen om op deelprojecten in duurzame joint ventures

jaren achter de rug, maar sinds eind 2009 draait die

samen te werken met private partners. Op die manier

centrale prima. Net als alle collega's hadden we daar-

kunnen wij verder bouwen aan een gezonde toekomst

naast veel last van de recessie en het daardoor terug-

van dit bedrijf. De verzelfstandiging maakt ons al met

lopende aanbod van afval. Daaroverheen brak ook nog

al sterker én flexibeler om de noodzakelijke transitie

eens een niet voorziene tarievenoorlog uit. Inmiddels

te maken richting breed duurzaam grondstoffen - en

hebben we op alle fronten orde op zaken gesteld. Door

energiebedrijf voor Amsterdam en omliggende regio’s."

het verwerken van niet-herbruikbaar afval uit Engeland zijn de ovens nu goed gevuld. Al met al wordt de ca-

Meer aandeelhouders

paciteit van de installatie optimaal benut met de ver-

In de onder verantwoordelijkheid van wethouder

werking van anderhalf miljoen ton afval. Technisch is

Gehrels geschreven raadsstukken van 20 december

alles ook op orde. We hebben een gezonde portfolio

2012 worden de ambities omschreven als: "Het bedrijf

en we halen de rendementsafspraken. AEB is thans een

moet zich zo effectief mogelijk richten op hergebruik

solide en duurzaam bedrijf. Dat is ook goed voor de

van grondstofstromen, het herwinnen, produceren,

gemeenten en bedrijven die hun afval door ons laten

distribueren en leveren van bruikbare en mogelijk stra-

verwerken. Natuurlijk wil dit niet zeggen dat we nu

tegisch waardevolle grondstoffen en op ontwikkeling

rustig achterover kunnen leunen. In de huidige onze-

en realisatie van nieuwe technologieën en processen

kere marktomstandigheden moeten we alert blijven.

op voornoemde gebieden." Pranger sluit daarbij niet

Vandaar de verzelfstandiging. Maar voor het zover

uit dat afvalleverende buurgemeenten op termijn toe-

is, moet er nog veel gebeuren. Wij streven er name-

treden als aandeelhouder. "Wij hebben ze de afgelopen

lijk naar om al vanaf 1 juli dit jaar verder te kunnen

tijd nauw betrokken bij de discussies rond de verzelf-

werken als vennootschap. Iedereen wil nu snel aan de

standiging. De reacties waren positief. Het is overigens

slag met deze uitdaging. Medewerkers en de Onderne-

niet te verwachten dat AEB op termijn wordt verkocht

mingsraad staan gelukkig achter dit traject, waardoor

aan een private partij. De statuten van onze vennoot-

de werkgelegenheid naar verwachting zelfs zal toene-

schap sluiten zo'n verkoop uit. Wij geloven namelijk

men. Er is in ieder geval geen sprake van afvloeiing van

nadrukkelijk in samenwerking met andere gemeenten

personeel. Voor hen is het geruststellend dat iedereen

en regio's. Daar past geen verkoop bij aan private par-

met behoud van de huidige arbeidsvoorwaarden en

tijen met vaak geheel eigen belangen."

met het ABP als pensioenverzekeraar over kan stappen naar de NV. Met deze aanpak is onrust binnen de orga-

Solide en duurzaam bedrijf

nisatie voorkomen." Voetballiefhebber Pranger laat in

Pranger ontkent niet dat AEB enkele jaren geleden met

het midden op welke plaats in het AEB-team hij na de

enige regelmaat de verkeerde kant van het nieuws

verzelfstandiging aan de nieuwe competitie hoopt te

GRAM | maart 2013

Verzelfstandiging Afval E nergieB edrijf A msterdam

beginnen. "Tja ... dat is een onmogelijke vraag waar ik in deze fase geen antwoord op kan geven." Na enig

Enkele kerngegevens

aandringen: "Laat ik het zo zeggen. Dit is een prach-

* Verwerkingscapaciteit afvalenergiecentrale

tig duurzaam werkend bedrijf met zeer gemotiveerde

850.000 ton afval met jaar en een elektrisch

mensen, met goede installaties en met veel potentie.

rendement van 22 procent;

Dat is dus wel het soort bedrijf waar mijn hart ligt en

* Verwerkingscapaciteit Hoogrendementsinstallatie

waar ik nauw bij betrokken wil blijven. Het is natuurlijk

530.000 ton afval per jaar en een elektrisch

ook een grote uitdaging om de kwaliteit van het bedrijf

rendement van ruim 30 procent;

te borgen en de transitie te helpen realiseren." Het ge-

* Totale energieproductie:1 miljoen megawatt

meentebestuur van Amsterdam omschrijft die transitie

elektriciteit, voldoende om te voorzien in de

in de raadsstukken eveneens als een enorme uitdaging

elektriciteitsbehoefte van 285.000 huishoudens

voor het bedrijf: "Voor de transitieprojecten wordt uit-

(75 procent van de Amsterdamse huishoudens);

gegaan van forse investeringen, uitgesmeerd over een

* AEB wekt jaarlijks 500.000 gigajoule stadswarmte

periode van zeven jaar (2013 tot en met 2019). Hieruit

op. Op dit moment maken zo’n 12.500

wordt de eerste drie tot vier jaar geen positieve kas-

Amsterdamse gezinnen en 85 bedrijven gebruik

stroom verwacht. De kost gaat immers voor de baat

van deze warmte voor verwarming en warm

uit. Omdat deze projecten naar verwachting initieel

water voorziening;

door de gemeente moeten worden gefinancierd van-

* Uit de bodemassen (de onbrandbare materialen

uit de winst en/of via een investeringsfaciliteit ligt het

die overblijven) wordt zo’n 18.000 ton ijzer en

risico van de transitie bij de gemeente. Verzelfstandi-

2.600 ton niet ijzerhoudende metalen (zoals

ging biedt AEB in ieder geval de mogelijkheid om zich

koper en aluminium) teruggewonnen;

succesvol te ontwikkelen tot een duurzaam energie- en

* Omzet 2012: 191,5 miljoen; resultaat 2012:

grondstoffenbedrijf en het geeft de beste basis voor

€ 11,9 miljoen;

continuïteit, financieel en maatschappelijk resultaat."

