GRAM feb 2014 by NVRD

JAARGANG 105 | NUMMER

GRAM Vakblad van de

Februari 2014

Composteren en milieubelasting

Deze maand in â&#x20AC;&#x2DC;Hoe doen zij datâ&#x20AC;&#x2122;: materieel leasen of in eigen beheer? NVRD voorzitter Han Noten: "Er is te veel restafval omdat er te veel verkeerde producten op de markt worden gebracht" Sittard-Geleen maakt werk van de Participatiewet

Heetwateronkruidbestrijding

WAVE onkruidbestrijding met 100% heet water! WAVE dringt onkruid ĂŠcht terug dankzij de inwerking van het bijna kokende water. Daarom heeft heetwateronkruidbestrijding een lage behandelfrequentie, een hoge efficiĂŤntie en is energiezuinig. WAVE biedt zowel handmachines voor kleinere oppervlakten en bijwerk als opbouwmachines met een hoge capaciteit.

HANDMACHINES

OPBOUWMACHINES

MID SERIES 22/8

XL SERIES 120/34

22 ha per seizoen, 8 liter per minuut Handlans, max. 45 meter slang, 16-20 cm heetwaterschoffel

120 ha per seizoen, 34 liter per minuut Handmatig selectief

HIGH SERIES 65/26

SENSOR SERIES 2.0 400/34

65 ha per seizoen, 26 liter per minuut Werken met 2 personen mogelijk tot max. 60 meter

400 ha per seizoen, 34 liter per minuut Altijd de juiste hoeveelheid op de juiste plaats

www.waveonkruidbestrijding.nl

WAVE Europe B.V. | Matendijk 7, 6733 JD Wekerom (Ede) | tel. +31 (0) 318 469 799 | info@waveonkruidbestrijding.nl

inhoudsopgave

Vakblad van de NVRD

Participeren in wijkteams 6

In 2011 startte de gemeente Sittard-Geleen een project met wijkteams, waarin de gemeente, afdeling Sociale Zaken (SZ) en het Sociale Werkvoorzieningbedrijf samenwerken. De wijkteams onderhouden sindsdien de openbare ruimte. Met het project loopt de gemeente vooruit op de Participatiewet die in 2015 wordt ingevoerd.

Interview met NVRD-voorzitter Han Noten 12

“Onze kerntaak is die van kennisverzamelaar, kennisleverancier en verbinder van onze leden. Wij zijn de schakel tussen alle partijen die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van de afvaltaak in alle facetten.”

Hoe doen zij dat? 16

Deze maand: beheer van het materiaal In dit artikel vertellen drie medewerkers of zij materieel in eigendom hebben of dat zij dit leasen, welke rol duurzaamheid speelt bij de keuze voor materieel en hoe het onderhoud geregeld is.

Invoering Euro 6 – richtlijn, dé echt grote nieuwe stap 20

Anno 2014 is er aanzienlijk veel verbeterd op het gebied van veiligheid en moeten afvalbedrijven zich strak houden aan de Arbowet. Veiligheid, ergonomie én duurzaamheid spelen een belangrijke rol bij afvaltransport.

5 Bezem 9 Het nieuwe aanbesteden 15 NVRD Nieuws 18 Vakwerk 23 Belastingplicht voor publieke bedrijven nog steeds onduidelijk 25 Colombia: Kansen in een snel moderniserende afvalsector 27 Communicatieproject voor kinderen Foto voorplaat: Sunny Gardeur Fotografie

in Tilburg en Goirle 29 Nieuws op de markt 34 Agenda

Kansen in Columbia, lees verder op pag. 25

GRAM | februari 2014

Schuitemaker. Winterdienst in de volle breedte De oerdegelijke strooimachines van Epoke uit Scandinavië. Maar ook sneeuwploegen, zoutoplossers en sproeimachines: Voor de winterdienst in de volle breedte, leidt de weg naar Schuitemaker. Bovendien is Schuitemaker voor u continu op zoek naar innovatieve oplossingen, zoals onze nieuwe houten opslagsilo’s. Want alleen Schuitemaker biedt kwaliteitsmerken, een gevarieerd en compleet programma, doortimmerd advies en uitstekende service. Zegt u winterdienst, denk dan aan Schuitemaker!

Schuitemaker B.V. | Morsweg 18 - 7461 AG Rijssen - Holland Tel.: +31 (0)548 - 51 41 25 | www.sr-schuitemaker.nl

Bij Zandrecycling Nederland reinigen we uw RKGV op maar één manier. De juiste!

Bezoek ons tijdens de Rioleringsva kdagen 18 t/m 20 maa rt Evenementenh al Gorinchem

Wilt u af van uw riool-, kolk-, gemaalslib of veegzand? Zandrecycling

RKGV-specialist sinds 1988

Nederland laat u graag zien hoe het kán en hoe het hóórt. We zijn im-

Meerdere locaties in Nederland

mers de enige afvalverwerker in Nederland die volledig is toegespitst

Snelle dienstverlening

op het verwerken van RKGV. Ofwel het reinigen en recyclen tot schone (bouw)materialen, en het verwerken van restfracties volgens de kleinste

Diverse transportmogelijkheden

paragrafen van de Milieuwet. Kijk op www.zandrecycling.nl, of bel

ISO- en VCA-gecertificeerd

0174-24 39 50 voor meer info, een vrijblijvende afspraak of een offerte.

Gratis afvalstroomnummer

Af van uw RKGV-afval? Zó hoort ‘t. Zandrecycling Nederland BV • ABC Westland 227, 2685 DC Poeldijk • T 0174-243950 • F 0174-291148 • www.zandrecycling.nl • info@zandrecycling.nl

GRAM | februari 2014

BEZEM Goede voornemens Kent u ze nog? De grootse plannen voor 2013. We worden groener, duurzamer, gaan meer samenwerken, bezuinigen en dan natuurlijk nog de persoonlijke voornemens, zoals afvallen, sportiever worden, stoppen met roken. Wat is daar in de zomer van 2013 van overgebleven? Gelukkig is daar dan weer een nieuw jaar. Tijd om alles van je af te gooien en weer met nieuwe voornemens van start te gaan. Het voornemen om groener te worden, lijkt door de overheid flink te worden ondersteund. Er is immers de Duurzaamheidsagenda, Groene Groei, Circulaire Economie Van afval naar grondstoffen (Vang)… En zo zijn er nog tal van prachtige kreten en initiatieven om ons er van te overtuigen dat het roer nu écht om gaat. Natuurlijk moeten deze plannen ook ondersteund worden en gaan bedrijven en lagere overheden voortvarend aan de slag om duurzaam bedrijf te voeren. Maar dan blijkt duurzaam ondernemen ineens te worden geblokkeerd door Europa. Neem bijvoorbeeld de investering in huisvuil-

voertuigen op aardgas/groengas. Europese regelgeving bepaalt dat alleen nog maar mag worden aanbesteed op voertuigen met Euro 6 motoren. Voor voertuigen op aard- of groengas is dat volstrekt overbodig. Bovendien zijn aardgasmotoren Euro 6 nog niet ontwikkeld en zo worden we dus gedwongen dieselvoertuigen aan te schaffen. Hoezo duurzaam en groen? Hoezo zuinig met primaire grondstoffen? Wellicht kunnen we deze gemiste kans om indirect minder CO2 uit te stoten compenseren door juist niet meer te gaan sporten, maar te stoppen met roken? Enfin, het wordt vanzelf wel weer zomer 2014, dan kijken we weer achterom. De bezem wenst u een groen en duurzaam 2014.

GRAM | februari 2014

Samen de openbare ruimte beheren

Participeren in wijkteams In 2011 startte de gemeente Sittard-Geleen een project met wijkteams, waarin de gemeente, afdeling Sociale Zaken (SZ) en het Sociale Werkvoorzieningbedrijf samenwerken. De wijkteams onderhouden sindsdien de openbare ruimte. Met het project loopt de gemeente vooruit op de Participatiewet die in 2015 wordt ingevoerd. In drie wijken startte Sittard-Geleen in 2011 een proef-

dat iemand zijn heftruckdiploma haalt en vervolgens

project met wijkteams voor het integrale beheer van

uitstroomt naar een baan bij een commercieel bedrijf.”

het groen, het grijs en de reiniging van de openbare ruimte. Een wijkteam bestaat uit medewerkers van

Social return

team Wijkbeheer van de gemeente, cliënten van Sociale

Met haar aanpak loopt Sittard-Geleen vooruit op de

Zaken (SZ) en medewerkers afkomstig van SW-bedrijf

Participatiewet die in 2015 wordt ingevoerd en die

Vixia. Het team wordt aangestuurd door een voorman,

bepaalt dat gemeenten mensen met een arbeidsbeper-

of –vrouw. Meestal is dit een medewerker van het ge-

king moeten ondersteunen bij het vinden van regulier

meentelijk team Wijkbeheer. De teams worden ingezet

werk. Ratering: “Uiteraard is het belangrijk dat er poli-

voor een diversiteit aan werk: van het opknappen van

tiek draagvlak is.” Hoewel het aantal medewerkers in

straatmeubilair tot het opruimen van zwerfvuil en van

de openbare ruimte meer dan verdubbelde, was de

het schoffelen van plantsoenen tot het schilderen van

insteek dat het onderhoud voor hetzelfde bedrag als

lantaarnpalen.

voorheen zou plaatsvinden. SZ draagt bij in de kosten. Lisette van de Gazelle, beleidsmedewerker gemeente Sittard-Geleen: “De wijkteams bieden werkervarings-

Wijkteams worden ingezet voor het opknappen van straatmeubilair, het opruimen van zwerfvuil, het schoffelen van plantsoenen tot het schilderen van lantaarnpalen.

plaatsen waarin mensen de kans krijgen om zich te ontwikkelen. Hiermee vergroten ze hun kansen op de arbeidsmarkt. We investeren veel in begeleiding en zetten middelen in om mensen verder te krijgen in hun re-integratieproces, zoals trainingen om met bepaalde machines te werken. We gaan er van uit dat deze investeringen zich terugbetalen, doordat mensen uitstromen naar regulier werk.” Het principe van social return is onderdeel van de aanpak. Ratering: “We hebben de social return zodanig ingericht dat jaarlijks tien mensen die goed functioneren, doorstromen naar een baan bij de aannemer waarmee we werken. Dat is zo opgenomen in de bestekken.”

Theo Ratering, teammanager Wijkbeheer bij de ge-

meente: “Het proefproject in de drie wijken was zo’n

De wijkteams hebben ieder een eigen wijk onder hun

succes, dat we het in 2012 hebben opgeschaald naar

hoede. Een team bestaat uit een voorman of – vrouw,

de hele gemeente.” Via job carving werden bepaalde

twee of drie mensen vanuit Vixia en twee of drie men-

werkzaamheden uitgesplitst, waardoor nieuwe func-

sen vanuit SZ. De ervaringen met deze gemengde

ties ontstonden voor mensen met een afstand tot de

teams zijn goed, hoewel er wat kinderziektes moes-

arbeidsmarkt. Zo gebeurt het snoeien van de bomen

ten worden overwonnen. Van de Gazelle: “In eerste in-

in Sittard-Geleen als vanouds door een vakman. Maar

stantie was het lastig om een goede selectie te maken

het opruimen en versnipperen van de takken is nu een

van mensen die geschikt zijn voor dit soort werk. In

taak van de wijkteams. Er werken flink meer mensen in

welke mate mogen ze beperkt zijn of hoe groot moet

de openbare ruimte dan voorheen. “We helpen op deze

het arbeidsvermogen zijn? Je hebt bovendien te maken

manier een maximaal aantal mensen aan de slag”, ver-

met het absorptievermogen van zo’n team. Er moet een

telt Ratering. Op dit moment zijn er ongeveer honderd

goede verhouding zijn tussen de voorman of –vrouw

mensen vanuit Vixia en honderd cliënten van SZ aan het

en de mensen die van Vixia en SZ komen. Als er te veel

werk. De insteek is dat deze medewerkers op den duur

mensen met een bepaalde problematiek zijn, kan dat

doorstromen naar een reguliere baan. In 2013 was dat

zijn weerslag hebben op het team. Inmiddels hebben

voor twintig mensen het geval. Zo kreeg bijvoorbeeld

we de selectieprocedure goed in de vingers.” De men-

een medewerker een baan bij een schildersbedrijf. Ra-

sen die vanuit SZ deel uitmaken van het team, krijgen

tering: “Het is belangrijk om daarbij zo breed mogelijk

een bonus bovenop hun uitkering. De mensen van Vixia

te kijken. Het gaat niet alleen om uitstroom in het ho-

verdienen meer. Zoiets kan wrijving veroorzaken. Van

veniers- of stratenmakersvak. Het kan ook voorkomen

de Gazelle: “Het zijn collega’s voor de volle 100 procent

GRAM | februari 2014

Een van de wijkteams van Sittard-Geleen met medewerkers vanuit Sociale Zaken (SZ) en het Sociale Werkvoorzieningbedrijf Vixia.

en toch is de financiële beloning verschillend. Het is

op gericht dat medewerkers het gevoel hebben dat ze

belangrijk dat mensen zich serieus genomen voelen.

gezien en gewaardeerd worden. Ze krijgen bovendien

Enerzijds dragen we hier zorg voor door te streven

goede ondersteuning bij het vinden van regulier werk.”

naar uniformiteit op de werkplek. Zo draagt iedereen dezelfde werkkleding en rijdt in dezelfde auto’s. Daar-

Cohesie

bij gaat het ook om dingen die misschien triviaal lijken,

Niet iedere cliënt van SZ is meteen enthousiast over het

zoals het geven van dezelfde kerstpakketten. Ander-

werken in een wijkteam. Van de Gazelle: “Het gaat om

zijds ontvangen de voormannen en –vrouwen een in-

mensen die soms al de hoop hadden opgegeven dat ze

tensieve training. Zij werken met een andere doelgroep

ooit nog mee zouden doen in de samenleving. Motive-

dan ze gewend zijn. De trainingen zijn er onder meer

ren en stimuleren is dus belangrijk.” Dit gebeurt niet

NVRD-positionpaper Participatiewet: verbinden fysieke en sociale domein biedt kansen De taken in het afvalbeheer en het beheer van de buitenruimte bieden volop mogelijkheden om invulling te geven aan de gemeentelijke opgave in het sociaal domein die voortkomt uit de Participatiewet. De NVRD heeft een positionpaper opgesteld waarin inzichtelijk is gemaakt wat de sector kan én wil betekenen als het gaat om de inzet van mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Gemeenten staan met de decentralisatie en integrale aanpak van het sociale domein voor een grote uitdaging. Ze moeten actief werk gaan maken van het begeleiden van mensen naar regulier werk. Wettelijke taken in afvalbeheer en het beheer van de openbare ruimte zijn bij uitstek geschikt voor de inzet van mensen met afstand tot de reguliere arbeidsmarkt. De afval- en reinigingsbranche kent een grote variatie aan plaatsgebonden uitvoerend werk. Taken binnen afvalbeheer en beheer van de buitenruimte lenen zich prima voor het realiseren van werken ontwikkelplekken. De combinatie van type en aard van het werk, vakinhoudelijke ondersteuning, bedrijfsmatige omgeving en lokale verbondenheid maakt deze gemeentelijke diensten en bedrijven uitermate geschikt. Zeker als deze kennis en ervaring wordt aangevuld met de specifieke kennis uit SW-bedrijven en gemeentelijke sociale diensten op het gebied van onder andere mensontwikkeling. Tenslotte kunnen deze gemeentelijke diensten en bedrijven via aanbestedingen aan de markt een bijdrage leveren aan de noodzakelijke door- en uitstroom. Het koppelen van participatiedoelen aan de uitvoering van beheertaken biedt vele voordelen. Deze worden in het positionpaper verwoord. Verder worden er enkele succesvolle voorbeelden omschreven. NVRD-voorzitter Han Noten heeft het positionpaper op 29 januari tijdens het congres ‘Participatie is samenwerken’ aangeboden aan René Paas, voorzitter van Divosa, Vereniging van managers van sociale diensten.

