Gram december 2017

SAMEN VOOR SCHONE EN AFVALVRIJE GEMEENTEN

VAKBLAD VAN DE NVRD | JAARGANG 108DECEMBER #05 JUNI 2017 VAKBLAD VAN DE NVRD | JAARGANG 108 #10 PERIKELEN VAN ANALYSE BENCHMARK BIJPLAATSEN RAAMOVEREENKOMST RONDOM DE AFVALAFVAL BIJ ONDERGRONDSE HUISHOUDELIJK VERPAKKINGEN STOFFENHEFFING AFVALCONTAINERS AFVAL DEEL 3

GROF EÉNHUISHOUDELIJK DERDE KUNSTRESTAFVAL, WEL OF NIET STOFVERPAKKINGEN NASCHEIDEN? SLECHT RECYCLEBAAR

WINSUM: DIFTAR OPLOSSING VOOR OP GRIJS EN LUIERS STEEDS GFT-AFVAL DICHTERBIJ

Bronscheiding GF bij het GFT Restafval bestaat voor ruim een derde uit organisch keukenafval (GF). Uitdaging: GF uit het restafval en bij het GFT. Betere bronscheiding van de GF-fractie geeft minder kilo’s restafval en meer hergebruik.

Belang van inzamellogistiek in huis Het ‘van keuken tot compost’ systeem bestaat uit een mandje met papieren zakken en is al 10 jaar bewezen effectief in Zweden.

Papier is volledig natuurlijk, kiemplantlogo gecertificeerd en van duurzame herkomst. Stevig papier leent zich goed voor bedrukking van uw beeldmerk en/of gebruiksaanwijzing en voorkomt luchtjes en lekkage. Het concept vermindert restafval door GF te scheiden in zowel de hoog- als in de laagbouw.

AANBIEDING: begeleide introductie pilot 100 adressen Onze inzet in uw project is flexibel en bepaalt u natuurlijk zelf.

Een basispakket voor de introductie kunnen wij aanbieden voor € 8.000. Dit is inclusief: • Startgesprek gemeente met notitie -

Selectie deelnemers (100 adressen) 0-meting: analyse bestaande sorteergegevens restafval Inzamelplan tijdens proef Plan voor kwantificering van impact (registratie/weging)

• Startbijeenkomst deelnemers

- Uitleg project - Invullijst weging bij 15 geselecteerde adressen

• Monstername en analyse samenstelling • Tussenbijeenkomst met deelnemers - Rapportage met tussenresultaten - Ervaring deelnemers

• Slotbijeenkomst met eindrapportage compostable

Bij deze aanbieding ontvangt u al het inzamelmateriaal (100 mandjes en 10.000 zakken) gratis.

Aankoop zakken en/of mandjes U kunt deze ook apart bij ons bestellen, wij zijn voor Nederland de leverancier.

Voor informatie kunt u contact opnemen met: J. Duindam MSc Tel: +31 (0) 644895577 Mail: j.w.duindam@beleidsplanning.nl www.vankeukentotcompost.nl

Elsinga beleidsplanning en innovatie BV, Horsterweg 127, 3853 JA Ermelo T 0341-564112 • F 0341-564116 • info@beleidsplanning.nl • www.beleidsplanning.nl Inschrijving handelsregister Kamer van Koophandel Veluwe en Twente nr. 08150537

COLOFON UITGEVER NVRD, WTC Arnhem Nieuwe Stationsstraat 10 6811 KS ARNHEM +31 (0)88 - 3770000 post@nvrd.nl www.nvrd.nl REDACTIECOMMISSIE Marc Veenhuizen, gemeente Apeldoorn (hoofdredacteur) Riny de Jonge, stadsdeel Amsterdam-Oost Addie Weenk, Rijkswaterstaat Diederik Notenboom, Meerlanden Folkert Starreveld, Cyclus Management Dico Kuiper, gemeente Alphen aan den Rijn Marianne Zegwaard, Stantec Ilse van der Grift, NVRD EINDREDACTIE Karin Hegeman en Berit Aagten Postbus 1218, 6801 BE Arnhem +31 (0)88 - 3770000 hegeman@nvrd.nl

INHOUD 05

VAN AFVAL NAAR PLASTIC Organisch afval wordt veelal omgezet in energie. Een relatief laagwaardige benutting van in principe waardevolle grondstoffen als suikers of vetzuren.

24

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Bureau Van Vliet Postbus 20, 2040 AA Zandvoort +31 (0)23 - 5714745 L.paap@bureauvanvliet.com CONCEPT Elma Media bv, www.elma.nl

ANDERHALF JAAR ‘WIJ MAKEN WERK VAN CIRCULAIR’

REALISATIE EN DRUK Weevers, www.weevers.nl Coverbeeld: William Hoogteyling, Hollandse Hoogte ABONNEMENTENADMINISTRATIE NVRD, Postbus 1218, 6801 BE Arnhem Jaarabonnement ad €106,04 ex btw.

België €124,95 (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: €11,50.

BEËINDIGING ABONNEMENT Abonnementen moeten schriftelijk bij de NVRD en uiterlijk op 15 november worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd.

Gemeentereiniging en Afvalmanagement is het officiële vakblad van de NVRD. Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard.

ISSN 1569-0458 © NVRD RECYCLED Made from recycled material

C106833

GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 10x per jaar.

16

ANALYSE BENCHMARK HUISHOUDELIJK AFVAL De Benchmark Huishoudelijk Afval maakt de milieu- en kosteneffectiviteit van het gemeentelijk afvalbeheer inzichtelijk door inzamelprestaties te relateren aan gemeentelijke kenmerken of inzamelsystematiek.

18

WUR TOONT AAN: Eén derde kunststofverpakkingen moeilijk recyclebaar.

Tijdens het NVRD Jaarcongres 2016 steekt een aantal leden de koppen bij elkaar en stelt zichzelf de vraag: “Hoe krijgen we verandering aan het begin van de keten als we écht naar een circulaire economie willen?“

04 BEZEM 08 WINSUM: DIFTAR OP GRIJS ÉN GFT 10 RAAMOVEREENKOMST VERPAKKINGEN DEEL 3 12 ENQUÊTE VANG-HHA 14 RESULTAATGERICHT WERKEN BIJ DAR 22 UNIEK DUURZAAMHEIDSPLEIN IN OSS 26 WIJ MAKEN WERK VAN CIRCULAIR 27 NVRD-NIEUWS 27 COLUMN OLAF PRINSEN 28 DE LEDEN CENTRAAL 29 BRANCHENIEUWS 29 AGENDA 30 INDEX GRAM #10 december 2017 | 3

ANDERE IK Plots waait er een stuk krant voorbij, ik grijp een puntje en kan nog net, tussen de natte plekken van de regen door, de volgende regel ontwarren: “Tegenwoordig eist iedereen zijn rechten op, maar men heeft er moeite mee als iemand met een andere mening dat ook doet”. De rest was onleesbaar maar dat maakte me ook eigenlijk niets uit. Mijn interesse was gewekt, mijn grijze massa in beweging gebracht. Het zijn de laatste weken van het jaar en dan doen mijmermomenten zich wat vaker voor. Je

4 | GRAM #10 december 2017

kijkt terug, je herinnert de mindere maar vooral ook de mooie momenten en wellicht ook verdrietige. Je denkt terug aan fijne ontmoetingen en inspirerende mensen.

Al mijmerend over het citaat realiseerde ik mij dat ook ik wellicht niet vrij was van een ‘ik-dingetje’. Op het schoolplein was het al een, ook door medeleerlingen, veel gebruikte kreet “Ikke, ikke, ikke en de rest kan….”. Daar ging het eigenlijk al mis. ‘Ik’ is de norm, sterker nog, ‘ik’ is de moraal geworden. Wat voor ‘ik’ normaal is, is dan ook het morele kompas voor de rest van de wereld. Als Bezem heb ik hier al eens eerder aandacht aan gegeven. Ik vraag me af, al slenterend en zoekend tussen mijn eigen waarden en normen, waar blijft in dit verhaal ‘de Ander’?

Met een hoofdletter. Houd ik wel voldoende rekening met de rechten, belangen en wensen van alle betrokkenen, van de Anderen? Of eis ik vooral op wat ik denk dat het beste is?

Dat we rechten hebben is prima maar moeten we die ook opeisen? Ten nadele wellicht van een ander? Wordt de wereld daar beter van? Ik richt mij op en wandel naar huis. Naar mijn eigen anderen. Mooie dagen tegemoet met het vooruitzicht van een nieuw jaar, samen met anderen.

VAN AFVAL NAAR PLASTIC Organisch afval wordt veelal omgezet in energie. Een relatief laagwaardige benutting van in principe waardevolle grondstoffen als suikers of vetzuren.

Deze kunnen als voedingsbodem dienen voor groene chemicaliën en kunststoffen.

TEKST Lucien Joppen BEELD Attero

D

De chemie en kunststoffensector ‘draait’ anno

Vandaar dat bedrijven, al dan niet aangespoord door het Parijs-

2017 voor het leeuwendeel op fossiele grondstof-

akkoord, zoeken naar duurzamere alternatieven voor aardolie.

fen. De petrochemie heeft in de afgelopen eeuw

Dat kunnen natuurlijke oliën en vetten zijn, of suikers/zetmeel

haar processen en producten zo geoptimaliseerd

uit de voedingsmiddelenindustrie. Momenteel produceert de

dat het grootschalig en kostenefficiënt kan pro-

groene chemie hoofdzakelijk op basis van deze grondstoffen.

duceren. Er zijn echter twee ‘maren’: de CO2-uitstoot die ge-

Het punt is wel dat de meeste ondernemingen niet willen dat

baseerd is op de grondstof (de opgeslagen CO2 en het delven)

deze ‘feedstock’ concurreren met voedingsmiddelen. Vooral de

en de uitstoot die gepaard gaat met het productieproces in de

grotere brand owners - neem een Coca-Cola of een IKEA - zien

chemische materialen en plastics-industrie.

dit als een politiek gevoelig issue - zie food versus fuel - en

GRAM #10 december 2017 | 5

willen niet in deze discussie verzeild raken. Ook zijn de volu-

eigenschappen (o.a. zuurstof) heeft dan bijvoorbeeld PET (po-

mes die nodig zijn voor chemicaliën/kunststoffen aanzienlijk

lyethyleentereftalaat). Kortom, een duurzamer en functioneel

geringer dan voor brandstoffen.

beter product. Daarmee heeft PEF een groter marktpotentieel dan te dure biogebaseerde kunststoffen die een-op-een con-

COCA-COLA-PEF-FLES

curreren met fossiele tegenhangers, zoals bio-PET of bio-PE.

Vandaar dat de focus van de industrie en kennis- en onderzoeksinstellingen meer gericht is op zogenaamde tweedegene-

URBIOFIN

ratie grondstoffen, zoals reststromen uit de primaire sector of

Reststromen - dus ook organische reststromen - komen meer

de bosbouw. De grondstoffen uit deze biomassa, bijvoorbeeld

in het gezichtsveld van bedrijven(consortia) die deze ‘waarde-

suikers, vetzuren, (hemi)cellulose of lignine, concurreren niet

loze’ grondstoffen om willen zetten in waardevolle halffabrika-

rechtstreeks met voeding en hebben - niet onbelangrijk - een

ten. In eerste instantie zijn dit, zoals vermeld, reststromen uit

lager prijskaartje.

de land- en bosbouw.

Inmiddels zijn er verschillende consortia van bedrijven en ken-

Organisch huishoudelijk (rest)afval is ook een kanshebber.

nisinstellingen die uiteenlopende routes onderzoeken om deze

Deze interesse ligt deels in het potentieel, zie de waardevolle

grondstoffen te ontsluiten. Zo gaat Avantium, samen met Akzo

componenten, en deels in het streven van de industrie om zo

Nobel, het zogenaamde Zambezi-proces opschalen in Delfzijl.

min mogelijk afhankelijk te zijn van één type grondstof. Daar-

Met dit proces kan men pure glucose uit afvalhout halen die

mee willen bedrijven zich verzekeren van een constante aan-

vervolgens als bron kan dienen voor kunststoffen. Avantium

voer tegen een zo min mogelijk fluctuerende prijs.

werkt met Coca-Cola aan een 100% biogebaseerde PEF-fles.

De uitdaging is vooral om de suikers en vetzuren uit het huis-

PEF (poly-ethylene-furanoate) is een kunststof die volledig

houdelijk afval grootschalig te isoleren en op grote schaal om

recyclebaar is, een lagere CO2-footprint en betere barrière-

te zetten in bouwstenen voor de chemicaliën en/of kunststoffen. Momenteel gebeurt dit nog niet op industriële schaal. Wel is onlangs een internationaal publiek-privaat onderzoeksconsortium opgezet, met de naam UrBioFin, die de omzetting van organische fracties uit gemeente-afval richting vetzuren en de bioplastics PHA (zie kader) op semi-industriële schaal gaat onderzoeken.

KEUZES MAKEN De technologie waarop UrBioFin zich baseert, is een combinatie van twee fermentaties met behulp van een gist en een bacteriestam. “Het proces is al gevalideerd op Technology Readiness Level (TRL)-schaal 6 voor afval van de vetverwerkende industrie en stromen van afvalwaterzuiveringsinstallaties. Binnen UrBioFin willen we dit proces nu ook voor organisch huishoudelijk afval valideren”, aldus Jeroen Hugenholtz, namens Wageningen

PHA: NU NOG MARGINAAL

UR betrokken bij het project. “Het is heterogene biomassa, wat uitdagingen met zich meebrengt voor het fermentatieproces.

Echter, voor bepaalde toepassingen van PHA zijn de eisen aan

PHA (polyhydroxyalkoanaten) is een verzamelnaam voor een groep afbreekbare bioplastics. “Deze kunststoffen breken in relatief korte tijd (circa 6 maanden, red.) af in de bodem of in het water”, aldus Jan Ravenstijn, expert op gebied van bioplastics. “De bestanddelen van PHA’s zijn ook aanwezig in levende organismen, zodat de afbraakproducten geen nadelige gevolgen hebben voor mens en milieu.”

PHA neemt anno 2016 nog een marginale punt uit de bioplasticstaart met een aandeel van 1,6 procent (European Bioplastics, 2016).

PLA is met 5,1 procent al meer volwassen. Ravenstijn: “Zowel de wereldwijde productie van PLA als van PHA zal de komende jaren toenemen, maar wel minder hard groeien dan de totale kunststoffenmarkt. Het ontwikkelen van nieuwe biopolymeren is een tijd- en geldrovend proces. Bovendien moet de prijskwaliteitverhouding kloppen. Daar schort het nog aan bij PHA. PLA en PHA onderscheiden zich wel door hun functionaliteiten, zie de (industriële) afbreekbaarheid. Dat is een pré die kansen biedt in specifieke toepassingen als verpakkingen of landbouwplastics.”

de ketenlengte van de vetzuren minder stringent.”

Volgens Hugenholtz moet eerst een keuze worden gemaakt welke fracties uit het huishoudelijk afval wel en niet geschikt zijn. “De bedoeling is om zoveel mogelijk van de fractie die nu vergist of vergast wordt richting biogas, te gebruiken.” Uiteindelijk moet UrBioFin ook leiden tot concrete aanbevelingen voor afvalverwerkende bedrijven om hun huishoudelijk afval (na) te scheiden en mogelijk op te werken.

ATTERO: GROTERE FOCUS OP GRONDSTOFFEN Goed nieuws is dat afvalverwerkende bedrijven in toenemende mate hun afvalstromen een hogere waarde mee willen geven.

“Tot voor 10, 15 jaar geleden lag de focus in onze branche vrijwel uitsluitend op de productie van energie uit afval”, aldus Marco Kwak, New Business Developer bij Attero. Attero haalt al sinds begin tachtiger jaren door nascheiding waardevolle grondstoffen uit het afval vóór de verbranding en zoekt naar en investeert in nog hoogwaardigere toepassingen voor deze nageschei-

6 | GRAM #10 december 2017

“BUURTCOACHES GAAN DE WIJK IN, OM BEWONERS TE INFORMEREN OVER HET BELANG VAN AFVALSCHEIDING.”

den grondstoffen. “Inmiddels zijn we betrokken bij een aantal

projecten, waaronder CelluCycle en Cellu2PLA. Daarin richten

we ons, samen met onze partners, met behulp van een LIFEsubsidie op cellulose uit afvalwater. Wij zetten deze cellulose om

in glucose en vervolgens naar melkzuur. Dit melkzuur is weer de bouwsteen voor de biologisch afbreekbare kunststof PLA (polylactide). Uit onze scheidingsinstallatie komen ook cellulosehou-

dende grondstoffen die op termijn ingezet kunnen worden. Via de glucoseroute zou je ook andere biochemicals/kunststoffen

kunnen produceren als FDCA (2,5-furaandicarbonzuur) of zuren als barnsteenzuur of citroenzuur."

De route vanuit organisch huishoudelijk afval naar bioplastics ziet Kwak op termijn als kansrijke optie, ook al is Attero hier

woningen. Holstra: “De bewoners van de nauwelijks extra zwerfvuil is. Wel zien we laagbouw waren in de afgelopen decendat er voor een deel uitwijkgedrag plaatsheeft het bedrijf geïnvesteerd in een fabriek waarin het plastic nia natuurlijk al geconfronteerd met convindt. In openbare vuilnisbakken en in afval wordt verwerkt tot granulaat voor foliemateriaal en start tainers voor gft-afval en oud papier en blikvangers belandt regelmatig huisvuil. ze deze binnenkort op. dus al meer bezig met afval scheiden.”