* Personeelsformatie: 420 medewerkers.

In uw gemeente ook minder textiel in het restafval? Dat kan!

Eco pand

Kraan-haak

Zijlader

Met Stichting KICI. Specialist in inzameling en hergebruik van textiel. De gehele opbrengst doneert KICI aan goede doelen in binnen- en buitenland. www.kici.nl

GRAM | maart 2013

Verhuur van reinigingsmaterieel Service, revisie en onderhoud Ecopark 28, 8305 BK Emmeloord Tel: 0527 622882 info@awmaterieel.nl • www.awmaterieel.nl

N ie uwe meetinstru ctie CROW maakt monitoring objectiever

Werken met beeldbestekken stelt hoge eisen aan samenwerking door Herman Beerding en Diederik Notenboom Foto: Nationale Beeldbank Leo de Kort

Bij de uitvoering van werk in de openbare ruimte op basis van beeldbestekken beoordelen opdrachtgevers niet op geleverde inzet, maar op resultaat. Het resultaat van de dienstverlening in de openbare ruimte is locatie- en tijdgebonden: waar zwerfvuil is opgeruimd, kan het een dag later alweer vervuild zijn… Dit vraagt om regelmatige monitoring in combinatie met objectieve spelregels tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. ` We blijven even bij het voorbeeld van het opgeruimde

deskundige kan beoordelen of de directe omgeving het-

zwerfvuil: als niet systematisch en met voldoende regel-

zelfde of een veel beter beeld oplevert en of het aan-

maat wordt vastgelegd dat een locatie op bepaalde mo-

getroffen zwerfvuil er al langer ligt. Tijdens een goede

menten schoon van zwerfvuil was, kan bij de opdracht-

monitoring, die recht doet aan de totale situatie en de

gever de indruk ontstaan dat er geen werk is uitgevoerd.

zichtbare inspanningen van de opdrachtnemer, behoort

Deze situatie kan leiden tot discussie en afnemend ver-

hier rekening mee te worden gehouden.

trouwen tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Uit de markt krijgen wij ook signalen van opdrachtgevers en

Samenwerken blijft de basis

opdrachtnemers die, een aantal keer per jaar, gezamen-

Naast alle (objectieve) contractafspraken over monitoren

lijk een monitoring uitvoeren. Tijdens dergelijke rondes

en interpreteren, blijft het belang van een goede ver-

blijkt keer op keer dat, hoewel met meerdere medewer-

standhouding tussen opdrachtgever en opdrachtnemer.

kers tegelijkertijd eenzelfde locatie beoordeeld wordt, de

Een opdrachtnemer kan in een goede samenwerking met

uitkomsten ver uit elkaar liggen. Als opdrachtgever en

zijn opdrachtgever investeren, door transparant te zijn

Meten=weten,

opdrachtnemer de beeldmeetlatten verschillend uitleg-

over de wijze waarop zij zelf met de resultaten uit de

maar dan wel graag

gen of toepassen, kan dit tot uiteenlopende beoordelin-

monitoring omgaan. Een voorbeeld daarvan is het on-

allemaal op dezelfde

gen van het resultaat leiden. Dit maakt monitoringsresul-

gevraagd geven van interne aansturingsinformatie. Als

manier

taten niet erg betrouwbaar en tot een wankele basis voor

medewerkers van de opdrachtnemende organisatie bij

verrekening of korting. Ook de juridische houdbaarheid

een beeldgerichte uitvoering beeldgericht worden aan-

kan ter discussie komen te staan.

gestuurd, wordt door de direct leidinggevende een aansturingsmonitoring uitgevoerd. Deze monitoring vindt

Hoe objectiever, hoe beter

wekelijks op verschillende momenten plaats en wordt

Monitoringresultaten zijn zelden wit of zwart en meestal

met de betreffende reinigingsploeg besproken en ge-

grijs; in contractterminologie spreek je van ‘redelijkheid

ëvalueerd. Te vuile locaties, die kennelijk extra aandacht

en billijkheid’. Het streven is dus het subjectieve te ob-

vragen, worden benoemd en komen wekelijks terug.

jectiveren door duidelijke spelregels voor het monitoren

De opdrachtnemer doet er verstandig aan dergelijke re-

af te spreken. CROW heeft hiervoor een nieuwe meet-

sultaten en besproken (extra) acties regelmatig en on-

instructie, het vaststellen van de beeldkwaliteit, opge-

gevraagd aan de opdrachtgever terug te koppelen. Dit

steld. Deze instructie is een aanvulling op hoofdstuk 70

geeft namelijk een transparante inkijk in de geleverde in-

van de RAW standaard 2010. De instructie moet, gecom-

spanningen en genomen maatregelen. Ook kan uit deze

bineerd met de bepalingen uit de standaard, leiden tot

informatie duidelijk worden dat er andere maatregelen

objectievere meetresultaten en minder vrije interpreta-

noodzakelijk zijn.