GRAM | februari 2014

Participeren in wijkteams door te dreigen met sancties, zoals het verlagen van de

mand dit echt niet wil, dwingen we hem daar niet toe.”

uitkering als ze afwijzend reageren, maar door ze juist

Een belangrijke reden voor het succes van het project

op een positieve manier te benaderen. “Dat lukt goed.

is volgens Ratering het feit dat Sittard-Geleen op kleine

Soms verloopt het gesprek om iemand over de streep te

schaal is gestart. “We hebben er anderhalf jaar over

trekken moeizaam. Maar als iemand vervolgens daad-

gedaan om door te groeien en al doende kunnen le-

werkelijk mee gaat doen, zien we dat dit een omslag

ren.” Van de Gazelle: “Goede begeleiding is ontzettend

veroorzaakt. Ze moeten het eerst zelf ervaren”, licht

belangrijk. Zo zijn er trajectbegeleiders van SZ dicht

Van de Gazelle toe. Bewoners zijn inmiddels gewend

bij de werkvloer aanwezig en steeds in gesprek met

aan de wijkteams in Sittard-Geleen en reageren hier po-

de voormannen en -vrouwen. Ze houden de vinger aan

sitief op. Ratering: “We steken veel tijd en energie in het

de pols en kunnen daardoor direct reageren als zich

kweken van een groeps- en wijkgevoel, zodat de teams

iets voordoet. Ook monitoren ze de ontwikkeling van

iets met hun wijk krijgen en zich er verantwoordelijk

medewerkers, zodat ze door kunnen stromen naar re-

voor voelen.” De gemeente kiest er voor om mensen te

gulier werk.”

laten werken in de wijk waar ze wonen. “Ons motto is: Van de wijk en voor de wijk. Het sociaal draagvlak voor

Van de Gazelle’s boodschap voor andere gemeenten is

de wijkteams wordt daardoor groter”, zegt Ratering.

kort en bondig: “Doen! Dit schept echt kansen. Zorg

Van de Gazelle vult aan: “De medewerkers van het team

wel voor goede begeleiding en voorbereiding voor de

zijn een bekend gezicht in de wijk. Dat heeft als effect

voormannen en –vrouwen en voor draagvlak op de

dat andere inwoners ook een bijdrage gaan leveren en

werkvloer.”

meewerken aan cohesie. De een heeft er meer moeitemee dan de ander om in de eigen wijk te werken. Als ie-

Tekst: Ans Aerts

Welcome to the future of environmental technology May 5–9, 2014 World’s Leading Trade Fair for Water, Sewage, Waste and Raw Materials Management Register now online! Save up to 30% and gain time at the venue! www.ifat.de/tickets/en

Be a part of this get-together of the worldwide environmental technology sector— at IFAT 2014 in Munich. Come and experience innovative new products and learn about successful strategies for the future. And benefit from the exclusive supporting program at IFAT and the opportunity for international networking.

Visit IFAT’s sister events around the world: May 20–22, 2014 www.ie-expo.com

GRAM | februari 2014

www.ifat.de

October 9–11, 2014 www.ifat-india.com

Information: Van Ekeris Expo Service B.V. | Haarlem Tel. +31 (0) 23 525 8500 | info@vanekeris.nl

Foto: Leo de Kort / Nationale Beeldbank

Het nieuwe aanbesteden Aanbestedende diensten, zoals gemeenten, provincies en waterschappen, hebben veel te winnen bij professionalisering van hun inkoopactiviteiten. Omwille van de rechtmatigheid moet de publieke sector sinds april 2013 voldoen aan Europese aanbestedingsregels. Bovendien kan zij met een slimmere inkoop ook de doelmatigheid verbeteren. Met een goed plan van aanpak en een uitgekiende inkoopstrategie kunnen doelen op het gebied van, prijs, kwaliteit, duurzaamheid en innovatie gerealiseerd worden. Sinds vorig jaar geldt de nieuwe aanbestedingswet, die

proportionele geschiktheideisen. Zo werd gevraagd

-vreemd genoeg- Aanbestedingswet 2012 is gedoopt.

te kunnen aantonen dat inschrijvers ervaring hadden

Dit merkwaardige jaartal heeft te maken met het feit dat

met minimaal 50 procent van de omvang van de

er ongeveer acht jaar aan de nieuwe aanbestedingswet

dienstverlening qua oppervlakte werkgebied, zeg

is gewerkt, ook omdat de weerbarstige materie in

maar 6,5 kilometer strand.” Een ander voorbeeld van

de nieuwe regelgeving helemaal ‘EU-proof’ is. Het

het proportionaliteitsbeginsel is dat een architect die

belangrijkste mantra uit de nieuwe aanbestedingsregels

wil inschrijven voor het ontwerp van een brede school,

is dat aanbestedingen inzichtelijker worden voor

niet perse hoeft te bewijzen dat hij eerder een brede

(potentiële) inschrijvers, zegt Edwin Bergman. Bergman

school heeft ontworpen. “Het kunnen aantonen dat

zelfstandig inkoopadviseur en met zijn bedrijf

hij eerder een soortgelijk gebouw (kinderdagverblijf,

ViaBergman Inkoopdiensten bekommert hij zich bij

multifunctioneel gebouw) heeft ontworpen, is voortaan

menig publiek opdrachtgever om de professionalisering

voldoende”, aldus Bergman.

van het inkoopbeleid. “Inschrijvers op aanbestedingen moeten gelijke kansen krijgen”, aldus de uitleg van

Emvi-tenzij

Bergman.

Een belangrijk verschil van de nieuwe aanbestedingswet met zijn voorganger is het ‘Emvi tenzij’ beginsel.

Proportionaliteitsbeginsel

Emvi staat voor economisch meest voordelige inschrij-

De nadruk ligt binnen de nieuwe aanbestedingswet meer op het proportionaliteitsbeginsel. Er is zelfs een gids voor geschreven om aanbestedende partijen meer houvast te bieden op dit gebied. Dit beginsel, dat in veel Europese regels leidend is, betekent bij aanbestedingen dat de eisen die een aanbestedende partij stelt aan bijvoorbeeld de geschiktheid van een inschrijver (certicering, referentie of omzet) in verhouding moeten staan tot de aard en omvang van het aan te besteden werk, dienst of levering. Bergman geeft een voorbeeld: “Er is in Noordwijk een aannemer die al tientallen jaren het 13 kilometer lange strand tussen Katwijk en Zandvoort schoonhoudt en het afval van de horecapaviljoens afvoert. Deze dienst werd in 2011 Europees aanbesteed. Hoewel de nieuwe aanbestedingwet toen nog niet van kracht was, werd al wel rekening gehouden met het stellen van

Het proportionaliteitsbeginsel houdt in dat bij aanbestedingen de eisen die een aanbestedende partij stelt aan bijvoorbeeld de geschiktheid van een inschrijver (certicering, referentie of omzet) in verhouding moeten staan tot de aard en omvang van het aan te besteden werk, dienst of levering. GRAM | februari 2014

Bergman: “De procedure voor het aanbesteden mag op het eerste gezicht dan meer werk lijken, het voordeel is dat de gemeente het inkoopbeleid professionaliseert en aan de voorkant beter gaat nadenken over de aanpak van een inkoopcategorie.” ving en is voortaan verplicht in aanbestedingen. “Gunnen op de laagste

een open en transparante manier werkte, ziet dat het

prijs mag alleen bij wijze van uitzondering. Een dergelijke beslissing

niet bijster ingewikkeld hoeft te zijn de nieuwe regel-

moet gepaard gaan met een deugdelijke motivering”. Anders dan de

geving voor aanbestedingen in het inkoopbeleid op te

afkorting doet vermoeden, betekent emvi juist dat een werk, dienst

nemen. Motiveringsplicht, proportionaliteit, Emvi, ARW

of levering niet langer alleen op de laagste prijs wordt gegund. “In-

2012 (aanbestedingreglement werken 2012), de toe

schrijvers kunnen bij een emvi-aanbesteding naast punten voor de

te passen drempelbedragen; bij een goed, actueel in-

prijs ook punten verdienen met hun plan van aanpak op criteria voor

koopbeleid is het allemaal vermeld in de protocollen.”

duurzaamheid, kwaliteitsborging en beschikbaarheid”, zegt Bergman. Een voorbeeld hiervan is de ‘meervoudig onderhandse aanbesteding

Professionalisering

tuinenonderhoud’ van woningcorporatie Dunavie. Bergman: “Door het

De specialist vindt het dan ook een goede zaak dat

emvi-gunningcriterium hebben hoveniers naast de prijs extra punten

gemeenten, gemeentelijke diensten of andere over-

gescoord met een duidelijk plan van aanpak op het gebied van commu-

heidsgedomineerde instellingen hoe dan ook ervaring

nicatie met huurders, proactiviteit naar opdrachtgever en de beperking

opdoen met de nieuwe manier van aanbesteden. De

van de overlast voor huurders tijdens het werk. Voorwaarde hierbij is

procedure voor het aanbesteden mag op het eerste

wel dat de elementen uit het plan van aanpak duidelijk en meetbaar

gezicht dan meer werk lijken, volgens Bergman is het

in de overeenkomst staan en in de praktijk gemeten worden door de

voordeel dat de gemeente het inkoopbeleid profes-

opdrachtgever. Overigens zal de emvi-methode in 2014 meer worden

sionaliseert en aan de voorkant beter gaat nadenken

gestroomlijnd", stelt Bergman. “Nu zijn het allemaal verschillende me-

over de aanpak van een inkoopcategorie. Bijvoorbeeld

thoden. Zonder duidelijke uitleg over de beoordelingmethodiek kan dat

door vragen te stellen als: welke eisen stellen we aan

voor de inschrijvers soms verwarrend werken.”

de inschrijvers, wie zijn de potentiële leveranciers, wat heeft de markt te bieden, is wat wij vragen überhaupt

Minder administratieve lasten

leverbaar en welke procedure hanteren we? Bergman:

Een van de beoogde effecten van de nieuwe aanbestedingswet is dat de

“Zo blijkt maar al te vaak dat verschillende afdelingen

administratieve lasten van de inschrijvers minder hoog worden. Door

binnen één organisatie er voor dezelfde producten

een nieuwe type eigen verklaring kan de aanbestedende partij voor-

veel verschillende leveranciers op nahouden. Daardoor

taan aankruisen welke documenten hij vraagt, zoals een ISO-9001 cer-

loopt de gemeente niet alleen inkoopvoordeel mis, ook

tificaat, VCA-certificaat en uiteraard de inschrijving bij de Kamer van

de administratie is enorm. Je moet je namelijk beden-

Koophandel. De inschrijver tekent de eigen verklaring bij inschrijving,

ken dat er duizenden facturen omgaan en elke factuur

maar de inschrijver hoeft die documenten pas daadwerkelijk te over-

zo’n 50 euro aan afhandeling kost.”

leggen als hem de opdracht wordt gegund, legt Bergman uit. Juist op het punt van de administratieve lastendruk rijzen soms bedenkingen

Markt verkennen

tegen de nieuwe wet bij de aanbestedende partij. Het zal namelijk de

Ook voor veranderende situaties in het overheidsbeleid

nodige handelingen vergen, die uiteindelijk de belastingbetaler moet

kan het geen kwaad alvast de horizon te verbreden, be-

opbrengen. Bergman denkt dat dit wel mee zal vallen. “Wie altijd al op

toogt Bergman. “Neem de bestrijding van onkruid op verhard oppervlak. Daarvoor gaat eind 2015 de wetgeving veranderen. Er mag dan zeer waarschijnlijk geen glyfosaat meer worden toegepast.” Bergman vindt het raadzaam nu alvast de markt te verkennen. “Welke aannemers werken al met andere middelen of methoden die qua prijs/kwaliteitverhouding mee kunnen met de huidige manier van onkruidbestrijding op het trottoir? Vraag eens via een vrijblijvende marktconsultatie een aantal verschillende aannemers naar de mogelijkheden. Kijk hoe ze reageren en welke informatie het oplevert. De meeste kennis zit immers bij de aannemers en leveranciers en niet bij de aanbestedende dienst.” Dergelijke aspecten kunnen het beste gewoon in de praktijk worden getest, zegt Bergman, die tegenwoordig betrokken is bij Meerlanden, een bedrijf met activiteiten in afvalinzameling, openbare ruimte en bio-energie

GRAM | februari 2014

in Rijsenhout. “De informatie uit de marktconsultatie moet wel eenduidig worden opgenomen in een aanbe-

Drempelbedragen

steding die eventueel volgt om alle inschrijvers gelijke

Drempels Europees aanbesteden per 2014:

toegang tot informatie te geven.”

207.000 euro excl. BTW voor leveringen en diensten, 5.186.000 euro excl. BTW voor werken. Daarboven

Past performance

geldt dat aanbesteden Europees moet verlopen. Dat

Recent nam een aantal gemeenten in Noord-Holland

betekent dat het werk of dienst via de website Ten-

het initiatief de prestaties van aannemers voor gelever-

derned wordt gepubliceerd en er inschrijvingen van

de diensten en werken bij te houden in een database,

bedrijven ook uit bijvoorbeeld Roemenie verwacht

de zogeheten past performance (voor meer informa-

kunnen worden, vertelt Edwin Bergman van ViaBerg-

tie: www.past-performance.nl). Een goede zaak, vindt

man Inkoopdiensten. Onder deze drempelbedragen

Bergman. “De deelnemende organisaties kunnen uit

mag onderhands worden aanbesteed. Zit het bedrag

de gegevens putten zodat ze snel zien wat een aanne-

bij diensten en leveringen in de range van 50 dui-

mer heeft gepresteerd tijdens een afgerond werk. Wat

zend tot 207.000 euro, dan zijn dat meestal meer-

hebben ze gedaan op het gebied van kwalitatief goed

voudige onderhandse aanbestedingen. Dat wil zeg-

werken, planmatig werken en omgevingsmanagement.

gen dat partij a, b, c en d worden uitgenodigd en

Overheden kunnen op die manier aanbieders van dien-

partij e, f en g niet. Dat laatste moet gemotiveerd

sten en werken vinden waarvan ze denken dat ze het

kunnen worden. Is het bedrag onder de 50 duizend

beste aansluiten bij een nieuw aan te besteden werk of

euro, dan kan zelfs een enkelvoudige onderhandse

dienst. Dit komt de motivering voor het selecteren van

aanbesteding volstaan. Een opdrachtgever vraagt

partijen bij een onderhandse aanbesteding ten goede.”

dan alleen bijvoorbeeld partij a.

Daarnaast kunnen aannemers/leveranciers hun beoordeling gebruiken als referentie.

Tekst: René Didde

103

Containerwielen van Haco...

... besparen u mankracht! Haco wielen maken uw containers écht mobiel. De garantie voor uitstekende rijeigenschappen.

