GRAM december 2019 by NVRD

SAMEN VOOR SCHONE EN AFVALVRIJE GEMEENTEN

VAKBLAD VAN DE NVRD | JAARGANG 108 december #05 JUNI 2017 VAKBLAD VAN DE NVRD | JAARGANG 110 #10 2019 PERIKELEN ROTTERDAM RONDOM DE AFVALEMISSIEVRIJ IN STOFFENHEFFING 2030, MAAR HOE?

BIJPLAATSEN VAN WAT DOEN GEMEENTEN AFVAL BIJ ONDERGRONDSE OM KWALITEIT VAN PMD AFVALCONTAINERS TE WAARBORGEN?

OPLOSSING VOOR HUISHOUDELIJK BENCHMARK HUISDR.GROF THODEN VAN VELZEN LUIERS STEEDS RESTAFVAL, WEL OF NIET HOUDELIJKE AFVAL: OVER KUNSTSTOF DICHTERBIJ NASCHEIDEN? OP KOERS RICHTING VERPAKKINGEN DE 100 KG

Samen willen we een leefbare stad, waarin we kunnen wonen en werken, waarin de gezondheid van de mensen voorop staat en waar geluidshinder minimaal is. Dit sluit aan op de doelstellingen uit het Klimaatakkoord, waarin onder meer wordt ingezet op verduurzaming van logistiek. Ambitieuze doelen, maar wel haalbaar, zeker als we nu emissievrij op weg gaan. De stad van de toekomst is namelijk slim en maakt gebruik van de nu al bestaande infrastructuur. Voor StreetScooter is die toekomst al begonnen. BOEK EEN PROEFRIT Er is maar ĂŠĂŠn manier om echt kennis te maken met emissievrij rijden en dat is een proefrit. Wilt u meer informatie? Wij komen graag bij u langs voor een vrijblijvend adviesgesprek.

WWW. ST REETSC OOTE R- NE D E RLA ND. NL

INHOUD

COLOFON UITGEVER NVRD, WTC Arnhem Nieuwe Stationsstraat 10 6811 KS ARNHEM +31 (0)88 - 3770000 post@nvrd.nl www.nvrd.nl REDACTIECOMMISSIE Marc Veenhuizen, ACV Groep (hoofdredacteur) Riny de Jonge, gemeente Amsterdam Addie Weenk, Rijkswaterstaat Diederik Notenboom, Meerlanden Folkert Starreveld, Cyclus Management Dico Kuiper, gemeente Alphen aan den Rijn Marianne Zegwaard, Stantec Kees van der Laan, Gemeente Rotterdam Annemieke Braamburg, Twente Milieu Ilse van der Grift, NVRD

DANKZIJ LOKALE ENERGIEPROJECTEN VAN HET AARDGAS AF Op diverse plekken in Nederland zijn plannen om te experimenteren met lokale vergisters die gas uit rioolslib kunnen halen en die worden gevoed met onder meer groente-, fruit- en etensresten (gfe). Een revolutie binnen de energietransitie, zo lijkt het.

EINDREDACTIE Karin Hegeman en Berit Aagten Postbus 1218, 6801 BE Arnhem +31 (0)88 - 3770000 hegeman@nvrd.nl

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Elma Media B.V. Silvèr Snoek - Sales Manager 0226 33 16 67 - s.snoek@elma.nl www.elma.nl

HUPPELEND NAAR DE PRULLENBAK Afvalscheiding is kinderspel. Met deze leus als thema bedacht Circulus-Berkel in opdracht van de gemeente Deventer iets creatiefs.

INTERVIEW MET WUR-ONDERZOEKER DR. ULPHARD THODEN VAN VELZEN OVER KUNSTSTOF VERPAKKINGEN AR 4 0 JA

REALISATIE EN DRUK Print2Pack, print2pack.nl Coverbeeld: Jan Kranendonk / Nationale Beeldbank ABONNEMENTENADMINISTRATIE NVRD, Postbus 1218, 6801 BE Arnhem Jaarabonnement ad €108 ex btw. België €125 (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: €11,50. BEËINDIGING ABONNEMENT Abonnementen moeten schriftelijk bij de NVRD en uiterlijk op 15 november worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd. Gemeentereiniging en Afvalmanagement is het officiële vakblad van de NVRD. Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard. ISSN 1569-0458 © NVRD RECYCLED Made from recycled material

C106833

GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 10x per jaar.

DUURZAAM GEMEENTELIJK WAGENPARK ROTTERDAM NOG EEN ZOEKTOCHT Rotterdam wil binnen tien jaar een emissievrij wagenpark hebben. Een ambitie die gemeentelijk bedrijfsonderdeel Vervoer & Materieel stapsgewijs wil realiseren, en vooral nog een zoektocht is met veel experimenten.

Eerst het goede nieuws. "Er wordt meer kunststof verpakkingsafval ingezameld dan ooit. Er wordt gezocht naar mogelijkheden om dit secundair materiaal zo hoogwaardig mogelijk in te zetten."

05 BEZEM 06 WAT DOEN GEMEENTEN OM KWALITEIT VAN PMD TE WAARBORGEN? 15 EERSTE NATIONALE RECYCLEWEEK GROOT SUCCES 17 JA/JA-STICKER RECHTMATIG INGEVOERD 21 BENCHMARK HA: OP KOERS RICHTING DE 100 KG 25 SENSOREN EN TECHNIEKEN VOOR KWALITEITSDETECTIE VAN HUISHOUDELIJKE AFVALSTROMEN 26 DE LEDEN CENTRAAL 27 NVRD NIEUWS 29 STAPPENPLANNEN VOOR SCHEIDEN PMD-BEDRIJFSAFVAL 31 BRANCHENIEUWS 32 AGENDA 33 CLOSE-UP 34 INDEX GRAM #10 december2019 | 3

ISWA WORLD CONGRESS

28 - 30 SEPTEMBER 2020, WORLD TRADE CENTER ROTTERDAM

Het ISWA World Congress is het meest prestigieuze internationale congres voor de afvalsector. Thema’s van het congres in 2020 zijn:

Verwerking en recycling van afval

Afval in wateren en oceanen

Circulaire en koolstofarme economie

Innovatie in steden

Bouw- en sloopafval

Deze thema’s sluiten aan bij de ambitie van Rotterdam om voorop te lopen in de circulaire economie. Rotterdam wil in 2050 afvalvrij zijn. ISWA2020 wordt een interactief programma voor professionals op het gebied van afvalbeheer, overheidsfunctionarissen, bedrijfsleven, beleidsmakers, wetenschappers en jonge professionals. Het is dé plek om elkaar te ontmoeten, van gedachten te wisselen en wetenschappelijke en technische kennis voor duurzaam afvalbeheer te delen.

DE KAART VERKOOP BEGINT OP 13 JANUARI

www.iswa2020.org

in mij op. Eén woord dat het jaar 2019, maar ook de komende jaren in kapitale letters op de kranten komt te staan, of zou moeten staan. Crisis.

VERDER De laatste bezem vam dit jaar. Mijmeren is mij niet vreemd, zoals u wellicht uit eerdere bezems hebt begrepen. Mijmeren is de rust nemen om wat filosofische bespiegelingen te maken. Met je partner-bezem onder een echte of neppe kerstboom te genieten van elkaar en de familie. Maar, is het wel een tijd voor rust en bespiegeling? Van elkaar genieten; doe dat altijd en niet alleen met de feestdagen. Bij het woord be-spiegel-en bekruipt mij direct onrust, een groot gevoel van urgentie. Het woord spiegel levert een Pavlovreactie op: zeespiegel, stijging, klimaat, CO2, stormen, actie, droogte, demonstreren, poolkappen, uitsterven. In mijn bossige hoofd dreigt kortsluiting. Met grote letters komt er nog maar één woord

Ja, ik zeg het maar zoals het is; we hebben een crisis en we zitten er middenin. Nee, dat is geen Pfas- of stikstofcrisis gekoppeld aan het niet mogen bouwen of mogen boeren. Sorry, nee, dat is allemaal een gevolg van de echte crisis, een klimaatcrisis, een milieucrisis. Een crisis die wij in Nederland maar niet willen zien en niet willen horen, want we willen vooruit, we moeten groeien. Het is bizar dat al in 1972, ja u leest het goed 1972, de club van Rome riep “er zijn grenzen aan de groei”, en nog willen we meer. Beste lezers, die grens hebben we bereikt, sterker nog, we zijn er overheen. 29 juli van dit afgelopen jaar hadden we de aarde al opgebruikt. De rek is er uit. Als bezem merk ik dat te vaak en te veel. Vegen bij 40 graden is geen pretje. Bladruimen tijdens buien waar ze in de tropen nog jaloers op worden, is niet fijn. Het is het einde van het jaar, we kijken terug en blikken vooruit. Maar de crisis heeft één ding wel laten zien. Iets om heel, heel trots op te zijn. De huidige generatie jeugd snapt het beter dan alle mensen die krampachtig proberen te behouden wat niet te behouden valt. De jeugd heeft de toekomt en wil er voor vechten. Of ze nu met 30.000 in een mars lopen of in een zeilboot naar de overkant varen. Zij begrijpen het, want ‘there is no planet B’.

GRAM #10 december2019 | 5

WAT DOEN GEMEENTEN EN AFVALINZAMELAARS OM DE KWALITEIT VAN PMD TE WAARBORGEN? De inzameling van PMD-afval lijkt aan te lopen tegen de grenzen van zijn mogelijkheden. Er is steeds meer sprake van vervuiling van de PMD-grondstoffen, terwijl de tarieven dalen. Afvalinzamelaars en gemeenten zoeken naar manieren om de neerwaartse spiraal omhoog te draaien, onder meer door de inzet van meer voorlichting, afvalcoaches of afvalscheiding voorafgaand aan het inleveren van het PMD.

at doen gemeenten en afvalinzamelaars om de kwaliteit van PMD (plastic verpakkingen, metalen verpakkingen en drankenkartons) te waarborgen? Zijn er

Inzameling van PMD door Waardlanden, foto Kobalt

6 | GRAM #10 december 2019

TEKST: MARTIJN KREGTING

mogelijkheden om deze vervuiling tegen te gaan en de kwaliteit van grondstofstromen te waarborgen? Zijn gemeenten misschien iets te ver doorgeschoten in het service verlagen op restafval in hun zoektocht naar betere methoden om grondstoffen zoals PMD-afval

gescheiden in te zamelen? We vroegen het drie afvalinzamelaars en gemeenten: Gert Prins, plaatsvervangend directeur en MT lid van RD Waardlanden; Inger Van Gelderen, beleidsadviseur afval en grondstoffen bij De Regio Gooi en Vechtstreek/ GAD; Jan Willem

van Dalen, interim manager afvalbeheer Wijk bij Duurstede. MEER VERVUILING De afgelopen jaren is er, alle positieve prikkels op het gebied van afvalscheiding ten spijt, steeds meer vervuiling in PMD-afval gekomen. Bij Waardlanden blijkt bij voorsortering gemiddeld 42 procent van het materiaal niet geschikt voor PMD-recycling te zijn. Ook hierna, wanneer PMD naar SUEZ in Rotterdam gaat, is er nog bijna 26 procent vervuiling. Bij GAD is er sprake van zo’n 30 procent stoorafval. Gert Prins, Waardlanden, ziet een landelijke tendens dat gescheiden afval steeds meer vervuild raakt. Bij PMD speelt mee dat de burger niet meer goed weet wat er wel en niet onder valt. Sommige mensen raken scheidingsmoe. “Leg maar eens uit dat er wel verpakkingsplastic in mag, maar geen noppenfolie, omdat dit geen plastic is volgens de PMD-omschrijving. Ook hebben onze buren strengere regels ingevoerd, waardoor afvaltoerisme op gang komt naar onze afvalvoorzieningen, zoals niet afgesloten containers. Dat geeft ons kopzorgen.” STRENGERE ACCEPTATIE Volgens Inge van Gelderen, GAD, is een ander probleem dat SUEZ, waar GAD het afval heen brengt, de afgelopen jaren steeds strenger is geworden. “We zijn begonnen met de plastic heroes campagne: al het plastic apart (dus verpakkingen en geen verpakkingen). Daar kwam een omslag in. Nu gaat het om alleen verpakkingen, waardoor de boodschap is veranderd en daardoor de kwaliteit achteruit is gegaan. Het gaat vooral om plastic van hetzelfde materiaal als verpakkingsafval, dat echter niet officieel onder verpakkingsmateriaal valt.” Van Dalen beaamt de problemen die Waardlanden en GAD ondervinden bij het afleveren van PMD. “Sinds 2018 werden we opeens geconfronteerd met afkeur en strengere acceptatie. De afkeur bedroeg dit voorjaar 10 procent. Met voorlichtingsacties richting burgers is dit teruggedrongen. Maar het blijft voor mensen lastig om duidelijk te hebben wat onder verpakkingsmateriaal valt.” Van Dalen vermoedt ook een impact van de strengere eisen op de (wereld)markt aan de kwaliteit van het plastic. “Zo is de export naar

China vrijwel geheel gestopt. Hier ligt een stevige taak voor de verpakkingsindustrie en de Rijksoverheid om in (de buurt van) Nederland betere recycling te organiseren.” KEERZIJDE VAN HET SUCCES Het succes van PMD-inzameling heeft dus een keerzijde. Het verminderen van de vervuiling is één manier om hier een kentering in te brengen. Prins: “Alles dat SUEZ nu afkeurt, laten we opnieuw door een commerciële partij sorteren. Dan gaat het nogmaals naar SUEZ. Verder voert een dochter van HVC Groep voorsortering uit, zodat wat we bij SUEZ aanbieden van dusdanige kwaliteit is dat er geen afkeur van komt.” GAD heeft onder meer gekozen voor driewekelijkse in plaats van vierwekelijkse inzameling van restafval om minder restafval in de grondstoffen te krijgen. Inwoners kunnen grotere kliko’s of meer kliko’s krijgen voor hun grondstoffen, vertelt Van Gelderen: “Verder zijn we met andere inzamelaars van huishoudelijk afval in Nederland een communicatiecampagne gestart: ‘Doe mee met PMD’ (www.doemeemetPMD.nl). Ook hebben we bij de uitrol van de PMD-containers en het plaatsen van ondergrondse containers voor PMD veel voorlichting aan de gebruiker gegeven. Bij het overslagstation halen we vervuiling uit het PMD-afval voordat we het aanbieden bij SUEZ.” Wijk bij Duurstede voert controles uit tijdens de inzameling van minicontainers, stelt Van Dalen. “Daarbij laten we bakken met vervuiling staan en hangen daar een informatiekaart aan. Verder geven we extra voorlichting: algemeen (via sociale media) en doelgroepgericht (via een afvalapp). Die voorlichting willen we meer richten op het voorkomen van stoorstoffen en vervuiling in het PMD- en andere gescheiden afval. Verder gaan we wekelijks bij de verzamelbakken langs om de grote stukken vervuiling er uit te vissen en verzorgen we doelgroepgericht voorlichting aan huishoudens in het buitengebied. We denken nog aan verdere promotie door het actiever verstrekken van PMD-zakken bij hoogbouw.” INZET BUURT-/AFVALCOACHES Alle drie de geïnterviewden zien in buurt- of afvalcoaches ook een manier om de afvalscheiding bij PMD weer te verbeteren. Met voorlichting, met advies over scheiding. Wijk bij Duurstede overweegt om afvalcoaches

Een afvalcoach van het GAD in gesprek met bewoners, foto GAD in te zetten om vervuiling van afvalstromen aan te pakken bij de bron, dus de huishoudens.” De impact van afvalcoaches is nuttig maar beperkt, meent Prins. “Er liep tot en met november een pilot met medewerking vanuit HVC. We huurde van hen twee afvalcoaches in. Daar waar deze coaches zijn ingezet, bij circa 600 huishoudens, zien we de afvalscheiding verbeteren. De pilot kostte echter zo’n 50.000 euro. Reken je dat door naar onze 64.000 huishoudens, dan is het geen reële optie om dit overal uit te rollen.” NIET OP HUIDIGE VOET VERDERGAAN Op de huidige voet verdergaan, kan in ieder geval niet, meent Prins, mede vanwege de steeds verder dalende tarieven voor PMD. “Kostenneutraliteit door gescheiden inzameling hebben we nooit bereikt, maar we willen kostenstijgingen voor de burger zo veel mogelijk beperken.” Prins en Van Gelderen zetten dan ook in op de vernieuwde raamovereenkomst verpakkingen 2013-2022. Prins: “Momenteel krijgen we nog niet de helft aan tarieven van wat we ooit gedacht hadden voor PMD. Het subsidiebedrag is aardig gedaald de afgelopen jaren, de kosten voor vervoer, uitsorteren en afleveren stijgen juist sterk. Momenteel kost PMD ons meer dan het verbranden van restafval.” Van Gelderen hoopt dat betere afspraken worden gemaakt over wat wel en wat niet bij het PMD-afval mag, vooral dat niet-verpakkingen van plastic er bij mogen. “Het is aan burgers bijna niet uit te leggen waarom plastic verpakkingsmateriaal wel bij het PMDafval mag en bijvoorbeeld plastic bordjes of bestek van hetzelfde materiaal niet.”

