Gram april 2016 by NVRD

JAARGANG 107 | NUMMER

GRAM VAKBLAD VAN DE

April 2016

Composteren en milieubelasting

Alternatieve brandstoffen in de afval- en reinigingsbranche Internet of Things ook nuttig voor de afvalsector Onderzoek naar fysieke belasting bij de inzameling van huishoudelijk afval

100% SCHOON VERVOER IN 2030. DAT BEREIK JE NIET ALLEEN. Schoon vervoer. Daar maken we ons elke dag hard voor bĳ PitPoint. Door brandstoffen beschikbaar te stellen die schoner zĳn dan traditionele brandstoffen. En kostenconcurrerend. Dat doen we samen met de politiek. Met onze stakeholders. En met u. Staat luchtkwaliteit en het reduceren van CO2 bĳ u ook hoog op de agenda? We adviseren u graag hoe u met het gebruik van schone brandstoffen als Groengas (CNG), LNG, Waterstof en Elektriciteit een flinke slag kunt slaan met de CO2-reductie van uw wagenpark. Op naar 100% schoon vervoer. Kĳk voor een Clean Fuel Consult op pitpoint.nl

PER 1 JANUARI 2016 HEBBEN CNG NET, LNG24 EN CNG REALISATIE & ONDERHOUD DE KRACHTEN GEBUNDELD. VOORTAAN ZĲN WĲ PITPOINT CLEAN FUELS. 030 - 4100 800

info@pitpoint.nl

facebook.com/PitpointNL

@PitPoint_NL

inhoudsopgave

Vakblad van de NVRD

Hoe doen zij dat? 6

Deze maand: de inzameling van droge componenten. Vertegenwoordigers van de gemeenten Oosterhout, Deventer en Zutphen vertellen over afvalstromen die huis-aanhuis worden ingezameld en geven tips aan andere gemeenten.

Terugblik op het winterseizoen 9

In januari gold voor de provincies Friesland, Groningen en Drenthe een aantal dagen code rood, in verband met ijzel. Scholen waren gesloten en mensen schaatsten op straat. Tijdens de bijzonder weersomstandigheden bewezen nieuwe methodes voor gladheidsbestrijding hun diensten.

Afvalbranche gaat voor schone voertuigen 12

De uitstoot van dieselvoertuigen ligt onder een vergrootglas. Er zijn alternatieve brandstoffen die beter zijn voor het milieu, het imago en dat kosten neutraal of tegen geringe meerkosten. Elektriciteit, waterstof, CNG (groengas) en LNG zijn van die 'schone' brandstoffen.

Internet of Things ook nuttig voor de afvalsector 16

Het Internet of Things openbaart zich als de vierde industriële revolutie. Miljoenen machines en apparaten zijn straks op grote afstand met elkaar verbonden. Ook in de afvalsector. Door IoT is de burger straks 'connected' met de afvalcontainer. En dat is waardevol voor de scheidingsambities van de gemeente.

05 Bezem 14 Groningen wil de weg op met waterstof 18 De toekomst van afvalverbranding 20 Afscheid van Frits Bakker 21 NVRD nieuws 21 Column Olaf Prinsen 22 Onderzoek actualisering P90-Norm 24 VANG-HHA steunt 14 plannen voor minder restafval en betere scheiding Foto voorplaat: E-Trucks Europe

25 Branchenieuws 26 Agenda

Lees verder op pag. 16

GRAM | april 2016

World’s Leading Trade Fair for Cleaning and Hygiene Professionals Kom op 13 mei naar het seminar over afval management tijdens de ISSA/INTERCLEAN in Amsterdam. Afvalmanagement is onmisbaar binnen duurzaam ondernemen. Het seminar gaat in op afval in de circulaire economie. Bij RAI Amsterdam wordt afval voor 100% gerecycled. Tegelijkertijd is de totale afvalproductie de afgelopen jaren met 30% afgenomen. Een praktijkvoorbeeld van hoe een ingrijpende verduurzaming van het schoonmaak proces en afvalverwijdering en vernieuwende initiatieven de weg openen naar een wereld zonder afval mede door de intensieve samen werking van CSU en Icova.

Georganiseerd door:

In samenwerking met:

Combineer uw deelname met een bezoek aan ISSA/INTERCLEAN Amsterdam, de vakbeurs die u een compleet en uitgebreid overzicht biedt van de trends en innovaties in de professionele schoonmaak sector wereldwijd. 



30.000 bezoekers en 750 fabrikanten vanuit de hele wereld Demonstraties straat, hogedruk en gevelreiniging

Kijk voor meer informatie op issainterclean.com/nl/amsterdam

Officiële mediapartner:

www.issainterclean.com

Innovative. Global. Future-oriented. Experience environmental technologies.

May 30–June 3, 2016 World‘s Leading Trade Fair for Water, Sewage, Waste and Raw Materials Management

Discover the potential of future-oriented strategies, products and services. Come along to the world’s leading trade fair for environmental technologies and experience exciting live demonstrations for yourself—of complex processes and applications, machinery, systems and vehicles. Future-proof technology, up-close and practical. Welcome to IFAT 2016! IFAT worldwide—Visit the IFAT fairs around the globe: May 5–7, 2016 www.ie-expo.com

September 28–30, 2016 www.ifat-india.com

Autumn 2017 www.ifatforum-africa.com

Information: Van Ekeris Expo Service B.V. | Haarlem Tel. +31 (0) 23 525 8500 | info@vanekeris.nl

Spring 2017 www.ifat-eurasia.com

GRAM | april 2016

BEZEM Slim schoon Is het al tijd om de winterbanden te verwisselen? Of zullen we de winter voortaan maar overslaan en direct na de herfst het voorjaar in gaan. Als Bezem is er voor mij in de winter toch al minder te doen. Al zal vooral het Friese deel van Nederland dit niet met mij eens zijn. ‘It gaet nooit meer oan’. Maar ja, dan ook geen discussies meer over te veel of te weinig zout. Hebben we een prachtige armada aan zoutstrooiers over. Wel mooi spul. Snel kunnen aan- en afkoppelen, in no-time uitrukken. Droog en/of natstrooien. Zowel de reinigingskant, met electrokarren en hondenpoepzuigers, als ook de afvalinzameling met de dubbele zijbelader en software voor elk denkbare toepassing. We zijn sinds lang hoog technologisch en innovatief. Intelligent schoon en slim opgeruimd. En dan lees je in elk bestuursakkoord, in elk dagblad dat de werkloosheid

stijgt. Winkels dicht, bedrijven failliet. Is dit de keerzijde van de economie gebaseerd op efficiency? We worden verleid met kreten als: 'koop een nieuwe auto!' Waarom niet: 'gebruik eens de auto van de buurman'. Spreek je die ook weer eens. Komen we weer met elkaar in contact, leren we elkaar weer kennen. En de investeringen die dan vrijvallen maar eens gaan aanwenden voor handjes. Ach, de Bezem van een meer dan honderd jaar oude vereniging, wat weet die daar nu van? Nee, het was vroeger niet beter. De gemiddelde leeftijd was niet hoog en de werkomstandigheden verre van optimaal. Maar is het misschien tijd voor een nieuwe ronde innovatie?

GRAM | april 2016

Hoe doen zij dat? Deze maand:

de inzameling van droge com tionele inzetbaarheid van mens en ma-

Anne-Marie Holleman

chine. Als een inzamelaar ziek is, kan

Manager afval & reiniging gemeente

een stratenmaker het overnemen, om

Deventer, 100.000 inwoners.

een voorbeeldje te noemen. Op deze

Contact: A.holleman@deventer.nl

manier kun je met weinig middelen veel doen tegen lage kosten.

Tim Jagtenberg hoofd bedrijfsbureau stadsbeheer

Voor-/nadelen?

Welke droge componenten worden

De papieren glaskratten zijn zwaar om

huis-aan-huis ingezameld en hoe?

te tillen en dat is arbo-technisch niet

Glas en papier mogen mensen aanbie-

ideaal. Met harde wind en regen waait

den in een zelfgekozen inzamelmiddel,

er ook wel wat weg, wat zwerfafval ver-

dus dat kan een doos zijn of een kratje.

oorzaakt. We willen daarom binnenkort

Verder hebben we een minicontainer

overstappen op minicontainers voor

voor pmd en een zogeheten best-tas.

het oud papier. Voor het glas willen we

Die laatste is voor boeken, elektrische

naar brenglocaties, dus centrale glas-

apparaten, speelgoed en textiel. De

bakken in de wijk.

best-tas is gechipt, zodat we weten wat er ingezameld wordt. De inhoud

gemeente Oosterhout, 54.000 inwoners.

Wat zijn de resultaten?

gaat naar het kringloopbedrijf. Een deel

Heel goed. We zitten met 90 kilo rest-

wordt verkocht in de winkels, textiel

afval per inwoner per jaar nu al onder

gaat naar het Leger des Heils en de rest

Welke droge componenten worden

de VANG-doelstelling. Binnenkort wil-

wordt gerecycled.

huis-aan-huis ingezameld en hoe?

len we de inzamelfrequentie van de

Voor plastic en drankenkartons gebrui-

grijze container omlaag brengen, dat

Waarom werd gekozen voor dit

ken we een zak. Glas en blik gaat in een

kan best.

systeem?

Contact: t.jagtenberg@oosterhout.nl

kratje, samen met eventueel textiel. En

De best-tas hebben we pas sinds kort,

daarnaast hebben we nog een krat voor

Tips voor ander gemeenten?

de andere componenten zamelen we al

papier/karton. De inzamelaars schei-

Neem een voorbeeld aan Oosterhout!

veel langer huis-aan-huis in. Dat is door

den het blik en glas met de hand voor-

Dat is een grapje natuurlijk, maar we

de raad beslist, in een grijs verleden.

dat ze het in de wagen werpen.

geloven in wat we doen. We zijn al twee

Waarschijnlijk met het doel om afval-

jaar bezig om onze unit stadsbeheer

scheiding te bevorderen.

Waarom werd gekozen voor dit

soepeltjes te laten draaien en de mul-

systeem?

tifunctionaliteit te optimaliseren. Daar-

Wie zamelt het in?

Om een hoge service te bieden en voor

mee bereik je echt meer effectiviteit

Wij laten al die droge componenten in-

de resultaten. In 2013 hebben we diftar

en kan de afvalstoffenheffing omlaag.

zamelen door mensen met een afstand

ingevoerd, we wilden het mensen zo

Door zo te werken kan de politiek ook

tot de arbeidsmarkt. Omdat we vinden

makkelijk mogelijk maken om te schei-

zelf meedenken en sturen. Werk je met

dat het geschikt werk voor ze is en

den. Daarom hebben we toen besloten

aannemers, dan heb je minder invloed

omdat je daarmee de arbeidsparticipa-

al deze droge componenten huis-aan-

en krijg je alleen maar de rekening ge-

tie bevordert. Ze worden aangestuurd

huis in te zamelen.

presenteerd.

door ons afvalbedrijf, Circulus-Berkel.

Wie zamelt het in?

Voor-/nadelen?

Onze eigen dienst. Wij zijn één unit, als

Het enige nadeel is dat het papier,

stadsbeheer, en streven naar multifunc-

vooral bij slecht weer, verwaait en ver-

GRAM | april 2016

Wie zamelt het in? Circulus-Berkel. Die doet dat hoofdzake-

ponenten

lijk met mensen van de sociale werkvoorziening. Voor-/nadelen? Mensen hebben nu drie containers thuis staan, één voor rest, één voor gft en één voor papier. Dat is een beetje veel. In

regent. Het geeft wat meer rommel op

sommige wijken hebben mensen daar

straat. Maar binnen nu en twee jaar wil-

geen plaats voor en zwerven de contai-

len we overstappen op omgekeerd in-

ners op straat of in de plantsoenen. Of

zamelen, en dan is het probleem opge-

ze gebruiken alleen hun restcontainer en

lost. We gaan de restcontainer dan voor papier gebruiken.