Bel voor informatie:

Protempo bv Postbus 21, 6500 AA NIJMEGEN Nederland Tel. +31(0)24-3711711. Fax +31(0)24-3711700 verkoop@protempo.eu www.protempo.eu

adv. 103 190x130 mm.indd 1

11-02-2010 13:55:19

GRAM | februari 2014

N VRD- voorzitter Han Noten

"De NVRD hoeft als verbindingsschakel niet zo nodig op de voorgrond te treden" Het gesprek met drs. Han Noten over zijn rol als voorzitter van de NVRD vindt plaats in de mooie gemeente Dalfsen, waar hij sinds 2011 een 'zeer happy' burgemeester is. "Anders dan als lid van de Eerste Kamer heb ik hier rechtstreeks met het wel en wee van de burgers te maken." De in het Limburgse Swalmen geboren Noten (1958)

van organisaties in het publieke domein, maar verte-

studeerde arbeids- en organisatiepsychologie aan de

genwoordigt niet het publieke belang als zodanig. Die

Katholieke Universiteit Nijmegen. Hij werkte daarna

vertegenwoordigende rol ligt primair bij gemeenten,

ondermeer als vakbondsbestuurder bij de FNV, als

wethouders en raadsleden. Zij worden door de bur-

directielid bij Centraal Beheer en bij de Nederlandse

gers gekozen en spreken namens de burgers. De NVRD

Spoorwegen. Noten is ook commissaris bij diverse pu-

moet géén politieke rol willen spelen of de politiek op

blieke en private bedrijven. Landelijk werd hij bekend

een directe manier willen beïnvloeden. Onze kerntaak

doordat hij van 2003 tot begin 2013 voor de PvdA zit-

is die van kennisverzamelaar, kennisleverancier en ver-

ting had in de Eerste Kamer. Zegt nu met een glimlach:

binder van onze leden. Wij zijn de schakel tussen alle

"De hectiek van de landelijke politiek mis ik niet. Op

partijen die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering

lokaal niveau voel ik mij echt lekker, omdat ik zo veel

van de afvaltaak in alle facetten. Als wij het niet eens

directer met de mensen te maken heb. De impact van

zijn met landelijk beleid, hoeven wij dat niet zo nodig

de landelijke politiek is groter, maar gelijktijdig is zij

zelf met harde stem breed uit te dragen. Wij brengen

voor burgers vaak een ver-van-mijn-bed-show. Zelf ben

onze visie en kennis primair in bij de Vereniging van

ik vooral geïnteresseerd in de manier waarop burgers

Nederlandse Gemeenten (VNG) en het ministerie. Pre-

en overheid zich tot elkaar verhouden. Dat is nog best

cies in die volgorde. Zo hoort het!”

een moeizame relatie, zoals de praktijk menigmaal aantoont. Verwonderlijk eigenlijk, omdat de burger in

Noten vervolgt: “Ik weet overigens donders goed dat

feite de eigenaar is van de samenleving. In een ster-

de relatie tussen de VNG en de NVRD langere tijd wat

ke overheid geloof ik niet. Sterker nog: een krachtige

verstoord is geweest. Dat is jammer en dat hoort ook

overheid is vaak een overheersende overheid en die

niet. Daarom investeert de NVRD er veel tijd in om de

is per definitie reactionair. Enig wantrouwen tegenover

relatie te verbeteren. Ik heb het gevoel dat wij daar-

de overheid is daarom altijd zinvol. Ja, ook op lokaal

mee op het goede spoor zitten. Dat is belangrijk, want

niveau. Daarin ben ik een klassieke sociaal democraat."

wij zijn met elkaar verbonden door onze achterban en door onze publieke taak in de afvalsector."

“Als wij het niet eens zijn met landelijk beleid, hoeven wij dat niet zo nodig zelf met harde stem breed uit te dragen.”

De vraag of de Vereniging Afvalbedrijven (VA) tot dezelfde kring hoort, beantwoordt Noten met een nadrukkelijk nee. "De VA is een deskundige en belangrijke speler waar wij graag mee samenwerken in de zin van kennisuitwisseling, maar de VA vertegenwoordigt vooral de private bedrijven én belangen. Ik voeg hier overigens graag aan toe dat ik blij ben dat ook diverse private bedrijven lid zijn van de NVRD. Het moet echter duidelijk zijn dat wij - anders dan de VA - géén lobby-

Geen lobbypartij en geen fusies

partij zijn of willen zijn. Wat ik denk over een fusie tus-

Noten is sinds 2012 voorzitter van de NVRD. Over

sen VA en NVRD? In ieder geval niet onder mijn voorzit-

opmerkingen dat de al ruim honderd jaar bestaande

terschap! Ik ben namelijk nadrukkelijk van mening dat

NVRD weinig op de voorgrond treedt in het publieke

afval een publieke verantwoordelijkheid is. Dat moet

debat over afval en milieu, zegt Noten met grote stel-

je niet aan de markt overlaten. Uiteraard kan en mag

ligheid: "Als NVRD hoeven wij niet zo nodig op de voor-

de markt een rol spelen bij het inzamelen en verwer-

grond te treden. Wij zijn geen politieke belangenbehar-

ken van afval. Maar altijd onder regie en sturing van

tiger of lobbyist. De NVRD is weliswaar een vereniging

de overheid."

GRAM | februari 2014

foto: M. van Saltbommel (www.fotobommel.nl)

Huiselijke kring

is nog steeds te veel restafval, omdat de verkeerde pro-

Op de vraag hoe hij als voorzitter van de NVRD met z'n

ducten op de markt worden gebracht. Dat komt door-

afval omgaat, antwoordt Noten: "Laat ik eerst nog dit

dat de overheid nog te afwezig is bij het richting geven

zeggen. Afval is lokaal een zeer belangrijk onderwerp.

daaraan. Ik vind dat de overheid een meer sturende rol

Het heeft namelijk alles te maken met leefbaarheid en

moet spelen op productieprocessen. Vrijheid van pro-

duurzaamheid en daarmee met de vraag wat wij met

ductie - en dan doel ik uiteraard op de productie van

z'n allen nalaten voor volgende generaties. Voor de

rotzooi - staat immers nergens in de Grondwet als een

NVRD en haar leden ligt daar een belangrijke uitvoe-

recht. Je zou ook kunnen denken aan het belonen van

rende taak. Overigens voeg ik hier aan toe dat ik van

goed gedrag en het bestraffen van slecht gedrag. Ove-

de techniek binnen deze sector geen enkel benul heb.

rigens kunnen consumenten via hun koopgedrag zelf

Gelukkig is dat mijn rol ook niet. Mijn taak ligt vooral

ook een belangrijke rol spelen bij het stimuleren van

op bestuurlijk gebied, zeg maar op het helpen verbin-

duurzame productie."

den van de organisatie met de achterban. En ja… in de huiselijke kring zijn wij best groen. Thuis scheiden wij ons afval keurig. We hebben zonnecellen op het dak en we stoken grotendeels op hout. Ook gebruik ik zoveel mogelijk de fiets. Als dat onverhoopt niet mogelijk is, pak ik de elektrische auto en als ik bijvoorbeeld in Den Haag moet zijn, reis ik zoveel mogelijk met de trein. De trein heeft als voordeel dat je er rustig kunt doorwer-

"De ketens binnen productie en consumptie moeten nog veel meer worden gesloten. Het gaat de goede

ken. Al met al zijn wij thuis behoorlijk CO2 -neutraal."

kant op, maar er is nog steeds te

Teveel restafval

veel restafval, omdat de verkeerde

Noten neemt z'n tijd bij de vraag wat anno 2014 de belangrijkste uitdaging is in afvalland. "De ketens binnen productie en consumptie moeten nog veel meer worden gesloten. Het gaat de goede kant op, maar er

producten op de markt worden gebracht.” GRAM | februari 2014

N VRD- voorzitter Han Noten

"De NVRD hoeft als verbindingsschakel niet zo nodig op de voorgrond te treden" Menselijke maat

- 'staatssteun' volgens Brussel - toekent aan overheids-

Met zijn oproep aan de overheid om meer te sturen op

bedrijven die concurreren met commerciﾃｫle bedrijven,

duurzaamheid staat Noten beslist niet alleen. Zo stelde

die gelijksoortig werk verrichten. Overigens is het

Carla Dik (lid van de Tweede Kamer voor de Christen-

nog niet duidelijk of naast de belasting op het resul-

Unie) onlangs in het vakblad 'BEwerken' dat de over-

taat, ook nog eens wordt gedacht aan invoering van

heid 'een duidelijke stip op de horizon moet zetten

een omzetbelasting. Bovendien is het niet uitgesloten

waar het bedrijfsleven naar toe kan werken'. Over de

dat voor taken die als concurrentieverstorend worden

discussie rond schaalvergroting, zowel bij het inzame-

aangemerkt, zelfs zal worden besloten dat deze taken

len als verwerken van afval, zegt Noten: "Ik ben daar

in een privaatrechtelijke rechtsvorm moeten worden

niet principieel tegen, maar ik verzet mij wel tegen het

ondergebracht. De NVRD volgt samen met VNG de

verabsoluteren van schaalvergroting als de zaligma-

discussie nauwgezet en heeft al eerder gesteld dat de

kende oplossing. Regionale inzameling en regionale

plannen van de rijksoverheid direct van invloed zijn op

verwerking bieden immers grote voordelen. Zeker als

het grondrecht van gemeenten om zelf te bepalen in

je denkt aan constructies van regionale energievoor-

welke vorm zij een bepaalde activiteit uitvoeren. Zeker

ziening uit regionaal ingezameld afval. Neem bijvoor-

als dit een wettelijke taak is, zoals bij het gemeente-

beeld de productie van lokaal te gebruiken groengas

lijk afvalbeheer en het beheer van de openbare ruimte.

bij het vergisten van gft-afval en aan warmtevoorzie-

Wijziging van de bestaande regelgeving kan leiden tot

ning van bijvoorbeeld woningen door restwarmte van

lastenverzwaring, terwijl gemeenten de afgelopen ja-

verbrandingsinstallaties. Als die nuttige en duurzame

ren uit oogpunt van efficiency juist veelvuldig hebben

toepassingen goed worden gecommuniceerd, kan dat

gekozen om te gaan samenwerken binnen een publiek

de burgers stimuleren afval nog beter gescheiden aan

bedrijf. De nieuwe belasting zal volgens de VNG leiden

te bieden. Maar vergeet niet: duurzaamheid gaat niet

tot hogere lasten, die dan weer via de afvalstoffenhef-

alleen over techniek, het gaat in de eerste plaats over

fing bij de burger terechtkomen.

gedrag van mensen en daarbij is de menselijke maat een belangrijke voorwaarde."

Noten volgt de ontwikkelingen rond deze kwestie nauwgezet. "Ik deel de zorgen van de VNG en de ge-

Vennootschapsbelasting

meenten en daarom werken wij op dit onderwerp ook

Vrijwel in alle stilte werkt het ministerie van Financiﾃｫn

nauw met de VNG samen. Wij bouwen op dit moment

al enige tijd aan plannen om overheidsbedrijven, die

aan een inhoudelijk dossier dat straks in de besluitvor-

economische activiteiten verrichten, vanaf 1 januari

ming een rol moet gaan spelen. Daarmee voeden wij de

2016 onder het regiem van de vennootschapsbelas-

VNG met alle relevante informatie om zo sterk mogelijk

ting te laten vallen. Dit kan grote negatieve gevolgen

te staan in de discussie met de rijksoverheid. Dat is be-

hebben voor de bedrijven - en daarmee voor de in die

langrijk om er voor te helpen zorgen dat gemeenten en

bedrijven deelnemende gemeenten - die zich bijvoor-

uiteindelijk de inwoners geen nadelige gevolgen onder-

beeld bezighouden met inzameling en verwerking van

vinden van een wijziging van belastingregels. Ik denk

afval. De aanzet tot deze maatregel werd gegeven door

dat het laatste woord hierover nog niet is gesproken."

de Europese Commissie. De Commissie vindt het oneerlijk dat Nederland selectief een belastingvoordeel

GRAM窶ポ窶デebruari 2014

tekst: Laurent Chevalier

nieuws Tekst: Bas Peeters Gemeente Schoon gaat door

recycling en nuttige toepassing). Reser-

Ook in 2014 kunnen gemeenten gebruik

veer 3 en 4 april dus alvast in uw agenda.

blijven maken van Gemeente Schoon. Het

Definitieve uitnodiging en programma vol-

februari

programma heeft groen licht gekregen

gen binnenkort.

6 Commissie Gladheidbestrijding

van een groot aantal gemeenten. Circa

Voor meer informatie: Maarten Goorhuis;

11 Comissie Internationaal

tweehonderd gemeenten kozen voor Ge-

goorhuis@nvrd.nl

12 Regio Zuid-Holland

meente Schoon en gaan de komende jaren

NVRD-agenda

13 Commissie Afvalpreventie

gebruik maken van de diensten van het

NVRD-positionpaper participatiewet

20 NVRD-werkgroep Participatiewet

Kenniscentrum Zwerfafval van Rijkswater-

Tijdens het congres ‘Participatie is samen-

25 Redactiecommissie GRAM

staat. Net als in de afgelopen jaren blijft

werken’ dat 29 januari plaatsvond, over-

maart

de NVRD Rijkswaterstaat ondersteunen bij

handigde voorzitter Han Noten de NVRD-

6 Bestuursvergadering

Gemeente Schoon.

positionpaper Participatiewet aan Renee

11 Commissie Communicatie

Zie www.gemeenteschoon.nl

Paas, voorzitter van Divosa. De taken in

13 Gemeentelijk Afvalcongres

het afvalbeheer en het beheer van de bui-

20 Commissie KAM

Onderzoek aanbestedingen en

tenruimte bieden volop mogelijkheden

social return

om invulling te geven aan de gemeente-

De NVRD-commissie BOR onderzoekt de

lijke opgave in het sociaal domein. In het

Stage-onderzoek beschikbaar

mogelijkheden en beperkingen voor het

Positionpaper heeft de NVRD inzichtelijk

De masterthesis van Niels Ratering die

stimuleren van sociale werkgelegenheid

gemaakt wat de sector kan én wil beteke-

de afgelopen periode een afstudeerstage

bij aanbestedingen in afvalbeheer en be-

nen als het gaat om de inzet van mensen

heeft uitgevoerd, is beschikbaar. De thesis

heer van de openbare ruimte. Het onder-

met afstand tot de arbeidsmarkt. Het posi-

getiteld ‘Samenwerken binnen het beheer

zoek zal een informatieve en inspireren-

tionpaper is beschikbaar via www.nvrd.nl

van de openbare ruimte, een onderzoek

de publicatie opleveren die aantoont hoe

naar de samenwerkingsconstructies tus-

je de gewenste inzet van social return,

Nieuwe medewerker

sen gemeenten, SW-bedrijven en afval- en

contractueel vastlegt. Naast juridische

Begin dit jaar is een nieuwe medewerker

reinigingsbedrijven door de introductie

informatie over wat wel en niet kan, zal

evenementen in dienst getreden bij bu-

van de participatiewet’ is te vinden op

veel gewerkt worden met praktijkvoor-

reau NVRD. Deborah van Eijck gaat zich

www.nvrd.nl

beelden en best-practices. K+V en Inter-

bezighouden met de organisatie van de

pactum voeren het onderzoek dit voor-

themadagen, excursies, het NVRD-jaar-

jaar uit.

congres, de Afvalconferentie en overige

In Memoriam Piet Zwart

Voor meer informatie:

bijeenkomsten en evenementen. Debo-

Op 19 december 2013 is Piet Zwart over-

Bas Peeters, Peeters@nvrd.nl

rah heeft de afgelopen 14 jaar gelijk-

leden. Piet was van 1990-1996 direc-

soortig werk gedaan bij de Kamer van

teur van de Grondstoffen en Afvalstof-

Koophandel Gelderland.

fen Dienst (GAD) en in die jaren ook lid

Studiereis naar Malmö - Zweden In vervolg op de succesvolle studiereizen

van het bestuur van de NVRD. Hij heeft

naar België en Duitsland, organiseert de

meegewerkt aan GRAM en aan het ten-

NVRD dit jaar op 3 en 4 april een studie-

toonstellingsbeleid van de NVRD. Ook

reis naar Zweden in samenwerking met de

leverde hij inspanningen aan de visieont-

Zweedse zusterorganisatie Avfall Sverige.

wikkeling van de toenmalige Vuil Afvoer

De reis gaat naar Malmö en omgeving voor

Maatschappij, VAM, in Wijster.

een 2-daags programma met presentaties,

Wij zullen Piet herinneren als een inne-

uitwisseling van kennis- en ervaringen en

mende en charismatische persoonlijk-

locatiebezoeken. Bezocht worden Malmö

heid en wensen zijn vrouw Nan en de

(gescheiden inzameling gft-afval), Lund

overige familieleden veel kracht toe de

(gescheiden inzameling papier en verpak-

komende tijd.

kingen, waaronder het quatro-select systeem waarmee maar liefst 8 verschillende

Eric Bodar,

stromen aan huis worden ingezameld) en

directeur GAD en bestuurslid NVRD

Sysav (regionale faciliteit voor hergebruik, GRAM | februari 2014

▼

Hoe doen zij dat?

