Gram 4 juni 2014 def

JAARGANG 105 | NUMMER

GRAM Vakblad van de

5

Juni 2014

Composteren en milieubelasting

Reinigingsdiensten verantwoordelijk voor inzameling drijfvuil Europese regelgeving rondom publiek samenwerken NVRD presenteert handreiking Social Return

Steeds meer afval krijgt een tweede leven

Wilt u ook dat er meer afval gescheiden wordt ingezameld èn gerecycled in uw gemeente? Onze kennis kan u dan misschien van pas komen. Want in de afgelopen 25 jaar hebben we geleerd om afvalbeheer zo duurzaam mogelijk vorm te geven. Zo zijn wij van mening dat blik en kunststof prima samen in te zamelen zijn. Want we willen toch allemaal méér afval een tweede leven geven?

Benieuwd wat we voor uw gemeente kunnen betekenen? Neem voor meer informatie contact op met Robert Jansen via robert.jansen@indaver.nl of 078 – 6306 726.

www.indaver.nl

inhoudsopgave

Vakblad van de NVRD

Hoe doen zij dat?

6

Deze maand: Aanpak van drijfvuil Drie personen vertellen hoe zij het drijfvuil in de sloten, grachten en andere watergangen aanpakken.

Participatie levert winst op 8

De media staan bol van berichten over een terugtrekkende overheid en bewoners die allerlei taken op zich zouden moeten nemen. Bewonersparticipatie bestaat echter al tientallen jaren, met name in het beheer van de openbare ruimte. Met resultaat, blijkt uit de ervaringen van drie gemeenten.

Afvalscheiding in flats vergt fundamentele aanpak 12

Aan welke knoppen moet je draaien als gemeente om de bewoners van hoogbouwflats tot het scheiden van afval te bewegen? De grote steden willen een wetenschappelijk onderbouwde gereedschapskist samenstellen. Het voorstel ligt er, nu de financiering nog.

Wijzer in publiek samenwerken 17

Biedt de laatste golf aan regels vanuit Europa nu meer of minder ruimte om binnen de publieke sfeer samen te werken? In kringen van bestuurders (opdrachtgevers) alsook van directies van overheidsondernemingen (opdrachtnemers) wordt deze vraag vaak gesteld.

5 Bezem 11 Themadag BOR 15 Proef ‘Dat gooi je toch niet weg’ 20 Terugblik NVRD Jaarcongres 22 Prof. Baarsma over risico’s en kansen voor de afvalsector 24 NVRD presenteert handreiking Social Return 26 Vakwerk Foto voorplaat: Waternet

28 NVRD Nieuws

lees verder op pag. 6

29 STOSAG-standaarden afvalinzameling 31 Green Deal schone stranden 33 Nieuws op de markt 38 Agenda 39 CloseUp

Lees verder op pag. 17

GRAM | juni 2014

3

AndersInzamelen.nl

Reduceer kosten en CO2 uitstoot tot

40%

Bij Zandrecycling Nederland reinigen we uw RKGV op maar één manier. De juiste!

Wilt u af van uw riool-, kolk-, gemaalslib of veegzand? Zandrecycling

RKGV-specialist sinds 1988

Nederland laat u graag zien hoe het kán en hoe het hóórt. We zijn im-

Meerdere locaties in Nederland

mers de enige afvalverwerker in Nederland die volledig is toegespitst

Snelle dienstverlening

op het verwerken van RKGV. Ofwel het reinigen en recyclen tot schone (bouw)materialen, en het verwerken van restfracties volgens de kleinste

Diverse transportmogelijkheden

paragrafen van de Milieuwet. Kijk op www.zandrecycling.nl, of bel

ISO- en VCA-gecertificeerd

0174-24 39 50 voor meer info, een vrijblijvende afspraak of een offerte.

Gratis afvalstroomnummer

Af van uw RKGV-afval? Zó hoort ‘t.

Zandrecycling Nederland BV • ABC Westland 227, 2685 DC Poeldijk • T 0174-243950 • F 0174-291148 • www.zandrecycling.nl • info@zandrecycling.nl

4

GRAM | juni 2014

­

BEZEM Back to the future Dat klinkt als een film, maar tijdens het NVRD Jaarcongres hebben we het toch echt meegemaakt. De filosofie van de indeling van de openbare ruimte, gericht op de toekomst, moeten we halen uit het verleden. Natuurlijk is dat in onze branche niet nieuw, we gaan immers van recycling naar cradle to cradle via duurzaam ontwerpen naar circulaire economie.

Allemaal bedoeld om grondstoffen her te gebruiken. Nieuw hierin is wel dat we dit niet meer doen om de grote boze klimaatverandering tegen te gaan, maar erkennen dat het gaat om een absoluut noodzakelijke manier van tweedehands grondstoffenwinning.

Wellicht is dat ook wel de enige manier om iedereen echt wakker te schudden. Grondstof hergebruik met waardebehoud is gewoon economisch noodzakelijk, leidt tot duizenden banen en biedt ons de gelegenheid onze levenstandaard te behouden.

Tweedehands grondstofwinning is dus de toekomst, de toekomst die buiten ligt, aldus het thema van het laatste NVRD congres. En wees eens

eerlijk; kijk om je heen en in de openbare ruimte liggen de grondstoffen voor het oprapen. Hoe we dat het beste kunnen beheersen, zijn we met elkaar nog aan het ontdekken. Vast staat dat het beheersen samenhangt met het ontwerp en het best gecombineerd met al het onderhoud in de openbare ruimte kan plaatsvinden.

Hiermee slaan we twee vliegen in één klap. De openbare ruimte wordt efficiënt schoongemaakt en we komen in het bezit van een belangrijk deel van onze toekomst, namelijk de tweedehands grondstoffen.

Daar hebben de wijze mannen en vrouwen van de reinigingswereld het tijdens hun jaarlijks congres over gehad.

De toekomst ligt dus echt buiten.

Fijne zomer.

GRAM | juni 2014

5

▼

Hoe doen zij dat?

Tekst: Hetty Dekkers

Deze maand:

Aanpak van drijfvuil rende harken en netten.

Wat gebeurt er daarna mee?

Het drijfvuil wordt samen met het restafval afgevoerd en gaat dus naar de verbrander. Het is te veel werk om de lading van zo’n wagentje achteraf uit te pluizen en te sorteren.

Organiseert u preventieve maatregelen of andere acties tegen drijfvuil?

We doen elk voorjaar mee aan de zwerfafvalactie van Nederland Schoon. Daar melden zich in onze gemeente zo’n 1700

Henk Hulzebos

mensen voor aan, waaronder veel scho-

▼

lieren. Komen dorpsbesturen, wijkbe-

Arie de Beer

woners of andere vrijwilligers met een

senior opzichter Waternet

Steenwijkerland (ondermeer Giethoorn,

actievoorstel, dan werken we daar graag

(gemeenschappelijke organisatie voor

Blokzijl en Steenwijk), 43.000 inwoners.

aan mee.

onder andere gemeente Amsterdam).

regisseur openbare werken gemeente

▼

Contact henk.hulzebos@steenwijkerland.nl

▼

Contact arie.de.beer@waternet.nl

Tips voor andere gemeenten?

Met hoeveel en wat voor soort drijf-

Stimuleer initiatieven van de bewoners.

Met hoeveel en wat voor soort drijf-

vuil heeft u jaarlijks te maken?

Ik ga bijvoorbeeld in Steenwijk altijd

vuil heeft u jaarlijks te maken?

Naar de hoeveelheid kunnen we werke-

even kijken en drink dan een kopje kof-

Zo’n 420 ton per jaar. Wij maken alle

lijk geen slag slaan. We halen drijfvuil

fie met hen, op kosten van de gemeente.

bevaarbare wateren schoon in Amster-

niet structureel op, alleen bij incidentele

Je merkt op zo’n dag dat de stemming

dam. Dat betekent de grachten binnen

acties. Als ergens veel ligt, dan maken

opperbest is. Mensen hebben een leuke

de stadsboezem, het IJ, de havens en een

we het schoon. Het gaat hoofdzakelijk

dag en zijn daarna beter gemotiveerd

deel van het Noordzeekanaal. In totaal

om blikjes en plastic drankflesjes. Eens

hun eigen omgeving schoon te houden.

gaat het om 220 strekkende kilometers

in de vijftien jaar of zo doen we ook bag-

Het werkt van twee kanten, want als die

aan watergangen.

gerwerk, dan haal je ook fietsen, koel-

bewoners later iets aan ons vragen, zeg-

De samenstelling van het afval is deels

kasten en andere grote rommel op. Wat

gen wij ook makkelijker ja.

afhankelijk van de jaargetijden. In de

eigenlijk raar is, want koelkasten kunnen

herfst liggen er veel bladeren en takken,

de mensen bij ons gratis naar het milieu-

in de zomer zijn er meer toeristen en ligt

station brengen. Of naar de leverancier.

er meer consumentenafval in het water, zoals blikjes, flessen, plastic zakken en

Hoe wordt het opgehaald?

bakjes van McDonald’s. Ook komen we

Als we een melding krijgen, of zelf iets

matrassen tegen, stoelen, planken. En

signaleren, dan gaat onze reinigings-

af en toe een stoffelijk overschot. Dat

dienst erop af. In de binnenstad van

laatste niet zo vaak gelukkig, maar het

Steenwijk, waar we veel grachten heb-

gebeurt wel.

ben, heeft een bewonersgroep zich zelf aangemeld om eens per maand de grach-

Hoe wordt het opgehaald?

ten en de stadswallen schoon te houden.

In de binnenstad varen we dagelijks

Wij faciliteren dat natuurlijk van harte.

met drie boten uit. Die zijn er heel de

Voor het opvissen van het drijfvuil stellen

dag mee bezig, elk in hun eigen wijk.

we een bootje beschikbaar, met bijbeho-

Een grotere boot doet het IJ, het Noord-

6

GRAM | juni 2014

In dit artikel vertellen medewerkers van gemeenten en of andere organisaties hoe zij het drijfvuil in de sloten, grachten en andere watergangen aanpakken.

zeekanaal en de havens. Ook deze boot

dat allemaal schoon te houden, heb je

Wat er allemaal uitgehaald wordt is heel

wordt vijf dagen per week ingezet. Dan

een dagtaak. Dat vergat ik, we hebben

divers. Dat varieert van blikjes, plastic

hebben we nog een auto met een kraan,

ook nog een aparte kraanboot voor grote

zakken en hout tot fietsen en pallets.

voor de locaties waar je met de bootjes

fracties en gezonken boten. Die vist jaar-

niet bij kunt komen. Zoals tussen de

lijks 10.000 fietsen op.

Hoe wordt het opgehaald?

wal en het schip. De stadsboten heb-

Het grootste deel wordt opgehaald met

ben aan de voorzijde een groot schepnet

de drijfvuilboot door Omrin. Zij varen één

dat hydraulisch te water wordt gelaten.

keer per week en in de zomermaanden

Vanaf de zijkant van de boot wordt ook

twee keer per week door de grachten van

▼

nog geschept. Het afval verdwijnt in het

onze binnenstad. Daarnaast wordt in de

ruim van het schip, de dagopbrengst per

woonwijken het werkvoorzieningschap

boot bedraagt meestal iets tussen de 2

ingezet.

en 4 kuub. Overigens weet je door de wind precies waar je zijn moet. Veel af-

Wat gebeurt er daarna mee?

val waait bij een bepaalde wind dezelfde

Het gaat naar de nascheidingsinstallatie

kant op en ligt verzameld in een hoekje,

van afvalverwerker Omrin. Hier wordt

bij een brughoofd of ander obstakel. Elke

het afval gesorteerd.

boot heeft ook nog een kraantje voor grof afval, zoals matrassen.

Organiseert u preventieve maatregelen tegen drijfvuil en/of speciale

Wat gebeurt er daarna mee?

acties?

De boten worden gelost door de afnemer

De laatste tijd worden er steeds meer

van het afval. Deze sorteert het zo veel

initiatieven ontplooid vanuit bewoners

mogelijk op glas, hout, plastic en dergelijke. Wat er te recyclen valt, haalt de

Jannie Post

sorteerder eruit.

en organisaties om de openbare ruimte

▼

schoon te houden. Zo heeft een scholengemeenschap een maatschappelijke sta-

toezichthouder/planner gemeente

ge opgezet, waarbij leerlingen met een

Organiseert u preventieve maatrege-

Leeuwarden, en Bert van der Molen,

bootje drijfvuil uit het water halen. Ver-

len of andere acties tegen drijfvuil?

teamleider beheer en onderhoud Omrin.

der zijn er veel acties tegen zwerfvuil in

Vorig jaar op de Kroningsdag hadden we

Contact: jpost@leeuwarden.nl

het algemeen, zoals schoonmaakacties door leerlingen, reclassering en studen-

voor het eerst vier dekschuiten met eco-

ten enzovoort.

toiletten ingezet. Tegen het wildplassen,

Met hoeveel en wat voor soort drijf-

want dat is geen fraai gezicht. Ook de

vuil heeft u jaarlijks te maken?

waterkwaliteit wordt er niet beter op met

In de gemeente Leeuwarden wordt jaar-

Tips voor andere gemeenten?

zulke massale hoeveelheden wildplas-

lijks gemiddeld 7 ton drijfvuil uit de

Begin voor bewustwording bij de jeugd.

sers. Die actie was een groot succes en

grachten en overige waterpartijen gevist.

Zij zijn een belangrijke doelgroep.

daarom hebben we de schuiten dit jaar met Koningsdag uitgebreid met afvalcontainers. Om aandacht te krijgen voor deze ‘eco-eilanden’ hadden we vooraf een ludieke actie met jetski’s bedacht. De jetski’s voeren rond met een minicontainer, om de mensen te attenderen op de eco-eilanden met Koningsdag. Al met al was de actie weer een succes, de eilanden hebben samen 25 kuub afval opgebracht.

Tips voor andere gemeenten?

Wij zijn een drukke stad, met veel bewoners, toeristen, pleziervaart en zo’n 2500 woonboten. Moeilijk vergelijkbaar denk ik met de meeste andere gemeenten. Om

GRAM | juni 2014

7

Bewoners nemen vaker het initiatief

Participatie levert winst op De media staan bol van berichten over een terugtrekkende overheid en bewoners die allerlei taken op zich zouden moeten nemen. Bewonersparticipatie bestaat echter al tientallen jaren, vooral in het beheer van de openbare ruimte. Met resultaat, zo blijkt uit de ervaringen van drie gemeenten.

Alphen a/d Rijn is al sinds 1993 bezig met bewo-

bewoners. In 2010 werd stadsdeel Oost, waar IJburg

nersparticipatie. “Bewoners besloten toen dat ze zelf

onder valt, een feit. Sinds die tijd werkt het stadsdeel

het beste de kwaliteit van hun leefomgeving konden

met gebiedsteams. Participatiemakelaars, gebieds-

verbeteren”, vertelt Peter Westgeest, adviseur Bewo-

managers en adviseurs zijn, in overleg met bewo-

nersparticipatie bij de gemeente Alphen a/d Rijn. Er

ners, verantwoordelijk voor een bepaald gebied. Ellen

ontstonden werkgroepen en buurtcomités. De aanpak

Weers, participatiemakelaar op IJburg: “De oprichting

in Alphen a/d Rijn gaat verder dan het opruimen van

van de gebiedsteams heeft de samenwerking tussen

zwerfvuil en is inmiddels breed van opzet. Zo onder-

gemeente en bewoners een flinke impuls gegeven. We

houden bewoners 5 ha groen en 300 bloembakken. Ze

stimuleren bewoners om zelf met plannen en ideeën te

denken mee over het ontwerp van een straat of over de

komen om de leefbaarheid van hun buurt te verbete-

aanleg van een moestuin, die ze vervolgens zelf behe-

ren.” Soms ligt het initiatief bij de bewoners en soms

ren. Om graffitioverlast tegen te gaan, krijgen jongeren

bij de gemeente. “Willen we als gemeente bijvoorbeeld

de gelegenheid om zelf graffitikunst te maken. De ge-

een pleintje herinrichten, dan gaan we in gesprek met

meente faciliteert dit.

omwonenden en gebruikers. Op die manier worden ze mede-eigenaar en voelen ze zich verantwoordelijk.”

