GRAM april 2019

SAMEN VOOR SCHONE EN AFVALVRIJE GEMEENTEN

VAKBLADVAN VANDE DENVRD NVRD||JAARGANG JAARGANG110 108#03 #05APRIL JUNI 2017 VAKBLAD 2019 PERIKELEN GLADHEIDRONDOM DE AFVALBESTRIJDING IS STOFFENHEFFING ZAAK VAN GEMEENTE ÉN PARTICULIER

BIJPLAATSEN VAN STROOIEN IN DE ZOMER, AFVAL ONDERGRONDSE NUT ENBIJ NOODZAAK AFVALCONTAINERS

VOOR GROF HUISHOUDELIJK HOEOPLOSSING DOEN ZIJ DAT? SLIM BEHEER: BATEN LUIERS VERWERKEN STEEDS WEL OF NIET BLADAFVAL VANRESTAFVAL, BOMEN BENUTTEN NASCHEIDEN? TOT DICHTERBIJ BOKASHI VOOR GEZONDHEID EN KLIMAAT

Safety isn’t expensive, it’s priceless.

N35 0 degree 7:32 a.m.

Rush hour expected Spraying or spreading all in one With Stratos Combi Soliq Learn more on www.aebi-schmidt.nl

Aebi Schmidt Nederland BV · Handelsweg 8 · NL-7451 PJ Holten

www.aebi-schmidt.nl

COLOFON UITGEVER NVRD, WTC Arnhem Nieuwe Stationsstraat 10 6811 KS ARNHEM +31 (0)88 - 3770000 post@nvrd.nl www.nvrd.nl REDACTIECOMMISSIE Marc Veenhuizen, gemeente Apeldoorn (hoofdredacteur) Riny de Jonge, gemeente Amsterdam Addie Weenk, Rijkswaterstaat Diederik Notenboom, Meerlanden Folkert Starreveld, Cyclus Management Dico Kuiper, gemeente Alphen aan den Rijn Marianne Zegwaard, Stantec Ilse van der Grift, NVRD Kees van der Laan, Gemeente Rotterdam

INHOUD 06

18

Het is een eeuwigdurende discussie: waar moet de winterdienst wel strooien en waar dus niet? Waar ligt de grens van gemeentelijke verantwoordelijkheid en die van de particulier?

Medewerkers van de gemeente Alphen aan den Rijn, gemeente Hengelo en de gemeente Apeldoorn vertellen wat zij doen met het bladafval.

GLADHEIDBESTRIJDING IS ZAAK VAN GEMEENTE ÉN PARTICULIER

HOE DOEN ZIJ DAT? BLADAFVAL VERWERKEN TOT BOKASHI

EINDREDACTIE Karin Hegeman en Berit Aagten Postbus 1218, 6801 BE Arnhem +31 (0)88 - 3770000 hegeman@nvrd.nl

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Elma Media B.V. Silvèr Snoek - Sales Manager 0226 33 16 67 - s.snoek@elma.nl www.elma.nl REALISATIE EN DRUK Print2Pack, print2pack.nl Coverbeeld: Maarten Hartman, Hollandse Hoogte ABONNEMENTENADMINISTRATIE NVRD, Postbus 1218, 6801 BE Arnhem Jaarabonnement ad €108 ex btw.

België €125 (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: €11,50.

BEËINDIGING ABONNEMENT Abonnementen moeten schriftelijk bij de NVRD en uiterlijk op 15 november worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd.

Gemeentereiniging en Afvalmanagement is het officiële vakblad van de NVRD. Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard.

ISSN 1569-0458 © NVRD RECYCLED Made from recycled material

08

ZOUT UIT EEN CIRCULAIRE STROOIER Kunnen oude machines worden gereviseerd, geüpgraded en gerefurbished? Provincie Overijssel bewijst dat het kan met de ‘circulaire strooier’.

10

STROOIEN IN DE ZOMER, NUT EN NOODZAAK

05 B EZEM 12 W ERKEN IN DE WINTERDIENST 14 NOVITEITEN WINTERDIENSTS 21 NULAANBIEDERS AANSPREKEN MET DE AVG, KAN DAT? 22 SLIM BEHEER: BATEN VAN BOMEN BENUTTEN VOOR GEZONDHEID EN KLIMAAT 25 WERK VAN CIRCULAIR: MATRASSEN 26 DE LEDEN CENTRAAL 27 NVRD NIEUWS 29 BRANCHENIEUWS 30 AGENDA 31 CLOSEUP

De snikhete zomer van 2018 bracht een vervelend euvel met zich mee: smeltend asfalt. Geldermalsen baarde veel opzien door met de strooiwagen uit te rukken. De ervaringen in het land belicht.

C106833

GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 10x per jaar.

GRAM #03 april 2019 | 3

Als duurzaamheid telt...

Bucher municipal LLC Kaluga

BMU_PHOENIX ELECTRA_EN_rev02 - 12/2017 - The technical data and pictures are indicative and not binding.

Bucher Phoenix Electra

➜ Non-stop volledig elektrisch werken

Spreader Welke milieusparende voordelen heeft Phoenix Electra?

Welke economische voordelen heeft Phoenix Electra?

Phoenix

Giletta SpA Via A. De Gasperi, 1 I - 12036 Revello (CN) tel. +39 0175 258 800 fax. +39 0175 258 825

100% emissie vrij

100% duurzaam

giletta@buchermunicipal.com

75% meer effectief

99% recyclebaar 100%

milieu www.buchermunicipal.com/winter

vriendelijk

The first professional spreader 100% electric.

100% standaard truck

100% lagere risico’s

100% continue operationeel

100% lagere operationele kosten 50% lagere onderhouds kosten

Innovatieve producten | Service op locatie | Onderdelen op voorraad Bosmanskamp 10-12, 4191 MV Geldermalsen | + 0031 345 - 580 832 | www.vtm.nl

OPGERUIMD ‘Als de kou uit de lucht is.’ Mooie uitdrukking vind ik dat. ‘Ja leuk, maar dan moet die kou er wel eerst zijn geweest’, zal een paar die-hard Elfstedentochtliefhebbers roepen. Dat is zeker waar. Klimaatverandering kent meer effecten dan alleen de opwarming van de aarde en een schrikbarende zeespiegelstijging. Hoe vaak gaan we nog een mooi Hollands tafereel meemaken zoals op het schilderij ‘Winterlandschap met schaatsers en vogelknip’ van de Brabantse kunstschilder Pieter Bruegel de Oude? Die was uit 1565, toch alweer even geleden.

Als de kou uit de lucht is, worden alle strooimachines weer opgeborgen, gestald of anderszins weer uit het zicht ontnomen. Zout blijft gewoon op een bult liggen. Te wachten op het moment dat de kou wel weer in de lucht komt. Best jammer dat die machines dan zo werkeloos staan te wezen. Net als een gemiddelde auto.

Die staat ook 80% van de tijd op een parkeerplaats. Een deelstrooimachine? Nee, dat is toch wel wat onhandig.

Als de kou uit de lucht is, staat het grofvuil aan de stoep en worden kledingcontainers volgepropt. Het propere Nederlandse volk heeft ergens in haar genen ook schoonmaak-dna zitten. Als de zon maar even schijnt dan moet het huis aan kant. De voorjaarschoonmaak. Niets mis mee, als afval maar netjes als grondstof wordt aangeboden. Maar terug naar ‘de kou uit de lucht’. Het is tenslotte een uitdrukking. Een uitdrukking die, en ik zeg het heel voorzichtig, een beetje van toepassing lijkt te zijn op, jawel daar is hij weer; het verpakkingendossier. Was er eerder vooral sprake van ‘vertrouwen is goed maar wantrouwen is beter’, nu lijkt het: ‘vertrouwen is goed, laten we eens kijken naar de feiten’. Zou het dan ook hier het mooie weer zijn dat ons goed doet? Dat er ook hier opgeruimd wordt en dat de loopgraven bij het vuil worden gezet? Want die kan je dan maar beter niet recyclen.

GRAM #03 april 2019 | 5

GLADHEIDBESTRIJDING IS ZAAK VAN GEMEENTE ÉN PARTICULIER TEKST SANDER WAGEMAN BEELD GEMEENTE DEVENTER

Het is een eeuwigdurende discussie: waar moet de winterdienst wel strooien en waar dus niet? Veel gemeenten zetten stevig in op duidelijke communicatie over wat te verwachten bij winterse omstandigheden. En toch, zo blijkt uit de klachten die iedere winter weer binnendruppelen, je kunt het als gladheidbestrijder zelden goed doen. Waar ligt de grens van gemeentelijke verantwoordelijkheid en die van de particulier?

i

n Assen komt in 2007 een vrouw ten val nadat ze uit de bus stapt. Omdat het die ochtend stevig heeft gevroren en de weg waar ze uitstapt glad is, glijdt ze uit en raakt ernstig gewond. De schade die uit het ongeluk voortkwam, probeert ze via een gang naar de rechtbank te verhalen op de gemeente. De vrouw stelt dat Assen verantwoordelijk is voor het onderhoud aan de weg. Kortom, de gemeente had moeten zorgen dat er gestrooid was. De rechter ging er niet in mee.

Volgens het vonnis kon de gemeente nooit op alle gladde plek-

6 | GRAM #03 april 2019

ken tegelijk zijn. De vrouw had simpelweg de pech net op de verkeerde locatie uit te zijn gestapt.

Deze rechtszaak geeft de moeilijkheid aan waarmee gladheidsbestrijders iedere keer te maken hebben. Waar pleeg je wel inzet en waar niet. Maar het geeft ook aan waar de juridische grens ligt.

Het is niet mogelijk om bij plotselinge gladheid overal tegelijk te zijn. En juist daarom is de hulp van particulieren belangrijk. Veel gemeenten faciliteren scholen, woonzorgcentra en buurtverenigingen die er belang bij hebben dat ze goed bereikbaar zijn.

INHUREN Bij het Pieter Zandt College in Kampen gaan ze zelfs een stap verder. Hoofdconciërge Kees van den Boogaart: “We zitten aan een plein waar ook haltes van streekbussen staan. Bij gladheid vroegen we de gemeente om ons plein en de weg achter de school mee te nemen in de strooiroute. Dat ging vaak goed, maar niet altijd. Soms waren ze te druk op andere plekken en werden we overgeslagen. Om meer zekerheid te krijgen, hebben we er een aantal jaren geleden voor gekozen om de gladheidbestrijding zelf te doen, althans we hebben er een bedrijf voor ingehuurd. En dat werkt eigenlijk perfect. Nu weten we zeker dat de school bij gladheid of sneeuwval bereikbaar is.”

Van den Boogaart zou het niet anders meer willen. “Het kost natuurlijk wel wat, maar dat betekent daardoor ook dat er net een stapje extra voor je wordt gezet. Vanuit de gemeente kan ik best begrijpen dat zij niet diezelfde inzet kunnen bieden. Ze deden het er ook bij en we hoefden er niet voor te betalen.”

Wat Van den Boogaart wel opvalt, is dat de strooiwagens van de gemeente in zijn eigen woonplaats IJsselmuiden niet altijd kiezen voor de routes die volgens hem de meeste aandacht verdienen. “Dan zie je ze op de ene plek strooien, terwijl er ergens anders in de straat veel oude mensen wonen. Als buurt doen we natuurlijk ons best om dat toch te regelen, maar ik verbaas me er wel eens over.”

bewoners. Zij, maar ook bijvoorbeeld scholen, mogen volgens Maarten-Jan Stuurman strooizout ophalen bij de gemeente. “Bewoners en scholen kunnen per strooiseizoen respectievelijk 1 en 10 zoutemmers krijgen bij de reinigingsdienst of bij buurtbeheerbedrijf Cambio. Ze moeten dan wel lid zijn van de Deventer Schoon Familie, een initiatief om bewoners en instanties te betrekken bij een schone leefomgeving.”

Verder zijn in sommige Deventer wijken bij aandachtlocaties zoutkisten geplaatst. “Die worden beheerd door een bewoner of conciërge. Het zout wordt jaarlijks voor 1 november aangevuld.”

De helpende handen zijn ook nodig, want net als in de rest van Nederland kunnen strooiwagens ook in Deventer niet iedere weg aanpakken. “Het strooien van gemeentelijke wegen – in het geval van Deventer gaat het om 12 routes - vindt plaats volgens vastgesteld beleid, waarbij rekening wordt gehouden met verkeersveiligheid, doorstroming, bereikbaarheid van woning en werk en het voldoen aan de zorg- en inspanningsplicht. We voeren geen gladheidbestrijding uit op particuliere terrein.”