GRAM #10 december2019 | 7

DANKZIJ LOKALE ENERGIEPROJECTEN VAN HET AARDGAS AF Eten koken op het gas uit de poep van je buren en douchen met water dat is verwarmd met groen gas uit je eigen etensresten. Op diverse plekken in Nederland zijn plannen om te experimenteren met lokale vergisters die gas uit rioolslib kunnen halen en die worden gevoed met onder meer groente-, fruit- en etensresten (gfe). Een revolutie binnen de energietransitie, zo lijkt het. Maar het bewijs moet eerst geleverd worden. TEKST: SANDER WAGEMAN

BEELD: MARCO VAN MIDDELKOOP, HOLLANDSE HOOGTE

n het Groningse Pekela zijn er vergevorderde plannen om op lokaal niveau groen gas te produceren met behulp van een hogedrukvergister die bedacht is door technologieleverancier Bareau uit Heerenveen. Geen overbodige luxe overigens, want de Pekelaars voeren de ranglijst van minst duurzame gemeenten aan, zo viel onlangs te lezen in vakblad Binnenlands Bestuur.

8 | GRAM #10 december 2019

PEKELA DUURZAAM Het project in Pekela maakt gebruikt van het innovatieve systeem Autogenerative High Pressure Digestion. Een vergister haalt groen gas uit rioolslib aangevuld met varkensmest, etensresten van de aangesloten huishoudens en met alles wat overblijft bij de maaltijdservice van zorgorganisatie Oosterlengte in Oude Pekela. De productie wordt ook aangevuld met CO2 van een lokale steenfa-

briek waardoor de opbrengst hoger is. Coen Oosterveld van initiatiefgroep Pekela Duurzaam: “Als het goed is kunnen we op deze manier straks jaarlijks 800.000 m3 groen gas produceren. Dat zou in combinatie met andere energiebesparende maatregelen zoals een warmtepomp en twaalf zonnepanelen, de zogenoemde Quick Fit, voldoende moeten zijn om de 600 woningen in Boven Pekela en Doorsnee van het aardgas af te krijgen.” SUBSIDIE Vorig jaar kreeg de proef in Pekela, inmiddels omgedoopt tot Pekela geeft gas, de benodigde miljoenen uit Den Haag om daadwerkelijk aan de slag te kunnen. Er zijn inmiddels enkele drukbezochte bewonersbijeenkomsten geweest voor de 600 huishoudens die binnen het proefgebied wonen en volgens Oosterveld was de animo was erg groot. En dat is belangrijk, want er is een flinke investering nodig om de installatie aan het werk te krijgen. Op basis van een maatwerkadvies kunnen de deelnemers een bijdrage krijgen tot maximaal € 4000,- De totale investering per woning moet in 8 jaar terugverdiend zijn volgens de initiatiefnemers. Ook is er een energielening beschikbaar voor wie de investering niet uit eigen zak kan betalen. Oosterveld is blij dat er in zijn gemeente nu eindelijk echt werk wordt gemaakt van de energietransitie. De voormalig GroenLinks-wethouder is helder: “We zijn als initiatiefgroep erg actief en de gemeente werkt ook hard aan de verduurzaming. Ik ben er van overtuigd dat we van het slechtste jongetje van de klas straks de voorbeeldige leerling worden waar iedereen bij wil afkijken.” In het Amsterdamse Gaasperdam kijken ze nu al met grote interesse naar de ontwikkelingen in het hoge noorden. Dr. Anne Stijkel, geen vreemde als het gaat om duurzaamheidsinitiatieven, is de aanjager en coördinator van het project Gaasperdam GroenGas/ QuickFit. “We waren op zoek naar een manier om de buurt te verduurzamen zonder dat het te duur zou worden”, legt ze uit. “Hier wonen mensen uit de middenklasse, maar ook met een laag inkomen. Het moest geen plan voor de happy few worden en we willen ook niet aan klimaatarmoede ten onder gaan. En omdat de jarentachtig woningen in Gaasperdam beter zijn dan de zeer slecht geïsoleerde jarenzestig woningen, maar slechter dan de modernere huizen die vanaf de jaren negentig gebouwd zijn, moesten we op zoek naar iets dat bij ons paste. Voor Warmtenet is voor de laagbouw (5000 van de 13.000 woningen) geen goede business case en voor All Electric zijn de huizen te slecht. Toen ik van het project in Boven Pekela hoorde dacht ik meteen: dat is perfect.” ENORM POTENTIEEL De betaalbaarheid van de maatregelen is een belangrijk onderdeel van het slagingspercentage, zo schetst Stijkel. “Boven Pekela kreeg 4 miljoen euro aan Rijkssubsidie, dat zou ons met eenzelfde project niet opnieuw gaan lukken. Maar wij hebben wel een grotere schaal. Als het voor 600 woningen kan, dan is het wellicht ook mogelijk om het voor 13.000 huishoudens rendabel te maken zonder de miljoenen van het Rijk.” Net als in Pekela is de opbrengst uit de hogedrukvergister niet voldoende om volledig aardgasvrij te zijn. “Dat levert ongeveer 50 procent op, de andere helft willen we besparen door andere maatregelen zoals het gebruik van een warmtepomp, zonnepanelen en isolatie. Overigens is het nog altijd de vraag of we daadwerkelijk het rendement uit de vergistingsinstallatie halen

die er wordt beloofd. We laten daar momenteel onderzoek door een derde partij naar doen.” Zelfs als het rendement van 50 procent onrealistisch blijkt, wil Stijkel blijven inzetten op de lokale productie van groen gas. “Het mooie is namelijk dat iedereen aandeelhouder is. Iedereen draagt met zijn eigen poep bij. En als het lukt om GFE te scheiden, dan ook daarmee. We kunnen wat dat betreft desnoods gebruik maken van de GFE van bewoners in wijken om ons heen.” Wat Stijkel betreft zouden de rioolbelasting en de afvalstoffenheffing dan omlaag kunnen. Volgens de Biogas Branche Organisatie (BBO) heeft de ontwikkeling met hogedruk vergisters die werken op onder meer gfe en rioolslib een enorm potentieel. Ton Voncken van de BBO denkt dat de energietransitie valt of staat bij lokale initiatieven aan de ene kant en innovatieve techniek aan de andere. “In theorie is dit een fantastische ontwikkeling. Maar de ervaringen uit de praktijk zullen moeten bewijzen of het ook echt zo goed werkt. Tot nu toe is vergisting een bewezen techniek. Maar het is nog lastig om uit de natte stromen voldoende gas te halen. Met hogedruk vergassing zou je nieuwe stromen kunnen toevoegen en meer gas produceren. Dat is natuurlijk een enorme sprong vooruit. We kijken daarom ook met veel interesse naar de pilots die lopen.”

Bareau, een technologieleverancier uit Heerenveen die zich heeft gespecialiseerd in de productie van groen gas, staat op de drempel om een nieuwe, veelbelovende techniek toe te passen. Op onder meer Ameland moet op korte termijn de zogeheten APHD-technologie in gebruik worden genomen. De technologie maakt het mogelijk om groen gas te produceren uit rioolwater en organisch keukenafval. AHPD, wat staat voor Autogenerative High Pressure Digestion, is anders dan reguliere vergistingstechnieken, omdat er met een hogere temperatuur (40 graden Celcius) en onder hogere druk (20 bar) wordt gewerkt. Groot voordeel is dat de opbrengst zeer zuiver gas is dat direct het reguliere aardgasnet in kan worden geïnjecteerd. De techniek kan worden gezien als een voorgeschakelde plugin voor een waterzuiveringsinstallaties. Op een relatief eenvoudige manier haalt het organisch materiaal uit het rioolwater waardoor de zuivering an sich een stuk minder energie kost. Verder wordt de vergister ‘gevoed’ met bijvoorbeeld keukenafval van omwonenden. Maar dat kan ook met bijvoorbeeld varkensmest. Volgens Bareau levert het een besparing van 70 tot 80 procent CO2 uitstoot voor de zuiveringsinstallatie op. De techniek is toe te passen voor huishoudens door het gebruik van rioolslib en gfe en zou daardoor geschikt zijn voor wijken en steden. Er is inmiddels veel interesse in AHPD, maar de praktijk moet uitwijzen of de techniek daadwerkelijk alle gewenste voordelen oplevert. Grote vraag daarbij is ook in hoeverre de prijs van groen gas via AHPD voldoende concurrerend is met alternatieven. De installatie is op dit moment behoorlijk duur. Op Ameland wordt gebruik gemaakt van flinke bijdrages van GasTerra, NAM, ASN Bank en het Waddenfonds.

GRAM #10 december2019 | 9

[Advertorial]

WASTE VISION:

EFFECTIEVE DISTRIBUTIE VAN MINICONTAINERS Waste Vision is overtuigd van de kracht van een dienstverlening die nauw aansluit op de wensen en behoeften van de opdrachtgever. Ook bij de distributie van minicontainers speelt deze service een belangrijke rol. Door het hele proces van A tot Z te begeleiden, wordt een totaaloplossing geboden die zowel voor als na het project ondersteuning biedt. Ontzorgen is het sleutelwoord. ONTZORGEN MET EEN TOTAALOPLOSSING Het op een zo effectieve wijze uitzetten en innemen van minicontainers is iets wat veel aandacht en toewijding vergt, dat besef is bij Waste Vision aanwezig. Dit hele proces doorlopen is één, het op een

zo prettig mogelijke wijze organiseren is een tweede. Vaak komt er meer bij kijken dan in eerste instantie wordt gedacht. Containers bestickeren en chippen, uitzetten en innemen, maar ook randzaken als het verzorgen van een callcenter, (informatie)mailings en (volume)enquêtes: allemaal acties die de revue (kunnen) passeren. Juist omdat het organiseren

van dit alles een hoop tijd en moeite kan kosten, biedt Waste Vision de mogelijkheid om voor een totaaloplossing te kiezen. Door goed af te stemmen met de verlangens van de opdrachtgever, ontstaat een dienstverlening op maat. EFFICIËNTE DISTRIBUTIE ZONDER OVERLAST De minicontainer speelt een belangrijke rol in de hedendaagse samenleving: dagelijks gebruik is eerder regel dan uitzondering. Het is dan ook een uitdaging om bij de distributie gebruikers zo min mogelijk te laten merken van een transitie: de overgang naar nieuwe containers moet goed en gepast verlopen zonder hinder voor bewoners. Mensen mogen niet zon-

der minicontainer komen te zitten, maar dubbele containers voor de deur zijn eveneens onwenselijk. Waste Vision stemt het distribueren dan ook af op de plaatselijke afvalinzameling: ‘oude’ containers worden ogenblikkelijk nadat de vuilniswagen langs is geweest ingenomen en afgevoerd. Direct hierop

aansluitend worden de nieuwe minicontainers bij de gebruiker afgeleverd. In het verlengde van het beperken van eventuele hinder, hanteert Waste Vision een eigen werkwijze die rekening houdt met omwonenden. De minicontainers worden op een centrale plek vlakbij de distributielocatie verzameld en geassembleerd, gestickerd en gechipt, zodat op straat zo min mogelijk werkzaamheden verricht hoeven te worden. Door het gebruik van lichte – en daarmee kleine en wendbare – voertuigen wordt overlast in de buurt zoveel mogelijk beperkt en is het mogelijk om de minicontainers overal aan de deur af te leveren. Bij controlerondes en de ‘lichtere’ werkzaamheden worden zelfs elektrische fietsen ingezet,

waardoor niet alleen het ongemak wordt ingedamd, maar tevens een bijdrage wordt geleverd aan een duurzame bedrijfsvoering. De geringe afstand tot de centrale locatie maakt het distribueren een snel en efficiënt proces, waardoor Waste Vision niet alleen de opdrachtgever, maar ook de gebruikers van de minicontainer kan ontzorgen.

WILT U MEER WETEN? WWW.WASTEVISION.COM

DUURZAAM GEMEENTELIJK WAGENPARK ROTTERDAM NOG EEN ZOEKTOCHT

EMISSIEVRIJ IN 2030, MAAR HOE? Rotterdam wil binnen tien jaar een emissievrij wagenpark hebben. Een ambitie die gemeentelijk bedrijfsonderdeel Vervoer & Materieel stapsgewijs wil realiseren, en vooral nog een zoektocht is met veel experimenten. De gemeentelijke wagenparkbeheerder aan het woord. “Niemand wil door-dieselen.” TEKST: PIETER VAN DEN BRAND

uiten op het terrein van thuisbasis Kleinpolderplein staat een glimmende witte auto, speels bespoten met vrolijke waterstofmoleculen. “Daar hebben we er twee van”, vertelt manager Peter Erkens van het bedrijfsonderdeel Vervoer & Materieel van de gemeente Rotterdam. “Het andere voertuig is neutraal uitgevoerd”, wijst hij op de lichtblauwe identieke auto ernaast. Waar we stilletjes op gehoopt hadden was de nieuwe elektrische inzamelwagen te zien, maar die rijdt op dit moment zijn route, legt Erkens uit. Wel laat hij trots de enorme laadpaal (100 kilowatt) op het terrein zien, om de nieuwe generatie vrachtwagens op te laden. Sinds mei van dit jaar rijdt er door het noordelijk deel van de Maasstad een volledig goudkleurige vuilniswagen, prominent met het woord ‘Goudtransport’ aan beide zijkanten gesierd. Het doel is duidelijk: Rotterdammers duidelijk maken dat afval geen afval is maar een bron van grondstoffen. Met andere woorden: afval is goud, dus dat gooi je niet zomaar weg. In hetzelfde deel van de stad zijn twee milieuparken heel toepasselijk omgedoopt tot ‘goudmijnen’.

De Rotterdam Circulair-campagne met het motto ‘Van zooi naar mooi’ is niet het enige wapen in de strijd voor een schone en duurzame gemeente. Met het programma Schone Lucht werkt Rotterdam aan een stad, waarin in 2030 de CO2-uitstoot is gehalveerd (tegenover 1990). In dat jaar moe-

BEELD: JAN VAN DER PLOEG E.A.

ten alle eigen gemeentelijke voertuigen emissievrij zijn, dus geen uitlaatgassen meer uitstoten en ook veel stiller zijn dan de huidige vloot. De gouden vuilnisauto is volledig elektrisch, naast twee hybride versies. De volgende loot aan het duurzame gemeentelijke wagenpark is in aantocht. Begin 2020 krijgt Rotterdam van VDL Translift de eerste elektrische kraanauto geleverd, die ondergrondse afvalcontainers gaat legen. AMBITIE Bedrijfsonderdeel Vervoer & Materieel staat bij de gemeente nadrukkelijk aan de lat om de ambitie van een emissievrij wagenpark met zo’n 1500 voertuigen te realiseren. Het bedrijfsonderdeel is zelf ook vernieuwd. De oude naam Roteb Lease voldeed niet meer en is in oktober geschrapt. “De naam Vervoer & Materieel geeft veel beter aan wat we doen”, legt Erkens uit. “We zijn geen leasebedrijf. Daar ligt niet de kern. Onze positie is ook veranderd. We hoeven niet langer de markt te veroveren. In feite zijn we een mobiliteitsadviseur geworden. We doen bijvoorbeeld NS-abonnementen en fietsen, om mobiliteit op maat te bieden. Niet alleen beheren we de voertuigen van onze eigen gemeente maar ook die van omliggende gemeenten. En we onderhouden voertuigen die niet ons eigendom zijn, zoals de brandweerwagens van de veiligheidsregio. We hebben de modernste werkplaatsen voor onderhoud, keuring en schadeherstel. Daar repareren we ook afvalcontainers.