Bewonersparticipatie levert winst op

In het contact met bewoners onderzoekt de gemeente

in de vorm van sociale cohesie, minder

derdeel willen financieren of via een inhoudelijk pro-

meldingen van overlast prettiger

is dit een vorm van beleidsparticipatie. Bij initiatieven

leefklimaat.

van bewonersparticipatie, maar eerder van overheids-

tegelijkertijd of er belanghebbenden zijn die een ongramma een bijdrage willen leveren. Weers: “In feite die in de buurt zelf ontstaan, spreken we niet zozeer participatie.” Een voorbeeld hiervan is een tijdelijke moestuin die bewoners willen aanleggen op een braak-

In de Friese gemeente Ooststellingwerf zag de bewo-

liggend terrein. “Zo’n project bevordert de sociale co-

nerscommissie Oosterwolde-Zuid (www.oosterwolde-

hesie, maar het biedt ook inzicht in wat bewoners be-

zuid.nl)

in 1996 het levenslicht. Inmiddels heeft de

langrijk vinden. Het kan bovendien een vindplaats zijn

bewonerscommissie 25 straten onder haar hoede, met

voor actieve bewoners, waar we ook in de toekomst

1400 woningen. De hoofdtaak is de leefbaarheid zo

mee gaan samenwerken. Tenslotte levert zo’n project

goed mogelijk houden. Tijdens het Nationaal Congres

tijdelijk een mooiere uitstraling van de wijk op en dat

Beheer Openbare Ruimte (NCBOR) eind 2013, werd de

kan weer ontwikkelaars aantrekken.”

bewonerscommissie verkozen tot beste beheerteam van Nederland. Voorzitter Albert de Jong: “We hebben

De rol van de gemeente varieert. “De ene keer ben je

een breed pakket aan taken en acties. In feite beheren

partner en een andere keer moet je op je handen gaan

we de hele wijk. Daarbij gaat het om het groenonder-

zitten. Maar er zijn ook situaties dat je een project bij-

houd, de inrichting en het onderhoud van straten, de

na overneemt. Het is echt maatwerk”, licht Weers toe.

aanpak van hondenpoepoverlast en het opruimen van

Flexibele budgetten vanuit de gemeentelijke organisa-

zwerfafval. Als tuinen er slecht verzorgd uitzien, gaan

tie zijn hierbij praktisch. “Levert een project daadwer-

we in gesprek met de woningcorporatie of de huisei-

kelijk een bijdrage aan de leefbaarheid in een buurt,

genaar. Ook denken we mee over parkeerproblemen

dan moet je dat financieel ondersteunen.” Zo startten

en organiseren we activiteiten die de sociale cohesie

bewoners van IJburg vorig jaar een tijdelijke biblio-

bevorderen, zoals viswedstrijden voor de jeugd of een

theek. Ze vonden zelf een geschikt leegstaand pand,

baggerloop; een wedstrijd waarbij mensen dwars door

dat ze gratis mochten gebruiken en kregen een start-

sloten heenlopen.”

subsidie van de gemeente. Bij de inschatting of zo’n vrijwilligersbibliotheek een succes wordt, kun je de

8

Vrijwilligersbibliotheek

plank misslaan, omdat er bijvoorbeeld niet genoeg vrij-

Vanaf het moment dat er mensen op het Amsterdamse

willigers actief worden. Maar ook andere onverwachte

IJburg gingen wonen, nu ongeveer tien jaar geleden, is

factoren kunnen roet in het eten gooien. Zo besloot

er sprake van samenwerking tussen de gemeente en

stadsdeel Oost op de dag dat de vrijwilligersbiblio-

GRAM | juni 2014

Bewoners in Alphen aan de Rijn onderhouden 5 ha groen en 300 bloembakken.

theek de deuren opende alsnog een vestiging van de

“De belangstelling om mee te doen is zo groot dat we zelfs een wacht-

Openbare Bibliotheek Amsterdam op IJburg te openen.

lijst hebben met mensen die vrijwilliger willen worden.”

Projecten kunnen stil komen te liggen of mislukken doordat bewoners er geen energie meer in steken,

Informatie delen

gaan verhuizen of geen tijd meer hebben. “Dat soort

Transparantie en communicatie zijn essentieel om van een participa-

zaken moet je altijd incalculeren”, zegt Weers.

tietraject een succes te maken. Weers noemt het voorbeeld van een kavel in haar eigen buurt, die nu wordt bebouwd met woonblokken. De

Wachtlijst

buurt werd betrokken bij de voorbereidingen voor het nieuwe ontwerp.

Alphen a/d Rijn heeft een inwonertal van ruim 106.000

Bewoners hadden echter kritiek op het feit dat hen nooit was gevraagd

inwoners op een oppervlakte van ruim 57 km2. Ter

of ze überhaupt wel iets op de betreffende plek wilden hebben. Het

vergelijking: het landelijke Ooststellingwerf telt ruim

terrein lag al tien jaar braak en voldeed prima als voetbalveldje voor

26.000 inwoners in een gebied van 226 km2 en Am-

de jeugd. Weers: “Omdat ik bij de overheid werk, weet ik dat die kavel

sterdam IJburg heeft 19.000 inwoners op 3,3 km2. Of

te duur is om braak te laten liggen, maar dat wisten de bewoners niet.

het nu gaat om een stad, een landelijk gebied of een

Alle informatie die maar enigszins relevant is, moet je voor 100 procent

nieuwbouwwijk met veel hoogbouw, de factoren die

delen.”

ertoe leiden dat bewonersparticipatie slaagt, zijn vergelijkbaar. “Sluit aan bij de behoefte van mensen en

Risico’s

luister goed. Dring plannen niet op, want dat werkt

Bewoners kunnen risico’s lopen bij de uitvoering van activiteiten. Als

averechts”, aldus Peter Westgeest. Bewoners die mee

eigenaar van de openbare ruimte en van gebouwen ligt de risicoaan-

kunnen denken en inbreng hebben, zijn vanzelf meer

sprakelijkheid bij de gemeente. De gemeente is ook verantwoordelijk

betrokken en haken niet af. Alphen a/d Rijn zegt niet

voor het onderhoud van bijvoorbeeld speeltoestellen. Als dat aantoon-

vaak ‘nee’ tegen bewoners. “Tenzij iets te duur is. Als

baar niet deugdelijk is uitgevoerd, kan ze eventuele schade proberen te

ze dan echter een ander, goedkoper concept bedenken,

verhalen op degene die het onderhoud heeft uitgevoerd. Westgeest: “In

of als we ondersteuning kunnen bieden met materialen

al die jaren dat we bezig zijn, zijn er geen noemenswaardige incidenten

zoals houtsnippers, compost, of betonmaterialen, zijn

geweest. We faciliteren geen activiteiten waarbij mensen veiligheidsri-

er wel weer mogelijkheden.”

sico’s lopen, langs drukke wegen of bij rotondes. De speeltoestellen op speelveldjes die bewoners beheren, zijn gecertificeerd en worden on-

De Jong denkt dat het enthousiasme van de bewoners-

derworpen aan een veiligheidskeuring door de gemeente. Ook stelt de

commissie zelf en van andere vrijwilligers bepalend is

gemeente geen gevaarlijk gereedschap beschikbaar. Als bewoners een

voor de succesvolle participatie in Oosterwolde-Zuid.

eigen motorzaag gebruiken, dan is dat op eigen risico.” De gemeente

“Ik ga zelf ook mee om zwerfvuil op te ruimen. Mensen

Alphen a/d Rijn heeft een collectieve vrijwilligersverzekering, waarmee

zien dat ik niet alleen praat, maar ook iets doe. Dat

vrijwilligers voor ongevallen en wettelijke aansprakelijkheid zijn verze-

motiveert hen om zelf zaken op te pakken.” Hij denkt

kerd tijdens het uitvoeren van hun taken.

dat het niet uitmaakt of je in Oosterwolde-Zuid of in Amsterdam woont. Goed voorbeeld doet goed volgen.

De Jong vertelt over Oosterwolde-Zuid: “We hebben geen vrijwilligers-

In totaal heeft Oosterwolde-Zuid drie zwerfvuilteams.

verzekering, maar ook geen werk waarbij mensen iets kan overkomen.

GRAM | juni 2014

9

In Oosterwolde-Zuid wordt op allerlei plekken in het groen geparticipeerd.

De gemeente heeft ons gevraagd om speeltoestellen te onderhouden,

5 ha groen die bewoners onderhouden, hoeven wij

maar dat hebben we geweigerd. Wij vinden het risico te groot dat er

niets meer te doen. En de tunnels waarop graffitikunst

iets gebeurt.” Op IJburg heeft de gemeente in sommige gevallen een

is aangebracht, hoeven we niet meer steeds opnieuw

medebeheersovereenkomst met bewoners. De gemeente zorgt dan

schoon te maken. Als je echter puur naar de cijfers kijkt,

bijvoorbeeld voor het fysieke beheer en maait het gras en snoeit de

ben je duurder uit.” Toch levert bewonersparticipatie

bomen. In andere gevallen ligt het beheer grotendeels bij de bewoners.

vooral winst op, stelt hij. Het gaat dan om baten die

“Op allerlei plekken in het groen wordt geparticipeerd. Bewoners zijn

niet direct in geld zijn uit te drukken. “Het zorgt voor

over het algemeen zelf aansprakelijk, tenzij het om expliciete zaken

sociale cohesie. Er zijn minder klachten en meldingen

gaat die risicovol zijn, zoals een kuil die is ontstaan in een grasveld.

van overlast. In wijken waar veel participatie plaats-

Of takken die gesnoeid moeten worden hoog in de bomen. Dat is een

vindt, voelen mensen zich prettiger en zijn de huizen

verantwoordelijkheid van de gemeente“, licht Weers toe.

meer gewild. En groene schoolpleinen zorgen ervoor dat de leerprestaties beter worden.” Weers merkt op

Leerprestaties

dat de term ‘participatiesamenleving’ bijna een mantra

Bewonersparticipatie levert veel op, is de gedeelde mening. “Het kost

geworden is en wordt gezien als een manier om geld

in eerste instantie wel geld”, zegt Westgeest. In Alphen a/d Rijn gaat

te verdienen. “Dat zal ik altijd weerleggen, want over

dat naar de mensen die zorgen voor begeleiding van de projecten

het algemeen verdien je niks. We hebben echter geen

en naar materialen, huur van accommodaties en het organiseren van

andere keuze. Bewoners laten zich niet meer de mond

workshops en cursussen. “Maar we verdienen ook geld terug. Aan de

snoeren.”

IJDIJD: podium en ontmoetingsplek

Succesfactoren van participatieprojecten:

De Flexbieb, de vrijwilligersbibliotheek met zevenduizend boeken op

• Stimuleer bewoners om zelf met ideeën te

IJburg, is ontstaan uit ‘IJburg Droomt IJburg Doet’ (IJDIJD). Dit is een initiatief van een groep bewoners die een bijdrage willen leveren aan

komen; • Ondersteun een project financieel als dat daad

de verdere ontwikkeling van hun wijk. IJDIJD is een organisch netwerk

werkelijk bijdraagt aan de leefbaarheid;

van bewoners, ondernemers, vertegenwoordigers van het stadsdeel

• Sluit aan bij de behoefte van mensen en

en maatschappelijke organisaties. Drie keer per jaar organiseert IJDIJD

luister goed;

een bijeenkomst met zeepkistmomenten, waar bewoners hun ideeën

• Zeg alleen nee tegen bewoners als iets te

pitchen en elkaar helpen om dromen waar te maken. IJDIJD krijgt geen

duur is;

subsidie en voert zelf geen projecten uit. Het biedt een podium en

• Geef het goede voorbeeld en

netwerk en legt verbindingen. Bewoners gaan vervolgens zelf met

• Deel relevante informatie

hun plannen aan de slag. Andere projecten die hieruit zijn voortgekomen zijn een jongerencommunity, een buurtmoestuin en het project In de buurt van Geluk, dat bewoners van diverse culturele achtergronden en leefstijlen met elkaar verbindt. De lessen uit IJDIJD ‘Durf te vragen’: samenwerking met professionals blijft belangrijk en gebruik kritiek om scherp te blijven.

Tekst: Ans Aerts

10

GRAM | juni 2014

2 6 juni R eehorst E de :

NVRD-Themadag Grip op de openbare ruimte Hoe krijg en houd je grip op de openbare ruimte? Goed beheer van de openbare ruimte is complex. De openbare ruimte wordt intensief gebruikt en er zijn veel partijen betrokken bij het beheer. Veel van oorsprong afval- en reinigingsbedrijven worden gevraagd meer taken in de openbare ruimte op te pakken. Dit vraagt specifieke kennis en vaardigheden. Zeker als hiervoor ook mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt worden ingezet. Ook de druk op beheerbudgetten vraagt goede grip en sturing. Bovendien vraagt de participatie van burgers en het rekening houden met hun wensen en beleving om een nieuwe kijk op beheer.

De NVRD-themadag biedt u binnen één dag inzicht in de

branche. Petra Delsing licht toe hoe de gemeente Den Haag meer

belangrijkste ontwikkelingen en vraagstukken in het be-

grip probeert te krijgen op de openbare ruimte door inzet van extra ca-

heer van de openbare ruimte. Ook hoort u hoe gemeen-

paciteit in de vorm van Buurtserviceteams. Hoe worden deze teams in-

ten en publieke bedrijven hiermee in de praktijk omgaan.

gezet? Hoe worden ze gefinancierd en hoe wordt hun werk afgestemd

Laat u inspireren door hun aanpak en ervaringen.

met het reguliere onderhoud?

Het programma

Een andere manier om meer grip te krijgen is juist meer over te laten aan de burger. Mariët Kaptein van de gemeente Vlissingen geeft een

Henry Meijdam, voorzitter van de Raad voor Leefom-

presentatie over de veranderende rollen door zelfbeheer in de gemeen-

geving en Infrastructuur, opent de dag. Aan de hand

te Vlissingen en laat zien hoe dit wordt gestructureerd aan de hand van

van twee recente strategische adviezen aan de rege-

menukaarten en begrotingen.

ring vertelt hij over het belang van de openbare ruimte en het sociaal domein voor de stad.

Vervolgens vertelt Ton Huizer, Bestuurslid Stichting Experiment zelfbeheer Hoekwierde uit Almere, over de ervaringen en visie van een

Inzet van mensen met afstand tot de arbeidsmarkt

betrokken burger op zelfbeheer en de rol en verwachtingen naar de

wordt een steeds groter aandachtspunt binnen onze

gemeente.

Kees Vos geeft aan hoe de gemeente Nijmegen het instrument asset management inzet voor een efficiënt behoud van de kwaliteit van de Nijmeegse buitenruimte.

Sturing op beleving is een trend die na sturing op frequentie en sturing op beelden in opkomst is. Wat betekent sturen op beleving? Waarom is hiervoor momenteel veel aandacht? En hoe werkt dat in de praktijk?

Aan het woord is Diederik Notenboom van Meerlanden; hij stond aan de basis van een visie die hierover is ontwikkeld. Peter van Welsen doet verslag van zijn onderzoek naar sturen op beleving in de praktijk.

De NVRD presenteert twee nieuwe producten: de handreiking Social return en het Keurmerk Beeldschoon.

Ceciel van Iperen van CROW laat zien hoe cijfermatige grip op de openbare ruimte mogelijk is.

Zij geeft een korte presentatie over beheersystemen en het belang van goede areaalgegevens. Wat betekent de grootschalige basiskaart voor gemeenten en hoe kan door het project IMBOR juist die gegevens inzichtelijke worden gemaakt die voor beheer relevant zijn?

Eric van der Veen van de gemeente Apeldoorn en Wouter Jansen van Spa sluiten de themadag af met een presentatie over het voordeel van het door Apeldoorn gebruikte capaciteitsmodel voor een efficiëntere inzet in de openbare ruimte.

Inschrijven: www.nvrd.nl/bijeenkomsten

GRAM | juni 2014

11

Afvalscheiding in flats vergt fundamentele aanpak

Hoogbouw: van grijs naar groen Aan welke knoppen moet je draaien als gemeente om de bewoners van hoogbouwflats tot het scheiden van afval te bewegen? De grote steden willen een wetenschappelijk onderbouwde gereedschapskist samenstellen. Het voorstel ligt er, nu de financiering nog. De ogen zijn ook gericht op het ministerie van I&M. De grote steden Amsterdam, Rotterdam en Den Haag

cent) komen. Volgens het USI-rapport kan Amsterdam

staan niet bepaald bekend als koplopers in afvalschei-

het voorbeeld van de Domstad volgen en met geschei-

ding. Acht jaar geleden is Rotterdam gestopt met het

den gft-inzameling in alle wijken een 10-15 procent

apart inzamelen van gft-afval. Nu pas hebben de eerste

hoger afvalscheidingspercentage realiseren.

4.500 huishoudens in Vinex-wijk Nesselande weer een minicontainer gekregen. Den Haag besloot de laatste

G5 om de tafel

jaren de groenbakken in een aantal wijken weer terug

Als onderdeel van het realiseren van de recyclingam-

te nemen. De hoeveelheid ingezameld gft-afval was er

bities komt de hoogbouw in beeld, waar Amsterdam

zo laag, dat de milieuvoordelen nihil waren. Net als in

immers royaal in voorzien is. Het hoogbouwpercen-

Amsterdam dat in 2003 ophield met de drie jaar eer-

tage voor elk stadsdeel ligt boven de 50 procent. “Het

der gestarte gft-inzameling. “De respons was laag, men

succes is gering, omdat in de hoogbouw weinig be-

deed niet mee. De kwaliteit was onder de maat”, blikt

waarruimte is en bewoners vaak minder gemotiveerd

Jos de Bruijn van de Dienst Ruimtelijke Ordening (DRO)

zijn om bijvoorbeeld hun groente- en fruitfractie apart

van de gemeente terug.

te houden.” De Bruijn ging met zijn collega’s uit Den Haag, Rotterdam en Utrecht om de tafel om een funda-

Transitie

mentele aanpak op te zetten, op initiatief van project-

Amsterdam wil niet langer onderaan de lijstjes bunge-

leider Jan-Henk Welink van Kennisplatform Duurzaam

len, zegt De Bruijn, die zich bezighoudt met het afval-

Grondstoffenbeheer. Een groot aandeel van de bebou-

en grondstoffenbeleid van de hoofdstad. De jarenlange

wingstypen in de vier grote steden (50-80 procent) be-

desinteresse in het onderwerp bij de lokale politiek

staat uit hoogbouw. De Bruijn noemt het gezelschap de

heeft voor een gedurfde inhaalslag plaatsgemaakt.