WELWILLENDHEID EN CREATIVITEIT Maar dat laatste geldt niet per definitie voor iedere gemeente.

Vooral in kleinere dorpen en kernen met minder ‘hotspots’ zijn de gemeentelijke strooiwagens vaker in staat om een extra rondje te maken langs scholen en woonzorgcentra. Dat gebeurt bijvoorbeeld ook rond woonzorgcentrum Cleijenborg in het dorp GEMEENTELIJKE SNEEUWSCHEP Colijnsplaat (gemeente Noord-Beveland). “We hebben daarover Niet alleen de buren van conciërge Kees van den Boogaart steken goede afspraken met de gemeente gemaakt”, vertelt Geerard Vazelf de handen uit de mouwen. Veel meer buren, maar ook bedrijder. De manager kwaliteit en beleid van Stichting ouderenzorg ven en instellingen, nemen bij winterse omstandigheden zelf de Noord-Beveland, waar Cleijenborg onder valt, is dik tevreden sneeuwschep ter hand. Gemeenten proberen dat te faciliteren. over de inzet van de gemeentelijke strooidienst.

De gemeente Gilze Rijen bijvoorbeeld heeft schoffelcontracten Maar helemaal zonder wensen is hij ook niet. “De trottoirs doet afgesloten met buurtverenigingen. Ze krijgen een bijdrage als ze de gemeente niet. Begrijpelijk, maar het betekent wel dat de oumeehelpen met het groenbeheer. En in de winter geldt hetzelfde dere bewoners niet naar buiten kunnen voor een wandeling.” voor het sneeuw- en ijsMaar in Zeeland weten vrij maken van de stoep. ze van de nood een deugd Wie meedoet, kan bovenKEES VAN DEN BOOGAART: ”DAN ZIE JE ZE OP te maken. Medewerkers dien een gemeentelijke brachten dit jaar tijdens sneeuwschep gebruiken.

DE ENE PLEK STROOIEN, TERWIJL ER ERGENS de sneeuwval in januMaar meer dan stimuleren ari niet de bewoners naar en faciliteren kan een geANDERS IN DE STRAAT VEEL OUDE MENSEN buiten, maar ‘buiten’ naar meente ook niet. Wettelijk de bewoners. Er werden gezien zijn bewoners en WONEN. ALS BUURT DOEN WE NATUURLIJK teiltjes gevuld met verse ondernemers niet verantsneeuw zodat de ouderen woordelijk voor de stoep ONS BEST OM DAT TOCH TE REGELEN, MAAR IK binnen sneeuwpoppen voor hun deur, omdat die konden maken. Toch nog stoep van de gemeente VERBAAS ME ER WEL EENS OVER.” sneeuwpret. is. Wie bewoners wel verEn zo zijn er talloze initiplicht om de stoep schoon atieven in Nederland die te maken, maakt zich juridisch gezien schuldig aan dwangarbijdragen aan een bereikbare omgeving als die door sneeuwval beid. En omdat het handhaven van de regel in de praktijk ook en ijsvorming onder druk komt te staan. Het is de welwillendheid ondoenlijk bleek, is in 2007 besloten om de regel in heel Nederen creativiteit van bewoners en instellingen, de betrokkenheid land te schrappen. Zo ging dat ook in Deventer. Woordvoerder van de gemeente en in sommige gevallen de flexibiliteit en de Maarten-Jan Stuurman: “In de Algemene Plaatselijke Verordedrukte van het schema van de winterdienst die uiteindelijk bepaning was vastgelegd dat bewoners en bedrijven bij sneeuwval len hoe begaanbaar een gemeente is bij winterse omstandighehun trottoir sneeuwvrij moesten maken, maar deze verplichting den. Maar de kans dat er ondanks alle inzet nooit meer klachten geldt al enige tijd niet meer.” zullen komen, is net zo groot als de kans dat er in augustus een In Deventer is daarom ingezet op het faciliteren van welwillende Elfstedentocht wordt verreden.

GRAM #03 april 2019 | 7

ZOUT UIT EEN CIRCULAIRE STROOIER TEKST RENÉ DIDDE BEELD AEBI SCHMIDT NEDERLAND

Niet langer één of meerdere nieuwe zoutstrooiers bestellen wanneer de afschrijvingstermijn is verstreken, maar het gehele strooibeleid tegen het licht houden en dan kijken wat nodig is. Kunnen oude machines worden gereviseerd, geüpgraded en gerefurbished? Provincie Overijssel bewijst dat het kan met de ‘circulaire strooier’. Als het meezit, kan de winterdienst zelfs met minder

D

strooiwagens worden uitgevoerd. Duurzaam hoeft niet duur te zijn.

insdag 22 januari 2019. Op data wordt met gps-posities bepaald waar aan de zijkant van de strooier. “Medeweréén van de schaarse dagen en hoe ‘breed’ gestrooid moet worden. Op kers van ons wilden de tank al gaan verdat deze winter zijn tanden basis van ‘big data’, zoals de hoeveelheid vangen, maar dat ging de provincie iets te liet zien met sneeuwval auto’s die over de wegen rijden, wordt het snel. Ze wilden eerst weten of de kras een en gladheid, nam een bijstrooiregime geoptimaliseerd. De minirisico zou vormen. Vervangen van het zondere zoutstrooier deel aan de wintermale norm is ongeveer 7 gram (een theeduizend liter grote kunststof reservoir is dienst. In de provincie Overijssel strooide lepel) zout per vierkante meter, maar het kostbaar. We stelden vast dat er geen lek het voertuig een kwart minder zout met kan verstandig zijn om op basis van de in zat. Dat de kras minder fraai was, werd dezelfde veiligheidsspecifigeaccepteerd, dus lieten we het catie dan voorheen. Het voerzo”, aldus Ester. tuig volgde namelijk een op Grote milieuwinst van het hergps-basis uitgezette route die gebruik van de oude zoutstrooier ARJAN ESTER: “OVERHEDEN MOETEN nauw correspondeerde met zit in het vermijden van de aande actieradius van de andere schaf van nieuw staal en kunstAF VAN HET GEDACHTEGOED VAN ‘DOE zoutstrooiers in het Overijsstof. Volgens berekeningen is er selse wagenpark.

MIJ 22 ZOUTSTROOIERS’ EN GAAN NAAR: tachtig procent minder CO2 uitHet ging vast en zeker om gestoten voor het oppoetsen (reeen peperduur innovatief furbishing) en upgraden van de ‘GEEF MIJ EEN INVULLING VAN MIJN exemplaar, dat nog preciezer oude strooier ten opzichte van functioneert dan voorgaande een fonkelnieuw exemplaar. “UiSTROOIBELEID’” edities? “Nee”, zegt Sander teraard hebben we de stalen bak Lubberhuizen van de provingestraald en opnieuw gepoedercie Overijssel, nu gedetacheerd bij de metingen en verwachtingen soms te kiecoated, terwijl verroeste delen zijn vergemeente Apeldoorn, “het voertuig in zen voor een hogere dosis. “Dan kan een wijderd en vervangen door er nieuw staal kwestie betreft een twaalf jaar oude zoutvolgende strooibeurt worden uitgesteld in te lassen”, zegt Ester. strooier, die helemaal is gedemonteerd, of zelfs uitblijven”, zegt directeur Arjan nagekeken en geüpgraded naar de laatste Ester van Aebi Schmidt Nederland, voorHet Nederlandse strooizoutwagenpark stand van de techniek. Het zoutbakje was heen NIDO Universal Machines ondergeniet een hoog aanzien in de wereld. nog goed.” deel van de Zwitserse multinational Aebi Als Arjan Ester het vierjaarlijkse wereldUiteraard zijn de versleten onderdelen Schmidt Group, op het hoofdkantoor in gladheidsbestrijdingscongres bezoekt, vervangen. Zo zijn hydraulische onderHolten. “De uitstoot van de CO2 en luchtziet hij als noviteit gepresenteerde techdelen als ventielen en slangen in het zoverontreiniging door de vrachtwagen is nieken of software die in Nederland al geheten hydraulische afzetysteem van immers milieuonvriendelijker dan een tien jaar worden toegepast. Dat is de renieuwe exemplaren voorzien. Met dat afbeetje extra zout.” den waarom tien jaar oude, in Nederland zetsysteem staat de zoutstrooier hoog boafgeschreven voertuigen gretig over de ven de grond en kan de vrachtwagen erKRAS grens naar Polen en Roemenië gaan. Deze onder door rijden. De route-optimalisatie In de assemblagehal waar normaal de export kan gerust doorgaan als een soort is mogelijk geworden door nieuwe hardmachines in elkaar worden gezet, is de ‘derde leven’ wanneer de Overijsselse ‘cirware in de besturing van de strooier (upoude zoutstrooier gedemonteerd en is culaire strooier’ over tien jaar weer moet grading) aan te brengen. Ook de sensoren onderdeel voor onderdeel tegen het licht worden gereviseerd. Volgens de Aebi die door meting van zouthoeveelheid en gehouden. “We discussieerden met de Schmidt-directeur werken ook de eigen bandsnelheid de hoeveelheid zout doseprovincie over details”, zegt Ester. Zo zat onderhoudscontracten sterk verlengend ren, zijn aangepast. Op basis van routeer een fikse kras op de blauwe pekeltank op de duurzaamheid en levensduur van

8 | GRAM #03 april 2019

In de assemblagehal waar normaal de machines in elkaar worden gezet, is de oude zoutstrooier gedemonteerd en worden de onderdelen tegen het licht gehouden. de zoutstrooiers. Negentig procent van de strooiers die hij per jaar maakt, is in opdracht van gemeenten, provincies en Rijkswaterstaat.

BUSINESSMODEL De circulaire strooier kost ongeveer evenveel als een nieuwe. Toch legde Aebi Schmidt nu nog toe op het Overijsselse exemplaar. ‘De ‘winst’ op de besparing van de kosten voor nieuw staal en kunststof tank is geheel opgegaan aan de extra manuren voor de research, demontage en het leren van fouten. Zo dachten de refurbishers bijvoorbeeld de nat-zoutpomp te hergebruiken, nadat de testen uitwezen dat de pomp de pekel nog goed naar de strooier transporteerde. Dat pakte anders uit. “De strooier was goed en wel klaar en bij de eerste praktijktest, pats, klapte de pomp uit elkaar. Kon er alsnog een nieuwe in, met € 2000 kosten exclusief manuren, voor onze rekening.”

Een solid proof businessmodel is het dus nog niet. Toch denkt Arjan Ester binnen vijf jaar wel degelijk te verdienen aan het

circulaire machinepark. “We doen steeds meer ervaring op en door volumegroei zullen de kosten dalen, terwijl de staalprijs en CO2-belasting alleen maar zullen stijgen.”

Het bedrijf denkt ook voordelen te halen in een spreiding van de piekmaanden.

“We kunnen bijvoorbeeld in de nu luwe voorjaarsmaanden oude zoutstrooiers demonteren, en in de zomer en najaar nieuwe machines maken en oude opbouwen met ons modulaire systeem.” Bijkomend voordeel is dat de Holtense machinebouwer meer personeel in vaste dienst kan hebben en minder tijdelijke krachten hoeft op te roepen doordat de demontage in de nu luwe maanden kan plaatsvinden.

Het personeel zelf is enthousiast geworden over de circulaire trend, aldus Ester.

“Eerst dachten ze ‘die man is niet goed bij zijn hoofd’ als hij provincies en gemeenten gaat adviseren om hun oude strooier op te poetsen in plaats van ze een nieuwe te verkopen. Maar ze snappen nu drommels goed dat we spaarzaam met grondstoffen moeten omgaan.”

Ook overheden hebben baat bij deze ontwikkelingen, en niet alleen om vanuit duurzaam beleid over een circulair vlaggenschip in hun arsenaal te beschikken.

“Door de route-optimalisatie komt soms naar voren dat op een bestelling van pakweg 22 zoutstrooiers een provincie of gemeente uit kan met 20 voertuigen. Dat scheelt behoorlijk in kosten en in belasting van het milieu.”

Dat vergt wel een andere visie op de aanbestedingsprocedure. “Overheden moeten af van het gedachtegoed van ‘doe mij 22 zoutstrooiers’ en gaan naar: ‘geef mij een invulling van mijn strooibeleid’”, aldus Ester.

Sander Lubberhuizen van de provincie Overijssel was de befaamde launching customer voor de circulaire zoutstrooier.