tie. Kennis van de CROW beeldmaatlatten uit het kwaliteitshandboek en de genoemde meetinstructies is dan

Over de auteurs

ook onontbeerlijk. Deze meetinstructies geven namelijk

Herman Beerding verzorgt als adviseur/docent bij de Spa

nauwkeurig aan hoe de beeldmaatlatten moeten worden

Groep trainingen op gebied van monitoring en beeldge-

geïnterpreteerd en toegepast.

richt werken. e-mail: hbc.beerding@quicknet.nl

Vervolgens zullen opdrachtgever en –nemer moeten

http://nl.linkedin.com/pub/herman-beerding/30/

afspreken hoe zij met de resultaten uit de monitoring

b71/477

om willen gaan. Bijvoorbeeld bij de eerder genoemde beoordeling op de aanwezigheid van zwerfafval zijn de

Diederik Notenboom is manager openbare ruimte bij De

uitkomsten door menselijk gedrag onvoorspelbaar. Een

Meerlanden, e-mail: dnotenboom@meerlanden.nl GRAM | maart 2013

Themadag NVRD: verbinden in de openbare ruimte Door Herman Beerding Steeds meer publieke afval- en reinigingsbedrijven zien mogelijkheden hun takenpakket uit te breiden met het onderhoud van de openbare ruimte. Ook de overheidstaak om mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt op weg te helpen naar een reguliere baan, speelt bij deze taakverbreding een rol. Dit actuele onderwerp, in combinatie met een interessant programma, zorgde voor een goed bezochte themadag. Dagvoorzitter op 6 februari was Huub Keijzers van de gemeente Weert.

Blok 1: Regievoering en goed opdrachtgeverschap

snapt van de aanpak (hoe). Bij de opdrachtnemer is het

Rik de Visser van bureau MWH schetste als belang-

sprekers de aanwezigen tips mee: wees helder in be-

rijke factor in situaties waar tussen burger, gemeente

woordingen, benoem alles, wees eerlijk en kwetsbaar,

en het uitvoerende bedrijf onvoldoende vertrouwen is

regel de driehoek, zorg voor een budgethouder en laat

ontstaan, het gebrek aan duidelijke afspraken. Belang-

als opdrachtgever vooral het ‘hoe’ los.

rijk is dat deze afspraken, gebaseerd op kwaliteits-

De laatste sprekers in het eerste blok waren Fred Jans-

normen,

kosten en mogelijke

sen en Rob Braspenning van gemeente Tilburg. Zij

risico’s, goed aan de hand van prestatie indicatoren

gaven aan dat het proces van beeldgericht werken in

worden vastgelegd.

Bij deze afspraken moet er ge-

Tilburg een lang proces is geweest dat al in 1985 was

stuurd worden op een evenwicht tussen de vrijheid in

begonnen. Gemeente Tilburg heeft de uitvoerende be-

de uitvoering en de controle op het uitgevoerde werk.

heerstaken afgestoten en voert nog uitsluitend de regie.

De Visser vroeg zijn publiek tot slot of dit zogeheten

Daarbij is men ‘hard op de zaak en zacht op de inhoud.’

Assetmanagement oude wijn in nieuwe zakken is. Van-

De ambities zijn vertaald in opdrachten in de vorm van

uit de zaal werd gewezen op bestuurders die ondanks

RAW bestekken, waarbij gebruik is gemaakt van de

duidelijke afspraken toch de neiging hebben op basis

CROW kwaliteitscatalogus. Door monitoring wordt vast-

van incidenten in te grijpen.

gesteld of de opgedragen ambities zijn gehaald.

gewenste resultaten,

net andersom. Op basis van hun ervaringen gaven de

Dirk Langedijk van SWO gaf aan de hand van een

sprookje een voorbeeld van een zeer herkenbare ont-

Blok 2. Taakverdeling: Van afval naar IBOR

wikkeling van een verzelfstandigd bedrijf dat door ge-

De eerste spreker in dit blok was Hans Groenhuis, di-

brek aan sturing en duidelijke kaders uiteindelijk ont-

recteur van ROVA. Groenhuis informeerde over de ont-

spoort. Alles wat fout kon gaan, ging dan ook fout.

wikkeling van ROVA op basis van de strategische visie.

Langedijk wees de aanwezigen hiermee op een ludieke

De stapsgewijze ontwikkeling van ROVA vond onder

manier op de risico’s van verkeerd opgezette verzelf-

meer plaats op basis van terugkoppeling en registra-

standigingen en vaak gemaakte fouten.

tie van behaalde resultaten en de ‘span of intention’.