Tekst: Hetty Dekkers

Deze maand:

Beheer van het materiaal In dit artikel vertellen drie medewerkers of zij materieel in eigendom hebben of dat zij dit leasen, welke rol duurzaamheid speelt bij de keuze voor materieel en hoe het onderhoud geregeld is.

Wat gebeurt er met het materieel als het afgeschreven is? Dan wordt het te koop aangeboden op een autoveiling. Handelaren kopen de voertuigen daar op en gunnen ze daarmee een tweede leven. Dat is mooi, want die auto’s kunnen vaak nog jaren mee. Bij bijvoorbeeld een bestelbus halen wij uiteraard de inrichting eruit en verwijderen we de belettering. Welke rol speelt duurzaamheid in de keuze voor materieel? In de aanbesteding gaan we voor de

Peter Witvliet

schoonste voertuigen die er op dat mo-

▼

ment te krijgen zijn en kijken we naar de

Henk Meijerink

laatst geldende Europese normen. Bij de

Manager materieelbeheer en

Wagenpark: 4300 voertuigen

diesels zijn we nu toe aan Euro 6, andere

werkplaatsen Twente Milieu

Contact: roteblease@rotterdam.nl

voertuigen zijn, waar het kan, hybride

Wagenpark (inclusief machines)

of elektrisch. We streven altijd naar de

140 eenheden.

Heeft u het materieel in eigendom of

schoonst mogelijke combinatie die ge-

Contact: h.meijerink@twentemilieu.nl

geleased en waarom?

schikt is voor het werk.

Hoofd Roteb Lease

▼

De voertuigen staan op naam van Ro-

▼

Heeft u het materieel in eigendom of

teb Lease. Wij verleasen deze aan de

Welke rol speelt de mening/wens van

geleased en waarom?

gemeentelijke dienstenonderdelen van

de chauffeurs in de aanschafkeuze?

Wij hebben vrijwel alles in eigendom.

Rotterdam, maar ook aan private par-

In elke aanbesteding zitten technische ei-

We denken dat we daarmee goedkoper

tijen, gemeenschappelijke regelingen en

sen maar ook een paragraaf comfort. We

uit zijn dan wanneer we leasen. Boven-

andere bedrijven. We hebben veel speci-

luisteren goed naar wat onze chauffeurs

dien kunnen we, nu we zelf de baas zijn

alistische vracht- en bestelauto’s in ons

wel en niet willen.

over het materieel, flexibeler schuiven en

wagenpark, waaronder huisvuilwagens, veegmachines,

brandweerwagens

schakelen. Je kunt een voertuig eerder af-

Hoe heeft u het onderhoud geregeld?

stoten of juist langer gebruiken als dat

ambulances. Voor de leaseconstructie is

In de regio Rijnmond hebben we zeven

zo uitkomt. Bij lease zit je vast aan een

gekozen omdat dat voor kostenspreiding

eigen werkplaatsen voor het onderhoud.

contact.

zorgt. Je hebt dan als gebruiker een con-

Buiten de regio hebben we contracten

stant kostenpatroon. Veel gemeentelijke

gesloten met dealers, die we zelf gese-

Wat gebeurt er met het materieel als

diensten en bedrijven werken daarom

lecteerd hebben volgens strenge kwali-

het afgeschreven is?

met een leaseconstructie. Wij zorgen als

teitsnormen. Het heeft natuurlijk geen

Het meeste wordt verkocht op twee auto-

Roteb Lease ook voor keuring, onder-

zin een auto die in Groningen rondrijdt

veilingen. Wanneer het om concurrentie-

houd, reparatie en wagenparkbeheer.

en daar uitvalt naar Rotterdam te halen

gevoelige voertuigen gaat, zoals kolken-

voor een reparatie.

zuigers, vragen we of de auto naar het buitenland kan. We willen uiteraard niet onze eigen concurrentie organiseren.

GRAM | februari 2014

笆ｼ

Foto: Jan de Vries

Welke rol speelt duurzaamheid in de

Hoe heeft u het onderhoud geregeld?

Welke rol speelt duurzaamheid in de

keuze voor materieel?

Negentig procent doen we zelf in onze

keuze voor materieel?

Een grote rol, maar we gaan er niet on-

eigen werkplaatsen. Die overige tien pro-

Duurzaamheid staat bij ons hoog in het

eindig ver in. Het moet wel rendabel zijn.

cent betreft bijvoorbeeld het inregelen

vaandel. Een groot deel van ons wagen-

Als je met een elektrische huisvuilauto

van software of afstellen van motoren.

park rijdt al op CNG, ook wel groengas

gaat rijden, keert de wal het schip. Dat

Dat besteden we uit, omdat de dealer of

of aardgas genoemd. Wij noemen het

doen we dus niet. De terugverdienfactor

leverancier dat veel beter kan dan wij.

biogas, omdat het van onze eigen vergis-

is ook belangrijk voor ons.

ting komt. Bij aanschaf kijken we eerst of de wagen op groengas geleverd kan worden. In 90 procent van de gevallen

We doen mee aan het programma Lean and Green, waarin we afgesproken hebben binnen vijf jaar de CO2-uitstoot met

笆ｼ

twintig procent te verminderen. Dat

Ben Hogerwerf

doel bereiken we vooral door het terug-

wagenparkbeheerder Meerlanden,

dringen van het brandstofverbruik. Een

wagenpark 300 eenheden.

elektrische opbouw op een huisvuilwa-

Contact: bhogerwerf@meerlanden.nl

gen kan bijvoorbeeld

een goede optie

is dat zo. Alleen heel zware voertuigen, zoals transport- en kraanwagens, zijn er nog niet geschikt voor. Ze zijn vaak ook niet verkrijgbaar op CNG. Welke rol speelt de mening/wens van de chauffeurs in de aanschafkeuze?

zijn, omdat je daarmee minder diesel

Heeft u het materieel in eigendom of

We proberen rekening te houden met de

gebruikt. Als afvalinzamelbedrijf ben je

geleased en waarom?

wensen van de chauffeur. Bij aanschaf

steeds meer bezig met herwinning van

Wij hebben alles in eigendom. Dat is een

vraag ik offerte op bij meerdere dealers,

grondstoffen, een duurzaam wagenpark

besluit van de directie geweest. Voordeel

het management beslist uiteindelijk wie

hoort daarbij.

is dat je meer grip hebt op de zaak en

het wordt. Ik vermeld de wensen van de

zelf beslissingen kunt nemen, bijvoor-

chauffeur in mijn aanbevelingen, die wor-

Welke rol speelt de mening/wens van

beeld over hoe lang je een voertuig aan-

den meegenomen in een puntentelling.

de chauffeurs in de aanschafkeuze?

houdt. Als je leaset, moet je je aan de

Een grote rol, mits het om functionele

regels in het contract houden.

dingen gaat. Extra lampen, meer chroom

Hoe heeft u het onderhoud geregeld? Dat hebben we volledig uitbesteed. Alle

of andere toeters en bellen scharen we

Wat gebeurt er met het materieel als

dealers van chassis en opbouw zitten in

onder emotionele wensen. We hebben

het afgeschreven is?

een straal van 10 tot 15 kilometer bij ons

een materieelcommissie samengesteld

Dan bekijken we hoe de staat van het

vandaan, dus dat is goed te doen. We

met daarin chauffeurs van verschillende

voertuig is. Meestal houden we het nog

krijgen meestal ook een beetje voorrang,

voertuigen. Zij stellen een lijst samen

een paar maanden achter de hand voor

omdat het om grote aantallen gaat. We

met technische en functionele specifica-

de zekerheid. Uiteindelijk bieden we het

hebben geen ruimte voor een eigen ga-

ties. Die lijst is onze leidraad bij de aan-

voertuig aan bij een aantal opkopers en

rage op ons terrein. Bovendien gaan de

schaf van nieuw materieel.

gaat het naar de hoogste bieder.

technische ontwikkelingen zo snel, dat je dat beter aan anderen over kunt laten. GRAM窶ポ窶デebruari 2014

VAKWERK

Evert In de Betouw (60) is wagenparkbeheerder bij GAD. Hij heeft de zorg over ruim dertig voertuigen, waarvan het merendeel kraakperswagens voor de inzameling van huishoudelijk afval. In de Betouw doet deze functie ‘in zijn uppie’, zonder directe collega’s.

Thuis in het wereldje van olie en vetten Wat houdt uw functie in?

worden. Wat ook lastig is, is het personeel gemotiveerd

Ik coördineer het onderhoud, reparaties en keuringen

houden als er storingen zijn. Stel, je hebt een vervelen-

van het wagenpark van GAD. Dat park bestaat uit 32

de storing in de opbouw van een Volvo, waarvan de oor-

voertuigen, waarvan 27 wagens waarvoor groot rijbe-

zaak moeilijk te vinden is. Dan roepen de chauffeurs al

wijs vereist is. Dat zijn voornamelijk kraakperswagens.

snel dat het een rotvolvo is, terwijl het chassis daar toch

Daarnaast hebben we nog wat autootjes voor de hand-

echt niets aan kan doen. Het is gewoon een goede auto,

havers, serviceauto’s en dergelijke. Mijn taak is ervoor

maar het personeel krijgt er dan toch een hekel aan.

te zorgen dat alles in goede staat verkeert. We hebben

geen eigen werkplaats, dus moet ik alle reparaties in-

Hoe lang doet u dit werk al?

plannen bij garages en dealers. Ik zoek en regel de juiste

Ik ben veertig jaar geleden begonnen als opzichter voor

adressen, waar ze voldoende kennis in huis hebben. Dat

de gemeente Hilversum. Dat werk heb ik twaalf jaar ge-

gaat tegenwoordig wat makkelijker. Vroeger moest je

daan en daar hield ik ook al toezicht op de veeg- en bak-

met een DAF echt bij een DAF-garage zijn, nu zijn de

wagens. Daarna ben ik mee overgegaan naar de GAD.

garages universeler geworden. Voor de opbouw van de

Eerst als wagenparkbeheerder én leidinggevende bui-

vrachtwagens heb je wel specifieke garages en als het

tendienst. Nu doe ik alleen nog het wagenparkbeheer.

om computerelektronica gaat, kun je vaak alleen bij de

Dat vind ik toch het leukste werk. Ik ben van huis uit

dealer terecht. Het moeilijkste aan dit werk is het plan-

een techneut en voel me thuis in het wereldje van olie

nen. Je wil het zodanig regelen dat het niet te veel pijn

en vetten. Ik heb een opleiding gehad als automonteur.

kost bij de dagelijkse gang van zaken. Dat is een heel

Ook heb ik destijds de hogere zeevaartschool gedaan. In

gepuzzel, want eigenlijk kan geen enkele wagen gemist

mijn privéleven zeil ik graag, met mijn eigen boot.

GRAM | februari 2014

De rubriek Vakwerk gaat over het vakmanschap en de bevlogenheid in de branche. In afval- en beheer van de openbare ruimte werken vele professionals, die hart hebben voor de ‘schone zaak’. Wat drijft hen in hun werk? En waarom doen zij dit werk graag en goed?

Wat vindt u het leukste aan uw functie?

Wat zijn de mindere kanten van uw werk?

De omgang met de monteurs. Als er hier op de werf een-

Het systeem van aanbestedingen vind ik vreselijk. Een geldverslindende en

tje bezig is, dan neem ik een bakje koffie mee voor hem

nutteloze bezigheid, vind ik persoonlijk. Je weet als wagenparkbeheerder

en ga ik eens kijken hoe het vordert. Samen proberen

niet meer wat je krijgen gaat en je moet enorme magazijnvoorraden aan-

we dan een oplossing te bedenken voor het probleem.

leggen. Want een spiegel van een Daf past nu eenmaal niet op een Volvo.

Ook het voeden van het management met adviezen ge-

Voorheen hadden we een tweemerkenbeleid. Nu hebben we drie merken

gevens en oplossingen doe ik graag. Zo produceer ik elk

chassis, vijf merken opbouw en ga zo maar door. Waar ik ook een hekel

kwartaal een overzicht met schades: waar vonden de

aan heb, zijn de vele verkeersdrempels in het straatbeeld. Die veroorza-

meeste schades plaats en waarom, door wie zijn ze ver-

ken enorme schade aan de wielophangingen. In België en Denemarken pak-

oorzaakt. Daar kun je wat positiefs mee doen, met zo’n

ken ze dat anders aan. Daar leggen ze gewoon kinderkopjes neer in een

overzicht. Ook denk ik mee over optimaal gebruik van

30km/u straat. Dan laat je het wel uit je hoofd om harder te rijden.

aandrijflijnen, zoals het differentieel en de soort versnellingsvak. Door voor de juiste aandrijflijn te kiezen, kun

Wat zult u nooit meer vergeten?

je enorm veel brandstof besparen. Geen mooiere motor

Een paar jaar terug is een gft-inzamelauto van ons van de IJsselmeerdijk

dan de dieselmotor voor dit werk, maar één liter diesel

afgerold. Hij was verkeerd beladen. Het uitdrukschot stond verkeerd afge-

betekent wel 2,6 gram CO2. Wij hebben 357.000 liter

steld, waardoor al het gewicht op de achterste assen kwam. De auto bleef

diesel gebruikt het afgelopen jaar, dus reken maar uit.

net op het randje van de sloot hangen en de chauffeur zat bekneld. Het

Als het gaat om gezondheid en milieu zul je naar al-

is maar nét goed afgelopen. Een schokkende ervaring was dat, voor ons

ternatieven moeten zoeken. We hebben al wel enkele

allemaal. En de dodelijke ongevallen natuurlijk, dat zijn er ook een paar

autootjes op aardgas lopen en kijken naar elektrische

geweest in de veertig jaar dat ik hier werk. Vaak met jonge mensen op een

voertuigen, maar de actieradius en het vermogen

brommertje als slachtoffer. Zulke gebeurtenissen zijn trauma’s voor het hele

schieten vaak nog tekort. Onze stalling ligt midden in

bedrijf, dat raak je nooit meer kwijt.

de stad, daar kregen we geen toestemming voor een laadplatform voor aardgas. Tegen dat soort problemen

Welke verschillen met vroeger vallen u het meest op?

loop je aan in de praktijk. Maar het milieuaspect boeit

Chauffeurs pakten vroeger een zeem en spons om spiegels en ruiten schoon

me heel erg en ik blijf naar oplossingen zoeken om de

te boenen. Het was een competitie wie de schoonste auto had. Nu zetten ze

schade te beperken.

de auto in de stalling en zijn ze weg. De betrokkenheid is veel minder geworden. Dat komt van twee kanten natuurlijk. Het is geen baan meer voor

Waar bent u trots op, als u terugkijkt op uw

het leven, de vastigheid is verdwenen. Verder heeft de techniek een enorme

loopbaan?

vlucht genomen, de voertuigen zijn veel comfortabeler en krachtiger dan

Ik heb een aantal handige vindingen gedaan, op grond

vroeger. Ze rijden alsof het een Porsche is. Monteurs staan met een laptop

van ervaring en inzicht. Een paar jaar terug hadden we

in hun hand te repareren, in plaats van met een moersleutel.

veel ongevallen bij de beladers van minicontainers.