Hij denkt alweer een stap verder. “Aebi Schmidt kan ook veegwagens circulair maken, en gemeenten zouden uiteindelijk in hun hele wagenpark op deze circulaire ketenaanpak kunnen verduurzamen. Denk aan alle tractoren, veegmachines en vuilniswagens.”

GRAM #03 april 2019 | 9

WINTERS ZOUT TEGEN SMELTEND ASFALT

STROOIEN IN DE ZOMER, WÀBLIEF? TEKST PIETER VAN DEN BRAND BEELD WILLIAM HOOGTEYLING

De snikhete zomer van 2018 bracht een vervelend euvel met zich mee: smeltend asfalt.

Geldermalsen baarde veel opzien door met de strooiwagen uit te rukken. Toch was dat geen overbodige luxe. Maar nieuw is het idee niet. De ervaringen in het land belicht.

E

erst werden ze voor gek versleten. Daar in GelderWINTERZOUT malsen. De gemeente kwam op het lumineuze idee Technisch werkt het procedé van ‘zomerstrooien’ als volgt. Het het strooizout hartje zomer uit de gemeentewerf te uitgestrooide zout veroorzaakt een endotherme reactie, waarhalen. Niet om gladheid te bestrijden, maar om het mee het zout als het ware de energie uit bitumen in de slijtlaag smelten van het asfalt te keren in wat neêrlands onttrekt en het zo afkoelt. De gemeente zette gewoon haar winwarmste zomer ooit zou worden. “Eigenlijk is het een heel oud terzout in. “De laatste week zijn we alleen nog met zand gaan recept”, zegt civieltechnisch toezichthouder Lex Rensen. De westrooien”, zegt Rensen. “Zout is belastend voor het milieu en genspecialist van de gemeente verder koelen was niet meer West Betuwe werkte jarenlang nodig. We gebruikten puur brein de aannemerij, waar strooien kerzand. Dat is lekker scherp bij extreem hoge temperaturen en droog, dus erg geschikt om “BIJ EXTREME HITTE KAN ASFALT al decennialang een goede gede stroefheid van het wegdek woonte is. Asfalt dat van een tegen te gaan.”

WEL ZESTIG TOT ZEVENTIG GRADEN slijtlaag van bitumen en grind is voorzien, is kwetsbaar, weet Zaak bovenal, adviseert RenOPWARMEN. HET WEGDEK KAN DAAR Rensen. “Vooral als het asfalt sen, is om er snel bij te zijn. “Je pas van zo’n slijtlaag is voormoet er alert op zijn en meteen ERNSTIG DOOR BESCHADIGEN.” zien. Bij extreme hitte kan actie ondernemen. Het begint asfalt wel zestig tot zeventig met een klein plekje. Als het ergraden opwarmen. Het bituger wordt, lopen ook de kosten men gaat dan zweten en auto’s rijden het grind los. Het wegdek op. In andere gemeenten in ons gebied zag ik dat het kwaad al kan daar ernstig door beschadigen. De losse steentjes zijn weer was geschied.” Als het volgend jaar weer nodig is, zal de gemeengevaarlijk voor fietsers en motoren. In bochten kunnen ze dan te opnieuw uitrukken. Een extra hoeveelheid zout en zand aanmakkelijk onderuitgaan.” leggen is volgens Rensen niet nodig. “Je bent toch hooguit een paar weken bezig. Dat is een relatief korte periode. We kwamen Tijdens de lange hete periode in 2018 zagen Rensen en zijn colroyaal toe met het zout dat we van de winterperiode overhadden.” lega’s dat het wegdek op zo’n vijftien locaties in de gemeente was aangetast. Het meest kwetsbaar bleken kruispunten en inritten.

In de zomer van 2015 ging de provincie Gelderland eenmalig over “We zagen dat niet alleen de slijtlaag maar ook het conventioop het strooien van zout op een twintigtal wegen. Ook daar wilnele asfalt eronder aan het zweten was.” Vervolgens gingen twee den de provinciale wegbeheerders het fenomeen van ‘vetslaan’ weken lang de strooiwagen dagelijks de weg op. Dat leidde bij voorkomen. Vetslaan van asfalt houdt in dat aan de bovenzijde sommige inwoners tot fronsende wenkbrauwen. “De medewervan de deklaag aanwezig bitumen uittreedt en een glad textuurkers op de strooiwagen zagen mensen op hun voorhoofd wijzen. loos oppervlak ontstaat. Van oudsher wordt zout geadviseerd Maar over het algemeen waren de reacties positief.” De gemeente om dit verschijnsel tijdig te bestrijden. Tijdens metingen bleek gaf meteen via Twitter uitleg over de strooiacties, maar ook de echter dat de verwachte endotherme reactie uitbleef, omdat de media gaven veel ruchtbaarheid aan het op het eerste oog optemperatuur van het asfalt nog geen hele graad daalde. De lichte zienbarende initiatief. “Het is immers wel wat dat wanneer de mate van verkoeling werd puur door de watercomponent in het mussen dood van het dak vallen en iedereen in een korte broek zout veroorzaakt. “Op de meeste locaties bleek vetslaan heleloopt, opeens de strooiwagen door de straat komt rijden”, snapt maal niet aan de orde”, haalt woordvoerder Petra Borsboom van Rensen, “maar het strooien hielp enorm.” de provincie het rapport van destijds er maar eens bij. De zwarte

10 | GRAM #03 april 2019

plekken op het asfalt waren het gevolg van onder meer spoorvorming van vrachtwagens. “Op de twee plekken waar wel iets aan de hand was wat op vetslaan zou kunnen duiden, stond de deklaag voor vervanging op de nominatie en dat is het jaar erop meteen gebeurd.” Borsboom acht het niet erg waarschijnlijk dat de provincie bij hoge temperaturen nog zout op haar wegen hoeft te strooien. Het provinciale wegdek kent andere typen asfalt en heeft niet de slijtlaag die bij het gemeentelijk asfalt voor de zomerse problemen zorgde. “We willen bovendien zo min mogelijk zout strooien, want dat is slecht voor het milieu.” Wel heeft de provincie uit de lessen van 2015 een nieuw protocol opgesteld, om bij langdurig warme temperaturen het wegdek te monitoren en op glimmende wegonderdelen meteen tot reparatiemaatregelen over te gaan.

GEIJKTE MIDDEL Ook in de gemeente Súdwest-Fryslân, het 89 steden en dorpen tellende gebied tussen Sneek, Stavoren en de Afsluitdijk, ging vorig jaar zomer de strooiwagen de weg op. Maar dat was niet voor het eerst. “Eigenlijk weten we niet beter”, zegt Sjirk Fluitman van het team Openbare Werken van de gemeente, “dan dat dit het geijkte middel is. Net zoals je je insmeert tegen de zon. Toen ik in 2014 op de afdeling asfalt begon, zei een van mijn nieuwe collega’s meteen: ga jij de zoutstrooier maar regelen. En dat was middenin

de zomer. Elke zomer rukken we wel een paar keer uit, soms wel twee of drie keer op een dag voor een en dezelfde locatie. Asfalt is zwart en die kleur trekt de meeste warmte aan. Vetslaan kan sneller voorkomen in nieuw geasfalteerde wegen of van een slijtlaag voorziene straten in het stedelijk gebied, waardoor de weg ’s nachts de warmte niet kwijt kan. Het wordt alleen maar heter in de zomer, dus ik voorzie dat we hier nog lang mee doorgaan.”

Ervaring en routine zijn de belangrijkste wapens van de zomerstrooier. “Bij hoge temperaturen gaan we strenger inspecteren.

We weten welke wegen voor problemen kunnen zorgen, namelijk die met een nieuwe slijtlaag of waar nieuw asfalt is gelegd. Vooral op wegdelen die vol in de zon en uit de wind staan, is de kans op vetslaan het grootst. Meestal wordt het ontdekt door bezorgde inwoners, die dit aan de gemeente melden. Doorgaans geven we geen ruchtbaarheid aan onze strooiacties. Voordat mensen zo’n bericht hebben gelezen, zijn we er al weer mee klaar. Snelle actie is immers geboden. Maar het blijft koffiedik kijken. Soms zet het niet door. En na een paar keer strooien is het effect wel bereikt.

Dan zie je de vet uitgeslagen plekken snel weer verdwijnen. Zout werkt prima. Alleen op wegen van oudere datum zetten we brekerzand in. Onze ervaring is dat zand hier beter werkt dan zout.

Natuurlijk is zout slecht voor het milieu, maar het motto blijft: veiligheid voor alles.”

Zomerstrooien in de gemeente Geldermalsen als remedie tegen zacht asfalt.

GRAM #03 april 2019 | 11

WERKEN IN DE WINTERDIENST CHAGRIJNIG ALS HET NIET GLAD IS TEKST ANS AERTS

“Mooi werk”, noemen Richard Wagenaar en Sander Lenters van Twente Milieu de winterdienst. Het werk is onvoorspelbaar, maar dat vinden ze juist leuk. Ze genieten er van als het vriest en er gestrooid kan worden, waarna de wegen weer schoon zijn.

Twente Milieu houdt in zes gemeenten de wegen schoon. Er zijn 52 routes in het gebied.

s

inds negen jaar werkt Richard

worden als het niet glad werd. Ik wilde

Wagenaar

bij

er op uit en die straten schoon vegen.”

routes in het gebied en dus ook 52 voer-

Twente Milieu en draait hij ook

Ondertussen laat Lenters op zijn laptop

tuigen. De zes gemeenten bepalen waar

winterdiensten.

als

chauffeur

zijn dit externe medewerkers. Er zijn 52

Len-

de grafieken van MeteoGroup (www.

er wordt gestrooid. In vier gemeenten

ters is teamleider en hoofdco-

gladheid.nl) zien. “Morgenochtend is het

gebeurt dit preventief. De twee andere

ördinator van de winterdiensten. Voor de

rood ingekleurd en gaat het dus vriezen.

hebben gekozen voor curatief strooien,

gladheidsbestrijding werkt Twente Milieu

Het wegdek is echter droog, waardoor

maar overwegen om dit vanaf volgend

met een navigatiesysteem, maar veel in-

het niet glad wordt.”

seizoen preventief te gaan doen.

van chauffeur op chauffeur. Wagenaar:

ROOSTER

Twente Milieu werkt met een vierweke-

“Welke hoeveelheid strooizout gebruik je

Twente Milieu houdt in zes gemeenten

lijks rooster voor de winterdiensten. In

voor welke straten? Dat heeft met erva-

de wegen schoon. Per seizoen gaan de

het verleden was dit tweewekelijks. Dit

ring te maken.” De twee mannen vertel-

wagens gemiddeld 36 keer de weg op.

betekende dat medewerkers een week

len bevlogen over hun werk in de winter-

In het lopende seizoen, tot half februari,

winterdienst hadden en vervolgens een

dienst. Wagenaar: “Sinds vorig jaar werk

hebben ze 22 keer gestrooid. In totaal

week vrijaf waren. Wagenaar: “Dat was

ik als coördinator van de winterdienst en

zijn 200 mensen bezig met de gladheid-

toch wel intensief. Nu is het één week

ben ik dus veel op kantoor, maar toen ik

bestrijding: chauffeurs, coördinatoren,

strooien en drie weken vrij. Dat geeft

nog op de wagen zat, kon ik chagrijnig

monteurs en machinisten. Voor een deel

rust.” Het preventieve strooien gebeurt

Sander

formatie wordt nog steeds overgedragen

12 | GRAM #03 april 2019

om zeven uur ’s avonds of ’s nachts om half vier. Als het besluit is genomen om te gaan strooien, is het de taak van Wagenaar om de chauffeurs van zijn team te bellen. “Dat zijn 21 mensen. Heel sporadisch krijg ik iemand niet aan de telefoon en moet ik een collega bellen die er niet op had gerekend. Maar vaak zijn er wel mensen die van tevoren hebben gezegd dat ik ze kan bellen als het nodig is. Dat is natuurlijk erg prettig.” Twente Milieu heeft geregeld dat de winterdienstmedewerkers een sms krijgen als de wegdektemperatuur warmer is dan vijf graden.

“Mensen weten dan dat ze de komende 24 uur zijn vrijgesteld en gewoon naar dat verjaardagsfeestje kunnen gaan en niet worden opgeroepen”, licht Lenters toe.