Onder de titel ‘sturen met losse teugels’ bespraken

ROVA heeft daarmee een manier van werken ontwik-

Marc Veenhuizen en Cor van der Hoek van de ge-

keld, waarbij voortdurend rekening wordt gehouden

meente Apeldoorn een wijziging van opdrachtgever-

met voldoende binding met de opdrachtgevers. De re-

schap. De sprekers gaven aan dat Apeldoorn niet tevre-

cente overname van de IBOR-taken in Zwolle werd in

den was met de oorspronkelijke afspraken tussen de

2011 voorafgegaan door overname van IBOR-taken in

opdrachtgever (het bestuur) en de opdrachtnemer(s).

de gemeente Winterswijk. Hierdoor kon ROVA ervaring

Er was behoefte aan nieuw opdrachtgeverschap waar-

opdoen en Zwolle laten zien dat deze taken bij ROVA

bij de burger centraal staat, een wijkgerichte aanpak

in goede handen zijn. Bij de diverse stappen werden

leidend is en meer wordt geparticipeerd dan geïniti-

medewerkers steeds op een zo vroeg mogelijk stadium

eerd. Veenhuizen en Van der Hoek wezen op de nood-

bij de ontwikkelingen betrokken. Alle ‘nieuwe’ mede-

zakelijke balans tussen opdrachtgever en opdrachtne-

werkers werd gevraagd wat hun grootste ergernis van

mer, die ontstaat als alle partijen kunnen opereren als

de afgelopen jaren was geweest. Met deze informatie

gelijkwaardige partners. Belangrijk is dat de opdracht-

kwamen de knelpunten van de oude situatie scherp in

gever gaat over het resultaat (wat), maar voldoende

beeld en konden deze direct worden aangepakt. Deze

GRAM | maart 2013

vraagstuk vanuit verschillende invalshoeken en haakte in op de organisatiemodellen genoemd door voorgaande sprekers. Om de gemeente(raad) voldoende grip te laten houden op de verzelfstandigde organisatie, zijn een duidelijke rolverdeling, grip via opdrachtgeverschap en eigenaarslijn (afhankelijk van eigen dienst of verzelfstandigd bedrijf) van groot belang. De Bruin wees op de mogelijke succesfactor als er een vorm van opdrachtgestuurde samenwerking kan worden gerealiseerd. Ter afsluiting stelde de Bruin dat niet meer de vraag is of er in de openbare ruimte moet worden saaanpak leverde ROVA efficiency en draagvlak op onder

mengewerkt. Het gaat er nu om hoe we hier mee aan

de medewerkers. Groenhuis meldde dat inmiddels met

de slag moeten.

de volgende gemeenten wordt gesproken om ook daar, naast de huidige afvaltaken, de IBOR taken aan ROVA

Paneldiscussie

over te dragen.

Het tweede onderdeel van het blok bestond uit een in-

Erik van der Veen van de gemeente Apeldoorn sprak

terview met aansluitend een paneldiscussie. De panel-

over de keuze van Apeldoorn voor verzelfstandiging

leden waren: Diederik Notenboom van de Meerlanden,

van het eigen bedrijf in plaats van een platte uitbeste-

Martin van Duijn van Spaarnelanden en Ron van Gool

ding. Onder het motto ‘alleen ga je het snelst, maar

van gemeente Gouda. De Meerlanden en Spaarnelan-

samen kom je verder’ wordt nauw samengewerkt door

den zijn overheidsgedomineerde opdrachtnemers. De

afdeling Beheer en Onderhoud van de gemeente met de

gemeente Gouda is een opdrachtgever die alle IBOR

WSW bedrijven en het leerwerkbedrijf. Apeldoorn heeft

taken heeft overgedragen aan een verzelfstandigd be-

besloten de –vertraagde- invoering van de Wet werken

drijf (Cyclus).

naar vermogen niet af te wachten, maar met een eigen invulling te starten. De uitgangspunten van de

Dr. Pim den Hertog van Dialogic sloot de dag af met

Apeldoornse benadering zijn: 1. Ontwikkelen van een

een toelichting over zogeheten open diensten innova-

instrumentarium om mensen met een achterstand op

ties. Een diensteninnovatie is de creatie van nieuwe

de arbeidsmarkt aan de slag te krijgen. 2. Aansluiting

dienstenervaringen en oplossingen die voorzien in

zoeken bij het onderwijs en de huidige arbeidsmarkt.

de (latente) behoeften van de klant. Voorbeelden van

3. Aangaan van partnerships met werkgevers en 4. Er-

diensteninnovaties zijn IKEA met de slogan ‘design

varing opdoen met leerwerkconstructies. Apeldoorn

your own life’ en de Rabobank met electronic banking

zal volgens Van der Veen met sommige initiatieven

via de smartphone. Den Hertog toonde het zogeheten

bewust de grenzen van de wettelijke mogelijkheden

6D diensten innovatiemodel, waarmee nagedacht kan

gaan opzoeken. Een mogelijkheid om doorstroom van

worden over kansen voor nieuwe diensteninnovaties in

het uitvoerende personeel te bevorderen, is de recent

de afval- en reinigingsbranche. De stap die een aantal

gestarte MBO 1 opleiding schone leefomgeving, waar-

bedrijven heeft gemaakt van afval-inzamelbedrijf naar

mee straatvegers een startkwalificatie kunnen halen.

uitvoerder van het integraal onderhoud van de open-

Vanuit de zaal was belangstelling naar de samenwer-

bare ruimte, is een duidelijk voorbeeld van een dien-

king tussen het eigen vaste personeel en de mensen

steninnovatie. Na de lezing van Den Hertog volgde een

met een ‘rugzakje’. Volgens Van der Veen is de staps-

forumdiscussie. De presentaties van de sprekers zijn

gewijze aanpak succesvol. Begin vooral klein, was zijn

terug te vinden op www.nvrd.nl, onder Publicaties.

advies. Op de vraag hoe je de uitstroom borgt, meldde Van der Veen dat Apeldoorn met zes (groen)bedrijven afspraken heeft gemaakt. Daar staan weer gemeentelij-

Netwerkinfo:

ke opdrachten aan deze bedrijven tegenover. Onzeker

Rob Braspenning, gemeente Tilburg,

is of dit op basis van de Europese aanbestedingsregels

rob.braspenning@tilburg.nl

officieel is toegestaan. Wellicht moet een proefproces

Paul de Bruin, IPR Normag, pauldebruin@iprnormag.nl

hier in de toekomst duidelijkheid over geven.