Toen ik bij de GAD begon, in 1990, deden we met drie man de leiding bui-

Het bleek dat ze twee containers in één keer pakten.

tendienst. Samen kregen we één computertje met een tekstverwerking- en

Door het gewichtsverschil struikelden ze vaak of kregen

een rekenprogramma erop. Nu kom ik niet meer weg achter die computer.

een container op hun lijf. We hadden mensen met een

Berekeningen en begrotingen maken, overleggen met het management.

hersenschudding, gebroken ellepijp, verstuikte enkels.

Toen ik laatst een paar dagen vrij was geweest, zaten er 230 e-mails in mijn

Om dat dubbel aanbieden te ontmoedigen, heb ik een

box. Die moet je toch allemaal beoordelen en beantwoorden.

liftdifferentiatie bedacht. Als je rechts een minicontainer aanbiedt, pakt hij de linker pas als de rechter hele-

Kruipt u zelf nog wel eens achter het stuur?

maal boven is. Die liftdifferentiatie is inmiddels op alle

Zelden tot nooit. Ik heb last van mijn heupen en mijn rug gekregen. Het is

auto’s aangebracht en dat werkt goed. Dat heeft veel

voor mij een hele toer om in zo’n kar te kruipen en vooral om er weer uit te

minder ongevallen opgeleverd. Een ander voorbeeld: ik

komen. Zelf proefrijden na een reparatie is er dus niet meer bij.

merkte dat bedieners van de ondergrondse containers opvallend vaak last hadden van nekklachten. Dat komt

Wat geeft u de meeste voldoening?

doordat de afstandsbediening, die om de nek hangt, een

Als ik ’s ochtends die hele colonne uit zie rijden. Al die grote auto’s achter

zwaar geval is. Toen heb ik een soort harnasje bedacht

elkaar, ook nog eens in vrolijke kleuren, met zonnebloemen als opdruk. Dat

en laten maken waarmee het gewicht door de hele torso

is en blijft een magnifiek gezicht!

gedragen wordt. Dat systeem wordt nu ook door andere gemeenten gebruikt, daar ben ik best trots op.

Tekst: Hetty Dekkers

GRAM | februari 2014

Veiligheid, ergonomie é n duurzaamheid bij afvaltransport

Invoering Euro 6 - richtlijn, dé echt grote nieuwe stap In de vijftiger jaren vielen gemeentelijke reinigingsdiensten nog niet onder het toezicht van de Arbeidsinspectie. Dat veranderde toen in 1957 twee werknemers van de Haagse reinigingsdienst overleden door ongevallen met een 'vuilnisauto en een veegauto'. De Hoofdinspecteur-Directeur van de Arbeid bemoeide zich er persoonlijk mee door het Haagse gemeentebestuur dringend aan te spreken op het treffen van veiligheidsvoorzieningen. Deze geschiedenis staat beschreven in het (in 2007

honderden transportmiddelen voor afvalinzameling-

bij het honderdjarig bestaan van de NVRD) uitgege-

en transport. Herlaar is aan gebruikerskant dan ook dé

ven boek Honderd jaar heren van de reiniging. Anno

objectieve deskundige om zijn licht te laten schijnen

2014 is er aanzienlijk veel verbeterd op het gebied van

op de diverse ontwikkelingen in afvalvoertuigenland.

veiligheid en moeten afvalbedrijven zich strak houden aan de Arbowet.

Veiligheid en ergonomie

Zo heeft Transport en Logistiek Nederland al eens uit-

Anders dan ruim honderd jaar geleden maken afvalin-

gerekend dat 'we in Nederland jaarlijks een file vuilnis-

zamelbedrijven- zowel in de private als in de publieke

wagens vullen van ongeveer zesduizend kilometer; een

sfeer - er thans serieus werk van het personeel een zo

afstand van Groningen tot aan Lissabon en ook weer

veilig mogelijke werkomgeving te bieden in en rond de

terug.' Leveranciers van voertuigen hebben de afge-

mobiele werkplek. Zo won GP Groot in Alkmaar (actief

lopen decennia scherp ingespeeld op de toegenomen

in onder meer inzameling en recycling) eind vorig jaar

behoefte aan veiligheid op de mobiele werkplek. Op

de Gezond Transportprijs, die in het leven is geroepen

vakbeurzen als de Reinigingsdemodagen, de Bedrijfs-

door de organisatie 'Gezond Transport' (te vinden op

autoRAI en de Carrosserie Vakdagen zijn ze haantje de

www.gezondtransport.nl). Deze organisatie is opge-

voorste om hun glimmende voertuigen aan te prijzen

richt en wordt bestuurd door diverse sociale partners

als de veiligste, maar uiteraard ook als de duurzaamste

met als doel bedrijven in de hele logistieke sector in-

en ergonomisch gezien de beste.

zicht te geven in trends en ontwikkelingen op het gebied van veilig en gezond werken. GP Groot werd geprezen om de inbedding van veilig-

René Herlaar: “Op het gebied van ergonomie is geen revolutionair nieuws te melden. Dit blijft een punt van zorg en aandacht. Zelf ga ik er sowieso van uit dat het altijd beter kan.”

heid binnen de gehele organisatie. Een treffend citaat uit het juryrapport: "Het is een zeer mensen ontwikkelgericht bedrijf. Zo rijdt een stagiair van de Hogeschool Utrecht mee met chauffeurs om de veiligheid onderweg in kaart te brengen en op een hoger niveau te krijgen." Herlaar tekent met nadruk aan dat alle bedrijven in de afvalsector de afgelopen jaren mede door aanscherping van de wettelijke normen en richtlijnen op het gebied van veiligheid bij de logistieke activiteiten veel verbeterstappen hebben gezet. Op het gebied van er-

Deskundige

gonomie is volgens Herlaar geen revolutionair nieuws

Hieronder volgt een globaal overzicht van de stand

te melden. "Het is overigens wel een constant punt

van zaken rond de drie belangrijke thema's veiligheid,

van zorg en aandacht. Zelf ga ik er sowieso van uit dat

ergonomie en duurzaamheid. Aangevuld met reacties

het altijd beter kan. Een belangrijk punt blijft het uit

van René Herlaar (33 jaar, HTS Autotechniek en de be-

de grond halen van ondergrondse containers. Daarbij

kende IVA-opleiding in Driebergen). Als manager is hij

moeten de chauffeurs steeds met behulp van de hoog

bij Roteb Lease verantwoordelijk voor inkoop, lease

op de wagen aangebrachte handgreep via de eveneens

en het beheer van alle (reinigings) voertuigen van de

hoge instaptrede in en uit de wagen stappen. Dat leidt

gemeente Rotterdam én het wagenpark van reinigings-

nogal eens tot schouderklachten. Het is helaas niet

bedrijven als Irado, Avalex en HMS. In totaal gaat het

praktisch om de instaptrede dan maar te verlagen. Dit

om een vloot van bijna vijfduizend voertuigen in alle

gaat dan namelijk weer sterk ten koste van de wend-

soorten, maten en uitvoeringen, waaronder enkele

baarheid van de wagen.”

GRAM | februari 2014

Herlaar vervolgt: “Een goede ontwikkeling, maar dan

inzamelvoertuigen. Herlaar: “De Amsterdamse trucks

op een ander punt, is de introductie van de zogeheten

zijn uniek, omdat er nog geen smalle vuilniswagens

'roofcrane'. Dat is een nieuw type kraan die op de bo-

bestonden die volledig op groengas rijden." Een ander

venzijde van de kraakpersopbouw wordt bevestigd in

mooi voorbeeld is Rotterdam. Daar rijdt al enige tijd

plaats van tussen de cabine en de opbouw. Dit heeft

een kleine volledig elektrische vuilniswagen op ener-

als voordeel dat de wagen korter wordt en daarmee

gie uit afval. Deze wagen verzamelt bedrijfsafval in de

wendbaarder." Over het comfort (en daarmee ook de

binnenstad. Dit afval wordt via verbranding omgezet

ergonomische omstandigheden) in de hedendaagse ca-

in elektriciteit om vervolgens te worden gebruikt als

bines is Herlaar duidelijk: "Dat ligt op hoog niveau en

brandstof voor de elektrische inzamelwagen. Het voer-

is gelijkwaardig aan het comfort van personenwagens.

tuig is gemaakt van recyclebaar staal en maakt gebruik

Veiligheid in en rond de wagen blijft daarentegen wel

van plantaardige hydrauliekolie. Tot slot nog drie an-

een punt van voortdurende aandacht. Dat speelt extra

dere mooie voorbeelden van groen transport. De Af-

in stedelijke gebieden, waar van alles gebeurt rondom

valstoffendienst in Den Bosch schafte in 2013 een in-

de wagen. Bij het lossen en laden is de veiligheid de

zamelwagen aan voor huishoudelijk- en bedrijfsafval,

afgelopen jaren trouwens sterk verbeterd door het

die rijdt op CNG (gecomprimeerd aardgas of groengas).

aanbrengen van sensoren, die de laad- en losbeweging

Deze achterlader heeft een capaciteit van 20 m3. Afval-

stopzetten als iemand in de gevarenzone komt."

bedrijf De Meerlanden maakt van zelf ingezameld én

Duurzaamheid Op het gebied van duurzaamheid hebben diverse afvalbedrijven het afgelopen jaar tal van interessante initiatieven ontwikkeld. Enkele voorbeelden. SITA breidde haar wagenpark in Arnhem uit met een kleinere en schone inzamelwagen voor het bezorgen en ophalen van afvalcontainers en een kleine kraakperswagen voor het ophalen van afval in de binnenstad. Deze kraakperswagen is veel smaller dan de traditionele inzamelwagen en is daardoor eenvoudig te manoeuvreren in de smallere straten en stegen van de binnenstad. De duur-

“De hele inzamelsector kijkt gespannen uit naar de toepassing van de Euro 6- richtlijn, omdat de uitvoering in technisch opzicht best ingewikkeld is.”

zame voertuigen werden officieel in gebruik genomen door de Arnhemse wethouder Margreet van Gastel, ook lid van het bestuur van de NVRD. Bij die gelegenheid zei

zelf verwerkt gft-afval onder meer groengas, waarop

Van Gastel: "Wij zijn trots op deze groene voertuigen in

een deel van het wagenpark onder het motto Polderpo-

Arnhem. Daarmee leveren wij een mooie bijdrage aan

wer inmiddels de inzamelrondjes rijdt door het verzor-

de vermindering van de uitstoot van voor het milieu

gingsgebied. Ook ROVA, de publieke dienstverlener op

schadelijke stoffen als stikstofoxiden en CO2."

het gebied van grondstoffen, afval, openbare ruimte en duurzame energie in de regio’s IJssel-Vecht, Achterhoek

Polderpower

en Eemland gebruikt groengas uit gft-afval als duurza-

Afvalservice West (ASW) zette vorig jaar in Amsterdam

me brandstof voor de eigen (inzamel)voertuigen. Eind

speciale smalle voertuigen in voor het ophalen van afval

2013 maakte ROVA ook bekend dat het bedrijf als eer-

in de kleine straatjes van de hoofdstad. Deze wagens

ste afvalbedrijf in Nederland een Euro 6 kolkenzuiger

rijden op het CO2-neutrale groengas (CNG), waardoor

in gebruik had genomen.

ze ook veel schoner en stiller zijn dan de traditionele

GRAM | februari 2014

Veiligheid, ergonomie ﾃｩ n duurzaamheid bij afvaltransport

meling verwacht hij echter nog niet. "Het is bij de lage productieaantallen nu simpelweg nog veel te duur. De investering in een hybride huisvuilwagen is ongeveer het dubbele van die voor een standaard voertuig. Volvo heeft de afgelopen drie jaar in heel Europa circa 50 tot 60 hybride trucks gebouwd." Het antwoord op de slotvraag naar het grootste actuele aandachtspunt bij het transport van afval heeft Herlaar niet direct paraat. Na enig aarzelen zegt hij: "Ik kom dan toch op veiligheid in de brede zin van het woord en het toepassen van alternatieve brandstoffen, die emissies van schadelijke stoffen nog verder reduceren." Truck van de Toekomst De overheid en de transportsector werken sinds 2012 onder de naam 'Truck van de toekomst' gezamenlijk aan de transitie naar een duurzame sector verkeer en vervoer. Dit project is onderdeel van het sectorakkoord Mobiliteit, logistiek en infrastructuur 2008-2020. De gedachte achter Truck van de toekomst is dat er richting 2050 behoefte zal zijn aan geheel nieuwe vervoersconcepten om de noodzakelijke reductie van CO2 in de transportsector daadwerkelijk te realiseren. Daarom richtte dit project Gespannen

zich de afgelopen twee jaar op het onderzoeken,

Over werkelijk grootschalige duurzaamheid bij het

ontwikkelen en stimuleren van maatregelen op

transport van afval binnen de hele afvalsector zegt

het gebied van brandstofbesparing, CO2-reductie

Herlaar: "Dan denk ik toch vooral aan de invoering van

en het onafhankelijker worden van fossiele brand-

de Euro 6 - richtlijn, waarmee de uitstoot van schade-

stoffen. Dit gebeurde in samenwerking met TNO,

lijke stoffen bij het transport aanzienlijk moet worden

Rijkswaterstaat, Agentschap NL en het ministerie

teruggedrongen. Dat is een echt grote stap. De hele

van Infrastructuur en Milieu. De resultaten van het

inzamelsector kijkt gespannen uit naar de toepassing

programma - waaraan veel vervoerders daadwerke-

van die richtlijn, omdat de uitvoering in technisch op-

lijk hebben meegedaan - en de huidige stand van

zicht best ingewikkeld is. Per auto praat je over ruim

zaken staan op: www.truckvandetoekomst.nl Truck

veertig sensoren voor het continu regelen en meten

van de Toekomst moet ertoe leiden dat bewezen

van de emissies. Met het oog op de stedelijke inzet

kansen en best practices brede bekendheid krijgen

van de inzamelvoertuigen, waarbij de belasting relatief

binnen de hele transportsector en bij overheden.

laag is, is het de vraag hoe onder meer het verplicht

Daarbij kan worden gedacht aan onderwerpen als:

regenereren van het roetfilter zich in de praktijk gaat

Hoe kan op brandstof worden bespaard? Onder

houden. De grote vraag is: Gaat zo'n systeem zonder al

welke omstandigheden en met welk effect? Wat is

te veel storingen de gebruikelijke levensduur van acht

de betrouwbaarheid? En wat is de terugverdientijd

tot tien jaar mee?"

van alternatieven? Volgens de initiatiefnemers zijn er op dit gebied veel mogelijkheden, die nog lang

Hybride voertuigen

niet massaal worden verzilverd. Dat komt vooral

Voor de verdere toekomst kijkt Herlaar met belangstel-

door de onbekendheid van bedrijven met de poten-

ling uit naar de opkomst van alternatieve brandstoffen

tiﾃｫle kansen, het in de praktijk nog onduidelijk en

zoals LNG (vloeibaar aardgas). "Het vraagt een wat ho-

onbewezen zijn van kansen op het gebied van ef-

gere investering in de transportmiddelen, maar de ope-

fectiviteit, betrouwbaarheid en bedrijfseconomische

rationele voordelen kunnen groot zijn. Voorlopig staat

winst. Bedrijven die waardevolle informatie zoeken

LNG ten opzichte van diesel nog wel in de kinderschoe-

of hun kennis op het gebied van duurzaam trans-

nen." In de sector personenwagens laten leveranciers

port willen delen, kunnen terecht op www.truck-

van hybride (schone) wagens steeds luider van zich ho-

vandetoekomst.nl.