Yvonne Leegerstee en Peter Erkens van bedrijfsonderdeel Vervoer & Materieel gemeente Rotterdam. Van alle containers die we onder handen hebben genomen, is de levensduur met de helft verlengd. Dat scheelt weer in de aanschaf van nieuwe afvalbakken.” Het verduurzamen van een wagenpark is een kwestie van een lange adem, zegt adviseur Yvonne Legerstee, bij Vervoer & Materieel belast met het deelprogramma Emissieloos Wagenpark. De elektrische en de twee hybride gouden vuilniswagens zijn de eerste voertuigen van in totaal zo’n

GRAM #10 december2019 | 11

Acht miljoen oude autobanden inzamelen per jaar... …dat zijn alle ingeleverde gebruikte personenwagenbanden in Nederland …dat is gelijk aan de oppervlakte van 400 voetbalvelden

…op milieuverantwoorde wijze verwerkt …dit levert 32 miljoen kilo hoogwaardige grondstoffen …dit betekent bijna 60.000 ton minder CO2-uitstoot …daarmee besparen we CO2 gelijk aan de emissie van 400 miljoen autokilometers (10.000 keer de aardbol rond) of de aanplant van 400.000 nieuwe bomen

RecyBEM wenst u fijne feestdagen en een voorspoedig ‘Oud voor Nieuw’ in 2020. Inzamelen oude banden. Voor een schoner milieu. Alle gebruikte autobanden worden in Nederland door RecyBEM ingezameld en op een milieuverantwoorde wijze verwerkt. RecyBEM is een initiatief van uw bandenleverancier. Het RecyBEM-systeem is door het ministerie van I&W algemeen verbindend verklaard (AVV). Hierdoor heeft RecyBEM kracht van wet.

www.bandenmilieu.nl

Oude banden, nieuw leven.

Met een volledig goudkleurige vuilniswagen voorzien van de tekst ‘Goudtransport’ maakt de gemeente Rotterdam aan inwoners duidelijk dat afval geen afval is, maar een bron van grondstoffen. Foto: Jan van der Ploeg 150 trucks, die op termijn emissieloos moeEXPERIMENT drie keer zo duur. “Het gaat om forse investen zijn. En dan zijn er nog de rioolkolkenDe personenauto’s op waterstof zijn overiteringen”, zegt Erkens. “Daar zit dus wel een zuigers en de veegmachines. Deze laatste gens nog maar een experiment. Dat geldt grens aan. En helaas kunnen wij als overcategorie is onlangs opnieuw aanbesteed. ook voor de elektrische kraanwagen om afheidsorganisatie geen beroep doen op de De mogelijkheid van emissieloos is hierin valcontainers te legen en de gouden huissubsidies die voor het bedrijfsleven gelden. expliciet meegenomen. Wat overigens vuiltruck. De elektrische inzamelwagen is Dat is nog wel een punt.” geldt voor elke nieuwe aanbesteding. “We zijn nog maar net Rotterdam kan deze opgave niet IN 2030 MOETEN ALLE EIGEN begonnen”, vertelt Legerstee. in haar eentje klaren, benadrukt “Waar het om draait is het Erkens. “We zoeken de samenwerGEMEENTELIJKE VOERTUIGEN EMISSIEVRIJ vinden van de juiste oplosking op met anderen. In de Metrosingen. Dat is een zoektocht, poolregio hebben we ‘groene’ moZIJN, DUS GEEN UITLAATGASSEN MEER want we willen niets uitsluibiliteit stevig op de agenda gezet. ten. Voor de lichte voertuiIn dit verband loopt er een proefUITSTOTEN EN OOK VEEL STILLER ZIJN DAN gen is batterij-elektrisch een project met vijf gemeentelijke veelbelovende optie, voor de wagenparkbeheerders waarin we DE HUIDIGE VLOOT. zware wagens is dat mogelijk kennis delen en elkaars behoefwaterstof-elektrisch. We zulten ophalen. Als grote gemeente len een adaptief beleid moebrengen we veel kennis en erten voeren en veel uit moeten proberen. door leverancier EMOSS omgebouwd van varing mee, maar we willen niet de koers Veel evaluaties zijn nodig. Op basis daardiesel naar elektrisch, en is geen standaard bepalen. We willen het samen doen. Niet van gaan we de plannen jaarlijks bijstellen.” product. Met een volle batterij kan de zware elke gemeente is even ver. De een is er nog Vervoer & Materieel heeft drie stappen voor wagen zo’n 170 kilometer rijden. “Ook voor amper mee bezig, waar de ander concrete de realisatie van het schone wagenpark de inzameling zelf zijn er allerlei gevolgen”, doelen heeft. Wel is duidelijk dat niemand voor ogen: alle personenwagens emissielicht Erkens toe. “Het volume in deze wagen wil door-dieselen. Samen kunnen we kenloos in 2023, de voertuigen onder de 2,5 ton is kleiner en zullen we tijdens de route op nis en nieuwe inzichten delen. Uiteindein 2025 en de zware wagens in 2030. Hierbij moeten laden. In dat opzicht moeten we lijk zal ieder van ons terug moeten naar de is ook gekeken naar onder meer kosten en eveneens nog veel leren.” Wezenlijk zijn de eigen gemeentelijke achterban. De goede afschrijvingstermijnen. Rotterdam heeft meerkosten, stellen Erkens en Legerstee. intenties zijn er. Daar begint het mee. Het nu 195 elektrische personenauto’s en 220 De gouden elektrische vuilniswagen kost belangrijkst is dat we aan de slag zijn. Dat hybride voertuigen rondrijden (op een tohet dubbele van een fossiel inzamelvoergeldt ook voor de leveranciers. De vrijblijtaal van 500 personenwagens). tuig. De elektrische kraanauto van VDL is vendheid is eraf.”

GRAM #10 december2019 | 13

HUPPELEND NAAR DE PRULLENBAK Afvalscheiding is kinderspel. Met deze leus als thema bedacht Circulus-Berkel, in opdracht van de gemeente Deventer, iets creatiefs. In de binnenstad van Deventer staan sinds kort prullenbakken met hinkelperken of doolhoven erom heen. De actie dient om gescheiden inzameling in de openbare ruimte te introduceren en te motiveren.

TEKST: HETTY DEKKERS. BEELD: YKE REUSSINK

“D

e gemeente wil mensen de gelegenheid bieden om buitenshuis hetzelfde te doen als wat ze thuis gewend zijn”, licht communicatieadviseur Friederike Kleijn van Circulus-Berkel toe. “Daarom stappen we over op duo-prullenbakken, één voor restafval en één voor pmd.” De dubbele prullenbakken staan inmiddels overal in het centrum van Deventer, enkele bakken zijn aangekleed met een speels hinkelperk of doolhof. Donderdag 21 november werden ze officieel in gebruik genomen, door basisschoolkinderen die een estafettespel uitvoerden. De actie is volgens Kleijn een goed voorbeeld van nudging. “Door het leuk en speels te maken, probeer je mensen uit te nodigen tot het juiste gedrag. Dat ondersteunen we met communicatie. Zo stuurden we een kaartje naar de bewoners en maakten we een flyer voor winkeliers. Op de inzamelwagen komt elke maand een sticker met het behaalde resultaat: ‘Dit wagentje heeft deze maand x volle laadbakken pmd afgevoerd voor recycling’. Dit soort feedback kunnen mensen waarderen. Al met al hopen we op deze manier meer gescheiden afval in te zamelen in de openbare ruimte.” De hinkelperken en doolhoven die mensen naar de dubbele prullenbakken moeten leiden, zijn op het trottoir geschilderd met

De dubbele prullenbakken met hinkelperk of doolhof erom heen zijn vorige maand in gebruik genomen. sjablonen. “De verf is tijdelijk”, aldus Kleijn. “Na enige weken of maanden is het patroon verdwenen. Afhankelijk van het succes gaan we bekijken of we hiermee doorgaan. Misschien zelfs met slijtvaste verf.”

Voor

1_4_li_GRAM_190x62-C.indd 1

14 | GRAM #10 december 2019

21-9000-0287-01 Gram 2019 april

14-03-19 15:27

EERSTE NATIONALE RECYCLEWEEK GROOT SUCCES In de week van 14 tot 21 oktober vond de eerste Nationale Recycleweek plaats. Tijdens deze week is na een aftrap via een vlog van de staatssecretaris door producenten, detailhandel, installateurs, kringloopbedrijven en natuurlijk gemeenten extra aandacht besteed aan de inzameling van kapotte apparaten en lampen, ook wel e-waste genoemd. Uit onderzoek blijkt zelfs dat 45% van de Nederlanders bekend is met de Nationale Recycleweek TEKST: ILSE VAN DER GRIFT

n de maanden voorafgaand aan de Recycleweek is gewerkt aan de bekendheid van het beeldmerk Heel Holland Recyclet in opmaat naar de Recycleweek. Op de website met deze naam is voor iedereen te vinden waar grote, kleine of professionele apparaten ingeleverd kunnen worden. Dus niet alleen waar de gemeentelijke inzamelpunten zijn, maar ook bij welke winkels en bij welke bezorgers apparaten ingeleverd kunnen worden. Inmiddels is er het afgelopen jaar een landelijk dekkend inzamelnetwerk van 10.000 inzamelpunten voor kleine apparaten gerealiseerd. MEDIACAMPAGNE Tijdens de Nationale Recycleweek is door middel van radiospotjes, billboards langs de snelweg en berichten op social media een uitgebreide media-campagne gevoerd. En met succes, want uit onderzoek door Motivaction is gebleken dat 45% van de Nederlanders bekend is met de Nationale Recycleweek. Ook gemeenten hebben veelvuldig gebruik gemaakt van de ontwikkelde communicatiekit om de inzameling van e-waste tijdens de actieweek extra onder de aandacht te brengen. Ook de NVRD heeft de Nationale Recycleweek actief ondersteund. Niet alleen is er in 2019 regelmatig aandacht besteed aan de inzameling van apparaten, daarnaast is er meegewerkt aan het ontsluiten van de gemeentelijke inzamelpunten via Heel Holland Recyclet en zijn verschil-

Hoeveel e-waste heb jij in huis? En wat breng je weg?

Alles met een stekker of batterij is een apparaat. Hoeveel apparaten, lampen en armaturen (omhulsel van een lamp) heb jij in huis die kapot zijn of die je niet meer gebruikt? Kijk op heelhollandrecyclet.nl voor een e-waste inleverpunt in de buurt.

BEELD: WECYCLE

lende middelen uit de communicatiekit van Iedereen Recyclet gebruikt om de inzameling van e-waste onder de aandacht te brengen. Speciale NVRD-actie in die week was de oproep in lokale en regionale bladen om het Recyclehuis in te vullen om bewustwording te creëren over het aantal apparaten dat mensen in huis hebben en niet meer gebruiken. Daarnaast heeft de NVRD in de Recycleweek in samenwerking met ROVA en de gemeente Zwolle een inzamelactie bij de grip-wagen ondersteund. De grip-wagen is een mobiel inzamelpunt in de wijk waar inwoners kleine hoeveelheden grof huisvuil, waaronder e-waste, kunnen brengen naar een centraal punt in de wijk. Een artikel over de grip-wagen en de resultaten die daarmee geboekt worden, worden in de volgende GRAM gepresenteerd. VERBETERPUNTEN Ook is er nog een aantal verbeterpunten geconstateerd. Zo blijkt uit het onderzoek van Motivaction dat, hoewel de meeste consumenten hun e-waste op de juiste wijze afdankt, nog 16% van de respondenten hun kleine apparaten en lampen bij het restafval gooit. En dat 9% hun grote elektrische apparaten bij het grof vuil aanbiedt. Daarom is blijvende aandacht voor deze waardevolle afvalstroom gewenst. Of e-waste hiervoor de juiste term is, is nog de vraag; slechts 15% van de respondenten geeft aan te weten wat dat is. Een ander verbeterpunt is het bereiken van de doelgroep jongeren. Veel jongeren hebben hebben geen auto, luisteren nauwelijks naar de radio en lezen geen lokale bladen. Daardoor is het bereik van de campagne minder geweest. Een eventueel vervolg zal voor maatwerk voor deze doelgroep moeten zorgen.

Heel Holland

Recyclehuis!

VERVOLG 4 9

8 5

6 13

16 17

22 13

8 2

25 22

E-waste checklist 1. Tuinverlichting .....x

- TV .....x

14. Keukenapparatuur

19. Huishoudelijke apparaten .....x

2. Vijverpomp .....x

- Radio .....x

- Mixer .....x

3. Elektrisch tuingereedschap

- Magnetron .....x

21. Zonnepanelen .....x

22. Elektrisch speelgoed .....x

- Bladblazer .....x

9. Centrale ventilator .....x

- Heggenschaar .....x

10. Zonnebank .....x

11. CV-ketel .....x

4. TL-buis .....x

12. Rookmelder .....x

5. Feestverlichting .....x

13. Kleine elektrische apparaten

15. Armaturen - TL-balk .....x

20. Elektrisch gereedschap .....x

23. Beveiligings apparaten .....x 24. (Elektrische) auto .....x

- Schemerlamp .....x

25. (Elektrische) ﬁets .....x

26. (Elektrische) scooter .....x

6. Airconditioning .....x

- Weegschaal .....x

16. ICT apparaten .....x

7. Elektrisch muziekinstrument .....x

- Föhn .....x

17. Cartridges .....x

8. Consumentenelektronica

18. Spaarlampen .....x

De verschillende samenwerkende partijen kijken met tevredenheid terug op de Nationale Recycleweek. Maar om de bekendheid met de inzamelpunten en met het belang van de recycling van e-waste blijvend onder de aandacht te brengen, moet er een vervolg komen. Hoe dit er uit gaat zien, is nog niet bekend maar in ieder geval blijft een overzicht van de inzamelpunten beschikbaar via de website heelhollandrecyclet. nl. En dat geldt ook voor de communicatiemiddelen via iedereenrecyclet/communicatiekit.nl. Uiteraard wordt ook gekeken of er een tweede Nationale Recycleweek komt. U wordt hierover uiteraard via de NVRDnieuwsbrief geïnformeerd.

GRAM #10 december2019 | 15

www.bollegraaf.com • info@bollegraaf.com

Voor overzicht en inzicht in uw projecten en planning rond Beheer Openbare Ruimte Groene software geïntegreerd in uw ICT-landschap Centraal financieel / HRM

BOR-Vision

Overige afdelingen

Beheersoftware

Digitale kaart

Tel. +31 (0)172 23 54 44 | www.bor-vision.nl 1_2_li_GRAM_190x130-b.indd 1

28-11-2019 10:40

JA/JA-STICKER RECHTMATIG INGEVOERD 012313425het gerechtshof Amsterdam, in hoger 67679 beroep, 440 44 2 dat de Amsterdamse Begin september oordeelde

Ja/Ja-sticker mag blijven. Met deze sticker geven inwoners van de hoofdstad aan dat ze ongeadresseerd reclamedrukwerk willen ontvangen. Inwoners die geen sticker plakken, willen dit niet. Bij MKB-Nederland en bij de verspreiders van reclamefolders leidde de uitspraak van het gerechtshof tot zorgen.