Daarmee gaan we aan de slag.”

Bewoners van hoogbouwwoningen hadGELIJK SPEELVELD den, tot de wijzigingen, de beschikking De pop-up store leverde ook mooie ontMocht een afvalverwerker besluiten om huishoudelijk afval over een ondergrondse container bij hun moetingen op. Holstra sluit af met een richting materialen om te zetten, dan ziet Kwak nog wel de flat. Hier konden ze 24 uur per dag, zeven anekdote. Toen ze zelf een keer de popnodige uitdagingen, vooral om deze stroom zo homogeen modagen per week al hun afval in kwijt. Voor up store bemande, kwamen een oudere gelijk te maken. “In Nederland blijft, na de traditionele bronhen was de overgang ingrijpender. Van man en vrouw binnen. De man woonde in scheiding (papier, gft, textiel et cetera), nog circa de helft van Beek: “We hebben gereageerd op signalen een laagbouwwoning en de vrouw in een het totale gewicht over aan restafval: 250 tot 300 kg per inwovan de hoogbouwbewoners met de inzet flat. De vrouw wilde graag haar gft scheiner. De overheid wil dit restafval terugdringen met een factor 3 van extra communicatiemiddelen, zoals den. Bij de keukenopstellingen kwam de in 2020. Nu bevat het huishoudelijk restafval nog een aanzienfolders, zodat ook zij zo goed mogelijk vrouw op het idee om twee kleine gftlijke hoeveelheid aan papier, zo’n 20 procent van het gewicht. werden voorbereid en geïnformeerd. We bakjes aan te schaffen. De man komt elke Het terugbrengen van de hoeveelheid restafval tot 100 kg door zetten nu ook onze twee schone buurtweek bij haar koffie drinken en neemt Met het project Cellu2PLA richt Attero zich op het omzetten van additionele bronscheiding is een droom. Wij zien de vervuiling coaches in om persoonlijk in gesprek te dan haar volle bakje mee en leegt het in cellulose uit afval water in glucose vervolgens naar melkzuur. door restafval in de brongescheiden materialen steeds verder gaan met bewoners. De buurtcoaches zijn eigen gft-kliko. Het lege bakje neemt oplopen, er is alleen een shift gaande van restafval naar de gaan de wijk in, soms samen met de BOA, hij de week daarna weer mee naar haar de CO2-uitstoot te beteugelen. De hogere belasting op CO2, bronscheidingscontainers. Wanneer wij de absolute hoeveelom bewoners te informeren over het betoe. Holstra, lachend: “Zo ontstond er een heid afval per inwoner niet terug weten te dringen, en dat is voorzien onder meer door Thomson Reuters, zou het level lang van afvalscheiding, over de regels wekelijkse uitwisseling van gft. Ik weet ons in de afgelopen 25 jaar niet gelukt, dan is nascheiding van playing field kunnen vergroten. Kwak: “Momenteel wordt de die er zijn en om mensen te adviseren.” niet wat zich verder heeft ontwikkeld tushet restafval de enige verantwoorde oplossing als wij nuttige milieu-impact van fossiele grondstoffen onvoldoende belast, Holstra: “Zwerfvuil blijft ook een aansen hen, maar ik kan me daar iets moois toepassing van deze grondstoffen belangrijk vinden.” waardoor duurzamere routes als recycling of bioplastics veelal dachtspunt, hoewel de schouwresultaten bij voorstellen.”

Of afval-naar-kunststoffen gaat vliegen, is vooral een bedrijfsniet op prijs kunnen concurreren. Het positieve ‘nieuws’ is dat van de openbare ruimte laten zien dat er nog niet direct mee bezig. Attero heeft andere prioriteiten. Zo

economische uitdaging. Olie- en suikerprijzen spelen een be-

merkeigenaren, met name in de verpakkingsindustrie, willen

langrijke rol, maar ook mogelijke overheidsmaatregelen om

investeren in duurzame kunststoffen.”

GRAM #10 december 2017 | 7 170029EL_NVRD_GRAMjuni2017_DRUK.indd 25

09-06-17 08:22

GRONINGSE GEMEENTE COMBINEERT DIFTAR MET NASCHEIDING

WINSUM: DIFTAR OP GRIJS ÉN GFT Vier jaar geleden ging Winsum over op een diftarsysteem op restafval én gft in combinatie met nascheiding. Het systeem bevalt de Groningse gemeente prima. “Het heeft opgeleverd wat we beoogden: winst voor de burger en winst voor het milieu.”

TEKST PIETER VAN DEN BRAND BEELD JELTE OOSTERHUIS

Winsum hanteert diftar zowel op rest- als op gft-afval om beide stromen zo zuiver mogelijk houden.

8 | GRAM #10 december 2017

H

et verschijnen in 2012 van de visienota ‘Minder afval, Beter gescheiden, Efficiënter ingezameld’ is voor Winsum de start van een nieuw afvalbeleid per 1 januari 2013. De uitgestrekte gemeente (13,5 duizend inwoners) op zo’n twintig kilometer ten noorden van de stad Groningen koos voor een landelijk gezien opvallend beleid van diftar op zowel restafval als gft. Een derde van de gemeenten in ons land heeft diftar op restafval ingevoerd, in de meeste gevallen gebaseerd op de combinatie van volume en frequentie. Diftar op gft is niet heel gewoon. De meeste gemeenten die diftar hebben ingevoerd, hanteren een nultarief. Gratis ophalen van gft, luidt de heersende opinie, is de snelste en voordeligste manier om het afvalscheidingspercentage van een gemeente substantieel te laten stijgen. “We hebben nadrukkelijk niet voor het nultarief voor gft gekozen, omdat we bang waren dat inwoners dan hun grijs afval in de gft-bak zouden doen. We willen beide stromen zo zuiver mogelijk houden”, zegt beleidsmedewerker Alexandra Das, sinds 2008 werkzaam bij de gemeente. Winsum laat inwoners betalen per ledigingsbeurt van hun container en daarbovenop per kilo. “We willen burgers optimaal stimuleren om hun afval te gaan scheiden”, licht Das toe. “Door alles apart te beprijzen maken we het kostenplaatje zo inzichtelijk mogelijk: de verwerking van restafval zit in de prijs voor restafval en de verwerking van gft zit in de prijs voor gft. De inzameling van beide stromen dekken we uit het tarief voor de ophaalfrequentie.”

De tarieven zijn kostendekkend, maar de gemeente blijft ernaar streven de inzameling en verwerking van beide afvalstromen zo kostenneutraal mogelijk te doen. “Met gft zitten we iets onder de kostprijs, maar we houden het tarief zo laag om burgers zoveel mogelijk te stimuleren hun gft in de groenbak te gooien”, vervolgt Das. Inwoners betalen 120 euro per vastrecht, 20 eurocent per kilo restafval en 4 eurocent per kilo gft. Bij de invoering kregen inwoners de mogelijkheid een slot te bestellen (à 30 euro per stuk) om containers af te sluiten, zodat niemand anders er afval in kan doen.

Daar hebben volgens Das slechts zo’n zestig burgers gebruik van gemaakt. “Op zesduizend aansluitingen is dat minimaal.” De sociale controle is groot, geeft ze als verklaring. “Mensen letten hier op elkaar.”

NASCHEIDING Restafval en gft worden in een tienjarig contract opgehaald door het inzamelbedrijf van de Milieudienst Groningen. “Deze lange periode kwamen we overeen, omdat zij moesten investeren in weegapparatuur en zijladers. Wat voor hen nieuw was op dat moment”, legt Das uit. De verwerking van het restafval vindt plaats bij Twence in Hengelo en bij Omrin in Heerenveen. Met Twence heeft de gemeente al langer een langjarig contract tot 2023. Daar is de nascheiding op Ecopark De Wierde van Omrin bijgekomen. Dit publieke afvalbedrijf haalt in zijn scheidings- en bewerkingsinstallatie kunststof, drankenkartons, gft en metaal uit het restafval. “Door indertijd samen met andere gemeenten te kiezen voor de nieuwe nascheidingslijn van Omrin, hebben we expliciet gekozen voor nascheiding en niet voor een dubbel systeem, dus ook bronscheiding van pmd erbij. Het voordeel is dat je geen twee systemen in de lucht hoeft te houden – dan maak je immers dubbele kosten – en het scheelt ook in transport. Met de nascheiding erbij scoren we een heel hoog percentage.

Ook van andere gemeenten krijg ik de indruk dat nascheiding een

goed aanvullend systeem is. Inderdaad is deze keuze lastig uit te leggen aan de burger, omdat het in eerste instantie om een groot volume gaat. We hebben onze keuze voor nascheiding tegelijk met de invoering van diftar duidelijk naar inwoners gecommuniceerd.

Het doel is immers dat er minder restafval wordt geproduceerd. We zijn erin geslaagd dat goed uit te leggen. We winnen kunststof en andere stromen terug en wat we daaraan terugverdienen, gaat van het vastrechttarief af. Indirect komt het dus weer terug naar de burger. We blijven uitdragen dat nascheiding regelrechte milieuwinst oplevert en dat is waar we het voor doen.”

Volgens Omrin levert nascheiding voor deelnemende gemeenten een verhoging van het scheidingspercentage op van ruim twintig procent. De residustromen uit het nascheidingsproces worden in de afvalenergiecentrale van Twence verbrand, om zo aan de verplicht overeengekomen tonnages te voldoen. “Uit deze reststromen zijn de meeste herbruikbare grondstoffen al teruggewonnen”, zegt Das. GOEDKOPER De Winsumse bevolking vreesde vooraf dat het systeem zou leiden tot meer zwerfafval. Kritische burgers werden door de gemeente uitgenodigd om in een klankbordgroep zitting te nemen, die bij uitvoering van het nieuwe afvalbeleid vinger aan de pols moest houden. “Een aantal burgers maakte daar gebruik van. De reacties vielen heel erg mee.” Het zwerfafval heeft Das niet zien toenemen. “We treffen wel eens zakken afval aan in de blikvangers langs de weg en de fietspaden. We zien dat er vooral grof afval wordt gedumpt, en dat is geen zwerfafval.” Daarnaast geloofde het merendeel van de inwoners in eerste instantie niet, dat het nieuwe systeem veel goedkoper uit zou pakken. Dat bleek wel het geval. In plaats van de vroegere afvalstoffenheffing van 272 euro voor een éénpersoonshuishouden en 295 euro voor een meerpersoonshuishouden betaalt een gezin nu doorsnee rond de 220 euro. “Dus burgers zijn een stuk goedkoper uit.”

De hoeveelheid aangeboden gft is met een kwart afgenomen. “Dat was ook ons doel. De prijsprikkel moest aanleiding geven voor inwoners om hun gft thuis te gaan composteren. We hebben sinds de invoering van het systeem twee acties gehouden met gratis compostvaten. Veel mensen hebben daar gehoor aan gegeven.” Volgens Das zit de gemeente op een scheidingspercentage van 72 procent, nog maar drie procent verwijderd van het doel van het programma Van Afval Naar Grondstof (VANG) in 2020. “De hoeveelheid grijs afval is gedaald met 35 procent. Ook zien we dat er nog maar heel weinig papier en glas in het ingezamelde restafval zit. Daar scoren we erg hoog op. Precies wat we hoopten. Diftar heeft voor meer bewustwording gezorgd.” Ook de inzamelende milieudienst van Groningen is tevreden, aldus Das. “We zijn van jaarlijks ongeveer vijftig ledigingen naar gemiddeld 26 ledigingen per huishouden gegaan.

Daardoor kunnen de ophalers sneller hun routes rijden.”

Of het afvalbeleid toekomstproof is, is onduidelijk. De gemeente staat namelijk voor een herindeling met drie andere Groningse gemeenten, die op 1 januari 2019 moet zijn voltooid. “Wat ons betreft gaan we door op de huidige weg. Het systeem bevalt uitstekend, want het heeft opgeleverd wat we beoogden: winst voor de burger en winst voor het milieu.”

GRAM #10 december 2017 | 9

RAAMOVEREENKOMST VERPAKKINGEN DEEL 3

“STIMULEER DE MARKTVRAAG VOOR GERECYCLED PLASTIC” TEKST René Didde BEELD Marco Okhuizen

Zeker vier successen ziet Cees de Mol van Otterloo in de Raamovereenkomst Verpakkingen.

De directeur van het Afvalfonds Verpakkingen verdeelt namens het verpakkende bedrijfsleven jaarlijks € 150 miljoen aan gemeenten om inzameling en hergebruik mogelijk te maken.

“We zijn in 2009 begonnen met inzamelen en recyclen van kunststofverpakkingen met 0 kilogram per persoon per jaar, en we zitten nu op 10. Tel je daarbij het op huishoudelijk afval gelijkend bedrijfsafval en we zitten op 15 kilogram per persoon per jaar.”

“W

e zitten op grond van de cijfers van 2016 op 51 procent hergebruik voor kunststof.

Alleen de glasinzameling ligt in 2016 met 84 procent onder het doel van 90 procent.

Voor alle andere fracties zitten we hoger.”

Klinkende resultaten, al helemaal als je de scores van papier/karton, glas en metaalverpakkingsmateriaal erbij neemt. “Daar wordt meer dan 80 procent hergebruikt, en, belangrijk, ten derde, deze ketens bedruipen zichzelf. Daar hoeft de verpakkingsbranche geen – of nauwelijks – geld bij te stoppen. Ik vind dat het ultieme voorbeeld van circulaire economie. Daar moeten we met de kunststofrecycling ook naar toe.” Als vierde highlight noemt De Mol van Otterloo dat de nationale VANGdoelstelling van 75 procent hergebruik van plastic, papier, glas, metaal en hout in 2016 met 73 procent al bijna werd gehaald. “Ik heb goede hoop dat we in 2017 door de 75 procent gaan.”

MARKTVRAAG STIMULEREN Maar het is niet louter een goed nieuwsshow, zegt de Afvalfondsdirecteur. “Ik ben ontevreden over het functioneren van de kunststofketen. Er wordt te veel op aanbod gestuurd, dat wil zeggen, we zamelen in en

10 | GRAM #10 december 2017

kijken pas daarna of er een markt voor het materiaal is.” De Mol van Otterloo wil snel toe naar een vraaggestuurde kunststofketen. “Wij moeten een lijst van producten selecteren waar hergebruikt plastic prima in kan worden verwerkt. En die korrels gaan we dan ook leveren. Dat is financieel bovendien veel aantrekkelijker.” Alle partijen kunnen helpen om de vraagmarkt te stimuleren. “Neem de gemeenten. Zij doen het al door bijvoorbeeld kliko’s aan te schaffen die zijn gemaakt van afvalplastic. Kunststofverpakkingen hergebruiken als nieuwe kunststofverpakkingen is voor mij niet het ultieme doel. Dat hergebruik schuurt met de hygiënische eisen die aan verpakkingen worden gesteld.”

Over de evaluatie van de Raamovereenkomst deze winter zegt De Mol van Otterloo: “We gaan de ketenregie verbeteren.

Wij zijn daarover druk in gesprek met de gemeenten.” Daarbij komt dat de Rijksoverheid en gemeenten maar ook bedrijven meer materiaal duurzaam kunnen inkopen. Dat leidt tot meer recyclaat dat waarde heeft, zet recyclers aan tot betere recycling, sorteerders tot betere sortering en burgers tot betere inzameling", aldus het Afvalfonds.

Overigens is het Afvalfonds ook betrokken bij twee recente initiatieven op het gebied

van nascheiding van verpakkingsafval.

AEB in Amsterdam en AVR in Rozenburg investeren respectievelijk 30 en 20 miljoen euro in een fabriek die het kunststofverpakkingsafval uit het restafval haalt, waarna het restafval wordt verbrand. Net als aan de gemeenten, betaalt het Afvalfonds een vergoeding voor dit verpakkingsafval.

Opmerkelijk is de rol van de burger. Enerzijds is De Mol lovend, anderzijds is hij kritisch. “Ondanks de score van 51% hergebruik kan het kwantitatief maar vooral ook kwalitatief beter. We zien toch vaak vervuiling in het pmd-afval. We denken dat dit komt doordat gemeenten pmd-afval één of zelfs meerdere keren per week ophaalt, en het restafval slechts één keer per drie weken. Dat zet mensen aan tot ongedisciplineerd gedrag.”

VERPAKKINGEN MOETEN DUURZAMER De discussie over de hoogte van de vergoeding lijkt wat verstomd, constateert De Mol van Otterloo. De eerste periode van de Raamovereenkomst vonden veel gemeenten de vergoeding te laag. In de eerste paar jaar van de tweede Raamovereenkomst ging de vergoeding omhoog, om vervolgens jaarlijks te dalen. Logisch, vindt de directeur. “Gemeenten worden immers efficiënter in de inzameling en doordat

ze veel meer volume ophalen, krijgen ze meer geld binnen.” Overigens moet de vergoeding voor de periode 2018 – 2022 nog worden vastgesteld. Dan brandt de discussie mogelijk weer los. “Het zij zo”, zucht de directeur. “Sommige gemeenten vinden het een prachtig bedrag, anderen zullen minder tevreden zijn. Dat hou je toch. En we gaan geen 388 verschillende vergoedingen vaststellen.”