‘G5’, omdat ook Avalex aanschoof. “Allemaal worstelen

Oud-milieuminister Jacqueline Cramer, directeur van

we met hetzelfde probleem. Van een gescheiden inza-

het Utrecht Sustainability Institute (USI), werd inge-

meling in de hoogbouw is in al die jaren nauwelijks

huurd door de wethouders Gehrels en Van Poelgeest

sprake geweest”, zegt De Bruijn.

om de ambities op te schrijven in het vorig jaar verschenen rapport ‘De Amsterdamse afvalketen: van grijs

Wat de gemeenten beogen, legt De Bruijn uit, is een

naar groen’. “De nadruk lag voorheen op het opruimen

omvangrijk onderzoek naar de mogelijkheden voor het

van zwerfafval en een efficiënte inzameling”, vertelt

scheiden van alle afvalstromen in hoogbouwwoningen.

De Bruijn, “nu komt de volledige transitie naar de cir-

“Er is al veel onderzoek gedaan naar het scheidingsge-

culaire economie in beeld. Met het USI-rapport ligt er

drag van flatbewoners. Nergens wordt echter duidelijk

een kader om meer aan recycling en afvalscheiding

aan welke knoppen je als gemeente moet draaien om

te doen. Maar niet tot elke prijs. We houden de lasten

bewoners in de hoogbouw tot meer afvalscheiding te

voor de burger goed in de gaten.”

bewegen. Respondenten vertoonden in de eerdere onderzoeken vaak ook wenselijk gedrag. Wij willen ach-

Met het USI-rapport ligt er een kader om meer aan recycling en afvalscheiding te doen.

terhalen hoe het echt zit. Hoe kunnen we de bewoners tegemoet komen, zodat ze hun afval goed gaan scheiden?” Nog zo’n opvallend resultaat uit een van de onderzoeken die De Bruijn heeft bekeken, is dat in een en dezelfde wijk de ene flat goed scoort in afvalscheiding en de andere niet. “Ook achter dat soort uitkomsten willen we een vinger krijgen. Hoe handelen bewoners in de praktijk en hoe kunnen we goed scheidingsge-

De huidige magere recyclingscore van 20 procent wil

drag faciliteren?”

Amsterdam in 2016 en 2020 hebben opgevoerd naar

12

30 en 65 procent. Dat laatste getal overigens ‘is met

Groslijst maatregelen

het potlood geschreven’. De bestuurders uit het vorige

Het gezelschap van gemeenten zoekt nadrukkelijk

college van PvdA, GroenLinks en VVD wilden zich er

een wetenschappelijke partner om het onderzoek uit

niet aan ophangen. Amsterdam zou met deze score in

te voeren. Het onderzoek begint met een bureaustu-

de buurt van Utrecht (66 procent) en Nijmegen (68 pro-

die om een groslijst van mogelijke maatregelen samen

GRAM | juni 2014

Opening van de biovergister in Bos en Lommer (foto: Evan van Rijnberkt)

te stellen. “Daar gaan we de kansrijke maatregelen uit

lokaal bepaald. Er rolt geen oplossing uit die voor alle

filteren. Vervolgens willen we met de geselecteerde

hoogbouwwoningen geschikt is. De beste oplossing

maatregelen in een aantal wijken in de verschillende

bestaat niet, het blijft maatwerk. Uit sorteeranalyses

gemeenten proeven gaan uitvoeren. Maar eerst wordt

weten we dat in het restafval nog voor 20 procent aan

er een nulmeting gedaan en gaan de onderzoekers de

gf-fractie zit. Je moet er goed over nadenken of je de

inhoud van de restafvalbak van de bewoners door-

moeite en de investeringen wilt doen deze gf-stroom

lichten op samenstelling en aanwezige herbruikbare

uit het afval te trekken. Wij zitten volop in deze discus-

stromen.” Het voorlichten van bewoners om hen tot

siefase. We moeten ook verder kijken dan alleen gft.”

participatie te bewegen is onderdeel van wat De Bruijn

Deze stroom kwam namelijk als eerste in beeld tijdens

‘interventies’ noemt. “Goed scheidingsgedrag bewerk-

de zogeheten Kennissessies Hoogbouw die in het licht

stellig je door een geschikt systeem te kiezen, maar

van het uitvoeringsprogramma VANG plaatsvonden op

het zit ook tussen de oren. De inzameling van gft in

initiatief van het ministerie van I&M en de NVRD. “Kijk

Amsterdam is eerder geprobeerd en vervolgens weer

ook naar glas, papier en textiel. Deze stromen zitten

gestopt. Burgers moeten goed weten wat er met de

nog volop in het restafval.”

door hen gescheiden stromen voor nuttigs wordt gedaan. We hebben heel wat scepsis te overwinnen om

Inzamelscores

hen nu opnieuw mee te laten werken”, erkent hij.

De nog te nemen drempel voor het ‘G5’-onderzoek is de financiering, geeft De Bruijn aan. Vermoedelijk zul-

Oplossing

len de verschillende deelnemers ieder een bijdrage

Fabienne Mantes van Avalex zegt verheugd te zijn over

leveren. Er zijn overigens nog meer gemeenten geïn-

de samenwerking tussen haar werkgever en de G4.

teresseerd. Op een van de bijeenkomsten haakten ook

Als senior-projectleider werkt ze aan een gezamenlijk

Dordrecht en Almere aan. Ook de NVRD en het minis-

afvalbeleidsplan voor alle zes in Avalex deelnemende

terie van I&M praten mee. Het Rijk heeft ongetwijfeld

gemeenten. Hierin komen alle bebouwingstypen en

interesse om de proef te steunen. Staatssecretaris

inzamelsystemen aan bod. Drie van de zes Avalex-ge-

Mansveld wil immers 75 procent van het huishoudelijk

meenten – Delft, Leidschendam-Voorburg en Rijswijk

afval in 2020 gaan recyclen. “Als de inzamelscores van

– bestaan voor bijna driekwart uit hoogbouw. “In de

de grote gemeenten oplopen, kan Mansveld meters

gestapelde bouw en in portiekwoningen is de inza-

maken.” Over de deelname van I&M kan De Bruijn nog

meling en scheiding van afval eveneens lastig”, zegt

niets zeggen. Hopelijk is er vóór de zomer duidelijk-

Mantes, die constateert dat de onderzoeken tot nu toe

heid. “Onze recyclingambities en de nog relatief grote

kleinschalig van aard zijn. “Of iets werkt of niet is sterk

hoeveelheid gft en andere herbruikbare stromen in het

GRAM | juni 2014

13

Afvalscheiding in flats vergt fundamentele aanpak

restafval nopen tot actie”, zegt De Bruijn. Ook Mantes

Proef met gootsteenvermaler verloopt positief

van Avalex vindt dat er voor dit soort initiatieven een

Hengelo startte vorig jaar mei een kleinschalige proef

geldpotje te vinden moet zijn, “zeker gezien het be-

met de gootsteenvermaler. Vier seizoenen lang wilde

lang dat we op dit moment toekennen aan de circulaire

de Twentse gemeente ervaring opdoen met het an-

economie.”

ders verwerken van etensresten. De gootsteenmolen moest zes huishoudens in een appartementencomplex, die weinig ruimte hebben om hun afval apart

Organische materiaal kan prima

te houden, prikkelen hun groente/fruit-fractie via het riool af te voeren. De achterliggende gedachte

worden vergist om biogas te winnen.

is dat het groente- en fruitafval, dat via de riolering zijn weg vindt naar de rioolwaterzuivering, daar een extra energiebron vormt. Het organische materiaal

Inspraak

kan prima worden vergist om biogas te winnen. “De

Zelf zit Amsterdam niet stil. In Stadsdeel Zuidoost start

huishoudens probeerden twee typen uit”, zegt Franc

binnenkort een proef met een systeem voor geschei-

Talsma van de gemeente, “en beide apparaten beval-

den inzameling van huishoudelijk afval uit de hoog-

len uitstekend. Onze eerste doel van de proef was

bouw dat mede door inspraak van bewoners wordt

te achterhalen of de vermaler werkt. Dat is dus het

vormgegeven. De Bruijn: “Door meer bewonerspartici-

geval.” De versie met de zwaardere motor bleek ove-

patie vooraf kunnen we de inzamelrespons mogelijk

rigens het meest geschikt om ook bananenschillen

blijvend verhogen.” In de Bijlmer-wijk Nellestein in

en vezelrijk voedsel te vermalen.” Over wat de op-

Gaasperdam (ook stadsdeel Zuidoost) staat een proef

brengst aan energie en grondstoffen is, kan Talsma

met een voedselrestenvermaler op het programma.

nog niet zoveel zeggen. “Daar is het nog te vroeg

Het gaat om 100 tot 200 huishoudens in één woon-

voor.” Dit punt krijgt aandacht in het landelijk onder-

blok. Of de proef doorgaat, is eind juni bekend. “De

zoek van STOWA, het onderzoeksinstituut van de wa-

vermaler van etensresten is nadrukkelijk een van de

terschappen, en RIONED, de koepelorganisatie voor

maatregelen die we in het onderzoek meenemen.” In

de gemeentelijke rioleringszorg, samen met enkele

de Kolenkitbuurt in de wijk Bos en Lommer is in maart

waterschappen, gemeenten, NVRD en Vereniging

vanuit het particuliere initiatief Amsterdam Energie

Afvalbedrijven (vertegenwoordigd door Attero). “Wa-

een biovergister geplaatst waar bewoners uit de buurt

terschap Regge en Dinkel is hierbij betrokken en ook

oude broodresten in kunnen doen. De opgewekte ener-

de G4 kunnen hierbij aansluiten.” Overigens denkt

gie gaat naar een restaurant in de wijk. “In ons onder-

Talsma dat financiële prikkels wel noodzakelijk zijn

zoek moeten we beslist het aspect meenemen”, zegt

om bewoners ertoe te verleiden hun etensresten te

De Bruijn, “dat je met verschillende culturen te maken

scheiden. Concreet denkt hij dus aan diftar. Zijn col-

hebt. In sommige religies is het bijvoorbeeld niet toe-

lega Auke Doornbosch, geestelijk vader van de proef

gestaan om voedselresten weg te gooien. Zo’n biover-

met de gootsteenvermaler, merkt op dat de gemeen-

gister vormt dan een prima oplossing.”

ten in het ‘G5’-onderzoek ervoor moeten waken niet opnieuw veel werk te doen. “Landelijk cijfermateriaal

Netwerkinfo

en de NVRD-benchmark, net als de succesvolle aan-

Gemeente Amsterdam, www.amsterdam.nl,

pak in Vlaanderen, hebben aangetoond dat de finan-

Jos de Bruijn (beleidsmedewerker grondstoffenbeleid),

ciële prikkel de eerste en grootste klapper is.”

j.de.bruijn@dro.amsterdam.nl, http://nl.linkedin.com/ in/josdebruijn.

Avalex, www.avalex.nl, Fabienne Mantes, (senior-projectleider), fmantes@avalex.nl, http://nl.linkedin.com/in/fabiennemantes, @avalex_nieuws.

Gemeente Hengelo, www.hengelo.nl, Franc Talsma (beleidsmedewerker afvalbeheer), f.talsma@hengelo.nl, http://nl.linkedin.com/in/franctalsma.

Tekst: Pieter van den Brand

14

GRAM | juni 2014

Avri´s proefproject ‘Dat gooi je toch niet weg’ Avri wil 50 procent reductie van AEEA (Afgedankte Elektrische & Elektronische Apparatuur) in het restafval én draagt lokale verenigingen een warm hart toe. Samen leidde dit tot het in juli 2013 gestarte proefproject ‘Dat gooi je toch niet weg’. Twaalf verenigingen halen tegen vergoeding kapotte mobieltjes en elektrische apparaten, lege cartridges, textiel en gebruikt frituurvet op bij 12.000 huishoudens (ongeveer 15 procent van het Avri verzorgingsgebied). De proef loopt tot eind december van dit jaar.

In het Avri verzorgingsgebied zamelen verenigingen al

gemeten aan de hand van resultaten uit een afvalsor-

sinds jaar en dag in de avonduren op zaterdagen oud-

teeranalyse. Hoewel deze gegevens nog niet beschik-

papier in. “De proef met inzameling van AEEA wordt

baar zijn, zijn de inzamelresultaten naar tevredenheid.

ook uitgevoerd om te kijken of de inzameling een al-

“Het aanbiedpercentage kan natuurlijk altijd omhoog.

ternatief kan zijn voor de huidige samenwerking met

Wij zijn echter van mening dat er tijd nodig is bij inwo-

papierverenigingen. De papierinzameling in minicon-

ners voor gewenning aan deze inzameling. Denk hier-

tainers met zijladers overdag is goedkoper en levert

bij aan recente invoering van kunstofverpakkingsafval.

werkgelegenheid op voor de regio”, aldus Pascalle Tho-

Deze deelname en inzamelresultaten blijven ook groei-

massen, projectcoördinator Avri.

en. Elektrische apparaten, mobieltjes en inktcartridges konden voorheen al naar de milieustraten gebracht

Inzamelresultaten

worden, frituurvet in grote containers bij supermark-

Uit het bewonersonderzoek (maart 2014) blijkt dat 25

ten. Textiel wordt in ons gebied ingezameld samen met

procent van de burgers bereid is meer afval te schei-

het papier in een minicontainer (maandelijks) of kan

den nu verenigingen inzamelen. Thomassen: “Zij zien

naar brengvoorzieningen gebracht worden.” De inge-

de meerwaarde daarvan in. Tweederde van de onder-

zamelde hergebruikstromen worden op de locatie bij

vraagden geeft aan dat het niet uitmaakt wie de inza-

Avri handmatig gesorteerd. Er zijn twee inzamelzak-

meling doet.” De resultaten van de proef worden ook

ken: één voor textiel en één voor de overige stromen.

apart! llen alvast u sp e kt n a k aan za ed le ia Hou afg elijk in een spec nt u ze nam Binnenkort ku meegeven. ng gi ni re een ve

AVR13_224 aankondigingskaart.indd 1

24-05-13 11:41

GRAM | juni 2014

15

Avri´s proefproject Twee zakken

bijwonen van de bijeenkomst. De chauffeurs zijn daar-

De ingezamelde hergebruikstromen gaan naar de af-

naast geïnformeerd dat vrijwilligers die niet op de inte-

zonderlijke verwerkers. Thomassen: “De afvalstromen

kenlijst voorkomen ook niet mogen inzamelen.

zijn kwalitatief goed. Dat geldt vooral voor textiel omdat dit in een aparte inzamelzak zit. Inwoners zijn wel

Praktische zaken

gewezen op de noodzaak van het goed verpakken van

Deelnemende huishoudens zijn geselecteerd op ba-

het frituurvet om zo vervuiling te voorkomen van de

sis van voldoende variatie in woonkenmerken, zoals

overige vier hergebruikstromen.”

hoog- of laagbouw en stedelijk of landelijk gebied. Zij kregen een kalender met daarop de ophaaldagen tot en

Verenigingen

met december 2014, samen met de speciale inzamel-

Avri heeft voor deze proef alle papierverenigingen aan-

zakken. Textiel hoort in de witte textielzak, de overige

geschreven, zij konden op vrijwillige basis meedoen.

afvalsoorten gaan in de verstevigde gele zak. Elektri-

“Er waren te veel aanmeldingen, op basis van geografi-

sche apparaten die te groot zijn voor de gele zak wor-

sche ligging (hoogbouw, laagbouw en buitengebied in

den niet meegenomen. De zakken - liefst aangeboden

de 10 gemeenten) is een keuze gemaakt. Vooraf was in

op een goed zichtbare plaats voor de woning aan de

het plan van aanpak bepaald dat de routes moesten be-

openbare weg- worden maandelijks opgehaald.

staan uit ongeveer 1.000 huisaansluitingen. Zodoende ontstonden 12 routes met in totaal 12.000 huisaanslui-

Behalve op de kalender staan de inzameldagen op een

tingen. Verenigingen zamelen in hun eigen plaats in.

speciale website voor deze proef: www.datgooijetoch-

De opbrengsten voor de deelnemende verenigingen

nietweg.nl. Als burgers hun postcode en huisnummer

zijn gelijk. Een vereniging ontvangt een vast bedrag

invoeren, zien ze wanneer deze afvalsoorten worden

per maand voor de duur van de proef naast de gebrui-

opgehaald.

kelijke papiervergoeding (de vereniging haalt ook oudWanneer uit de eindevaluatie van de proef blijkt dat

papier op).

deze manier van inzamelen succesvol is, kunnen alle Instructie

huishoudens in het Avri-gebied straks gebruik maken

Voor de opleiding van de vrijwilligers zijn instructieda-

van deze huis aan huisinzameling.

gen georganiseerd op de locatie van Avri.

Deze bijeenkomsten werden geleidt door een KAM ad-

Tekst: Geke Wassink

viseur. Het inzamelvoertuig, een laadklepwagen met de opening aan de zijkant (dit voertuig kan overdag worden ingezet bij de distributie van minicontainers),

Netwerkinformatie:

was ter plaatse. Na afloop ontvingen de vrijwilligers

Avri, Pascalle Thomassen, e-mail: thomassen@avri.nl,

handschoenen en moest er getekend worden voor het

tel. 0345-585396.

Al meer dan 50 jaar een vertrouwd gezicht... ...en toonaangevend in het reinigen, renoveren en inspecteren van riolen, gemalen, kolken, dockshelters, waterbassins, duikverbindingen en bedrijfsterreinen.