TEKST: ANS AERTS

msterdam voerde de Ja/ Ja-sticker per 1 januari 2018 in. Het bestaande systeem, waarbij inwoners een sticker plakken als ze gĂŠĂŠn reclamefolders willen ontvangen, werd hiermee omgedraaid. Inwoners kregen voortaan geen dam echter, in hoger beroep, in het gelijk. De reclamedrukwerk meer, tenzij ze er via de Ja/ voor huis-aan-huisbladen in te voeren. Van Ja/Ja-sticker mag dus blijven. Andere geJa-sticker om vroegen. â&#x20AC;&#x153;Het doel is het tegenden Bosch: â&#x20AC;&#x153;Daar zijn wij fel op tegen want meenten waaronder Den Haag, Zaandam en gaan van papierverspilling. De praktijk was juist de kleine ondernemers zoals bakkers en Utrecht willen het voorbeeld van Amsterdam dat veel mensen wel een Nee/Nee of Nee/Jaslagers, zijn voor hun advertentiemogelijkgaan volgen. Ramona van den Bosch, secresticker wilden plakken maar er niet toe kwaheden afhankelijk van deze bladen.â&#x20AC;? taris bij MKB-Nederland maakt zich zorgen men en daardoor, tegen hun zin, reclamefolPLATFORM en vindt dat het belang van de ondernemers ders ontvingenâ&#x20AC;?, vertelt Natascha Spanbroek, onvoldoende is meegewogen. â&#x20AC;&#x153;Folders zijn beleidsadviseur Afval en Grondstoffen en De partijen die de rechtszaak tegen de geeen belangrijk advertentiekanaal voor MKBCirculaire Economie bij de gemeente Ammeente Amsterdam aanspanden, vrezen ondernemers. Het enige alternatief is online sterdam. van verschillende 9 9 6 9 7 7 7 9 ! 9 " $ 7 %& ' 9 () *'+,*- 2 dat 67679 er 4een 40 lappendeken adverteren via Facebook of Google, maar dat regimes voor de verspreiding van folders in is duur en daarmee bereiken ondernemers De invoering van de Ja/Ja-sticker werpt zijn Nederland gaat ontstaan. Ze benaderden de niet altijd de juiste doelgroep.â&#x20AC;? vruchten af, volgens Spanbroek. Uit onderVNG met het verzoek om hierin samen te zoek van de gemeente Amsterdam bleek dat werken. Mark van Waas, senior beleidsadviEr zijn alternatieve oplossingen mogelijk, twee maanden na de invoering, 93 procent seur bij de VNG: â&#x20AC;&#x153;Het is de vraag of een lanvolgens haar, zodat folders terecht komen van de ondervraagde Amsterdammers op de delijke, uniforme aanpak mogelijk is omdat bij de mensen die dat willen. Zo kan meer hoogte was van het bestaan van de sticker. gemeenten hun eigen beleid bepalen.â&#x20AC;? Van worden geĂŻnvesteerd in de promotie van de Na ruim een half jaar was op 19 procent van Waas merkt dat sinds de uitspraak in hoger Nee/Nee- en Nee/Ja-sticker. Ook pleit ze voor de brievenbussen een Ja/Ja-sticker geplakt. beroep ook een grote groep middelgrote en een fijnmaziger verspreidingssysteem. In VĂłĂłr de invoering werd op 49 procent van de kleinere gemeenten interesse heeft in de Ja/ plaats van vraaggestuurde folderpakketten adressen ongeadresseerd reclamedrukwerk Ja-sticker. Gemeenten vragen hiervoor de valt er dan een gepersonaliseerd aanbod van bezorgd. Ook belanden er minder folders in VNG om advies en ondersteuning. â&#x20AC;&#x153;We schrijfolders bij huishoudens die dat willen, in de het restafval. Met de invoering van het nieuven niet voor wat gemeenten moeten doen bus. â&#x20AC;&#x153;Daar verwachten we de komende jaren we systeem wordt jaarlijks 33 kilo papier, per maar faciliteren ze wel. Zo gaan we aan de flink vooruitgang in te boeken. Het bedrijfslehuishouden, bespaard. slag met een Q&A-lijst, bieden een platform ven wil bovendien meer gebruik gaan maken en brengen gemeenten met elkaar in conALTERNATIEVE OPLOSSINGEN van digitale folders, maar de consument is tact om informatie uit te wisselen.â&#x20AC;? Van Waas daar nog niet klaar voor.â&#x20AC;? Met name de grote Niet iedereen was blij met het nieuwe sticheeft begrip voor de zorgen van de verspreiwinkelketens zijn nog afhankelijk van adverkersysteem. De KVGO (ondernemers in de dingsbranche. Of de samenwerking echt van teren via papieren folders, volgens Van den communicatiebranche), MailDB (folderbrande grond komt, is nog de vraag. â&#x20AC;&#x153;Op dit moBosch. â&#x20AC;&#x153;Onderzoek toont aan dat bijna een chevereniging) en folderverspreider Spotta ment is bekend dat de partijen die de rechtsderde van de retailomzet van deze winkels daagden de gemeente Amsterdam voor de zaak hadden aangespannen in cassatie gaan direct is gekoppeld aan de verspreiding van rechter. Ze waren van mening dat het invoetegen het hoger beroep van het gerechtshof ongeadresseerde reclamefolders.â&#x20AC;? De geren van de Ja/Ja-sticker onrechtmatig was. Amsterdam. Nu ze dit doen, hebben we een meente Utrecht overweegt de Ja/Ja-sticker Begin september dit jaar stelde het Amsterander gesprek met elkaar.â&#x20AC;? niet alleen voor reclamedrukwerk, maar ook damse gerechtshof de gemeente Amster-

GRAM #10 december2019 | 17

2 2

INTERVIEW MET WUR-ONDERZOEKER DR. ULPHARD THODEN VAN VELZEN OVER KUNSTSTOF VERPAKKINGEN Eerst het goede nieuws. "Er wordt meer kunststof verpakkingsafval ingezameld dan ooit. Er wordt gezocht naar mogelijkheden om dit secundair materiaal zo hoogwaardig mogelijk in te zetten. Veel bedrijven zijn bezig met design for recycling, maar helaas is het effect ervan nog nauwelijks zichtbaar. Toch is de industrie in 2018 definitief wakker geworden. Brandowners willen recyclaat terughebben om in nieuwe verpakkingen te verwerken. Er zullen dus steeds meer verpakkingen komen die uit eenduidiger materialen bestaan waardoor recycling wordt bevorderd."

TEKST: RENÉ DIDDE

it zijn belangrijke ontwikkelingen die Ulphard Thoden van Velzen van Wageningen University & Research signaleert na het verschijnen van een studie in het najaar van 2017. Daarin concludeerden de Wageningse onderzoekers in een onderzoek in opdracht van de NVRD dat 28 procent van het verpakkingsafval slecht recyclebaar is. “We zien sindsdien kleine verschuivingen”, licht hij toe. “De hoeveelheid zwarte verpakkingen daalt iets, maar de hoeveelheid nog steeds niet grootschalig te verwerken PET-trays stijgt enigszins, dus netto schiet het niet veel op”, aldus Thoden van Velzen. In een nieuw onderzoek naar de plastic afvalstromen in 2017 signaleren de Wageningse wetenschappers nu dat er met 254 kiloton PMD (plastic, metaal en drankenkartons) kunststofverpakkingsafval weliswaar veel meer wordt ingezameld dan de 129 kton kunststof verpakkingsafval in 2014, het ijkpunt waarop de vorige studie was gebaseerd. “We constateren echter helaas ook dat er 51 kiloton meer verpakkingsafval moet worden afgekeurd”, aldus Thoden van Velzen. “Het ingezamelde materiaal is in 2017 sterker vervuild dan hetzelfde materiaal in 2014 was. Dus moet er meer afval uit worden verwijderd (zowel afgekeurd PMD als sorteerrest) om de kwaliteit van de gerecyclede kunststof niet te laten dalen.”

18 | GRAM #10 december 2019

gens de VANG-doelstellingen de hoeveelheid restafval te halveren, onder meer door mensen ervoor te laten betalen en het zelf te laten wegbrengen. Als reactie daarop stoppen sommige burgers restafval in de PMD-container die wel gratis wordt opgehaald. Soms bestaat veertig procent van de PMD-bak uit restafval! We horen op grond van steekproeven bij afvalverwerkers dat gft-containers op de bodem een laag restafval bevatten en daarboven gft-afval is gestort. We zien het zelfs in de papieren kartoncontainers en ook glasbakken zijn meer dan vroeger vervuild met restafval. Dus we zamelen wel steeds meer gft in, maar produceren daaruit minder compost en meer afval.”

DUS DE INSPANNINGEN VAN GEMEENTEN OM MEER PMD IN TE ZAMELEN EN TE SCHEIDEN WORDT MEER DAN TE NIET GEDAAN DOOR UITVAL VAN DAT GESCHEIDEN MATERIAAL. DAT IS EEN ONTLUISTERENDE CONCLUSIE. HOE KAN DAT? Thoden van Velzen: “Het antwoord ligt bij diezelfde gemeenten. De kwaliteit van de hoeveelheid gescheiden ingezameld materiaal in de grote steden in de Randstad blijft bedroevend. Het is vervuild met ander afval dat in de containers wordt gestort. Maar ook de kwaliteit van PMD in steden met de financiële sturing van omgekeerd inzamelen en andere diftar-achtige inzamelsystemen is regelmatig slecht. Dat komt sinds een jaar door de drang om vol-

WAAR IS JULLIE ONDERZOEK OP GEBASEERD? “We hebben de afvalstromen op meer dan 25 overslagstations en vijf sorteerinstallaties geanalyseerd en daaruit afgeleid hoeveel kunststofverpakkingsafval er moet zijn afgekeurd. Meer recente cijfers hebben we nog niet, maar uit informatie van afvalsorteerders blijkt dat de hoeveelheid afgekeurd PMD in 2018 en 2019 verder zal toenemen.” MAAR ER ZIJN VEEL GEMEENTEN MET INWONERS DIE NA AANVANKELIJKE PROTESTEN EN EEN KORTE PERIODE VAN GEWENNING AAN MINDER FREQUENT OPHALEN, ZELF WEGBRENGEN EN BETALEN VOOR RESTAFVAL HET DIFTAR-SYSTEEM

Foto: Hetty Dekkers OMARMEN. TOEN ‘DE DURE ZAK VAN voor moeten doen. Dat kan dus niet. Iederbeeld mensen met incontinentieproblemen BARENDRECHT’ WERD INGEVOERD, ZAG een moet minstens zijn nagels knippen.” of spierziekten.” JE EERST OOK ‘AFVALTOERISME’, MAAR DAARNA NOOIT MEER. WAT MOET ER GEBEUREN? “De kwaliteit van PMD-afval en andere geThoden van Velzen: “Dat klopt, maar het Gemeenten moeten stoppen met wat ik scheiden ingezamelde stromen (oud papier verschilt sterk van stad tot stad. Er zijn genoem een ‘anorexia-beleid’ van het afknij& karton, gft, glas en textiel) moet omhoog, meenten waar de bevolking goed meewerkt, pen op restafval. Er vindt de laatste twee jaar zoals al eerder is geconstateerd. De maximaar er zijn ook gemeenten waar het niet een overprikkeling op restafval plaats zonmale vervuilingsgraad van PMD moet van lukt. Wij spreken medewerkers 15 naar 10 procent. Nu is dat soms van de reinigingsdiensten en veertig procent. Gemeenten moeten plantsoenendiensten van remeer gaan handhaven en burgers in cente succesvolle voorbeeld“DE INZAMELSYSTEMEN MOETEN de straten met nulaanbieders aangemeenten als Horst aan de spreken en beboeten op hun afvalMaas, Winterswijk, SteenwijWORDEN VERSIMPELD. ER MOETEN gedrag. kerland, Reusel-de Mierde, en Gemeenten moeten bovendien ook relatief grote steden als COULANTE REGELINGEN KOMEN VOOR stoppen met denken dat inzameling Maastricht en de driehoek van plastic financieel waardevol is. Hengelo-Almelo-Enschede. MENSEN DIE BUITEN HUN SCHULD MET Een hardnekkig misverstand. Het Daar betalen de inwoners voor is waardeloos. Ja, ook PET. Er moet het restafval. Ambtenaren VEEL RESTAFVAL ZITTEN” geld bij. Je zamelt in en hergebruikt rapporteren daar meer afval om het milieu een dienst te bewijtussen de struiken. Overvolle zen. Dat is eerzaam.” prullenbakken in de openbare ruimte. In Maastricht groeit het aantal der dat de burgers daarin voldoende worden HOE MOET DIE CONTROLE EN HANDHAmuizen- en rattenplagen. Chauffeurs op de meegenomen. Burgers moeten beter worVING CONCREET PLAATSVINDEN? vuilniswagens zien hele straten waar nulden begeleid. De inzamelsystemen moeten “Enkele gemeenten hebben proeven geaanbieders wonen, mensen die het hele jaar worden versimpeld. Er moeten coulante daan om in ‘probleemstraten’ containers door geen restafval aanbieden omdat ze regelingen komen voor mensen die buiten vóór het ophalen om te keren op een platte ervoor moeten betalen of er te veel moeite hun schuld met veel restafval zitten, bijvoorboerenkar en de inhoud te analyseren .

GRAM #10 december2019 | 19

Daarmee kun je mensen aanspreken. Hun huisnummer staat op de container en die wordt soms afgekeurd met een rode sticker met symbolen als handjes en teksten als ‘deze container nemen we niet mee’. Ze vinden het niet leuk als ze tegen de lamp lopen. Ga te rade bij je chauffeurs. Zij weten vaak precies wie in welke straat nooit restafval inlevert. Een goed voorbeeld vind ik ook ACV, de afvalinzamelgroep voor onder andere Ede, Wageningen en Renkum. Zij laten het ingezamelde PMD op de vloer storten. Met een kraan haalt ACV lappen landbouwplastic, kamerplanten of andere vervuiling uit de afvalstroom. Door deze gerichte controle wordt daar nu nul procent afgekeurd. Een geweldig resultaat.” ZIJN ER BEHALVE HANDHAVING BIJ DE INZAMELING OP STRAAT EN CONTROLE OP DE STORTVLOER VAN HET OVERSLAGSTATION OOK NOG ANDERE INSTRUMENTEN OM DE KWALITEIT VAN HET PMD-AFVAL TE VERBETEREN? “Ik wil gemeenten adviseren om zich op de inzameling te concentreren en zich daar-

voor te laten vergoeden. Gemeenten moeten meer en zuiverder PMD inzamelen. We gaan de komende jaren veel pogingen zien om beter en anders te sorteren en te recyclen. Niet al die pogingen zullen lukken, maar goed, we willen wel vooruit, dus we moeten wel proberen. Daarbij worden echter wel financiële, technische en juridische risico’s gelopen. Persoonlijk vind ik dat meer geschikt voor durfkapitaal dan voor gemeenschapsgeld.” WELKE ROL IS ER VOOR DE VERPAKKENDE INDUSTRIE WEGGELEGD? “Natuurlijk moeten er eenvoudiger te recyclen verpakkingen komen. Het helpt dat we in 2019 in Nederland zijn begonnen met ‘ecomodulatie’. Dat is een knullig uit het Frans vertaald begrip, wat er op neer komt dat de gebruikers van verpakkingen die goed recyclebaar zijn, minder bijdragen aan het Afvalfonds dan bedrijven die slechte verpakkingen gebruiken. Ik schat dat intussen de helft van de bedrijven bestaat uit Unilever, Coca Cola, Friesland Campina en retailers als Albert Heijn die steeds ongeduldiger worden en springen om schoon recyclaat dat ze

kunnen inzetten in nieuwe verpakkingen. De andere helft bestaat uit vooral klein MKB dat zich met moeite staande houdt in sectoren als in folie verpakte groente, kaas en vlees. En de meeste hiervan lopen niet voorop in de innovatie richting beter recyclebare verpakkingen.” WAAR STAAN WE OVER VIJF JAAR? “Gemeenten en de hele verpakkingenketen zaten op de goede weg maar hebben vorig jaar de verkeerde afslag genomen. Ik hoop dat we binnen een paar jaar weer op de goede weg zijn. Ik denk ook dat ‘design for recycling’, mede gestimuleerd door ‘ecomodulatie’ een grotere vlucht neemt. Gemeenten die het goed aanpakken, moeten vooral doorgaan met bronscheiding waar het kan en gaan nascheiden waar de bronscheiding niet lukt. Mogelijk wordt chemische recycling belangrijk, bijvoorbeeld voor chipszakken, PET schalen, PS slagroombekers en vleeswarenverpakkingen. Daarbij ga je niet mechanisch scheiden maar de plastics in kleine stukken knippen of via pyrolyse omzetten in olie.”