De Mol van Otterloo spaart ook zijn eigen achterban niet. “Verpakkingen moeten duurzamer. Punt uit. Natuurlijk zijn bedrijven daar al 20 jaar mee bezig. Het blikje is in gewicht gehalveerd. Dat was twee keer winst. Voor het milieu, want minder afval.

aluminiumlaagje houden het product langer vers maar zijn ook slecht te recyclen.

Dat moet anders. Ze worden in een fabriek in Duiven uit elkaar gehaald en opnieuw in PET-trays gebruikt.” Het Afvalfonds Verpakkingen heeft hiertoe een overeenkomst gesloten met het bedrijf 4PET Recycling.

Ook de zogeheten brancheverduurzamingsplannen die vrijwel alle branches hebben opgesteld, moeten nu in de praktijk worden gebracht, aldus De Mol van Otterloo. “Een hele grote branche wordt vertegenwoordigd door het Centraal Bureau Levensmiddelhandel (CBL) en de hele foodsector. Zij gaan kijken of die zwarte PET-schaaltjes en bakjes, – die nu overigens wel kunnen worden hergebruikt –

DE MOL VAN OTTERLOO: “VERPAKKINGEN MOETEN DUURZAMER. PUNT UIT.”

En voor het bedrijf, want minder materiaalkosten en minder transportkosten.” De bedrijven moeten echter doorpakken. “Minder samengestelde verpakkingen, betere, met het oog op recycling gerichte verpakkingen. De PET-trays gaan we vanaf volgend jaar in een apart bedrijf recyclen. Al die laagjes van PET, PP, PE en nog vaak een

toch niet anders kunnen. Interessant is ook dat ze gaan kijken of er meer recycled kunststof kan worden gebruikt in de kratten en pallets van het CBL.” PET-FLESJES Over het CPB-rapport dat eind september vraagtekens zette bij verdere uitbreiding

van de kunststofrecycling, is hij kort. “Natuurlijk moet de kwaliteit van de kunststofrecycling omhoog. De hele keten is er mee bezig. En verder vind ik het merkwaardig dat ze zo op de beperkte bijdrage aan de CO2-emissiereductie hameren. Wij worden niet op CO2 afgerekend, wij moeten de materiaalhergebruikdoelen halen.”

Merkwaardig vindt De Mol van Otterloo ook het pleidooi van het CPB voor statiegeld op kleine flesjes. Dat zou zwerfafval en plasticsoep verminderen. “Dat zal best, maar uit onderzoek van K+V blijkt dat kleine PET-flesjes slechts 3 tot 4 procent van het zwerfafval uitmaken. Statiegeld invoeren kost veel geld en levert dus een uiterst kleine bijdrage aan zwerfafvalreductie."

Over andere scheidingsregels of minder verschillende inzamelsystemen per gemeente wil Cees de Mol van Otterloo niets zeggen. “Je wordt ouder en dus ook milder. Nou vooruit eentje dan. Het is vreemd dat bijvoorbeeld Amsterdam investeert in een nascheidingsfabriek voor onder meer kunststofafval, maar tegelijkertijd de bronscheiding met ondergrondse containers op straat doorzet. Dat is natuurlijk een stapeling van kosten. Ik zou zeggen stop ermee. Concentreer je met bronscheiding op papier en glas en textiel en laat het kunststof nascheiden.

GRAM #10 december 2017 | 11

ENQUÊTE VANG-HUISHOUDELIJK AFVAL:

NAAR 100 KG RESTAFVAL IN 2020 Het uitvoeringsprogramma VANG-HHA is inmiddels ruim twee jaar onderweg. Aanleiding om afgelopen juni een enquête uit te zetten over de stand van zaken van de beleidsontwikkeling rond afval en grondstoffen. Het voornaamste doel: achterhalen in welke mate gemeenten de VANG-HHA ambities onderschrijven en deze omzetten in concreet beleid. En zicht krijgen op de resultaten die we in de toekomst mogen verwachten. 245 gemeenten deden aan het onderzoek mee.

TEKST Cees Riksen BEELD Rijkswaterstaat Uit de resultaten blijkt dat 90% van de

ment plan. Slechts tien procent van

of

gemeenten op de één of andere wijze

de gemeenten geeft aan geen plan te

Tweederde van de gemeenten heeft een

restafvaldoelstelling

vastgelegd.

het beleid en de maatregelen met be-

hebben. Dat aantal komt overeen met

doelstelling voor het aantal kilogram

trekking tot afval en grondstoffen heb-

het aantal gemeenten dat ook geen

restafval per persoon per jaar en 57%

ben vastgelegd in een plan. In ruim

doelstelling heeft vastgelegd.

heeft een doelstelling voor een scheidingspercentage. Bijna de helft van de

60% van de gemeenten betreft dat een bestuurlijk vastgesteld plan, een bo-

De overige 90% van de gemeenten

gemeenten heeft zowel een restafval-

vengemeentelijk plan of een manage-

hebben aanvullend wel een scheidings-

als een scheidingsdoelstelling.

Nederland kleurt in 2020 een stuk groener: er is een duidelijke verschuiving te zien van gemeenten met meer dan 150 kg restafval per jaar in 2015 richting 100 kg per persoon per jaar in 2020

TOELICHTING BIJ DE KAARTEN: In de prognoses zijn correcties toegepast voor gemeenten met een doelstelling in bijvoorbeeld 2018 of 2025. Hier is de doelstelling teruggerekend naar 2020. Gemeenten die wel een doelstelling hebben vastgelegd, maar de enquête niet hebben ingevuld zijn in de prognose niet meegenomen. In dat geval is het restafval van 2015 ook in de prognosekaart gehanteerd. Ook wanneer in de enquête de doelstelling is weergegeven in percentage afvalscheiding (en dus niet in kilogram restafval) is deze niet in de kaart weergegeven. Voor deze gemeenten is de prognose kaart een onderschatting. Aan de andere kant is het niet te voorspellen of de doelstellingen in 2020 ook door alle gemeenten daadwerkelijk wordt behaald.

12 | GRAM #10 december 2017

Het valt op dat het aantal gemeenten met een restafvaldoelstelling toeneemt wanneer het daadwerkelijke aantal kilogram aangeboden restafval (peiljaar 2015) afneemt. Er lijkt dus een relatie te zijn tussen het hebben van een ambitie en het hebben van minder restafval. Het is echter niet af te leiden of het vaststellen van een doelstelling leidt tot minder kilogram restafval, of dat gemeenten met minder restafval eerder geneigd zijn een doelstelling vast te stellen.

Maar hoe ziet die doelstelling er nu eigenlijk uit? Bij gemeenten die zichzelf een restafvaldoelstelling hebben gesteld is de gemiddelde doelstelling 100 kg restafval per inwoner per jaar en de

De maatregelen die gemeenten de komende jaren voornemens zijn om in te voeren, onderverdeeld naar het ingezameld aantal kilogram restafval per inwoner per jaar

scheidingsdoelstelling ligt gemiddeld

WELKE MAATREGELEN WORDEN VOORZIEN?

laging van inzamelen restafval, mini-

ten geldt 2020 als het jaar waarin deze doelstelling moet worden bereikt. Ge-

Om de doelstellingen te behalen is het

fencontainers

meenten lijken de VANG-doelstelling,

noodzakelijk om maatregelen in te voe-

communicatie worden genoemd.

om in 2020 maximaal 100 kg restafval

ren. In de afgelopen jaren hebben veel

Ook valt op dat gemeenten met min-

per inwoner per jaar te hebben, goed

gemeenten dat al gedaan. Uit de en-

der dan 150 kg restafval vanaf 2017 de

te hebben omarmd.

quête blijkt dat veel van de gemeenten

maatregel diftar niet meer in de plan-

in 2015 en 2016 de communicatie heb-

ning hebben staan. De verwachting is

DOORKIJK NAAR 2020

ben geïntensiveerd en extra grondstof-

dat een groot deel van deze gemeen-

Aan de hand van de resultaten van de

fencontainers hebben ingevoerd. Ande-

ten deze maatregelen reeds voor 2017

enquête is ook een doorkijk gemaakt

re veel ingevoerde maatregelen in 2015

heeft ingevoerd.

naar het aantal kilogram huishoudelijk

en 2016 zijn frequentieverlaging van

restafval per inwoner per jaar in 2020.

inzamelen van restafval en het inzetten

CONCLUSIE

Zoals te zien op de kaarten hiernaast

van minicontainers voor oud papier en

De resultaten uit de enquête laten

kleurt Nederland in 2020 een stuk groe-

karton en pmd. In de figuur worden de

zien dat de VANG-HHA ambities door

ner. Er is een duidelijke verschuiving te

maatregelen getoond die gemeenten

een groot aantal gemeenten worden

zien van gemeenten met meer dan 150

de komende jaren voornemens zijn om

onderschreven en ingebed worden in

kg restafval per jaar in 2015 richting

in te voeren, onderverdeeld naar het

het lokale beleid. Bij het formuleren

100 kg per persoon per jaar in 2020.

ingezameld aantal kilogram restafval

van beleid richten gemeenten zich in

per inwoner per jaar.

grote getalen naar de ambities van het

op 73%. In veruit de meeste gemeen-

Ook is er op basis van de restafvaldoel-

containers voor pmd, extra grondstofen

intensivering

van

VANG-HHA programma. Dit beeld sluit

stellingen en de scheidingsdoelstel-

Vanaf 2017 hebben gemeenten met

ook aan op de indruk die de medewer-

lingen die we hebben ontvangen in de

meer dan 200 kg restafval veel maat-

kers van het programma hebben uit de

enquêtes berekend wat het gemiddeld

regelen in de planning staan. Vooral

contacten met gemeenten en afvalbe-

aantal kilogram restafval is in 2020.

omgekeerd inzamelen, frequentiever-

drijven.

Ook hier geldt dat niet alle gemeenten in deze berekening zijn opgenomen1.

In 2020 bedraagt het gemiddelde kilogram restafval op basis van de ontvangen enquêtes 140 kg/restafval2 per

Overzicht van gemeenten die grote slagen hebben gemaakt in het terugdringen van de hoeveelheid ingezameld restafval per inwoner.

Gemeente

Ingevoerd systeem

Van

Naar

Son en Breugel

frequentieverlaging restafval, frequentieverhoging pmd en gft

176 kg

100 kg

gemeenten de doelstellingen bekend

Venlo (proefwijk)

omgekeerd inzamelen

150 kg

69 kg

zouden zijn.

Peel en Maas

hogere service hergerbruikstromen

170 kg

35 kg

Aalten

diftar en omgekeerd inzamelen

150 kg

49 kg

Beuningen

diftar en omgekeerd inzamelen

90 kg

46 kg

persoon per jaar. Er is dus een duidelijke afname te zien. Een afname die nog groter was uitgevallen als van alle

1

2

ls een doelstelling is opgegeven in percentage A afvalscheiding is deze in de berekening voor het gemiddelde wel meegenomen.

Voor gemeenten die niet hebben gereageerd op de enquête is kilogram restafval per persoon per jaar in 2015 gehanteerd.

GRAM #10 december 2017 | 13

“HET GAAT IN

RESULTAATGERICHT Anderhalf jaar geleden startte Dar een traject om meer resultaatgericht te gaan werken.

Oude patronen worden losgelaten en processen worden gladgestreken.

Medewerkers raken steeds meer vertrouwd met de nieuwe manier van werken.

TEKST Ans Aerts BEELD Dar

E

ind 2012 verscheen de beleidsnota van de gemeente Nijmegen met de titel ‘Geef ze de (openbare) ruimte’. De gemeente wilde zich, met betrekking tot het beheer van de openbare ruimte, meer gaan concentreren op de regiefunctie en zich zo ver mogelijk terugtrekken uit de uitvoering. Integraal werken was de nieuwe manier van werken, met in dit geval de gemeente als regiegever en regiobedrijf Dar als regienemer. Burgers zouden meer taken op gaan pakken. Chantal Verhoof, eigenaar van organisatieadviesbureau Beyond Scope, werd anderhalf jaar geleden door Dar benaderd om een project op te starten gericht op resultaatgericht werken. Verhoof: “Aanleiding was in feite de beleidsnota waarin stond uitgestippeld wat de rol van de gemeente en van Dar zou zijn over tien jaar.” Directeur Pieter-Balth Linders van Dar vroeg Verhoof om te kijken waar het bedrijf precies stond op dat moment en hoe de noodzakelijke stappen gezet konden worden om het nieuwe partnerschap met de gemeente goed vorm te geven. Verhoof: “We hadden een doel, een stip op de horizon en kregen als taak om het fundament voor resultaatgericht werken te gaan leggen.”

Deze nieuwe manier van werken had betrekking op de structuur van de organisatie, het beleid, de manier van communiceren, cultuur en gedrag en de werkwijze. Alle lagen van de organisatie moesten hierin worden meegenomen. Het project dat Dar

14 | GRAM #10 december 2017

hiervoor inzette, kreeg de titel ‘Van gevel tot gevel’. Uitgangspunt hierbij is dat de diverse diensten een integrale samenhang hebben, of het nu gaat om grijs of groen, om het beheer van de openbare ruimte of om afvalinzameling. Verhoof: “Met het ‘wat-spoor’ hebben we vervolgens de doelen en de visie bepaald. Via het ‘hoe-spoor’ hebben we gekeken op welke manier we het beste te werk konden gaan, zodat de nieuwe werkwijze ook echt in het dna van de medewerkers zou gaan zitten.” Bart de Bruin, manager Advies en Relatiebeheer bij Dar: “We gaan naar een manier van werken waarbij we veel meer door de ogen van de burger kijken. Daarvoor moeten de interne processen strak georganiseerd zijn.”

SWIMMING LANE In praktijk bleek al snel dat veel processtappen, zoals ze op dat moment waren vormgegeven, niet logisch in elkaar staken.

Patrick van Drunen, Programmamanager en voorzitter van het Resultaatteam, dat zich bezighoudt met het resultaatgericht werken: “Sommige bestaande processen waren echt aan revisie toe. We hebben veel tijd gestoken in de beschrijving van processen, zodat duidelijk werd wie waarvoor verantwoordelijk is.” De methodieken die Dar hanteert zijn gericht op samenwerking en vertrouwen hebben in elkaar. Schotten tussen afdelingen en tussen de verschillende lagen in de organisatie, worden weggehaald. Eén van de toegepaste methodieken is de swimming lane. Een proces wordt

inzichtelijk gemaakt door bijvoorbeeld een medewerker de rol te laten spelen van een burger die een klacht heeft, omdat er geen papier is opgehaald. Deze persoon komt binnen bij de organisatie en ervaart wat er gebeurt. Peter van Haren, Werkvoorbereider en Papiercoördinator: “Dan blijkt dat iemand die helemaal niet verantwoordelijk is voor dit proces een oplossing aandraagt, waardoor de burger op de verkeerde plek terechtkomt.”

Verborgen processen komen aan het licht en duidelijk wordt waar verbeteringen nodig zijn. Medewerkers blijken soms in de loop van de tijd processen te hebben bedacht die in hun hoofd zitten, maar niet op papier staan. Verhoof zegt: “Het kan confronterend zijn als dit naar voren komt, maar we zorgen ervoor dat het op een leuke manier wordt gebracht, zodat niemand zich aangevallen voelt.” Daarvoor geldt er een aantal spelregels. Zo mogen mensen nooit verbaal of non-verbaal tonen dat ze iets gek of raar vinden. Verhoof: “Uitgangspunt is dat medewerkers elkaar steeds open vragen stellen. Op die manier ontdekken ze waarom iemand iets op een bepaalde manier doet en ontstaan er ook momenten van bewustwording. Mensen realiseren zich ineens: waar zijn we eigenlijk mee bezig?”

FINE-TUNING Als er een verstoring naar boven is gekomen, via bijvoorbeeld een rollenspel, is de

ONS DNA ZITTEN”

WERKEN BIJ DAR volgende stap een beschrijving van het proces zoals het eruit zou moeten zien. Van Drunen: “De verstoring lossen we op en de gewenste situatie leggen we vast. Treedt er vervolgens weer een verstoring op, dan sturen we weer bij. Het is een voortdurende cyclus.” Resultaatgericht werken kan leiden tot verschuivingen op de werkvloer, zoals bleek bij de papierinzameling. Zo lag bij Dar de verantwoordelijkheid voor het aansturen van de verenigingen die papier inzamelen eerst bij de papiercoördinator en bij relatiebeheer. Nu hoort het bij inkoop.

“Dit levert discussie op, maar ook verbazing en bewustwording”, vertelt Van Drunen.

Procesbeschrijvingen worden pas definitief als de teamleiders hiermee akkoord zijn.

Soms worden ook medewerkers van de werkvloer betrokken voor de fine-tuning.

Het gaat niet allemaal zonder slag of stoot, merkt Van Haren: “Je ziet altijd scepsis bij mensen totdat er dingen veranderen die ze als positief ervaren. Een chauffeur die niet meer eerst met de wagenparkbeheerder hoeft te bellen als er een lampje kapot is, maar direct zelf met de garage contact kan opnemen, ervaart dat dit tijdwinst oplevert.