WALLEN Over een paar weken wordt Wagenaar 50. Het enthousiasme over de winterdiensten is niet afgenomen, maar fysiek merkte hij de laatste jaren wel dat hij een dagje ouder werd. “Als je in een seizoen

Richard Wagenaar, chauffeur bij Twente Milieu.

heel vaak de weg op moet, merk je dat eind januari, begin februari de vermoeid-

SENSOREN

durend hoe het werk efficiënter kan en

heid toeslaat en dat de collega’s toch wel

Lenters baseert de beslissing om de weg

waar verbeteringen mogelijk zijn. Twente

grote wallen onder hun ogen krijgen”,

op te gaan op gegevens van MeteoGroup

Milieu doet voor de gladheidsbestrijding

zegt hij grijnzend. Over de impact van

en advies van de provincie. “Soms krij-

een proef met het gebruik van gps. De

zijn werk in de winterdienst op zijn pri-

gen we wel een melding van Meteo-

strooibreedte wordt automatisch aange-

vé-leven zegt hij: “In feite past het hele

Group, maar niet van de provincie. Dat

past aan de breedte van de weg. Len-

gezin zich aan. Als ik weet dat het de

komt omdat provinciale wegen vaak wat

ters: “Dat geeft rust voor de chauffeur en

komende nacht glad wordt, zeg ik rond

droger zijn.” Hij hoeft niet eerst in over-

betekent minder schade aan bermen en

negen uur tegen mijn vrouw: “Schat, ik

leg met de gemeenten over een besluit

beplanting. We zijn nu met de gemeen-

ga slapen, want ik moet om half vier de

om te gaan strooien. Lenters: “Als we

ten in overleg om dit volgend jaar gelei-

weg op. Ik zie je morgenavond weer.”

toch een keer de weg op zijn gegaan ter-

delijk overal in te voeren.” Vanaf volgend

Zijn twee kinderen zijn inmiddels volwas-

wijl het achteraf gezien niet nodig was,

seizoen gaat Twente Milieu werken met

sen. “Het is vaker gebeurd dat één van

moeten we het natuurlijk wel uit kunnen

eigen meetpunten. Middels infrarood-

de kinderen mij wakker maakte omdat

leggen. Dat kan bijvoorbeeld zijn omdat

meting is uitgezocht waar de koudste

mijn pieper ging ‘s nachts. Als ik ben in-

we bericht hebben gekregen van Meteo-

plekken in het werkgebied zijn. Daar

geroosterd, zet ik een streep in de agen-

Group dat de temperatuur naar beneden

worden sensoren geplaatst die meten

da bij die betreffende data. Ik ben dan

gaat.” Wagenaar vult aan: “Soms nemen

wat de temperatuur van het wegdek is,

niet beschikbaar voor feestjes en andere

we het zekere voor het onzekere. Als we

of het droog of nat is en hoeveel zout

afspraken. Mijn vrouw is er niet altijd blij

besluiten om niet te gaan en het wordt

er eventueel nog ligt. Vanaf november

mee, maar het extra geld aan het einde

toch glad en er verongelukt iemand, dan

zal bovendien het hele werkgebied uit-

van de maand vindt ze toch wel leuk”,

zijn we wel verantwoordelijk.” Zo was er

gangspunt zijn voor de gladheidsbestrij-

vertelt hij lachend. Het werken in de win-

onlangs iemand met zijn fiets gevallen en

ding, zodat voertuigen efficiënter kunnen

terdienst, van november tot april, schept

had zijn schouder uit de kom. Lenters:

worden ingezet. Lenters: “Nu rijden wa-

een band met de collega’s. “Zo’n klus

“In onze gegevens konden we echter

gens nog tot de grens van een bepaalde

moeten we op dat moment klaren. Er is

zien dat we vóór dat tijdstip op die be-

gemeente en keren dan weer om. Dat

ook sprake van een leuke vorm van on-

paalde plek hadden gestrooid en dat ons

is dan verleden tijd. Eerder hebben we

derlinge rivaliteit tussen de chauffeurs.

dus niets te verwijten viel.”

al uitgezocht dat we op die manier drie

Ze willen zoveel mogelijk kilometers ma-

wagens minder hoeven in te zetten. Dat

ken. Het gaat niet alleen om het extra

Lenters is in feite het hele jaar door bezig

scheelt dus behoorlijk in de kosten en in

geld. Ze hebben er echt plezier is.”

met gladheidsbestrijding. Hij kijkt voort-

de hoeveelheid zout.”

GRAM #03 april 2019 | 13

NOVITEITEN WINTERDIENST 2019 TEKST MARTIJN KREGTING

VTM

bij afnemers zoals overheden. Zeker voor grote wegbeheer-

Minder milieubelasting, minder kosten en een betere doorstro-

ders zoals Rijkswaterstaat of provincies is dit een goede ont-

ming van het wegverkeer. Zo maar een paar van de voordelen

wikkeling. “Vanwege de besparingen voor het milieu en in de

van de nieuwe Bucher Municipal MBS sneeuwploeg met peke-

kosten. Maar ook omdat de doorstroming van wegen wordt

linjectie, vertelt Evert Stigter van VTM Veeg- en zuigmachines.

bevorderd door de directe werking van het door Bucher Municipal gepatenteerde MBS systeem. Voor doorgaande wegen met

“De toegevoegde waarde van deze sneeuwploeg is vooral de gecombineerde werking van sneeuw schuiven en pekelwater

hoge verkeersintensiteit een geweldige innovatie.”

sproeien”, aldus Stigter. “Normaal schuift de sneeuwploeg

WINTERDIENST.BE

met een rubber slijtstrook aan de voorzijde 98 procent van de

Fietspaden goed sneeuw- en ijsvrij houden, kan lastig zijn. De

sneeuw weg. Er blijft dus altijd wel wat achter. Aan de achter-

machines blijken niet altijd afdoende te werken of gemakkelijk

zijde wordt dan zout gestrooid en pekelwater verspreid om er

te bedienen. Reden voor Winterdienst.be om aan de slag te

voor te zorgen dat de rest van de sneeuw geleidelijk smelt en

gaan met het ontwerp van een eigen pekelsproeier. Het resul-

dat nieuwe sneeuw niet blijft liggen.”

taat, de SPTT. Deze is in de winters van 2016-2018 uitgebreid getest in België en is begin 2018 in productie gegaan. Inmid-

Met de Bucher MBS wordt het pekelwater direct via de slijt-

dels hebben diverse gemeenten de voordelen van de SPTT pe-

strook geïnjecteerd. Dat zorgt voor een directe werking die

kelsproeier in de praktijk ervaren. “We zijn gaan ontwerpen

veel effectiever is, en waardoor de laatste 2 procent overge-

en bouwen vanuit de praktijkervaring”, vertelt Jiri Vitt van Vitt

bleven sneeuw ook onmiddellijk verwijderd wordt. De gro-

Service, eigenaar van Winterdienst.be. “Zaken zoals gemak in

tere efficiency betekent ook dat er minder pekelwater wordt

onderhoud en vooral in bediening zijn aangepast voor opti-

gebruikt. Verder is het verwaaien van zout uitgesloten. Deze

maal gebruiksgemak. Zo is het bedieningspaneel robuust én

werkwijze verhoogt de veiligheid aanzienlijk.

compact.”

Hoewel de SPTT er in diverse uitvoeringen is – van 1 á 2 meter

Stigter: “Strooien is een absolute noodzaak bij sneeuw en

tot een versie van 8 meter voor grote wegen of industriedoel-

gladheid. Maar feit is ook dat minder zout beter is voor het

einden – ligt de nadruk op smallere fiets- en verbindingspa-

milieu. Daarnaast betekent minder zout ook minder kosten. In

den. In Vlaanderen zijn die relatief klein (1-1,40 mtr) in ver-

percentages gaat het dan om een besparing tot wel 25 procent

gelijking met Nederland (1,8-2 mtr). De pekelsproeier is voor

in zoutgebruik.” Volgens Stigter gaat het om een zeer recente

al deze breedtes beschikbaar, dus ook voor de vaak moeilijk

ontwikkeling. Het prototype is net uitgetest en de productie

toegankelijke smalle verbindingspaden tussen straten die ook

gaat beginnen. Er is volgens hem nu al vrij veel enthousiasme

sneeuw- en ijsvrij gemaakt moeten worden.

14 | GRAM #03 april 2019

ZOMERUITVOERING

ZOUTSTROOIERS

Optioneel is de pekelsproeier ook uit te breiden met een spuit-

“Vergelijkbare opties hebben we nu ook zelf mogelijk gemaakt

lans, is eerdergenoemde werkbreedte te verbreden van 4 tot

bij de werktuigdragers van Fiedler uit Dresden. Het is mogelijk

8 meter en is er een zomeruitvoering. Dat laatste is kosten-

om hier allerlei soorten zoutstrooiers op te bevestigen, zodat je

technisch interessant, omdat echte winterse omstandigheden

eenvoudig kunt wisselen al naar gelang wat voor soort strooier

in de Benelux over het algemeen niet meer dan 20-30 dagen

er nodig is.” Duidelijke voorbeelden voor de trend dat steeds

duren. De zomeruitvoering maakt de pekelsproeier geschikt

meer gemeenten en klanten een basiswerktuig aanschaffen,

voor het begieten van plantenbakken of plantsoenen, wat met

in dit geval een Holder waarmee ze verschillende opties ten

de steeds drogere zomers een belangrijke optie is. ”Zo kun je

uitvoer kunnen brengen door het bevestigen van hulpstukken.

de pekelsproeier nagenoeg het hele jaar rond inzetten.”

Groot voordeel van de SPTT Pekelsproeier is verder dat het spuitsysteem met anti-neveldoppen er voor zorgt dat er minder product verloren gaat. Waar strooizout al snel naar de zijkanten wegwaait, blijft de pekel minstens vijf uur liggen. In combinatie met een sneeuwploeg op dezelfde smalspoortrekker kan zo in één werkgang het volledige fietspad vrijgemaakt worden. “Daarmee is de pekelsproeier veel effectiever en ook nog eens milieuvriendelijker. ”

De Holder werktuigdrager van Mechan is voor uiteenlopende winterdiensten te gebruiken.

AEBI SCHMIDT Aebi Schmidt Nederland levert al lang niet meer alleen machines voor onder meer gladheidsbestrijding. Het bedrijf levert ook diensten er omheen. Deze ‘servitization’ kan volgens Joost Sterenborg (Solution Development Manager bij Aebi Schmidt Nederland) heel diverse vormen aannemen.

Bottom line is dat klanten zoals gemeenten en andere overheden werk uit handen genomen wordt dat eigenlijk niet tot hun kernactiviteiten behoort.

“In de basis kan het gaan om onderhoud en beheer van het wagenpark, maar de dienstverlening kan ook om het vol-

De nieuwe SPTT pekelsproeier van Winterdienst.be

ledig outsourcen van de gladheidsbestrijding gaan. Wij ne-

MECHAN GROUP

Daarmee worden we een totaalaanbieder. Wij regelen dan

men dan alles over, tot en met de gladheidsbestrijding zelf.

Mechan Cultuurtechniek importeert al jaren Holder werktuig-

alle contracten, gaan samenwerkingen aan met de partijen

dragers voor de Nederlandse markt. Directeur Mark van den

die de weg opgaan en zorgen ook voor de levering en opslag

Heuvel ziet de laatste tijd een duidelijke trend waarbij Holder

van strooizout.”

werktuigdragers als basis dienen voor verschillende opties.

Deze meest vergaande variant, waarbij bijvoorbeeld een

Volgens Van den Heuvel zijn deze werktuigdragers in de afge-

gemeente gladheidsbestrijding als dienst inkoopt, wordt al

lopen jaren zodanig ingericht, dat het voor steeds meer toe-

bij diverse klanten ingezet. In de meeste gevallen zit de

leveranciers van materialen voor sneeuw- en ijzelbestrijding

dienstverlening nog tussen de twee uitersten in. Vaak gaat

mogelijk is om ze aan of op de voertuigen te bevestigen. Dit

het daarbij om advies en andere ondersteuning bij het zo ef-

maakt het makkelijker om de werktuigdragers voor uiteenlo-

ficiënt mogelijk uitvoeren van gladheidsbestrijding, zoals de

pende winterdienstopties te gebruiken of om van leverancier te

meest optimale routes als ook de hoeveelheid in te zetten

wisselen. “Ook voor winterdienst zijn deze voertuigen in heel

wagens in kaart brengen en een goed overzicht maken van

veel opstellingen zeer geschikt”, stelt Mark van den Heuvel.

waar overal gestrooid moet worden, waarbij er niet meer

“Als veger, als schuiver of als zoutstrooier. Maar wat heel erg

zout wordt gestrooid dan nodig is. Daarvoor worden aller-

belangrijk is in het kader van duurzaamheid: ze voldoen aan

lei databronnen ingezet, zoals GPS-data om zo de optimale

alle nieuwste emissie-eisen.”

routering te berekenen.