Van Afvalkalender naar Website met Servicedesk

klantenservice

communicatie

inwoners

U wilt inwoners optimaal helpen bij alle vragen over afvalinzameling? Opzet biedt de meest veelzijdige oplossing voor al uw online communicatie. Van digitale afvalkalender tot complete website met servicebalie, apps en ondersteuning. Voor 24 opdrachtgevers, bedient Opzet ruim 3 miljoen huishoudens met innovatieve communicatieoplossingen voor online afvalinzameling. Complete servicebalies met online grofafvalmeldingen, pas-aanvragen, klachten of meldingen en containerswissels. We helpen u een complete corporate website te integreren met de kalender waardoor u één centraal communicatiemiddel heeft waar alle functies perfect samenkomen. Interesse? Neem contact op

opzet.nl 023 53 88 200 20 | GRAM #10 december 2019

1_2_li_GRAM_190x130-b.indd 1

28-11-2019 10:56

BENCHMARK HUISHOUDELIJK AFVAL

OP KOERS RICHTING DE 100 KG Steeds meer gemeenten wijzigen hun inzamelbeleid waarbij de focus komt te liggen op de grondstoffen in plaats van op restafval. Met succes! In de Benchmarkmark Huishoudelijk Afval zien we de afgelopen jaren een dalende trend in de hoeveelheid restafval. Als deze trend zich doorzet bereiken we in 2024 de VANG-doelstelling van maximaal 100 kg restafval per inwoner per jaar. TEKST: FOLKERT STARREVELD, CYCLUSMANAGEMENT

DIFTAR MET SERVICEDIFFERENTIATIE MEEST EFFECTIEF aarlijks voert de NVRD in samenwerking met Rijkswaterstaat en CyclusManagement de Benchmark HuishouIn de benchmark huishoudelijk afval gaat het niet primair om het delijk Afval uit. Naast de afvalscheidingscijfers worden aanwijzen van de best presterende gemeenten en inzamelbedrijook de kosten en dienstverlening met elkaar vergeleken ven, maar om het blootleggen van de factoren die daarvoor verantTekst: Folkert Starreveld, CyclusManagement zodat er inzicht ontstaat in hoe kosteneffectief gemeenwoordelijk zijn. Deze factoren kunnen gelegen zijn in de gekozen Diftar met servicedifferentiatie meest effectief ten en inzamelbedrijven ten opzichte van elkaar zijn. Afgelopen inzamelstrategie, inzamelmiddelen of scheidingsmethode. Zeer In de benchmark huishoudelijk afval gaat het niet primair om het aanwijzen van de best presterende maand is de benchmark over peiljaar 2018 afgerond, waaraan meer bepalend blijkt de inzamelstrategie (tariefdifferentiatie, servicedifSteeds meer gemeenten wijzigen hun inzamelbeleid waarbij de focus komt te liggen op de gemeenten en inzamelbedrijven, maar om het blootleggen van de factoren die daarvoor dan 150 gemeenten hebben meegedaan. Dit heeft weer een mooie ferentiatie) te zijn. Niet alleen voor de hoeveelheid restafval maar grondstoffen in plaats van op restafval. Met succes! In de Benchmarkmark Huishoudelijk Afval zien verantwoordelijk zijn. Deze factoren kunnen gelegen zijn in de gekozen inzamelstrategie, datasetjaren opgeleverd op trend basisinwaarvan een solide analyse ook voor de ofkosten. In figuurZeer 2 bepalend zijn deblijkt gemiddelden per inzamelscheidingsmethode. de inzamelstrategie we de afgelopen een dalende de hoeveelheid restafval. Als dezegemaakt trend zichis. doorzetinzamelmiddelen servicedifferentiatie) te zijn. Niet alleen voor de hoeveelheid restafval maar ook bereikenDe we resultaten in 2024 de VANG-doelstelling van maximaal 100 kgartikel. restafval per inwoner per jaar. (tariefdifferentiatie, van deze analyse leest u in dit strategie weergegeven. BENCHMARK HUISHOUDELIJK AFVAL

Op koers richting de 100 kg

voor de kosten. In figuur 2 zijn de gemiddelden per inzamelstrategie weergegeven.

grondstoffen die met nascheiding uit het restafval worden gehaald.

Restafval Gemiddeld de hoeveelheid restafvalrestafval. in 2018 170 kilogram Eén van de belangrijkstebedroeg prestatie-indicatoren is de hoeveelheid Evenals bij VANG is deze indicatorper inclusief het grofTen huishoudelijk en wordt een correctie toegepast voor de inwoner. opzichterestafval van 2017 is datereen daling van 9% (op bagrondstoffen die met nascheiding uit het restafval worden Gemiddeld bedroeg sis van dezelfde deelnemersgroep). Ook gehaald. de jaren daarvoor werd de een hoeveelheid restafval in 2018 170 kilogram per inwoner. Ten opzichte van 2017 is dat een daling van gemiddelde daling gerealiseerd van 10%. Indien deze trend wordt 9% (op basis van dezelfde deelnemersgroep). Ook de jaren daarvoor werd een gemiddelde daling doorgezet wordt in het jaardoorgezet 2024 dedan 100wordt kg-doelstelling gehaald. gerealiseerd van 10%.dan Indien deze trend wordt in het jaar 2024 de 100 kgdoelstelling aantal (benchmark)gemeenten onder 100 kg verdubbelde zich Hetgehaald. aantalHet (benchmark)gemeenten datdatonder kguitkwam, uitkwam, verbijna vandubbelde 14 in 2017 naar in 2018. De14 best-presterende was Zwartewaterland met 42 zich26bijna van in 2017 naargemeente 26 in 2018. De best-prestekg.

rende gemeente was Zwartewaterland met 42 kg.

250 GEEN STRATEGIE 200

Restafval (kg/inw)

Jaarlijks voert de NVRD in samenwerking met Rijkswaterstaat en CyclusManagement de Benchmark RESTAFVAL Huishoudelijk Afval uit. Naast de afvalscheidingscijfers worden ook de kosten en dienstverlening met elkaar vergeleken inzicht ontstaatprestatie-indicatoren in hoe kosteneffectief gemeenten inzamelbedrijven Eén vanzodat de er belangrijkste is de en hoeveelheid ten opzichte van elkaar zijn. Afgelopen maand is de benchmark over peiljaar 2018 afgerond, waaraan restafval. Evenals bij VANG is deze indicator inclusief het grof meer dan 150 gemeenten hebben meegedaan. Dit heeft weer een mooie dataset opgeleverd op huishoudelijk restafval en wordt er een correctie toegepast de basis waarvan een solide analyse gemaakt is. De resultaten van deze analyse leest u voor in dit artikel.

SERVICEDIFFERENTIATIE 150 DIFTAR 100 DIFTAR EN SERVICEDIFFERENTIATIE 50

120

140

160

180

200

Afvalbeheerkosten (€/huishouden)

Figuur 2: Gemiddelde hoeveelheid restafval en beheerkosten per inzamelstrategie

Figuur 2: Gemiddelde hoeveelheid restafval en beheerkosten per inzamelstrategie [dit toelichtend kader graag bij figuur 2 plaatsen]

Tariefdifferentiatie (diftar) = Huishoudens betalen per keer en/ of per kilo restafval die ze aanbieden. Tariefdifferentiatie (diftar) Huishoudens betalen per keervoor en/restafval, Onder diftar valt in deze benchmark niet=‘volume-diftar’ (hoe groter de minicontainer hoe men betaalt) of meer per kilo restafval die ze aanbieden. Onder diftar valt in deze

benchmark niet ‘volume-diftar’ Servicedifferentiatie = Huishoudens krijgen meer(hoe servicegroter geboden de voorminicontainer het aanbieden van grondstoffen (bijv. door aparte pmd-bak) en tegelijkertijd minder service voor het aanbieden van restafval (bijv. door voor restafval, hoe meer men betaalt). de ophaalfrequentie te verlagen of te laten brengen naar verzamelcontainers: omgekeerd inzamelen) Servicedifferentiatie = Huishoudens krijgen meer service geboMet gemiddeld 86 kilo restafval en €van 139,- grondstoffen per huishouden is diftar combinatie met pmdden voor het aanbieden (bijv.indoor aparte servicedifferentiatie de inzamelstrategie die de minste hoeveelheid restafval oplevert en de laagste bak) en tegelijkertijd minder service voor het aanbieden van beheerkosten met zich meebrengt. Ten opzichte van de categorie gemeenten zonder duidelijke inzamelstrategie (resp. 227 kilode en €ophaalfrequentie 189 per huishouden) is dat minder restafval 26% lagere restafval (bijv. door te62% verlagen of te en laten kosten.

Figuur 1: Hoeveelheid restafval, inclusief grof restafval en gecorrigeerd voor nascheiding

brengen naar verzamelcontainers: omgekeerd inzamelen).

GRAM #10 december2019 | 21

Met gemiddeld 86 kilo restafval en € 139,- per huishouden is diftar in combinatie met servicedifferentiatie de inzamelstrategie die de minste hoeveelheid restafval oplevert en de laagste beheerkosten met zich meebrengt. Ten opzichte van de categorie gemeenten zonder duidelijke inzamelstrategie (resp. 227 kilo en € 189 per huishouden) is dat 62% minder restafval en 26% lagere kosten.

Omdat de mate van hoogbouw nauwelijks beïnvloedbaar is maar wel sterk prestatiebepalend is, worden de gemeenten in de benchmark vergeleken in hoogbouwklassen. Er worden vier klassen onderscheiden: klasse A: 50 t/m 100% hoogbouw, klasse B: 30 t/m 49% hoogbouw, klasse C: 20 t/m 29% hoogbouw en klasse D: 0 t/m 19% hoogbouw (zie figuur 4).

Servicedifferentiatie zonder diftar levert minder restafvalreductie op dan diftar zonder servicedifferentiatie (181 versus 131 kg per inwoner). Alle gemeenten die al voldoen aan de 100 kg-doelstelling hebben een vorm van diftar ingevoerd.

Gemeenten met veel hoogbouw hebben gemiddeld meer restafval, minder afvalscheiding en hogere kosten dan gemeenten met weinig hoogbouw. In hoogbouwklasse D is de gemiddelde hoeveelheid restafval (129 kg per inwoner) 46% lager dan in klasse A (242 kg per inwoner). De kosten in klasse D (€ 139,- per huishouden) zijn 30% lager dan in klasse A (€ 200,- per huishouden). Dat de mate van hoogbouw niet de belangrijkste factor is die de verschillen tussen gemeenten verklaart, is te zien in het geringe verschil tussen hoogbouwklasse B en C. Een verklaring daarvoor kan zijn dat er in klasse B relatief veel diftar-gemeenten zitten.

Aantal % gemeenten Diftar en Servicedifferentiatie

21%

Diftar

21 13%

Servicedifferentiatie

49 31%

Geen strategie

Totaal

156 100%

35%

Figuur 3: Aantal gemeenten per inzamelstrategie. Landelijk waren er in 2018 64 gemeenten die diftar in combinatie met servicedifferentiatie toepasten. Daarvan deden er 32 mee aan de benchmark (= 21% van het deelnemersveld)1. Het aantal gemeenten dat nog geen duidelijk VANG-beleid heeft ingezet neemt gestaag af. In 2017 had 50% nog geen beleid ingezet, in 2018 35%. HOOGBOUW

AFVALSCHEIDING Het gericht verminderen van de hoeveelheid restafval gaat hand in hand met het faciliteren van de inzameling van grondstoffen. In 2018 werd gemiddeld 65% van het huishoudelijk afval gescheiden ten behoeve van (materiaal)hergebruik. In 2017 was dat nog 62% (op basis van dezelfde deelnemersgroep). Figuur 5 laat de gemiddelde hoeveelheden per grondstofstroom zien, in combinatie met de totale kosten van inzameling en verwerking per ton (exclusief vergoedingen Afvalfonds). Omdat er in de benchmark geen onderscheid wordt gemaakt in de kosten van het grof huishoudelijk afval zijn de kosten per ton in de figuur gelijk gehouden voor de stromen ‘grof gescheiden restafval’ en ‘grof gescheiden grondstoffen’. Uit figuur 5 kan worden opgemaakt dat de totale inzamelen verwerkingskosten per ton voor bijna alle grondstoffen lager liggen dan die voor restafval. Ofwel, afvalscheiden is lonend.

Naast de toegepaste inzamelstrategie is ook de mate van hoogbouw sterk prestatie- en kostenbepalend. Om deze factor te kunnen uitsluiten bij het bepalen van de meest kosteneffectieve inzamelstrategieën zou figuur 2 eigenlijk per hoogbouwklasse moeten worden weergegeven. Dit is gedaan in het analyserapport (te downloaden viadewww.benchmarkafval.nl) waarbij kanis worden opgemerkt dat Omdat mate van hoogbouw nauwelijks beïnvloedbaar maar wel sterk prestatiebepalend is, ookdeper hoogbouwklasse de diftarstrategieën significant beter scoworden gemeenten in de benchmark vergeleken in hoogbouwklassen. Er worden vier klassen onderscheiden: klasse A: 50 t/m 100% hoogbouw, klasse B: 30 t/m 49% hoogbouw, klasse C: 20 t/m ren dan de niet-diftarstrategieën.

160 FIJN REST

Hoeveelheid (kg/inw)

140

29% hoogbouw en klasse D: 0 t/m 19% hoogbouw (zie figuur 4).

300

GROF GESCHEIDEN GFT

100 80 60

PAPIER

KLASSE A (50-100%hb)

250

Restafval (kg/inw)

120

-200

KLASSE B (3049%hb)

200

-100

PMD

GROF REST

100

200

300

400

500

Inzamel- en verwerkingskosten (excl. vergoeding afvalfonds) (€/ton)

KLASSE C (2029%hb)

150

GLAS

20 TEXTIEL

Figuur 5: Kosteneffectiviteit grondstoffeninzameling

KLASSE D (019%hb) 100

120

140

160

180

200

220

Afvalbeheerkosten (€/huishouden)

Figuur 4: Gemiddelde hoeveelheid restafval en beheerkosten per hoogbouwklasse. Figuur 4: Gemiddelde hoeveelheid restafval en beheerkosten per hoog-

Gemeenten met volume-diftar (hoe groter de minicontainer, hoe meer

bouwklasse. men betaalt) zijn daarbij niet meegerekend Gemeenten met veel hoogbouw hebben gemiddeld meer restafval, minder afvalscheiding en hogere kosten dan gemeenten met weinig hoogbouw. In hoogbouwklasse D is de gemiddelde hoeveelheid restafval (129 kg per inwoner) 46% lager dan in klasse A (242 kg per inwoner). De kosten in klasse D (€ 139,- per huishouden) zijn 30% lager dan in klasse A (€ 200,- per huishouden). Dat de mate van hoogbouw niet belangrijkste is die de verschillen tussen gemeenten verklaart is te zien in 22 de | GRAM #10factor december 2019 het geringe verschil tussen hoogbouwklasse B en C. Een verklaring daarvoor kan zijn dat er in klasse B relatief veel diftar-gemeenten zitten.

Figuur 6: Gescheiden ingezamelde hoeveelheden gft, pmd en papier GRONDSTOFFEN

GRONDSTOFFEN

Gft Gft

Van de grondstoffen is vooral pmd flink gestegen ten opzichte van 2017. De gemidd papier die nog in het restafval zit. Analyse van het nog ongescheipapier daalt daarentegen, echter dat is ook het geval met de hoeveelheid ongesche den fijn restafval laat zien dat er nog veel groente fruit en tuinafval (33%)van en pmd in zit. Maar ook op papier en karton is nog laat veel zien da nog in het restafval zit. Analyse het(12%) nog ongescheiden fijn restafval Pmd winst te behalen (zie figuur 7). groente fruit en tuinafval (33%) en pmd (12%) in zit. Maar ook op papier en karton te behalen (zie figuur 7).