Hans Groenhuis, directeur ROVA, h.groenhuis@rova.nl dr. Pim den Hertog, Dialogic Innovatie en Interactie,

Blok 3 Taakverdeling: de praktijk

denhertog@dialogic.nl

Onder de titel ‘Samenwerken en regie; schets van

Fred Janssen, gemeente Tilburg, fred.janssen@tilburg.nl

trends en toegepaste organisatiemodellen’ gaf Paul de

Dirk Langedijk, SWO, info@langedijkswo.nl

Bruin van IPR Normag aan hoe een organisatie voor

Marc Veenhuizen, gemeente Apeldoorn,

de uitvoering van integraal beheer van de openbare

m.veenhuizen@apeldoorn.nl

ruimte kan worden opgezet. De Bruin benaderde dit

Rik de Visser, MWH, Rik.deVisser@mwhglobal.com

GRAM | maart 2013

Onafhankelijk onderzoek bevestigt praktijkervaring

Korrelgrootte is cruciaal voor het gedrag van wegenzout door Peter Arts en Jan van der Beek

De prestaties van wegenzout worden voor een belangrijk deel bepaald door de korrelgrootte van het zout. Naarmate die korrelgrootte toeneemt, is de zoutverdeling op de weg minder gelijkmatig. Van grover zout komt er tijdens het strooien ook meer direct in de bermen terecht. Daarnaast rijdt het verkeer naarmate de korrel groter is, ook meer zout van de weg af. Dat leert onafhankelijk onderzoek. In dit artikel de bevindingen. Voor professionals in gladheidbestrijding is het een be-

opnieuw gestrooid en, nadat een aantal verkeersbewe-

kende ervaring: bij preventief natstrooien met steen-

gingen had plaatsgevonden, werd er weer gemeten. De

zout komt er vrij veel zout terecht in de bermen. En

testlocatie, uitgevoerd in dicht asfaltbeton, was repre-

dus minder op het wegdek. Maar wat is vrij veel en wat

sentatief voor een twee-strooksweg (7m) met aan één

is de waarde van zulke ervaringsgegevens? Vragen ge-

kant van de weg een fietspad van 2m breed (dit noe-

noeg om het gedrag van (steen)zout objectief te testen.

men we de linkerkant van de weg). Aan de rechterkant

Dit gebeurde in een onderzoek dat is uitgevoerd door

van de weg was een 1m brede strook die fungeerde als

de provincie Gelderland en waarvoor de provincies

berm. Tussen de linker wegkant en het fietspad was

Overijssel en Gelderland en Rijkswaterstaat gezamen-

een strook van 2m breed en links van het fietspad een

lijk opdrachtgever waren. Kiwa waarborgde de objecti-

1m brede strook die weer fungeerde als berm. Deze

viteit en onafhankelijkheid van het onderzoek.

opstelling maakte het mogelijk om zoutmetingen te doen op het wegdek, op de bermen en op het fietspad.

Verschillende situaties Het onderzoek richtte zich niet alleen op steenzout.

Uitvoering van de test

Vergelijkenderwijs werd ook gekeken naar vacuüm-

De rijweg werd vanaf de rechter weghelft asymme-

zout. Bovendien werd het steenzout in drie verschil-

trisch gestrooid (5m links/2m rechts) met natzout in

lende fracties getest: ongezeefd met een korrelgrootte

een dosering van 8 g/m². Vervolgens werd het strooi-

tot 3,15mm en tweemaal in gezeefde vorm met een

beeld vastgesteld. Na schoonmaak van de testlocatie

korrelgrootte van resp. 0,16 tot 0,8mm en van 0,16

werd opnieuw gestrooid. Vervolgens werd de linker

tot 1,6mm. Het gedrag van het zout werd in twee ver-

weghelft in circa 30 minuten door 160 voertuigen bere-

schillende fasen bekeken. Eerst direct na de strooiactie,

den, waarvan 10% vrachtverkeer, met een gemiddelde

dus zónder invloed van wegverkeer. Daarna werd er

snelheid van 45 tot 65 km/h. Meteen daarna werd het restant zout op de weg gemeten én het afgewaaide en afgereden zout in de bermen. De proeven op het fietspad verliepen volgens hetzelfde scenario. Eerst werd gestrooid met natzout in een dosering van 8 g/ m². Daarna werd het strooibeeld vastgesteld. Vervolgens werd het fietspad opnieuw en op dezelfde wijze gestrooid, vonden de eerder genoemde verkeersbewegingen plaats op de hoofdrijbaan en werd ten slotte het restant zout op het fietspad en het afgewaaide zout gemeten. Wat de doseringen betreft geldt het volgende: 8 g/m² natzout bestaat uit 30% vloeistof en 70% zout. Er wordt dan effectief 5,6 g/m² zout gestrooid plus 0,48 g/m² zout dat in de vloeistof was opgelost.

