Gram februari 2017 def by NVRD

JAARGANG 108 | NUMMER

GRAM VAKBLAD VAN DE

Februari 2017

Composteren en milieubelasting

Zoektocht naar alternatieven voor chemische onkruidbeheersing

Boomverzorging gaat circulair De stoep als communicatiemiddel

Gemeentelijk

GRONDSTOFFEN

30 maart 2017 DeFabrique Utrecht

Informatie en aanmelden: Bekijk het programma op www.gemeentelijkgrond stoffencongres.nl en meld u direct aan. Afval bestaat niet meer. Althans, we werken er met z’n allen hard aan! Dit is dan ook dé reden waarom het Gemeentelijk Afvalcongres dit jaar het Gemeentelijk Grondstoffencongres heet. Dit jaarlijks terugkerende congres, is hét congres voor gemeentelijke beleidsmedewerkers en andere professionals op het gebied van het gemeentelijke afval- en grondstoffenbeheer.

Stel uw eigen programma samen U kunt uit minimaal 16 actuele onderwerpen kiezen en zo uw eigen programma voor de dag samenstellen.

Een kleine greep uit de onderwerpen: • • • • • • •

Het Rijksbreed Programma Circulaire Economie Actuele ontwikkelingen in het verpakkingendossier Circulair inkopen in de praktijk Inzameling van apparaten De aanpak van bijplaatsingen Keukenafval en aanpak voedselverspilling Maar óók de vraag wat er in het regeerakkoord zou moeten komen over Afval en Grondstoffen!

En natuurlijk ook • Een kort plenair programma waarin u geïnspireerd en geprikkeld wordt door o.a. Thomas Luttikhold van Wastewatchers • Een informatiemarkt om inspiratie op te doen en kennis te vergaren • Ruimte om collega’s te ontmoeten en te netwerken

We kijken uit naar uw komst en ontmoeten u graag op donderdag 30 maart 2017 in DeFabrique! Het Gemeentelijk Grondstoffencongres 2017 wordt mede mogelijk gemaakt door de volgende sponsoren:

inhoudsopgave

Vakblad van de NVRD

Hoe doen zij dat? Deze maand: afvalinzameling bij pretparken André Hetebrij, teamleider schoonmaakdienst Walibi, en Philip van Zuylen van Nijevelt, directeur/eigenaar Duinrell vertellen hoe ze omgaan met onder meer het afval van de pretparkbezoekers. Bestuursakkoord voor veel gemeenten ‘bevestiging van ambities’ Maximaal 100 kilo restafval per persoon per jaar en minimaal 75 procent afvalscheiding in 2020. Dat is de doelstelling van VANG-HHA. Een kleine zeventig gemeenten heeft het bestuursakkoord ondertekend, waarmee ze zich ‘verplichten’ de doelstellingen te halen. Boomverzorging gaat circulair Ook de openbare ruimte maakt de gang naar de circulaire economie. Biobased groenproducten zijn in opkomst. Bij het verzorgen van groeiplaatsen voor bomen blijkt nog veel mogelijk. Een Green Deal gaat de ontluikende markt een extra slinger geven. Ook zonder chemie is onkruidbeheersing spannend De bestrijding van onkruid in de openbare ruimte is sinds het verbod op chemische middelen zoals glyfosaat een stuk avontuurlijker geworden. Nu de chemicaliën in de ban zijn, moet groenbeheer het doen met alternatieven zoals stoom en kokend water. Maar dat is nog niet zo eenvoudig, zo concluderen onder meer de experts van Twente Milieu. Minder ophalen scheelt geld en bevordert hergebruik Minder vaak ophalen van restafval, zonder dat er tegelijk sprake is van diftar. Een gewaagd middel om de gescheiden inzameling van afval te bevorderen. In Wijk bij Duurstede lukte het. De Utrechtse vestingstad is in krap anderhalf jaar tijd van de laatste plaats van AVU-gemeenten fiere koploper geworden.