ren. Herlaar kent die geluiden. Een massale doorbraak van het toepassen van hybride trucks in de afvalinza-

GRAM窶ポ窶デebruari 2014

Tekst: Laurent Chevalier

Foto: Elle Mol / Nationale Beeldbank

Belastingplicht voor publieke afvalbedrijven nog steeds onduidelijk Op dit moment denkt staatssecretaris Weekers van Financiën na over de manier waarop hij de belastingplicht voor overheidsbedrijven gaat invoeren en voor wie deze gaat gelden. Hoogste tijd dus om de leden van de NVRD te informeren over de mogelijke gevolgen voor (de kosten van) het gemeentelijk afvalbeheer en het beheer van de openbare ruimte. Uit het interview met voorzitter Han Noten in deze GRAM kwam al naar voren dat dit jaar duidelijk moet worden welke gevolgen de invoering van de belastingplicht voor overheidsbedrijven voor de regie- en bedrijfsvoering door NVRD-leden zal hebben. In dit artikel worden de feiten en mogelijke gevolgen op een rij gezet, zodat gemeenten zich kunnen voorbereiden en waar mogelijk acties kunnen ondernemen om de koers nog bij te sturen. Achtergrond

ondernemingsvariant in te voeren waarbij directe overheden niet en indi-

De afgelopen jaren vond in de Tweede Kamer meerdere

recte overheidsbedrijven zoals NV’s en BV’s wel onder de belastingplicht

malen discussie plaats over de invoering van een be-

vallen. De directe ondernemingsvariant zou tot teveel extra administra-

lastingplicht voor overheidsbedrijven. Tot midden 2012

tieve lasten leiden.

kwamen er geen concrete voorstellen om de geldende regels rond de vennootschapsbelasting uit 1956 te

Indirecte ondernemingsvariant

wijzigen. Hierin zijn de regels vastgelegd waaronder

Concreet betekent de indirecte ondernemingsvariant dat eigen dien-

overheidsbedrijven zijn vrijgesteld van vennootschaps-

sten en Gemeenschappelijk Regelingen niet en overheids NV’s en BV’s

belasting. Uiteindelijk bood de staatssecretaris in mei

wél onder de belastingplicht komen te vallen. Als voorwaarde stelt de

2012, onder druk van Europa, de notitie Belastingplicht

staatssecretaris dat concurrentieverstorende activiteiten door overheden

Overheidsbedrijven aan de vaste Kamercommissie voor

verplicht in een privaatrechtelijke rechtsvorm moeten worden onderge-

Financiën aan. Hierin werd voorgesteld om de indirecte

bracht. Het Ministerie heeft onderzoek gedaan naar al deze activiteiten

GRAM | februari 2014

Belastingplicht voor publieke afvalbedrijven nog steeds onduidelijk

en de resultaten van dit onderzoek zijn aan de staatssecretaris voorge-

Europees kader

legd. Ook het gemeentelijk afvalbeheer en het beheer van de openbare

Door druk vanuit de Europese Commissie om een einde

ruimte zijn in dit onderzoek meegenomen. Wat hierover in het rapport

te maken aan de selectieve belastingvrijstelling voor

staat, is niet bekend. VNG en NVRD hebben zich ingezet om de uitzon-

overheidsbedrijven, wordt nu vaart gemaakt met de

derlijke positie van deze wettelijke, publieke taken over het voetlicht te

belastingplicht voor overheidsbedrijven. Planning is dat

brengen en zij zullen dit blijven doen.

op Prinsjesdag 2014 een wetsvoorstel aan de Kamer wordt voorgelegd om dit te regelen. Een eerste lezing

Keuzevrijheid gemeenten

van de stukken van het Ministerie van Financiën leert

Als de belastingplannen doorgaan, raakt dat direct het grondrecht van

dat er in andere Europese landen, zoals België, Engeland

gemeenten om zelf te bepalen hoe ze de wettelijk opgelegde taken uit-

en Frankrijk, wel een belastingplicht is, maar dat er vrij-

voeren. Er geldt immers een specifiek juridisch regime bij de inzameling

stelling geldt voor een aantal wettelijke en/of publieke

van huishoudelijk afval en de inrichting en het beheer van de openbare

taken. In Nederland geldt op dit moment nog een gene-

ruimte. En zolang een gemeente zelf haar wettelijke taak (laat) uitvoeren,

rieke vrijstelling (nee, tenzij). De vraag is nu in hoeverre

kan er dus nooit sprake zijn van concurrentieverstoring. Het streven van

Nederland bij invoering van de belastingplicht ook een

gemeenten is de kosten voor het gemeentelijk afvalbeheer en het beheer

vrijstelling voor een aantal taken zal definiëren en zo ja,

van de openbare ruimte zo laag mogelijk te houden. Het Ministerie streeft

voor welke activiteiten.

naar een level playing field. Bij het uitvoeren van de wettelijke taken is er echter geen sprake van een markt en dus ook niet van marktverstoring.

Aanverwante regelgeving

Dit is anders als overheidsbedrijven in volledige concurrentie treden op

In de afgelopen jaren is er al een aantal wetten ingevoerd

de commerciële markt. Zo zijn afvalenergiecentrales al belastingplichtig

waarin is vastgelegd op welke manier een overheids-

over de opbrengsten die zij met hun energieopwekking genereren.

bedrijf zich op de markt mag begeven. Voorbeelden hiervan zijn de Mededingingswet, het Besluit Markt en

Gevolgen voor NVRD-leden

Overheid en de Aanbestedingswet. De belastingplannen

• Zoals de plannen nu liggen in de indirecte ondernemingsvariant, gaan

komen hier nog bovenop en hebben als gevolg dat er

publieke bedrijven met een privaatrechtelijke rechtsvorm onder de

verdere beperkingen en lasten komen vanuit de fiscale

belastingplicht vallen. Hiermee wordt niet het gelijke speelveld ge-

kant. Dit alles gaat ervan uit dat overheidsbedrijven een

creëerd maar worden er meer bedrijven in de vennootschapsbelasting

onderneming voeren waarbij de marktverhoudingen of

betrokken.

de Europese handel verstoord worden. Dit is in het ge-

• Als voorwaarde van de invoering van de indirecte ondernemingsvariant is voorgesteld dat taken die als concurrentieverstorend worden

val van gemeentelijk afvalbeheer en het beheer van de openbare ruimte zeker niet het geval.

aangemerkt, verplicht verzelfstandigd moeten worden. Als één of meerdere taken binnen de gemeente verplicht verzelfstandigd wor-

Hoe verder?

den, vraagt dit op een aantal terreinen een reorganisatie. Efficiency-

Het is afwachten hoe de Staatssecretaris met dit dossier

voordelen zoals een shared service centrum of het flexibel inzetten

omgaat en op welke wijze hij het aan de Kamer gaat

van personeel of materieel op de verschillende taken, zullen dan een

voorleggen. Wel heeft hij in een algemeen overleg op 17

stuk moeilijker worden en veel extra administratieve lasten met zich

april 2013 aangegeven “dat het overigens niet betekent

meebrengen.

dat echte publieke taken van overheden gedwongen uit-

• De afgelopen jaren hebben gemeenten keuzes gemaakt om uit oog-

besteed moeten worden. Als bijvoorbeeld een gemeente

punt van efficiency te gaan samenwerken. Het resultaat is gebruikt om

een vuilophaaldienst heeft, vervult die gemeente daar-

de afvalstoffenheffing zo laag mogelijk te houden. Een belastingplicht

mee een publieke taak. De gemeente kan beslissen om

zal leiden tot hogere lasten die vervolgens via de afvalstoffenheffing

die taak uit te besteden en het is dan niet mijn bedoeling

bij de burger terecht komt. Het is daarnaast nog niet uitgesloten dat

dat dit onderdeel van de overheid belasting zou moeten

er naast een belasting over het resultaat een omzetbelasting geheven

gaan betalen”.

gaat worden. • Het doel van de invoering van deze belastingplicht is een level playing

Het is dus zaak om hem bij het formuleren van het de-

field en het voorkomen van staatssteun. Gemeentelijke afval- en be-

finitieve beleid hieraan te houden. De NVRD volgt dit

heertaken worden gefinancierd vanuit de lokale belastingen. Als ge-

dossier uiteraard op de voet en trekt hierin samen op

meenten hierover belasting moeten betalen, zou dat moeten worden

met de VNG. Via de website en de nieuwsbrief worden

gecompenseerd vanuit de Rijksbegroting. Dit leidt tot onnodig rond-

de leden van de NVRD op de hoogte gehouden van de

pompen van belastinggeld.

laatste ontwikkelingen op dit dossier.

• Publieke bedrijven maken eigenlijk geen winst. Positieve resultaten worden per definitie teruggeven aan de gemeentelijke aandeelhouders of rechtstreeks via de afvalstoffenheffing aan de burger. Een belasting-

Tekst: Ilse van der Grift, senior beleidsmedewerker

plicht leidt tot lagere resultaten en dus een hogere heffing.

NVRD, contact vandergrift@nvrd.nl

GRAM | februari 2014

Colombia: kansen in een snel moderniserende afvalsector Afgelopen december schafte EAAB, het nutsbedrijf van Bogotá, 278 afval-inzamelvoertuigen aan van het Koreaanse merk Daewoo. Deze order had Nederland graag binnengehaald. Binnenkort lukt dat misschien in de herkansing in Medellín. En gezien de grote dynamiek van de Colombiaanse afvalsector zullen meer steden volgen. In de komende jaren gaat Nederland zich positioneren op de Colombiaanse afvalmarkt door samenwerking met de overheid en via rechtstreekse contacten met het plaatselijke bedrijfsleven. Colombia telt 46 miljoen inwoners en is 27 maal zo

Stortplaatsen

groot als Nederland. De economische groei ligt rond 4%

Colombia produceert ongeveer 32.000 ton afval per dag, ofwel 0,68 kg

per jaar. Van de mondiale crisis is dus weinig te mer-

per persoon. Dit afval bestaat voornamelijk uit een organische fractie

ken. Voor de Nederlandse overheid is Colombia één

(59%) en verder papier (5%), karton (4%), kunststof (13%), glas (2%),

van de zogeheten transitielanden. Met deze landen wil

metalen (1%) en overige materialen (16%). 76% van het afval wordt ge-

Nederland in de komende jaren evolueren van een ont-

stort, 20% gerecycled en 4% komt terecht op illegale stortplaatsen. De

wikkelingsrelatie naar handel. In Colombia focussen

hoeveelheid afval groeit harder dan de economie en dit wordt een groot

we daarbij op duurzaamheid en afvalmanagement is

probleem in Colombia. Stortplaatsen raken vol en de bevolking is fel

hierbij één van de aandachtsgebieden. Binnen de tran-

gekant tegen de ontwikkeling van nieuwe stortlocaties. De overheid

sitie faciliteit, gezamenlijk uitgevoerd door Agentschap

zet in op hergebruik en recycling, waarbij de vele waste pickers een

NL en de Ambassade in Bogotá, zijn tot en met 2014

belangrijke rol vervullen.

fondsen beschikbaar. Er is ondersteuning voor kennisverwerving, haalbaarheidsstudies en demonstratiepro-

De formulering van afvalbeleid in Colombia is de verantwoordelijkheid

jecten en ook investeringsondersteuning via de PSI re-

van het ministerie van Milieu en Duurzame Ontwikkeling (MADS). Het

geling. Het programma wordt uitgebreid ondersteund

Ministerie van Volkshuisvesting (MinVivienda) ondersteunt gemeenten

door de Nederlandse Ambassade in Bogotá en de con-

en regio’s bij de realisatie van infrastructuur voor afvalverwerking. On-

sulaten in Medellín en Cali. Het recentelijk geopende

der het motto ‘Basura Cero’ (nul afval) zetten MADS en MinVivienda

Holland House kan een nuttige vooruitgeschoven post

de komende jaren in op de verdere professionalisering van het afval-

zijn voor geïnteresseerde Nederlandse bedrijven.

management. Dat betekent: een meer integrale benadering, minder

De realiteit van de informele sector waarin nog gebruik wordt gemaakt van paard en wagens.

GRAM | februari 2014

storten en meer recyclen. Dat levert kansen op voor Nederlandse toe-

met kruiwagens. Integratie van dit informele systeem

leveranciers van technologie, diensten en expertise aan de afvalsector.

in het formele afvalsysteem is in Colombia een belangrijk sociaal thema. Het is daarom aan te raden bij het

Adviesbureaus

ontwerp van scheidings- en recyclinglijnen in samen-

De iets meer dan 1.100 Colombiaanse gemeenten moeten allemaal

werking met lokale bedrijven ook handwerk (hand pic-

een Integraal Afvalmanagement Plan opstellen en uitvoeren. Dat be-

king) in te bouwen. De Nederlandse organisatie WASTE

tekent nog niet dat de gekozen oplossingen te beschouwen zijn als

heeft 30 jaar ervaring in het werken met de informele

lokaal afgewogen combinaties van preventie, hergebruik, recycling,

sector wereldwijd. WASTE gaat samenwerken met CEM-

verbranding en storten. Het is pas recentelijk dat grote steden als Bo-

PRE (het Colombiaanse Nedvang) en andere spelers in

gotá, Medellín en Pereira interesse tonen voor werkelijk integrale op-

Colombia om dit proces in goede banen te leiden.

lossingen. Nederlandse adviesbureaus kunnen hierin op basis van de

Om de enorme hoeveelheden afval in de toekomst het

rijk geschakeerde Nederlandse afvalwereld veel betekenen. In kleinere

hoofd te kunnen bieden, denkt men in de grote ste-

gemeenten is de uitdaging om tot regionale afvaldiensten te komen.

den van Colombia inmiddels ook aan de ontwikkeling

Duurzaam afvalmanagement begint bij een milieubewuste bevolking.

van verbrandingsinstallaties met energieterugwinning.

De eerste schreden op dit pad zijn gezet met de wijdverbreide weerzin

Voor het milieu zou dit een grote vooruitgang beteke-

tegen stortplaatsen en de ontwikkeling van nieuwe locaties. De slogan

nen. Economisch gezien kunnen deze installaties mo-

‘Basura Cero’ (vergelijkbaar met Van Gansewinkels ‘Afval bestaat niet’)

gelijk nog niet uit, gezien de lage plaatselijke kosten

is breed bekend, maar bergt het gevaar in zich dat de verwachtingen

van storten en ook van energie. Nederland kan op dit

niet worden waargemaakt. Immers, het merendeel van het afval wordt

gebied een nuttige rol als onafhankelijk adviseur ver-

nog gestort. De uitdaging is om slimme en attractieve campagnes te

vullen.

lanceren met doelstellingen die daadwerkelijk haalbaar zijn en gericht op specifieke afvalstromen (papier, plastic, glas). Nederlandse reclame-

Afvalcongres in Bogotá

bureaus kunnen hierin veel betekenen.