Hij zal er dan ook sneller in meegaan.” Ook de klanten en leveranciers worden in het veranderproces meegenomen. De Bruin: “Bij opdrachten vanuit de gemeente kwam het voor dat tien verschillende mensen bij Dar werden gebeld. Dat is heel inefficiënt.

Ook klanten en leveranciers weten nu dat ze op een bepaalde plek de organisatie binnen moeten komen als ze vragen hebben.”

Om het resultaatgericht werken bij Dar goed in te bedden is eerst een centraal team gevormd van mensen die een trekkersrol konden vervullen. Na anderhalf jaar resultaatgericht werken is de fase van het doorvoeren van procesverbeteringen aangebroken. Het Resultaatteam ontving extra opleidingen op het gebied van projectmanagement en procesverbetering om de verbeteringen goed te kunnen implementeren.

EENVOUDIG Beyond Scope heeft in april het stokje weer overgedragen aan Dar. Het organisatieadviesbureau heeft nu nog een rol in de borging en fungeert als vraagbaak. Van Drunen: “In de afgelopen periode zijn we gestart

met het implementeren van de beschreven processen. Op dit moment pakken we de top-verstoringen aan, zoals de problemen bij de inzameling van oud papier. Daar is sprake van dertig verschillende verstoringen, variërend van onduidelijkheden in de opdracht tot de uiteindelijke facturatie.”

De Bruin licht toe hoe de komende periode eruit gaat zien “We hebben onze strategie bepaald en onze kritieke prestatie-indicatoren opnieuw vastgesteld, om te kijken of we op koers liggen met onze doelstellingen. Welke productieprestaties moeten we daarvoor vervolgens in de processen leveren? Ons streven is dat we dat over een half jaar in beeld hebben.” Van Drunen vult aan: “En we gaan natuurlijk verder met de inbedding van het resultaatgericht werken in de organisatie en dragen er zorg voor dat verbeteringen echt van onderaf worden opgepakt.” Hij merkt ten slotte op dat er in feite geen moeilijke processen bestaan. “We hebben eenvoudige processen die we complex hebben gemaakt en die brengen we nu weer terug naar eenvoudig. Wat is de basis van het proces? Wie is verantwoordelijk?

Dat is de essentie.”

Diverse diensten van Dar hebben een integrale samenhang binnen het project ‘Van gevel tot gevel’.

GRAM #10 december 2017 | 15

ANALYSE BENCHMARK HUISHOUDELIJK AFVAL:

198 KILOGRAM RESTAFVAL IN 2016 TEKST en BEELD Ismael Morales

De Benchmark Huishoudelijk Afval maakt de milieu- en kosteneffectiviteit van het gemeentelijk afvalbeheer inzichtelijk door inzamelprestaties te relateren aan gemeentelijke kenmerken of inzamelsystematiek. Zo krijgen gemeenten inzicht in de effecten van verschillende beleidskeuzes en worden ze geprikkeld om te leren van elkaar. In 2018 streven ministerie I&W, VNG, RWS en NVRD, samen verenigd in VANG-HHA, naar een zo breed mogelijk gemeentelijke deelname om optimaal te kunnen leren richting ‘2020’.

RESTAFVAL EN BEHEERKOSTEN

restafval In kilogram per inwoner →

De benchmarkgemiddelde hoeveelheid restafval in 2016 bedroeg 198 kilogram per inwoner en de gemiddelde beheerkosten waren €178,- per huishouden. Afhankelijk van gemeentelijke kenmerken

en soort beleid is er echter nog een grote spreiding in prestaties.

In figuur 1 is voor enkele categorieën van gemeenten de hoeveelheid restafval afgezet tegen de totale afvalbeheerkosten (concrete cijfers zijn te vinden via www.bmha.nl/analyse).

Klasse A

250

Legenda

Totaal (per klasse) Diftar Geen diftar

Geen diftar

BP:Best practice

Klasse C

200

Hoogbouw & klasse A 50-100% hb B 30-49% hb C 20-29% hb D 0 -19% hb

Benchmark totaalgemiddelde Klasse B

Klasse D

150 Diftar

100

BMHA Peiljaar 2016

€ 125

€ 150

€ 175

€ 200

totale beheerkosten in € per huishouden→ (directe kosten inzameling en verwerking + indirecte kosten – opbrengsten en vergoedingen )

Figuur 1 - Restafval en totale beheerkosten (concrete cijfers zijn te vinden via bmha.nl/analyse)

16 | GRAM #10 december 2017

oogbouw, maar minder restafval (190 De kg/inw) dangemiddeld klasse C-gemeenten (201 kg/inw).

Diftar g/inw)verklaring dan klasse C-gemeenten (201 grote kg/inw).

De hiervoor is het relatief aantal Diftar is een zeer belangrijke factor in de verklaring erklaring hiervoor is hetinrelatief diftar-gemeenten klasse B.grote aantal van gemeentelijke prestaties. Met gemiddeld 129 ftar-gemeenten in klasse B.

kilogram Diftar restafval en €154,- per huishouden aan presteert diftar factor respectievelijk 40% Diftar is een zeer belangrijke in de verklaring iftarbeheerkosten HOOGBOUW 17% beterbelangrijke dan deprestaties.

216 kg restafval en €186,-129 per gemeentelijke Met gemiddeld iftar en isvan een zeer in in de Hoogbouw is een belangrijkefactor beperking deverklaring gemeentelijke speelhuishouden van de gemeenten zonder diftar.

Alle 6 kilogram restafval en €154,per huishouden ruimte om afvalscheiding aan de bron te stimuleren.

Gemeenan gemeentelijke prestaties.

Met gemiddeld 129aan gemeenten in hoogbouw de benchmark die de 2020ten met veel hebben gemiddeld meer restafval, beheerkosten presteert diftar respectievelijk 40% minhoogbouw, maar gemiddeld minder restafval logram restafval en €154,per huishouden aan(190 der afvalscheiding en hogere kosten dan gemeenten metper weinig doelstelling voor restafval hebben en 17% beter de C-gemeenten 216 inmiddels kg restafval en €186,kg/inw) dandan klasse (201 kg/inw).

De eheerkosten presteert diftar respectievelijk 40% hoogbouw.

Een voorbeeld is het verschil tussen de gemeentelijke bereikt (afkomstig uitgemeenten de klassen B,Toch C enisaantal D) hebben huishouden van de zonder diftar.

Alle 6 verklaring hiervoor het relatief grote hoogbouwklassen A enkg Dis(zie figuur 1). en hoogbouw n 17% beter dan de 216 restafval €186,per niet de diftar-gemeenten in klasse B. een vorm van diftar. gemeenten in de benchmark die de 2020belangrijkste factor die (grote) verschillen tussen gemeenten veruishouden van devoor gemeenten zonder diftar.

Alle 6 klaart. Gemeenten in klasse Binmiddels hebben bijvoorbeeld doelstelling restafval hebben meer hoogDiftar bouw, gemiddeld restafval kg/inw) dan klasse geen-diftar emeenten inmaar de benchmark de 2020300 266 uitminder bereikt (afkomstig dedie klassen B, (190 Cinen hebben Diftar is een zeer belangrijke factor de D) verklaring C-gemeenten (201 kg/inw).

De verklaring hiervoor is het relatief diftar oelstelling voorvan restafval inmiddels hebben 250 vorm 216 213 een diftar. prestaties.

210 in klasse grote aantal diftar-gemeenten B.gemiddeld 129 van gemeentelijke Met

187 ereikt 200 (afkomstig uit de klassen C en D) hebben 157 kilogram restafval en €154,-B,per huishouden aan geen-diftar 129 300 DIFTAR 123 266 150 en vorm van diftar. presteert diftar respectievelijk 40% beheerkosten 110

300

250

200

150

100

diftar Diftar is een zeer belangrijke factor in de verklaring van gemeente250 216 beter dan de 216 100 en 17% 213 en €186,- per 210kg restafval lijke prestaties. Met gemiddeld 129 kilogram restafval 187en €154,- per 200huishouden geen-diftar de gemeenten zonder157diftar.

Alle 6 50 266aan van huishouden beheerkosten presteert diftar respectievelijk 40% 129 diftar gemeenten in de benchmark die de 2020123 150 kg restafval van 110 2160en 17% beter dan de 216 213en €186,- per huishouden 210 Totaal Klasse Arestafval Bzes gemeenten Klassehebben C 187inKlasse D voor de doelstelling gemeenten zonder diftar.Klasse Alleinmiddels de benchmark 100

diebereikt de 2020-doelstelling voor inmiddels (afkomstig uit de restafval klassen157 B, C en D) hebben hebbenbereikt 50129 Figuur 2een - Restafval klasse eneen totaal (BM (in diftar. (afkomstig uiten deDiftar/Geen-diftar klassen C en per D) hebben vorm vorm van diftar. B,123 110van kg/inw)0 [zie figuur 1 voor een beschrijving van de klassen] 300

Totaal

Klasse A

Klasse B

Klasse C

Klasse D

geen-diftar

266

Service: differentiatie en behoud diftar 216 en Diftar/Geen-diftar 213 en totaal (BM (in Figuur 2250 - Restafval 210 per klasse 187 Zowel als gemeenten zonder diftar kg/inw)gemeenten [zie figuur 1 voormet een beschrijving van de klassen] 200 157Klasse D Totaal Klasse A Klasse B Klasse C zetten 150 momenteel in op servicedifferentiatie om 129 123 110 Service: differentiatie en te behoud inzamelprestaties (verder) verbeteren.

Dit is een 100 uur 2 - Restafval en Diftar/Geen-diftar per klasse en totaal (BM (in Zowel gemeenten met als gemeenten zonder diftar combinatie door de /inw) [zie figuur501 voorvan een restafvalservice-verlaging beschrijving van de klassen] zetten momenteel in op servicedifferentiatie 0 inzameling 'aan-huis' te minderen of geheel om Totaal Klasse A Klasse B Klasse C Klasse D ervice: differentiatie en behoud inzamelprestaties (verder) te verbeteren.

Dit is een vervangen door wijkverzamelcontainers en Figuur 2 - Restafval en diftar/geen-diftar per klasse en totaal (in kg/ combinatie van restafvalservice-verlaging door Figuur inw) 2 - Restafval enals Diftar/Geen-diftar perextra klasse en totaal (BM (in de owelgrondstofservice-verhoging gemeenten met gemeenten zonder [zie figuur 1 voor eenmet beschrijving van de diftar klassen] containers of kg/inw) [zie figuur 1 voor een beschrijving van de klassen] inzameling 'aan-huis' te minderen of geheel ettendoor momenteel in zamelen. op servicedifferentiatie om vaker in te Bij de diftar-gemeenten SERVICE: DIFFERENTIATIE EN BEHOUD vervangen door wijkverzamelcontainers en Service: differentiatie en behoud zamelprestaties (verder) verbeteren. is een verbetert dit zowel de te prestatie als hetDit efficiencyZowel gemeenten met als gemeenten zonder diftar zetten moZowel gemeenten met als gemeenten zonder diftar grondstofservice-verhoging met extra containers of verlies door hetservicedifferentiatie veranderend restafval-aanbod. menteel inrestafvalservice-verlaging op om inzamelprestaties (verder) ombinatie van door de zetten momenteel in op servicedifferentiatie om door vaker inDit teiszamelen.

Bij de te verbeteren. combinatie vandiftar-gemeenten restafvalservice-verlaging zameling 'aan-huis' teeen of geheel Figuur 3 –inzamelprestaties Voorbeeld: Restafval inminderen kg(verder) per inwonerte per inzamelstrategie in is een verbeteren.

Dit door de inzameling ‘aan-huis’ te minderen of geheel te vervangen verbetert dit zowel de prestatie als het efficiencyervangen door wijkverzamelcontainers en door wijkverzamelcontainers en grondstofservice-verhoging combinatie van restafvalservice-verlaging door de met verlies door het veranderend restafval-aanbod.

Diftar 167 50

0

extra containers'aan-huis' of door vaker inextra te zamelen.

Bij de diftar-gemeeninzameling te minderen of geheel rondstofservice-verhoging met containers of Diftar + Omgekeerd inzamelen 140 ten3verbetert dit zowel deper prestatie als het efficiencyverlies door Figuur – Voorbeeld: Restafval in kg inwoner per inzamelstrategie in door wijkverzamelcontainers en oor vakervervangen in te zamelen.

Bij de diftar-gemeenten Diftar + Frequentieverlaging 136 grondstofservice-verhoging met extra containers of Diftar + Ana PMD 163 erbetert dit zowel de prestatie Diftar als het efficiency167 door in te+zamelen.

Diftar +vaker Freq.verlaging ANa PMD Bij de diftar-gemeenten 139 Diftar + Omgekeerd inzamelen 140 erlies doorverbetert het veranderend restafval-aanbod.

Omgekeerd inzamelen + ANade PMDprestatie 165 dit zowel als het efficiency-

Diftar + Frequentieverlaging 136 Frequentieverlaging en ANa PMD 196 verlies door het restafval-aanbod.

Diftar + Ana PMD uur 3 – Voorbeeld: Restafval in kg perveranderend inwoner per inzamelstrategie in 163 Aanvullende nascheiding PMD 176 Diftar + Freq.verlaging 139250 -50 + ANakgPMD 50 150 Figuur 3 – Voorbeeld: Restafval inPMD per inwoner per inzamelstrategie in Nascheiding 220 Omgekeerd inzamelen + ANa PMD -50 50 150 165 250 Diftar 167 Geen strategie 224 Frequentieverlaging en ANa PMD 196 Diftar 167

Diftar + Omgekeerd inzamelen

140

Aanvullende nascheiding PMD Diftar + Omgekeerd inzamelen 140 176 Diftar + Frequentieverlaging Hoogbouwklasse C [zie figuur 1 voor een beschrijving van de 136 klassen] Noot: sommige PMD 220 Diftar +Nascheiding Frequentieverlaging 136 strategieën bevatten per+klasse nog te weinig gemeenten voor doorslaggevende Diftar Ana Geen PMD 163 163 Diftarstrategie + Ana PMD 224 conclusies.

Diftar + Freq.verlaging ANa PMD + ANa PMD Diftar + + Freq.verlaging

139

139

inzamelen + ANa PMD Omgekeerd inzamelen ANa PMD 165per165 Figuur 3Omgekeerd – CVoorbeeld: Restafval in kg pervan inwoner inzamelstrategie Hoogbouwklasse [zie+figuur 1diftar voor een beschrijving de klassen] Noot: sommige Gemeenten zonder presteren met serviceFrequentieverlaging en ANa PMD 196 de klassen] in Hoogbouwklasse C PMD [zie figuur 1 voor een beschrijving strategieën bevatten perANa klasse nog te weinig gemeenten voor doorslaggevende Frequentieverlaging en 196 van Aanvullende nascheiding PMD voorheen.

Noot: sommige strategieën bevatten per klasse nogIntehun weinig gemeen176 conclusies. differentiatie vaak beter dan Aanvullende nascheiding PMD 176 ten voor doorslaggevende conclusies Nascheiding PMD 220 Nascheiding PMD 220 224 Geen strategie

GemeentenGeen zonder diftar presteren met servicestrategie 224 differentiatie beter dan voorheen.

InNoot: hun Hoogbouwklasse Cvaak [zie figuur 1 voor een beschrijving van de klassen] sommige

strategieën bevatten per klasse nog te weinig gemeenten voor doorslaggevende ogbouwklasse Cconclusies. [zie figuur 1 voor een beschrijving van de klassen] Noot: sommige

ategieën bevatten per klasse nog te weinig gemeenten voor doorslaggevende nclusies.

Gemeenten zonder diftar presteren met service-

klassen presteren minder goed dan ook voor de gemeenten die voordiftargemeenten, maarzebeter dankiezen vergelijkbare gemeenten, beter dan vergelijkbare nascheiding van PMD (servicebehoud). gemeentenmaar zonder duidelijke strategie.Effecten Zie figuur 3 gemeenten zonder duidelijke strategie. figuur van service voor zijn 3 vooreen eenverhoogde voorbeeld uit klasse C. grondstoffen Dit geldtZie overigens ook terug te vinden door in te zoomen op de voor uit klasse C. Ditvoor geldt overigens ookeen voorvoorbeeld de gemeenten die kiezen gebruikte Invoering van een nascheiding van PMD (servicebehoud).

Effecten ook voor deinzamelmiddelen. gemeenten die kiezen voor "extra" voor papier i.p.v. Effecten losse van eenmini-container verhoogde voor grondstoffen zijn nascheiding PMDservice (servicebehoud). het veranderendvan restafval-aanbod.

Gemeenten zonder diftar presbundels levert bij diftar-gemeenten +26% meer op ook terug te vindenservice doorvaak invoor te zoomen op de In hun teren met service-differentiatie beter dan voorheen. van een verhoogde grondstoffen zijn klassen presteren ze minder goed dan diftar-gemeenten, maar been +46% bij gemeenten diftar. En een gebruikte Invoering van een ook terug teinzamelmiddelen. vinden doorzonder in te zoomen op deminiter dan vergelijkbare gemeenten zonder duidelijke strategie (zie klassen presteren minder goed danbij diftarcontainer voorzePMD ipvvoor zakken deze "extra" mini-container papier i.p.v.groepen losse figuur 3 voor inzamelmiddelen. een voorbeeld uit klasseInvoering C). Dit geldt overigens gebruikte van eenook gemeenten, maar beter dan vergelijkbare respectievelijk +56% envoor +192%. bundels levertdie bijkiezen diftar-gemeenten +26% meer op voor de gemeenten nascheiding van pmd (service"extra" mini-container voor papier i.p.v. losse gemeenten zonder duidelijke strategie.