Eemsdelt a Expo stand A 15 abc-westland 231, 2685 dc poeldijk • postbus 62, 2685 zh poeldijk • tel. 0174-247474 • www.valkdegroot.nl • info@valkdegroot.nl vestiging wolvega: schuttevaerstraat 40, 8471 zz wolvega • tel. 0561-693113

16

GRAM | juni 2014

Wijzer in publiek samenwerken Biedt de laatste golf aan regels vanuit Europa nu meer of minder ruimte om binnen de publieke sfeer samen te werken? In de afgelopen twee jaar zijn nogal wat nieuwe regels rondom publiek samenwerken vastgesteld. Nationaal is in 2012 de Mededingingswet uitgebreid (wet Markt & Overheid) en is in 2013 een splinternieuwe Aanbestedingswet in werking getreden. Vanuit Europa zijn vanaf april 2014 nieuwe aanbestedingsrichtlijnen van kracht geworden waarbij lidstaten 2 jaar de tijd hebben om de bepalingen hiervan om te zetten in nationale wetgeving. Een goed moment dus om weer eens stil te staan bij de vraag welke kansen publiek samenwerken (nog) biedt.

Publiek samenwerken: wat is dat?

Nieuwe regels

Het begrip samenwerken veronderstelt het bestaan

Samenwerking tussen partijen in de publieke sfeer

van twee of meer partijen met een eigen taakstelling

wordt in zowel Europese als Nationale wetgeving ge-

en een eigen wil (met de overtuiging dat uit samenwer-

respecteerd als legitiem middel om voordelen te rea-

king voordelen zijn te realiseren). Buiten de publieke

liseren. Voorwaarde is dat dit gebeurt op grond van

sfeer worden slechts natuurlijke personen en rechts-

overwegingen van algemeen belang en hierdoor op

personen aangeduid als partijen. Binnen de publieke

de markt geen oneerlijke concurrentie ontstaat. Over-

sfeer is dat anders. Primair worden bestuursorganen

heden en overheidsbedrijven (evenals hun samen-

aangeduid als partijen. Secundair worden rechtsperso-

werkingsverbanden) zijn bevoegd om economische

nen als partijen aangeduid. Dat kunnen zowel publiek-

activiteiten op markten uit te voeren wanneer overwe-

rechtelijke als privaatrechtelijke rechtspersonen zijn.

gingen van algemeen belang daartoe aanleiding geven.

Vanuit Europa en vanuit nationale wetgeving bestaat

Van samenwerken in de publieke sfeer is sprake wan-

geen verplichting tot uitbesteden of privatisering van

neer:

overheidsonderdelen. Wel wordt aan het handelen door overheden en overheidsbedrijven voorwaarden gesteld

1. twee of meer bestuursorganen direct of indirect (via de door hen gecontroleerde rechtspersonen) met

voor zover dit de concurrentie op de markt zou kunnen vervalsen.

elkaar afspraken maken om samen te werken bij uitoefening van hun publieke taken (wettelijk opge-

a. Mededingingswet (wetsonderdeel Markt & Overheid)

dragen of autonoom gekozen); 2. een (of meer) bestuursorgaan(en) met een juridisch

In de Mededingingswet zijn sinds 1 juli 2012 gedrags-

zelfstandig opererende rechtspersoon (waarover

regels van kracht met als doel het creëren van zo gelijk

deze een doorslaggevende zeggenschap over uit

mogelijke concurrentieverhoudingen tussen overhe-

kan oefenen) afspraken maakt om samen te werken

den die als aanbieder van goederen en diensten aan

bij de uitoefening van hun publieke (of vanuit een

derden optreden (ondernemer) enerzijds en andere,

bestuursorgaan opgedragen) taken.

particuliere ondernemingen anderzijds. De gedragsregels gelden voor overheden en hun overheidsbedrijven

Naast deze twee categorieën is nog een derde groep

en beogen een gelijk speelveld te creëren tussen over-

van afspraken te onderkennen, die kan worden gere-

heden en (private) ondernemingen.1

kend tot het domein van publieke samenwerking. Binnen één publiekrechtelijke rechtspersoon (zoals de staat of een grote gemeente) kan namelijk sprake zijn van meerdere zelfstandig functionerende eenheden op basis van door het verantwoordelijke bestuursorgaan toegekende mandaten en budgets (zonder eigen rechtspersoonlijkheid of de status van bestuursorgaan). Onderlinge afspraken tot samenwerking tussen deze zelfstandig opererende eenheden kan ook worden aangeduid als publiek samenwerken. Ook deze (interne) categorie van samenwerkingsafspraken kan relevant zijn voor de toepassing van regels uit (nieuwe) Europese aanbestedingsrichtlijnen (afbakening opdracht, waardebepaling, opknippen in percelen, inkoopcentrale).

GRAM | juni 2014

17

Wijzer in publiek samenwerken Gedragsregels hebben betrekking op:

heidsbedrijf of samenwerkingsverband te motiveren.

Dit moet gebeuren op basis van objectieve criteria4.

• Integrale kostendoorberekening: overheden moeten ten minste de integrale kosten van hun goederen of

Het begrip opdracht kan beperkt opgevat worden. Dit

diensten in hun tarieven doorberekenen.

is in lijn met de jurisprudentie van het Europese Hof

• Bevoordelingverbod: overheden mogen hun eigen

over de interpretatie van de Europese richtlijnen die

overheidsbedrijven niet bevoordelen ten opzichte

aan de Aanbestedingswet 2012 ten grondslag liggen.

van concurrerende bedrijven.

Hierdoor blijven overeenkomsten tussen een aanbeste-

• Gegevensgebruik: overheden mogen de gegevens

dende dienst en een door deze gecontroleerde rechts-

die ze vanuit hun publieke taak verkrijgen niet ge-

persoon (waarop toezicht wordt gehouden als op de

bruiken voor economische activiteiten die niet die-

eigen dienst) buiten de reikwijdte van de aanbeste-

nen ter uitvoering van de publieke taak. Dit verbod

dingsvoorschriften. Voorwaarde is dat de taakuitoefe-

geldt niet als andere overheidsorganisaties of bedrij-

ning van deze rechtspersoon hoofdzakelijk gebeurt in

ven ook over de gegevens kunnen beschikken.

opdracht van de aanbestedende dienst die hem contro-

• Functiescheiding: als een overheid op een bepaald

leert. Ook is op basis van jurisprudentie van hetzelfde

terrein een bestuurlijke (bijvoorbeeld toetsende) rol

Hof bepaald dat een zuivere samenwerkingsovereen-

heeft voor bepaalde economische activiteiten en ook

komst tussen aanbestedende diensten (uitsluitend aan-

zelf die economische activiteiten uitvoert, mogen

gegaan uit overwegingen van algemeen belang) niet

niet dezelfde personen betrokken zijn bij de uitoe-

aangemerkt wordt als opdracht in de zin van de aan-

fening van de bestuurlijke bevoegdheid en bij het

bestedingsrichtlijnen. Er moet dan wel sprake zijn van

verrichten van de economische activiteiten van de

een wederzijdse inbreng van taken op grond van een

overheidsorganisatie.

transparant samenwerkingsmodel. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan de gezamenlijke exploitatie

b. Aanbestedingswet

van een op de rand van twee gemeenten gevestigd afvalbrengstation of het poolen van speciaal materieel

Vanaf 1 april 2013 geldt de Aanbestedingswet 2012 als

voor de inzameling van specifieke deelstromen.

nationaal regelgevend kader. Een verdere uitwerking is neergelegd in het Aanbestedingsbesluit, waarvan het

c. Nieuwe Europese aanbestedingsrichtlijnen

Aanbestedingsreglement Werken, de Gids Proportionaliteit en de Modellen Eigen Verklaring onderdelen vor-

In het voorjaar van 2014 zijn nieuwe Europese aanbe-

men. Voorheen geldende regelingen zoals Bao, Bass en

stedingsrichtlijnen5 vastgesteld met als belangrijkste

Wira zijn daarmee vervangen.

doelstellingen:

De Aanbestedingswet verplicht de aanbestedende

• Aanbestedende diensten in staat te stellen over-

dienst om zoveel mogelijk maatschappelijke waarde te

heidsopdrachten beter te gebruiken ter ondersteu-

halen uit het afsluiten van een opdrachtovereenkomst.

ning van gemeenschappelijke maatschappelijke doe-

Daarbij geldt het voorschrift om opdrachten niet on-

len (slimme, duurzame en inclusieve groei);

nodig samen te voegen en waar mogelijk in percelen

• Doelmatiger besteding van overheidsmiddelen (spe-

te verdelen. Afwijkingen hiervan moeten uitdrukkelijk

cifiek door de deelname van het midden- en kleinbe-

gemotiveerd te worden in de aanbestedingsstukken.

drijf aan overheidsopdrachten te bevorderen); • Meer rechtszekerheid (vaste rechtspraak in wetge-

De Aanbestedingswet voorziet in een vrijstelling van

ving op te nemen).

aanbestedingsverplichtingen wanneer sprake is van opdrachtovereenkomsten tussen aanbestedende dien-

De uitzondering op grond van een uitsluitend recht

sten (of samenwerkingsverbanden van aanbestedende

(artikel 11 van deze richtlijn) is inhoudelijk niet gewij-

diensten) op basis van een uitsluitend recht2.

zigd. De uitzondering voor overige opdrachten aan een

Opdrachtovereenkomsten

aanbestedende

‘gecontroleerde’ rechtspersoon (artikel 12, lid 1) is aan-

dienst aan een juridisch zelfstandig overheidsbedrijf of

gescherpt met een 80/20 regel. Tenminste 80 procent

publiek samenwerkingsverband dat zelf geen diensten

van de taken moeten door de controlerende aanbeste-

of producten op een markt aanbiedt, vallen niet onder

dende dienst(en) zijn opgedragen.

van

een

de reikwijdte van de Aanbestedingswet en worden be-

18

schouwd als handelingen in het kader van de interne

In artikel 12 lid 2 van voornoemde richtlijn is geregeld

organisatie van de overheid3. Als marktpartijen daar-

dat wanneer voldaan wordt aan de eisen uit lid 1, ook

om vragen, is de aanbestedende dienst in dat geval

de opdrachten van de gecontroleerde rechtspersoon

verplicht om de keuze voor de overeenkomst met het

aan de overheid die hem controleert zijn uitgezonderd

uitsluitend binnen de publieke sfeer opererende over-

(inclusief opdrachten aan een zusteroverheidsbedrijf

GRAM | juni 2014

dat door dezelfde overheid wordt gecontroleerd). Artikel 12 lid 3 van deze richtlijn maakt duidelijk dat voornoemde uitzonderingen ook gelden wanneer sprake is van gezamenlijke controle vanuit samenwerkende aanbestedende diensten. De uitzondering op grond van zuivere (publieke) samenwerking is in voornoemde richtlijn geregeld in artikel 12, lid 4. Deze uitzonderingsgrond geldt alleen als de uit de samenwerkingsovereenkomst voortvloeiende (economische) activiteiten van de deelnemers op de ‘open markt’ een aandeel opleveren van niet meer dan 20 procent.

Voor opdrachtovereenkomsten in de vorm van een concessie geldt vanaf 2014 een aparte aanbestedingsrichtlijn met specifieke drempels en voorschriften. De hierboven genoemde uitzonderingen voor publiek-publieke samenwerking zijn op dezelfde wijze geregeld als in de ‘klassieke’ aanbestedingsrichtlijn voor over-

In de praktijk blijkt dat aandeelhoudende overheden niet altijd een

heidsopdrachten. De uitzondering op grond van een

doorslaggevende zeggenschap hebben op in het verleden opgerichte

uitsluitend recht geldt echter voor een ruimere kring

overheidsvennootschappen. Om te kunnen voldoen aan de expliciete

(ook voor private ondernemingen).

eisen in de nieuwe Europese aanbestedingsrichtlijnen, zal in sommige gevallen een statutenwijziging nodig zijn om de aandeelhouder(s) de

Effecten op de ruimte voor publiek

vereiste doorslaggevende zeggenschap te geven. Tenslotte zal het acti-

samenwerken

viteitenniveau van de ‘gecontroleerde’ rechtspersoon bewaakt moeten

De nieuwe richtlijnbepalingen geven meer ruimte om

worden op de 80/20-regel.

overheidsopdrachten in te zetten voor het ‘boosten’ van maatschappelijk gewenste ontwikkelingen (bij-

Conclusie

voorbeeld via ‘precommercial procurement6’ of ‘inno-

Mijn persoonlijke conclusie is dat er weliswaar meer wettelijke voor-

vatiepartnerschap’).

Beperkingen zijn er echter ook.

schriften zijn ontstaan waarmee het samenwerken in de publieke sfeer

De vraag is hoe bijvoorbeeld een publiek-publieke sa-

is omgeven, maar de feitelijke ruimte om te handelen licht is vergroot

menwerking gericht op het ontwikkelen van een nieu-

(en veel belemmerende onzekerheden zijn weggenomen). Het op-

we markt met meer duurzame oplossingen gepast kan

timaal benutten van de beschikbare ruimte gaat echter wel gepaard

worden in het vereiste van artikel 12, lid 4 (max 20

met de noodzaak om meer expertise op te bouwen en grenzen voor

procent marktaandeel).

overheidshandelen te bewaken (een nieuw samenwerkingsterrein!). De beste route voor het verbeteren van de effectiviteit en doelmatigheid

De nieuwe regels zullen niet direct noodzaken tot

van overheidshandelen is door grenzen te verkennen en werkende weg

wijzigingen in de structuur van bestaande publieke

te zoeken naar de beste oplossingen. Niet het mijden van risico’s. Van

samenwerkingsverbanden. Taken die gebaseerd zijn

fouten valt immers veel te leren!

op uitsluitend recht (zoals afvalinzameling) aan aanbestedende diensten blijven uitgezonderd van aanbeste-

Begin 2014 heeft een update plaatsgevonden van het juridisch

dingsverplichtingen. Opdrachten aan aanbestedende

handboek bij het afwegingskader Markt & Overheid. Dit rap-

diensten die zelf geen diensten of producten op een

port is te downloaden op www.nvrd.nl

markt aanbieden, vallen buiten de reikwijdte van de Aanbestedingswet. Samenwerking tussen aanbeste-

Tekst: mr. Eugène Lobry

dende diensten op het gebied van afvalverwerking

www.lobry.nl

(zoals verbranding, nascheiding of opwerking van deelstromen) blijft eveneens uitgezonderd zolang het marktaandeel op de open markt voor de betreffende activiteiten 20 procent niet overstijgt. Sommige onderdelen zullen mogelijk beter in afzonderlijke entiteiten ondergebracht kunnen worden (scheiding van economische en niet-economische activiteiten). Een kritische bezinning op de vraag of de huidige structuur van uitvoering (en samenwerking) nog steeds de beste manier is om de beleidsdoelstellingen te realiseren, kan geen

Wet van 24 maart 2011 tot wijziging van de Mededingingswet ter invoering van regels inzake ondernemingen die deel uitmaken van een publiekrechtelijke rechtspersoon of die hiermee zijn verbonden (aanpassing Mededingingswet ter invoering van gedragsregels voor de overheid), Stb. 2011, 162.

2 Artikel 2.24 onder a Aanbestedingswet 2012 3 Zie definitie van overheidsopdracht in artikel 1.1 Aanbestedingswet 2012 4 Artikel 1.4 onder 1a in combinatie met artikel 1.4 onder 3 Aanbestedingswet 2012 5 Richtlijnen 2014/24/EU (klassiek), 2014/23/EU (concessies) en 2014/25/EU (speciale sectoren) van 26 februari 2014 (van kracht sinds 18 april 2014) 6 Pre-commercial Procurement: Driving innovation to ensure sustainable high quality public services in Europe, COM (2007) 799.

1

kwaad.

GRAM | juni 2014

19

NVRD Jaarcongres De Toekomst Ligt Buiten

NVRD voorzitter Han Noten hield zijn traditionele jaarrede.

VNG voorzitter Annemarie Jorritsma gaf haar visie op de toekomstvan integraal besturen en benadrukte dat de verhouding tussen burgersen gemeenten sterk verandert.

Ontwerper Piet Hein Eek in gesprek met dagvoorzitter Astrid Joosten over produkthergebruik.

Uitblinker 2012 Marijn Meijdam

Kim Putters, directeur SCP over dilemma’s bij

trad op als sidekick van Astrid Joosten.

burgerparticipatie.

20

GRAM | juni 2014

Kijk ook op www.detoekomstligtbuiten.nl/nieuws

Media ondernemer Ronnie Overgoor.

Avri-directeur Erik de Vries overhandigde het eerste exemplaar van het boek ter ere van 25 jaar Avri aan Erik de Baedts, directeur NVRD.

Congreslokatie Ocean Diva aan de Waalkade in Tiel. foto's: Robbert Goddyn

GRAM窶ポ窶ニuni 2014

21

Topeconoom Barbara Baarsma over risico’s en kansen voor de afvalsector Op 22 mei was het NVRD Jaarcongres 2014 met als thema 'De toekomst ligt buiten'. Professor Marktwerking aan de UvA en directeur SEO Barbara Baarsma was een de sprekers. Dit artikel is een beknopte versie van haar lezing.

Nederland heeft door de strikte regelgeving een first mover advantage

Het is ingewikkeld dat voor verschillende activiteiten

en heeft dat voordeel omgezet in een koppositie als het gaat om re-

verschillende mededingingsregels gelden. De staats-

cycling: van de totale hoeveelheid afval wordt bijna 90 procent nut-

steunregels komen er – kort door de bocht – op neer

tig toegepast. In Europa is dat gemiddeld zo’n 40 procent. En van al

dat gemeenten geen te hoge – hoger dan marktconform

het bouw- en sloopafval en alle autowrakken wordt in Nederland zelfs

– compensatie mogen geven aan een overheidsbedrijf

al bijna 100 procent hergebruikt of nuttig toegepast. De technologie

dat de DAEB uitvoert. Bij de gedragsregels op het ge-

en kennis over de inzameling en verwerking van afval zijn uniek en

bied van markt en overheid gaat het bijvoorbeeld om

zouden, veel meer dan nu het geval is, geëxporteerd kunnen worden.

een verbod op concurrentieverstorende kruissubsidies.