Papier en karton GRONDSTOFFEN Pmd Pmd Gft

Pmd Figuur 7: benchmarkgemiddelde samenstelling het fijn restafval Figuur 7: benchmarkgemiddelde samenstelling van het fijnvanrestafval KWALITEIT Met de hier gepresenteerde hoeveelheden is nog niets gezegd over de kwaliteit van de ingezamelde grondstoffen. Tussen gescheiden inzameling en daadwerkelijke recycling vinden vele stappen plaats waar nog â&#x20AC;&#x2DC;uitvalâ&#x20AC;&#x2122; optreedt. In de huidige benchmarkindicatoren wordt daar nog te weinig rekening mee gehouden. Om aan deze tekortkoming tegemoet te komen zal komend benchmarkjaar een aantal circulaire indicatoren aan de benchmark worden toegevoegd waarbij vooral wordt gekeken in welke mate een grondstof daadwerkelijk wordt gerecycled, en hoe hoogwaardig dat gebeurt.

MEER INFORMATIE Figuur 6: Gescheiden ingezamelde hoeveelheden gft, pmd en papier

Kijk voor meer gemiddelde resultaten, best-practices en kentallen

Papier enkarton karton Papier en per hoogbouwklasse op www.benchmarkafval.nl Van de grondstoffen is vooral pmd flink gestegen ten opzichte van 2017. De gemiddelde hoeveelheidof neem contact op met Imelda Massop, Benchmark NVRD (tel. papier daalt daarentegen, echter dat is ook het geval met de hoeveelheid ongescheiden papier die088-3770024) of Folkert Starreveld, CyclusManagement (tel. 06-54755102). nog in het restafval zit. Analyse van het nog ongescheiden fijn restafval laat zien dat er nog veel groente fruit en tuinafval (33%) en pmd (12%) in zit. Maar ook op papier en karton is nog veel winst te behalen (zie figuur 7).

gft, pmd en papier Figuur 6: Gescheiden ingezamelde hoeveelheden gft, pmd en papier

Figuurvan 6: Gescheiden ingezamelde hoeveelheden gft, pmd en papier ten opzichte 2017. De gemiddelde hoeveelheid eval metVan de hoeveelheid ongescheiden papier die gestegenvan Figuur 7: benchmarkgemiddelde samenstelling de grondstoffen (figuur 6) is vooral pmd flink tenhet op- fijn restafval Van de grondstoffen is vooral pmd flink gestegen ten opzichte van 2017. De gemiddelde hoeveelheid van 2017. De gemiddelde scheidenzichte fijn restafval laat zien dat hoeveelheid er nog veelpapier daalt daarentepapier daalt dat is ook het geval met de hoeveelheid ongescheiden papier die datdaarentegen, is ook gevalechter hoeveelheid zit. Maargen, ookechter op papier en het karton ismet nogdeveel winst ongescheiden nog in het restafval zit. Analyse van het nog ongescheiden fijn restafval laat zien dat er nog veel groente fruit en tuinafval (33%) en pmd (12%) in zit. Maar ook op papier en karton is nog veel winst GRAM #10 december2019 | 23 te behalen (zie figuur 7).

[Advertorial]

SAVE PLASTICS:

“WE BOUWEN EERSTE AFVALPLASTICFABRIEK VAN NEDERLAND” Het Arnhemse bedrijf Save Plastics slaat de handen ineen met de gemeente Almere om samen de eerste fabriek van Nederland te bouwen die ook de mix plastics kan verwerken. Nu wordt nog circa 50 procent verbrand, maar dit is straks niet meer nodig. Bram Peters, eigenaar Save Plastics: “Verbranden is niet alleen slecht voor het milieu, het is ook pure geldverspilling: deze grondstof is veel waard.” De gemeente Almere heeft een van de best lopende plasticinzamelingsstromen van Nederland. Het was de gemeente echter al jaren een doorn in het oog dat ongeveer de helft van dat ingezamelde plastic niet werd hergebruikt, maar in de verbrandingsoven verdween. Niet al het plastic is immers goed recyclebaar. Daar komt nu verandering in.

GEWONNEN AANBESTEDING Middels een aanbestedingsprocedure legde Almere de vraag voor aan de markt. Eén van de inschrijvende partijen was Save Plastics, een bedrijf uit Arnhem dat zich al 30 jaar bezighoudt met kunststof recycling. Het produceert onder andere straatmeubilair, beschoeiing en zelfs woningen volledig van 100% gerecycled afvalplastic. Eigenaar Bram Peters: “De mixfractie is altijd lastig. Het is in feite een samengeraapt zooitje en er zijn maar weinig mensen die daarmee aan de slag kunnen of willen. Liever richt men zich op de makkelijkere recyclebare type plastics. Maar technologisch en budgettair kan alles, de vraag is alleen: wát ga je er dan van maken?”

HET VIESTE PLASTIC, DE DUURZAAMSTE PRODUCTEN De hoogwaardige plasticfractie, vooral bekend van de PETﬂessen, is relatief makkelijk te hergebruiken. Het bestaat uit één soort kunststof met één smeltmanier. De mixfractie, of het laagwaardige plastic, bestaat uit verschillende soorten plastic bij elkaar dat niet kan worden gescheiden of erg vies is. In Nederland wordt dat over het algemeen verbrand. Zonde, vindt Peters. “Verbranden is niet alleen slecht voor het milieu, het is ook pure geldverspilling: deze grondstof is veel waard.”

WILT U MEER WETEN? WWW.SAVEPLASTICS.NL

LOKALE GRONDSTOF VOOR STEIGERPLANKEN, BRUGGEN EN HUIZEN Bijna alles wat op dit moment van beton of tropisch hardhout is gemaakt, kan ook worden geproduceerd met gerecyclede afvalplastics. Peters: “Het is toch gek dat we tropisch hardhout van ver importeren en ons eigen plastic afval exporteren, met alle CO2-uitstoot van dien. De CO2-uitstoot van het produceren van producten met deze grondstof is veel lager dan bij andere grondstoffen als staal, beton of zelfs hout”, zegt Peters. “Bovendien gaat het gerecyclede plastic 50 jaar mee. Daarna kunnen we het zo’n zeven keer opnieuw recyclen, zonder dat de kwaliteit achteruitgaat. Dat maakt het ook een kwalitatievere keuze.” PIONIEREN IN ALMERE Hoewel iedereen nu al producten bij Save Plastics kan bestellen, wordt de eerste echte plasticfabriek in de gemeente Almere gebouwd. Het plan past in de grotere doelstellingen die de gemeente heeft, waarbij ze hopen zich te kunnen ontwikkelen tot regionale grondstofhub. Alle producten worden na gebruik gesorteerd, milieuvriendelijk bewerkt en komen weer terug als nieuwe producten. Zo voorkom je dat grondstoffen na eenmalig gebruik als rook de lucht in gaan. Peters: “Dit is 1-0 voor de circulaire economie.”

SENSOREN EN TECHNIEKEN VOOR KWALITEITSDETECTIE VAN HUISHOUDELIJKE AFVALSTROMEN Restafval en recyclebare afvalstromen worden tegenwoordig bijna allemaal ingezameld met minicontainers en verzamelcontainers, de laatste veelal ondergronds. Maar hoe kunnen we de kwaliteit van deze stromen in deze containers nu het beste meten? Deze vraag staat centraal in een korte deskresearch die het programma VANG-HHA momenteel laat uitvoeren. TEKST: ADDIE WEENK

Om veel en goed recyclebaar materiaal te krijgen, zijn twee zaken van belang: Zijn de door inwoners aangeboden recyclebare stromen van goede kwaliteit, dat wil zeggen zitten er geen/niet te veel stoorstoffen in? En: zitten er in het restafval geen recyclebare stromen? Om deze vragen goed te beantwoorden, moeten we de kwaliteit van recyclebare stromen en de samenstelling van restafval kunnen meten. Dat kan bijvoorbeeld op het moment van scheiden en bewaren in huis, bij ontdoening, bij inzameling, opslag en/of verwerking. Bij opslag en verwerking wordt nu vaak door visuele inspectie een partij goed- of afgekeurd. Het kunnen detecteren van kwaliteit/

samenstelling bij ontdoening of inzameling biedt echter interessante mogelijkheden tot feedback naar inwoners en het voorkomen van latere afkeur.

lijke identificatie- en sorteervraagstukken te maken hebben. Denk aan emballage-apparatuur in supermarkten, voedselverwerking en zelfrijdende auto’s.

DESKRESEARCH Rijkswaterstaat laat vanuit het VANG-HHA programma een korte deskresearch uitvoeren waarbij de volgende vragen centraal staan: • Welke sensoren en technieken zijn bekend/beschikbaar om de kwaliteit van/ aanwezigheid van stoorstoffen in recyclebare stromen (met name pmd, gft en textiel) te detecteren? • Welke technische ontwikkeling is nog nodig om te komen tot goed werkende, robuuste en betaalbare sensoren en technieken voor de twee bovengenoemde gebieden, zowel in/voor minicontainers als in/voor (trommels van) ondergrondse containers?

EERSTE VERKENNING VEELBELOVEND Op basis van een eerste verkenning blijkt dat er heel veel mogelijk is: er zijn sensoren voor van alles en nog wat. Robuustheid en betaalbaarheid zijn nog onbekend. Voor bovengenoemde vraagstukken moet er namelijk nog wel een selectie- en ontwikkelingstraject plaatsvinden. Met een combi van sensoren voor gewicht, volume en vochtgehalte lijkt al best veel te zeggen over de kwaliteit van aangeboden pmd, gft en textielafval. Voor gft is verder de metaaldetectie interessant en ook al beschikbaar. Verder is ook de ontwikkeling van beeldherkenning met behulp van Artificial Intelligence veelbelovend.

Het VANG-HHA programma verkent hierbij de mogelijkheden binnen de afvalsector, maar ook binnen sectoren die met soortge-

DÉ TRANSPORT COMPAGNON! DE EXPERT OP HET GEBIED VAN HET VERVOER VAN AFVAL!

190x62-ccerin.indd 1

BEELD: RIJKSWATERSTAAT

Naar verwachting zijn de resultaten van de door Stantec uitgevoerde deskresearch in januari bekend. Daarna gaan we vanuit VANGHHA graag met de markt in gesprek over het vervolgtraject.

T: +31 (0)512-368000 E: planning@dtcsurhuisterveen.nl

WWW.DTCSURHUISTERVEEN.NL GRAM 21-8000-0810-01 NVRD GRAM 2019 feb #10 december2019 | 25

16-01-19 11:01

DE LEDEN CENTRAAL “AFVAL IS EEN DYNAMISCH BELEIDSVELD, DINGEN DIE JE NU BEDENKT, KUNNEN OVER EEN PAAR JAAR AL WEER ACHTERHAALD ZIJN.” TEKST HETTY DEKKERS

In deze rubriek krijgen NVRD-leden een stem in GRAM. De NVRD is er immers voor een door leden. Deze keer aan het woord: Maarten Versluis, beleidsadviseur afval gemeente Bergen op Zoom. WAT HOUDT JE FUNCTIE IN? Mijn werk is heel divers. Ik houd me bezig met het opstellen van beleid, sparren met de wethouder, gemeenteraad informeren, afhandeling van wensen en meldingen van de burgers. Het meeste betreft huishoudelijk afval, maar het kan ook gaan om afvalbakken of milieuparken in de openbare ruimte. Om beleid te kunnen maken, moet je vaak in overleg uiteraard. Maar ik ga ook graag de wijk in, bijvoorbeeld om te kijken wat er achter een melding zit of waar een milieupark moet komen. Je bereikt het meeste door naar de mensen toe te gaan. WAT BETEKENT DE NVRD VOOR JOU? Laatst kreeg ik een adviseur van de NVRD op bezoek, ter ondersteuning van het VANG-programma. Dat was een heel prettig gesprek. Je merkt dat er iemand tegenover je zit die kennis van zaken heeft. De NVRD komt natuurlijk bij veel gemeenten en kan met een neutrale blik jouw eigen afvalbeleid screenen. Dat is heel waardevol.

Je kunt goed meten wat de effecten zijn van je beleid. Je hebt eer van je werk. WAAR STOOR JE JE AAN? Twee dingen. De mentaliteit van Nederlanders. In andere landen, zoals Duitsland, Oostenrijk, Scandinavië weten mensen heel correct om te gaan met hun afval. Hier is het nogal eens: gooi het maar op straat. Een ander punt waar ik me aan stoor, is de besluiteloosheid van de Rijksoverheid. Waarom statiegeld uitstellen als blijkt dat het werkt? De maatschappij roept om een oplossing, het lijkt wel alsof een paar grote bedrijven het tegenhouden. WELKE TIP WIL JE DE LEZERS VAN GRAM MEEGEVEN? Ik heb ervaren dat de boodschap positief gebracht moet worden. De leus ‘Afval scheiden loont’ werkt beter dan ‘De vervuiler betaalt’. Je hebt elkaar nodig, dus zorg dat je de mensen mee krijgt in plaats van tegen.

VOLDOET HET LIDMAATSCHAP AAN JE VERWACHTINGEN? Ik heb eigenlijk geen speciale verwachtingen. De NVRD is een belangrijke bron van kennis, al zit ik niet elke week op de website om alles bij te houden. Daar ontbreekt me de tijd voor. GRAM is een prettig leesbaar vakblad, daar pik ik de dingen uit die voor onze situatie herkenbaar of van toepassing zijn. WAT ZIJN VOLGENS JOU DE BELANGRIJKSTE ONTWIKKELINGEN BINNEN DE AFVALBRANCHE? Afval is een dynamisch beleidsveld, dingen die je nu bedenkt, kunnen over een paar jaar al weer achterhaald zijn. Wat me zorgen baart, is de recycling van plastic. Dat gaat niet goed, daar moeten we iets mee. Het lastige is, dat wij als gemeente aan de achterkant zitten. Wij zijn afhankelijk van wat ze aan de voorkant afspreken. Als het plastic op een ander continent verkeerd wordt verwerkt, krijgen wij daar als gemeente ook vragen over. Afval, of wat er mee misgaat, is tegenwoordig elke week in het nieuws. Daar worden wij als gemeente op aangesproken, al heb je zelf de inzameling correct geregeld. WAT VIND JE HET LEUKSTE/MOOISTE AAN JE WERK? Wat ik mooi vind, is dat het zo tastbaar is wat je doet. De resultaten van je beleid zie je terug in de inzameling, milieuparken enzovoort.

26 | GRAM #10 december 2019

Maarten Versluis

NIEUWS VERVUILINGSPERCENTAGE OPK: 3 OF 5%? Naar aanleiding van een bericht over toename van de afkeur van oud papier en karton hebben we verschillende reacties ontvangen. Uit de reacties blijkt dat er onder andere onduidelijkheid is over de toegestane vervuilingsgraad van het oud papier en karton. Vorig jaar is er een nieuw Papiervezelconvenant gesloten tussen VNG en PRN. Hierin is het maximaal toegestane vervuilingspercentage verlaagd van 5 naar 3%. Sommige afnemers hanteren inmiddels dit lagere percentage als norm. Voor gemeenten is het Papiervezelconvenant echter niet bindend. De doorwerking van de afspraken gaat via de deelnemingsovereenkomsten tussen gemeente en PRN. De deelnemingsovereenkomsten van gemeenten zijn nog niet aangepast aan het nieuwe convenant. Gemeenten hebben daardoor nog een overeenkomst, waarin het toegestane vervuilingspercentage 5% is. Dit percentage is nu dan ook nog leidend. PRN wil binnenkort graag nieuwe deelnemingsovereenkomsten aanbieden aan gemeenten, waarin de wijzigingen in het convenant zijn verwerkt. Tot die tijd is de ‘oude’ versie dus geldend. De NVRD heeft overigens aan PRN aangegeven het belangrijk te vinden dat in een nieuwe deelnemingsovereenkomst ook afspraken worden gemaakt over de wijze waarop vervuiling wordt bepaald.

BESTUURSZAKEN Tijdens de Algemene Ledevergadering op 5 december zijn drie nieuwe leden voor het bestuur van de NVRD gekozen. Deze leden zijn: Arjen Baars van HMS, Hein Grafhorst van Omrin en Ronald Hopman van HVC. Ze hebben inmiddels hun eerste bestuursvergadering al achter de rug.