Zie figuur 3 behoud).

Effecten van een verhoogde service voor en +46% bij gemeenten zonder diftar.

Engrondstoffen een mini81 bundels levert bij76uitdiftar-gemeenten +26% meer op voor eenterug voorbeeld klasse C.zoomen Dit geldt 143 149 zijn ook te vinden door in te opoverigens de gebruikte inzacontainer voor 118 groepen 52 PMD ipv zakken bij98deze ook voor debij gemeenten dieeen kiezen voor melmiddelen.

Invoering van ‘extra’ mini-container voorminipa69 en +46% gemeenten zonder een 21 26 respectievelijk +56% en +192%. diftar. En pier i.p.v. losse bundels bij diftar-gemeenten nascheiding van PMD levert (servicebehoud).

Effecten+26% meer op container voor PMD ipvdiftar. zakken bij deze groepen en +46% gemeenten zondervoor En een mini-container voor van een bij verhoogde service grondstoffen zijn 81 76 149+192%.

143 en PMD Papier en Karton respectievelijk en +192%. pmd i.p.v. zakken bij+56% deze groepen respectievelijk +56% 118 52 door in te zoomen op de ook terug te vinden 98

Verzamelcontainers Zakken-Geen 21 26 diftar Zakken-diftar 76 81 Minicontainers-geen diftar Minicontainers-diftar 52

Verzamelcontainers 69 Dozen-Geen diftar Dozen-diftar 143 149 Minicontainers-geen 118 diftar 98 Minicontainers-diftar 69

gebruikte inzamelmiddelen. Invoering van een "extra" mini-container voor papier i.p.v. losse PMD Papier en Karton 26 bij bundels diftar-gemeenten +26% meer op 21levert Verzamelcontainers Verzamelcontainers 4 - PMD en OPKdiftar per inzamelmiddel enFiguur +46% bij gemeenten zonder(kg/aansluiting) diftar. Dozen-Geen En eendiftar miniZakken-Geen Zakken-diftar Dozen-diftar containerMinicontainers-geen voor PMD ipv diftar zakken bij deze groepen Minicontainers-geen diftar PMD Papier en Karton Minicontainers-diftar Afvalscheiding Minicontainers-diftar respectievelijk +56% en +192%.

Verzamelcontainers Verzamelcontainers

Zakken-Geen diftar Dozen-Geen diftar Het benchmarkgemiddeld aandeel afvalscheiding FiguurZakken-diftar 4 - PMD en OPK per inzamelmiddel (kg/aansluiting) Dozen-diftar 76 81 Minicontainers-geen diftar 143 149 Minicontainers-geen 118 was Minicontainers-diftar in 2016 fijn diftar 52 59%. Van de gescheiden 98 Minicontainers-diftar 69 21 26 Afvalscheiding huishoudelijke afvalstromen is met name PMD Figuur 4Figuur - PMD en per inzamelmiddel (kg/aansluiting) Het benchmarkgemiddeld aandeel(kg/aansluiting) afvalscheiding 4 OPK - PMD en OPK perten inzamelmiddel relatief sterk gestegen opzichte van 2015 (18,1 PMD Papier en Karton was in 2016 59%.

Van de gescheiden fijn aantal Verzamelcontainers vs. 14,6 kg per inwoner ). Het gemiddeld Verzamelcontainers AFVALSCHEIDING Zakken-Geen diftar Dozen-Geen diftar Afvalscheiding Zakken-diftar huishoudelijke afvalstromen is jaren. met name PMD Dozen-diftar kilogram papier al enkele Ookwas in in 2016 Het benchmarkgemiddeld aandeel afvalscheiding 2016 Minicontainers-geen diftar daalt Minicontainers-geen diftar Minicontainers-diftar Het benchmarkgemiddeld aandeel afvalscheiding Minicontainers-diftar relatief sterk gestegen ten opzichte van 2015 (18,1 59%.

Van de gescheiden fijn huishoudelijke afvalstromen is met was dat het geval. Analyse van het nog name pmd relatief sterk gestegen ten opzichte van 2015 (18,1 vs. was in 2016 59%.

Van de gescheiden fijn vs.

14,6 kgperper inwoner ). Het Figuur 4 - PMD en OPK inzamelmiddel (kg/aansluiting) ongescheiden fijn restafval laatgemiddeld zien dat eraantal o.a. nog 14,6 kg per inwoner). Het gemiddeld aantal kilogram papier daalt huishoudelijke afvalstromen is met name PMD kilogram papier daalt enkele jaren.

Ook in 2016 fruitenaltuinafval (gft), 10%van papier al 34% enkelegroente-, jaren. Ook in 2016 was dat het geval.

Analyse het nog Afvalscheiding was dat het geval.

Analyse van het nog relatief ten van34% 2015 (18,1 ongescheiden fijngestegen restafval laat zienopzichte dat er o.a. groente-, enbenchmarkgemiddeld 12%sterk pmd in zit. Dat komt neer opnog Het aandeel afvalscheiding fruiten tuinafval (gft), 10% papier en 12% pmd in zit.

Dat komt neer ongescheiden fijn restafval laat zien dat er o.a. nog vs.

14,6 kg59%. per inwoner Het gemiddeld aantal respectievelijk 62,de 19gescheiden en).22 kilogram was in 2016 Van fijn per inwoner. op respectievelijk 62, 19 en 22 kilogram per inwoner.

34% groente-, fruit(gft), 10% huishoudelijke afvalstromen is met name PMD kilogram papier daalten al tuinafval enkele jaren.

Ook papier in 2016 en 12% pmd in zit.

Dat komt neer op relatief sterk gestegen ten opzichte van 2015 (18,1 gft was dat het geval. Analyse van het nog vs.respectievelijk 14,6 kg per inwoner ). Het aantal 62,restafval 19 en gemiddeld 22laat kilogram per inwoner. ongescheiden fijn zien dat erpapier o.a. nog

kilogram papier daalt al enkele jaren. Ook in 2016

glas 28% fruit- en tuinafval (gft), 10% 34% groente-, papier was dat het geval.

Analyse van het nog gft 34% pmd en 12% pmdfijn in restafval zit. Dat laat komt opo.a. nogpapier ongescheiden zienneer dat er textiel 34% groente-, fruittuinafval 10% papier respectievelijk 62,en19 en 22(gft), kilogram per inwoner. glas luiers en 12% pmd in28% zit. Dat komt neer op34% pmd 7% 62, 19 en 22 kilogram per inwoner.overig respectievelijk gft 4%

10%

textiel

papier

gft luiers glas 4% papier overig 7% 28% 4% pmd 34% glas Figuur sorteeranalyse 28% 5 - Benchmarkgemiddelde 10% pmd textiel 34% fijn restafval van het ongescheiden Figuur 5 - Benchmarkgemiddelde fijn restafval 12% sorteeranalyse van het ongescheiden textiel 4% kca MEER INFO kca luiers Meer cijfers?

Kijk voor meer gemiddelde resultaten, best practices luiers en kentallen 7% overig van hetvoor peiljaar 2016 bij bmha.nl/analyse.

Huishou7% Figuur 5 - Benchmarkgemiddelde sorteeranalyse vanDe hetBenchmark ongescheiden restafval Kijk meer gemiddelde resultaten, bestfijn overig 4%op kennisdeling gerichte prestatievergelijking delijk Afval is4% een 0% 0% practices en kentallen10% van 10% het peiljaar 2016 bij metMeer een dekking van 132 gemeenten (peiljaar 2016) en wordt mocijfers?

12% 12%4% bmha.nl/analyse.

12%

gelijk gemaakt door NVRD, RWS Leefomgeving en Cyclus Manage4% Kijk voor meer gemiddelde resultaten, best ment. Voor meer informatie of deelname in 2018, zie bmha.nl.

practices en kentallen van het peiljaar 2016 bij bmha.nl/analyse.

Figuur 5 - Benchmarkgemiddelde sorteeranalyse van het ongescheiden fijn restafval Figuur 5 - Benchmarkgemiddelde sorteeranalyse van het ongescheiden fijn restafval

Meer cijfers?

GRAM #10 december 2017 | 17 Kijk voor meer gemiddelde resultaten, best Meer cijfers? practices kentallen van het peiljaar 2016 bij best Kijk voorenmeer gemiddelde resultaten,

NIEUW RAPPORT WAGENINGEN UNIVERSITEIT TOONT

EÉN DERDE VAN DE KUNSTSTOFVERPAKKINGEN SLECHT RECYCLEBAAR Hoe goed zijn de kunststofverpakkingen die we kopen, te recyclen? Onderzoekers van Wageningen University & Research (WUR) becijferden dit najaar dat 56 procent van alle plastic verpakkingen goed zijn te recyclen, maar dat 28 procent slecht recyclebaar is. “Met veel zwart gekleurd kunststof en folies kan een sorteerder en recyclelaar op dit moment niet veel.”

O

nderzoekers van Wageningen hebben gekeken in hoeverre kunststofverpakkingen recyclebaar zijn.

“We hebben zowel de verpakkingen bestudeerd die bij jou en mij in huis komen, als de hoeveelheid nog goed recyclebare verpakkingen die in de mengkunststofstroom – de zogenaamde mix – na sortering blijven zitten”, vertelt Ulphard Thoden van Velzen. “Ook hebben we de fracties in de sorteerrest bekeken, zeg maar alles wat van de banden valt of door de zeven of zifters in een reststroom terecht komt”, vult collega-onderzoeker Marieke Brouwer aan. Voor hun onderzoek gebruikten ze een model van materiaalstromen dat ze in 2015 al hadden opgesteld, maar betrokken daarbij ook actuele gegevens uit sorteermonsters van Omrin en monsters van het ingezameld afval van Midwaste en HVC dat bij Suez wordt gesorteerd. In totaal zijn op 173 punten in de kunststofverpakkingsketen metingen verrichten om het model te ‘laden’.

Speciaal voor dit onderzoek verrichten de onderzoekers nieuwe sorteeranalyses in de mix en de sorteerrest. Sinds 2014 is de samenstelling van deze stromen veranderd door aanpassingen in het sorteerproces. “De belangrijkste aanpassing is dat de zogeheten PET-trays apart worden

18 | GRAM #10 december 2017

TEKST René Didde BEELD Ton Koene

afgescheiden en intussen uit de mix zijn verdwenen”, verklaart Brouwer.

‘NIET-IDEALE VERPAKKINGEN’ Wat blijkt? Op de Nederlandse markt is vandaag de dag 56 procent van de kunststofverpakkingen goed recyclebaar. Het zijn de successen van het moderne verpakkingenbeleid. Het gaat om de bekende doorzichtige PET-flessen met water en

frisdrank, maar ook PE-flessen en flacons voor sauzen en de wat hardere PP-flacons voor bijvoorbeeld shampoo.

Wie wat minder blijmoedig is, zal reageren dat 44 procent dus nog altijd niet goed geschikt is voor recycling. Een deel van die stroom zal vermoedelijk snel promotie naar hergebruik maken. Tien procent van verpakkingen bestaat uit de PET-schaaltjes (PET-trays) die in steeds grotere hoeveel-

heden in de supermarkt koelkasten en groenteschappen oprukken. Schaaltjes en bakjes met vlees of vleesvervangers, kaas, groenten als champignons, tomaten of de bekende clam-shells met druiven, ook met gaatjes erin gestanst. “Die PET-trays worden wel gesorteerd, maar er moet nog een aparte recyclingsroute worden ontwikkeld, en we begrijpen dat die volgend jaar beschikbaar komt”, aldus Thoden van Velzen.

Hij doelt op de fabriek die 4PET-holding medio 2018 in gebruik wil nemen. “Er zijn ook alternatieve plannen, zoals die van Ioniqa.” De afgedankte PET-trays zouden, net als de PET-flessen die al worden gebruikt in nieuwe PET-flessen, opnieuw als grondstof voor PET-trays kunnen dienen.

“Als dat inderdaad lukt, noteren we volgend jaar dat 66 procent van de kunststofverpakkingen goed recyclebaar is”, zegt Marieke Brouwer.

Dan kwalificeren de onderzoekers 6 procent van de verpakkingen als ‘in principe goed recyclebaar’, maar ‘niet ideaal’ omdat ze de recycling van andere verpakkingen in de richting van circulaire toepassingen verstoren. “We doelen op de gekleurde en ook ondoorzichtige PET-flessen en ook op PP-folie”, aldus Ulphard Thoden van Velzen. “Je moet denken aan snoepzakken of de zakken voor de gesneden groenten.

Ze zijn prima recyclebaar, maar ze worden als folie in het lichte folieproduct gezogen, waardoor een mengfractie van 85 procent PE en 15 procent PP ontstaat.” Die ‘verontreiniging’ met PP staat hergebruik van PE in bijvoorbeeld vuilniszakken in de weg.

De oplossing voor dit probleem ligt voor de hand, aldus WUR. “Maak dit soort folies voortaan voor het merendeel van PE in plaats van PP.” Met verbeterde vormen van infraroodscheidingstechnieken (NIR) is er overigens nog wel wat PP uit te krijgen. Er blijft echter altijd een PE-PP-fractie over die in kunststofmix-fractie terecht komt.

AANLEIDING Het onderzoek naar de recyclebaarheid van kunststof verpakkingen en de hoeveelheid goed recyclebare verpakkingen dat nu nog in de mix, de sorteerrest en het restafval terecht komt is gefinancierd door de NVRD. “We constateerden het afgelopen jaar dat steeds meer leden wilden weten hoe het nu precies staat met de aard, samenstelling en recyclebaarheid van de kunststofverpakkingen die zij inzamelen en laten uitsorteren”, verklaart NVRD-directeur Olaf Prinsen. “Discussies gaan vaak over de aanwezigheid van kunststof dat niet van verpakkingen komt, over vervuiling of over PET-trays. Maar hoe staat het nu precies met de output van sortering die ter recycling wordt aangeboden en het totale potentiaal recyclebare kunststof verpakkingen? Wat gaat goed en komt op de goede plek voor circulair hergebruik terecht en waar zijn verbeteringen mogelijk. Dit rapport geeft dat goed weer en ondersteunt ons pleidooi voor een gezamenlijk innovatieagenda voor alle ketenpartners. Van producenten tot recyclers.”

Dan verworden deze folies, die in wezen bijna circulair weer als folie kunnen worden hergebruikt, in de mix-fractie tot het spreekwoordelijke ‘bermpaaltje.’

BAD GUYS De echte problemen zitten bij de 28 procent verpakkingen die de Wageningse onderzoekers ronduit als ‘slecht recyclebaar’ betitelen. En wie zijn die bad guys? PS en PVC-verpakkingen, laminaten zoals de legendarische chipszakken (met hun aluminium laagje aan de binnenzijde van de zak) en de doordrukstrips (kauwgom, paracetamol), sommen de onderzoekers op.

“Denk ook aan de rek-wikkel die nog vaak om broccoli zit”, zegt Thoden van Velzen.

“Of die PVC-verpakking om T-shirts of onderbroeken bij Action, Big Bazar en Zeeman”, zegt Brouwer. “En dat kubusvormige vouwdoosje om die dikke kaars”, aldus Thoden van Velzen.

Kan een consument deze bad guys onder de kunststofverpakkingen onderscheiden? “Nee”, zeggen ze in koor. “Je kunt er niets aan zien.” Maar is het geen nieuws dat er nog altijd meer dan 1 procent van de verpakkingen uit PVC bestaat, de kunststof waarvan al tien jaar geleden werd beloofd dat het zou worden uitgefaseerd en

PET polyetheen tereftalaat: flessen, schaaltjes, bekers, meest voeding.

PE polyetheen: in lichte dichtheid (LDPE) de dunne wegwerptasjes, dikker (HDPE) ook geschikt voor flessen voor bijvoorbeeld sauzen of boterkuipjes.

PP polypropeen: wat hardere kunststof, meest gebruikt in kratten, doppen, shampooflacons.

PS polystyreen, ‘piepschuim’, voorheen veel trays/schaaltjes, nu yakultflesjes, champignonbakjes en slagroombekers waar PS-materiaal in is verwerkt.

PVC polyvinylchloride . Maakt nog altijd onderdeel uit van het verpakkingsafval uit, onder meer in doordrukstrips, blisters en andere ‘vormvaste verpakkingen.’

die voorheen voor grote problemen (onder meer dioxine) zorgden in de afvalverbranding? “Nee”, zeggen ze weer in koor. “Het is al jaren zo.”

Ook de zwarte PET-vleesschaaltjes of zwarte PP-bloempotten vallen met het hoge percentage van tien procent in deze categorie van ‘slecht recyclebaar’.

“Er komt wat verbetering in de scheiding waardoor zwart wat beter wordt herkend, maar het houdt nog niet over.”