Harry van Vliet

stapelen de andere twee ongebruikt in schuurtjes of andere opslagruimten.

beleidsmedewerker afval Wat zijn de resultaten?

gemeente Zutphen, 47.000 inwoners.

Wat zijn de resultaten?

Die zijn erg goed. In 2013 hebben we

Contact: h.vanvliet@zutphen.nl

Bij aanvang van diftar vlógen de schei-

diftar ingevoerd, sindsdien is de hoe-

dingsresultaten omhoog, zeker ten op-

veelheid restafval sterk afgenomen.

Welke droge componenten worden

zichte van gemeenten waar de droge

We zitten nu op 112 kilo restafval per

huis-aan-huis ingezameld en hoe?

componenten niet huis-aan-huis werden

inwoner per jaar en 72 procent bron-

Glas in kratjes, pmd in plastic zakken en

ingezameld. Maar de laatste jaren stag-

scheiding. Daarmee zijn we koploper in

oud papier in mini-containers. Sinds kort

neert het bij ons een beetje, we weten

onze klasse van stedelijke gemeenten.

hebben we tevens een best-tas, net als

niet precies hoe dat komt. Zeker is wel

We hebben 30 procent hoogbouw en

in Deventer.

dat gemeenten met containers voor pmd

dan zijn deze resultaten heel mooi.

meer inzamelen dan gemeenten met zakWaarom werd gekozen voor dit

ken. Maar wij willen absoluut niet nóg

Tips voor ander gemeenten?

systeem?

een container erbij. In de wijk waar veel

Probeer een consistent systeem te be-

Tien jaar geleden werd diftar ingevoerd,

containers op straat zwerven vanwege

denken, zonder al te veel uitzonderin-

toen werd besloten om het de mensen zo

plaatsgebrek gaan we een proef draaien

gen. Wij hebben diftar ingevoerd in een

makkelijk mogelijk te maken om te schei-

met ondergrondse verzamelcontainers.

half jaar tijd, dat gaf aanvankelijk veel

den. Destijds kregen mensen een zwart

Voor rest, gft én alle droge componenten.

weerstand bij de bevolking. Nu zijn ze

kratje voor glas, blik, drankverpakkingen,

Zo’n brengsysteem zou een positief ef-

er aan gewend en merken ze ook dat

elektrische apparaten. We waren de al-

fect kunnen hebben, omdat mensen niet

het wat oplevert. Door veel te scheiden

lereerste gemeente in de regio die deze

meer alles in huis hoeven op te slaan.

zijn hun kosten veel lager.

componenten huis-aan-huis ging ophalen.

In nieuwe wijken doen we overigens al aan gespiegeld inzamelen. De bewoners krijgen hier geen minicontainers meer, ze moeten álles wegbrengen naar verzamelcontainers in de wijk. De containers voor gescheiden stromen hebben we bewust dichterbij geplaatst. Dat maakt het scheiden de moeite waard, want met je restafval moet je veel verder lopen. Tips voor ander gemeenten? Maak het de mensen zo makkelijk mogelijk om hun afval te scheiden. De bereidheid is tegenwoordig best groot, ze beseffen wel dat je niet meer alles bij elkaar kunt gooien. Hoe eenvoudiger het is voor de mensen, hoe beter de scheidingsresultaten.

GRAM | april 2016

Be there First

Nido – Syntos strooimachine www.aebi-schmidt.nl

Aebi Schmidt Nederland BV Handelsweg 8 NL - 7451 PJ Holten Phone: +31 548 37 00 00 Fax: +31 548 37 02 33

Nido – De specialist op het gebied van Gladheidbestrijding!! Aebi Schmidt Nederland heeft de afgelopen jaren een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van gladheidbestrijding. De Nido Syntos natzout-strooimachine is hiervan een exponent. Een oogstrelend design-innovatie met optimale functionaliteit. Beproefde Nido-techniek in een modulair gebouwde kunststof strooimachine. Efficiënt inzetbaar en met lage onderhoudskosten. Natuurlijk Nido!

GLADHEIDSBESTRIJDING BIJ CODE ROOD

“Het was een onvoorspelbare winter” In januari gold voor de provincies Friesland, Groningen en Drenthe een aantal dagen code rood, in verband met ijzel. Scholen waren gesloten en mensen schaatsten op straat. Voor de gladheidbestrijders was er werk aan de winkel. In de andere delen van het land was er veel minder aan de hand. Tijdens de bijzonder weersomstandigheden bewezen nieuwe methodes voor gladheidsbestrijding hun diensten.

“Behoorlijk extreem”, noemt Rini Donker, senior ad-

is, rukken we bijvoorbeeld ook uit voor een boer die

viseur Gladheidsbestrijding bij Rijkswaterstaat, de

niet met zijn melkwagen de weg op kan, vanwege de

omstandigheden in Noord-Nederland in januari. “In 30

gladheid. De gewone strooiroutes hebben uiteraard

jaar tijd is het niet voorgekomen dat er zoveel ijzel

voorrang, maar daarna helpen we ook die bewuste

viel en dat dit ongeveer een week lang aanhield.” IJzel

boer. Iedereen moet immers zijn werk kunnen doen.”

is lastig te bestrijden, zegt Donker. “Sneeuw vermengt zich met zout, als dit erop wordt gestrooid en er auto’s overheen rijden. Bij ijzel vormt zich een harde laag. Het duurt veel langer voordat het zout zijn werk doet en het is noodzakelijk om zout te blijven strooien om de ijzel van twee kanten aan te pakken.” De eerste echte gladheidsbestrijdingsacties van Rijkswaterstaat vonden deze winter pas in januari plaats, tijdens de ijzelperiode. Gemiddeld strooit Rijkswaterstaat 90.000 ton zout per seizoen. Afgelopen winter was dit, tot nu toe, ongeveer 40.000 ton. Donker:

Bert van der Molen: In december was er niets aan de hand, maar toen in januari een heftige week volgde met gladheid en ijzel waren we 24 uur per dag op de weg.

“Dat is beduidend minder dan normaal, maar we zijn toch behoorlijk vaak de weg op geweest. In februari en maart hebben we, gedurende een aantal weken,

Bert van der Molen, hoofd Beheer en Onderhoud bij

ook elke nacht wel ergens gestrooid. De nachten wa-

afvalinzamelaar en -verwerker Omrin, vertelt hoe

ren koud en overdag viel er regelmatig neerslag. Dan

hij de afgelopen winter in Friesland heeft ervaren.

rukken de strooiwagens toch regelmatig uit. Er kan

“In december was er niets aan de hand, maar toen

bovendien nog van alles gebeuren. De winter is voor

in januari een heftige week volgde met gladheid en

ons pas voorbij op 1 mei.”

ijzel waren we 24 uur per dag op de weg. We werkten met tweeploegendiensten: 12 uur op en 12 uur af.”

Fietsbruggen Herman Bastiaan is coördinator Stadsreiniging, Inzameling en Gladheidsbestrijding bij de gemeente Kampen. Kampen ligt net buiten de grens van het gebied waarvoor code rood gold. “Het was een onvoorspelbare winter. Regelmatig was er sprake van vorst, overdag dooide het en dan viel er weer een bui”, vertelt Bastiaan. Vanwege de onvoorspelbaarheid was het lastig te plannen wanneer er gestrooid moest worden. Kampen heeft drie coördinatoren voor de gladheidsbestrijding. Bastiaan: “Een aantal keren was er ijzel of sneeuw voorspeld. Iedere twee uur reed één van ons dan langs de wegen om te controleren hoe ze erbij lagen.” Ook de fietsbruggen worden dan extra gecheckt op gladheid. In totaal rukten de gladheidsbestrijders in Kampen 22 keer uit. Dat is iets minder dan tijdens een gemiddelde winter. De weersomstandigheden van afgelopen winter veroorzaakten in Kampen geen echte problemen. Inzamelvoertuigen konden bijvoorbeeld steeds de weg op. Sporadisch kwam het voor dat iemand hulp nodig had. Bastiaan: “Als het nodig

Pekelsproeier Omrin

GRAM | april 2016

Het Nationaal Gladheidbestrijdingscongres 2016 wordt mede mogelijk gemaakt door: 21 april 2016 SilverDome Zoetermeer

GRIP OP GLADHEID Vernieuwde opzet Nationaal Gladheidbestrijdingscongres 2016 Op 21 april 2016 organiseert de NVRD voor de 11e keer het Nationaal Gladheidbestrijdingscongres. Dit tweejaarlijks congres is dé ontmoetingsplaats voor alle professionals betrokken bij het gladheidbeheer in Nederland. Het congres kent dit jaar een geheel vernieuwde opzet. Naast inspirerende presentaties over de laatste ontwikkelingen in gladheidbeheer is er veel aandacht voor innovaties in techniek en materieel, is er gelegenheid verdiepende deelsessies over specifieke thema’s bij te wonen en zal er volop gelegenheid zijn voor de deelnemers om te netwerken en elkaarSpecialist te ontmoeten. in:

zoutstrooiers l sneeuwploegen l rolbezems l zoutoplossers l zoutloodsen l winterdienstopleidingen

Het Nationaal Gladheidbestrijdingscongres vindt plaats in het SilverDome in Zoetermeer. Meerinspirerende informatie? Deze locatie biedt een omgeving en voldoende mogelijkheden om naast het Kijk op www.sr-schuitemaker.nl of mail naar sales@sr-schuitemaker.nl inhoudelijke programma ook kennis te maken met de laatste nieuwe technieken, voertuigen, middelen en materialen op het gebied van gladheidbeheer. Schuitemaker Industrial B.V. l Morsweg 18 - 7461 AG Rijssen - Holland Tel.: +31 (0)548 - 51 41 25 l sales@sr-schuitemaker.nl l www.sr-schuitemaker.nl Wordt georganiseerd door:

GRAM | april 2016

Omrin verzorgt de gladheidsbestrijding in Leeuwaren, Harlingen, Menameradiel en Littenseradiel. Over het algemeen verliep alles goed, volgens Van der Molen. “Omdat code rood gold, waren er verhoudingsgewijs weinig mensen op de weg. Er zijn daardoor ook weinig ongevallen gebeurd.” Piekperiode Om

fietspaden

Leeuwarden

schoon te houden, besproeit Omrin deze met een pekeloplossing van 21 procent. Hierdoor is het zoutverbruik lager én het resultaat is kwalitatief gezien beter. Voor de grote wegen schakelt het bedrijf aannemers in. Er was voldoende materieel beschikbaar om de gladheid overal te lijf te

Filestrooier

gaan. Inzamelvoertuigen konden echter niet de weg

Nieuwe technieken en methodes doen hun intrede bij de strijd tegen

op. Van der Molen: “De gestrooide routes waren prima

de gladheid, zoals de sproeimethode voor de fietspaden, waar Omrin

begaanbaar, maar op binnenwegen en in de wijken

deze winter op overstapte. Van der Molen: “Onze nieuwe pekelstrooi-

waar niet gestrooid werd, was het spiegelglad. Men-

er kan zodanig worden ingesteld dat de hele breedte van het fietspad

sen schaatsten zelfs op straat.” De inzameling lag dus

wordt bestrooid met pekelwater. Dat is veel effectiever dan strooien

even stil. Het personeel dat normaal gesproken voor

met zout, dat door de fietsers moet worden uitgereden. Zelfs tijdens

de inzameling en reiniging werkt, werd ingezet voor

de heftige ijzelperiode, werkte dit uitstekend. Dat was voor ons echt

de gladheidsbestrijding. De meeste medewerkers luk-

een opsteker.” Rijkswaterstaat deed uitgebreid ervaring op met de

te het om, ondanks de ijzel, op het werk te komen.