GRAM | maart 2013

Condities bewaken

kleinere korrelgrootte werd gebruikt, liggen de pres-

Bij de proeven zijn vier verschillende typen zout ge-

taties van vacuümzout en steenzout dichter bij elkaar.

bruikt: vacuümzout en drie verschillende fracties

Opnieuw een bewijs dat de korrelgrootte bepalend is

steenzout. Uiteraard moesten de testcondities gelijk

voor het gedrag van wegenzout.

zijn. Wat betreft het wegverkeer is steeds dezelfde reeks voertuigen ingezet. Ook de weerscondities wa-

In de tabel staan de meetgegevens voor de hoofdrij-

ren uniform. De proef is representatief voor een pre-

baan voor alle geteste typen zout, in onbereden én

ventieve strooiactie: géén sneeuw of ijs op de weg.

bereden toestand, en uitgesplitst naar locatie. De ge-

Er mocht tijdens de proeven geen neerslag vallen en

noemde percentages zijn de aangetroffen hoeveelhe-

de windsnelheid moest lager zijn dan 2 m/s. De weg

den op de betreffende locaties ten opzichte van de

mocht wel een beetje vochtig, maar niet nat zijn en er

nominale hoeveelheden die op deze locaties verwacht

mochten ook geen plassen op staan. Voor het meten

werden.

van het zout werd in alle gevallen de wet wash methode toegepast. Daarbij wordt het zout na toevoeging

Slotconclusie en reacties

van spoelwater opgezogen. Na het wegen van de hoe-

De bevindingen spreken voor zich. De korrelgrootte

veelheid water plus zout wordt met een concentratie-

van het zout blijkt de bepalende factor te zijn voor de

meter bepaald hoeveel zout er in een wegvak ligt.

gesignaleerde verschillen in gedrag. Het onderzoeksteam verbindt nadrukkelijk géén conclusies aan zijn

Korrelgrootte is bepalend

bevindingen en zal deze delen met de Programmacom-

De korrelgrootte van het gebruikte vacuümzout was

missie Gladheidbestrijding van CROW.

maximaal 0,8 mm en van het steenzout maximaal 3,15 mm. De korrelgrootte is bepalend voor het zogenoemde doorstuitergedrag van zout en daarmee voor de

Eurosalt en AkzoNobel Wegenzout kregen dit arti-

verdeling van het zout op de weg en het verlies in de

kel voor publicatie te lezen en gelegenheid om te

berm. Op de weg zelf is er verschil tussen de verdeling

reageren. Sven Heddes, namens Eurosalt: “Hoewel

van vacuümzout en steenzout. Door de kleinere kor-

wij niet alle details van het onderzoek kennen, on-

relgrootte heeft vacuümzout een gelijkmatiger verde-

derschrijven wij dat het volgens dit onderzoek voor

ling, waardoor er meer zout aan de buitenste rand van

de hand ligt om de maximale korrelgrootte voor we-

de weg terechtkomt, zonder dat er te veel zout in de

genzout te beperken tot 1,6 mm. Met wegenzout in

berm belandt. Steenzout heeft door de grotere korrel

deze korrelgrootte is significant minder verlies van

een minder gelijkmatige verdeling over de weg, waar-

zout in de bermen gemeten ten opzichte van zout

door de hoeveelheid zout aan de rand van de weg lager

met een korrelgrootte tot 3,15 mm.” Rolf Breslau,

is en in de berm hoger. De hoeveelheid zout die bij het

namens AkzoNobel Wegenzout: “Toen de provincie

strooien direct in de berm terechtkomt, is bij vacuüm-

Gelderland in 2009 aankondigde om in samenwer-

zout 7 procent en bij ongezeefd steenzout 11 procent.

king met Rijkswaterstaat en provincie Overijssel

Na het berijden van de linkerweghelft is 14 procent

strooiproeven te organiseren om de prestaties van

van het vacuümzout in de bermen verdwenen tegen

grof zout en fijn zout te vergelijken, was AkzoNobel

27 procent van het ongezeefde steenzout. Daarnaast

enthousiast, omdat wij grote waarde hechten aan

toonden de proeven aan dat het wegverkeer géén in-

onafhankelijk en objectief onderzoek. De conclusies

vloed heeft op de hoeveelheid zout op het fietspad, on-

van het onderzoek spreken wat AkzoNobel betreft

geacht het type zout waarmee de weg gestrooid was.

voor zich.”

Ten slotte: bij de proeven waarbij steenzout met een

Meetplek

Vacuümzout 0 - 0,8 mm

zonder met zonder verkeer zonder met zonder met verkeer verkeer verkeer verkeer verkeer verkeer verkeer verkeer

Op de weg

93,0%

Beide bermen

86,0%

Steenzout 0 - 3,15 mm

92,7%

90,1%

7,0% 14,0% 11,0% 27,0% 7,3%

9,9%

Links in de berm

3,5%

9,5%

Buitenste eerste meter van de weg

74,0%

46,1%

89,0%

73,0%

Steenzout 0 - 1,6 mm

5,0% 21,2% 2,7% 54,2%

21,3%

67,6%

Steenzout 0 - 0,8 mm

92,5%

88,3%

7,5% 11,7%

5,9%

3,2%

7,3%

43,4%

84,9%

46,1%

Over de auteurs: Peter Arts is Hoofd Wegendistrict en Jan van der Beek is Projectleider bij de Afdeling Beheer en Onderhoud Wegen van de provincie Gelderland. Zij waren samen verantwoordelijk voor de uitvoering van het onderzoek. Voor informatie, tel. 088 - 880 7200.