Tel daar bij op dat in de mix-stroom van plastic dat het sorteerbedrijf produceert nog 44 procent goed recyclebare verpakkingen zitten zoals PP en PE. En zelfs in de sorteerrest is nog 13 procent in wezen goed recyclebaar kunststof aanwezig doordat volgens de onderzoekers de band te snel staat afgesteld, hele lichte verpakkingen door de fabriek gaan ‘dwarrelen’ en kleine verpakkingen door de zeven vallen.

Er is kortom een slag geslagen maar nog veel te winnen, aldus het onderzoek van Wageningen UR. De onderzoekers komen met drie aanbevelingen, waaronder een stokoude les.

“Doe meer aan design for recycling”, zegt Marieke Brouwer. “Daarmee is de categorie ‘slecht recyclebaar’ snel te verkleinen, zoals PVC flacons vervangen door een PE of PE-flacon.”

Ten tweede zou door beter sorteren minder plastic mix kunnen ontstaan en meer verpakkingen bij hun eigen soort terechtkomen, aldus Ulphard Thoden van Velzen. “Daarmee samenhangend zou voor verpakkingen die echt niet door een beter design makkelijker recyclebaar worden een betere, aangepaste recycling kunnen worden ontwikkeld, zoals bijvoorbeeld chemische recycling”.

GRAM #10 december 2017 | 19

24 MAART 2018 LANDELIJKE OPSCHOONDAG Onder de noemer ‘Eén buurt, één missie’ gaan inwoners, bedrijven, scholen en verenigingen samen de straat op om de buurt schoon te maken. Doe ook mee en zet de datum alvast in je agenda.

SAMEN VOOR SCHOON Met de Landelijke Opschoondag creëer je op een leuke en laagdrempelige manier meer bewustzijn en activiteit rond zwerfafval. Ook is het altijd een dag vol gemeenschapsgevoel en gezelligheid. Voor de gemeente vormt de Landelijke Opschoondag bovendien een mooi moment om inzet voor een schone omgeving te tonen.

DOE OOK MEE!

HELP JIJ MEE AAN EEN NIEUW RECORD?

Tijdens de Landelijke Opschoondag

GRATIS ONDERSTEUNING

Alle deelnemers die een actie

SCHOLEN IN ACTIE Ook in de week vóór 24 maart

2017 deden bijna alle gemeenten

aanmelden bij Supporter van

ondersteunen we alle schoonmaak-

mee en werden zo’n 2.500

Schoon bieden we gratis opruim-

initiatieven in jouw gemeente.

opruimacties gehouden.

materialen, communicatiemiddelen

De meeste scholen kiezen

Een ongekend geslaagde editie

en een stappenplan aan. Begin

bijvoorbeeld voor woensdag

met een recordaantal van 113.500

2018 is alles beschikbaar op

21 maart als opschoondag.

deelnemers. Help jij ons dit jaar

www.supportervanschoon.nl

aan een nieuw record voor een nog schoner Nederland?

TIPS OM AAN DE SLAG TE GAAN

Roep inwoners met Landelijke Opschoondag-posters op om mee te doen.

Zet lokale media in om bewoners, bedrijven en verenigingen enthousiast te maken.

Heeft de gemeente een Jeugdgemeenteraad?

Haak die dan ook aan.

UNIEK DUURZAAMHEIDSPLEIN IN OSS TEKST Hetty Dekkers BEELD René Nelissen

Hoe handig zou het zijn, kringloopbedrijf en milieustraat op één locatie achter dezelfde toegangspoort? In het Noord-Brabantse Oss gaan ze het proberen. Medio volgend jaar opent daar het ‘duurzaamheidsplein’, een combinatie van milieustraat, kringloopbedrijf en demontagehal.

Wie straks in Oss tuinafval weg wil brengen, of textiel of een afgedankt kastje, hoeft maar één ritje te maken. Naar het duurzaamheidsplein. Paul Brack, hoofd Inrichting Beheer Openbare Ruimte van de gemeente Oss, licht toe: “Stichting Kringloopbedrijven Maasland, KMB, haalt al zo’n twintig jaar het grof huishoudelijk afval op in Oss. Die samenwerking verloopt naar ieders tevredenheid. Omdat de milieustraat en het kringloopbedrijf al jaren naast elkaar zitten, het zijn fysiek

Wecycle en Midwaste. Daarnaast gaan we ook grotere spullen, zoals kastjes en banken, uit elkaar halen. Onze vroegere directeur van KMB merkte al eens op dat hij dure, goed bruikbare wieltjes had zien zitten onder een bankstel dat in de restcontainer verdween; zijn opmerking bracht ons destijds aan het denken. Aan DURE FRACTIE afgedankte meubels zitten vaak nog goeBrack: “In de demontagehal gaan we witde scharnieren, handgrepen of andere ongoed demonteren, waarschijnlijk zo’n derdelen die in de kringloopwinkel uitste1500 ton per jaar, in samenwerking met kend verkoopbaar zijn. Ook het hout van de gedemonteerde meubels gaan we hergebruiken. We zijn in gesprek met een maatschappelijk verantwoord ondernemer uit Oss, die er tafels van wil gaan maken.” Volgens Brack is het grof huishoudelijk afval een dure kostenpost en valt daar dus veel winst te behalen. “Als je dat grotere materiaal af wil laten voeren, ben je zo 150 euro per ton kwijt. Het is een van de duurste fracties om af te zetten. Door het huisraad beter te scheiden in zuivere reststromen, spaar je niet alleen het milieu, maar druk je ook de kosten aanzienlijk.”

In de demontagehal, en ook op de milieustraat, komen meer dan tien mensen te werken met een afstand tot de arbeidsmarkt. Ze Van links naar rechts : Paul Brack (hoofd IBOR), Jos Canton (directeur Kringloopbedrijven Maasland) en Leo Janssen (bedrijfsleider Duurzaamheidsplein). krijgen goede training en

22 | GRAM #10 december 2017

buren, lag het voor de hand om nog een stapje verder te gaan.” Samen met een adviesbureau werden de mogelijkheden voor een duurzaamheidsplein onderzocht. Een combinatie van milieustraat, kringloop en demontagehal kwam als beste optie uit de bus.

begeleiding, zodat ze wellicht kunnen doorstromen naar een reguliere baan. “Dit is een fantastisch initiatief voor de werkgelegenheid”, zegt Leo Janssen, opzichter milieustraat. “Onze medewerkers kunnen groeien en wellicht in een pool op verschillende functies ingezet worden.” Voor de bezoekers wordt het duurzaamheidsplein ook een verbetering, verwacht Janssen. “We hebben straks één acceptant aan de poort staan die bekijkt waar de goederen naartoe moeten. Omdat de openingstijden sterk verruimd worden, zal er ook meer spreiding van bezoekers en dus een snellere doorloop zijn”, verwacht hij.

UITBESTEDEN Om ruimte te creëren, wordt de composteergelegenheid van de huidige milieustraat afgestoten. “We nemen nog wel tuinafval aan, maar het composteren gaan we uitbesteden”, aldus Brack. De milieustraat wordt verplaatst naar de achterkant van het terrein en de kringloopwinkel wordt iets groter dan nu. Bezoekers worden vanaf de ingang over drie banen naar de juiste locatie geleid, dat wil zeggen de

milieustraat, demontagehal of kringloop.

Volgens directeur Jos Canton van Stichting Kringloopbedrijven Maasland is het duurzaamheidsplein uniek in Nederland.

“Ik ken geen voorbeelden waar het ook zo functioneert. Omdat we buren zijn met de milieustraat, zagen we daar veel spullen verdwijnen die zó bij ons de winkel in kunnen. Dat vonden we jammer. We denken met dit initiatief veel meer verkoopbare spullen uit het restafval te kunnen halen. Bovendien levert het extra werkgelegenheid op voor mensen met een arbeidsbeperking. Omdat we nu toch gaan verbouwen, maken we de nieuwe hal zo duurzaam mogelijk, met zonnepanelen en andere energiebesparende voorzieningen. Wat ons betreft is dit project een kwestie van één plus éen is drie. We hebben er hoge verwachtingen van.”

STAP Voor Oss is het duurzaamheidsplein een belangrijke stap richting VANG-doelstel-

lingen. Twee jaar geleden gooide elke inwoner gemiddeld nog 168 kilo restafval weg. In 2020 moet dat getal teruggebracht zijn tot 96 kilo. “Onze milieustraat had al een hoog scheidingspercentage van 88 procent”, aldus Brack. “Toch bleek uit sorteerproeven dat 40 procent van de goederen in de restafvalcontainer verkocht kon worden in de kringloopwinkel. Maar liefst 90 procent van de goederen kon nog verder gescheiden worden in bruikbare reststromen. Met het duurzaamheidsplein gaan we daar iets aan doen. In 2020 willen we op de milieustraat een scheidingspercentage van minstens 95 procent.”

Specialist in:

zoutstrooiers l sneeuwploegen l rolbezems zoutoplossers l zoutloodsen l winterdienstopleidingen Meer informatie?

Kijk op www.sr-schuitemaker.nl of mail naar sales@sr-schuitemaker.nl

Schuitemaker Industrial B.V. l Morsweg 18 - 7461 AG Rijssen - Holland Tel.: +31 (0)548 - 51 41 25 l sales@sr-schuitemaker.nl l www.sr-schuitemaker.nl GRAM #10 december 2017 | 23 gram-bollegraaf 171027.indd 1

30-10-17 12:19

ANDERHALF JAAR WIJ MAKEN WERK VAN CIRCULAIR TEKST Evelien Mertens, Sigrid Schuurmann, Anneloes Voorberg BEELD NVRD

Alphen aan den Rijn, 26 mei 2016. Tijdens het NVRD Jaarcongres steekt een aantal leden de koppen bij elkaar en stelt zichzelf de vraag: “Hoe krijgen we verandering aan het begin van de keten als we écht naar een circulaire economie willen?” Antwoord: “Door onze inkoopvragen anders te formuleren.” Dat was het begin van ‘Wij maken werk van circulair’.

‘W

ij maken werk van circulair’ is een programma waarbij de NVRD met haar leden concrete stappen wil zetten richting de circulaire economie. Dit doen we via producten die veel gemeenten

en afvalbedrijven inkopen én die zichtbaar zijn, zoals minicontainers, werkkleding en afvalbakken. Maar ook verzamelen en delen we kennis, laten we mooie voorbeelden zien en vormen we netwerken. In dit artikel nemen wij, de drie projectleiders namens de NVRD, u graag mee in wat we de afgelopen anderhalf jaar hebben gedaan, bereikt, geleerd en hoe we verder gaan.

MINICONTAINERS Het huishoudelijk plastic afval dat apart wordt ingezameld ver-

Marktdag Circulaire Minicontainer

werken tot circulaire minicontainers. Dat is de ultieme wens in het deelproject inkoop van circulaire minicontainers. Met dat idee in het achterhoofd is een werkgroep van NVRD leden die

dag. Samenwerking zoeken en vinden binnen de keten is name-

in 2018 circulaire minicontainers wil inkopen bijeengekomen.

lijk van groot belang om te komen tot een optimaal resultaat.

Inmiddels heeft de werkgroep grote stappen gezet. Er is een schriftelijke marktconsultatie gehouden. Daarin zijn vragen

AFVALBAKKEN

met betrekking tot de mogelijkheden en onmogelijkheden

Er staan zo’n 212.500 afvalbakken verspreid in Nederland (ge-

van de circulaire minicontainer aan de markt voorgelegd. De

middeld 12,5 per 1000 inwoners). Een afvalbak in de openbare

marktconsultatie werd gevolgd door een marktdag waarbij de

ruimte staat eigenlijk symbool voor het startpunt van recy-

inkopende partijen, leveranciers en een aantal plastic recyclers

cling; daar waar afval wordt weggegooid ontstaat een grond-

aanwezig waren. Fabels rondom de circulaire minicontainer

stof voor nieuwe circulaire producten.

werden weggenomen en feiten werden gezamenlijk vastge-

Afgelopen zomer zijn we met het deelproject inkoop circu-

steld. Een container gemaakt van ingezameld huishoudelijk

laire afvalbakken gestart in de vorm van een zoektocht naar

plastic afval bleek jammer genoeg nog een stap te ver. Er zijn

dé circulaire afvalbak van de toekomst. In samenwerking met

wel veel andere mogelijkheden, van inzet van oude geshred-

Nederland Schoon, Rijkswaterstaat en Stadswerk daagden we

derde minicontainers tot harde kunststoffen en het verlengen

marktpartijen uit om met circulaire oplossingen voor de afval-

van de levensduur.

bak te komen. Door een vierkoppige jury is uit alle inzendingen

Op dit moment wordt gewerkt aan aanbestedingsstukken die alle

vervolgens een top 3 samengesteld, die in de novembereditie

leden van de werkgroep bij de eerstvolgende aanbesteding voor

van GRAM zijn gepresenteerd. De ‘Phoenix’ van Plastic Om-

minicontainers zullen gebruiken. De uitgangspunten van deze

nium werd gekozen als winnaar. De bak biedt niet alleen ge-

aanbesteding zullen begin 2018 opnieuw met de leveranciers en

scheiden afvalinzameling aan, maar kan ook worden geprodu-

plastic recyclers worden besproken tijdens een tweede markt-

ceerd uit (deels) ingezameld huishoudelijk plastic afval.

24 | GRAM #10 december 2017

WIJ MAKE N WERK V N AN CIRCUL WIJ MAKE AIR IR A L U C IR C N WERK VA

Met inkopende partijen willen we nu een werkgroep

TEKST Sigri d Schuurma nn

vormen om de mogelijkheden van het circulair inko-

Borst n BEELD Erik

pen van afvalbakken samen te onderzoeken.

WERKKLEDING Werkkleding maken van ingezameld huishoudelijk textiel. Is dat een utopie of kan het realiteit worden?

Dat is de vraag waarover de werkgroep ‘circulaire werkkleding’ zich de afgelopen periode heeft gebogen.

Het antwoord hebben we nog niet gevonden, maar de ambitie is er wel. Textiel is immers een van de meest vervuilende industrieën, is omgeven met verhalen over slechte werkomstandigheden en de productie vindt grotendeels aan de andere kant van de wereld plaats. Tegelijk halen gemeenten tonnen aan textiel op. basis voor de werkkleding van vuilnismannen en anderen die werken in de buitenruimte? Helaas blijkt dit nog niet

d Schuurma tisse TEKST Sigri uceerde Mé puteerde wethoude ding geprod Henk Brin r Bouke k en uit oude kle Arends door in Emmen. de Dordsest in beeld: het Akoestiek.

Hiermee and raat ma e openden Isolatie en Dez lange proe ze het 100 ABN ftraj Bouw bij aal van VRK ect van het meter teri ma or Banker eerste bioc fietspad. van de isolatie Heel is Sect omp eenWet

van houder Bouk osieten Emmen eren – is. Petran stim e Arends: uleert w en kind mige geïsoleerd “De gemeent “Som vatie en met vroufen met an vertelt:inno en ontwikke e is – sam lingen rond s. Petr nadruk op duur k kon AMRO en zaam, biob kunststof oude jean faciliterendversleten broe ased en circu teurs van hoe een op tussen onde vele dona en dat lair. We tred zich afposi uit te legg rwijs en onde en eten s vroegen fietsrpad rnemers. uw. Doo als gebo is medewerker en hier Het biocomeen prachtig circulair n zou krijg aan een voorbeeld tweede leve het bijdragen van. een voor ” oek MATERIAALr erkenning spijkerbr ga’s mee EN STABILITond deze oude en colle EIT werd Het biocompcirculair plaf tie, kreg Naast een osieten fiets plafondisola zo belangomie.”king minstens pad is ontwikkeld met –Duit laire econ en se in een sam en Nederlan begrip circu gewenste enwerdse ondernem dus ook die lingen: Sweco ers en kenn Nederland, tegelijkertijd eëerd. gecr ng isinstelGree EVA ordi -Opt n PAC, Naft ustw ex en BG& en kan ic, Stenden Hog rijke – bew open eschool, M Bouw. ganisatorisch publiek De ontwikke L ook vooren financieeals ling word het plais CIRC ooij En l onde in het sam er t orISOLATIE Vern en.