GRAM #03 april 2019 | 15

1_2_li_GRAM_190x130-B.indd 1

12-03-19 11:49

16 | GRAM 0185.indd #03 april12019 1_2_li_GRAM_190x130

12-03-19 11:47

KERNTAAK “Voor gemeenten en andere overheden is gladheidsbestrijding een kerntaak, een wettelijke taak als wegbeheerder. Het gaat om een veilige openbare ruimte. Wordt dat niet goed uitgevoerd, dan wordt de gemeente daarop aangekeken. Daarom is het college van B&W meestal ook verantwoordelijk voor het strooibeleid. Vaak worden wij gevraagd om mee te kijken bij de invulling van het uitvoeringsplan. Op dat gebied hebben we al veel kennis en ervaring opgebouwd.”

Volgens Sterenborg is er een toenemende vraag naar dit soort advies en ondersteuning. Gemeenten worstelen namelijk met de uitvoering van wat weliswaar voor hen een kerntaak is, maar waarbij door de beperkte periode waarin het plaatsvindt niet altijd voldoende expertise kan worden opgebouwd. “Dit is voor gemeenten een verhoudingsgewijs kleine taak, waarbij het afbreukrisico groot is en groeit. De burger wordt steeds mondiger. Wij kunnen hier de helpende hand in bieden.”

UITLOOPBOX Dat kan een probleem zijn voor afnemers, want zowel de strooiapparatuur als de strooiprocessen zijn in de loop der jaren afgestemd op een bepaalde loopeigenschap. De Waard: “Is die eigenschap anders, dan kan het zomaar zijn dat je halverwege een strooirit moet stoppen om het zout te herschikken. met als gevolg dat je een strooironde niet haalt binnen de daarvoor bestemde tijd.”

Een simpele oplossing is de uitloopbox/combibox van de Duitse firma Sonntag. Het is letterlijk wat de naam al zegt: een box waar je iets in gooit en die op basis van hoeveel er weer uitloopt van een materiaal de loopeigenschappen kan berekenen/

AEBI Schmidt zet in haar dienstverleningGPS-data in voor optimale routes.

bepalen en dus problemen vooraf signaleert. De Waard: “Het

EUROSALT

voor jouw doeleinden. Je kunt eerst een kleine hoeveelheid

maakt niet uit wat je er in gooit, zout, zand of kiezelstenen.

Dit proefapparaat geeft aan of je de juiste samenstelling hebt

Nederlandse afnemers van strooizout, zoals Rijkswaterstaat en

uitproberen. Zo kun je voorkomen dat jij of je importeur zout

gemeenten kochten vroeger het zout over het algemeen in bij

ergens anders vandaan haalt en dat je vervolgens vast zit aan

Nederlandse leveranciers. Het zout voldeed aan de juiste DIN-

een enorme hoeveelheid die niet doet wat je er van verwacht

en NEN-normen (NEN 168.11), zodat er nooit onduidelijkheid

omdat het de verkeerde loopeigenschap heeft.”

was over de juiste zuiverheid, korrelstructuur, stofgehalte etc.

Tegenwoordig wordt strooizout grootschalig ingekocht en wereldwijd aangevoerd, bijvoorbeeld uit landen in Noord-Afrika.

Importeurs zorgen er voor dat dit zout voldoet aan de benodigde NEN-normen. Toch blijkt regelmatig dat het zout anders uit de strooiapparatuur komt, met als gevolg dat processen zoals de snelheid waarmee strooiwagens moeten rijden, niet meer blijken te kloppen. De reden volgens Sietze de Waard, van zoutleverancier Eurosalt: de loopeigenschappen van het zout. “Hoe fijner het zout (stof), des te slechter de loopeigenschap. Vergelijk het maar met kristalsuiker versus poedersuiker op je pannenkoek strooien. Het is allebei suiker. Toch moet je veel harder schudden om poedersuiker te strooien dan bij kristalsuiker het geval is. Dat geldt ook bij zout van buiten Nederland of Duitsland. Het voldoet aan de juiste normen, maar toch kunnen de loopeigenschap uit andere landen afwijken of zelfs helemaal afwezig zijn.”

De Uitloopbox van de Duitse firma Sonntag.

GRAM #03 april 2019 | 17

HOE DOEN ZIJ DAT? BLADAFVAL VERWERKEN TOT BOKASHI TEKST HETTY DEKKERS deld volgens de bokashi-methode. Dat betekent onder meer dat we de benodigde micro-organismen en kleinmineralen hebben toegevoegd, alles goed hebben gemengd en uiteindelijk de hoop hebben afgedekt met zwart landbouwfolie. Dat leverde na een week of tien prima bokashi op.

Marcel Eilers, aanjager Eetbaar Alphen, gemeente Alphen aan den Rijn. Contact: meilers@aphenaandenrijn.nl Foto: Cara Yuan

WAAROM IS ER GEKOZEN VOOR BOKASHI? De vraag kwam vanuit een burgerinitiatief dat actief is met het aanleggen van een voedselbos. Zij hadden behoefte aan een goede compost waarmee de bodem kan worden verbeterd. De gemeente werkte graag mee en faciliteerde de proef.

WAT DOEN JULLIE MET BOKASHI? We hebben afgelopen winter een proef gedaan waarbij we 20 ton bladafval uit de eigen gemeente verwerkt hebben tot bokashi.

Het ging om blad dat aangeveegd is in de parken en uit de bladkorven voor bewoners.

Wij hebben het bladafval op een terrein in de open lucht verzameld en aldaar behan-

HOE ZIJN DE ERVARINGEN? Positief, het leverde uitstekende bokashi op die de gemeente ook wil gebruiken. Als je bokashi uitspreidt over je parken, heb je niet alleen een goede bodemverbeteraar maar hoef je ook veel minder vaak te schoffelen. Maar we zijn te kort bezig om eenduidige conclusies te kunnen trekken.

De gemeente gaat meer proeven doen.

18 | GRAM #03 april 2019

VOOR-/NADELEN? Heel veel voordelen: je bent circulair bezig, hoeft geen compost van ergens anders aan te voeren, het CO2 blijft in het materiaal aanwezig waardoor er geen uitstoot is. Financieel is het ook interessant, omdat je als gemeente je blad niet af hoeft te voeren ĂŠn omdat je dus minder vaak hoeft te schoffelen. De bokashi vormt een beschermende laag, waar het onkruid maar moeilijk doorheen komt.

Een nadeel vind ik zelf dat we de microorganismen en kleinmineralen moesten kopen, die stoffen komen uit de Eiffel en uit Oostenrijk. Het zou nog mooier zijn als je die ook lokaal zou kunnen winnen.

TIPS VOOR ANDERE GEMEENTEN? Ga er mee aan de slag en kijk wat het voor jou kan betekenen. Bij bokashi heb je 100 procent rendement: een ton bladafval levert een ton bokashi op. Bij gewoon composteren gaat 40 procent van de input verloren. Dus bokashi is voor iedereen interessant.

plantsoenen enzovoort. We hebben vijf jaar geleden ook een proef gedaan met bokashi-emmers bij de hoogbouw. Daar zijn we vanaf gestapt, het bleek toch iets te bewerkelijk voor de bewoners. Wel halen we nu, via een schillenboer-project, etensresten bij de hoogbouw op die we zelf in grote bokashi-containers verwerken tot grondstof voor de tuinen van het sociaal werkbedrijf.

Auke Doornbosch, projectleider circulaire economie gemeente Hengelo. Contact: gemeente@hengelo.nl

WAT DOEN JULLIE MET BLADAFVAL? Wij verwerken nu vrijwel al ons gemeentelijk bladafval tot bokashi, of bladaarde zoals wij het noemen. Het fermenteerproces vindt plaats in grote sleuven. De verkregen bladaarde gebruiken we voor bodemverbetering in onze eigen stadsparken, moestuinen,

WAAROM IS ER GEKOZEN VOOR BOKASHI? We wilden toe naar een circulaire economie, waarbij we onze eigen organische grondstoffen vasthouden en benutten. Met de bokashi-methode bereik je milieutechnisch het beste resultaat, er gaat bijna niets verloren van de grondstoffen, zoals dat bij composteren en vergisten wel het geval is.

HOE ZIJN DE ERVARINGEN? Heel positief. De planten staan voller in blad, de wortels worden beter beschermd en gevoed en je hoeft bijna niet meer te schoffelen. Je krijgt mooie

bokashi op een groot parkeerterrein bij de Apenheul. Je moet wel een ruime locatie hebben, want het is een enorme berg.

We hebben er 500 ton prima bokashi aan overgehouden die we uitgereden hebben over de eigen plantsoenen.

Sievert Glazenburg, vakspecialist gemeente Apeldoorn.

Contact: s.glazenburg@apeldoorn.nl

WAAROM IS ER GEKOZEN VOOR BOKASHI? Voorheen voerden we ons bladafval af naar een verwerker en kochten daar compost voor terug. Dat is wat duurder dan wat we nu doen. Maar het belangrijkste is voor ons dat we het organische materiaal in de eigen stad houden. Onze bodem is van nature al wat schraal, we wilden nadrukkelijk de bokashi gebruiken voor eigen bodem.

WAT DOEN JULLIE MET BLADAFVAL? We doen serieuze proeven met het gemeentelijk bladafval. Twee jaar terug hebben we een kleine pilot gehad, deze winter hebben we die opgeschaald naar 1100 m3 bladafval. We verwerkten dat tot

HOE ZIJN DE ERVARINGEN? Bij de eerste proef was het materiaal nog wat grof van structuur, het waaide gemakkelijk weg. Dit jaar hebben we het bladafval daarom eerst door de versnipperaar gehaald, zodat het verkleind werd.

Dit gaf een veel beter resultaat, nu is het

gitzwarte grond, die rijker en luchtiger is. Financieel is het ook interessant: het is een ideaal bodemverbeteringsproduct, je hoeft je eigen blad niet meer af te voeren en je hoeft geen compost of mest van ergens anders aan te voeren. Maar wat voor ons voorop staat: je bent circulair bezig, je behoudt je eigen waardevolle grondstoffen.

VOOR-/NADELEN? Wij zien eigenlijk alleen maar voordelen. Het is wel iets bewerkelijker natuurlijk, je kunt niet meer achteloos je blad opvegen en afvoeren. Wij combineren nu bijvoorbeeld schoonmaakacties met veegrondes. Als het zwerfafval geraapt wordt, gaat de veegwagen er achteraan zodat er weinig rommel tussen het blad zit. Zo bedenk je steeds nieuwe dingen om het nรณg beter te laten werken.

TIPS VOOR ANDERE GEMEENTEN? Ga vooral goed kijken naar je eigen groene stromen en probeer daar circulair mee om te gaan. Je bent gewoon niet slim bezig als je je eigen grondstoffen niet gebruikt.

materiaal makkelijker te verwerken. Zo doe je steeds ervaringen op om het proces te verbeteren.

VOOR-/NADELEN? De voordelen zijn evident. Je behoudt je organische stoffen, het is duurzaam, je sluit de kringloop. Nadeel is natuurlijk dat het best intensief is om het proces te begeleiden. Voorheen schreef je een opdrachtbon uit voor de verwerking en klaar. Nu begeleid je het hele proces zelf, van opslaan, fermenteren tot uitrijden over de stad.

TIPS VOOR ANDERE GEMEENTEN? Laat je goed informeren en doe ervaring op. We hebben heel veel geleerd van de organisatie die ons de materialen levert voor het bokashi-proces, Bij de Oorsprong. Zij hebben ons intensief begeleid.

Ik begrijp dat steeds meer gemeenten de voordelen van bokashi beginnen te ontdekken, dat is een positieve ontwikkeling.

GRAM #03 april 2019 | 19

Natuurlijk Betrokken

Natuurlijk Betrokken. Dat is het thema van het NVRD Jaarcongres 2019, dat de NVRD samen met ACV organiseert. De afval- en reinigingsbranche staat voor betrokkenheid, iedere dag weer. We zorgen voor werkgelegenheid van duizenden mensen. Op het NVRD Jaarcongres 2019 gaan we dieper in op duurzaam werkgeverschap. U kunt rekenen op een boeiend programma met inspirerende sprekers binnen en buiten de branche, en binnen en buiten de regio van de prachtige Veluwezoom.