04 Bezem 14 Interview met straatcommunicatiespecialist Jim Bowes 18 Twee jaar onderweg met het Sectorplan AMBOR 20 Aan de slag met het keurmerk Beeldschoon 22 Benchmark Schoon Peiljaar 2015 24 NVRD nieuws Foto voorplaat:

24 Column Olaf Prinsen

Flip Franssen, Hollandse Hoogte

25 Branchenieuws 26 Agenda en colofon

Lees verder op pag. 22

GRAM | februari 2017

BEZEM De ander Ook ik heb weleens een slechte dag. Met het verkeerde been uit bed gestapt, teveel piekeren, van mijn stuk gebracht, niet fit zijn; het kan van alles zijn. Prikkelbaar en kortaf reageren op alles en iedereen, zijn de gemoedstoestanden die me door de dag helpen. Nou ja helpen. Het helpt eigenlijk helemaal niet. Ja, van de regen in de drup. Meestal ben ik er weer na een keer goed slapen, even tot tien tellen, mijn ademhaling tot rust brengen. Dan kan ik weer luisteren, rustig antwoorden en net iets langer nadenken voor ik reageer. Een slechte dag is opgeklaard. Zoals u weet kom ik veel buiten, het is tenslotte mijn werk. Wat mij opvalt is dat het lijkt alsof mensen tegenwoordig permanent een slechte dag hebben. Het is niet goed of het deugt niet. De slechte dag is standaard geworden. Gekker nog, de opmerking “Ik heb een slechtere dag dan jij” lijkt tegenwoordig heel normaal en omdat jij, de ander, dat niet vindt is mijn dag nóg slechter geworden. Ik veeg de straten schoon, dag na dag, Ik praat graag met mensen. Maar nooit weet iemand wie het gedaan heeft, zij zelf in ieder geval niet. Het

GRAM | februari 2017

was vast die ander. Met wijzen naar ‘de ander’ kom je heel ver. Hoe ver? Je kan er zelfs president van Amerika mee worden. De vereenzelviging van het vermeende onrecht is net even te bruin en heeft net even te verkeerd haar. Het voortdurend opsteken van zijn wijsvinger maakt het helemaal af. En zo werd ‘die ander’ zijn springplank naar de top. Amerika heeft het hele feest net achter de rug, wij krijgen dat nog. Maar liefst 81 partijen willen meedoen. Dat is democratie ten top. Het kan en het mag. Het is een groot goed. Iets wat we moeten koesteren. Ja, ik ben een al wat oudere bezem (geen borstelmachine) en kan soms terugkijken. Ik ga niet zeggen “Het was vroeger…” Maar mijn conclusie is wel dat we nu vooral de ander de schuld geven, terwijl we eerst meer met elkaar ergens voor gingen. Een ideaal, een wereldbeeld, een andere toekomst. Hoe harder je nu ‘de ander’ de schuld geeft hoe populairder je wordt. Hoe lang discussieert u al over bron- versus nascheiding? Want ook wij doen mee aan het wijzen naar die ander. Wij van diftar, zij van die grote steden. Wij van het bedrijfsleven, zij van die gemeenten. Lekker overzichtelijk, goed voer voor de krant. Ik loop door en veeg een stoep. Veel blad, een enkel blikje en wat verwaaide folders. De ander, de ander. Maar… ben ik niet de ander?