E rste emb en SCH und word tuss rd erkin enw AKOESTI Sinds 5 sept gsprogra uiksfase door de Europese enwerking is ond bewonde DUURZAME Unie een sam “Na de gebrmma ‘INT auwe plaf Nederland’ se Le Rela (o.at? taan door . door prov tot nieuw ERREG VA Deu het denimbl en afgedank g), het Fran tschlandword dinincie Dren VRK is onts mini sterie vancycled worden dingsorterin the, indelijk zal g KICI (kle Wethouder clers (kle fond uite Bouke Aren en Stichtin “Ook het Niedersachsen en r 100% gere Economiosche pt Textile Recy en ds van geme het gemeente . Hij licht toe: Zaken), Recr -sortering) isolatie wee omgedoo en is sse gedeputeerde ls ng aans ente Emmen Méti Emm idde eatie meli kan en. De toeg schap Dren elen we ste inm Henk Brink elt Ed Adri zamepas en Drents vertword (kledinginza is het the deze laat openen het en sambij te t omp verwerking ateriaal”, de winkels enge ; waarvan biocomposiete steld uit isolatiem wordbioc osietmateria textiel uit Hier overhouden relaagro n fietspad. ginzameling) len - of hout isolatie.” liteit van we dat klanten biohars. tot r kleding De nieu De vestiging leve fval veze rdoo . De kwa nsdu waa ls snija pany (60-80%) ur van het cycled van een tot Sym verg en dalen, r gere Voor de en elijkbaar fietspad is nieuwe com ducts is in nnium blijv ntainers. wordt wee met tradition en naar ielco dece posietenfabr in n dit text verwacht verband een in de ele fietspade afgelope Daarentegen iek Fiby ing gegaan naar aanwinst vinden is Arends: “Van Pron van asfa zijn de mat s verspild! op zoek niet voor terug te is lt Rela uit de snel of beton. erialen flexi de gemeent regio. Wet tief ze na gebr ing is Le bel en dem houder e dragen eren van uik volledig kbare kled len we onta een brui eria actie recy bel guns -her mat cleb f bij aan het en zijn niet tig vestiging ief. lair product… verloren aan gerecyclede aar. cresklimaat. m alternat Een circu Zo gaat er el mogelijk bureaucratisc en milieu een duurzaa Biocomp rd. Dit van zove weinig tijd mens, dier he procedur osietdheef gelancee mee met …is gemaakt t als bijkoenergiebronnen sten voor ondernem es en denk sse isolatie bela of zels Méti k nific is men ers.

7 en we actie delij ante gew bare d voordeel De opening katoenve in 200 laat zien dat ichts hern-ieuw f dat het een van de com …is niet scha es, want en milie waarde gerecyclede deze inste hulp van Met succ met ctie posietenfabr atie. Ed sig90% uit ek werkt aakt redu van mee maximale ureductie oplevert versterkt iek en dat het en vloerisol bestaat voor …wordt gem . De gew .” gebruiksfaser dan 80% heef l-, wandonze circu esdeilitei materiaal stab ichtst wel cons laire visie ook na dak-, geve tie en Ako t van de cons equenties hikt voor …behoudt bij VRK Isola tructie. Swe voor de en is gesc oplossing te kleding l Manager co heeft hier ANDERE TOE bedacht.

Commerciee voor een kilo afgedank Om de stab PASSING slimme Adriaans, 5 miljoen het zanderkt tot SMO ilitei lijks verw t GEL jaar te Het en of IJKHEDEN d waarborgen granulaatbed proeftraject t aan dat t vervezel is onder op”, in Emmen een textieldo tiek, geef peen aang Relais word richt zich de optimalisa ebracht, zijn we trots ek van (bio iek van Le gedurend die vervolge “En daar tie van de -)polypro voor in de fabr structie van e twee jaar ns is geko tieproduct. constructie atiefnemers idsplaatsen biocomposie op ppeld aan en het fiets waardig isola door arbe van het ecot van het de con.” een hoog comfort. ren we hier fietspadd dynamisc idsmarkt meer proe Initiek. he fietspad “Tevens creë tot de arbe ftrajecten vertelt Ed. verwacht SAMENW zullen volg een afstand en dat ERKING ALS categorieën. en, ook binn sen met men SLEUTEL De toepassin en andere ruim 150 De gemeent VOOR VER productg van bioc zich nam e Emmen NIEUWIN omp elijk osie maa G ook uitsteken tmaterialen kt zich ster dé plek waa ateriaal d voor onde masten, k om uit leent isolatiem r het gaat KERBROEKEN fly-overs te groeien r andere om de ontw het Métisse OUDE SPIJ biobased en fietsbrug nieuwe tot verlichtin ect waarin ikkeling en en circulaire worden de ts in het gsgen. Voor nder proj jaar plaa productie eerste dem kunststof verlichtin Een bijzo en garens.

CIRCL. van lt, vond dit fen, zoals onstratietraje gsmasten bij zowel terdam, Ook de prov composieten jke rol spee cten al gere de lichtmas as in Ams incie Dren , vezels een belangri en productie aliseerd, t als de arm op de Zuid posters opthe vindt waarvervaardigd. van circu rkers via atuur uit O paviljoen de ontwikke laire toep bioc O medewe door ABN AMR duur omp ling AMR ljoen assingen zame initia osiet zijn laire pavi belangrijk werden ABN tieven toe. en juicht veraan het circu Wekenlang Dren “Het elijk en’ ts moo gedepute ie om te en nam erde Hen ‘mee te bouw zien bij proj ren. Die zoud k Brink: geroepen juist de sam ecten als n in te leve Een circu enwerkin het fietspad, erbroeke lair product… g tussen oude spijk is dat internatio verschillende ven. Ruim ondisolatie. nale, part …is gemaakt , in dit geva en tot plaf gehoor gege ijen zorgt van zove iek werkt word l zelfs Dit creëert voor vern de actie werd el mogelijk in de fabr …is niet scha kansen voor ieuwing en gerecyclede spraakmaken door VRK delijk of innovatie onze indu en.

Aan deze n werden zijn voorop materialen belastend . ondpanel strie waa erbroeke plaf …wordt gem te e spijk lope voor men rdoor we n in een snel aakt met tie denimblauw s, dier en in staat 16.000 oude veranderende hulp van nwol isola milieu cycled tot …be stee gere hernieuw hou is en markt.” dt ook na glas bare ener van Le Rela stisch de gebruiks ief voor giebronnen h als akoe fase max e alternat misc ther rzam imale waa Dit duu uw zowel rde | 11 het gebo mber 2017 dat or septe #7 ervo GRAM zorgt

e eide isolerend re uitsteken kleding t van natu katoenen atoen heef maar aan in de zopen, denk houdt en genschap er warm goede in de wint is de zeer die ons deel voor nd zich . Bijkome katoen met mer koel appen die oren lahe eigensch appen verl akoestisc eigensch VRK zou je deze dacht ook gt. Waarom Zonde, zo meebren van textiel? afdanken ten bij het Akoestiek.

Isolatie en

K

FOTO: KIDV

Kunnen we die ingezamelde grondstof niet inzetten als

D

BEE

LD Martina Product van Kamminga deze maand is het eerste ‘eco-dynam gemaakt van ische fietspa biocompos d’ van Ned ietmaterial erland: en en 100 % recycle eze zomer baar. fietsten gede

zo eenvoudig, gezien de mogelijkheden van recycling, de

GRAM #8 oktober 2017 | 25

eisen die gesteld worden aan de kleding (veiligheid, com-

Voorbeelden Rubriek GRAM

fort, etc.) en hoe de keten nu in elkaar zit. De komende tijd willen we onze ambities scherper krijgen, meer draagvlak creëren en dan gezamenlijk met de markt in gesprek gaan.

LEERPUNTEN Anderhalf jaar ‘Wij maken werk van circulair’, wat hebben

VOORBEELDEN VERZAMELEN EN LATEN ZIEN

we ervan geleerd? Een heleboel! Allereerst over de principes

Om te laten zien wat er al mogelijk is in de transitie naar een

van de circulaire economie en circulair inkopen. Die zijn ver-

circulaire economie schrijven wij een maandelijkse rubriek in

regaand als je kijkt naar het huidige economische systeem.

GRAM. In deze rubriek worden circulaire ontwikkelingen uitge-

Dit betekent dat je ambitieus móet zijn, maar door de praktijk

licht die interessant kunnen zijn voor de afval- en reinigings-

soms wel concessies moet doen om tot haalbare resultaten te

branche. Belangrijke voorwaarde voor deze rubriek is dat het

komen.

beschreven product aan de vier circulaire principes voldoet

We zijn ons ervan bewust dat we nog lang niet bij een volledig

(zie pagina 26).

circulaire economie zijn, maar we zetten door onze projecten wel stappen in de transitie. Dat dit niet gelijk leidt tot een

NETWERKEN EN SAMENWERKEN

ultiem circulair product, is wat ons betreft van ondergeschikt

Uiteraard is de NVRD niet de enige organisatie die met circulai-

belang. Stappen maken richting de circulaire economie door

re economie en circulair inkopen bezig is. Sterker nog: er ge-

gewoon te beginnen en de ambities gaandeweg steeds verder

beurt van alles! De kennis die op andere plekken wordt opge-

aan te scherpen heeft de voorkeur. Daarbij gebruiken we de

daan gebruiken we voor ons programma, zoals de Green Deal

gezamenlijke inkoopmacht en de kennis van de markt en an-

Circulair Inkopen en de website www.circulairondernemen.nl.

dere circulaire projecten.

Aan de andere kant delen wij onze ervaringen ook graag, zoals

Tot slot: dit programma laat zich moeilijk van tevoren plannen

afgelopen najaar op de jaarbijeenkomst van de AWVN.

en voorspellen. Het is ‘learning by doing’ en samen ontdek-

Binnen ons project zoeken we ook nadrukkelijk de samenwer-

ken waar kansen liggen en hoe je belemmeringen weg kunt

king. In de werkgroepen zitten gemeenten en publieke afval-

nemen. Want dat die er nog zijn, moge inmiddels wel duidelijk

bedrijven die circulair willen inkopen. Daaromheen betrekken

zijn. Dit moet ons er niet van weerhouden door te gaan.

we de hele keten van het desbetreffende product. Samenwerking is cruciaal om onze ambities te toetsen en met elkaar

VERVOLG 2018

waar te maken.

We gaan door met ‘Wij maken werk van circulair’, ook in 2018!

Daar hebben we u bij nodig. Wilt u ook circulaire minicontainers, werkkleding of afvalbakken? Sluit dan aan bij de werkgroepen. Heeft u een mooi product dat een plekje verdient

Han Noten, voorzitter NVRD: “De kunst van het hele project is dat we onze inkoopmacht gebruiken. Want we moeten op een of andere manier ervoor zorgen dat de producenten de grondstoffen gebruiken die wij hebben opgehaald bij onze burgers en consumenten.”1] 1

Bron: video ‘Wij maken werk van circulair, marktconsultatie circulaire minicontainer’

in de rubriek? Meld u bij ons. Wilt u vanuit uw marktkennis meedoen? Neem contact op. Zo hopen we ook in 2018 weer stappen te zetten richting de circulaire economie.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Sigrid Schuurmann, schuurmann@nvrd.nl, tel: 06-11144261

GRAM #10 december 2017 | 25

WIJ MAKEN WERK VAN CIRCULAIR TEKST Sigrid Schuurman BEELD Rodepa Plastics

Deze maand in de rubriek een mooi voorbeeld van ‘van afval naar grondstof’:

“D

doorzichtige trekbandzakken uit 100% PE-recyclaat. eze PMD-zak is in Nederland ge-

vangen door recyclaat, kunnen aanzienlijke hoeveelheden

maakt uit uw eigen kunststof afval.”

CO2-emissies voorkomen worden, werkgelegenheid worden

Is er een betere boodschap naar je

gecreëerd en kan de Nederlandse recyclingindustrie blijven

burger toe, in het kader van circulair

innoveren en investeren.

ondernemen? Sinds kort zijn recy-

Bij branchevereniging NRK Recycling zijn recyclingbedrijven

clingbedrijven in staat om grondstoffen te leveren voor de

aangesloten die al in staat zijn om een constante kwaliteit

productie van doorzichtige trekbandzakken uit ingezameld

LDPE-granulaat te produceren. Momenteel maken Cedo

huishoudelijk kunststof afval.

Recycling en Rodepa Plastics het mogelijk dat fabrikanten doorzichtige zakken uit 100% recyclaat kunnen maken, al

KWALITEIT HUISHOUDELIJK AFVAL

dan niet met een kleurtje. In 2018 zullen extra volumes aan

Al vele jaren worden in Nederland donkergrijze KOMO-keur

hoge kwaliteit recyclaat beschikbaar komen bij o.a. Attero,

huisvuilzakken aangeboden die vervaardigd zijn uit PE-recy-

Cedo, Morssinkhof en Rodepa Plastics.

claat. Vanwege de toenemende inzameling van kunststoffen

Een goede en directe samenwerking tussen gemeenten, re-

(al dan niet in combinatie met metalen en drankenkartons)

cyclingbedrijven en producenten is belangrijk om het be-

en de groeiende wens om zakken te kunnen controleren op

nodigde percentage grondstof uit het huishoudelijk afval te

de juiste inhoud, zijn Nederlandse recyclingbedrijven samen

kunnen halen. Want een hogere sorteerkwaliteit levert een

met hun klanten aan de slag gegaan om nu ook doorzichtige

extra milieuwinst op voor de productie van de trekbandzak-

trekbandzakken uit PE-recyclaat te realiseren.

ken. Voor meer informatie over de 100% PE-recyclaat trek-

De veelbesproken kwaliteit van ingezameld huishoudelijk

bandzakken kunt u contact opnemen met Bernard Merkx

kunststof afval speelt bij dit product een belangrijke rol.

(merkx@nrk.nl) van NRK Recycling.

Momenteel worden de folies in het ingezamelde kunststof onder andere gesorteerd op de zogenaamde DKR-310 norm.

De recyclingbranche heeft echter geconstateerd dat deze

Een circulair product…

kwaliteit verre van toereikend is om er trekbandzakken en

… is gemaakt van zoveel mogelijk gerecyclede materialen

gelijksoortige producten van te kunnen maken. Nederlandse

… is niet schadelijk of belastend voor mens, dier en milieu

kunststofrecyclingbedrijven hebben de handen ineen gesla-

… wordt gemaakt met hulp van hernieuwbare energiebronnen

gen en gezocht naar oplossingen om deze ‘DKR-310 stroom’

… behoudt ook na de gebruiksfase maximale waarde

op de gewenste kwaliteit te hersorteren. Dit heeft geresulteerd in de mogelijkheid om doorzichtige trekbandzakken te produceren die voor minimaal 50% uit de beter gesorteerde huishoudelijke kunststoffractie bestaat (LDPE). De overige 50% bestaat uit andere PE recyclaatstromen.

NEDERLANDSE PRODUCTIE De doorzichtige zakken zijn beschikbaar in verschillende maten en kunnen verkregen worden in twee diktes: 30 en 35 micron. Voor burgers maakt dit ze aantrekkelijk, omdat bij dunnere folie de zakken nog wel eens willen scheuren. Trekbandzakken die op dit moment door het merendeel van de Nederlandse gemeenten ingekocht worden, komen uit het Verre Oosten en worden veelal gemaakt uit nieuwe grondstoffen. Door de recycling en productie van trekbandzakken in Nederland te houden én door nieuwe grondstoffen te ver-

26 | GRAM #10 december 2017

COLUMN

NIEUWS UITBLINKERS 2017 Op maandag 20 november zijn de winnaars van de verkiezing Uitblinker van het jaar 2017 bekendgemaakt tijdens het landelijke congres ‘Het Rendement van Schoon’.

De Uitblinker 2017 is een verkiezing voor professionele (straat)reinigers, straatvegers en medewerkers buitendienst die zich op bijzondere wijze inzetten om ons land een stukje schoner te maken. Voor de categorie personen is straatreiniger Jacko van Harn uit Terneuzen verkozen tot winnaar. In de categorie teams won het carnavalsteam uit ’s-Hertogenbosch dat elk jaar de uitdaging aan gaat om tijdens carnaval de straten van de binnenstad schoon te houden en op orde te brengen.

TOEKOMST VAN DE BRANCHE De komende decennia staan er grote

personen geïnterviewd. Deze scenario’s

transities op stapel. Wat betekent dat

voor het jaar 2050 kunnen de leden ver-

voor de branche? Wat is onze rol in de

volgens gebruiken om hun eigen stra-

circulaire economie? Hoe vullen we toe-

tegie toekomstproof vorm te geven. De

komstig werkgeverschap in, wat gebeurt

ontwikkeling van de toekomstvisie is een

er met de zorgplicht en welke invloed

zaak voor de gehele branche. We nodi-

hebben technologische ontwikkelingen

gen iedereen uit kennis te nemen van de

als digitalisering en zelfrijdende voertui-

tussenresultaten (kijk hiervoor op www.

gen op ons werk? De NVRD ondersteunt

nvrd.nl/dossier/toekomst van de bran-

de leden in deze onzekere toekomst door

che) en kennis en ideeën te delen via

het opstellen van een toekomstverken-

toekomst@nvrd.nl Het project loopt tot

ning en het ontwikkelen van toekomst-

het voorjaar van 2018. Op de ALV en het

scenario’s. Hiertoe is een trendverken-

NVRD-jaarcongres wordt de toekomstvi-

ning uitgevoerd en worden verschillende

sie gepresenteerd.

MINDER DOEN, MEER LATEN ZIEN Op de ALV van december is het jaarplan vastgesteld, waarbij we beloven niet alles te doen wat we in het jaarplan schrijven.

Het klinkt misschien bijzonder, maar het is het effect van wat we de afgelopen jaren hebben geleerd, namelijk dat wij de neiging hebben ons te ‘overeten’.

Tijdens een strategisch platform klonk het geluid dan ook, dat we ons met zo ongelooflijk veel bezighouden. Ook van nieuwe bestuursleden kregen wij wel eens de opmerking dat het hen dankzij de bestuursstukken en -vergadering pas duidelijk werd waarmee we ons allemaal bezig houden. Terwijl we aan de andere kant horen dat het ad hoc inspringen op vragen of actualiteit (denk aan een aantal NOS-items in het afgelopen jaar) zo enorm wordt gewaardeerd.