Bekijk het volledige programma en schrijf u vandaag nog in op:

www.natuurlijkbetrokken.nl.

Angelique KrĂźger

Johnny de Mol

20 | GRAM #03 april 2019

Patrick van Veen

Roland Grootenboer

Tamar Randall Neter-Gans van Poelvoorde

Patrick Fey

Erica van Herpen

NULAANBIEDERS AANSPREKEN MET DE AVG, KAN DAT? TEKST ADDIE WEENK EN MONIQUE HENNEKENS BEELD PAUL VAN RIEL

Bij veel gemeenten bestaat de wens om nul- of veelaanbieders van huishoudelijk afval te identificeren en aan te spreken. Het beeld is dat dit met de AVG moeilijk of zelfs onmogelijk zou zijn.

Dat blijkt niet te kloppen.

Informatie over (afwijkend) afvalaanbiedgedrag van inwoners is bruik-

En nu de clou: je mag de al verzamelde persoonsgegevens alleen ver-

baar voor de ontwikkeling en uitvoering van afvalbeleid. Bijvoorbeeld

der verwerken en gebruiken als het doel dat je daarvoor hebt, te kop-

om nul- of veelaanbieders te identificeren en benaderen, of het contro-

pelen is aan één van de vastgelegde doelen in het verwerkingsregister

leren van de inhoud van minicontainers. Dit dient te gebeuren in over-

voor de verzameling van die persoonsgegevens. Dat heet doelbinding.

eenstemming met de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescher-

Indien jouw doel om persoonsgegevens te gebruiken niet te koppelen

ming). Om dat makkelijker te maken heeft Rijkswaterstaat samen met

is met een of meer van de vastgelegde doelen, dan mag je de gegevens

Hekkelman Advocaten een praktische handreiking gemaakt.

niet daarvoor gebruiken. Je moet dan eerst een nieuw doel laten vastleggen dat gekoppeld is aan bepaalde publiekrechtelijke taken. Is in

AFWIJKEND AFVALAANBIEDGEDRAG

een diftargemeente als enige doel voor aanbiedgegevens ‘het bereke-

Nulaanbieders van restafval kunnen natuurlijk ‘superscheiders’ zijn,

nen van de gemeentelijke afvalstoffenheffing’ vastgelegd, dan mag je

maar het is ook mogelijk dat ze hun afval deponeren bij de buren, een

het afvalaanbiedgedrag per aansluiting registreren om de heffing per

bedrijf of een andere gemeente, in prullenbakken, naast verzamelcon-

huishouden te kunnen berekenen en innen. Maar dat betekent nog

tainers of op een afgelegen plek (dumping). Bij veelaanbieders kan er

niet dat je die aanbiedgegevens mag gebruiken om de nulaanbieders

sprake zijn van bedrijfsmatige activiteiten en dus van bedrijfsafval

aan te spreken. Er zal daarvoor ook een ander doel moeten zijn vast-

dat niet zomaar aangeboden mag worden. Een ander motief om nul-

gelegd.

aanbieders te benaderen kan het optimaliseren van de hoeveelheid en kwaliteit van gescheiden stromen zijn. Daartoe zou je als gemeen-

INFORMEREN

ten bij minicontainers de gescheiden stromen willen controleren op

Gemeenten moeten inwoners informeren over de verwerking van hun

vervuiling en het restafval op de aanwezigheid van grondstoffen. De

persoonsgegevens. Dat gaat nog wel eens mis. Voordat zijn gegevens

controle zou dan de basis kunnen zijn voor het aanspreken en wellicht

worden verzameld en verwerkt zal de inwoner moeten weten welke

ook beboeten van inwoners.

gegevens worden gebruikt voor welke doelen. De inwoner zal uit de informatie bijvoorbeeld moeten kunnen begrijpen dat hij kan worden

De AVG is sinds 25 mei 2018 samen met de Nederlandse Uitvoerings-

aangesproken door de gemeente als hij zijn afval niet goed scheidt.

wet op de AVG (UAVG) de belangrijkste regelgeving op het gebied van

Zijn inwoners nog niet geïnformeerd, dan is nu het moment om dat te

de verwerking van persoonsgegevens. Het blijkt prima mogelijk om

gaan doen. Zie ook de voorbeeld privacyverklaring op de NVRD-web-

conform de AVG afwijkend afvalaanbiedgedrag te signaleren en aan te

site in het dossier Privacy.

pakken. Daartoe dient een gemeente: - de beleidsrelevantie (de doelen) van de gegevensverwerking vast te stellen; - de daaraan gekoppelde actie en de gegevens die daarvoor noodzakelijk zijn te bepalen;

Om gemeenten die nulaanbieders of veelaanbieders willen aanspreken te helpen, heeft Rijkswaterstaat samen met Hekkelman Advocaten een stappenplan gemaakt. Als je de stappen volgt weet je precies of je al op pad kunt gaan naar de nul- of veelaanbieders, of dat er eerst

- hun inwoners op voorhand goed te informeren;

nog wat werk aan de winkel is. Het stappenplan is te vinden in de ken-

- de beveiliging van gegevens, de naleving van rechten en overige

nisbibliotheek van VANG-HHA.

vereisten goed te regelen.

Over de auteurs: Monique Hennekens is advocaat bij Hekkelman AdEr mogen alleen persoonsgegevens worden verwerkt als daar een

vocaten en Addie Weenk is adviseur bij Rijkswaterstaat.

wettelijke grondslag voor bestaat. Bij afvalinzameling is de grondslag de noodzaak voor de vervulling van een publieke taak. Die taak komt voort uit wet- en regelgeving. Om de publieke taken goed te kunnen uitvoeren, moeten persoonlijke gegevens worden verzameld en verwerkt. Alleen die gegevens mogen worden verwerkt die passen binnen de publieke taken die voor een gemeente gelden of door de gemeente zijn vastgesteld. Er mogen bovendien alleen persoonsgegevens worden verwerkt als daar een welbepaald, uitdrukkelijke omschreven en gerechtvaardigd doel voor bestaat. Gemeenten dienen de doelen van een verzameling en verwerking duidelijk vast te leggen in een zogeheten Register van Verwerkingsactiviteiten.

GRAM #03 april 2019 | 21

BEHEER DOET ER TOE! SLIM BEHEER: BATEN VAN BOMEN BENUTTEN VOOR GEZONDHEID EN KLIMAAT TEKST MAX NARINX

In het programma ‘Beheer doet er toe’ laten Stadswerk en NVRD de waarde en het belang zien van slim beheer. Goed beheer draagt bij aan het oplossen van grote maatschappelijke vraagstukken, slim beheer verbindt deze doelstellingen en biedt zo veel toegevoegde waarde. In een reeks verdiepende artikelen laten we deze verbindingen zien. Dit keer over klimaatadaptatie en gezondheid.

D

e openbare ruimte vormt de basis voor het openbare leven. Het is de plek waar mensen elkaar ontmoeten, naar hun werk gaan, spelen, sporten en ontspannen. De openbare ruimte verbindt. Het ontwikkelen en beheren ervan is dan ook één van de belangrijkste taken voor gemeenten. Het belang wordt nog groter als we het beheer van de openbare ruimte zien als middel om andere maatschappelijke uitdagingen aan te pakken. In ‘beheer doet er toe’ onderscheiden we: energietransitie, klimaatadaptatie, veiligheid, participatie en zelfbeheer, biodiversiteit, circulaire economie, gezondheid, verstedelijking en krimp, mobiliteit en toegankelijkheid en inclusieve samenleving.

KLIMAATADAPTATIE: BOMEN ALS EFFECTIEF MIDDEL Het klimaat verandert. We krijgen te maken met steeds extremer weer: denk aan meer hevige buien, kans op overstromingen, langere periode van droogte en hogere temperaturen (hitte). We moeten onze fysieke leefomgeving hierop aanpassen. De openbare ruimte biedt daarbij belangrijke kansen. Door straten en pleinen slim in te richten kan regenwater sneller in de bodem infiltreren, en worden opgevangen of afgevoerd. Meer groen zorgt voor het beperken van wateroverlast, demping van hitte en opvang van fijnstof. Goed beheer speelt hierin een cruciale rol. Minder verharding vraagt ander beheer en locaties voor waterberging en waterafvoer moeten dusdanig beheerd worden dat ze hun werk goed kunnen doen, dus vrij van zwerfvuil en andere obstakels. De Klimaatstresstest die elke gemeente moet uitvoeren, maakt duidelijk welke gebieden in een gemeente het meest kwetsbaar zijn. Ook hier moet het beheer op worden aangepast: wellicht moeten sommige delen van een stad vaker gereinigd worden zodat het water goed weg kan of moet er een ander type bestrating worden toegepast om het water op te kunnen vangen.

22 | GRAM #03 april 2019

Bomen hebben een belangrijke functie in het omgaan met negatieve effecten van klimaatverandering. Bomen zijn immers effectief in het voorkomen van wateroverlast en overstromingen, maar ook nuttig tegen hittestress en verdroging van de bodem. In perioden van hevige regenval vangen bomen hemelwater af in hun kronen waardoor regenwater niet op de bodem terecht komt maar verdampt, slaan ze bodemwater op in hun stammen en bladeren, en zorgen ze met behulp van hun wortelstelsel dat de bodem meer water kan bergen. Al deze eigenschappen verkleinen de piekafvoer en dus de kans op wateroverlast en overstromingen. In geval van extreme droogte, zoals in de zomer van 2018, houden bomen de bodem juist langer vochtig en gaan ze verdroging van de bodem tegen. Daarnaast hebben bomen tijdens hitte een verkoelend effect. Met hun kroonoppervlaktes zorgen ze in eerste instantie voor koele schaduwplekken. Daarnaast voorkomen ze dat de stedelijke bebouwing zonlicht absorbeert en dit omzet in infrarode warmte (het hitte-eiland effect). Tot slot zorgt het verdampen van vocht vanuit het blad, twijgen en de stam (evapotranspiratie effect) voor extra verkoeling.

GEZONDHEID In het bevorderen van gezondheid spelen bomen een belangrijke rol. Met betrekking tot de fysieke gezondheid filteren bomen schadelijke stoffen, zoals fijnstof en stikstofdioxide, uit de lucht. Daarnaast hebben bomen een aantoonbare positieve invloed op de mentale gezondheid van mensen en bevorderen ze de productiviteit.

De fysieke leefomgeving en de openbare ruimte kunnen ook een belangrijke rol spelen in de (mentale) gezondheid. Hoe kunnen we onze steden en dorpen daarop inrichten en beheren? Dit vraagt onder andere om ruimte die uitdaagt om te bewegen en te spelen, maar ook om meer groen. Dit draagt bewezen bij aan onze (mentale) gezondheid, maar vraagt om een andere manier van beheer.

gelijk om de totale waarde van bomen te berekenen. Zo blijkt dat de Utrechtse gemeentelijke bomen samen jaarlijks minimaal 1.5 miljoen euro aan groene baten opleveren. Dit is nog niet de totale waarde, aangezien niet alle baten meegerekend zijn (bijv. economische of vastgoed waarde).

SLIM BEHEER VERBINDT KLIMAATADAPTATIE EN GEZONDHEID Door tijdens het sturen op klimaatadaptatie ook rekening te houden met de andere maatschappelijke uitdagingen, zoals in dit geval gezondheid, voeg je als beheerder waarde toe. Je stapelt waardes!

Dat laat het voorbeeld van bomen als klimaat adaptief middel zien: het inzetten van bomen tegen wateroverlast of hittestress zorgt ook voor het uit de lucht filteren van schadelijke stoffen en bevordert de mentale gezondheid. Door deze waarde stapelingen uit te drukken in cijfers en geldbedragen, zoals met i-Tree kan, kunt u als beheerder beter adviseren over boom gerelateerde vraagstukken. Dit soort tools maken de waarde van de openbare ruimte (en het beheer ervan) steeds beter inzichtelijk. Dat belooft veel voor de toekomst.

Verstedelijking en krimp

Gezondheid

Circulaire economie

Biodiversiteit

Participatie en zelfbeheer

Inclusieve samenleving

Mobiliteit en toegankelijkheid

Meer weten over i-Tree? Zie www.platform-itree.nl of neem contact op met Stadswerk.