Daarover straks meer.

Deze regels gelden al sinds 1 juli 2012, maar er geldt een overgangstermijn tot 1 juli 2014. Daarna gaat

Baarsma wijst op drie risico’s waar de afvalsector tegen aan

ACM, de mededingingsautoriteit, stevig handhaven,

loopt:

heeft ze aangekondigd.

Risico 1: Toepassing van mededingregels is – met een ratje toe aan NEDAB’s, DAEB’s en gewone activiteiten – extra ingewikkeld

Risico 2: Doelvervaging waardoor de focus en efficiën-

Het eerste risico betreft de regels op het gebied van markt en overheid

tie onder druk kan komen te staan

en staatssteun. Of en welke mededingingsregels van toepassing zijn,

Het tweede risico dat Baarsma ziet is doelvervaging.

hangt af van het soort activiteiten:

Van gemeentelijke reinigingsdiensten wordt verwacht

1. ‘Gewone’ economische activiteiten zonder publiek belang: activiteit

dat ze zo milieuvriendelijk mogelijk werken, dat ze

die een overheid en/of een bedrijf aanbiedt op een bepaalde markt.

klantvriendelijk zijn en dat alles tegen zo laag moge-

2. Niet Economische Diensten van Algemeen Belang (NEDAB). Als er

lijke kosten. Hier zit al een tegenstelling in: goede ser-

geen sprake is van een economische activiteit, maar de overheid

vice en dienstbaarheid kost nu eenmaal geld.

deze activiteiten toch onderneemt om een bepaald publiek belang te dienen. Voor overheden is die categorie in een bepaald opzicht een

Daar is nog een kostenpost bijgekomen, want de over-

veilige haven omdat daarvoor de mededingingsregels niet gelden.

heid legt ook allerlei werkgelegenheidsdoelen op aan

3. Diensten van Algemeen Economisch Belang (DAEB). Diensten van

reinigingsdiensten. De cao’s van gemeentelijke dien-

algemeen economisch belang onderscheiden zich van gewone eco-

sten zijn duurder dan de cao’s van private afvalbedrij-

nomische activiteiten door specifieke sturing ter borging van een

ven. Daar komt nog bij dat de reinigingsdiensten een

publiek belang. Staatssteunregels zijn (in principe) van toepassing

deel van de participatiebanen moeten realiseren. Ook

op DAEB, maar markt- en overheidsregels niet.

dat kost geld. Reinigingsdiensten worden een soort reintegratiebedrijven. In feite wordt hier arbeidsmarkt-

De afvalsector omvat vele activiteiten, waarvan sommige wel en andere

en sociaal beleid via de prijs van de vuilniszak gevoerd.

geen economische activiteit zijn en wel of geen publiek belang hebben

Dat kan niet de bedoeling zijn.

(zie kader). De verschillen zijn voor Baarsma niet steeds even logisch.

Waarom is het ophalen van huishoudelijk afval zo anders dan inzame-

Door al deze doelen te stellen, ontstaat het risico van

ling van bedrijfs- en gevaarlijke afvalstoffen, dat het ene een NEDAB is

doelvervaging. De gemeente kan dan naar believen

en het andere een DAEB kan zijn?

kiezen welk doel ze het liefst wil borgen en het efficiëntiedoel kan hierdoor meer en meer op de achter-

activiteit

classificering

grond raken. De burger kan immers toch niet overstap-

Inzamelen huishoudelijk afval

NEDAB

pen naar een andere afvalinzamelingdienst. Natuurlijk

Inzamelen bedrijfsafval

DAEB*

kan de burger wel verhuizen, maar dat heeft nogal wat

Inzamelen gevaarlijk afval

DAEB*

transactiekosten als gevolg.

Inzamelen papier ter vernietiging of recycling Gewone economische activiteit

Risico 3: Enorme (lokale) verschillen in afvaltarieven en

Beheer en verwerking van afval

het gebrek aan heldere onderbouwingen daarvan

DAEB*

Bron: Europa Decentraal, * mits publiek belang expliciet vastgesteld

22

GRAM | juni 2014

In Wassenaar betaalt een meerpersoonshuishouden

Professor Baarsma tijdens het NVRD Jaarcongres in Tiel (foto: Robbert Goddyn) 438 euro per jaar, eenzelfde huishouden in Eemsmond

bijvoorbeeld inbesteden en uitbesteden – helaas – niet op rationele

betaalt 48 euro. De afvalstoffenheffing mag maximaal

gronden worden genomen, maar dat de keuze eerder ideologisch is

kostendekkend zijn. Hoe kan er dan een verschil van

ingestoken (ESB, 22 juni 2012).

bijna 400 euro zijn? In Wassenaar geldt toch dezelfde cao als in Eemsmond? De schaal van de gemeente is

Twee kansen ter afsluiting

ook niet erg verschillend. In Eemsmond wonen ruim

Allereerst: de afvalsector kan meer profijt hebben van gedragsecono-

16 duizend mensen en in Wassenaar bijna 26 duizend.

mische inzichten. De enorme daling van de hoeveelheid restafval in die

Natuurlijk kan het zo zijn dat in de tabel appels met

gemeenten waar burgers worden geprikkeld om meer te scheiden, laat

peren worden vergeleken, in de zin dat er Wassenaar

zien dat prikkels werken! In teveel gemeenten wordt hier nog weinig

meer activiteiten onder de afvalstoffenheffing worden

mee gedaan. Hier ligt nog een grote kans.

gestopt dan in Eemsmond. De koppeling tussen kosten en afvalstoffenheffing kan daarom niet zonder meer

De tweede kans ligt in het buitenland. Zowel binnen als buiten Europa.

gemaakt worden. Dat neemt niet weg dat het belang-

De Nederlandse afvalverwerkingssector kan zijn kennis van technolo-

rijk is voor een benchmark met vergelijkbare groothe-

gie en processen in het buitenland verkopen. Ook wat de verwerking

den te zorgen.

van afval betreft, kan de sector binnen Europa een grotere rol spelen dan nu gebeurt. De kwantiteit en de kwaliteit van de verwerkingsca-

Deze enorme tariefverschillen zijn een risico. Burgers

paciteit variëren immers sterk per land en afval kan het best daar ver-

verwachten dat gemeenten kosten georiënteerd wer-

werkt worden waar het beste milieurendement wordt behaald. Neder-

ken en dat zij de hoogte van de heffing kunnen on-

land staat daarbij goed voorgesorteerd. Afval wordt tegenwoordig al

derbouwen. Het is daarom belangrijk dat gemeenten

vaker verhandeld. De export bedroeg in 1990 7 procent van de totale

meer inzicht krijgen in de kosten van afvalinzameling

afvalverwerking in NL, in 2010 was dat 19 procent. Wij verplaatsen ook

en verwerking en in manieren om die kosten te beper-

afval naar het buitenland: in 1990 ging 7 procent naar het buitenland

ken. Een benchmark is daartoe het geëigende instru-

en in 2010 was dat 16 procent.

ment. Het is goed nieuws dat er nu een sectorbrede benchmark komt. Hoog tijd ook. Dan wordt duidelijk

De interne markt wordt nu gehinderd door allerlei handelsbeperkende

wat de goedkoopste inzameltechniek is, welke organi-

regels die miskennen dat afval grondstoffen bevat. Ook hebben sommi-

satievorm de meeste voordelen biedt (van inbesteden,

ge EU-landen redelijk gesloten grenzen voor afval. De kansen van een

samendoen tot uitbesteden) en wat de meest efficiënte

Europese afvalmarkt zijn onderbenut. De sector zou de handen ineen

schaal van de inzameling is. En hoe die kosten verschil-

kunnen slaan en zich met de rijksoverheid binnen de EU hard kunnen

len tussen grote en kleine gemeenten, met verschillen

maken om de interne markt voor afvalverwerking te verstevigen. Ook

in bebouwing en dus inzamelinfrastructuur en logis-

harmonisatie van het Europese afvalbeleid kan daar onderdeel van zijn,

tiek. Zonder die inzichten kan willekeur zegevieren. Zo

waarbij bijvoorbeeld strengere eisen aan het storten van afval worden

blijkt uit academisch onderzoek dat de keuze tussen

gesteld, zou dit proces kunnen versnellen.

GRAM | juni 2014

23

Van verplichting naar verbinding

NVRD presenteert handreiking Social Return Dat overheden bij het verlenen van opdrachten eisen stellen op het gebied van Social Return is inmiddels gemeengoed. Maar de invulling ervan loopt in de praktijk nog niet altijd op rolletjes. Wat is een effectieve aanpak? En op welke manier vult een bedrijf Social Return efficiënt in? Tijd voor een handreiking voor alle betrokken partijen.

Gemeenten krijgen steeds meer taken en hebben daarvoor steeds

opdrachtverlening bepaalt dit plan de uitvoering.

minder geld beschikbaar. Dat betekent slim omgaan met beschikbare

De toepassing van Social Return binnen aanbestedin-

middelen, creatief zijn, buiten de gebaande paden naar oplossingen

gen moet conform Europese beginselen van het aanbe-

zoeken en meer samenwerken. In het afvalbeheer en het beheer van de

stedingsrecht te zijn. Dit houdt in dat Social Return pro-

openbare ruimte hebben gemeenten een belangrijke keuze: het werk

portioneel, non-discriminatoir, objectief en transparant

zelf doen, inbesteden of uitbesteden. Los van deze keuze kan een ge-

moet worden meegenomen in alle aanbestedingen.

meente sociale doelen opleggen aan de uitvoering:

Verder betekent dit dat regionale beperkingen (het ver-

• binnen de eigen organisatie, aan de eigen dienst;

plicht richten van Social Return op sociale doelgroepen

• bij inbesteding: aan de eigen uitvoeringsorganisatie;

van een bepaalde regio) in de aanbestedingsprocedure

• als onderdeel van inkoopbeleid: bij aanbesteding aan een private partij.

niet toegestaan zijn, gelet op de discriminerende en beperkende werking. Het richten van Social Return op

Social Return on Investment oftewel Social Return, is het stellen van

bepaalde doelgroepen en een regio kan slechts na gun-

sociale voorwaarden, eisen en wensen bij inkoop- en aanbestedings-

ning, in een dialoog van opdrachtgever en opdrachtne-

trajecten. Social Return wordt ingezet om de werkgelegenheid en com-

mer, overeen worden gekomen.

petentieontwikkeling van mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt te stimuleren en zo sociale doelgroepen dichterbij de ar-

Ontwikkeling Social Return

beidsmarkt te brengen. De afval- en reinigingsbranche en het beheer en

Sinds gemeenten vanaf circa 2008 Social Return seri-

onderhoud van de openbare ruimte lenen zich bij uitstek voor de inzet

eus zijn gaan inzetten om sociaal rendement te beha-

van Social Return. Historisch gezien is de nodige ervaring opgedaan,

len uit inkoop, is er in de toepassing en uitvoering veel

bijvoorbeeld bij de inzameling en verkoop van kringloopgoederen en

veranderd. Social Return is door de jaren heen ontwik-

de inzet op milieustraten. Bij het beheer en onderhoud van de openbare ruimte wordt al vele jaren Social Return ingezet.

Binnen aanbestedingen zijn er twee vormen voor toepassing van Social Return: 1. Social Return als bijzondere uitvoeringsvoorwaarde c.q. contractseis De meest voorkomende vorm van Social Return houdt in dat de opdrachtnemer 5 procent van de opdrachtwaarde moet inzetten voor sociale doelgroepen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Een ander percentage kan ook, mits proportioneel en afhankelijk van de hoeveelheid arbeid ten opzichte van kapitaal/materiaal dat ingezet wordt op een opdracht. In alle gevallen stelt de opdrachtgever de randvoorwaarden binnen de aanbesteding. De invulling zelf kan breder getrokken worden dan de opdracht en hoeft niet direct daarbinnen te worden uitgevoerd. Na gunning wordt de concrete inzet binnen de kaders van de aanbesteding tussen partijen vastgesteld. Deze aanpak zorgt ervoor dat afspraken dynamisch blijven en partijen kunnen inspelen op ontwikkelingen tijdens de looptijd van het contract.

2. Social Return als gunningcriterium Deze vorm van Social Return is aan strikte voorwaarden gebonden omdat een gunningcriterium voldoende verband moet houden met het voorwerp van de opdracht. De invulling is beperkt tot de opdracht zelf waarbij er sprake moet zijn van passend werk (laagdrempelig werk) voor de doelgroep. Wanneer Social Return als gunningcriterium wordt ingezet, wordt in de aanbesteding een plan van aanpak van de opdrachtnemer gevraagd. Dit plan van aanpak wordt beoordeeld en bij

24

GRAM | juni 2014

keld van ad hoc toe te passen inkoopvoorwaarde tot een meer structureel instrument van sociaal beleid.

Doelstellingen van het bedrijfsleven en sociale doelstellingen van overheden worden bij elkaar gebracht, als opmaat voor publiek-private samenwerking. Doel

Bij private bedrijven wordt de inzet van Social Return steeds vaker als onderdeel van MVO beschouwd.

is onder meer het tegengaan van een aantal mogelijke negatieve effecten van Social Return, zoals verdringing en draaideureffecten.

punt. Er wordt gezocht naar adequate controlesystemen, die uitgaan

Vergroting van schaal en versterking van partner-

van wederzijdse belangen, praktisch toepasbaar zijn, maar ook mis-

ships beperken draaideureffecten. Door Social Return

bruik van Social Return verplichtingen tegengaan.

afspraken per opdracht in een groter gezamenlijk kader te plaatsen, kunnen mensen voor een langere

Social Return in de branche

periode worden opgeleid en ingezet. Stevige samen-

Binnen de branche bestaan op dit moment duidelijke verschillen in de

werking tussen private partijen, brancheorganisaties,

toepassing van Social Return. Een aantal publieke afvalbedrijven loopt

opleidingsbedrijven, (regionale) overheden, landelijke

voorop. Dit is veelal ingegeven door de opdracht die deelnemende ge-

kenniskring(en) en expertisecentra helpt daarbij.

meenten in het kader van de Participatiewet hebben. De inzet van de publieke bedrijven gaat in sommige gevallen ook verder dan de ge-

Gezien het huidige economische klimaat, waarbij veel

meentelijke ambities. Een verdere taakverbreding naar beheer en on-

bedrijven in zwaar weer verkeren, de arbeidsmarkt on-

derhoud van openbare ruimte past goed in de strategie van inzet Social

der druk staat en veel mensen gedwongen werkloos

Return. Evenals praktijkproeven met nieuwe inzamelsystemen waarbij

worden of zich moeten omscholen, moet Social Return

sociale doelgroepen worden ingeschakeld.

zorgvuldig worden ingepast. In deelsectoren waar de (reguliere) werkeloosheid hoog is, wordt vooral inge-

Commerciële afvalbedrijven lijken als gevolg van een kwetsbaardere

zet op opleiding, stages en werkervaringsplaatsen. Dit

positie, met meer kortlopende contracten, in eerste aanleg minder

is een keuze voor de toekomst. Door vergrijzing van

mogelijkheden voor Social Return te hebben. Dit komt omdat er geen

de bevolking is immers op termijn weer meer behoefte

'eigen' afval is (om bijvoorbeeld een scheidingsproces te organiseren),

aan gekwalificeerd personeel.

er geen subsidies worden verstrekt dan wel Social Returntaken over-

Door het organiseren van de ketensamenwerking, cre-

geheveld worden vanuit gemeenten (anders dan in aanbestedingen).

ëren van de verbinding, begeleiding bij de invulling en

Ook bij de private bedrijven liggen er kansen. Daarbij wordt de inzet

sturing op resultaten, komen er aansprekende resulta-

van Social Return ook steeds vaker als onderdeel van Maatschappelijk

ten tot stand. De monitoring daarvan is een aandachts-

Verantwoord Ondernemen beschouwd.

Naast successen zijn er ook moeizamere ervaringen met Social Return in de branche. Deze hebben vooral betrekking op de daadwerkelijke invulling. Het vinden van bestendige invullingen, in het belang van werknemer en werkgever, is daarbij een grote uitdaging, evenals het realiseren van doorstroming richting reguliere arbeidsplaatsen. Verder speelt interne verdringing een rol. Vooral in de reinigingswereld is er veel sprake van vergrijzing, waarbij men oudere werknemers (in kader van P-90 arbeidsnormen) lichter werk toebedeelt, bijvoorbeeld op de milieustraat. Het is de kunst om de ervaring van deze mensen te combineren met ruimte voor Social Return.

De handreiking Naast een beschrijving van de mogelijkheden en onmogelijkheden, geeft de handreiking Social Return ‘Van verplichting naar verbinding’ een overzicht van de ideeën voor het stimuleren van Social Return binnen de branche. Het document, te vinden op www.nvrd.nl/publicaties, bevat tips voor opdrachtgevers en opdrachtnemers en daarnaast aanbevelingen hoe Social Return kan worden ingezet in aanbestedings- en inbestedingsprocedures.

Tekst: Jan Beldman, KplusV en Ezra Hendriks, InterPactum

De afval- en reinigingsbranche en het beheer en onderhoud van de openbare ruimte lenen zich bij uitstek voor de inzet van Social Return. (foto Fred Ottens / Nationale Beeldbank)

GRAM | juni 2014

25

VAKWERK

Arno Lucassen (39) is hoofd afdeling openbare en gebouwde omgeving bij de gemeente Venlo. In mei werd hij gekozen tot bestuurslid van de NVRD. Lucassen volgt Huub Keijzers op als vertegenwoordiger van de regievoerende gemeenten.