De aftrap van de positionering van het Nederlandse bedrijfsleven vond in juni 2013 plaats tijdens het

Stortplaatsen

congres en de beurs van de Colombiaanse Associa-

Stortplaatsen spelen voorlopig nog een sleutelrol in Colombia. Het

tie van Publieke Dienstverleners ANDESCO in Medel-

ministerie van Volkshuisvesting heeft 17 projecten in uitvoering om

lín. Tien Nederlandse bedrijven, waaronder Decistor,

stortplaatsen te ontwikkelen, uit te breiden of te sluiten, met een geza-

Geesinknorba, Gicom, TNO CBOT, WAVIN en Trans-

menlijke waarde van 16 miljoen euro. Daarmee is het werk nog niet af.

lift namen deel aan een matchmaking evenement

In de provinciehoofdsteden Arauca, Bucaramanga, Quibdó, Riohacha

met 50 Colombiaanse bedrijven en organisaties. In

en San José del Guaviare voldoen de stortplaatsen niet aan de normen.

de komende jaren zullen Geesinknorba, Translift en

Vooral in Bucaramanga is de situatie nijpend. Hier wordt 390 ton afval

WAVIN zich verder positioneren in een Partners for

per dag gestort in een noodvoorziening. Op veel stortplaatsen in Co-

International Business project. Nederlandse bedrij-

lombia doen zich bovendien problemen voor met gevaarlijke stoffen,

ven en organisaties actief rond afvalmanagement en

de afdichting, percolaat water en de afvang en benutting van stortgas.

afvalwaterzuivering zijn van harte welkom om zich

Nederlandse bedrijven hebben hier veel te bieden. Datzelfde geldt voor

aan te sluiten. Aanvullend zal ook de Colombiaanse

scheidings- en recycling technologie. Eén van de meest prangende pro-

overheid worden ondersteund om op alle niveaus

blemen rond afval in Colombia is het (illegaal) storten van bouwen

het afvalbeleid te moderniseren. Dit project wordt

sloopafval (BSA). In Bogotá alleen al gaat het om 6 miljoen m3 per

uitgevoerd door Herman Huisman van RWS Leefom-

jaar. Bob Leeftink van het bedrijf Decistor heeft de milieuautoriteit van

geving, met ondersteuning van Bert Keesman van

Bogotá geadviseerd om de verschillende soorten BSA beter te scheiden

het bedrijf MetaSus en in samenwerking met de

en om nuttige toepassingen te ontwikkelen. Daarvoor zijn technologie

Vereniging van Leveranciers van Milieutechnologie

en kennis nodig, die vanuit Nederland geleverd kunnen worden. Het-

(VLM). De eerstvolgende mijlpaal is gepland tijdens

zelfde geldt voor andere fracties zoals autobanden, gebruikte auto’s en

het afvalcongres/beurs Exporesiduos van 9 tot en

verpakkingen.

met 11 juli 2014 in Bogotá, waar Nederland een speciaal geïnviteerd land is. Ook dan zijn er weer

Waste pickers

presentaties van Nederlandse experts, een Holland

Het is van belang om bij de toepassing van scheiding- en recyclingtech-

Stand en een matchmaking evenement.

nologie de rol van de informele sector (de waste pickers) in het oog te houden. Door het hoogste rechtsorgaan in het land is verplicht gesteld

Voor meer informatie www.b2match.eu/holanda of

dat de waste pickers ook in de toekomst hun rol in afvalinzameling

Bert Keesman van MetaSus, keesman@metasus.nl

en –recycling behouden. Alleen al in de hoofdstad Bogotá gaat het om 14.000 mensen die in hun levensonderhoud voorzien door ’s-morgens de straat op te gaan en uit het afval de waardevolle materialen te selec-

Tekst: Bert Keesman (MetaSus), Herman Huisman

teren. Dit gebeurt vaak nog met handkarren, paard en wagens en zelfs

(RWS Leefomgeving) en Sophie van den Berg (WASTE)

GRAM | februari 2014

C ommunicatieproject voor kinderen in Tilburg en G oirle

Sorteren kun je leren In het najaar startte Rotary Club Tilburg Triborch een communicatieproject voor basisschoolleerlingen in de gemeenten Tilburg en Goirle. De kinderen worden op een luchtige en creatieve manier bewust gemaakt van het feit dat je meer grondstoffen uit huishoudelijk afval terug kunt winnen als je thuis je afval beter sorteert. Rotary Club Tilburg Triborch (RTT) organiseert jaarlijks

huishoudelijk afval. Bewustwording en gedragsveran-

diverse projecten voor leerlingen van basisscholen

dering zijn even belangrijk als het bieden van geschik-

onder de naam ‘Kids maken de blits’. RTT koos begin

te hulpmiddelen.

2013 voor het thema ‘Sorteren kun je leren’ waarmee aandacht gevraagd wordt voor het goed sorteren van

Communicatiepakket

afval thuis (en op school). Hiermee wordt ingespeeld op

RTT heeft met steun van een aantal sponsoren een

initiatieven van de gemeente Tilburg en het Brabants

communicatieproject opgezet en vanaf oktober 2013

Afval Team (BAT) om het percentage huishoudelijk af-

gerealiseerd. Alle basisscholen van Tilburg en Goirle

val dat gesorteerd wordt aangeboden te verhogen van

werden uitgenodigd en uiteindelijk hebben 62 scholen

45 procent in 2012 tot tenminste 50 procent in 2015.

meegedaan; 95 procent van alle basisscholen. De Ro-

Tilburg heeft recent nieuwe inzamelmiddelen ingezet

tary Club ontwikkelde een communicatiepakket dat be-

om inwoners beter te laten scheiden aan de bron, on-

stond uit een informatieve folder, een korte videofilm

dermeer via de nieuwe duocontainer voor plastic ver-

die afval sorteren specifiek voor de situatie in Tilburg

pakkingen en papier. RTT stelde voor een bijdrage te

en Goirle laat zien en een presentatiepakket voor ge-

leveren in de communicatie over gescheiden afval door

bruik in de klassen van de bovenbouw. Daarbij wordt

een project voor kinderen te organiseren. Via de kinde-

aandacht besteed aan het belang van goed sorteren

ren kunnen ook ouders meer bewust gemaakt worden

aan de bron in alle relevante stromen: gft, papier en

van het belang van terugwinnen van grondstoffen uit

karton, plastic verpakkingen, glas, textiel, elektr(on)

GRAM | februari 2014

isch afval etc. Alles wordt ondersteund door een speciale website. Ook

kleiner vlaggenpark zal overigens ook in de gemeente

verzorgden vrijwilligers van RTT gastlessen over afval sorteren in de bo-

Goirle te zien zijn.

venbouwklassen. In totaal zijn 100 lessen gegeven in november en december door 20 daarvoor speciaal getrainde RTT leden. Deze lessen zijn met

De deelnemende scholen kunnen een uitstapje winnen

groot enthousiasme ontvangen. De kinderen brachten hun eigen stukje

voor kinderen die het ontwerp maakten. Zij bezoeken

afval mee, waarmee op een ludieke wijze is geëxperimenteerd om te laten

diverse afvalverwerking- en recyclinglocaties, waar te

zien hoe sorteren van afval werkt.

zien is wat er met het gesorteerde afval in de praktijk gedaan wordt om er weer een grondstof van te maken,

Vlaggenpark

bijvoorbeeld papier, plastic en glas.

Op 12 november was er in het gebouw van BAT in Tilburg een officiële kickoff bijeenkomst in aanwezigheid van de wethouders van Tilburg en

Website met filmpjes

Goirle. Met een afvalquiz toetste een groep kinderen bij beide wethouders

De vorderingen in dit project zijn te volgen via de web-

of deze wel wisten om te gaan met hun eigen afval. Daarbij bleek duidelijk

site www.kidsmakendeblits.nl. Daar zijn ook links te

dat ‘Sorteren kun je leren’ ook van toepassing is op volwassenen. Na de

vinden naar de video voor Tilburg en Goirle en diverse

kickoff zijn de kinderen met grote creativiteit aan het werk gegaan om,

andere nuttige korte filmpjes over het belang van sor-

aansluitend bij het thema, een ontwerp te maken voor een banier. Elke

teren en terugwinnen van grondstoffen. Hoofdsponso-

school heeft er één uitverkoren als het winnende ontwerp en de in totaal

ren van dit project zijn de gemeente Tilburg/ Brabants

62 ontwerpen zijn door RTT in ontvangst genomen. De kleurrijke ontwer-

Afval Team (BAT), Nedvang, Wecycle, Knapzak Benelux

pen worden op banieren van 3 bij 1 meter gedrukt en komen van 17 maart

BV en de gemeente Goirle.

tot half juni in een groot vlaggenpark te hangen op een centraal plein in Tilburg. Op 17 maart wordt daar een spectaculair evenement georgani-

Tekst: Jan Manders, Rotary Club Tilburg Triborch,

seerd, waarbij de deelnemende kinderen zelf hun banier onthullen. Een

e-mail: jan.manders@ziggo.nl

VDK Nederland Industrieweg 50c 6541 TW Nijmegen T. 024 372 30 40

GRAM | februari 2014

www.vdknederland.nl

N IEUWTJES VAN DE ZAKE LIJKE M A RK T

NIEUWS

Afvalservice West naar nul met ‘Go 2 Zero’ voertuig Naast eerder aangeschafte afvalinzamelingtrucks die volledig op Groengas

Gft-afval Avalex naar Indaver

rijden, zamelt Afvalservice West nu in Amsterdam West sinds een maand of

Avalex heeft na een Europese aanbe-

vier in afval in met een Groengas/elektrische hybride ‘Go 2 Zero’ voertuig.

steding Indaver het contract gegund voor de verwerking van gft-afval. Het

Tijdens het inzamelen van afval functio-

In dit project is Afvalservice West samen-

gaat hierbij om gft uit de gemeen-

neert de monstertruck van ruim 20.000

werkingsverbanden aangegaan. Truck-

ten Rijswijk, Leidschendam-Voorburg,

kg geheel op alternatieve brandstoffen.

land is hoofdleverancier, Ginaf de pro-

Pijnacker-Nootdorp, Wassenaar en Voor-

geschikt

ducent van het smalspoor chassis en

schoten. Het contract loopt van 1 janu-

voor zwaar werk en rijdt op Groengas.

Geesinknorba heeft de opbouw speciaal

ari 2014 tot 1 januari 2018. Ook de

De kraakpers van de truck functioneert

voor Afvalservice West ontworpen. Oran-

gemeente Voorschoten deed mee aan

op elektriciteit en is in staat om ruim

gegas is de leverancier van Groengas.

deze gezamenlijke aanbesteding. Het

6800 kg aan afval fijn te persen. De truck

De bron hiervan is de rioolzuivering van

gaat om circa 16.000 ton gft-afval op

stoot fors minder schadelijke stoffen uit

Waternet. Het slib van de zuivering zet

jaarbasis.

en produceert ook minder geluid dan de

Waternet om in biogas, wat vervolgens

reguliere dieseltrucks. Ter illustratie: uit

wordt verrijkt tot Groengas.

hybride-vuilniswagen

analyse is gebleken dat drie Groengas-

Op dit moment wordt het gft-afval nog gecomposteerd op de locatie in Alphen

voertuigen evenveel CO2 uitstoten dan

Ervaringen

aan de Rijn. In loop van het contract

één vergelijkbaar dieselvoertuig.

Wagenparkbeheerder Bert Hagens:

zal worden overgegaan op vergisting

“Het voertuig is zuiniger en schoner,

in plaats van compostering. Vergisting

De truck genereert zelf elektriciteit. De

doordat het rijdt op Groengas en tijdens

levert naast een bodemverbeteraar ook

generator, die de kraakpers van elektri-

het rijden elektriciteit wordt opgeladen

energie op. Dit is goed voor een emis-

citeit voorziet, wordt tijdens het rijden

voor de bovenbouw. Daarnaast merken

siereductie van 3.240 ton CO2 per jaar.

opgeladen. Alleen in het weekend, als

we dat de CNG-motor stiller en ook min-

Het nieuwe contract zal voor de Avalex

de truck niet operationeel is, gaat de

der onderhoudsgevoelig is dan dieselmo-

gemeenten een financieel voordeel op-

truck voor de zekerheid aan de stek-

toren. Ook uit onze eerdere ervaringen

leveren. De duurzame partner voor de

ker. Bovendien is deze truck, net als de

met Groengasvoeruigen is gebleken dat

verwerking van gft is hiermee, in ieder

rest van het wagenpark van Afvalservice

de CNG-motoren nauwelijks onderhoud

geval voor de komende vier jaren, ge-

West, een smalspoorvoertuig. De truck is

nodig hebben. Alles wijst erop dat de ho-

vonden.

2,20m breed in vergelijking met regulie-

gere kostprijs van dit voertuig binnen de

re trucks, die 2,50m breed zijn. Hierdoor

looptijd van het leasecontract zeker te-

De gemiddelde inhoud van een mini-

kunnen de chauffeurs gemakkelijker in

rugverdiend kan worden.”

container restafval in het Avalex verzor-

de smalle straatjes van Amsterdam manoeuvreren.

gingsgebied. Chauffeur Jan de Vries: “In het begin was ik wel een beetje sceptisch, maar dat is helemaal verdwenen. Het voertuig is weliswaar iets minder fel, maar functioneert in mijn beleving net zo goed als een dieselvoertuig.” Belader Andrew Kapel: “Het is een heel fijn en stil voertuig om mee te werken. Het kraakpers-mechanisme is iets trager dan van een diesel, maar dat merk ik al niet meer.” Voor meer informatie: www.aswprojecten.com Tekst: Vitaly Bidrosyan, Communicatiemedewerker Afvalservice West

GRAM | februari 2014

N IEUWTJ E S VAN DE ZAKE LIJ KE M A RK T

NIEUWS

Pon is met ingang van 1 juni de Nederlandse importeur van VDK Waste Systems. VDK produceert zogeheten kraakpersopbouwen, ofwel de opbouwen voor vuilniswagens en andere afvalophalers, inclusief hun beladingssystemen. De importeursactiviteiten hebben de naam VDK Nederland gekregen. VDK biedt kraakpersopbouwen om huisvuil, grofvuil, papier, karton, glas, GFT of industrieel afval in te zamelen, maar ook voor het gelijktijdig gescheiden ophalen

Zonneenergiecentrale voor Rd4

van deze verschillende afvalsoorten. De producten van VDK staan bekend om hun

Op de hoofdlocatie van Reinigingsdien-

betrouwbaarheid en gunstige total cost of ownership. Het Nederlandse gamma

sten Rd4 te Heerlen komt een van de

bestaat uit vijf opbouwen: PUSHER 4000, MAX 3000, ECOMAX 4000, PUSHER IIK,

grootste

de ECO 22 én de bijhorende beladingsystemen. Deze opbouwen zijn te monteren

Nederland. De firma Cofely, gevestigd

op alle truckmerken. VDK Nederland biedt verkoopadvies, maar faciliteert daar-

bij Maastricht-Airport, heeft de opdracht

naast ook reparatie en onderhoud aan de producten. Ervaren en gespecialiseerde

verworven om ca. 1.000 zonnepanelen

technici hebben kennis van alle soorten en merken reinigingsauto’s, zodat de

te plaatsen. Deze panelen leveren jaar-

kwaliteit van het onderhoud volledig kan worden gegarandeerd. VDK Nederland

lijks zo’n 200.000 kWh aan duurzame

concentreert zich op het leveren van maatwerk en korte responstijden (ook in

elektriciteit op. Voor Nederlandse begrip-

de onderdelenvoorziening), transparantie, lage kosten en voorspelbaarheid. Voor

pen is dit een groot project.

zonne-energiecentrales

van

Pon betekent het VDK-importeurschap een logische aanvulling op het bestaande portfolio. Pon is actief in import, verkoop en onderhoud aan A-merkproducten in

Het initiatief sluit aan bij de klimaatbe-

Nederland en daarbuiten. Pon is één van Nederlands grootste familiebedrijven met

leidsplannen van de Rd4-gemeenten,

zo’n 13.000 medewerkers en 250 vestigingen in ruim 20 landen. Meer contactin-

waarbij maat-schappelijke partijen ge-

formatie over VDK Nederland is te vinden op:

stimuleerd worden om een bijdrage te

www.vdknederland.nl enwww.wastepartners.nl

leveren aan het terugdringen van de CO2-uitstoot in de regio door het inzetten van duurzame energiebronnen. De investering in dit zonne-energiesysteem kan door Rd4 budgetneutraal worden gerealiseerd. Dit is mogelijk doordat de jaarlijkse exploitatiekosten worden afgedekt door lagere elektriciteitskosten in combinatie met een door het Rijk verstrekte SDE subsidiebijdrage. Hiermee komt de terugverdientijd van deze zonne-energiecentrale onder de 10 jaar. Na deze periode levert het systeem jaarlijks

KONINKLIJKE VERENIGING VOOR AFVAL- EN REINIGINGSMANAGEMENT

geld op.