Veiligheid

Klimaatadaptatie

Energietransitie

I-TREE GEEFT INZICHT IN DE BATEN VAN BOMEN Hoeveel zijn de baten van bomen waard en kun je in het beheer sturen op de baten van bomen? Het software programma i-Tree geeft hier meer inzicht in. In februari dit jaar is i-Tree Nederland gelanceerd, een initiatief van Stadswerk en VHG. De afgelopen jaren is in diverse gemeenten ervaring opgedaan met het programma waardoor het nu vrij beschikbaar en toepasbaar is voor heel Nederland. i-Tree maakt het mogelijk een deel van de waarde van bomen, gespecificeerd naar het opslaan van CO2, het filteren van luchtvervuilende stoffen, het afvangen van water en het koelen van de openbare ruimte, in cijfers en euro’s te bepalen. Op het gebied van klimaatadaptatie en beheer is dit een nuttige tool. In Haarlem werden met behulp van i-Tree diverse scenario’s doorgerekend met betrekking tot de Grote Markt – een van de wateroverlastlocaties in de stad. De resultaten gaven inzicht in de waterbergingscapaciteit: elke procent extra kroonoppervlak leidt volgens de berekeningen tot een procent meer bergingscapaciteit. Ook biedt i-Tree de mogelijkheid om inzicht te geven in de gezondheidsbaten van bomen op basis van vijf schadelijke stoffen die bomen afvangen. Voor 1490 Eindhovense bomen werd berekend dat ze jaarlijks voor meer dan €14.000 aan schadelijke stoffen uit de lucht filteren. Ook is het mo-

Welke bijdrage kan beheer van

GRAM #03 april 2019 | 23

de openbare ruimte

Acht miljoen oude autobanden inzamelen per jaar... …dat zijn alle ingeleverde gebruikte personenwagenbanden in Nederland …dat is gelijk aan de oppervlakte van 400 voetbalvelden

…op milieuverantwoorde wijze verwerkt …dit levert 32 miljoen kilo hoogwaardige grondstoffen …dit betekent bijna 60.000 ton minder CO2-uitstoot …daarmee besparen we CO2 gelijk aan de emissie van 400 miljoen autokilometers (10.000 keer de aardbol rond) of de aanplant van 400.000 nieuwe bomen

Inzamelen oude banden. Voor een schoner milieu.

Alle gebruikte autobanden worden in Nederland door RecyBEM ingezameld en op een milieuverantwoorde wijze verwerkt.

RecyBEM is een initiatief van uw bandenleverancier.

Het RecyBEM-systeem is door het ministerie van I&W algemeen verbindend verklaard (AVV). Hierdoor heeft RecyBEM kracht van wet.

24 | GRAM #03 april 2019

www.bandenmilieu.nl

Oude banden, nieuw leven.

WIJ MAKEN WERK VAN CIRCULAIR TEKST IETEKE SCHOUTEN BEELD AUPING

Auping en DSM-Niaga hebben de eerste volledig circulaire matras ontwikkeld. Elk onderdeel is eenvoudig te scheiden van de rest en is volledig recyclebaar voor hergebruik in

I

een nieuwe matras. n Nederland alleen al worden elk jaar ongeveer ander-

maakt het mogelijk om de verschillende onderdelen te vervangen,

half miljoen matrassen weggegooid. Een stapel van al

om constante hygiëne en kwaliteit te borgen. De volledig circulaire

deze matrassen zou 100x hoger reiken dan de mount

matras heeft een modulair ontwerp dat bestaat uit zes componen-

Everest. Een enorme hoeveelheid grondstoffen die door

ten: tijk, comfortlaag, pocketveren, vilten bodem, ritsen en bie-

belemmeringen in het productontwerp niet hoogwaardig

zen. Deze componenten worden bij elkaar gehouden door garen

hergebruikt of gerecycled wordt. Een gemiste kans vond men bij

en een omkeerbaar hechtsysteem. Voor optimaal comfort én een

producent Auping, waar de interesse voor duurzaam ondernemen

lange levensduur kunnen alle onderdelen afzonderlijk vervangen

de laatste jaren sterk gegroeid is. Het uitgangspunt: een volledig

worden.

remontabel circulair matras waarvan alle materialen hergebruikt kunnen worden in een nieuw matras.

VAN PRODUCT NAAR SERVICE Auping CEO Jan-Joost Bosman: “Comfort en lichaamsondersteu-

CIRCULAIR MATRAS

ning spelen al sinds de oprichting van Auping een cruciale rol. In

Auping heeft in samenwerking met DSM-Niaga – specialist in ma-

de loop der tijd is onze focus verschoven van het product naar de

terialen en product herontwerp – de ambitie van een circulair ma-

service die we mensen elke dag bieden: een goede nachtrust. We

tras waargemaakt. Kelly Hall, managing director van DSM-Niaga:

bieden deze matras ook aan in een leaseconstructie. Een volledig

"Matrassen zijn slecht recyclebaar en het grootste deel wordt op

gesloten loop die mogelijkheden biedt voor zowel refurbishment

dit moment verbrand. Met onze kennis van materialen en het

als recycling, maar altijd zonder downcycling. De techniek stellen

streven van Auping naar kwaliteit en comfort zijn we op zoek

we open voor andere producenten", aldus Bosman. Tot slot maakt

gegaan naar enkel materialen waarvan we weten dat ze geen ne-

de samenwerking met producenten en partners, die zich binnen

gatieve invloed op onze gezondheid hebben, die volledig recy-

een straal van 100 kilometer van de Auping fabriek bevinden,

clebaar zijn tot nieuwe matrasonderdelen en verbonden op een

lokale recycling mogelijk zonder afbreuk te doen aan de kwaliteit.

omkeerbare manier. We zijn onder de indruk van de toewijding waarmee het team van Auping op zoek is gegaan naar nieuwe

CIRCULAR AWARD BUSINESS 2019

productiemogelijkheden." De nieuwe samenstelling van de matras

De Circular Awards zijn een initiatief van Nederland Circulair! in samenwerking met het Rijksbrede Programma 'Nederland Circulair in 2050'. De Circular Awards worden uitgereikt aan de meest innovatieve producten of projecten die laten zien wat circulaire economie kan betekenen voor Nederland. De vakjury: "De Revive-matras vinkt alle vakjes af van de transitie die we voor ogen hebben. Circulaire economie draait nog vaak om het sluiten van kringlopen aan het einde van de levenscyclus van een product.

Nog te weinig zien we de volgende stap: producten zó ontwerpen dat ze makkelijk repareerbaar en volledig recyclebaar zijn. Auping heeft precies dat gedaan met de volledig circulaire matras. Het is een tastbaar en kwalitatief product dat beschikbaar is voor een grote markt". Bovenstaande blijkt uit het feit dat De eerste circulaire matrassen al in gebruik genomen zijn door Landal GreenParks.

Een circulair product… …is gemaakt van zoveel mogelijk gerecyclede materialen …is niet schadelijk of belastend voor mens, dier en milieu …wordt gemaakt met hulp van hernieuwbare energiebronnen …behoudt ook na de gebruiksfase maximale waarde

Uitreiking van de Circular Award Business 2019.

GRAM #03 april 2019 | 25

DE LEDEN CENTRAAL “FIJN DAT GEMEENTEN OP ALLERLEI VLAKKEN EN NIVEAUS VERTEGENWOORDIGD ZIJN BINNEN DE NVRD” TEKST HETTY DEKKERS In deze rubriek krijgen NVRD-leden een stem in GRAM. De NVRD is er immers voor en door leden. Deze keer aan het woord: Ruud Oosterhof, teamleider Afvalbeheer gemeenten Amstelveen en Aalsmeer.

WAT HOUDT JE FUNCTIE IN? Bij Amstelveen ben ik verantwoordelijk voor de hele afvalinzameling, dus alles wat te maken heeft met de ondergrondse containers, zijbeladers en het afvalbrengstation. Ik stuur hier vier coördinatoren aan en onderhoud het contact met de wethouder over de lopende zaken rondom afval. Sinds vorig jaar is er een ambtelijke samenwerking met Aalsmeer, daar beheren wij als team vooral het contract met De Meerlanden.

WAT BETEKENT DE NVRD VOOR JOU? Ik doe dit werk pas 2,5 jaar, ik kom eigenlijk uit de wereld van milieuen natuureducatie. De NVRD is voor mij een onmisbare bron van informatie. Als ik een specifieke vraag heb, bel ik ze even en heb ik snel antwoord. Op bijeenkomsten praat je met mensen die tips hebben, ik lees GRAM, raadpleeg het digitale platform. Ik vind het fijn dat gemeenten op allerlei vlakken en niveaus vertegenwoordigd zijn binnen de NVRD. Je hebt zo’n krachtenbundeling nodig, want je kunt niet alles zelf.

VOLDOET HET LIDMAATSCHAP AAN JE VERWACHTINGEN? Jazeker. Ze geven heel veel informatie, ik voel me zelfs een beetje schuldig dat ik geen tijd heb om alles grondig door te nemen. In de praktijk moet je soms snel beslissingen nemen met de informatie die je al hebt.

WAT ZIJN VOLGENS JOU DE BELANGRIJKSTE ONTWIKKELINGEN BINNEN DE AFVALBRANCHE? Ruim een jaar geleden zijn wij overgeschakeld op omgekeerd inzamelen, ‘anders inzamelen’ noemen wij dat. Daarmee vraag je je inwoners om hun gedrag te veranderen. Maar hoe krijg je dat voor elkaar? Dat vind ik een belangrijke ontwikkeling. Men praat wel over duurzaamheid, minder vliegen enzovoort, maar je ziet dat mensen hun eigen manier van handelen toch niet makkelijk wijzigen. Hoe krijg je mensen zover dat ze ook kritisch kijken naar hun eigen gedrag en hun eigen omgeving, dat interesseert mij.

WAT VIND JE HET LEUKSTE/MOOISTE AAN JE WERK? Je ziet direct wat je aan het doen bent voor je inwoners. We hebben een eigen inzameldienst, dus je kunt snel schakelen, snel klachten en problemen oplossen. Soms spring ik zelf op de fiets of in de auto om even ter plekke te gaan kijken en met de bewoners te praten.

Dan weet je wat er speelt.

WAAR STOOR JE JE AAN? Toch wel het gemak waarmee mensen soms hun afval dumpen. Ze doen zo veel moeite om allerlei producten in huis te halen, ze lopen er elke supermarkt voor af, kijken overal voor ze een stoel of iets anders kopen. Zijn ze er klaar mee, dan is het opeens te veel moeite om ons te bellen of om het weg te brengen naar de juiste container.

Daar erger ik me aan, geef ik eerlijk toe. Bedenk nou eens wat je de buurt aan doet, en de afvaldienst.

Ruud Oosterhof

26 | GRAM #03 april 2019

WELKE TIP WIL JE DE LEZERS VAN GRAM MEEGEVEN? Geniet van je werk, het wordt echt wel gewaardeerd door de inwoners als je het goed doet.

NIEUWS INTERNATIONALE E-WASTE DAG 14 OKTOBER Op maandag 14 oktober is de internationale E-waste dag.

Dit jaar wordt er in Nederland extra aandacht besteed aan het verbeteren van de inzameling van AEEA. Als NVRD werken we actief mee aan een aantal acties om deze inzameling onder de aandacht te brengen en waar mogelijk te verbeteren. Eén van de acties die momenteel wordt uitgewerkt is de nationale inzamelweek van 14-19 oktober voor e-waste waarbij de internationale E-waste dag als startpunt kan fungeren. Zodra dit definitief is, zult u hierover via de website en nieuwsbrief nader geïnformeerd worden. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Ilse van der Grift via vandergrift@nvrd.nl

WERKGROEP CIRCULAIRE AFVALBAKKEN Als branche kunnen wij belangrijke stappen richting de circulaire economie zetten. Wij hoeven niet alleen als laatste stap in de keten te fungeren, maar zijn ook initiatiefnemers voor de toepassing van circulaire producten. In het kader van ‘Wij maken werk van circulair’ heeft de NVRD in samenwerking met een aantal leden een marktconsultatie naar circulaire afvalbakken voor in de openbare ruimte uitgezet. De resultaten van deze marktconsultatie en het vervolgtraject worden op korte termijn met de werkgroep besproken. Het doel is om uiteindelijk concrete aanbestedingsstukken voor circulaire afvalbakken op te stellen, zoals dat ook gelukt is voor circulaire minicontainers. Wilt u ook aansluiten bij dit traject? Neem dan contact op met Max Narinx via narinx@nvrd.nl

PRIVACY FACTSHEET VOOR DE AFVALBRANCHE Gemeenten worden geconfronteerd met allerlei privacy vraagstukken. Niet alleen vraagstukken die werden opgeworpen door de Arnhemse afvalpaszaak, maar ook vraagstukken in het kader van de inwerkingtreding van de Algemene Verordening Gegevensbescherming. De NVRD heeft in samenwerking met Hekkelman Advocaten een factsheet privacy opgesteld. In deze factsheet is voor vier verschillende

inzamelmiddelen/-methoden

(namelijk

minicontai-

ners, ondergrondse containers, milieustraten en grofvuil op afspraak), in kaart gebracht welke gegevens hiermee verzameld kunnen worden en met welk doel. Per registratie-item is vervolgens in kaart gebracht in hoeverre het desbetreffende registratie item al dan niet risicovol zou kunnen zijn gelet op de geldende privacywetgeving. U kunt uw eigen situatie toetsen aan de factsheet. In het dossier privacy op de website van de NVRD leest u hier meer over.