"Ons werk valt pas op als het mis gaat" Wat houdt uw functie in?

nagement ingerold. Sinds 2006 ben ik afdelingshoofd.

Als afdelingshoofd ben ik verantwoordelijk voor alles

Ik ben ook enkele jaren bestuurslid geweest van de vak-

wat er in de openbare ruimte aan beheer en onderhoud

groep groen, natuur en landschap van de Vereniging

moet gebeuren. Denk aan afvalinzameling, parkeerbe-

Stadswerken.

drijf, onderhoud aan riolering, bestrating en gebouwen.

Ook omgevingsvergunningen vallen onder deze afde-

Waar bent u trots op?

ling, vandaar dat de vroegere naam ‘openbare werken’

Door allerlei slimme maatregelen hebben we de afval-

niet meer voldeed. Nu heten we afdeling openbare en

stoffenheffing 78 euro per jaar per huishouden kunnen

gebouwde omgeving.

laten dalen. Ook heb ik me ingespannen voor de komst

Ik geef hier leiding aan 225 personeelsleden en zorg er-

van een kringloopwinkel, in samenwerking met de soci-

voor dat zij hun werk kunnen doen. Ik beheer de tuin

ale werkvoorziening. Die is nu twee jaar open en draait

van de gemeente Venlo, zeg ik weleens. Iedere inwoner

hartstikke goed. Dat mes snijdt aan drie kanten. Je gunt

die zijn huis uitwandelt, komt in mijn tuin terecht.

mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een leuke baan, goederen worden hergebruikt en mensen met een

Wat deed u hiervoor?

kleine portemonnee kunnen leuke spullen kopen. Het

Ik kwam in 1998 bij de gemeente Venlo als werkvoor-

is echt fijn om te zien hoe enthousiast de medewerkers

bereider groen. Ik had tuin- en landschapsinrichting ge-

van de kringloop zijn, daar word ik blij van.

studeerd. Via die eerste functie ben ik langzaam het ma

26

GRAM | juni 2014

De rubriek Vakwerk gaat over het vakmanschap en de bevlogenheid in de branche. In afval- en beheer van de openbare ruimte werken vele professionals, die hart hebben voor de ‘schone zaak’.

Wat drijft hen in hun werk? En waarom doen zij dit werk graag en goed?

Hoe groen is Venlo?

Is Venlo een regievoerende gemeente?

Heel groen. In 2003 zijn we uitgeroepen tot groenste

Wij besteden al het planmatig werk, zoals groen, wegen

stad van Europa. Venlo heeft een hoge cradle-to-cradle

en afvalinzameling uit. Onze medewerkers houden daar

ambitie, daar werken wij als afdeling graag aan mee.

toezicht op. Het serviceonderhoud doen we in eigen be-

Het voormalige Floriade terrein is nu omgebouwd tot

heer. Ik geloof namelijk niet in de uitersten van óf alles

Venlo Greenpark, met onder meer een cradle-to-cradle

aan de markt laten óf alles zelf doen. Je moet zoeken

lab en kenniscentrum. Onze nieuwe stadskantoor wordt

naar de juiste balans. Om die reden hebben we een ei-

energieneutraal gebouwd, in het markante kantoor-

gen, compacte buitendienst behouden, die veel lokale

gebouw Villa Flora is de nieuwste techniek toegepast.

kennis heeft en zorgt voor continuïteit en kritisch ver-

Onze burgemeester heeft onlangs in New York nog een

mogen. Dat is heel belangrijk, want een aannemer zet

prijs opgehaald.

een paaltje graag zes keer recht. Onze buitendienst gaat na twee keer al kijken waarom dat paaltje plat ligt en

Als afdeling proberen wij de cradle-to-cradle ambitie

pakt de oorzaak aan. Zo hebben we binnen de afdeling

van de gemeente zo goed mogelijk te vertalen naar de

ook een eigen ingenieursbureau, dat zelfs werk voor

praktijk. Medewerkers van ons eigen ingenieursbureau

derden uitvoert. Die mensen zijn goed opgeleid en ken-

hebben bijvoorbeeld een opleiding gevolgd bij Michael

nen de locale situatie goed. Ze hebben overzicht over

Braungart, een van de bedenkers van cradle-to-cradle

alle projecten in de gemeente en weten bijvoorbeeld dat

concept. Duurzaamheid is vooral een manier van den-

je de vrijkomende grond van het ene project goed kunt

ken aan de voorkant, hebben wij geleerd. Voordat je

benutten voor de bouw van een ander project. Zonder

gaat bouwen, kun je al simpele keuzes maken waarmee

dat overzicht ga je de grond misschien tegen onnodig

je geld bespaart, in plaats van dat het geld kost. Zoals

hoge kosten afvoeren.

het leasen van meubels, in plaats van kopen. Simpele voorbeelden, maar ze werken wel.

Waarom bestuurslid van de NVRD? De NVRD behartigt de belangen van alle gemeenten en

Wat heeft u met afval?

dus ook Venlo. Het is een kenniscentrum, met een goe-

Ik vind het een interessante bedrijfstak, die voortdurend

de netwerkomgeving. Ik hoop in deze functie meer ken-

in beweging is. Als gemeente kun je zelfstandig keuzes

nis op te doen over afval en deze mee terug te nemen

maken, die grote invloed hebben op de resultaten. Zo

naar Venlo. Anderzijds kan ik misschien iets betekenen

hebben wij niet gekozen voor extra plasticinzamelin-

voor de NVRD als het gaat om openbare ruimte. Dat is

gen, maar voor een duobak. Dat werkt uitstekend en

tenslotte mijn specialiteit.

het is één van de maatregelen waarmee we de afvalstoffenheffing omlaag hebben gekregen.

Wat vindt u het mooiste aan uw werk?

Ik heb de mooiste baan binnen Venlo, dus de rest heeft

Hoe belangrijk is openbare ruimte?

pech, grap ik weleens. Zorgen dat de collega’s goed in

Met het beheer van de openbare ruimte bepaal je of

hun vel zitten, dat ze producten leveren waar de gebrui-

een stad aantrekkelijk is of niet. En dan gaat het niet

kers tevreden over zijn. Dat is mijn hoofdtaak en die is

alleen om grote nieuwbouwprojecten. Onze beheer- en

zo afwisselend dat ik er veel plezier uit haal. Wij doen

onderhoudstaak is misschien minder sexy, maar min-

het werk waarvan iedereen het normaal vindt dat het

stens zo belangrijk. De grootste uitdaging voor mij is

gebeurt. Honderdduizend inwoners van Venlo hebben

de openbare ruimte op een goede, duurzame manier in

daar dagelijks plezier van. Pas als er een gat in de weg

stand te houden, zonder kapitaalverlies. In tijden van

zit, de wc niet doorspoelt of het afval op straat blijft lig-

bezuiniging staat alles onder druk, ook het onderhoud

gen, valt het op. Dan worden we overspoeld door mel-

en beheer van de openbare ruimte. Tegelijkertijd is dat

dingen. Omdat we zo dicht op de klant zitten, krijgen

in vierhonderd andere gemeenten ook zo. Door slimme

we veel feedback. Dat houdt je scherp en dat vind ik

aanbesteding en dankzij veel kennis van zaken, probe-

mooi.

ren we alles in de openbare ruimte op het juiste niveau te houden, zodat deze goed functioneert en aantrekkelijk blijft.

Tekst: Hetty Dekkers

GRAM | juni 2014

27

nieuws Tekst: Bas Peeters Actualisatie RI&E

De kracht van verbinden,

Nieuw bestuurslid

Een werkgroep van deskundigen en ge-

NVRD Jaarverslag 2013

Op de Algemene Ledenvergadering van 23

bruikers actualiseert de bestaande digitale

Het NVRD Jaarverslag 2013 is op 23 mei

mei is Arno Lucassen benoemd als nieuw

RI&E-tool van de NVRD. Deze tool inven-

2014 goedgekeurd door de Algemene

bestuurslid van de NVRD. Arno Lucassen

tariseert en evalueert risico’s bij bedrijven.

Ledenvergadering en

voor iedereen be-

is afdelingshoofd van de afdeling open-

Dit gebeurt aan de hand van een digitale

schikbaar via www.nvrd.nl. Het jaarver-

bare en gebouwde omgeving van de ge-

vragenlijst waarmee automatisch een RI&E

slag blikt terug op de door het bureau,

meente Venlo en vervangt Huub Keijzers

met bijbehorend Plan van Aanpak wordt

commissies en regio’s uitgevoerde activi-

in het bestuur. Arno heeft net als Huub een

opgesteld. Naast een aantal functionele

teiten en resultaten. Ook bevat het jaar-

achtergrond in het beheer van de openba-

verbeteringen wordt ook de inhoud geac-

verslag een financiële jaarrekening en zijn

re ruimte en komt uit een regiegemeente.

tualiseerd. Zo worden de teksten aange-

overzichten opgenomen van commissies,

In zijn betrokkenheid als bestuurslid van

past aan de actuele Arbocatalogus en wor-

regiobesturen en leden.

Stadswerk heeft Arno ervaring met het rei-

den vragen over veiligheid (VCA), Beheer

len en zeilen van een branchevereniging.

van de Openbare Ruimte, inzameling met behulp van zijbelading en ondergrondse

NVRD-Agenda

containers en gladheid- en plaagdierbe-

juni

strijding toegevoegd. De verwachting is

26 Themadag Grip op de

dat de tool na de zomer beschikbaar en

openbare ruimte

operationeel is, zodat ie gepresenteerd

20 Commissie O & P

kan worden tijdens de themabijeenkomst

20 Regiobijeenkomst Zuid-Nederland

voor P&O-ers en KAM-medewerkers op 9

juli

oktober.

1 Commissie Internationaal 1 Stuurgroep STOSAG

NVRD Jaarcongres Het NVRD Jaarcongres zit er weer op. Wij kijken met een goed gevoel terug op een

Agenda

mooi gevulde beursvloer en een program-

20 juni Benchmarkbijeenkomst in Utrecht

ma met top sprekers. De ruim 300 bezoekers werden meegenomen in de wereld

18 sept. Inspiratiebijeenkomst 'zwerf-

van beheer, inrichting en toekomst van

afval omdenken naar schoon'

de openbare ruimte.

Uiteraard ontbrak

ook het netwerk aspect niet, zowel de welkomstavond als de feestavond boden

Nieuwe NVRD-

hiertoe volop gelegenheid. Dit jaar werd

publicaties

het Jaarcongres georganiseerd samen met

Op www.nvrd.nl vindt

Avri. Congreslocatie was de Ocean Diva,

u twee nieuwe NVRD-

een congresboot die speciaal voor de ge-

publicaties: de hand-

legenheid aanmeerde in de haven van Tiel.

reikingen Social

Kon u er niet bij zijn of wilt u de presen-

Return, Van verplich-

taties nogmaals bekijken? De presentaties

ting naar verbinding

en een uitgebreid verslag van het congres

en Van Afval naar

staan op op www.detoekomstligtbuiten.nl

kunststof, Handreiking sorteren en vermark-

Wilt u het NVRD Jaarcongres 2015 ‘Slim-

ten kunststofverpak-

mer organiseren’ in Tilburg niet missen?

kingsmateriaal.

Noteer 27, 28 en 29 mei 2015 alvast in uw agenda!

28

GRAM | juni 2014

HANDREIKING

SOCIAL RETURN HANDREIKING

VAN AFVALSTOF NAAR KUNSTSTOF HANDREIKING SORTEREN EN VERMARKTEN KUNSTSTOFVERPAKKINGSMATERIAAL

‘VAN VERPLICHTING NAAR VERBINDING’

ST O SAG-standaarden afvalinzameling

Data uitwisselen onafhankelijk van systeem of leverancier Met alle betrokken partijen gegevens uitwisselen tijdens het inzamelen van huishoudelijk afval, onafhankelijk van het gebruikte systeem of de leverancier. Dat kan met de STOSAG-standaarden die zijn opgesteld door de NVRD Stuurgroep Open Standaarden Afval en Grondstoffen. Met deze open standaard voor de afvalindustrie kan informatie worden uitgewisseld tussen bijvoorbeeld (ondergrondse) containers, uitleesapparatuur en chips van verschillende leveranciers. Systemen kunnen daardoor leveranciersonafhankelijk met elkaar communiceren. Hierdoor kunnen partijen in de afvalketen relatief makkelijk switchen, bijvoorbeeld van type minicontainer of de soort chip.

Een open standaard is een uniform protocol, een set

afvalinzamelaars worden gebruikt. Hierdoor wordt de

van afspraken die wordt vastgelegd in zogeheten spe-

afzetmarkt van leveranciers groter. Bovendien bieden

cificatiedocumenten. Een interface (koppeling) of be-

de STOSAG-standaarden een toekomstvaste oplossing;

stand (uitwisselingsformaat) van een ICT-systeem moet

de zekerheid is daardoor groter over het terugverdie-

conform dit specificatiedocument worden geﾃｯmplemen-

nen van de investering in product- en dienstenontwik-

teerd. Alleen als aan deze voorwaarde wordt voldaan,

keling.

kunnen gegevens vlekkeloos worden uitgewisseld met andere systemen die de standaard ondersteunen.

Werking STOSAG-standaarden De STOSAG-standaarden leggen vast hoe de commu-

De STOSAG-standaarden hebben betrekking op de

nicatie verloopt tussen enerzijds de backoffice en de

communicatie tussen:

(ondergrondse) containers en anderzijds tussen de

1. Chipkaarten en (ondergrondse) verzamelcontainers

backoffice en de vuilniswagen. De communicatie vanaf

met toegangsidentificatie

de backoffice richting vrachtwagen of (ondergrondse)

2. Minicontainers met een chip en identificatie-

containers gaat via een contentmanagementsysteem

systemen op de inzamelwagen

(CMS). De STOSAG-standaarden beschouwen dit CMS

3. Verzamelcontainerscontainers en backoffice-

en de backoffice als een blackbox die de leverancier

systemen

inricht en die moet voldoen aan de voorwaarden voor

4. De systemen op de inzamelwagen en backoffice-

de open standaard.

systemen.

Communicatie tussen de backoffice en onderVoordelen STOSAG-standaarden

grondse container

Een open standaard is niet software-specifiek en kan

Vanuit de backoffice wordt een bericht verstuurd naar

door iedere leverancier worden ingebouwd. Hierdoor

de ondergrondse container met de containerinstellin-

is de keuzevrijheid groter. Met de STOSAG-standaarden

gen, zoals de openingstijden en een lijst met passen

wordt er volgens vaste protocolen gecommuniceerd waardoor bedrijven voor hun soft- en hardware niet meer afhankelijk meer zijn van welk systeem of leverancier dan ook. Omdat bedrijven daardoor onderling makkelijker voertuigen kunnen uitwisselen, kunnen ze flexibeler en daardoor efficiﾃｫnter werken.

Pluspunten van de STOSAG-standaarden zijn ook dat toegangspassen voor ondergrondse verzamelcontainers niet meer afhankelijk zijn van het type container en de back office eenvoudiger met verschillende systemen van leveranciers kan communiceren. Bovendien verbetert een open standaard de interoperabiliteit, de digitale communicatie. De gegevens die worden uitgewisseld zijn daardoor van een kwalitatief hoogwaardig niveau.

Ook leveranciers worden beter van de standaarden.

STOSAG-proof soft- en hardware kan door meerdere

foto: VConsyst

GRAM窶ポ窶ニuni 2014

29

die toegang hebben tot de ondergrondse container. Bij

Omrin

het aanbieden van afval leest de ondergrondse contai-

“Leveranciersonafhankelijkheid”, noemt Jan Beijert

ner het unieke nummer op de chipkaart. Daarna wordt

van de Omrin als pluspunt van de STOSAG-standaar-

op basis van de containerinstellingen gecontroleerd of

den. “De leverancier doet aanvankelijk een scherp

de container geopend kan worden of gesloten moet

aanbod, maar is bij vervanging van de chiplezer of de

blijven. De ondergrondse container zal op vastgestelde

chip in de containers minder genereus in de weten-

tijdstippen via het CMS informatie naar de backoffice

schap dat een klant niet naar een ander kan”, zegt hij.

versturen over bijvoorbeeld het aantal stortingen.

“Dat komt doordat de systemen van de betreffende leverancier alleen maar met elkaar communiceren en

Communicatie

niet met die van andere aanbieders. De open stan-

Een identificatiesysteem op de vuilniswagen zorgt

daarden doorbreken dit. Dat vinden we belangrijk.

voor informatie-uitwisseling. Dit systeem bestaat uit

Daarom gaan we als Omrin elk nieuw project op basis

een antenne, (kaart)lezer, controller en het CMS dat

van de STOSAG-standaarden aanbesteden.” Beijert zit

via GSM of GPRS gegevens van de ondergrondse con-

in de stuurgroep en was van het begin af aan betrok-

tainer ontvangt. Vanuit de backoffice wordt via het

ken bij de ontwikkeling van de STOSAG-standaarden.