Hoe doen zij dat? Tekst: Hetty Dekkers

Deze maand:

afvalinzameling bij pretparken Met aan het woord: André Hetebrij, teamleider schoonmaakdienst Walibi, en Philip van Zuylen van Nijevelt, directeur/ eigenaar Duinrell. Hoe wordt het afval van bezoekers ingezameld? André Heetebrij: Overdag loopt iemand met een kar door het park, van bak naar bak, om voortdurend de zakken te legen. Op drukke dagen wordt elke zak wel een keer of drie, vier vervangen. Verder lopen er medewerkers rond om zwerfafval te prikken. Op en rond Halloween zijn de drukste dagen in Walibi, dan lopen er wel zestien prikkers rond. Wij doen heel veel aan Halloween, met spookhuizen, scarezones en 300 geschminkte acteurs. Rond die dagen zijn we altijd uitverkocht en wordt er dus ook het meeste afval geproduceerd. Philip van Zuylen van Nijevelt: Duinrell heeft een gedeelte verblijfsterrein, met huisjes en caravans, en een attractiepark. Op het verblijfsterrein hebben we milieustraten, in het attractiepark staan afvalbakken verspreid. De meeste zijn gewone, nette bakken, we hebben ook een paar opvallende kikkers. Alle afvalbakjes in het attractiepark hebben een deksel. We zitten hier in een bosrijk ge-

Foto: AP Duinrell

bied, kauwen en andere vogels zouden er anders een rommeltje van maken. Als

Philip van Zuylen van Nijevelt: In totaal

Philip van Zuylen van Nijevelt: Ze staan

de grotere rolcontainers onverhoopt vol

iets meer dan een miljoen kilo afval per

overal. Voor ons is het belangrijk dat alle

zitten voor de ophaaldag, kunnen we ze

jaar. Wat betreft zwerfafval heb ik de in-

afvalbakken er netjes en schoon uitzien.

zelf vervangen. Op regenachtige dagen

druk dat de gasten er goed mee omgaan.

Zelfs als onze inzamelaar, Sita, een con-

raken vooral de containers op de cam-

Vijftien jaar geleden gooide men makke-

tainer levert voor de verbouwing van

ping snel vol, vanwege zeiltjes en der-

lijker iets weg buiten de bakken, wilde

huisjes, moet dat een nette bak zijn. Een

gelijke.

men nog weleens een asbak legen op het

lelijke roestbak mogen ze niet naar Duin-

parkeerterrein. Dat zie je nu minder.

rell sturen, dat weten ze wel. Mensen zijn op vakantie hier. Dat is voor de inzame-

Om welke hoeveelheden gaat het ongeveer?

Waar staan de afvalbakken in het

laar een totaal andere situatie dan kliko’s

André Heetebrij: Veel, maar ik weet niet

park en waarom?

legen in een straat of containers op een

precies hoeveel ton. We hebben een

André Heetebrij: We hebben rond de 400

gewoon bedrijventerrein. Met Sita heb-

grote perscontainer staan, in de drukste

bakken staan, verspreid over het hele

ben we goed afgesproken dat het per-

perioden wordt die om de drie dagen

park. Bij terrassen en langs de looprou-

soneel gastvriendelijk is, niet harder dan

vervangen.

tes staan er een paar extra.

stapvoets rijdt op het park, alles netjes

GRAM | februari 2017

opruimt bij het legen. Dat vergt weleens

wordt er relatief weinig papier ingeza-

langrijk als veilig. Schoon houdt schoon,

wat, om dat allemaal te bereiken, maar

meld; mensen lezen kennelijk geen krant

als je zorgt dat het netjes is, dan blijft

wij letten daar heel goed op.

als ze op vakantie zijn. Op het attrac-

het netjes.

tiepark wordt niets gescheiden, bij het Wordt het bezoekersafval geschei-

bedrijfsafval houden we metaal en hout

Tips voor andere attractieparken?

den, waarom wel/niet?

apart. Dat is voornamelijk sloopafval van

André Heetebrij: Eigenlijk wat ik net al

André Heetebrij: Nee. Van het interne

verbouwingen aan de huisjes.

zei: als je het goed schoon houdt, blijft het ook schoon. Doe je dat niet, dan

bedrijfsafval, van het personeel, wordt wel het papier gescheiden. Voor bezoe-

Hoe belangrijk is ‘schoon’ voor uw

groeit de hoeveelheid zwerfafval snel

kersafval hebben we weleens een test

bedrijf?

aan tot grotere proporties.

gedaan met twee bakken naast elkaar.