Vandaar een andere werkwijze. Net als andere jaren levert de verkenning een lange lijst op van relevante thema’s en activiteiten. We kunnen niet alles doen wat we zouden willen doen, moeten capaciteit vrijhouden voor urgente zaken en moeten dus zaken laten vallen.

We beginnen met het maken van werkplannen en het indelen van zaken die moeten zoals overleggen en ledenbezoeken. Daarnaast wordt tijd vrijgehouden voor ad hoc vragen. Tot slot delen we tijd in voor de projecten, waarbij we er rekening mee houden dat we hierover ook goed met de leden willen communiceren.

We gaan niet alles uitvoeren, maar dat wat we doen, doen we excellent en zichtbaar. Minder doen, meer laten zien, dat is wat wij de leden van de NVRD voor 2018 beloven! Wilt u het jaarplan lezen? Kijk op onze website.

Olaf Prinsen

GRAM #10 december 2017 | 27

DE LEDEN CENTRAAL ‘ZOEK MEER SAMENWERKING’ TEKST Hetty Dekkers

In deze rubriek krijgen NVRD-leden een stem in GRAM. De NVRD is er immers voor en door de leden. Deze keer aan het woord: Theo Leferink op Reinink, beleidsadviseur afval, milieu en duurzaamheid voor de gemeenten Tubbergen en Dinkelland (via bedrijfsvoeringsorganisatie Noaberkracht).

WAT ZIJN VOLGENS JOU DE BELANGRIJKSTE ONTWIKKELINGEN BINNEN DE AFVALBRANCHE? De circulaire economie. Het belangrijkste doel van ons beleid is zoveel mogelijk grondstoffen terugwinnen uit het restafval. In allebei onze gemeenten hebben we daarom vorig jaar diftar ingevoerd, op basis van frequentie. In Dinkelland daalde de hoeveelheid restafval per inwoner per jaar van 254 naar 66 kilo, in Tubbergen gingen we van 196 naar 70 kilo. Dat zijn prachtige resultaten natuurlijk.

WAT HOUDT JE FUNCTIE IN? Ik adviseer twee gemeenteraden en colleges over het beste afvalbeleid en de implementatie daarvan. Tevens ben ik in samenwerking met ROVA WAT VIND JE HET LEUKSTE/MOOISTE verantwoordelijk voor de aanbesteAAN JE WERK? dingen rondom afvalinzameling en Dat ik vanuit deze functie daadwerkeben ik aanspreekpunt voor eventuele lijk een bijdrage kan leveren aan de cirklachten van bewoners. Als adviseur culaire economie. Het is mooi om het duurzaamheid houd ik me bezig met resultaat te zien van wat je voorgesteld de verduurzaming van vooral de gehebt aan de beide raden en colleges. We meentelijke woningvoorraad, maatTheo Leferink op Reinink hebben met diftar een bewustwordingsschappelijk en eigen vastgoed en het proces op gang gebracht en bijgedragen wagenpark. Samen met de gemeenten Oldenzaal en Losser buiaan een ander consumptiepatroon en aankoopgedrag. Uit klanttegen we ons in Noordoost Twents verband nu over de grootschalige vredenheidsonderzoek blijkt dat ons initiatief ook door bewoners energietransitie: hoe kunnen we het gebruik van fossiele brandgewaardeerd wordt. stof terugdringen.

WAAR STOOR JE JE AAN? WAT BETEKENT DE NVRD VOOR JOU? Het pmd-dossier. Die negatieve geluiden zijn niet nodig, de keerAfval is relatief nieuw voor mij, tot drie jaar terug zat ik op een zijde is dat we zo min mogelijk afval moeten verbranden. En er functie voor economische zaken. Ik heb destijds heel veel inforzijn nog veel verbeteringen mogelijk. Als je meer vervuiling uit matie kunnen vinden via de NVRD. Hoe gaan andere gemeenten de plastic fractie zou halen, als de verpakkingsindustrie de handmet afval om, dat vind ik interessant. Ik lees het vakblad GRAM, schoen op zou pakken door goed na te denken over het gebruik bezoek vaak de website en ben ook een keer naar een bijeenkomst van verpakkingsmateriaal, als je statiegeld zou invoeren op plasgeweest van de NVRD. Daar kun je een netwerk opbouwen, ook tic flesjes, al die zaken zouden bijdragen aan een positiever pmdbelangrijk. dossier.

VOLDOET HET LIDMAATSCHAP AAN JE VERWACHTINGEN? Ja hoor. Vorig jaar zijn wij aandeelhouder geworden van ROVA, informatie over dat soort zaken kun je ook bij de NVRD halen. Door onder andere de contacten met de NVRD, onze partner ROVA en ook de contacten binnen de Regio Twente heb ik mij het afvaldossier heel snel eigen kunnen maken.

28 | GRAM #10 december 2017

WELKE TIP WIL JE DE LEZERS VAN GRAM GRAAG MEEGEVEN? Zoek meer samenwerking, zowel in de keten als met andere gemeenten. Wij zijn nu met veertien Twentse gemeenten het project ‘Afvalloos Twente’ gestart, om de VANG-doelstellingen te halen. In zo’n project kun je de krachten bundelen, maar ook van elkaar leren.

Hobbel niet zomaar achter elkaar aan, maar werk echt samen.

BRANCHE

NIEUWS JONGEREN STIMULEREN MOBIELTJES IN TE LEVEREN

De grondstoffen die nodig zijn om mobiele telefoons, tablets en andere apparaten te maken, raken langzaam maar zeker op. Dat probleem is alleen maar op te lossen door afgedankte apparaten in te leveren, zodat daar weer nieuwe van gemaakt kunnen worden. Wecycle heeft daarom de hulp ingeroepen van populaire vloggers Nesim en Qucee van het veelbekeken YouTube-kanaal Supergaande. Zij zijn het gezicht van een nieuwe Wecycle-campagne, die de huidige digital natives ertoe moet aanzetten al hun oude apparaten in te leveren.

Wecycle voert campagne om de bekendheid van de inleverbakken in winkels bij jongeren tussen de 13 en 17 jaar vergroten.

Deze inleverbakken zijn ook voor jongeren makkelijk te gebruiken. Nesim en Qucee van Supergaande werken daaraan mee: zij volgen hun oude mobiel van de inleverbak in de winkel via het sorteercentrum naar de recyclefabriek. Nesim & Qucee: “We werken mee aan deze campagne, omdat we het belangrijk vinden om jongeren te laten zien hoe we goed met de aarde om kunnen gaan en dat iedereen wat kan doen om hieraan bij te dragen.” De vlog is te zien op het YouTube-kanaal van Supergaande.

AGENDA 22 MAART

Gemeentelijk Grondstoffencongres, De Fabrique, Utrecht Organisatie: VNG Congressen en NVRD

19 APRIL

Nationaal Gladheidbestrijdingscongres Hart van Holland, Nijkerk Organisatie: NVRD Inl. www.gladheidcongres.nl

14 – 18 MEI IFAT München Inl. www.ifat.de

30 - 31 MEI

ALV en NVRD Jaarcongres, Amsterdam

HEROS PRODUCEERT BOUWSTOF UIT AEC-BODEMAS

Heros is het eerste afvalverwerkend bedrijf in Nederland dat, overeenkomstig de Green Deal, een bouwstof uit AEC-bodemas produceert die de goedkeuring van Rijkswaterstaat draagt. Begin 2018 wordt bij Rijkswaterstaat in Utrecht aan Heros officieel het certificaat voor toepassing van granova® combimix overhandigd.

Het is een erkenning dat dit hoogwaardige product toegepast mag worden in werken waar Rijkswaterstaat opdrachtgever is.

Het product granova® combimix is opgenomen in de toepassingsverklaring ‘Eisen Onderbouw’ en ‘Eisen Berm’ van Rijkswaterstaat. Heros is in 2012 gestart met de productie van granova®, een extra stap in de opwerking van AEC-bodemas. Het granulaat, dat ontstaat na mechanische bewerking, vindt zijn toepassing met name in de betonwarenindustrie. Granova® combimix, dat ontstaat na een wasproces, is bestemd voor wegenbouw, bedrijfsterreinen en infrastructurele werken.

GRAM #10 december 2017 | 29

OVERZICHT VAN HOOFDARTIKELEN

Uitgave Pag.

AFVAL

Uitgave Pag.

Kunststoffen

Afvalbeleid Het nieuwe UMP. Ellen Klein Breukink 02 08 Op naar 100 kilo met coaches en afvalboten. Hetty Dekkers 02 18 Huishoudelijk afval en doelstellingen VANG. Addie Weenk 02 28 Welke VANG-doelstelling dekt de lading het best?

Folkert Starreveld 04 20 Verbetering afvalscheiding duidelijk zichtbaar.

Guus v/d Berghe en Maarten Goorhuis 04 26 Interview met prof. R. Gradus over afvalbeleid. René Didde 07 26 Raamovereenkomst Verpakkingen deel 1.

René Didde en Ilse van der Grift 08 06 Hoe doen zij dat met de VANG-doelstellingen? Hetty Dekkers 09 06 Raamovereenkomst Verpakkingen deel 2. René Didde 09 08 Raamovereenkomst Verpakkingen deel 3. René Didde 10 11 Enquête VANG-huishoudelijk afval. Cees Riksen 10 12

Huishoudelijk afval

Nog volop hindernissen bij plasticrecycling.

Pieter van den Brand 08 22 Ervaringen met klemsystemen voor plastic afval. Ans Aerts 09 25 Van afval naar plastic. Lucien Joppen 10 05

Glas/statiegeld Inzamelen en recyclen glas kan beter. Ans Aerts Blik: bron of nascheiden? Bas Peeters Grof huishoudelijk restafval, wel of niet nascheiden?

Sander Wageman

Bestuursakkoord voor veel gemeenten ‘bevestiging van ambities’. Hetty Dekkers 01 07 Minder restafval ophalen in Wijk bij Duurstede. René Didde 01 16 In één gang zakken en containers ophalen.

Pieter van den Brand 03 06 Milieuboer scheidt alles in één keer. Pieter van den Brand 03 09 Scheidingsgedrag bij hoogbouw beïnvloeden. Ans Aerts 03 14 Pilot hoogbouw in Zaanstad. Ans Aerts 04 36 Diftar in het westen. Pieter van den Brand 06 13 Almere helpt met afvalscheiding. Paul Claasen 06 19 Hoe doen zij dat? 100 dagen zonder afval. Hetty Dekkers 06 20 Bingo spelen voor meer afvalscheiding. Ans Aerts 06 22 Bewoners bepalen inzamelsysteem. René Didde 07 30 Maak afval scheiden voor studenten gemakkelijk.

Yvonne Mallie 08 20 Nascheiding in de lift. Pieter van den Brand 09 10 Afval scheiden, het kan ook anders. Sander Wageman 09 14 Winsum: diftar op grijs én gft. Pieter van den Brand 10 08

Gft 02 14 09 17

Weer een stap verder met duurzaam verpakken.

Pieter van den Brand

02 22

Wit- en bruingoed Nog meer elektronica uit het restafval. René Didde Stadsmeubels uit elektronisch afval. Ans Aerts

07 09 07 12 05

08

02 10

06 22

Kringloopbedrijvigheid / milieustraat Wel of geen milieustraat? Pieter van den Brand Uniek duurzaamheidsplein in Oss. Hetty Dekkers

Afvalregistratie Inzamelmiddelen Het grondstoffenbakkie komt zo. Pieter van den Brand Afname bijplaatsingen ondergrondse afvalcontainers Den Haag en Nijmegen. Hetty Dekkers

03 07 05 05

Afvallogistiek De loopafstand bij omgekeerd inzamelen. Hetty Dekkers 02 13 Dynamische routeplanning. Sander Wageman 02 16 Comeback van het ondergronds afvaltransport. René Didde 03 13

Bedrijfsafval Hoe doen zij dat met afvalinzameling bij pretparken?

Hetty Dekkers 01 05 In Almere gaan bedrijven afval scheiden. Sander Wageman 03 10 Slimme logistiek bedrijfsafval. Marijn Teernstra 06 16

Gevaarlijk afval

Oudpapier en karton Hout

30 | GRAM #10 december 2017

05 20

(Drank)verpakkingen

Oplossing voor luierrecycling dichterbij. Geert Cuperus

Hout moet? Houd moed! René Didde

04 14

Grof huishoudelijk afval

Luiers

Preventie en hergebruik / (Gescheiden) inzameling

Werkplaats keukenafval. Koos van Dael Gft-pilot Java-eiland Amsterdam. Hetty Dekkers

04 16

Metalen

Spil in oude pillen. Pieter van den Brand

07 18

Composteren/vergisten 02 10

Composteermachines voor etensresten bevallen goed.

Hetty Dekkers 03 16 Vergisting verwerkt klein deel huishoudelijk gft. René Didde 04 28

IN GRAM IN 2017

Uitgave Pag.

BEHEER OPENBARE RUIMTE & REINIGING

Straatreinigen/Zwerfvuil 01 14 08 14 08 16

Onkruidbestrijding 01 13 05 18 07 16

Straatmeubilair Verkiezing circulaire afvalbak van de toekomst.

Sigrid Schuurmann

Met alternatieve brandstoffen op weg naar zero-emissie.

Sigrid Schuurmann

03 20

Voorlichting en educatie Effectieve containerstickers. Shift 04 34 Informatie via de pop-upstore. Ans Aerts 05 24 Post HBO ‘Samen sturen op beheer openbare ruimte en afval’.

Frans de Vijlder 08 30

DIVERSEN

Reiniging

Ook zonder chemie is onkruidbeheersing spannend.

Sander Wageman Onkruidspuit gaat bijna circulair. Pieter van den Brand Van onkruidbestrijding naar onkruidbeheersing.

Bas Peeters

Uitgave Pag.

Wagenparkbeheer

Aan de slag met het keurmerk Beeldschoon. Hetty Dekkers 01 20 Open convenant voor projecten in de buitenruimte.

Ans Aerts 02 24 Eigen bv voor buitendienst Doetinchem. Sander Wageman 03 22 Laanbomen Wassenaar revitaliseren met groenafval.

Sylvia de Witt 06 26 Keurmerk Beeldschoon versus ISO 9001. Rense Kuil 06 28

Laat de stoep communiceren! Pieter van den Brand Pilot Hoogeveen Schone Wegen. Paul Claasen Schoon is ook een kwestie van beleving. Sharon Buys

Boomverzorging gaat circulair. Pieter van den Brand 01 11 Interview met Thomas Rau. Pieter van den Brand 04 22 Futurumshop zet in op groene pakketbezorging.

Pieter van den Brand 04 32 Arnhemse afvalpaszaak relevant voor de afvalbranche.

Monique Hennekens 05 27 Voorbereid op weg naar de Privacy verordening.

Marieke Thijssen en Monique Hennekens 07 20 Sail Den Helder editie 2023 duurzaam. Pieter van den Brand 09 18 Eén derde kunststofverpakkingen moeilijk recyclebaar.

René Didde 10 19 Anderhalf jaar ‘Wij maken werk van Circulair’.

Sigrid Schuurmann e.a.

10 24

09 20

Winterdienst Strooizout nu ook duurzaam. René Didde Gladheidbeheer op de tocht? Sander Wageman

06 07 06 10

ORGANISATIE & MANAGEMENT Organisatie Circulaire economie vergt lef. Pieter van den Brand Hoe doen zij dat met verenigingen bij afvalinzameling?

Hetty Dekkers Resultaat gericht werken bij Dar. Ans Aerts

07 06 08 05 10 14

Financiën Perikelen rondom de afvalstoffenheffing. René Didde Minder restafval zorgt voor nieuwe kostenstructuur.

Sander Wageman

05 10 08 10

Management en personeel Twee jaar onderweg met sectorplan AMBOR. Peter Kerris 01 19 Techniekfabriek Deventer. Pieter van den Brand 03 24

De redactie van

GRAM wenst u fijne feestdagen

Monitoring Analyse Benchmark Schoon 2015. Ismael Morales 01 22 Analyse Benchmark Huishoudelijk Afval. Ismael Morales 10 17

De eerste editie van GRAM in 2018 verschijnt in de week van 12 februari

GRAM #10 december 2017 | 31

Acht miljoen oude autobanden inzamelen per jaar... …dat zijn alle ingeleverde gebruikte personenwagenbanden in Nederland …dat is gelijk aan de oppervlakte van 400 voetbalvelden

…op milieuverantwoorde wijze verwerkt …dit levert 32 miljoen kilo hoogwaardige grondstoffen …dit betekent bijna 60.000 ton minder CO2-uitstoot …daarmee besparen we CO2 gelijk aan de emissie van 400 miljoen autokilometers (10.000 keer de aardbol rond) of de aanplant van 400.000 nieuwe bomen

RecyBEM wenst u fijne feestdagen en een voorspoedig ‘Oud voor Nieuw’ in 2018.

Inzamelen oude banden. Voor een schoner milieu.

Alle gebruikte autobanden worden in Nederland door RecyBEM ingezameld en op een milieuverantwoorde wijze verwerkt.

RecyBEM is een initiatief van uw bandenleverancier.

Het RecyBEM-systeem is door het ministerie van I&M algemeen verbindend verklaard (AVV). Hierdoor heeft RecyBEM kracht van wet.

www.bandenmilieu.nl

Oude banden, nieuw leven.