GRAM | maart 2013

N IEUWTJE S VAN DE ZAKE LIJ K E M A RK T

NIEUWS

Schuitemaker nieuws Sneeuw die geruimd wordt, hoef je niet

op fietspaden en pleinen bleek zeer ef-

dubbele slijtstrookploeg is een stoep of

weg te dooien. Dat scheelt zoutverbruik.

ficiënt met als bijkomend voordeel dat

fietspad in één keer sneeuwvrij.

Deze winter trok Schuitemaker een be-

pekelwater niet wordt ingelopen in win-

langrijke conclusie: vegen en sproeien

kels en andere gebouwen. Dankzij de

Inl. www.sr-schuitemaker.nl

NMPO Contactdagen introductie applicatie Inzameling NMPO is een adviesbureau dat zich heeft

Op de Contactdagen kunt u kennisma-

Landgraaf en 16 april: HVC te Velsen-

gespecialiseerd in alles wat met afval en

ken met Jewel Planning Solutions. Deze

Zuid. Voor het volledige programma

reiniging te maken heeft. Tijdens haar

biedt webbased applicaties op het ge-

van de contactdagen bezoekt u onze

landelijke Contactdagen presenteert het

bied van Straatreiniging en Winter- en

site: www.nmpo.nl. Aanmelden kan via

bureau de nieuwste versie van de web-

Containerdiensten. Ook kunt u informeel

jdeul@nmpo.nl

based applicatie Inzameling, die een aan-

praktijkervaringen uitwisselen met onze

tal innovatieve functionaliteiten biedt.

gebruikers en bestaande informatie ac-

Meer weten over onze applicaties voor

Enkele highlights zijn: integratie van

tualiseren. U bent van harte welkom op

Inzameling, Straatreiniging, Winter- en

seizoenen, opstellen voertuigkalender,

de volgende data en locaties van 12.00

Containerdiensten, neem contact op met

integratie brengvoorzieningen en huis-

– 15.30 uur incl. inlooplunch. 28 maart:

NMPO, tel. 0317 – 415 899 of bezoek

aan-huis inzameling, routeberekening en

ACV te Ede - 2 april: OMRIN, Ecopark De

onze site.

navigatie.

Wierde te Oudehaske - 9 april: Rd4 te

gram-uitenhage 130221.indd 1

GRAM | maart 2013

21-02-13 09:45

N IEUWTJES VAN DE ZAKE LIJKE M A RK T

NIEUWS

Voldoet uw milieustraat nog aan de juiste wetgeving? Sinds 2011 vallen de gemeentelijke mi-

een deel per direct vervallen. Vanuit het

daaruit volgende kansen en bedreigin-

lieustraten onder het Activiteitenbesluit.

overgangsrecht uit het Activiteitenbe-

gen. Ook attenderen wij op mogelijkhe-

Vanuit een onduidelijkheid in de IPPC-

sluit blijft echter ook een deel van de

den om bestaande rechten te handhaven

richtlijn zijn de milieuvergunningen in

voorschriften gedurende 6 maanden, 3

via maatwerkvoorschriften. Wij bezoe-

veel gevallen tot 1 januari 2013 in stand

jaren of een specifiek bepaalde datum

ken uw milieustraat en we willen graag

gehouden. Nu is duidelijk dat gemeente-

van toepassing. Dit kan zowel positief

de beheerder en de beleidsmedewerker,

lijke milieustraten niet meer milieuver-

als negatief uitpakken. In beide gevallen

die belast is met de milieustraat, inter-

gunningplichtig zijn en dat de Richtlijn

is het goed bewust te zijn van de gelden-

viewen. Op basis van onze bevindingen

Industriële Emissies (RIE, voorheen IPPC)

de voorschriften, zodat vooraf de juiste

en de aangeleverde informatie stellen wij

niet van toepassing is op deze inrich-

overwegingen worden gehanteerd voor

een briefrapport op, waarin de uit te voe-

tingen. Ook voor bovenstaande regel

het doen van investeringen. De verande-

ren of te stoppen maatregelen zijn aan-

gelden uitzonderingen. Locaties waar

rende wetgeving vraagt om een aantal

gegeven. Optioneel kunnen we de hele

bijvoorbeeld bedrijfsafval wordt inge-

acute aanpassingen terwijl andere in-

milieustraat doorlopen op het gebied van

nomen, specifieke bewerkingen worden

vesteringen nog een aantal jaren kunnen

afvalstromen, logistiek, veiligheid e.d. en

uitgevoerd of grotere hoeveelheden ge-

wachten. De ervaring leert dat ook bij het

uitwerken in een Total Scan rapportage.

vaarlijke afval worden opgeslagen, kun-

bevoegd gezag onduidelijkheid bestaad

U krijgt hiermee een instrument om te

nen voor die activiteiten nog milieuver-

over de eisen die gelden. Veranderingen

bepalen of uw inrichting voldoet aan de

gunning- of zelfs RIE-plichtig zijn. Ook

doen zich voornamelijk voor wat betreft

geldende eisen, zonder onnodig kosten

in deze gevallen geldt het Activiteiten-

standaardisatie voorschriften voor: te

te maken op vervallen of onnodige voor-

besluit.

scheiden afvalfracties; geluidbelasting

schriften.

omgeving; bodembeschermende voorVoor alle milieustraten geldt dat tussen

zieningen; lozingseisen en bemonstering

Meer informatie:

2011 en 2013 de locatiespecifieke ver-

van afvalwater; opslagtanks brandstof-

Harrie Prinsen: tel. 06-53756997 of

gunning geheel of gedeeltelijk is over-

fen en andere vloeistoffen.