Firestorms, waar Donker enthousiast over vertelt. Deze ‘ijsbestrij-

Inwoners werden via de lokale omroep, internet en

ders’, waarvan Rijkswaterstaat er twee bezit, zijn specifiek bedoeld

social media op de hoogte gehouden van de situatie

om ijsvorming tegen te gaan. De Firestorms werken met warme pe-

op de wegen en de aangepaste inzameldata voor het

kel. Donker: “Bij sneeuwval kunnen zich bij ZOAB ijsplaten vormen in

afval.

de toplaag van het asfalt, als de sneeuw vastgereden wordt. Strooien met zout werkt dan nauwelijks.” De Firestorm bevat calciumchloride

De vier gladheidscoördinatoren van Omrin hebben de

dat wordt opgelost in water en bij dat proces ongeveer 70 graden

ijzelperiode in januari als intensief ervaren. Van der

warm wordt. Deze warme pekel wordt met hoge druk op de weg

Molen: “Onze insteek was dat we het met z’n vieren

gespoten en gaat dwars door het ijs heen, waardoor de dooiwerking

wel op zouden lossen, maar het was natuurlijk best

snel op gang komt. De Firestorms waren eigenlijk bedoeld om in te

spannend. Na een aantal dagen ijzel was het ook wel

zetten bij calamiteiten, maar hebben hun dienst bewezen tijdens de

weer mooi geweest. Dan ben je blij dat je weer ge-

ijzelperiode. Donker: “Bij dat soort weersomstandigheden zijn ze ide-

woon een preventieve ronde kunt strooien.” In totaal

aal. We denken er nu over om er nog meer aan te gaan schaffen.”

strooide Omrin 2.000 ton zout op de reguliere wegen en 600 m3 pekelwater op de fietspaden, in de

Ondertussen is Rijkswaterstaat ook aan het experimenteren met glad-

afgelopen winter. Dat is ongeveer vergelijkbaar met

heidsbestrijding tijdens files. Donker: “Onze eigen wagens staan dan

het jaar daarvoor. Van der Molen: “Normaal gesproken

ook vast, waardoor we ons werk niet kunnen doen. Bij gladheid komt

rukken we in de winter rond de 30 keer uit. Nu was

het regelmatig voor dat een enkele vrachtwagen een file veroorzaakt,

dit 34 keer. Het lijkt dus een gemiddelde winter, be-

omdat het niet lukt om een helling op te komen.” Rijkswaterstaat

halve dat er sprake was van een piekperiode, met veel

benaderde marktpartijen om hiervoor oplossingen te bedenken. Aebi

ijzel. Hierdoor hebben we meer curatieve acties gehad

Schmidt Nido kwam met een prototype van de filesproeier. Donker:

dan gewoonlijk.” Donker van Rijkswaterstaat merkt

“De filesproeier is een smalle aanhanger, waarmee we over de vlucht-

op dat er de laatste jaren een verschuiving optreedt

strook langs de file kunnen rijden. Deze spuit, onder de auto’s door,

naar meer curatief werken. “Eerder hadden we 70 tot

calciumchloride op de weg, waardoor de dooiwerking op gang komt.

80 procent preventieve acties. Nu is dat gezakt naar

Daarmee kunnen we hopelijk het verschil maken en dit soort files

ongeveer 60 procent. Tijdens de mildere winters van

oplossen. De eerste experimenten zijn veelbelovend.”

de laatste jaren, waarin meer neerslag valt, gaan we vaker met de sneeuwschuiver de weg op en zijn we

Tekst: Ans Aerts

meer curatief bezig.”

GRAM | april 2016

Alternatieve brandstoffen een logisch alternatief foto: E-Trucks Europe

De uitstoot van dieselvoertuigen ligt onder een vergrootglas. En hoewel vooral personenwagens in het nieuws zijn geweest, stelt TNO dat onder stedelijke rijomstandigheden niet alle Euro VI vrachtwagens aan de Europese emissienorm voldoen. Er zijn alternatieve brandstoffen die beter zijn voor het milieu, het imago en dat kostenneutraal of tegen geringe meerkosten. Elektriciteit, waterstof, CNG (groengas) en LNG zijn van die ‘schone’ brandstoffen. Vijf procent van de in Nederland geregistreerde inzamelvoertuigen rijdt al op deze alternatieve brandstoffen. Afvalinzamelaars zorgen voor veel vervoersbewegingen in binnensteden.

tuigen onder stedelijke omstandigheden niet altijd echt

Gemeenten zijn hier sterk bij betrokken en hechten veel waarde aan een

schoon zijn.1 Daarnaast zijn zware wegvoertuigen een

groen imago. De afvalbranche is koploper in de toepassing van alterna-

belangrijke bron van luchtverontreiniging en gezond-

tieve brandstoffen. Zo zijn er al meer dan 140 achter en-zijladers die rij-

heidsrisico’s. Daarbij gaat het onder andere om stiksto-

den op CNG. Inzamelbedrijf Meerlanden heeft dit jaar als doel om volledig

foxiden (NOx) die schadelijk zijn voor de gezondheid. In

klimaatneutraal afval in te zamelen met voertuigen die rijden op CNG.

de eerste plaats is dit voor de beladers ongezond maar

Publieke inzamelaars Rova en Omrin bevinden zich ook in een volledige

het is vaak ook niet in lijn met de groene doelstellingen.

transitie naar groengas. Ook hybride inzamelvoertuigen maken een gestage opmars. Aandrijving op basis van diesel en elektriciteit maakt een

Gas of elektrisch?

brandstofbesparing van 30 procent mogelijk en een vergelijkbaar percen-

De branche heeft al jaren geleden de eerste stappen ge-

tage CO2-reductie ten opzichte van conventionele voertuigen. De meest

zet naar verduurzaming van het wagenpark. Dit heeft

vooruitstrevende techniek is echter aandrijving op waterstof. De eerste

geleid tot verschillende technologische opties, elk met

en enige door waterstof aangedreven vrachtwagen in Nederland is een

zijn eigen voor- en nadelen. De richting en het einddoel

achterlader van Cure. Deze wordt in de milieuzone van de Eindhovense

is echter duidelijk: zero-emissie. Er zijn grofweg twee

binnenstad ingezet voor de papierinzameling.

wegen om dit te bereiken: gas of elektrisch. Voor de komende jaren lijkt groengas de beste optie, elektrisch

Voordelen

heeft echter op de lange termijn de beste papieren [zie

Rijden op alternatieve brandstoffen draagt bij aan verbetering van de

kader]

leefomgeving en heeft een positieve uitstraling voor de branche. Het past bij de duurzame ambities die gemeenten en inzamelaars nastreven. Ook

De overheid stimuleert gemeenten om tot een schone,

inzamelende partijen zien uitgelezen kansen op het gebied van promotie,

veilige en duurzame mobiliteit te komen. Belangrijk hier-

uitstraling en bewustwording bij de burger. Het vermindert het gebruik

in is de greendeal ‘zero emissie stadslogistiek’. Zoals de

van fossiele brandstoffen en de uitstoot van CO2. Euro VI voertuigen zijn

naam al doet vermoeden, is het streven van de betrok-

weliswaar schoner dan EURO V, toch zijn er aanwijzingen dat Euro VI voer-

ken partijen om het binnenstadvervoer in 2025 CO2-vrij

GRAM | april 2016

te maken. Bij voorkeur willen ze ook de uitstoot van NOx, fijnstof en geluid in de binnenstad als gevolg van stadslogistiek

Met het opwerken van GFT naar groen gas worden lokale ketens gesloten

terugbrengen tot vrijwel nul. Inmiddels hebben al meer dan 30 gemeenten deze Green Deal ondertekend. Ook is visiedocument ‘Duurzame brand-

Inzameling GFT Overig gas wordt terug in het gasnet gepompt

Vergisten van GFT

stof, visie met lef’ van de Sociaal-Economische Raad (SER) richtinggevend. In de visie staat beschreven welke duurzame brandstoffen ingezet en hoe vervoersmiddelen efficiënter gemaakt kunnen worden om een bijdrage te leveren aan

Externe partijen tanken groen gas

de klimaatdoelen. Om deze klimaatdoe-

Biogas opwerken tot groen gas

Inzamelvoertuigen tanken groen gas

len te halen, zijn er in 2030 in Nederland ongeveer 3 miljoen nul-emissie voertuigen nodig. Businesscase

nen zero-emissie voertuigen tegen geringe meerkosten in het wagenpark

Een duurzaam initiatief is alleen maar vatbaar wanneer

worden opgenomen. Zo gaat de gemeente Breda, die zelf geen aanspraak

er een positieve businesscase is. Gemeenten zijn wet-

kan maken op subsidies, een afgeschreven voertuig tot volledig elektri-

telijk verplicht om huishoudelijk afval in te zamelen. Het

sche laten ombouwen om het dan vervolgens te leasen omdat het lease-

is de bedoeling dat dit efficiënt en effectief gebeurt om

bedrijf wel subsidies mag ontvangen.

de afvalstoffenheffing zo laag mogelijk te houden. Een positieve businesscase is echter niet alleen in geld uit te

Actie NVRD

drukken. Want hoe druk je de bijdrage die wordt gele-

De NVRD geeft de komende jaren extra aandacht aan het vergroenen van

verd aan de klimaatdoelen (CO2-reductie), de verbetering

het wagenpark in de branche. Uit de benchmark blijkt dat veel gemeenten

van de leefomgeving, imago, bewustwording burger en

en inzamelaars serieus overwegen op alternatieve brandstoffen over te

profiteren van groene groei, uit? Met de huidige lage die-

stappen maar hier nog specifieke en uiteenlopende vragen over hebben.

selprijzen staat een kostenneutrale overstap naar CNG-

Wij bundelen de vragen en staan in contact met inzamelaars, toeleveran-

voertuigen onder druk. Hybride voertuigen brengen

ciers en dienstverleners die deze vragen kunnen beantwoorden. Op dit

meerkosten mee.

dossier wordt nauw samengewerkt met Rijkswaterstaat. We onderzoeken de animo voor een kennisbijeenkomst. U kunt uw interesse hiervoor ken-

Volledig elektrische of waterstof voertuigen kunnen

baar maken via het Rik Hardenberg, tel. 088-3770020 en hardenberg@

alleen maar met een subsidie worden ontwikkeld en

nvrd.nl

aangeschaft. Deze (Europese) subsidies zijn overigens beschikbaar. Door slimme constructies te bedenken kun1

tekst: Rik Hardenberg

zie: TNO-rapport TNO 2015 R10733; Uitstoot van stikstofoxiden en fijnstof door dieselvoertuigen, 26 mei 2015.

CNG

Elektrisch

De gas route bestaat uit wagens die lopen op CNG of LNG.