JAARPLAN 2020 Kwaliteit is het kernwoord voor 2020 en verder. Het gaat om kwaliteit van deel-

NIEUWE AFSPRAKEN VERPAKKINGEN

stromen, van de openbare ruimte. Kwaliteit bieden als werkgevers voor onze werknemers. Maar ook als vereniging in het organiseren van evenementen, com-

Tijdens de Buitengewone Algemene Le-

municatie en kwalitatief hoogstaande belangenbehartiging. Het jaarplan 2020

denvergadering van VNG is op 29 no-

is tot stand gekomen met inbreng van het bestuur, het bureau en de leden.

vember jl. met grote meerderheid inge-

Alle leden zijn via een enquête geraadpleegd en deze uitkomsten hebben zwaar

stemd met het nieuwe pakket afspraken

meegewogen in het ontstaan van het NVRD jaarplan 2020. Naast de dossiers

die zijn gemaakt tussen Afvalfonds en

en projecten die de NVRD op de voet voor u volgt en uitvoert, schuift de NVRD

VNG. De afspraken zorgen er voor dat

in 2020 acht projecten naar voren. Binnen elk van de dossiers voert het bureau

het gescheiden inzamelen van plastic

schijnwerperprojecten uit waarvan u in 2020 concrete resultaten zult zien. Deze

metalen en drankenkartons eenduidiger

projecten dragen bij aan de doelen van de vereniging en de leden, het gaat om

en makkelijker te begrijpen wordt en

de publieke waarden in onze sector en de circulaire samenleving waarin mens én

dat de verantwoordelijkheden daar in de

milieu centraal staat.

keten worden gelegd waar men daadwerkelijk invloed kan uitoefenen. Nu de

Binnen VANG zetten we de kwaliteit van deelstromen in de schijnwerper. Er wordt

BALV heeft ingestemd kunnen gemeen-

een community of practice opgericht rondom circulaire (economie) initiatieven.

ten zo snel mogelijk, als hun contractsi-

Beheer openbare ruimte zet de implementatie van de SUP richtlijn en een onder-

tuatie dit toelaat, overstappen naar de

zoek naar onkruid bestrijden zonder chemie in de schijnwerpers. Goed werkge-

nieuwe afspraken. Tot die tijd blijven de

verschap binnen de branche wordt in de kijker gezet met branchevisie opleiden

afspraken rond de ketenregie uit de hui-

en imago, gericht op opleiden en ontwikkelen, en imago en instroom. Als vereni-

dige Raamovereenkomst gelden waar-

ging zetten wij ons in op zichtbaarheid, met een nog heldere communicatiemix.

bij voor 2020 een ketenvergoeding van

Het jaarplan 2020 is tijdens de ALV op 5 december gepresenteerd.

€656 is afgesproken. GRAM #10 december2019 | 27

Textielinzameling Climpex, een begrip in slimme en kwalitatieve inzameling

MEER VAN BETER OF MEER VAN MINDER? Het behoeft geen nadere toelichting dat de textielbranche en inzameling met problemen te kampen heeft. De toename van vuil in de containers en de afname van kwalitatief hoogwaardig textiel zijn een hoofdbrekens voor inzamelaars en gemeenten. Mondiaal neemt, door de afname van kwaliteit, de belangstelling voor Nederlands textiel met de maand af en de voorraden nemen toe. Tijd om textiel te gaan recyclen en circulair te maken zou je zeggen. Een prachtige ambitie maar alle initiatieven ten spijt op dit gebied en hoezeer ook de wens de vader van de gedachte is, o.a. de techniek is nog (nog) niet zover. Van lineair naar recycling en vervolgens naar circulair neemt tijd. Tijd om tot duurzame en industrieel werkende technieken te komen. Tot die tijd is ook draagbaar textiel, in binnen en buitenland, een belangrijke factor om de inzamelaars te kunnen laten investeren in circulaire oplossingen en de sociale werkgelegenheid. Voor zowel gemeenten als inzamelaars én goed doel, een gemeenschappelijk belang.

Dit is waar vraag en aanbod elkaar treffen en de inzamelaar met innovatieve ideeën komt, juist wanneer het moeilijk is of wordt. We willen allemaal een optimale inzameling en verwerking, in alle facetten. Maar hoe haal je als gemeente en inzamelaar het beste en maximale uit de hedendaagse textielstroom. Meer van beter of meer van minder?

KWALITEIT OF KWANTITEIT? Decennialang heeft de nadruk gelegen op kwantiteit. Op zich ook logisch, echter zijn echte inno-vaties hierbij uitgebleven. In geval van post-consumer (re-use) als wel recycling, is de stelregel dat kwáliteit in beide gevallen bepalend is. Slechte inzameling betekend b.v. ook slechte recycling. In deze gevallen is het zaak dat er ‘slim’ ingezameld wordt. Dit is waar Climpex uniek, innovatief en bewezen goed in is. Conceptueel met alle facetten ‘in House’, transparant, mens en milieuvriendelijk en met oog voor bewoners en gemeente. Dat is wat de totaalinzameling kenmerkt. De naam Climpex (Clothing import en export) ‘dekt de lading’ al decennia niet meer. De ‘goede’ naam wel en daarom heten we nog steeds zo.

Climpex / Loodstraat 57, 2718 RV Zoetermeer / Tel: +3179-3620132 / I: www.climpex.nl / info@climpex.nl

STAPPENPLAN VOOR OMGAAN MET PMD-BEDRIJFSAFVAL Rijkswaterstaat ontwikkelde de afgelopen maanden samen met adviesbureau Royal HaskoningDHV twee stappenplannen voor het omgaan met pmd-bedrijfsafval. Dit gebeurde binnen het project ‘Scheiden en recyclen van PMD-bedrijfsafval’. Met het stappenplan wil Rijkswaterstaat bedrijven en andere organisaties in Nederland helpen met de inzameling en recycling van verpakkingsafval.

eel maatschappelijk betrokken bedrijven en organisaties in Nederland worstelen met het vinden van de juiste manier om minder afval te produceren en meer afval te scheiden. Om hen te helpen, startte Rijkswaterstaat het programma ‘Voorkom en recycle PMD-verpakkingsafval van bedrijven’. Het project ‘Scheiden en recyclen van pmd-verpakkingsafval’ is daar het eerste onderdeel van. Tijdens dit project ondersteunde Rijkswaterstaat twee organisaties in Nederland bij het onderzoek naar een haalbare en betaalbare scheiding van pmd-afval. De uitkomsten van dit onderzoek vertaalde Rijkswaterstaat vervolgens in een praktisch stappenplan waar alle bedrijven in Nederland mee aan de slag kunnen.

TEKST: HENK DILLINGH EN MARTIJN VAN RIJN

extra kosten zorgt. De extra kosten zitten enerzijds in de aanpassingen op het park zelf, zoals een extra afvalbak en aangepaste communicatie in elke bungalow. Anderzijds kost het laten ophalen van pmd door een inzamelaar veel geld. Tanja Roeleveld, programmamanager Duurzaam & Betrokken Ondernemen bij Landal GreenParks: “Het recyclen van PMD-afval kost in totaal vier keer meer dan we nu kwijt zijn. Dat is voor ons niet haalbaar, het is nog te duur. Maar we zetten de aanpak en de plannen vast klaar voor als het in de toekomst wel financieel haalbaar wordt. We gaan ons nu focussen op andere recyclemogelijkheden.’’

NEDERLANDSE SPOORWEGEN De NS wilden het anders aanpakken. Programmamanager Lotte van Grol vertelt: “De afgelopen jaren kregen we dankzij diverse proeven het inzicht dat in onze situatie een combinatie van bron- en nascheiden het beste recycleresultaat oplevert. De Nederlandse afvalmarkt is vooral gericht op huishoudens en geeft dan ook beperkte ruimte voor het nascheiden van pmd-bedrijfsafval. Hier bleken meer bedrijven tegenaan te lopen. Zo ontstond bij ons het idee om een collectief te vormen met andere bedrijven.’’ In de pilot met Rijkswaterstaat startte NS met een theoretisch onderzoek. NS bracht

Verschillende organisaties schreven zich in voor de pilots. Rijkswaterstaat koos uit al deze aanmeldingen uiteindelijk voor Nederlandse Spoorwegen (NS) en Landal GreenParks. Zij onderzochten samen met adviesbureau Royal HaskoningDHV hoe zij om kunnen gaan met PMD-afval binnen hun bedrijf. LANDAL GREENPARKS Landal GreenParks onderzocht de mogelijkheden voor het bronscheiden van pmd. Het bedrijf koos hiervoor vakantiepark Heideheuvel (Beekbergen) als pilotpark. Tijdens het uitwerken van de praktijkcase, concludeerden Landal GreenParks en Royal HaskoningDHV dat bronscheiding van pmd voor

GRAM #10 december2019 | 29

hoe goed mensen scheiden. Vaak blijft er een deel van het pmd in het restafval achter. Ook kunnen dienstverleners het pmd-afval niet altijd laten recyclen. In dat geval wordt het pmd uiteindelijk verbrand. Nascheiden zorgt in potentie voor goed gesorteerd pmd-afval dat geschikt is voor verdere recycling. Maar ook hier kleeft een nadeel aan: het resultaat is sterk afhankelijk van hoeveel etensresten, papier en niet-recyclebare stoffen er in het restafval zitten. Ook spelen schaal en vervoer een belangrijke rol, omdat er in Nederland slechts een paar nascheidinginstallaties zijn die pmd uit bedrijfsmatig restafval halen.

de markt en haar eigen afval in kaart en maakte een overzicht van mogelijk interessante partijen voor samenwerking. Onder deze partijen zaten zowel bedrijven met gelijksoortige uitdagingen als afvalverwerkers. Uit interviews met een aantal afvalverwerkers over het nascheiden van pmd-bedrijfsafval bleek dat een gezonde businesscase voorop staat. Er is nog relatief weinig vraag vanuit bedrijven naar het nascheiden van pmd, vanwege de kosten. Verwerkers gaven aan dat de vraag vanuit bedrijven wel groeit en toonden hier interesse in. Van Grol: “Op basis van het theoretische onderzoek vormden we een kerngroep met verschillende bedrijven. We zijn nu met de bedrijven in gesprek om te kijken op welke manier we met elkaar kunnen samenwerken om als collectief de markt voor nascheiding van bedrijfsafval in beweging te krijgen.’’ STAPPEN De pilots leverden niet alleen nuttige kennis op voor Landal en NS. Ze dienen ook als voorbeeld voor andere bedrijven in Nederland. Rijkswaterstaat vertaalde de uitkomsten van de pilots in twee stappenplannen: één voor kleine bedrijven en organisaties en één voor grote bedrijven en organisaties in Nederland. Hieronder volgt een korte omschrijving van de vijf stappen.

Stap 1: ambitieniveau vaststellen Allereerst is het belangrijk om het ambitieniveau binnen het bedrijf vast te stellen. Dit bepaalt hoe de mogelijke scenario’s worden

30 | GRAM #10 december 2019

ingevuld en wat de financiële marge voor investeringen en operationele kosten is. We hanteren drie ambitieniveaus: voldoen aan weten regelgeving, alleen scheiden als dit niet tot extra kosten leidt en ambitieus scheiden vanuit MVO-beleid. Het is in deze stap ook belangrijk om randvoorwaarden vast te stellen. Denk aan kosten, bedrijfscultuur en imago en uitstraling en communicatie.

Stap 2: analyseren van de huidige situatie Maak vervolgens een analyse van de huidige situatie. Hoe komen afvalstoffen binnen uw bedrijf vrij en wie is daar verantwoordelijk voor? Hoe wordt het afval op dit moment ingezameld en wat is het lopende afvalcontract? De antwoorden op deze vragen hebben grote invloed op de mogelijkheden. Bovendien is het zo mogelijk om de ‘nulsituatie’ vast te leggen en om een doel voor de toekomst te formuleren. Als uw bedrijf overweegt om pmd-afval te gaan scheiden en recyclen, is de belangrijkste vraag hoeveel pmd-afval er binnen het bedrijf aanwezig is. De hoeveelheid en samenstelling van het pmd bepaalt of er voldoende massa is om milieuwinst te boeken. Stap 3: bronscheiden of nascheiden? Maak een keuze tussen bron- of nascheiden. Of een combinatie. Bij bronscheiden scheiden medewerkers, gasten of klanten hun afval zelf tijdens het wegwerpen. Dat is in potentie de beste manier om verschillende verpakkingen van elkaar en van hun inhoud te scheiden. Maar het succes hangt af van

Stap 4: scenario kiezen Als blijkt dat bron- en/of nascheiding van pmd-afval binnen uw bedrijf kansrijk is, is het tijd om een of meerdere scenario’s vast te stellen. Elk scenario bestaat uit een ambitieniveau en een specifieke invulling. Er zijn vier mogelijke scenario’s: bronscheiding van pmd, nascheiding van pmd, bronscheiding van pmd gevolgd door nascheiding van pmd en geen recycling van pmd-afval. Het is belangrijk om voor elk scenario de kosten en de baten te bekijken. Zijn deze afgewogen? Dan is het tijd om een scenario te kiezen dat aansluit op het geformuleerde ambitieniveau en de bedrijfsstrategie. Hierbij is het ook belangrijk om de mogelijke kansen en risico’s af te wegen. Stap 5: implementeren. Scenario gekozen? Dan kan uw bedrijf dit scenario implementeren. Dat kan in één keer of in fasen, dat is afhankelijk van het scenario en de grootte van uw bedrijf. Meer weten over de pilots en het stappenplan? Kijk dan op www.vangbuitenshuis.nl

Het project pmd Bedrijfsafval is onderdeel van het programma VANG Buitenshuis en mede mogelijk gemaakt door de Stichting Afvalfonds Verpakkingen. In 2019 zijn er drie deelprojecten met elk twee pilots afgerond: 1. pmd-verpakkingsafval scheiden en recyclen (stappenplannen) 2. Gedragsbeïnvloeding voor betere afvalscheiding (inspiratiedocument) 3. Preventie en hergebruik van verpakkingen (inspiratiedocument)

BRANCHE NIEUWS ‘SLIM MET SCHOOLAFVAL’ ONDERSTEUNT SCHOLEN BIJ CIRCULAIR INKOPEN Rijkswaterstaat heeft een nieuwe tool ontwikkeld die scholen helpt bij het afsluiten van duurzame afvalcontracten. Inkopers worden stap voor stap begeleid door het inkoopproces, zodat restafval tot een minimum wordt beperkt en waardevolle afvalstromen een nieuw leven krijgen. Bij de inkoop van materiaal zoals schriften, meubilair en computers, kiezen scholen steeds meer voor duurzame leveranciers en producten, maar hun afvalbeheer verloopt vaak stroef. Met de website slimmetschoolafval.nl wil Rijkswaterstaat de kloof dichten tussen inkopers op scholen en duurzame afvalverwerkingsbedrijven, om zo afvalscheiding en -preventie te bevorderen. In vier stappen reikt de tool praktische tips aan, belangrijke aandachtspunten, praktijkvoorbeelden en een lijst met concrete geschiktheidseisen en gunningscriteria voor een aanbesteding.

ACTIEPLAN INWISSELEN OUDE KOELKASTEN In Nederland zijn meer dan 3 miljoen koelkasten in omloop die ouder zijn dan 10 jaar. Deze oude koel- en vrieskasten verbruiken veel meer energie en sommige bevatten nog gevaarlijke broeikasgassen die inmiddels verboden zijn. Samen met producentencollectief Weee Nederland en het merendeel van de koelkastenbranche stelt Urgenda voor om een campagne te starten om ervoor te zorgen dat volgend jaar 1 miljoen oude koelkasten worden gerecycled en ingewisseld voor een zuiniger model. Dat levert 0,4 Mton CO₂-reductie op. In Nederland zijn er nog duizenden hele oude koekasten in omloop die nog CFK of HFC bevatten. Deze gassen zijn sinds 2001 verboden in koelkasten vanwege aantasting van de ozonlaag. Bovendien is het broeikaseffect van CFK’s ruim vijfduizend keer sterker dan CO₂. Zo’n 120.000 van deze modellen belanden ieder jaar niet in het juiste recyclecircuit waardoor de gassen in de atmosfeer belanden. Volgens Milieucentraal verbruiken de meeste koelkasten van 10 jaar oud, 220 kWh ofwel €50,- per jaar meer dan een nieuwe koelkast.