Harrie.Prinsen@Oranjewoud.nl

gegaan in algemene regels. De voor-

Oranjewoud biedt inzicht in per 1 janu-

Henk Verschuuren: tel. 06-22920255 of

schriften uit de vergunning zijn voor

ari 2013 geldende verplichtingen en de

Henk.Verschuuren@Oranjewoud.nl

GRAM | maart 2013

103

Containerwielen van Haco...

... besparen u mankracht! Haco wielen maken uw containers ĂŠcht mobiel. De garantie voor uitstekende rijeigenschappen.

Protempo bv

Bel voor informatie:

Postbus 21, 6500 AA NIJMEGEN Nederland Tel. +31(0)24-3711711. Fax +31(0)24-3711700 verkoop@protempo.eu www.protempo.eu

adv. 103 190x130 mm.indd 1

11-02-2010 13:55:19

VanDoClean Hoge kosten voor reinigen olielekkages? Milieu ontzien Het is niet realistisch om te beweren dat we milieuvriendelijk kunnen produceren. Het milieu heeft bijna altijd last van activiteiten van mensen. Wij mogen ons gelukkig prijzen dat de natuur heel veerkrachtig is. Wat wij wel kunnen doen is het milieu zoveel mogelijk ontlasten. En daar doen wij als Weevers Grafimedia ons best voor. Elke dag opnieuw, houden wij met onze activiteiten rekening met de omgeving en het milieu. Hiervoor is ons bedrijf sinds 1995 milieu gecertificeerd. Aanverwant zijn de certificaten FSCÂŽ, sinds 2006 en in juni van 2010 hebben wij als eerste grafisch bedrijf in Gelderland het certificaat ontvangen voor duurzaam inkoop. Om de systemen te waarborgen hanteren wij de eisen van de VPGI (ISO9001), waardoor wij sinds 1982 dit certificaat op onze naam hebben staan.

Olielekkages zijn gemakkelijk zelf te reinigen m.b.v. AQUAQUICK 2000. Deze unieke wegdekontvetter wordt al toegepast door bijna alle brandweerkorpsen en wegbeheerders. Bespaar op kosten en tijd, wij informeren u graag!

www.weevers.nl concept & ontwerp

internet & av-producties

krantenuitgaven

sign & display

digitaal drukken

offsetdrukken

afterpress

VanDoClean B.V. / Absorbit Tel. 0416-66 80 60 Fax 0416-66 80 65 info@vandoclean.nl www.vandoclean.nl

Colofon Uitgever NVRD, WTC Arnhem Nieuwe Stationsstraat 10 6811 KS ARNHEM Telefoon 088 - 3770000 E-mail post@nvrd.nl I-net www.nvrd.nl

Redactiecommissie Rob Schram, RMN (hoofdredacteur) Marc Maassen, GAD Bas Peeters, NVRD Herman Beerding, BMS Riny de Jonge, stadsdeel Amsterdam-Oost Marc Veenhuizen, gemeente Apeldoorn Willy Brinkbäumer, Twente Milieu Martin van Nieuwenhoven, Agentschap NL Diederik Notenboom, De Meerlanden

Eindredactie Karin Hegeman en Karin Giesen Postbus 1218, 6801 BE Arnhem tel. 088 - 3770000 e-mail: hegeman@nvrd.nl

Advertentie-exploitatie

Agenda 11 april Gemeentelijk Afvalcongres, Rijtuigenloods Amersfoort Organisatie: VNG Congres- en studiecentrumbureau en NVRD 29-30-31 mei NVRD Jaarcongres ‘MeerWaarde’ Organisatie: Meerlanden en NVRD Inl. www.Meerwaarde2013.nl 29-30 mei ReinigingsDemoDagen, Lelystad 11 september NVRD themadag afval & grondstoffen, Reehorst Ede

Bureau Van Vliet Postbus 20, 2040 AA Zandvoort tel. 023 - 5714745 e-mail: M.dewit@bureauvanvliet.com

Opmaak en druk Weevers Grafimedia, www.weevers.nl

Officieel vakblad van de NVRD

Abonnementenadministratie NVRD, Postbus 2118, 6801 BE Arnhem Jaarabonnement ad € 98,– excl. BTW. België € 122,50 (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: € 11,50.

GEEN COMPROMIS

Beëindiging abonnement Het opzeggen van een abonnement dient schriftelijk te geschieden uiterlijk op 15 november bij de NVRD. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd. ISSN 1569-0458 © NVRD

ALTIJD INZETBAAR HOLDER is het gehele jaar inzetbaar: o.a. voor onkruid borstelen, maaien, snoeiwerkzaamheden, blad ruimen, vegen, versnipperen en de winterdienst. Per saldo goedkoper: één aandrijfmachine voor alle voorkomende werkzaamheden!

GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 10x per jaar. Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard.

Gebr. De Vor Achterveld BV Hessenweg 164 • Postbus 2 • 3790 CA ACHTERVELD Tel. 0342 45 95 41 • info@devor.nl • www.devor.nl Zoek en vind: Holder Nederland

GRAM | maart 2013

Lid worden van de NVRD? Houdt uw organisatie zich bezig met afvalbeheer en/of beheer van de openbare ruimte? Bent u professional in afvalbeheer en/of beheer van de openbare ruimte? Word dan lid van de NVRD. Het lidmaatschap is organisatiegebonden. Wilt u meer weten over de NVRD of het lidmaatschap? Bel of mail dan met ons ledensecretariaat. telefoon 088 -377 0000 email post@nvrd.nl