Elektrische aandrijving heeft als voordeel dat deze volkomen

De techniek voor beide bandstoffen is inmiddels volgroeid.

uitstootvrij en stil is. Belangrijke overwegingen voor vuilnis-

Vooral wagens die worden aangedreven op CNG zijn erg po-

wagens die vaak vroeg in de ochtend in stedelijke gebieden

pulair. Dit gas is identiek aan de kwaliteit van aardgas, maar

worden ingezet. Zware hybride inzamelvoertuigen met een

duurzaam omdat het niet van fossiele oorsprong is. Groen

elektrische aandrijving zijn onder andere operationeel in Bre-

gas kan worden opgewekt uit gft-afval, een mooi voorbeeld

da. Dit levert inclusief hybride opbouw een brandstofbespa-

van circulaire economie. Kinderziektes zijn inmiddels vol-

ring van ongeveer 30 procent bij een maximaal geluidsniveau

ledig verholpen en dat maakt het een volwaardige vervanger

van 72dB. De ontwikkeling van volledig elektrische voertui-

voor de achter en-zijladers die op diesel rijden. Fabrikanten

gen aangevuld met waterstof/brandstofcelsysteem als range

als Iveco, Scania en Volvo leveren al groen gas motoren en

extender, staat echter nog in de kinderschoenen. Er zijn bijna

Mercedes volgt binnenkort. Ook is er een landelijk dekkend

geen initiatieven van chassisleveranciers op dit front. Naast

tanknetwerk.

Cure zijn andere koplopers nodig om te ontwikkelen, bedrijven die aan de slag gaan met elektrische aandrijvingen.

GRAM | april 2016

Groningen wil de weg op met waterstof Steeds meer gemeenten in Nederland slaan de weg in naar energieneutraliteit. Maar de route is lang en ligt bezaaid met lastige dilemma’s. In Groningen bijvoorbeeld is afgesproken om in 2025 de binnenstad volledig emissievrij te krijgen. Voor de afdeling Stadsbeheer, die verantwoordelijk is voor al het gemeentelijk materieel, een uitdaging van formaat. En dat begint al met de keuze: laten we ons wagenpark elektrisch rijden of op waterstof? Gerrit Griffioen, hoofd afdeling Materieel bij de gemeente Groningen:

stelde toen hij de opdracht kreeg om op zoek te gaan

“In 2014 hebben we in Groningen een zogeheten Green Deal geslo-

naar een klimaatneutrale oplossing voor het ophalen

ten waarin samen met partners (gemeenten, vervoerders, verladers,

van onder meer afval in het centrum. “De ervaring leert

autofabrikanten, ondernemings-, branche- en belangenorganisaties,

dat elektrisch nog vaak te weinig capaciteit oplevert en

red.) is afgesproken om de schadelijke uitstoot van voertuigen in de

daardoor onvoldoende betrouwbaar is. Zeker in de win-

binnenstad in 2025 naar nul terug te brengen. Dat heeft gevolgen voor

ter willen elektrische voertuigen nog wel eens minder

het vervoer van mensen, voor het bezorgen van pakketten en dus ook

kilometers rijden op een volle accu dan in de brochures

voor het schoonhouden van de stad en het ophalen van afval. En als

staat beschreven.” En daardoor bleef waterstof als logi-

je nagaat dat een voertuig een afschrijvingstermijn van tien jaar heeft,

sche keuze over. “In 2015 ben ik de markt gaan onder-

zullen we nu al moeten beginnen met die opgave.”

zoeken. Elektrisch was toen nog een optie, net als waterstof en eventueel een hybride systeem waardoor je

Klimaatneutrale oplossing

bij een lege accu of onvoldoende vermogen alsnog op

Waterstof of elektrisch, dat was de vraag die Gerrit zichzelf als eerste

brandstof kunt overschakelen. Maar de ervaring leert

GRAM | april 2016

dat medewerkers bij zo’n hybride systeem toch snel de neiging hebben om over te gaan op regulier brandstof. En dat wilde ik nu juist voorkomen. Zeker omdat we in Groningen zitten en het gebruik van aardgas toch wat gevoelig ligt. Het komt hier immers uit de grond en heeft bodemverzakking tot gevolg. En daarnaast zorgt het natuurlijk nog steeds voor CO2 uitstoot.” Windturbines De mogelijkheden van een waterstofoplossing leken het beste in het Groningse plaatje te passen. “De vraag

Gerrit Griffioen: “De proef met het eerste voertuig past nog in het budget, maar willen we het op grotere schaal doen dan zal de afschrijvingsperiode verder omhoog moeten en is er meer subsidie nodig.”

was nog even hoe we aan het waterstof zouden komen. Via een leverstation of een mobiel station? Maar we hebben een lokale leverancier gevonden die water-

veeg- en borstelmachines ook op waterstof te laten rijden. “En willen

stof in gasvorm aan ons kan leveren en daarmee is dat

we de handveegdienst elektrisch materiaal laten gebruiken. Als we daar

probleem opgelost.” Waterstof is geen fossiele brand-

de dag goed mee doorkomen, dan willen we de uitvoerende afdelingen

stof zoals aardgas dat uit de grond gehaald kan wor-

van Stadsbeheer met meer materiaal dat op elektra loopt uitrusten”,

den, maar moet geproduceerd worden. Dat proces kost

zegt Gerrit ambitieus.

ook energie. Het gebruik ervan zou daardoor wellicht de emissie-uitstoot in de Groningse binnenstad oplos-

Subsidie

sen, maar uiteindelijk niet de meest duurzame oplos-

De investering voor het vervangen van de bestaande voertuigen met

sing hoeven zijn. Maar ook daar vond Gerrit een op-

varianten die op waterstof rijden zijn nog behoorlijk hoog. Daarom is er

lossing voor. “De Groningse leverancier die we vonden

in Groningen op dit moment nog maar ruimte voor één en later wellicht

gaat de overproductie van windturbines in de Noord-

vijf wagens. “Het is inderdaad duurder, maar je moet als gemeente nu

zee gebruiken. ‘s Nachts draaien die windmolens na-

ook lef laten zien als je duurzaamheidsdoelen wilt halen. En de water-

tuurlijk ook terwijl de vraag naar elek-

stoftechniek in combinatie met elektrisch rijden is be-

triciteit dan laag is. Door juist dan de

trouwbaarder dan alleen elektrisch rijden. Dat kan op

energie om te zetten in waterstofgas

den duur voor onderhoudskosten zorgen. De afschrij-

werken we niet alleen met duurzame

vingsperiode voor een voertuig is nu tien jaar, maar

energie, maar ook nog eens met ener-

we hopen dat we dat kunnen verlengen tot zo’n veer-

gie die anders ongebruikt zou blijven.

tien jaar. Dan komen we op het break-even-point uit in

Het was ook onze grote wens om te

samenhang met een subsidie toezegging. We hebben

kunnen zeggen dat het opwekken van

namelijk

waterstof niet met gas of aardolie ge-

Vooral in Brussel zijn er stimuleringsfondsen voor dit

beurt.”

soort projecten. Met een langere afschrijving en sub-

sidie-bijdrages zou het betaalbaar moeten zijn. Voor

Griffioen keek bij drie bedrijven in

dit eerste project leasen we het voertuig waardoor de

Nederland die voertuigen ombouwen

investeringskosten ook lager zijn.” De grote investe-

zodat ze op waterstof kunnen rijden.

ring is ook de reden dat Groningen in eerste instantie

“En sinds kort hebben we het contract

met één voertuig start. Het is inderdaad voorname-

afgesloten voor de bouw van het eer-

lijk een geldkwestie. De proef met het eerste voertuig

ste voertuig. Soms worden bestaan-

verschillende

subsidie-aanvragen

lopen.

past nog in het budget, maar willen we het op grotere

de voertuigen omgebouwd, maar wij kiezen binnen dit

schaal doen dan zal de afschrijvingsperiode verder omhoog moeten en

project voor nieuw. Het gaat om een kraan-trechter-

is er meer subsidie nodig. Het is ook belangrijk dat de gemeentelijke

voertuig die gebruikt wordt voor het legen van onder-

afvalstoffenheffing niet verder stijgt door deze investeringen.”

grondse containers.” Het zal nog ongeveer een jaar duren voordat die daadwerkelijk op waterstof door

Volgens Gerrit is de overstap op waterstof spannend, maar wel de juiste

Groningen rijdt. “Waarschijnlijk eind 2016 of begin

keuze. “Het gaat ook om het signaal dat we als gemeente willen afge-

2017. We beginnen met één voertuig, maar willen het

ven en het is een eerste stap in de goede richting. Ik hoop dat we in de

uitrollen over het gehele wagenpark als het een succes

komende jaren de maaimachines, veegmachines en alle andere voer-

blijkt te zijn. Op dit moment loopt er een subsidieaan-

tuigen emissievrij de weg op kunnen sturen. Hopelijk raken onderweg

vraag en als we die krijgen dan willen we nog twee

ook andere overheden, zoals gemeenten overtuigd van dit initiatief en

vrachtwagens en twee personenauto's om laten bou-

volgens ze het Groningse voorbeeld.”

wen zodat ze kunnen rijden op elektriciteit of waterstof.” Verder zijn er plannen om kleinere wagens, zoals

Tekst: Sander Wageman

GRAM | april 2016

HOE ZIEN ZIJ DAT?

Burger en afvalbak Het Internet of Things, kortweg IoT, openbaart zich als de vierde industriële revolutie. Miljoenen machines en apparaten zijn straks op grote afstand met elkaar verbonden. Om met slimme sensoren via internet realtime steeds meer informatie uit te wisselen. Ook in de afvalsector. Door IoT is de burger straks ‘connected’ met de afvalcontainer. En dat is waardevol voor de scheidingsambities van de gemeente.

een muis in zit. Hiervoor rijden continu busjes van gespecialiseerde bedrijven het land door. Straks zijn alle muizenvallen uitgerust met een sensor en hebben ze een verbinding via internet. Op afstand kunnen muizenvallen dan exact worden bestuurd, dankzij het Internet of Things.” Als tweede stelt de ontwikkeling van IoT bedrijven en ook gemeenten straks in staat hun klanten beter te bedienen, aldus Castermans. “Ze komen dankzij de connected apparaten die tal van informatie uitwisselen, veel meer te weten over hun klanten. Wat hen in staat stelt bijvoorbeeld betere service te bieden.” Als voorbeeld hiervan noemt Castermans de komst van het via IoT gekoppelde ‘smart’ bushokje, dat is uitgerust met zogeheten ‘beacons’. Dat zijn kleine zendertjes die communiceren met de mobiele telefoon van wachtende reizigers in en rond het bushokje. “Bedrijven kunnen zo op maat reclameboodschappen of andere informatie versturen.” De burger kan zijn afvalpas straks opwaarderen via internet. De container herkent de pas via een IoT-platform.