WERK

BELEIDSBEÏNVLOEDING

BELANGENBEHARTIGING

KENNISPLATFORM

NETWERK PROFESSIONALISERING IMAGOVERBETERING VERENIGING

CIRCA 500 LEDEN

VOOR EEN

DUURZAME

PUBLIEKE BEDRIJVEN AFVALBEHEER & IBOR

TOEGANG TOT NETWERK

TOEGANG TOT (PRAKTISCHE) KENNIS

KENNIS DELEN STEM IN POLITIEK DEN HAAG EN BRUSSEL

GEMEENTE

gebruik te nemen. Een mooie mijlpaal in het 15-jarig bestaan van de Reinigings-

verduurzamen van de eigen energiebehoefte. Ook sluit het perfect aan bij de maatschappelijk breed gedragen opvat-

HELPDESK AFVALBEHEER EN IBOR

ting om het verbruik van fossiele brand-

IEDERE MAAND VAKBLAD GRAM

stoffen zoveel mogelijk te beperken.

MEEPRATEN & MEEDOEN UW ORGANISATIE

LID WORDEN? WWW.NVRD.NL

giesysteem in het voorjaar van 2014 in

RD4 een belangrijke bijdrage aan het

OOK TOEGANG TOT NETWERK: DIENSTVERLENERS AAN DE BRANCHE

DEELNAME THEMADAGEN, CONGRESSEN, EVENEMENTEN

heden is de planning om het zonne-ener-

diensten Rd4. Met dit initiatief levert

REGIEVOERENDE GEMEENTEN

VOOR LEDEN

Afhankelijk van de winterse omstandig-

GRAM | februari 2014

16-05-12 13:40

N IEUWTJES VAN DE ZAKE LIJKE M A RK T

NIEUWS

Uitbreiding assortiment Uitenhage Verhuur

Engels Group breidt minicontainerrange uit

Dit najaar is het assortiment van Uitenha-

De opbouw van deze twee voertuigen is

ge Verhuur BV uitgebreid met twee nieu-

een Geesinknorba GPMIII 20 m³ laadbak.

we DAF CF75 vuilniswagens met split-

Deze is voorzien van een achterlader met

belading. Deze DAF CF75 is af fabriek

Geesink persmechanisme en een Geesink-

Engels Group levert al jaren 2- en

geoptimaliseerd voor het opbouwen van

norba automatische splitbelading. Dit

4-wiel containers van het fabricaat We-

een huisvuil opbouw in alle denkbare

type belading is eenvoudig aan te pas-

ber aan de Nederlandse en Belgische

uitvoeringen. De voertuigen hebben een

sen aan de specifieke wensen en behoef-

markt. Sinds kort is het programma

extra robuuste achteras en as-ophanging

ten van een inzameldienst. Wanneer de

uitgebreid met een minicontainer met

om de krachten van het vele optrekken

emmerstoelen onafhankelijk van elkaar

een inhoudsmaat van 180 liter.

en afremmen goed op te kunnen vangen.

gebruikt worden, kunnen twee-wielcon-

Ook is het chassis van voor tot achter

tainers van 120 tot en met 360 liter auto-

Qua maatvoering zit deze nieuwe con-

verstevigd. Dit wordt gedaan omdat het

matisch geledigd worden. In gekoppelde

tainer tussen de twee gebruikelijke

beladen van een huisvuilauto een ander

stand is deze belading geschikt voor het

container maten in. De samenstelling

krachtenverloop heeft dan een gewone

ledigen van containers tot en met 1600

van het huishoudelijk afval is sterk aan

distributie truck.

liter. Om de verwerking van zakken en

het veranderen is, onder meer door

grofvuil eenvoudig mogelijk te maken,

het apart inzamelen van kunststoffen.

De milieuvriendelijke en betrouwbare

kan de opzetklep handmatig verlaagd

Hierdoor is de inhoud van de huidige

250 pk sterke DAF PR motor (EEV) is

worden. Hierdoor ontstaat een inwor-

containers niet meer optimaal afge-

gekoppeld aan een volautomatische Al-

phoogte van één meter. Dit voldoet vol-

stemd op het afval aanbod. De 180 li-

lison versnellingsbak. In combinatie met

ledig aan de gestelde ARBO eisen.

ter container sluit aan bij de behoefte

de zeer korte draaicirkel – de kortste in

van de burger en de gemeente of in-

zijn klasse – maakt dit de DAF tot een

zamelaar kan met deze bredere con-

wendbaar en daarmee gemakkelijk in te

tainerrange de inzamelingsfrequentie

zetten voertuig voor in de krappe stads-

perfect afstemmen op de hoeveelheid

centra. Bij chauffeurs en bijrijders is de

afval.

DAF CF75 een gewilde auto. Dit is mede te danken aan de ruime en ergonomisch

De 180 liter container is door Weber

ingerichte cabine met een lage instap.

zo ontwikkeld dat bij gelijkblijvende hoogte drie containers van 180 liter nagenoeg op de ruimte van twee containers van 240 liter te plaatsen zijn. Hierdoor nemen de containers niet meer ruimte in beslag bij de burger, maar is wel een betere afvalscheiding mogelijk. Door bijvoorbeeld drie aparte afvalstromen altenerend in te zamelen, is er een optimale vullingsgraad. Dit resulteert in minder logistieke bewegingen, betere scheiding, beter milieu en dus minder kosten. Kijk voor meer informatie op www.engels.eu

GRAM | februari 2014

N IEUWTJ E S VAN DE ZAKE LIJ KE M A RK T

NIEUWS

Pollutec Horizons 2013

Nieuwe winterdienstvoertuigen Den Haag

Daar waar de dag ervoor nog de indruk

producten, diensten en technieken op het

bestond van een bouwput, bezochten

gebied van onderzoek en innovatie in alle

van 3 t/m 6 december 2013 bijna 29.000

domeinen van duurzame ontwikkeling.

bezoekers de goed gevulde beursvloer

Bijzonder trots was de organisatie op het

Pollutec Horizons 2013. Voor welk vakge-

thema ‘duurzame ontwikkeling in het zie-

Veeg- en Straatbedrijf Den Haag heeft 15

bied men ook kwam, afval en recycling,

kenhuis’. Ecologisch beheer, verantwoord

nieuwe

waterzuivering,

energie,

inkopen, welzijn van medewerkers en de

Het gaat hier om de Fuso Canter 3S die

efficiënt energiegebruik, luchtkwaliteit of

omgevingsbewustzijn van het ziekenhuis

voor het reguliere werk en specifiek

risicopreventie, alles stond in het teken

waren dit jaar toonaangevend.

voor de gladheidsbestrijding op fietspa-

hernieuwbare

van de circulaire economie.

wintervoertuigen aangeschaft.

den aangeschaft zijn. De voertuigen zijn Pollutec Horizons mag terecht gezien

slechts 1.70m breed en worden ingezet

Verpakt in de thema’s duurzame stad,

worden als een bron van advies en exper-

op de 13 fietspadstrooiroutes in de ge-

duurzame industrie en duurzame ontwik-

tise. Dit maakt de beurs tot hét netwerk

meente Den Haag.

keling in zorginstellingen, presenteerden

evenement voor professionals uit allerlei

internationale 1194 exposanten nieuwe

sectoren.

Tegelijkertijd met de oplevering van de voertuigen, heeft leverancier Schuitemaker 15 nieuwe sneeuwborstels, type HF1700MF aangedreven door een PowerPack met dieselmotor opgeleverd. Het Veeg- en Straatbedrijf Den Haag beschikte al over 13 strooiers en 13 sneeuwploegen. Nu heeft men een compleet pakket winterdienstmaterieel, om zo de gladheid op fietspaden adequaat te bestrijden. Afhankelijk van de sneeuwhoogte, wordt tijdens het strooien nu eerst geploegd en een laatste ronde gestrooid en geborsteld of direct gestrooid en geborsteld. Door de inzet van de sneeuwborstels kan bij sneeuwval een beter resultaat bereikt worden dan voorheen met alleen ploegen en strooien. Het nieuwe materieel, samen

De Nieuwe Jenz BA 725 verkleiningsmachine van Van Bemmel voor de verwerking van

met het in hoog tempo vervangen van

groen afval.

tegelfietspaden

door

asfaltfietspaden,

maakt dat het Veeg- en Straatbedrijf Den Haag de fietsers nog beter de winter door kan loodsen.

GRAM | februari 2014

N IEUWTJES VAN DE ZAKE LIJKE M A RK T

NIEUWS

Een Kubota smalspoor met 95PK De smalspoor serie van Kubota is uitge-

voerd met standaard een luchtgeveerde

breid. De serie bestond uit drie typen,

stoel en een vlakke vloer, dit is ideaal

M6040 M7040 en M8540. Nu is er een

voor lange personen. De standaard airco

M9540 smalspoor aan toegevoegd.

is uiteraard in de zomer zeer aangenaam

Zoals het type nummer al aan geeft, is

en voorkomt tijdens de koude dagen

dit een trekker met 95PK. De trekker is

condens vorming.

voorzien van een viercilinder motor met turbo en voldoet aan de strengste Euro-

Transmissie

pese emissie-eisen, de Tier III. De trek-

De versnellingshandel zit rechts op het

ker is eenvoudig in de uitvoering, maar

zijconsole. Deze hoofdschakelaar telt vijf

Bi-speed

veelzijdig in de mogelijkheden. Het is

versnellingen, die worden gecombineerd

De trekker is wendbaar, ook als de vier-

bovendien een degelijke trekker die vol-

met drie groepen. Met behulp van de

wielaandrijving is ingeschakeld. Vaak

ledig door Kubota is ontwikkeld en ge-

hydraulische omkeerschakelaar bij het

gaat dat ten koste van de draaicirkel,

produceerd.

stuur zijn de 15 versnellingsmogelijk-

maar niet bij het ‘Bi-speed-turn’ systeem

heden zowel voor- als achteruit beschik-

van Kubota. Als de wielen een stuurhoek

Kenmerken

baar, aangevuld met een kruipgroep.

van 30 graden overschrijden, neemt de

De trekker heeft een zeer korte neus.

Daarbij varieert de snelheid van 380

snelheid van de vooras ten opzichte van

Hierdoor is het zicht op eventuele front-

m/u tot 40 kilometer per uur. Het kop-

de achteras toe. Zo trekken de voorwie-

werktuigen vanuit de zeer ruimte cabine

pelingspedaal hangt en bedient indirect

len als het ware in scherpe bochten de

optimaal. De grote cabine is ook uitge-

de hydraulische hoofdkoppeling.

trekker door de bocht. Inl. www.devor.nl

INFORMEREN INSPIREREN ONTMOETEN

NIET! T E H MIS

GEMEENTELIJK AFVALCONGRES

13 maart 2014 DeFabrique Utrecht

WORKSHOPS DISCUSSIES LEZINGEN Info: www.cs-vng.nl

Op de inspirerende locatie DeFabrique in Utrecht wordt u verrast met de vele mogelijkheden die de veranderingen op het gebied van afvalbeheer met zich meebrengen. Binnen de rollen van bestuurders en burgers is een omwenteling gaande, technische vooruitgang biedt nieuwe mogelijkheden, en ook de kijk op waarde van afval is aan het veranderen. Alle reden dus om op 13 maart de Afvalmarkt op te gaan en tijdens het congres inspiratie op te doen voor uw eigen gemeente.

Het Gemeentelijk Afvalbeheer in transitie: nieuwe kansen! GRAM | februari 2014

Colofon Uitgever NVRD, WTC Arnhem Nieuwe Stationsstraat 10 6811 KS ARNHEM Telefoon 088 - 3770000 E-mail post@nvrd.nl I-net www.nvrd.nl

Redactiecommissie Rob Schram, RMN (hoofdredacteur) Marc Maassen, GAD Bas Peeters, NVRD Riny de Jonge, stadsdeel Amsterdam-Oost Marc Veenhuizen, gemeente Apeldoorn Willy Brinkbäumer, Twente Milieu Martin van Nieuwenhoven, Agentschap NL Diederik Notenboom, De Meerlanden

Eindredactie Karin Hegeman en Karin Giesen Postbus 1218, 6801 BE Arnhem tel. 088 - 3770000 e-mail: hegeman@nvrd.nl

Advertentie-exploitatie Bureau Van Vliet Postbus 20, 2040 AA Zandvoort tel. 023 - 5714745 e-mail: M.dewit@bureauvanvliet.com

Agenda 6 februari Rioneddag, Beatrixtheater Jaarbeurs Utrecht Inl. www.riool.info 13 maart Gemeentelijk Afvalcongres 2014, DeFabrique Utrecht Organisatie: VNG en NVRD 5-9 mei IFAT, wereldbeurs voor afval-, water- en grondstoffenmanagement München Inl. www.ifat.de 21-23 mei NVRD Jaarcongres ‘De toekomst ligt buiten’ Organisatie: AVRI en NVRD Inl. www.detoekomstligtbuiten.nl

Opmaak en druk

26 juni

Weevers Grafimedia, www.weevers.nl

NVRD themadag Beheer Openbare Ruimte

Gemeentereiniging en Afvalmanagement is het officiële vakblad van de

Abonnementenadministratie NVRD, Postbus 1218, 6801 BE Arnhem Jaarabonnement ad € 98,– excl. BTW. België € 122,50 (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: € 11,50.

Beëindiging abonnement Abonnementen moeten schriftelijk bij de NVRD en uiterlijk op 15 november worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd. ISSN 1569-0458 © NVRD

Samen zorgen voor de natuur

GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 10x per jaar. Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard.

De natuur staat steeds meer onder druk. Natuurmonumenten stelt de natuur veilig. Uw steun is hard nodig. Word lid, dat kan al vanaf € 2,– per maand. Kijk voor meer informatie op www.natuurmonumenten.nl

Natuurmonumenten. Als je van Nederland houdt.

Uitenhage Verhuur 20 jaar !

Van Schijndel Afvalinzamelsystemen “iets anders, veel beter”. VSAIII + SCB1700 Eurocontainer

VSAII + ACB Archiefbelading

VSAII + SCB1700 Eurocontainer

Onderdelenservice

Waarom voor van Schijndel kiezen:

 Langere levensduur door toepassing van slijtvast staal voor achterlader en opbouw.  Standaard met verzwaard juk en persschot.  Twee jaar garantie.  Vraag naar onze ﬁnancieringsELE N mogelijkheden. RD

ON D E

 Eenvoudig, betrouwbaar.  Beproefd concept voorzien van de nieuwste technieken.  Ongecompliceerde moderne hydrauliek & elektronica.

www.vanschijndel.eu

■

www.vanschijndel.eu Van Schijndel BV • Stationsweg 78 • 6051 KL Maasbracht • Nederland T +31 (0)475 465636 • F +31 (0)475 466540 • E info@vanschijndel.eu