CMS een bericht verstuurd naar het identificatiesys-

Hij is erg te spreken over de implementatie van de

teem op de vuilniswagen met instellingen voor de

standaarden en de snelheid waarmee de markt dit op-

minicontainer, zoals de dagen dat ze worden geleegd

pikt. Omrin werkt in de praktijk al volop met de stan-

en een lijst met adressen waar op die dag de ledigin-

daarden. “We hebben inmiddels alle minicontainers

gen plaatsvinden. Op basis hiervan zal het identifica-

en chips voor de DIFTAR-gemeentes Ooststellingwerf,

tiesysteem op de vuilniswagen het unieke nummer

Heerenveen en Opsterland vervangen voor STOSAG-

lezen op de chip op de minicontainer en bepalen of

compatible chips”, zegt Beijert. “En we hebben grof-

deze al dan niet wordt geleegd. Het identificatiesy-

weg zo'n 300 ondergrondse systemen geplaatst die

teem op de vuilniswagen wisselt de informatie over

werken op basis van de STOSAG.”

ledigingen via het CMS uit met de backoffice.

Pas toe/leg uit-lijst De STOSAG-standaarden staan op de ‘pas toe en leg

VConsyst

uit’-lijst en zijn daarom in principe verplicht. Als de

Ook VConsyst is van het begin af aan bij de STOSAG-

standaarden bij een project niet worden gebruikt,

standaarden betrokken. Zelfs al bij z’n voorgan-

moet dat gedegen worden onderbouwd. Opdrachtge-

ger, een project van ROVA dat de voorloper van de

vers denken vaak dat ze goed zitten wanneer ze de

STOSAG was”, zegt Quirijn van Loon van het bedrijf.

STOSAG-standaarden voorschrijven in het bestek, maar

“Daar waar mogelijk werken we bij alle projecten met

daarmee schieten ze hun doel voorbij. De standaarden

de standaarden. Het gaat dan met name om projecten

beschrijven alleen maar de connectiviteit. Dit zegt

waarbij in de backoffice de data van de ondergrondse

niets over de door de leverancier geleverde functio-

containers of van de minicontainers via de STOSAG-

naliteit en ook niet over de kwaliteit van bijvoorbeeld

standaarden wordt gekoppeld aan containermanage-

de systemen, pasjes of chips. Om die reden moet de

mentsystemen van VConsyst of van derden.”

opdrachtgever nog steeds functionele eisen opnemen

Van Loon ziet meerdere voordelen van STOSAG. “Pro-

in het bestek en eisen stellen, bijvoorbeeld aan het on-

jecten zijn goedkoper omdat er geen tijdrovend en

derhoud.

daardoor duur maatwerk meer nodig is. Bovendien zijn de doorlooptijden van de projecten korter. Be-

Meerwaarde STOSAG-standaarden?

langrijk is ook dat de gedwongen relatie tussen leve-

De standaarden vereenvoudigen het afvalinzamelpro-

rancier en klant verdwijnt. Wij hebben als VConsyst

ces. Dat kan leiden tot lagere kosten en leverancierson-

altijd geloofd dat een klant met jou zaken wil doen

afhankelijkheid. Met als voordelen dat inzamelwagens

omdat je toegevoegde waarde levert en niet omdat

flexibeler kunnen worden ingezet, toegangspassen

ze daartoe door de techniek worden gedwongen.”

voor ondergrondse containers niet meer afhankelijk

STOSAG wordt steeds meer gebruikt, ziet Van Loon in

zijn van het type container en de backoffice eenvoudi-

de praktijk. “Voor de afvalsector is dat een belangrijke

ger met verschillende leverancierssystemen kan com-

ontwikkeling.”

municeren.

30

Meer weten?

Tekst:

Kijk op www.stosag.nl of neem contact op met

Marguerite Tachet, contentmanager PieterBas Automa-

Maarten Goorhuis van de NVRD,

tisering en Maarten Goorhuis, senior

telefoon: (088) 3770018, e-mail: goorhuis@nvrd.nl

beleidsmedewerker NVRD.

GRAM | juni 2014

Green Deal Schone Stranden maakt inspanningen zichtbaar Momenteel wordt hard gewerkt aan de Green Deal Schone Stranden. Met dit instrument kunnen kustgemeenten, ondernemers, maatschappelijke organisaties en vrijwilligers samen werken aan het schoner houden van de Nederlandse stranden. Samenwerking, afstemming en erkenning voor ieders inzet zijn daarbij sleutelwoorden.

Een Green Deal houdt in dat partijen concrete acties

uit kunnen wisselen.” Maters: “Daarnaast zijn er zoveel partijen en initi-

met elkaar afspreken om een bepaald probleem aan

atieven actief op het gebied van schone stranden, dat gemeenten door

te pakken. Partijen doen vrijwillig mee en beslissen

de bomen het bos bijna niet meer zien. De Green Deal Schone Stranden

zelf wat ze willen inbrengen in de Green Deal. Waar

maakt al deze inspanningen zichtbaar. Zo kan samenwerking tussen

nodig wordt ook de Rijksoverheid betrokken als partij.

verschillende partijen makkelijker worden. Tenslotte biedt een Green

Bijvoorbeeld als er sprake is van belemmerende regel-

Deal een mooi podium; de deelnemende partijen laten aan heel Neder-

geving. Duurzame initiatieven vanuit de samenleving

land zien wat ze doen om de stranden schoon te houden.”

worden dus ondersteund en gestimuleerd door een Green Deal.

Hard nodig “Kustgemeenten, strandondernemers en vrijwilligers werken hard aan het schoonmaken en schoonhouden van de Nederlandse stranden”, vertelt Kristian Maters, projectleider Green Deal Schone Stranden namens

Kristian Maters: “We willen de energie uit de samenleving benutten in de Green Deal Schone Stranden.’’

KIMO Nederland en België. “Dat is hard nodig, want zwerfvuil op stranden is een groot probleem. Voor een deel spoelt dit aan vanuit zee, maar een ander deel wordt achtergelaten door strandbezoekers. Uiteindelijk belandt dit afval allemaal weer in de zee en leidt tot een plastic soep.” (*zie kader op pag. 32).

Energie benutten Er zijn veel organisaties en mensen betrokken bij het schoonmaken van stranden. Maters: “Kustgemeenten en strandpaviljoens experimenteren bijvoorbeeld met het concept MyBeach, stukken strand waar bezoekers zelf opruimen. De grote hoeveelheid peuken op het strand wordt door gemeenten zoals Noordwijk en Den Helder gericht aangepakt. Daarnaast wordt veel opgeruimd door vrijwilligers. Organisaties zoals Nederland Schoon en de Surfriders Foundation organiseren opruimdagen op het strand, maar vergeet ook de lokale vrijwilligers niet. In IJmuiden bijvoorbeeld krijgt lokale vrijwilligster Simone Bontenbal honderden mensen op de been voor een schoonmaakactie. Die energie vanuit de samenleving willen we benutten in de Green Deal Schone Stranden.”

Kennisuitwisseling “Veel kustgemeenten doen het al heel goed”, vult Molenaar aan, “maar ze kunnen ook nog veel van elkaar leren. Gemeenten worstelen bijvoorbeeld met de vraag hoe ze strandbezoekers kunnen stimuleren hun afval netjes in de afvalbakken te gooien. Strandbeheerders weten vaak uit eigen ervaring wat wél en niet werkt.

Dat soort kennis en praktische tips moet je makkelijk

Schoonmaakactie door vrijwilligers op het strand van Hoek van Holland.

GRAM | juni 2014

31

Eerste stap

zijn in de Green Deal. Een ander beoogd eindresultaat

De eerste stap richting de Green Deal Schone Stranden is dus inzichte-

is een website waar de inzet van alle partijen voor ie-

lijk maken wat alle verschillende partijen nu al doen aan het schoonma-

dereen gemakkelijk terug te vinden is.

ken en schoonhouden van de Nederlandse stranden. Maters: “Daarnaast bekijken we wat partijen nog méér kunnen doen en wat ze daarvoor

Meer weten of meedoen?

nodig hebben. Een simpel voorbeeld: als mensen zelf willen meehelpen

Neem contact op met Kristian Maters: info@kimoneder-

aan het schoonmaken van het strand, hebben ze wel prikstokken nodig

landbelgie.org of tel. 06-54313216.

en moeten ze het afval kunnen inleveren.”

Maters: “Om te kijken hoe zo’n Green Deal eruit zou kunnen zien, zijn

Tekst: Karen Molenaar, Adviseur Rijkswaterstaat

we begonnen met een pilot in de omgeving van IJmuiden en Wijk aan

Leefomgeving

Zee. Daarbij hebben we de gemeenten Beverwijk en Velsen, de lokale verenigingen van strandexploitanten, het natuur- en milieueducatiecen-

Integrale aanpak plastic soep

trum, plaatselijke vrijwilligers en de lokale zeevisserijfederatie betrok-

*: De plastic vervuiling in zee is slecht voor mens én

ken. Op die manier kregen we een goed beeld van wat er goed gaat in

milieu. Het afval degradeert langzaam tot microplas-

het strandbeheer, maar ook waar nog kansen liggen. In dit gebied wer-

tic en komt in hoopt zich op in de oceanen, waardoor

ken gemeenten en strandexploitanten bijvoorbeeld goed en intensief

het probleem van de plastic soep ontstaat. Het plas-

samen. Tegelijkertijd kan en wil de lokale sportvisserijfederatie hier een

tic vind je terug in de magen van vogels en vissen,

grotere rol spelen bij het schoonhouden van het strand.”

die uiteindelijk weer op ons eigen bord belanden. In de Europese Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM)

Tweede stap

is dan ook gesteld dat de hoeveelheid plastic in de

De volgende stap is het opschalen van de Green Deal Schone Stran-

zee omlaag moet. Daarom worden momenteel maat-

den naar de hele Noordzeekust. Dit voorjaar en zomer worden daarom

regelen ontwikkeld om verdere vervuiling te voorko-

vanuit KIMO Nederland en België en Rijkswaterstaat inventariserende

men. “Die maatregelen richten zich niet alleen op het

gesprekken gevoerd bij de meeste kustgemeenten en met een aantal

schoonmaken en schoonhouden van onze stranden,

maatschappelijke organisaties en ondernemers. Komend najaar zal

maar ook op de visserijsector, de scheepvaart, de

de eerste versie van de Green Deal Schone Stranden door een eerste

kunststofketen en rivieren”, vertelt Karen Molenaar,

groep enthousiaste partijen ondertekend worden. Andere partijen kun-

adviseur bij Rijkswaterstaat. “Het probleem van de

nen vervolgens aanhaken, zodat kustgemeenten, strandondernemers,

plastic soep wordt dus integraal aangepakt.”

vrijwilligers en maatschappelijke organisaties straks allemaal verenigd

32

GRAM | juni 2014

N IEUWTJES VAN DE ZAKE LIJKE M A RK T

NIEUWS

Aanpak zwerfafval met nieuwe trend: Troeptrimmen Zwerfafval staat in de top-3 ergernissen

spraak met de gemeente en betrekken

als extra aanpak voor het verwijderen en

van de Nederlander. Blijven we ons er-

daar een brede kring van participanten

voorkomen van zwerfafval, dan kan de

geren of ondernemen we actie? Brigitte

bij, zoals verenigingen, buurtbewoners,

investering voor het opleiden van Troep-

Paulissen ergerde zich ook: “Ik liet het

bedrijven en organisaties.

trimcoaches worden bekostigd uit de regeling ‘Raamovereenkomst zwerfafval-

zwerfafval eerst ook liggen, want het is niet van mij! Maar ja, zo bleef ik mij

Nieuwe economie

vergoeding 2013-2023’. Door deze ver-

ergeren en gebeurde er niets!”

Brigitte

Troeptrimmen met gecertificeerde Troep-

goeding legt het Project Troeptrimmen

zette daarom haar ergernis om in een

trimcoaches levert méér op dan een

géén extra claim op de gemeentelijke

sportieve beweging, die ook voor haar

schone omgeving. Voorbij de ergernis

budgetten.

ging werken: troeptrimmen.

“Mijn lijf

óver zwerfafval ligt een wereld aan mo-

fit, mijn hoofd opgeruimd en mijn om-

gelijkheden mét zwerfafval: grondstof-

Meer informatie

geving schoner! Een echte Win-Win-Win

fen zoals blik en plastic recyclen door

Brigitte Paulissen, projectleider

situatie.” Voor gemeenten is het Project

nieuwe producten te fabriceren. Vereni-

tel. 088-6644400.

Troeptrimmen ontwikkeld als duurzame,

gingen, wijken en ondernemers kunnen

www.troeptrimmen.nl

extra aanpak voor het verwijderen van

door te Troeptrimmen extra inkomsten

zwerfafval, die perfect past binnen de

generen voor hun projecten. Het geld ligt

‘Raamovereenkomst

dus op straat, mits we even bukken!

zwerfafvalvergoe-

ding 2013-2023’. Het project is een compleet programma om aanvullend op het

Vergoeding

bestaande beleid voor de reiniging om

De nieuwe trend om zwerfafval sportief

zwerfafval te implementeren, zonder ex-

op te ruimen past goed bij gemeenten

tra kosten voor de gemeente.

die als doelstelling hebben burgers meer te laten participeren in een duurzame

Investeren in participeren

gemeente. Burgers en medewerkers van

Met het Project Troeptrimmen investeert

de gemeente(reiniging) zijn sportief en

een gemeente in haar burgers door hen

actief bezig om werkbare, innovatieve

op te leiden tot gecertificeerde Troep-

ideeën uit te voeren voor een schonere

trimcoaches. Zij ontwikkelen in hun

en fittere buurt. Willen gemeenten blij-

buurt en wijk Troeptrimacties in samen-

vend gebruikmaken van Troeptrimmen

Nieuws van Van Werven Sinds kort rijdt er twee keer per week een

huizen en Selby in Engeland. Herbruik-

retour komen naar de vestiging in de

nieuwe vrachtwagencombinatie in Van

baar kunststof wordt daar afgeleverd,

Nederlandse polder. De speciale walking-

Werven-kleuren op neer tussen Bidding-

terwijl

floor trailer van Bakker Transport zorgt

voorgesorteerde

kunststoffen

ervoor dat er gerecyclede kunststof in big bags naar afnemers in Engeland worden gebracht.

Via de Van Werven-vestiging in Selby, vlakbij York, gaat gesorteerd en geshredderd kunststofafval terug naar Biddinghuizen. Daar worden zogeheten postconsumer harde kunststoffen via een uniek recyclingproces klaargemaakt voor hergebruik met dezelfde hoogwaardige kwaliteit als voorheen. www.vanwerven.nl

GRAM | juni 2014

33

N IEUWTJ E S VAN DE ZAKE LIJ KE M A RK T

NIEUWS

Vakbeurs Recycling

Fixion innoveert en moderniseert

Van dinsdag 23 tot en met donderdag

De keuze voor de meest moderne tech-

25 september 2014 vindt in de Evene-

nologieën en de investering in een goed

mentenhal Gorinchem de vakbeurs Re-

doordacht fundament vormen de basis

cycling plaats. Deze vakbeurs brengt alle

voor de nieuwe Fixion backoffice appli-

vragers en aanbieders uit de afvalver-

catie wasteXL.

werking- en recyclingbranche bij elkaar.

Handelsmissie Colombia Afval en Waterzuivering De Vereniging van Leveranciers van Milieutechnologie (VLM) en het bedrijf Meta-

Alle segmenten van de recyclingbranche

Het software pakket is volledig web-

Sus organiseren een handelsmissie naar

zijn vertegenwoordigd; bouw- en sloop-

based en werkt op PC, tablet (iPad) en

de toonaangevende afvalbeurs en het

afval, autodemontage en schroot, papier

smartphone. Er is geen installatie no-

congres ExpoResiduos van 8 t/m 11 juli

en karton, kunststof en rubber, glasrecy-

dig: (mobiel) internet is voldoende. Het

in de Colombiaanse stad Bogotá.

cling en grote afvalverwerkers en dienst-

systeem is gebruiksvriendelijkheid en

verlenende organisaties.

eenvoudig. Vanuit één scherm verkrijgt

Tijdens dit evenement worden 3.000

men een totaalbeeld van alle relevante

deelnemers

Met ruim 200 exposanten en bijna 7500

informatie en kan men de belangrijkste

van bedrijven en publieke instellingen.

bezoekers tijdens voorgaande edities

werkzaamheden uitvoeren. Op de geïn-

Nederland staat als Speciaal Genodigd

heeft deze vakbeurs haar sporen ver-

tegreerde kaart wordt een adres geogra-

Land in de schijnwerpers met een Hol-

diend. Drie dagen lang is Evenementen-

fisch weergegeven, zodat de gebruiker

land Stand, vijf presentaties tijdens het

hal Gorinchem hét netwerkplatform voor

een beeld heeft van de omgeving.

congres en een tweedaags matchmaking

alle afvalverwerkers, -inzamelaars en

en

bezoekers

verwacht

evenement met minimaal 40 Colombi-

–recyclers, gemeenten, toeleveranciers,

Door de modulaire opzet kan een to-

adviseurs, brancheverenigingen en ove-

taalpakket samengesteld worden. Het is

rige branchegerelateerde organisaties.

mogelijk om te starten met één module

Voorafgaand aan ExpoResiduos is er een

en daarna uit te breiden. Functionaliteit

Nederlands-Colombiaans Business Eve-

is gericht op processen en informatie

nement in de provincie Cundinamarca.

rondom het huishoudelijk afval en de

Voor Nederlandse bedrijven in afvalma-

inzameling daarvan. Denk daarbij onder

nagement en waterzuivering is dit dé

meer aan milieupasbeheer, inzamelmid-

kans de vleugels uit te slaan naar Co-

delen, meldingen, grofafval afspraken,

lombia/Latijns Amerika. De investering

milieustraat, afvalkalender databeheer,

is 450 euro, plus reis- en verblijfkosten.

aanse bedrijven en organisaties.

ondergrondse containers enzovoort.