Longe Range KPN heeft proefgedraaid met een ander fysiek object in de openbare ruimte: de lantaarnpaal. Het Havenspoor-

Winkelwagentjes, fietsen, auto’s of zeecontainers, maar

pad in Rotterdam heeft 185 lantaarnpalen die alleen

ook huisdieren, kinderen en ouderen. Alles wat kwijt

op volle sterkte branden als er fietsers of voetgangers

kan raken, verdwalen of gestolen worden, is straks via

passeren. In het donker hebben de lichtmasten nog

kleine sensoren te traceren via het ‘Internet der Dingen’.

maar een tiende van het vroegere elektriciteitsverbruik

Maar deze wellicht tot de verbeelding sprekende mo-

nodig. Het bedienen van de lichtmasten en het oplos-

gelijkheid van IoT is maar een van de vele winstpun-

sen van storingen gaat via een gemeenschappelijk

ten. Joris Castermans volgt de IoT-trend al jaren op de

IoT-platform, waar de lichtmasten mee communiceren.

voet. Eerst als adviseur bij innovatiecentrum Syntens

Hiervoor heeft KPN speciaal het LoRa-netwerk ontwik-

voor het midden- en kleinbedrijf, nu als zelfstandige.

keld. De letters staan voor ‘Longe Range’. LoRa is be-

Castermans is een veelgevraagd spreker over het IoT

doeld voor apparaten die slechts af en toe een hele

om de kansen voor het bedrijfsleven toe te lichten. “De

kleine hoeveelheid data doorgeven en niet continu in

ontwikkeling is onomkeerbaar. De kosten voor internet-

verbinding met internet hoeven te staan. LoRa is inte-

verbindingen en hardware gaan gestaag omlaag, dus

ressant voor stand-alone producten waar geen stroom-

financieel gezien worden de drempels van IoT steeds

kabel naartoe loopt en dus een batterij in moet. Het

lager, wat een belangrijke eis is voor het toepassen van

geringe dataverkeer zorgt ervoor dat de batterijen lang

deze technologie.” Castermans noemt twee belang-

meegaan. Bij LoRa maakt het voor de kosten niet uit of

rijke vruchten van IoT. “Als eerste kunnen we er pro-

je slechts één of wel duizend apparaten wilt bedienen,

cessen mee verbeteren en efficiënter maken. Neem het

aldus KPN, dat het draadloze netwerk nog dit jaar wil

simpele voorbeeld van een ‘connected’ muizenval. In

uitrollen in ons land en verwacht dat er over tien jaar

supermarkten staan tientallen professionele muizenval-

tal van IoT-toepassingen zijn. Door elke parkeerplaats

len. Die moeten nu een voor een worden bekeken of er

met een magneet- of infraroodsensor uit te rusten kan

GRAM | april 2016

voortaan connected via LoRa een parkeermanagementsysteem worden uitgelezen om de vrije plekken bij te houden. Ook noemt KPN het bewaken van het verzadigingsniveau van dijken. Het telecombedrijf denkt dat behoefte groeit, om fysieke objecten op afstand in de gaten te houden of korte boodschappen te laten versturen. KPN noemt in zijn brochure over LoRa nog een object in de openbare ruimte: de afvalbak die een seintje geeft als hij vol zit. De ‘smart’ afvalcontainer is al een feit, weet technisch directeur Wilfred van Viegen van Kliko. “Sinds een jaar of tien maken we de vulgraad van afvalcontainers inzichtelijk. We zijn daar eind jaren negentig al mee begonnen.” Het slimme brein in de afvalcontainer is een microprocessor – zeg maar een kleine computer – die van alles registreert en met de beheerder communiceert. “Zo worden de volumekleppen van de inwerpzuil aangestuurd en kunnen burgers in diftargemeenten bijvoorbeeld kiezen of ze 30 of 60 liter af-

Door het Internet of Things is de burger straks ‘connected’

val willen storten. Dat wordt allemaal geregistreerd en

met ‘zijn’ afvalcontainer.

later kan de burger daar de factuur over verwachten.” Ook gegevens over storingen en onderhoud en zelfs de inhoud van de accu van de met lichtcellen uitgeruste

neer de toegangscontrole in de container de pas herkent.” Via een IoT-

afvalcontainers worden op die manier bijgehouden, al-

platform wisselt de afvalcontainer informatie met de gebruiker uit. Zo

dus Van Viegen.

kan een burger, die bijvoorbeeld drie afvalcontainers bij hem in de buurt tot zijn beschikking heeft, zien bij welke container hij het best terecht

Afvalchipknip

kan, als een andere afvalcontainer vol of in onderhoud is. Het LoRa-net-

Niks nieuws dus. Wat wel een nieuwe ontwikkeling is,

werk leent zich overigens niet voor de besturing van een ondergrondse

en dat is volgens Van Viegen een echte praktijktoepas-

afvalcontainer met toegangscontrole. “Enkel de vulgraad via LoRa laten

sing van IoT, is de koppeling van burger en afvalcon-

communiceren is geen probleem, maar het faciliteren van de burger

tainer via een persoonlijke internetpagina. “Inwoners

met een pasjessysteem vergt meer dataverkeer. Daar is een systeem als

kunnen hun afvalpas via internet opwaarderen, om hun

LoRa niet geschikt voor”, zegt Van Viegen.

restafval in wijkcontainers te kunnen doen. Voor elke storting moet er voldoende saldo op hun pasje staan.

De ontwikkelingen rond het nieuwe inzamelen roepen om technologi-

De opwaardering van de afvalpas is pas afgerond, wan-

sche vernieuwingen als IoT. Bij de burger ligt nadrukkelijk de taak om met meer gescheiden inzameling het VANG-programma (Van Afval Naar Grondstof) tot een succes te maken. In 2020 mag de gemiddelde Nederlander nog maar honderd kilo restafval produceren (nu nog 210). Het

Netwerkinfo

slimme IoT-vernuft in de afvalcontainer kan de burger bij de les hou-

• Castermans Connected, Joris Castermans,

den, doordat er voortaan op gewicht geregistreerd wordt. “Via internet

info@castermansconnected.com,

krijgen burgers straks mogelijk te horen of hun scheidingsresultaat de

www.castermansconnected.com,

goede richting opgaat en of ze voldoende grondstoffen uit hun restaf-

www.linkedin.com/joriscastermans,

val apart houden”, zegt Van Viegen. Volgens IoT-specialist Castermans

@joriscast.

bevestigt dit de verwachting dat ook gemeenten dankzij deze ontwikkeling hun klanten, in dit geval de burger, op maat kunnen bedienen.

• Kliko, Wilfred van Viegen,

“Dankzij de ‘connected’ afvalcontainer weet de gemeente straks veel

wilfred.vanviegen@kliko.nl, www.kliko.nl,

meer over het scheidingsgedrag van individuele burgers. Al die informa-

www.linkedin.com/wilfredvanviegen,

tie is waardevol om de burger gericht te prikkelen zijn afval nog beter

@wvvkliko.

te scheiden.” Tekst: Pieter van den Brand

GRAM | april 2016

foto: Twence

HOE ZIEN ZIJ DAT?

De toekomst van afvalverbranding De wereld verandert, de economie fluctueert. De afvalmarkt beweegt mee. Hoe ziet de toekomst van de afvalmarkt eruit? In een nieuwe rubriek laat GRAM insiders aan het woord. In deze aflevering: de afvalverbranding. De toekomst is ongewis. Er zijn ambitieuze beleidsdoelen over klimaat

nisch, economisch en sociaal kunt recyclen.”

en afval, maar wat ervan wordt waargemaakt is sterk afhankelijk van

Dat er dus afval wordt verbrand, is evident. De Europese

de economie. Maar wat er ook gebeurt, je hoeft geen doorgewinterde

markt zal het moeten oplossen. “Het is beter om afval

waarzegger te zijn om in de kristallen bol te zien dat we met zijn allen

uit het Verenigd Koninkrijk en Ierland hier te verbranden

over vijftien jaar flink minder afval aan straat zullen zetten. Een circulaire

dan daar te storten, ongeacht het transport”, zegt Hoog-

economie waarin afval goeddeels is uitgebannen en alle reststoffen als

endoorn. “Sterker, Rotterdam ligt dichter bij Londen dan

secundaire grondstoffen opnieuw worden ingezet, is vermoedelijk ook

Leeds waar een afvalverbrandingsinstallatie staat.” Maar

in 2030 nog een droom. Maar vaststaat dat zowel de consument als het

als er installaties in Nederland moeten afschakelen om-

bedrijfsleven spaarzamer met grondstoffen en energie omgaan.

dat lidstaten zelf in capaciteit gaan voorzien, gaan ze

Dat zal zijn weerslag hebben op de afvalverbranding. Nu al kampen de

dicht of zullen ze worden omgebouwd voor de inzet van

twaalf afvalverbrandingsinstallaties (of afvalenergiecentrales) waar afval

biomassa, zegt Hoogendoorn beslist. “De markt zal zijn

wordt verbrand (ook wel thermische recycling genoemd) met een over-

werk doen.”

capaciteit die de branche invult door buitenlands afval te importeren. “En daar is helemaal niks mee mis”, zegt Dick Hoogendoorn, voorman

Grondstoffenrevolutie

van Vereniging Afvalbedrijven. “Als er maar geen recyclebaar afval wordt

Ook Suez-topman Wieger Droogh voorziet een sterke te-

verbrand. Het bedrijf die dat doet, zal terecht aan de schandpaal worden

rugloop van te verbranden afval in 2030. ‘Wij zijn klaar

genageld”, aldus Hoogendoorn.

voor de grondstoffenrevolutie’ staat er op een banner op het hoofdkantoor in Arnhem. Zijn visie: “De druk

Dick Hoogendoorn (Vereniging

neemt toe om slimmer om te gaan met afval en energie.

Afvalbedrijven): “Afvalenergiecentrales

nen toewerken naar een veel hoogwaardiger niveau van

en stortplaatsen zijn wezenlijke

plaats van het te verbranden.”

elementen in de circulaire economie.”

Ik ben helemaal geen groene voorvechter, maar we kunhergebruik. We kunnen nog veel meer uit afval halen in Achteraf gezien staat er in Nederland teveel verbrandingscapaciteit, vindt Droogh. “Als we beter hadden overlegd en samengewerkt met concurrerende installa-

Balkon

ties, was er misschien al eerder meer geïnvesteerd in re-

Niettemin denkt Hoogendoorn dat niet alleen verbranding maar ook

cyclingsinstallaties.” Suez steekt zijn hand in eigen boe-

stortplaatsen over vijftien jaar nog een onlosmakelijk en essentieel

zem. “We waren dan misschien direct een partnership

onderdeel vormen van de circulaire economie. “Met respect voor de

gestart met een collega-avi, hadden dan misschien met

doelstellingen van het VANG programma Hoogbouw, maar je kunt een

AZN in Moerdijk overlegd en onze installatie in Roosen-

modale Rotterdammer niet opzadelen met vier afvalbakken op zijn bal-

daal niet geupgraded van 80 duizend naar 300 duizend

konnetje en een afvalstoffenheffing van 700 euro per jaar in plaats van

ton afval”, zegt Droogh.

350 euro. Er is ergens een optimum in de hoeveelheid afval die je tech-

Net als Hoogendoorn vindt Wieger Droogh dat de Eu-

GRAM | april 2016

ropese verbrandingsmarkt op dit moment op prettige

grondstoffen en basisgrondstoffen in gevaar, zeker zolang er nog niet

wijze tegemoet komt aan de overcapaciteit. “Nu nog

een volledige verduurzaming van de energievoorziening is gerealiseerd.

vullen we capaciteit met afval uit Engeland en Ierland.

Daardoor zal ook de afhankelijkheid van grondstoffen die van buiten

Op termijn komen daar misschien andere landen bij die

Europa komen niet verminderen.”

vanuit een situatie van storten meteen doorpakken naar

Ook Droogh ziet als voornaamste bedreiging dat de Europese marktge-

meer recycling zonder te hoeven investeren in dure ver-

dachte wordt losgelaten. “Het is geen goede zaak als elk land weer hele-

brandingsinstallaties.” Als de circulaire economie echter

maal voor zichzelf gaat zorgen, bijvoorbeeld door politieke omwentelin-

overal volop doorzet, voorziet Droogh op den duur een

gen als ‘Brexit’. We kunnen door goede samenwerking tussen landen en

ombouw van de avi’s tot bijvoorbeeld biomassa-installa-

tussen bedrijven elkaars afval verbranden, elkaar secundaire grondstof-

ties. “Of ze komen in de mottenballen.”

fen en energie terugleveren en juist daardoor als grondstofarm Europa meer onafhankelijk worden.”