25 JAAR BKN Op 29 november bestond de branchevereniging voor kringloopbedrijven (BKN) 25 jaar. Dit werd gevierd met een jubileum-event in de vorm van een duurzaamheidsfestival. Het hoogtepunt tijdens dit event was het uitreiken van een CO2 cheque aan minister van Veldhoven. Iedereen die spullen inlevert of koopt bij een kringloopwinkel levert een bijdrage aan het milieu. Door spullen nog een tweede leven te bieden wordt er én minder afval geproduceerd én hoeft er niets nieuws

geproduceerd te worden. Van de bijna 140 miljoen kilo aan goederen die per jaar worden opgehaald door de 100%kringloopwinkels, wordt 83% opnieuw verkocht of hergebruikt. Dit scheelt 123 miljoen CO2 uitstoot. Leonie Reinders, directeur van BKN, licht toe: “Kringloopbedrijven zijn erg belangrijk in deze tijd waarin het onderwerp klimaat hoog op de agenda staat. Door het overhandigen van de CO2-cheque willen we meer bewustzijn creëren voor het belang van bewust omgaan met onze grondstoffen. Uit onlangs uitgevoerd onderzoek blijkt dat maar liefst 77% van de

Nederlanders open staat voor de aanschaf van 2e hands spullen. Daar moeten we meer gebruik van maken”.

GRAM #10 december2019 | 31 190x62mm.indd 1

21-9000-0449-01 NVRD GRAM 2019 aug

27-06-19 10:43

INWONERS SLIM INFORMEREN OVER DE MOGELIJKHEDEN TOT AFVALPREVENTIE? Vraag inwoners dan deel te nemen aan het informerende onderzoek/vragenlijst (infoquete) op de site van MilieuCentraal: http://afvalminderen.nl (zonder www.) Op https://www.vang-hha.nl/nieuw/kennisbibliotheek/@216101/ voorbeeldbrief-infoquete-afvalpreventie/ vindt u een voorbeeldbrief waarmee u dat kunt doen. Indien u daar prijs op stelt, kunt u een terugkoppeling krijgen van de respons van de inwoners die vanuit uw gemeente hebben deelgenomen. Dit kunt u aangeven bij addie.weenk@rws.nl

AGENDA 17 DECEMBER Marktdag textiel, Villa Jongerius, Utrecht

13 JANUARI Kick-off ISWA'20 congres door burgemeester Aboutaleb, Rotterdam

LOONVERMALING KUNSTSTOFPRODUCENTEN Wessem Port Services Group, logistiek dienstverlener voor droge bulkgoederen, recyclagestromen en afvalstoffen heeft geïnvesteerd in een nieuwe verwerkingslijn voor het shredderen, malen, ontijzeren en ontstoffen van harde kunststoffen. Onder het motto ‘Adding Value to Your Polymers’ biedt Wessem Port Services in de nieuwe vestiging in Maastricht een loonvermaling aan aan kunststofproducenten die het maalgoed opnieuw kunnen inzetten in hun eigen productie. Met name de moeilijk te verwerken lumps zijn voor deze lijn een ‘hapklare brok’.

16 JANUARI Kennisbijeenkomst 'Bestaat de perfecte verpakking', Mauritskazerne Ede

4 MAART Vakdag (samen met O&O-fonds), Gelredome Arnhem

Meer info: info@wessem.com

Optimaal zicht zonder spiegels Dag in dag uit werken we met gemeenten, afval- en reinigingsbedrijven aan de digitale transformatie

T: +31 (0) 88 7865300 W: www.wiegel.eu E: nl@wiegel.eu

Met onze software en apps voor uw: • MEDEWERKERS

• INWONERS

• VOERTUIGEN

• BEDRIJVEN

WWW.XIMMIO.COM Ximmio BV is de nieuwe naam van 2GO-Mobile BV

21-9000-0338-01 GRAM 2019 mei

32 | GRAM #10 december 2019

1_4_st_GRAM_92x130.indd 1

01-07-19 17:16 1_4_st_GRAM_92x130.indd 1

Kleur:

05-04-19 11:

aangeboden door

VConsyst

CLOSE-UP

‘EVEN OMDENKEN, MAAR DIT WORDT DE TOEKOMST’ Van bezit naar gebruik, dat is de kerngedachte van het nieuwe concept SAFE. Binnen een jaar of tien voorziet VConsyst dat gemeenten en andere afvalinzamelaars geen containers meer kopen, maar een dienstverlening. Inclusief onderhoud, dataverzameling, effectieve inzameling enzovoort. “Het is een kwestie van omdenken”, weet Quirijn van Loon, adjunct-directeur van VConsyst. “Maar dit wordt de toekomst.” TEKST HETTY DEKKERS

De ondergrondse verzamelcontainer voor huishoudelijk afval bestaat al zo’n dertig jaar. Uiteraard is het product verbeterd in de loop der tijd, het idee is echter ongewijzigd. “In Nederland hebben we er ruim 100.000 in de grond zitten”, aldus Van Loon. “In elke gemeente zijn ze verschillend, omdat iedereen iets anders wil. Dat is niet bevorderlijk voor de hergebruikmogelijkheden en efficiëntie.” SAFE Als je toe wil naar een circulaire economie, zul je grotere stappen moeten zetten, besefte VConsyst. Samen met Bammens (inmiddels onderdeel van VConsyst) en kraanleverancier Hiab werd het concept SAFE bedacht. De afkorting staat voor Sustainable, As a service, Fixed price, Ease of mind. “Wij zorgen voor de plaatsing, lediging en onderhoud van de ondergrondse containers. Gemeenten betalen een vast bedrag per maand en hebben verder geen omkijken naar verschillende bestekken voor aankoop, logistiek, onderhoud enzovoort”, aldus Van Loon. “Ze kopen geen producten meer, maar prestaties.” De voordelen van het gebruiksconcept zijn evident. Van Loon: “Gemeenten worden ontzorgd en de circulariteit is ermee gediend. Als wij zelf verantwoordelijk zijn en blijven voor ons product, ontwerpen we toch een beetje anders. Bovendien kunnen we het gedeelte dat onder de grond zit uniformeren. Zodat onderdelen onderling vervangbaar zijn, het leegsysteem identiek is. Dankzij SAFE kunnen we een slimme container maken, die standaard is voorzien van elektronica en datacollectie. Daarmee kun je de logistiek optimaal organiseren, je bewoners informeren, onderhoud plannen, geruislozer legen door dosering.” GERUISLOOS SAFE werd bedacht als visie voor circulaire afvalinzameling. “We concentreerden ons op vier hoofdlijnen”, aldus Van Loon. “Het moet autonoom, emissieloos, geruisloos en geautomatiseerd. Autonoom, met zelfrijdende voertuigen, en emissieloos ligt niet in ons bereik, dat laten we over aan de voertuigfabrikanten.

Maar voor geruisloos en geautomatiseerd inzamelen konden we wel aan de slag met onze eigen producten. Daar is onze nieuwe container uit voortgekomen.” Hiab heeft in het kader van SAFE een robotkraan ontwikkeld, die nauwkeuriger werkt dan een chauffeur. Een goede geautomatiseerde kraan voorkomt botsingen van metaal op metaal of bestrating en werkt dus aanmerkelijk stiller. VConsyst en Hiab timmeren hard aan de weg om SAFE te introduceren. “We zijn bij alle grote gemeenten langs geweest, die zijn zeer geïnteresseerd. Volgend jaar staat een veldtest op het programma, daarna kunnen we de eerste wijken gaan voorzien. Over tien jaar zou het best kunnen zijn dat iedereen is overgestapt van bezit naar gebruik. Het concept is bekend van onder meer verlichting en auto’s. Je koopt geen lamp of een auto, maar kantoorverlichting of gebruikskilometers. Het is een duurzaam concept dat zichzelf bewezen heeft en ook in de afvalinzameling perfect realiseerbaar is. Op termijn kun je misschien naar nachtelijke inzameling, zodat niemand meer last heeft van drukte en lawaai. De mogelijkheden zijn talrijk en ontwikkelingen kunnen snel gaan.”

GRAM #10 december2019 | 33

OVERZICHT VAN HOOFDARTIKELEN

Uitgave Pag.

AFVAL

Uitgave Pag.

Wit- en Bruingoed Heel Holland recyclet e-waste tijdens nationale recycle week. Ilse van der Grift 07 18

Afvalbeleid Gemeenten op weg met VANG-ambities. Maarten Goorhuis 02 09 Waarom burgers soms geen afval aanbieden. Addie Weenk 02 25 De diftarparadox. Pieter van den Brand 04 18 Diftar, wat is er waar van de paradox? Daan Middelkamp 06 14 Chinees afval-importverbod bevordert recycling. René Didde 07 10 Gemeenten zetten forse stappen in afvalscheiding. Red. 08 23 Nascheiding in Nederland. René Didde 09 10

Huishoudelijk afval Preventie en hergebruik / (Gescheiden) inzameling Minder restafval zonder diftar. Hetty Dekkers 02 06 Hoe doen zij dat met vier minicontainers? Hetty Dekkers 04 16 Controle en kans op boete stimuleren afvalscheiding. Daan van Soest en Ben Vollaard 04 24 Eerste resultaten pilot infoquete afvalscheiding. Addie Weenk 04 29 Hoe doen zij dat met het aantal kilo’s restafval? Hetty Dekkers 09 06

Gevaarlijk afval Omstreden asbestdakenverbod van de baan. Sander Wageman 05

Bedrijfsafval Bedrijven willen ook PMD scheiden. Henk Dillingh en Jacobine Meijer Stappenplannen Rijkswaterstaat voor scheiden PMDbedrijfsafval. Henk Dillingh en Martijn van Rijn

04 32 10 29

Afvalverwerking Chemisch recyclen, plastic gaat circulair. Pieter van den Brand

08 24

BEHEER OPENBARE RUIMTE & REINIGING

Gft-afval

Beheer openbare ruimte

Inwoners Hengelo in de rij met etensresten. Sander Wageman 06 28 Aanvalsplan gft-afval. Hetty Dekkers 07 29 Nieuwe GFT wel/niet lijst komt eraan. Daan Middelkamp 09 21

Begraafplaats steeds duurzamer. Pieter van den Brand 01 08 De afvalbak van de toekomst. Sander Wageman 01 10 Burgerparticipatie wordt steeds meer maatwerk. Martijn Kregting 01 12 Werken aan een balans tussen BOR en afvalbeheer. Walter van Kessel 01 18 Afval te lijf met de schone buurtcoach. Sander Wageman 02 18 Monitoring zwerfafval. Cees Riksen 02 22 Hoe doen zij dat met bokashi? Hetty Dekkers 03 18 Slim beheer: baten van bomen benutten. Max Narinx 03 22 Cameratoezicht Venray bij afvalhotspots. Martijn Kregting 04 22 Nieuwe checklist voor schone stranden. Marjan Poortinga en Addie Weenk 04 40 Dumpingen (drugs)afval nemen toe. Ans Aerts 05 16 Voor wie maken we schoon en waarom? Kees Keizer en Peter van Welsem 06 22 Slim beheer:energietransitie en circulaire economie versterken elkaar. Max Narinx 07 13 Werk van circulair: de straatbezem. Max Narinx 07 23 Tevredenheid bewoners centraal bij belevingsgestuurd beheer. Hetty Dekkers 08 06 Initiatieven tegen zwerfvuil. Pieter van den Brand 08 08 Zuiderzeevis lust afvalzakken. Hetty Dekkers 08 17 Rova gaat zwerfafval te lijf met infoquête. Sander Wageman 08 18

Kunststoffen Rotterdam vangt plastic uit rivier en haven. René Didde 01 22 Plastic verpakkingen scheiden met magneten. René Didde 04 35 Interview met WUR-onderzoeker dr. Ulphard Thoden van Velzen over kunststof verpakkingen. René Didde 10 18 Wat doen gemeenten om de kwaliteit van PMD te waarborgen? Martijn Kregting 10 06

Textiel Walkingfloor container Twente Milieu. Martijn Kregting 06 12 Textielrecycling heeft nieuwe impuls nodig. Pieter van den Brand 07 06

Piepschuim Keten sluiten voor piepschuimverpakkingen nu echt mogelijk. Freek van Eijk

07 17

Matrassen Ketendenken over de matrasgrenzen heen. Evelien Mertens 09 13

Verpakkingen Nieuwe afspraken verpakkingen in eindfase. Ilse van der Grift 09 09 Is Nederland klaar voor verpakkingsvrije winkels? Sander Wageman 09 14

34 | GRAM #10 december 2019

Winterdienst Gladheidbestrijding is zaak van gemeenten en particulier. Sander Wageman

03 06

IN GRAM IN 2019

Uitgave Pag.

Zout uit een circulaire strooier. René Didde Strooien in de zomer. Pieter van den Brand Werken in de winterdienst. Ans Aerts Noviteiten winterdienst 2019. Martijn Kregting

03 08 03 10 03 12 03 14

ORGANISATIE & MANAGEMENT Financiën Management en personeel Hoe doen zij dat met de 6-daagse werkweek? Hetty Dekkers 05 06 Duurzame inzetbaarheid bij Irado. Ans Aerts 05 08 Meerwaarde arbeidsparticipatie in harde Euro’s. Pieter van den Brand 06 18

Automatisering Dynamisch inzamelen, de afvalbak bliept. Pieter van den Brand

06 08

Monitoring Benchmark Schoon, analyse 2017. Imelda Massop Prestatieladder Sociaal Ondernemen. Martijn Kregting VANG-beleid en efficiency zorgen voor dalende kosten. Folkert Starreveld

Uitgave Pag.

Werk van Circulair, e-waste arcade. Max Narinx 05 13 Interview met Rob Hamer, Unilever. Pieter van den Brand 05 22 Economie van consumptiegoederen moet circulair. René Didde 05 28 Aanbesteding containers met grote rol voor SROI. Ans Aerts 06 06 Werk van Circulair, Plastic Whale. Max Narinx 06 17 Gemeenten tevreden met VANG-support. Hetty Dekkers 06 26 In actie tegen voedselverspilling. St. Samen Tegen Voedselverspilling 07 20 Privacy en professioneel afvalbeheer. Diverse auteurs 07 26 Aantal incidenten met fietsaccu’s stijgt. Arie de Jong 07 32 Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid. Martijn Kregting 08 10 Katwijk stelt grens aan plasticsoep met bellenscherm. René Didde 08 14 25 jaar BKN. Leonie Reinders 09 23 Ja/Ja-sticker rechtmatig ingevoerd. Ans Aerts 10 17 Dankzij lokale energieprojecten van het aardgas af. Sander Wageman 10 08

01 24 05 10 07 14

Wagenparkbeheer Duurzaam gemeentelijk wagenpark Rotterdam nog een zoektocht. Pieter van den Brand

10 11

ORGANISATIES

Limburg aan de slag met toekomstscenario’s. Sander Wageman Gemeenten heffen samenwerking Noord Veluwe op. Pieter van den Brand

07 24 09 18

DIVERSEN Werk van Circulair, de rotonde van morgen. Roger Feller Interview met Staf Depla. Pieter van den Brand Duurzame evenementen. Martijn Kregting Nationale Denktank 2018. Elsemieke Meurs Nulaanbieders aanspreken met de AVG. Addie Weenk en Monique Hennekens Werk van Circulair, de circulaire matras. Ieteke Schouten Interview met Willemijn Peeters over de plastic soup. Pieter van den Brand Stresstest voor gemeenten i.v.m. klimaatadaptie. Sander Wageman

01 15 02 10 02 12

De redactie van

GRAM wenst u fijne

02 16

feestdagen en een

03 21 03 25

heel gelukkig 2020

04 26 04 30

De eerste editie van GRAM in 20120 verschijnt in de week van 4 februari

GRAM #10 december2019 | 35

5-DAAGSE OPLEIDING 10, 17, 24, 31 MAART EN 7 APRIL 2020 BCN UTRECHT CS

INCLUSIEF

excursiedag afval- en energiecentrale in Rotterdam

management Circulair Afvalbeheer en Beleid

Tijdens deze 5-daagse opleiding leer je alles over: Afvalstoffenrecht

Omgevingswet 2021

Wet milieubeheer

Afvalstoffenheffing

Circulaire Economie

Recycling