GRAM #03 april 2019 | 27

21-8000-0784-02

1_4_li_GRAM_190x62.indd 1

29-10-18 14:43

Schuifdaken, uw oplossing voor strooizout Blommaert Aluminium Constructions is reeds meer dan 35 jaar een

Volledig op uw maat gemaakt

vooraanstaande speler in aluminium overkappingen. De ervaring en

Flexibel en degelijk

de expertise die we op het vlak van aluminium constructies hebben

Hoge return on investment

opgebouwd zorgt ervoor dat wij oplossingen op maat kunnen aanbie-

Tijds- en kosten besparend

den aan verschillende sectoren zoals: zoutopslag, logistiek (op- en

Onderhoudsvriendelijk

overslag), biomassa, recyclage en waste management.

100% opening mogelijk

Stokerijstraat 35 2110 Wijnegem, BelgiĂŤ

Ophemertstraat 42, 3089 JE Rotterdam

www.blommaertalu.COM

21-8000-0965-01 NVRD GRAM dec2018

1_2_li_GRAM_190x130 B.indd 1

Na

T. +32 (0)3 353 26 89 I. info@blommaertalu.be

29-11-18 17:05

Voor

28 | GRAM #03 april 1_4_li_GRAM_190x62-C.indd 1

2019

21-9000-0287-01 Gram 2019 april

14-03-19 15:27

BRANCHE NIEUWS NEDERLANDERS LEVEREN FORS MEER VERLICHTINGSARMATUREN IN Nederlanders hebben het afgelopen jaar aanzienlijk meer verlichtingsarmaturen ingeleverd (+ 33%), zo blijkt uit de voorlopige inzamelcijfers van LightRec en uitvoeringsorganisatie Wecycle. De stijging is vooral toe te schrijven aan extra inspanningen binnen het professionele circuit (bouw-, installatie- en sloopsector) en campagnes gericht op de inzameling van armaturen.

Wecycle en LightRec hebben in 2018 flink ingezet op de inzameling van armaturen, onder meer door een intensieve landelijke (tv-)campagne gericht op het inleveren van zogeheten consumentenarmaturen (zoals bureaulampen, bedlampen of staande lampen). Deze vallen namelijk sinds de zomer van 2018 ook onder de inzamelregeling.

Net als afgelopen jaren investeerden LightRec en Wecycle in de uitbreiding en verbetering van het inzamelnetwerk. Het aantal

_st_GRAM_92x130.indd 1

inleverplekken voor verlichting bij supermarkten verdubbelde met plaatsing van inzamelmiddelen bij onder meer Albert Heijn in 2018 naar 2.500 en bereikte hiermee een landelijke dekking. De geïntensiveerde samenwerking met de sloopsector lijkt duidelijk vruchten af te werpen. Door meer recyclebakken op slooplocaties te plaatsen en inzameling en recycling op te nemen in sloopbestekken komen er steeds meer verlichtingsarmaturen in het inzamelsysteem terecht.

Volgens Gied van Hoorn, directeur van Stichting LightRec, blijft zijn organisatie zich vooral richten op het verder indammen van lekstromen. Ook bereidt LightRec zich dit jaar voor op de versnelde transitie naar ledverlichting in de kantorenmarkt. Die moet uiterlijk in de zomer van 2020 volledig zijn overgeschakeld op led. “We verwachten dat er dan in relatief korte tijd heel veel gasontladingslampen vrijkomen en we willen er zeker van zijn dat deze in ons inzamelnetwerk terugkomen, zodat alle materialen een tweede leven kunnen krijgen en gasontladingslampen op de juiste manier worden verwerkt”, besluit Van Hoorn.

Zie voor meer informatie LightRec.nl

VERVUILING OP DE MAAS TEGENGAAN De oevers langs de Maas en Waal zijn jaarlijks goed voor zo'n 10.000 vuilniszakken aan afval. Om het opruimen gemakkelijker te maken werd schoonmaakboot 'Skón Schip' aangeschaft.

Na jarenlang de oevers van de Maas schoon te hebben gemaakt met prikstokken kunnen de vrijwilligers nu ook het water op.

“Het idee voor een boot speelde al een tijdje, aangezien we het plastic op het water niet konden opruimen. We hebben een verzoek ingediend voor een boot bij de gemeente Oss die ook meteen enthousiast was", aldus vrijwilliger Jos van den Heuvel.

Oss is een Global Goals gemeente; ze helpt mee aan het bereiken van de zeventien duurzaamheidsdoelen van de VN. Schoon water is daar een belangrijk onderdeel van.

Bekijk onze vernieuwde website met webshop:

www.eurosalt.nl

Kleur: 12-03-19 13:37

GRAM #03 april 2019 | 29

AGENDA

BVOR-DEMODAGEN OP 5 EN 6 JUNI 2019 De BVOR organiseert op 5 en 6 juni 2019 de BVOR-Demodagen ‘Code Groen’ bij Bruins & Kwast Biomass Management in Goor (Overijssel). Het is de twaalfde keer dat dit tweejaarlijkse evenement wordt gehouden. De Demodagen zijn gratis toegankelijk.

Bezoekers hoeven zich niet van tevoren aan te melden. Tijdens de BVOR-Demodagen demonstreren exposanten live machines die groene reststromen opwerken tot compost of andere biobased producten, denk aan verkleiningsmachines, versnipperaars, omzetmachines, zeefmachines en windshifters. In een tent op het terrein zijn behalve de demonstrerende bedrijven ook andere exposanten aanwezig die producten of diensten leveren met een link naar de wereld van de groenafvalverwerking, zoals bedrijven die gespecialiseerd zijn in inspecties, certificeringen, weegbruggen en milieu-adviezen, maar ook overheidsinstanties. De BVOR is de branchevereniging voor producenten van compost en biobased producten. Voor meer informatie over de BVOR-Demodagen: www.bvor.nl

15 - 17 april NVRD studiereis naar Antwerpen

15 – 16 MEI Algemene Ledenvergadering + NVRD Jaarcongres, Ede en Wageningen

5 - 6 JUNI ReinigingsDemoDagen, Nationaal Militair Museum in Soest

5 - 6 JUNI BVOR Demodagen, bij Bruins & Kwast Biomass Management in Goor (Overijssel)

BINNENVAARTSCHIP VAART OP BIOBRANDSTOF UIT AFVAL Een binnenvaartschip dat lading vervoert voor brouwerij Heineken is voor het eerst gebunkerd met een 100 procent geavanceerde biobrandstof gemaakt van duurzame, gecertificeerde afvalstromen. Binnenvaartschip 'For Ever' van Combined Cargo Terminals (CCT) vervoert bier van de Heineken-brouwerij in Zoeterwoude naar de haven van Rotterdam.

De brandstof, geleverd door GoodFuels, is een fossielvrije, synthetische biobrandstof van premium kwaliteit die fossiele brandstof kan vervangen. De tweede generatie biobrandstof geeft bacterievorming geen kans en is in pure vorm direct inzetbaar in dieselmotoren, zonder aanpassingen aan het schip of de tankinfrastructuur. Er zijn dus geen grote investeringen nodig om op biobrandstof te varen en direct bij te dragen aan de reductie van CO2-uitstoot.

Met de brandstof behaalt het binnenvaartschip tot wel 90 procent CO2-reductie in vergelijking met fossiele brandstof. Daarnaast verminderen biobrandstoffen ook de uitstoot van lokale emissies.

Bron: AfvalOnline

HOLDER X45i.

De Holder X45i is de compacte machine van Holder.

Deze machine is leverbaar met een benzine- of dieselmotor.

Bekijk hem op www.mechancultuurtechniek.nl.

21-8000-1372-01 NVRD GRAM 2019 apr 30 | GRAM #03 april 2019

1_4_st_GRAM_92x130-D.indd 1

12-03-19 11:

aangeboden door

SULO

CLOSE-UP

DÉ CIRCULAIRE AFVALBAK VAN DE TOEKOMST Gemeenten willen zo veel mogelijk afval scheiden. Maar in de openbare ruimte is dat soms lastig. De Phoenix van SULO is een prijswinnend ontwerp dat afval scheiden in de buitenruimte makkelijk maakt. Het is zelfs dé circulaire bak van de toekomst, volgens Nederland Schoon.

TEKST HETTY DEKKERS In 2017 schreef Nederland Schoon, in samenwerking met onder meer Rijkswaterstaat, Stadswerk en de NVRD, een wedstrijd uit voor ‘dé circulaire afvalbak van de toekomst’.

Vincent Janssen, senior accountmanager van SULO, licht toe: “Wij vonden dat een mooie uitdaging en hebben speciaal voor die wedstrijd een circulaire afvalbak ontworpen, de Phoenix.

De jury was ervan onder de indruk en kende ons de eerste prijs toe. Maar toen moesten we wel woord houden natuurlijk en zijn we aan de slag gegaan om de Phoenix daadwerkelijk te produceren. Voor de wedstrijd hadden we alleen nog maar een ontwerp bedacht en ingestuurd.”

Het dakje bovenop de Phoenix heeft meerdere functies. “Het voorkomt dat er water in loopt maar het houdt ook de vogels tegen. Ze kunnen het afval er niet uit pikken, vooral in de kustgebieden is dat belangrijk.” Om de vindbaarheid in het donker te vergroten, en natuurlijk ook gewoon voor het mooie, kan de Phoenix geleverd worden met ledverlichting in het dakje. Een greep uit de andere snufjes die mogelijk zijn: chipregistratie, afsluitschuiven voor oud en nieuw, volmeldsysteem.

Eind vorig jaar was het zo ver en rolden de eerste Phoenix afvalbakken van de band. Ze kregen veel aandacht en dat is niet verwonderlijk. SULO heeft een product gemaakt waarbij werkelijk aan alles is gedacht. “We kunnen hem maken van honderd procent gerecycled plastic”, vertelt Janssen. “Dat is natuurlijk prachtig als je aan je inwoners kunt melden: dit product is gemaakt van jullie gescheiden inzameling, dit doen we met jullie plastic uit het ingezamelde pmd.” Wat verder opvalt aan de Phoenix is het fraaie ontwerp, met drie gescheiden compartimenten. “Als je in de buitenruimte afval wil scheiden, kom je al snel bij logge installaties uit met drie verschillende bakken. Wij hebben alles in één esthetisch ontwerp gecombineerd. De compartimenten zijn afzonderlijk te legen en kunnen bestemd worden voor fracties naar eigen keuze”, aldus Janssen.

“We wilden echt dé circulaire afvalbak voor de toekomst maken”, aldus Janssen. “Daar horen al die extra’s ook bij.” De Phoenix is eind vorig jaar gepresenteerd op het congres van Nederland Schoon, sinds kort is hij daadwerkelijk in productie.

Voor meer info: www.sulo.nl

GRAM #03 april 2019 | 31

Kom naar de ReinigingsDemoDagen DĂŠ vakbeurs voor de afval- en reinigingssector Tijdens dit gratis toegankelijke netwerkevenement kunt u noviteiten, trends, ontwikkelingen en de laatste technologieĂŤn en producten zien en ervaren. De beurs is een begrip voor iedereen die professioneel actief is in de afval- en reinigingswereld. Nieuwe locatie, maar verder het vertrouwde concept met een breed aanbod van exposanten, kennissessies, gratis parkeren en catering.

Nieuwe locatie Nationaal Militair Museum Verlengde Paltzerweg 1

Data 3768 MX Soest

Woensdag 5 juni 2019 Donderdag 6 juni 2019

Partners:

GRATIS TOEGANG! MELD U AAN VIA: WWW.REINIGINGSDEMODAGEN.NL