Kringloop Bij Twence is directeur Marc Kapteijn blij met het aanbod van afval uit het buitenland. Met 240 duizend ton per jaar uit Duitsland en Engeland zijn de Twence-ovens voor bijna 40 procent gevuld met buitenlands afval. “De afvalverbranding in Nederland heeft zich ontwikkeld tot thermische recycling. Dat heeft een positieve uitstraling”, zegt Kapteijn. “Er worden steeds meer grondstoffen als

Wieger Droogh (Suez): “Door meer samen te werken tussen afvalbedrijven en tussen landen zal de afvalverbranding afnemen en de circulaire economie groeien.”

metalen en mineralen in kringloop gehouden die niet met traditionele recycling kunnen worden teruggewon-

Continuering van de Europese marktgedachte is ook Dick Hoogendoorn

nen. Traditionele recycling en thermische recycling zijn

een lief ding waard. Hij ziet dan namelijk vooral kansen voor de verbran-

daarmee complementair aan elkaar en vullen elkaar aan.”

dingssector over 15 jaar. “Doorgaan met het optimaliseren van de ener-

Maar er worden niet alleen metalen en mineralen terug-

giebenutting van het afval, dus meer stroom, stoom, warmte en CO2

gewonnen. “We gebruiken ook steeds meer synthesegas

benutten in nabijgelegen industriële bedrijven. Ook vooral doorgaan met

– een mengsel van waterstof en koolmonoxide – en af-

slim schoonmaken van bodemassen, zoals we in de Green Deal daarover

gevangen CO2 om diverse basisstoffen voor de chemi-

bewerkstelligen.”

sche industrie te produceren”, zegt Kapteijn. Bovendien wordt de geproduceerde energie die niet afgezet kan

Boterkuipjes

worden bij regionale afnemers en warmtenetten steeds

Dick Hoogendoorn meent dat burgers eraan moeten wennen dat het af-

meer ingezet voor processen om uit organische afval- en

val binnen Europa beweegt. “We vinden het normaal dat snijbloemen bin-

materiaalstromen hoogwaardige biogrondstoffen voor

nen 24 uur na de veiling in Aalsmeer in een bloemenstalletje in Chicago

de (chemische) industrie te produceren. Twence werkt

liggen – zoals ik laatst zag. Daarover zegt niemand ‘laat die Amerikanen

samen met het 500 meter verderop gelegen AKZO No-

een eigen Westland bouwen'.”

bel, dat pekelzout uit de grond haalt, om stoom te her-

Sterker nog, zegt Wieger Droogh van Suez, “die bloemen worden voor

gebruiken en uit gft biomethanol of ethanol te maken

het merendeel geteeld in Afrika en via Aalsmeer verhandeld.” Volgens

dat in de chemische processen wordt toegepast. “Dat

Droogh zullen burgers meer verschillende auto’s van afvalbedrijven op

zal over 15 jaar een nog veel grotere vlucht nemen”,

elkaars terreinen gaan zien. Ook voor het personeel van afvalbedrijven

verwacht Kapteijn.

is het oude vijanddenken voorbij. “We zullen meer en beter gaan samenwerken.” Ook moet de afvalbranche het publiek nog beter dui-

Marc Kapteijn (Twence): “De opbouw

delijk maken dat het gescheiden afval ook werkelijk

van de circulaire economie komt in een

opduikt van ‘ze gooien het later toch weer bij elkaar

stroomversnelling als we de inzet van

Bedrijven moeten meer secundaire grondstoffen in-

fossiele brandstoffen versneld afbouwen.”

in producten terugkeert. Dat sentiment wat af en toe in de verbrandingsoven’ is echt onzin, aldus Droogh. zetten en kijken of ze de productspecificaties kunnen aanpassen om bijvoorbeeld met 90 procent in plaats van 100 procent zuiver PP of PE uit de voeten te kunnen.

Europese markt ontwikkelen

Ook Marc Kapteijn is die mening toegedaan, maar hij vindt ook een ge-

Kapteijn ziet een gevaar in het eenzijdig concentreren

dragsverandering bij de burger gewenst. “Die zal eraan moeten wennen

op korte termijn deeloplossingen, zoals materiaalre-

dat er straks op zijn Senseo staat ‘dit apparaat bestaat voor 25 procent

cycling, ‘inclusief de downcycling tot bermpaaltjes’.

uit verpakkingsafval'.”

Kapteijn: “Als te gemakkelijk thermische verwerkingscapaciteit wordt afgebouwd komt de productie van bio-

Tekst: René Didde

GRAM | april 2016

NVRD-ER FRITS BAKKER NEEMT AFSCHEID

“Trots op de Koninklijke NVRD!” Eind maart nam Frits Bakker, NVRD-er in hart en nieren, afscheid van de gemeente Renkum om van zijn pensioen te gaan genieten. Een nieuwe uitdaging zoekt hij niet, wel wil hij zich nog meer bezighouden met zijn grote hobby: onderhoud van materieel bij de Waterscouting. GRAM sprak met hem over zijn tijd ‘in het afval’.

Hoe ben je in het afval terecht ge-

uit een 140 of 240 kg bak, waar

Wat zou er nog geregeld moeten

diftar

worden in het (inter)nationale af-

ingevoerd

wordt.

De bewoners van gestapelde

valbeleid?

bouw krijgen toegang tot een

Het is belangrijk dat gemeenten de

ondergrondse container met

zorgplicht op de afvalinzameling blij-

pasje. Laagbouwbewoners die

ven behouden. Met een verdergaande

geen container willen, kunnen

producentenverantwoordelijkheid is het

hier ook voor kiezen. Het leve-

bedrijfsleven verantwoordelijk voor de

ren van maatwerk en service is

herverwerking van de potentiële grond-

voor onze inwoners belangrij-

stoffen. Ik vind het een onhandige ac-

ker dan efficiëntie.

tie van de partijen om het sorteren en

De sector is ook belangrijk

vermarkten bij gemeenten te leggen.

voor de uitwisseling van ken-

Gemeenten moeten geen risicodragers

nis tussen gemeenten en om

zijn, zoals nu bij het PMD. De oude re-

best-practices te delen. Even-

geling was uitstekend. Het oud papier is

als de inzet voor het verkrijgen

een uitzondering hierop, omdat er van

van realistische vergoedingen

oudsher afspraken zijn met verenigin-

komen?

op het gebied van producentenverant-

Ik heb 38 jaar gewerkt voor de gemeen-

woordelijkheid.

te Renkum, onder meer als beleidsamb-

gen. Hoe zie jij dit werkveld over 20 jaar

tenaar voor bouwen woningtoezicht,

Jij hield je bezig met zowel afval als

en wat is de gemeentelijke rol vol-

voor milieuzaken en als dorpsmanager

BOR. Dit ligt in veel gemeenten niet

gens jou hierbij?

Wijkbeheer. In 2001 trad Renkum toe

bij dezelfde persoon. Zou dit wel

De trend bij de overheid is het op af-

tot Afvalcombinatie De Vallei (nu ACV-

moeten?

stand zetten van de uitvoering. Dat zal

groep). Sinds dat moment heb ik ge-

Onze

ver-

een verdergaand proces zijn. Het is wel

werkt als vertegenwoordiger van de ge-

zorgt naast de afvalinzameling en ver-

zaak voor gemeenten dat zij kennis in

meente richting ACV.

wijdering ook gladheidbestrijding en de

huis houden om een goede sparring-

reinigingstaak. Het is goed dat er een

partner te zijn en geen speelbal.

dienstverlener

ACV-groep

Je was betrokken bij de sector Re-

contractbeheerder met kennis van za-

gievoerende

ken is, die het totaaloverzicht heeft. Die

Wat wil je nog zeggen tegen de le-

NVRD. Hoe belangrijk is die sector?

niet alleen vanachter zijn bureau werkt,

den van de NVRD?

Het is belangrijk dat gemeenten, naast

maar ook weet wat er buiten gebeurt. Ik

Wees trots op uw Koninklijke NVRD. Het

de VNG, specifiek vertegenwoordigd zijn

zat op een kantoor op de gemeentewerf

bureau samen met de actieve leden zor-

in de afvalsector. Niet alleen de uitvoer-

met uitzicht op het afvalbrengstation.

gen ervoor dat de NVRD ertoe doet bij

ders, maar juist ook de beleidsmensen.

Dus met zicht op BOR-zaken en dicht bij

zowel het ministerie IenM als de VNG,

Om te zorgen dat ook de ‘grondstoffen-

de uitvoering. Voor de ACV-groep is het

naar de landelijke politiek. Ook zorgt

kant’ en de inwoners worden gezien. Wij,

ook goed één aanspreekpunt bij de op-

de NVRD voor een uitstekende kennis-

beleidsmensen, zijn de verbinding naar

drachtgever te hebben.

deling, waaronder de uitstekend geor-

Gemeenten

van

ganiseerde benchmarks, kennisbijeen-

het bestuur van de gemeenten en gemeenteraad, en waken over de belangen

Waar verbaas je je over in het ge-

komsten en bedrijfsbezoeken. Ik ben

van de bewoners. Wat is haalbaar in je

meentelijke afvalbeleid en/of het

blij met de goede samenwerkingen met

eigen gemeente? Op dit moment worden

beheer van de openbare ruimte?

Gemeente Schoon en met het VANG-

er al snel vier minicontainers bij mensen

Ik verbaas me erover dat er nog steeds

programma. Werk samen en dan kom je

achter het huis geplaatst, maar dat is niet

weinig standaardisatie is. Er is overal

heel ver. Het gaat u goed.

voor iedereen wenselijk of haalbaar. Be-

een veelheid van, denk aan soorten con-

woners van Renkum krijgen de keus. De

tainers en materieel. Iedereen vindt het

duobak gaat verdwijnen en laagbouwbe-

wiel opnieuw uit; een verkwisting van

woners kiezen voor hun restafval straks

geld en tijd.

GRAM | april 2016

Tekst: Karin Hegeman

Nieuwe bijeenkomst

zen zal een inspirerende spreker zijn vi-

Young Professionals

sie geven op de balans tussen aarde en

Altijd al willen weten hoe afgedankte

mens. Ook wordt aandacht gegeven aan

kunststoffen tot schone grondstof wordt

jouw persoonlijke ontwikkeling door een

opgewerkt? Tijdens de Young Professio-

training over verandermanagement. Na-

nals bijeenkomst op 13 mei aanstaande,

tuurlijk wordt de bijeenkomst afgesloten

kom je er alles over te weten! Deze mid-

met een gezellige borrel. Ben jij jonger

dag draait het om samen met generatie-

dan 35 jaar en werkzaam in de afvalbran-

genoten je netwerk uitbreiden en meer

che? Meld je dan nu aan voor deze gra-

leren over de verschillende disciplines in

tis bijeenkomst via onze linkedin groep

de afvalbranche. Naast een rondleiding

NVRD Young professionals of mail naar

bij Van Werven Recycling in Biddinghui-

hardenberg@nvrd.nl

Keurmerk Beeldschoon

met een goed bedrijf dat zijn processen

Het schema 'Keurmerk Beeldschoon' is ge-

op orde heeft en de uitvoering deskundig

accepteerd door de Raad voor Accreditatie.

en efficiënt uitvoert. Het keurmerk is een

Ook hebben certificeringsinstellingen TUV

branche-specifiek schema en uitermate ge-

en Kiwa een overeenkomst gesloten met

schikt om kwaliteitszorg door te vertalen

de NVRD voor toepassing van het schema.