Deze missie vindt plaats onder de vlag Waste XL is ontwikkeld op basis van

van de transitiefaciliteit Nederland-Co-

internet technologie en de Oracle data-

lombia, met ondersteuning van RVO,

base. Hierdoor is de stap naar de burger

Rijkswaterstaat Leefomgeving en de Ne-

in de vorm van 24*7 webdiensten een-

derlandse Ambassade in Bogotá.

voudig gemaakt en schaalbaarheid gegarandeerd.

Voor meer informatie:

Door de module smartBAG worden alle

http://tiny.cc/exporesiduos

adressen in het verzorgingsgebied volle-

Bert Keesman van MetaSus:

dig automatisch ingelezen en up-to-date

tel. 06 12699014,

gehouden. Gebruikers vinden een adres

keesman@metasus.nl

zeer snel door de inzet van een intelli-

www.b2match.eu/holanda2014

gente zoekfunctie, welke veel weg heeft van Google search.

Voor meer informatie of het plannen van een demo: www.fixion.nl

34

GRAM | juni 2014

N IEUWTJES VAN DE ZAKE LIJKE M A RK T

NIEUWS

Hiab introduceert nieuwe kraan in samenwerking met VConsyst en Geesink Norba Hiab, onderdeel van Cargotec, introdu-

minder brandstofverbruik. Met andere

matig te bedienen op het moment dat

ceerde dit voorjaar de nieuwe HIAB S-

woorden, de besparingen nemen toe als

de container moet worden opgepakt. De

hipro 130 kraan. Hiab en VConsyst heb-

je elke ronde 20 tot 25 procent meer af-

bediening van de kraan is gebaseerd op

ben het gezamenlijke doel om processen

val kunt transporteren,” zegt Gaston van

besturingstechnologie voor het kraanui-

rondom afvalinzamelsystemen beter en

Kleef, Director, Market Development bij

teinde die gebruik maakt van coördina-

efficiënter te maken. De nieuwe kraan is

Hiab.

tenbesturing. De positie van de kraan en zijn besturingssysteem zijn een unieke

hiervan een goed voorbeeld.

Slim besturingssysteem

combinatie," aldus Sergio Peiró, Product

Door de kraan bovenop de collector te

Het nieuwe slimme besturingssysteem

Manager Heavy Cranes bij Hiab.

installeren, kan per rit aanzienlijk meer

helpt het brandstofverbruik verder te

afval worden opgehaald. Dat bespaart

optimaliseren. Dit biedt meer veiligheid

brandstof, tijd en is beter voor het milieu.

voor de chauffeur en de omgeving van de truck. Bovendien zijn de containers

Twaalf containers meer

sneller te legen.

"Normaal gesproken kan in één ronde

"Dit is de eerste semiautomatische kraan

zo'n 9.000 kilo afval opgehaald worden.

– hij is snel en nauwkeurig, waardoor

Met ons design is dat 11,5 ton, oftewel

de kans op fouten afneemt. Het sys-

ongeveer 12 containers meer. Dat be-

teem vouwt automatisch in en uit. De

spaart tijd bij elke laadcyclus en leidt tot

bestuurder hoeft de kraan alleen hand-

103

Containerwielen van Haco...

... besparen u mankracht!

Haco wielen maken uw containers écht mobiel.

De garantie voor uitstekende rijeigenschappen.

Bel voor informatie: adv. 103 190x130 mm.indd 1

Protempo bv Postbus 21, 6500 AA NIJMEGEN Nederland Tel. +31(0)24-3711711. Fax +31(0)24-3711700 verkoop@protempo.eu www.protempo.eu

GRAM | juni 2014

11-02-2010 13:55:19

35

Aanbesteden?

Uitbesteden!

NIEUWS Nieuwe trailer slibtransport

United Quality; professionals in advisering, specialisten in aanbesteden.

HVC heeft in samenwerking met vijf waterschappen een trai-

Laat uw aanbestedingstraject door ons uitvoeren.

Dat staat garant voor: • Ervaring • Materiedeskundigheid • Kwaliteit • Ontzorging • Snelheid

ler ontwikkeld waarmee geuroverlast door het transport en het verladen van zuiveringsslib sterk wordt teruggedrongen.

Deze manier van verladen is uniek in Europa. Een luchtdicht systeem zorgt ervoor dat geur niet kan ontsnappen bij het verladen van slib vanuit de zuiveringsinstallatie naar de trailer. De trailer is zo vormgegeven dat het slib ook tijdens transport luchtdicht wordt vervoerd. Er zijn nu twee trailers in gebruik. In de loop van 2014 volgen nog vier trailers.

De supportants van United Quality zijn specialisten in het aanbesteden. Wij onderscheiden ons door onze jarenlange praktijkervaring en actuele inhoudelijke kennis. Dat is hét fundament onder een goed aanbestedingsproces. Wij voeren dat proces compleet voor u uit, zorgvuldig en bekwaam. In dat proces leggen we tevens de relatie met de volgende fase: het afsluiten en managen van het contract om de behaalde resultaten te borgen. Een integrale aanpak dus waarbij u en uw contractpartner maximale duidelijkheid hebben ten aanzien van afspraken en prestaties.

Voor aanbestedingen op het gebied van: P Materieel voor afvalinzameling en straatreiniging P Materieel voor gladheidsbestrijding P Brandstoffen P Allerlei soorten containers (ondergronds, mini, 4-wiel, pers) P Inzameling, verwerking en transport P Zwerfafval in de openbare ruimte P Leasing P Onderhoud en reparatie P Etc. bent u bij de supportants van United Quality aan het juiste adres. Dat adres is: www.unitedquality.nl

Maximale belading zorgt voor minder transport De bouw van de trailer is afwijkend ten opzichte van de vrachtwagens waarin het slib in voorgaande jaren werd vervoerd. Doordat de trailer van polyester is gemaakt en ronde vormen heeft, blijft er nagenoeg geen slib achter in de trailer als hij wordt geleegd. Het verladen gebeurt met een weegsysteem, zodat altijd de maximale belading wordt gehaald.

Aantal inzamelpunten lampen bij winkels groeit fors Steeds meer winkels zetten een inzamelmeubel voor energiezuinige lampen neer. In het eerste kwartaal van 2014 steeg het aantal winkels met een inzamelmeubel met 23 procent naar 2237. Stichting LightRec - in Nederland opdrachtgever voor de inzameling en recycling van lampen - juicht deze toename toe.

Jeroen Bartels, manager van LightRec: “De drempel voor consumenten om hun oude lamp in te leveren, wordt veel lager als

United Quality is licentiehouder van Tenderned en kan u tevens adviseren en trainen in het gebruik van Tenderned.

ze dat bij de winkel om de hoek kunnen doen. De gemeentelijke milieustraat is voor het inleveren van een spaarlamp veel minder aantrekkelijk, omdat deze vaak ver weg is. Daarom is het plaatsen van een inzamelmeubel bij winkels waar de consument vaak komt, een veel betere optie.

Bel voor meer informatie naar 030 – 699 54 31 of stuur een E-mail naar info@unitedquality.nl

”Ondanks deze positieve trend zijn er nog steeds winkelketens die zich niet aan de wettelijke verplichting houden om bij de verkoop van nieuwe lampen oude, afgedankte lampen in te nemen. Dat bleek uit onderzoek door de Consumentenbond dat LightRec in maart van dit jaar publiceerde. Vooral warenhuizen kwamen minder goed uit de test. LightRec heeft de ambitie om ook deze detaillisten aan haar zijde te krijgen en zal hier de komende tijd samen met Wecycle op inzetten. Energiezuinige verlichting kan voor meer dan 90 procent worden gerecycled.

36

GRAM | juni 2014

gram-united quality 140523.indd 1

26-05-14 09:32

.

N IEUWTJES VAN DE ZAKE LIJKE M A RK T

NIEUWS

De gemiddelde beladingsgraad wordt

zuiveringsslib volgens de landelijke wet-

wekt die goed is voor zo’n zestien pro-

hierdoor hoger, waardoor er minder

geving worden verbrand. De rookgassen

cent van de eigen energiebehoefte. De

transport nodig is. De CO2- uitstoot wordt

die uit de schoorsteen komen, zijn gerei-

resterende energie wordt verkregen van

hierdoor teruggedrongen. De trailer kan

nigd. De slib verbranding installatie (SVI)

de afvalenergiecentrale van HVC. De in-

34 ton zuiveringsslib per keer vervoeren.

in Dordrecht is hierin een voorbeeld voor

stallaties bevinden zich op een steen-

In 2013 vervoerde HVC 296.000 ton zui-

andere installaties in het buitenland. El-

worp afstand naast elkaar. Ook levert de

veringsslib.

ders in Europa wordt deze techniek naar

slibverbrandingsinstallatie warmte aan

aanleiding van de SVI in Dordrecht inmid-

de naburige rioolwaterzuiveringsinstal-

dels ook toegepast.

latie. Zo wordt slib omgezet in duurzame

Wat is slib?

energie.

Slib is het restproduct van de rioolwaterzuivering. Na het zuiveren van afvalwa-

Duurzame energie uit slib

ter blijft zuiveringsslib over. Een energie-

HVC verbrandt zuiveringsslib in een spe-

en grondstoffenrijke massa, dat voor

ciaal daarvoor gebouwde SVI. Voordat

zestig tot tachtig procent uit biomassa

het slib de oven ingaat, wordt het slib

bestaat, met als nadeel dat het veront-

eerst deels gedroogd. Hiervoor wordt

reinigd is. Ook zware metalen en andere

de stoom gebruikt die vrijkomt bij de

schadelijke stoffen die uit het te zuiveren

verbranding van het gedroogde slib (de

rioolwater worden gehaald, hechten zich

energie uit het slib zelf). Met de resteren-

gemakkelijk aan het slib. Daarom moet

de stoom wordt elektriciteit opge-

GRAM | juni 2014

37

Colofon Uitgever NVRD, WTC Arnhem Nieuwe Stationsstraat 10 6811 KS ARNHEM Telefoon 088 - 3770000 E-mail post@nvrd.nl I-net www.nvrd.nl

Agenda 26 juni NVRD themadag ‘Grip op de openbare ruimte’ ReeHorst Ede

Redactiecommissie Rob Schram, RMN (hoofdredacteur) Marc Maassen, GAD Bas Peeters, NVRD Riny de Jonge, stadsdeel Amsterdam-Oost Marc Veenhuizen, gemeente Apeldoorn Willy Brinkbäumer, Twente Milieu Martin van Nieuwenhoven, Rijkswaterstaat Diederik Notenboom, Meerlanden

Eindredactie Karin Hegeman en Karin Giesen Postbus 1218, 6801 BE Arnhem tel. 088 - 3770000 e-mail: hegeman@nvrd.nl

Advertentie-exploitatie Bureau Van Vliet Postbus 20, 2040 AA Zandvoort tel. 023 - 5714745 e-mail: M.dewit@bureauvanvliet.com

23-25 september Vakbeurs Recycling Evenementenhal Gorichem 1 oktober Nationaal Gladheidbestrijdingscongres, ReeHorst Ede 9 oktober Themabijeenkomst P&O/KAM 'de mens centraal' Gelredome Arnhem 30 oktober Afvalconferentie, Antwerpen

Opmaak en druk Weevers Grafimedia, www.weevers.nl Gemeentereiniging en Afvalmanagement is het officiële vakblad van de

Abonnementenadministratie

GEEN COMPROMIS

NVRD, Postbus 1218, 6801 BE Arnhem Jaarabonnement ad € 98,– excl. BTW. België € 122,50 (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: € 11,50.

Beëindiging abonnement Abonnementen moeten schriftelijk bij de NVRD en uiterlijk op 15 november worden opgezegd.

Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd.

ISSN 1569-0458 © NVRD

ALTIJD INZETBAAR HOLDER is het gehele jaar inzetbaar: o.a. voor onkruid borstelen, maaien, snoeiwerkzaamheden, blad ruimen, vegen, versnipperen en de winterdienst.

Per saldo goedkoper: één aandrijfmachine voor alle voorkomende werkzaamheden!

GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 10x per jaar.

Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard.

38

GRAM | juni 2014

Gebr. De Vor Achterveld BV Tel. 0342 45 95 41

•

info@devor.nl

•

www.devor.nl

Zoek en vind: Holder Nederland

Close-Up

Pragmatische oplossingen voor elk vraagstuk In de afval- en milieusector is vaak sprake van complexe vraagstukken. Active Professionals biedt zowel particuliere als overheidsorganisaties de helpende hand. Met een uitgebreid dienstenpakket dat gericht is op ondersteuning van de bedrijfsvoering en optimale resultaten.

Active Professionals levert zowel diensten als (software)

deskundigheid van onze ict- of finance-afdeling benut-

producten. “We hebben zelf dashboards ontwikkeld die

ten. Die kruisbestuiving heeft een toegevoegde waarde

inmiddels door tal van afvalverwerkers, gemeenten en

en maakt ons als dienstverlenende onderneming nog

inzamelaars gebruikt worden”, licht manager Mark Vaal

sterker. We hebben al met al zo veel unieke kennis in

toe. “Deze software maakt het inhoudelijke bedrijfspro-

huis, dat kom je eigenlijk nergens anders tegen.”

ces inzichtelijk en meet de resultaten, zodat je in één oogopslag kunt zien waar het over gaat en wat je aan

De specialisten van Active Professionals mogen dan al

het doen bent. Daarnaast hebben we een uitgebreid

veel ervaring opgedaan hebben in de afvalbranche, ze

netwerk aan specialisten, die tijdelijk of voor langere

worden toch voortdurend bijgeschoold via workshops,

tijd bij een gemeente of afvalbedrijf ingezet kunnen

masterclasses en opleidingen. Hun kennis moet abso-

worden. Deze specialisten komen uit de afvalbranche,

luut up to date zijn. Active Professionals heeft vakmen-

zijn door de wol geverfd en altijd op zoek naar pragma-

sen voor elk niveau, van directiekamer tot planafde-

tische oplossingen. Want de uitvoering van de plannen

ling. Het kan daarbij gaan om tijdelijke oplossingen,

moet natuurlijk wel opleveren wat je vooraf bedacht

maar ook om continue ondersteuning. “We werken veel

had.”

voor grotere bedrijven, zoals afvalverwerkers, maar uiteraard is onze dienstverlening geschikt voor ieder-

Dat laatste is volgens Vaal de kracht van Active Pro-

een”, aldus Vaal. “Juist kleinere gemeenten halen graag

fessionals. “Ons bedrijf is ongeveer tien jaar geleden

extra expertise in huis. Vooral tijdelijke vraagstukken

opgericht door enkele aandeelhouders uit de afval- en

leggen ze graag bij ons neer. Ook willen de wethou-

milieubranche. Er was behoefte aan pragmatische op-

ders in de volle breedte geadviseerd worden over met

lossingen voor complexe vraagstukken. Denk maar

name beleidskeuzen en de gevolgen daarvan. Wij zor-

aan de vaak ingewikkelde wet- en regelgeving rondom

gen daarvoor.”

milieu en de vele inzamel- en verwerkingsmogelijkheden. Inmiddels bedienen wij niet alleen de afvalbran-

Beheer openbare ruimte

che, maar ook bedrijven en organisaties in allerlei

Sinds enkele jaren ondersteunt Active Professionals te-

andere sectoren. Met diensten en producten voor ict,

vens gemeenten bij het beheer van hun openbare ruim-

finance, consultancy en business intelligence. Die va-

te. Vaal: “Daarbij gaat het om vragen als ‘hoe schoon

riëteit versterkt elkaar. Onze specialisten die bij afval-

wil ik het hebben en hoe bereik ik dat zo efficiënt mo-

bedrijven zijn gedetacheerd, kunnen bijvoorbeeld de

gelijk’. ” In de nabije toekomst wil Active Professionals zich nog meer gaan richten op grondstoffen en omgeving. Vaal: “We hebben al een duurzaamheidsmonitor ontworpen, waarmee de gebruiker snel kan berekenen hoeveel CO2-uitstoot hij kan besparen door een andere inzamelmethode. In de toekomst willen we ook bij de maakindustrie gaan kijken: hoe bespaar je grondstoffen, wat zijn de mogelijkheden van ecodesign. Het onderwerp circulaire economie staat bij ons hoog op de agenda. De grondstoffen raken op, gemeenten staan voor de taak 65 procent hergebruik te realiseren. Wij willen als conceptueel dienstverlener daar een oplossende bijdrage aan leveren.”

Inlichtingen: Active Professionals, tel. 088-0152200 en www.active-professionals.nl Tekst: Hetty Dekkers

GRAM | juni 2014

39

■

Acht miljoen oude autobanden inzamelen per jaar... …dat zijn alle ingeleverde gebruikte personenwagenbanden in Nederland …dat is gelijk aan de oppervlakte van 400 voetbalvelden

…op milieuverantwoorde wijze verwerkt …dit levert 32 miljoen kilo hoogwaardige grondstoffen …dit betekent bijna 60.000 ton minder CO2-uitstoot …daarmee besparen we CO2 gelijk aan de emissie van 400 miljoen autokilometers (10.000 keer de aardbol rond) of de aanplant van 400.000 nieuwe bomen

Inzamelen oude banden. Voor een schoner milieu.

Alle gebruikte autobanden worden in Nederland door RecyBEM ingezameld en op een milieuverantwoorde wijze verwerkt.

RecyBEM is een initiatief van uw bandenleverancier.

www.bandenmilieu.nl

Oude banden, nieuw leven.