naar de werkvloer en vormt zo een wel-

Er staat dus niets meer in de weg om het

kome aanvulling op meer algemene kwali-

certificeringsschema toe te passen en het

teitssystemen als ISO 9001. Het keurmerk

keurmerk Beeldschoon aan te vragen. Het

Beeldschoon is door de NVRD ontwikkeld

keurmerk staat voor een landelijke aan-

in het kader van GemeenteSchoon en is

vaarde norm voor beeldgericht werken in

te gebruiken voor alle ambitiethema's

het beheer van de openbare ruimte. Met

schoon en heel.

het keurmerk toont een uitvoerend partij aan dat het daadwerkelijk in staat is beeld-

Meer informatie: Bas Peeters, peeters@

gericht te werken. Voor opdrachtgevers

nvrd.nl

is het een bewijs dat er wordt gewerkt

merkbeeldschoonflyer2015312

NVRD agenda 8 april

Juridische werkgroep

14 april

commissie KAM

14 april

commissie I&R

14 april

regiobijeenkomst Midden Nederland

14 april

Heidag bestuur en bestuursvergadering

21 april

Nationaal Gladheidbestrijdingscongres

22 april

commissie Markt & Overheid

26 april

commissie BOR

12 mei

VANG-workshop Textiel regio Noord

www.nvrd.nl/stream/keur-

column

nieuws

Techniek verandert Het is niet zo heel lang geleden dat ik een dag mee mocht rijden op de huisvuilwagen bij DAR in Nijmegen. Samen met Chris, de chauffeur, zat ik op zijn zijlader waarmee we gft-afval in Nijmegen-Lent gingen ophalen. Een vriend van mij werkte een jaar of tien geleden op een huisvuilwagen toen vrijwel overal nog met zakken werd gewerkt of bakken moesten worden aangehaakt. Nu haalde Chris met een joy-stick met groot gemak de bakken binnen en moest ik hooguit af en toe een vuilnisbak rechtzetten. Techniek verandert het werk van de mensen die bij onze bedrijven werken en het is onze plicht na te denken over wat dit betekent voor deze mensen.

Techniek helpt ons, maar zorgt ook voor ander soort belasting. Wie had ooit gedacht dat een muis- of tennisarm en overgewicht misschien wel een groter probleem zouden worden dan een slechte rug voor de mannen op de wagen? Niet voor niets gaan we de P90norm herijken, omdat ook regels moeten meegroeien met de tijd. We moeten niet vasthouden aan een 20 jaar oude norm, maar kijken naar wat nu de praktijk is in de inzameling en daarin goede afspraken maken over hoeveel werk een inzamelaar kan doen en gezond oud worden. Maar dat is natuurlijk niet alles. Wij zijn druk bezig met het sectorplan AMBOR. Steeds meer mensen krijgen een startkwalificatie waardoor ze meer kansen krijgen. Daarnaast hebben we al jaren geleden met partners een arbocatalogus in het leven geroepen. Allemaal belangrijke ontwikkelingen waarmee we aandacht besteden aan de werknemers, de mensen in onze branche. Een taak die we serieus nemen omdat we op deze manier het werk veilig en leuk houden. Werk waar we samen trots op mogen zijn.

NAAR EEN NIEUWE LEIDRAAD FYSIEKE BELASTING

Onderzoek actualisering Veiligheidsbewustzijn, medewerkersgezondheid en duurzame inzetbaarheid zijn kernwoorden voor de afvalbranche in Nederland. De afgelopen jaren is voor deze aspecten steeds meer aandacht gekomen. Zeker ook dankzij het werken met de Arbocatalogus Afvalbranche.

De fysieke belasting van medewerkers – hoeveel en hoelang kan iemand hoeveel tillen, duwen of sjouwen – blijft een belangrijk aandachtspunt. Begin jaren negentig was dit een groot probleem en zorgde het voor veel uitval. Om de fysieke belasting bij het inzamelen van huishoudelijk afval te reguleren is na uitvoerig onderzoek in 1994 een leidraad opgesteld. Het onderzoek werd uitgevoerd door het Studiecentrum Arbeid en Gezondheid van de Universiteit van Amsterdam en de Vakgroep Gezondheidskunde m.b.t. Bewegen van de Vrije Universiteit en leverde het rapport 'Arbeidsbelasting van huisvuilbeladers bij reinigingsdiensten' op. De belangrijkste aanbeveling uit dit rapport: ten minste 90%, ofwel een percentiel deel van 0.9, moet het werk kunnen doen zonder energetisch overbelast te worden in termen van arbeidsduur en tonnage. Dit werd de P90-norm. Oude norm De P90 specificeert voor de drie in 1994 meest voorkomende inzamelingsmethoden – afvalzakken, minicontainers 240 liter en wijkcontainers 1100 liter – hoeveel productie in termen van kilogram, colli of uren een belader per dag mag leveren zonder een verhoogd risico op een te hoge energetische belasting. De Arbeidsinspectie (nu Inspectie

foto: Guido Koppes, Nationale Beeldbank

SZW) hanteert de leidraad sinds 1998 ongewijzigd als norm waarop wordt gehandhaafd. De techniek van afvalinzameling, de middelen waarmee wordt ingezameld en het beleid zijn de afgelopen twintig

standpunt van de Inspectie dat dit door een erkend

jaar echter sterk veranderd. Scheiding van huishoudelijk afval in

ergonoom (geregistreerd Europees Ergonoom (Eur.

verschillende stromen naast restafval is toegenomen en zal met het

Erg.) uitgevoerd moest worden. De Werkgroep heeft

programma Van Afval Naar Grondstof (VANG) een hogere vlucht ne-

onder meer op basis van goede ervaringen uit het

men. Het scheiden van afval beïnvloedt het gewicht van containers en

verleden gekozen voor het ergonomisch onderzoeks-

zakken die worden ingezameld. Stromen die sinds 1994 afzonderlijk

bureau vhp human performance. De uitkomst van het

worden ingezameld, zoals gft en kunststof, zorgen voor een ander

onderzoek moet volgens de Werkgroep bestaan uit

gewicht per colli. Een volle zak met kunststofverpakkingen is veel

aanbevelingen voor een nieuwe, flexibele leidraad die

lichter dan een zak met restafval. Een minicontainer met gft in het

kijkt naar de fysieke belasting op weekniveau. Van be-

voorjaar is veel zwaarder dan een minicontainer met kunststof. Met

lang is dat de nieuwe P90-leidraad zowel gericht is op

deze veelvoud aan inzamelingsmodaliteiten is geen rekening gehou-

energetische belasting – dat wil zeggen moe worden

den in de norm. Tevens zijn afvalinzamelingsdiensten gaan werken

van zwaar werk – als ook op mechanische belasting,

met een variëteit aan (mini)containers van verschillende inhoud of bij-

belasting van rug, gewrichten, spieren en pezen door

voorbeeld duobakken. De twintig jaar oude norm is niet meegegroeid

kracht zetten.

met deze ontwikkelingen.

Om het onderzoek uit te voeren hebben VA en NVRD middelen beschikbaar gesteld. Het O&O Fonds Af-

Nieuw onderzoek

val- en Milieubedrijven en het A&O Fonds Gemeenten

Deze ontwikkelingen vragen al een aantal jaar om een hernieuwd on-

doen eveneens een duit in het zakje. De bedrijven in

derzoek naar fysieke belasting in de inzameling van huishoudelijk af-

de werkgroep dragen bij door te participeren in de pi-

val. Sinds de oprichting van de Stichting Arbocatalogus Afvalbranche

lot. Ten slotte stelt het ministerie van Sociale Zaken en

(StAA) in 2011 is gewerkt aan draagvlak bij alle aangesloten partijen.

Werkgelegenheid 50% cofinanciering beschikbaar. Met

Op verzoek van de StAA hebben NVRD en Vereniging Afvalbedrijven

de bereidheid van deze partijen om mee te doen, is er

(VA) samen met sociale partners een Werkgroep P90 gevormd. Ver-

breed maatschappelijk draagvlak voor het onderzoek:

volgens hebben een aantal gesprekken met de Inspectie SZW plaats-

brancheverenigingen, werkgevers en werknemers en

gevonden. Belangrijk om het onderzoek te laten doorgaan was het

SZW zien allen het belang in.

GRAM | april 2016

P90-Norm Metingen

komen, wordt er een jaar lang gewerkt met de nieuwe leidraad. Na

Nu de financiering, het verwerven van draagvlak en

een jaar vindt er een evaluatie plaats en maakt de Stichting Arboca-

het voorbereidende werk afgerond zijn, gaat het on-

talogus Afvalbranche (StAA) nieuwe afspraken over fysieke belasting.

derzoek een nieuwe fase in. De komende maanden

Op het moment dat deze afspraken door I-SZW zijn getoetst en vervol-

vindt bij een doorsnede van afvalinzamelingsbedrij-

gens in de Arbocatalogus zijn verwerkt, gaat de afvalbranche deze ook

ven en –diensten die representatief is voor Nederland

implementeren. Afspraken in de Arbocatalogus hebben immers een

metingen plaats. Vanwege het belang van het onder-

wettelijke status. Daarnaast zullen beide brancheorganisaties via de

zoek zijn betrouwbare en representatieve metingen

NVRD-commissie KAM en de commissie Arbo & Veiligheid van de VA

noodzakelijk. De Werkgroep heeft gekozen voor een

regelmatig aandacht besteden aan de nieuwe leidraad.

afgewogen aantal metingen waarbij diverse indelin-

Belangrijk om op te merken in dit kader is ook dat het werken met de

gen mogelijk zijn. Dit betekent dat op basis van analy-

nieuwe, flexibele leidraad een cultuuromslag vraagt bij medewerkers.

se van data diverse combinaties evenwichtig meege-

Werken met een weekleidraad heeft pas zin als niet alleen de plan-

nomen worden. Uiteindelijk bestaat het onderzoek uit

ningsafdelingen verantwoordelijk zijn, maar als medewerkers zelf

62 verschillende 'meetcondities' die in onderstaande

ook zorgen dat het werk verspreid wordt. Spreiding van belasting van

tabel zijn opgenomen.

het lichaam over de werkdag draagt immers bij aan duurzame inzetbaarheid. Het onderzoek loopt tot oktober 2016.

Borging en cultuuromslag Op basis van de aanbevelingen die uit het onderzoek

Tekst: Peter Kerris

Het onderzoek naar fysieke belasting bij de inzameling van huishoudelijk afval bestaat uit 62 verschillende meetcondities Modaliteit

Bak 140 Bak 240 Bak 280/duo Bak 550+660+770 Bak 1000+1100 Bak 1300+1400+1600 Zakken Citybins Grofvuil

Bak 2000 (kooi) Bak 2200

Bemensing team/wagen

soort afval

2p 3p 2p 3p 2p 3p 2p 3p 2p 3p 2p 3p 2p 3p 1p 2p 2p kraakwagen 2p platte wagen 3p kraakwagen 3p platte wagen 2p 3p 2p 3p 1

gft

rest

papier

plastic

√ √ √ √ √*1 √* √ √ √ √ √ √ √ √

√ √ √ √ √* √* √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √

√ √ √ √ √* √* √ √ √ √ √ √ √ √

√ √ √ √ √* √* √ √ √ √

glas takken

√ √

√ √ √ √

huisraad

√ √ √ √

De modaliteiten met een asterisk ( ) worden gecombineerd.

GRAM | april 2016

VANG-HHA steunt 14 plannen voor minder restafval en betere scheiding Het programma Van Afval Naar Grondstof - Huishoudelijk Afval (VANG-HHA) gaat 14 gemeentelijke plannen voor minder restafval en betere afvalscheiding financieel steunen. Voor de uitvoering is in totaal 500.000 euro beschikbaar gesteld. “Goed om te zien dat gemeenten op verschillende manieren actief aan de slag gaan.”

Zaanstad Ondersteuning van inwoners op communicatief gebied bij een proefproject omgekeerd inzamelen in vier wijken.

Zwolle en Zwartewaterland (ROVA) Ondersteuning bij de ontwikkeling van communicatiemiddelen om inwoners te motiveren (nog) beter afval te scheiden.

Haarlemmermeer Ondersteuning bij het Grondstoffenplan 2015-2021 en de organisatie van drie inzamelproeven.

Raalte Ondersteuning bij een proef met wasbare luiers en de aanschaf van het luiermateriaal voor deelnemende huishoudens.

Lisse Ondersteuning bij een project rond ‘Afvalscheiding in de keuken’.

Enschede en Almelo Ondersteuning bij de inzet van ‘Afvalcoaches’ (voor de periode 20162018) om inwoners te helpen bij het verminderen van afval (preventie) en het scheiden van het afval.

Delft Ondersteuning bij een onderzoek naar oplossingen voor de invoering van omgekeerd inzamelen in ‘logistiek complexe gebieden’ als het Delftse centrum.

Geldermalsen Ondersteuning bij de campagne ‘Geldermalsen Afvalvrij’: wedstrijd voor het beste afval scheidende dorp en een proeftuinproject voor communicatie-tools in de wijk Kalenberg.

Moerdijk Ondersteuning bij de invoering van een nieuw inzamelsysteem in samenwerking met haar inwoners met een hogere service voor inzameling van grondstoffen.

Kapelle Ondersteuning bij de voorbereiding en uitvoering van ‘Afvalscheiding in de keuken’.

Son en Breugel Ondersteuning invoering van omgekeerd inzamelen (wegende containers) in de hele gemeente.

Maastricht Ondersteuning bij uitvoering van vier van de zes pilots voor het project ‘Afvalloos Maastricht’ (gericht op onder meer gft-afval, luiers, textiel en grof huishoudelijk afval).

Eind vorig jaar riep het programmabu-

op verschillende manieren aan de slag.

2020 en verder

reau VANG-HHA gemeenten op om met

Goed om dat enthousiasme te zien. De

De doelstellingen van VANG-HHA zijn

plannen te komen die de programma-

uitgekozen plannen combineren creativi-

100 kilo restafval per inwoner per jaar en

doelstellingen helpen realiseren. Guus

teit met een degelijke concrete invulling.”

75% scheiding van het restafval in 2020. Uiteindelijk moeten alle inspanningen

van den Berghe, programmamanager vanuit Rijkswaterstaat: “Gemeenten spe-

De insteek van de plannen varieert van

leiden tot een circulaire economie met

len hierbij een belangrijke rol. Zij zijn

afvalcoaches als inzamelsteunpunt voor

gesloten ketens, waarbij het gescheiden

verantwoordelijk voor de inzameling van

inwoners en oplossingen voor afval-

afval als grondstof dient voor nieuwe

het huishoudelijk afval en de voorlich-

scheiding in specifieke woonomgevin-

producten.

ting van inwoners.”

gen tot inspraak over het te kiezen inzamelsysteem in de wijk. De projecten

Meer weten?

Gevarieerde insteek

zullen de komende twee jaar actief wor-

Kijk voor informatie over het program-

Uit alle inzendingen werden 14 plannen

den gemonitord om te kijken wat de wer-

ma, voortgang van de verschillende

geselecteerd en beloond met een finan-

kelijke effecten zijn op de doelstellingen

projecten

ciële steun in de rug. “Gemeenten gaan

van VANG-HHA.

www.vang-hha.nl.

GRAM | april 2016

meer

voorbeelden

op:

NIEUWS UIT DE BRANCHE

Proef met antivriesdeklaag op fietsbrug in Hellevoetsluis Begin februari is in samenwerking met het Asfalt Kennis Centrum BV, Versluys & Zoon BV en de gemeente Hellevoetsluis een antivriesdeklaag aangebracht op

fietsbrug

Hellevoetsluis.

Deze deklaag is bij wijze van proef aangebracht en moet gladheid door bevriezing

brug

voorkomen.

Doordat de lucht rondom bruggen circuFoto’s: Gemeente Hellevoetsluis

leert, kan het wegdek hier al bevriezen bij een luchttemperatuur van +2 °C. De antivriesdeklaag neemt strooizout op en geeft deze vervolgens ca. twee maanden lang af. Dit zorgt ervoor dat sneeuw/rijp zich niet aan het wegdek kan hechten en de bevriezingstemperatuur van het wegdek wordt verlaagd. Deze innovatieve methode wordt al veelvuldig toegepast in Amerika, maar nog niet in Europa. Gemeente Hellevoetsluis is de eerste ge-

Benieuwd naar de resultaten van de

end asfalt' tijdens het Nationaal Glad-

meente die hiermee een proef uitvoert.

proef? Bezoek de deelsessie 'zelfontdooi-

heidbestrijdingscongres op 21 april.

De antivriesdeklaag wordt bij een temperatuur van 15 graden of hoger aangebracht. Er staat een tent over de brug met daarin verwarmde lucht, zodat de deklaag goed uit kan harden.

VANG-kennisbibliotheek Op de kennisbibliotheek van VANG www.vang-hha.nl/kennisbibliotheek zijn de volgende nieuwe documenten te vinden: • Analyserapport Benchmark Huishoudelijk Afval peiljaar 2014 • Artikel Benchmark Huishoudelijk Afval peiljaar 2014 • KIJK-Artikel ‘Wie maakt de kringloop helemaal rond?’ • Onderzoeksdesign ‘Verbetering afvalscheiding en inzameling hoogbouw’ • The new plastic economy: rethinking the future of plastics (Ellen MacArthur Foundation) • Betere productbenutting: een overzicht van 14 inspirerende voorbeelden. Natuur & Milieu • Keuzewijzer Onderwijsaanbod afval en zwerfafval. Gemeente Schoon en VANG HHA

GRAM | april 2016

Colofon Uitgever NVRD, WTC Arnhem Nieuwe Stationsstraat 10 6811 KS ARNHEM Telefoon 088 - 3770000 E-mail post@nvrd.nl I-net www.nvrd.nl

Redactiecommissie Marc Veenhuizen, gemeente Apeldoorn (hoofdredacteur) Riny de Jonge, stadsdeel Amsterdam-Oost Willy Brinkbäumer, Twente Milieu Addie Weenk, Rijkswaterstaat Diederik Notenboom, Meerlanden Fabienne Mantes, Avalex Raymond van der Sluijs, gemeente Nissewaard Dico Kuiper, gemeente Alphen aan den Rijn Marianne Zegwaard, MWH Global Ilse van der Grift, NVRD

Agenda 21 april Nationaal Gladheidbestrijdingscongres 2016, SilverDome Zoetermeer 25 mei ALV NVRD, Avifauna Alphen aan den Rijn 26 mei NVRD Jaarcongres 2016 ‘100% circulair’, Avifauna Alphen aan den Rijn, www.100-procent-circulair.nl 30 mei - 3 juni IFAT, Messe München www.ifat.de

Eindredactie Karin Hegeman en Berit Aagten Postbus 1218, 6801 BE Arnhem tel. 088 - 3770000 e-mail: hegeman@nvrd.nl

Advertentie-exploitatie Bureau Van Vliet Postbus 20, 2040 AA Zandvoort tel. 023 - 5714745 e-mail: M.dewit@bureauvanvliet.com

Opmaak en druk Weevers, www.weevers.nl Gemeentereiniging en Afvalmanagement is het officiële vakblad van de

Abonnementenadministratie NVRD, Postbus 1218, 6801 BE Arnhem Jaarabonnement ad €106,04 ex btw. België €124,95 (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: €11,50.

Beëindiging abonnement Abonnementen moeten schriftelijk bij de NVRD en uiterlijk op 15 november worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd. ISSN 1569-0458 © NVRD

GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 10x per jaar. Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard.

GRAM | april 2016

2 juni Jaarcongres Afval & Recycling Industrie 2016, Schiedam

Acht miljoen oude autobanden inzamelen per jaar... …dat zijn alle ingeleverde gebruikte personenwagenbanden in Nederland …dat is gelijk aan de oppervlakte van 400 voetbalvelden

…op milieuverantwoorde wijze verwerkt …dit levert 32 miljoen kilo hoogwaardige grondstoffen …dit betekent bijna 60.000 ton minder CO2-uitstoot …daarmee besparen we CO2 gelijk aan de emissie van 400 miljoen autokilometers (10.000 keer de aardbol rond) of de aanplant van 400.000 nieuwe bomen

Inzamelen oude banden. Voor een schoner milieu. Alle gebruikte autobanden worden in Nederland door RecyBEM ingezameld en op een milieuverantwoorde wijze verwerkt. RecyBEM is een initiatief van uw bandenleverancier. Het RecyBEM-systeem is door het ministerie van I&M algemeen verbindend verklaard (AVV). Hierdoor heeft RecyBEM kracht van wet.

www.bandenmilieu.nl

Oude banden, nieuw leven.

2121april april2016 2016 SilverDome SilverDome Zoetermeer Zoetermeer

GRIP GRIPOP OP GLADHEID GLADHEID Vernieuwde opzet Vernieuwde Vernieuwdeopzet opzet Nationaal NationaalGladheidbestrijdingscongres Gladheidbestrijdingscongres2016 2016 OpOp 2121 april april 2016 2016 organiseert organiseert dede NVRD NVRD voor voor dede 11e 11e keer keer hethet Nationaal Nationaal Gladheidbestrijdingscongres. Gladheidbestrijdingscongres. Dit Dit tweejaarlijks tweejaarlijks congres congres is dé is dé ontmoetingsplaats ontmoetingsplaats voor voor allealle professionals professionals betrokken betrokken bij bij hethet gladheidbeheer gladheidbeheer in Nederland. in Nederland. HetHet congres congres kentkent dit dit jaarjaar eeneen geheel geheel vernieuwde vernieuwde opzet. opzet. Naast Naast inspirerende inspirerende presentaties presentaties over over de de laatste laatste ontwikkelingen ontwikkelingen in gladheidbeheer in gladheidbeheer is eris veel er veel aandacht aandacht voor voor innovaties innovaties in techniek in techniek en en materieel, materieel, is eris gelegenheid er gelegenheid verdiepende verdiepende deelsessies deelsessies over over specifi specifi ekeeke thema’s thema’s bij bij te wonen te wonen en en zal zal er volop er volop gelegenheid gelegenheid zijnzijn voor voor de de deelnemers deelnemers omom te te netwerken netwerken en en elkaar elkaar te ontmoeten. te ontmoeten. HetHet Nationaal Nationaal Gladheidbestrijdingscongres Gladheidbestrijdingscongres vindt vindt plaats plaats in het in het SilverDome SilverDome in Zoetermeer. in Zoetermeer. Deze Deze locatie locatie biedt biedt eeneen inspirerende inspirerende omgeving omgeving en en voldoende voldoende mogelijkheden mogelijkheden omom naast naast hethet inhoudelijke inhoudelijke programma programma ookook kennis kennis te maken te maken metmet de de laatste laatste nieuwe nieuwe technieken, technieken, voertuigen, voertuigen, middelen middelen en en materialen materialen op op hethet gebied gebied vanvan gladheidbeheer. gladheidbeheer.

Wordt Wordt georganiseerd georganiseerd door: door:

Voor Voor meer meer informatie informatie enen aanmelden: aanmelden: www.gladheidcongres.nl www.gladheidcongres.nl