André Heetebrij: Dat is voor ons prioriteit

Een voor rest en een voor plastic. Maar

nummer één. Als het smerig is, onthou-

Philip van Zuylen van Nijevelt: Afval in-

dat werkte totaal niet, alles werd door el-

den mensen dat. Een schoon park ziet er

zamelen kan iedereen en over een prijs

kaar gegooid. Het bewustzijn om afval te

veel beter en aantrekkelijker uit. Boven-

kun je onderhandelen. Maar kies een

scheiden is er kennelijk niet als mensen

dien moet je zorgen dat het schoon blijft,

partij die met je meedenkt, flexibel is en

een dagje uit zijn.

anders gooien mensen er makkelijker

begrijpt wat een vakantie- of pretpark is.

iets bij. Laat maar vallen, denken ze dan,

Bezoekers zien de inzamelmedewerkers

want er ligt toch al meer.

als personeel dat bij je park hoort. Gast-

Philip van Zuylen van Nijevelt: Op het

vriendelijkheid is dus heel belangrijk.

verblijfsterrein hebben we milieustraten voor glas, papier en restafval. Overigens

Philip van Zuylen van Nijevelt: Net zo be-

Sponsoren van de NVRD

milieutechniek

GRAM | februari 2017

Bestuursakkoord voor veel gemeenten ‘bevestiging van ambities’ Maximaal 100 kilo restafval per persoon per jaar en minimaal 75 procent afvalscheiding in 2020. Dat is de doelstelling van VANG-HHA. Een kleine zeventig gemeenten heeft het bestuursakkoord ondertekend, waarmee ze zich ‘verplichten’ de doelstellingen te halen. "Het bestuursakkoord is een extra stimulans", zeggen de gemeenten die getekend hebben. Het Zeeuwse Kapelle, ondertekenaar van het bestuursakkoord, is al aardig op weg. De hoeveelheid restafval daalde vorig jaar van 200 kilo naar 134 kilo per inwoner. “Dat was vooral te danken aan de invoering van diftar”, zegt wethouder Evert Damen van Kapelle. “Op 1 januari 2016 hebben we diftar op basis van frequentie ingevoerd.” Maar de gemeente Kapelle doet en deed meer om de afvalscheiding te stimuleren. “We hebben meegedaan aan een project 100-100-100, de inzamelfrequentie van plastic verhoogd van eens per drie naar eens per twee weken en we hebben in de hoogbouw afvalbakjes met geurfilter ingevoerd voor keukenafval. Het plastic zakje van zetmeel kon buiten in een container worden gedeponeerd. Die laatste proef was zo succesvol, dat we overwegen om zo’n maatregel ook bij de laagbouw in te voeren. We hebben gemerkt dat er nog steeds veel gft zit in ons restafval, zo’n 30 tot 40 procent. Geef je mensen een bakje met afbreekbare zak voor in de keuken, dan wordt het ze makkelijker gemaakt gft-afval te scheiden.” Stimulans Volgens Damen sloot het bestuursakkoord goed aan bij het traject waar Kapelle toch al mee bezig was. “We waren al druk doende de doelstelling van 75 procent afvalscheiding in 2020 te gaan halen. Het bestuursakkoord was voor ons een extra stimulans. Er zaten voor kapelle ook financiële voordelen aan, want ondertekening van het bestuursakkoord was één van de

Wethouder Evert Damen van de gemeente Kapelle: “We waren al druk doende de

voorwaarden om voor financiële ondersteuning vanuit

doelstelling van 75 procent afvalscheiding in 2020 te gaan halen. Het bestuurs-

VANG-HHA in aanmerking te komen, waarvoor destijds

akkoord was voor ons een extra stimulans.”

plannen ingediend konden worden.” Het was dan ook niet lastig om het bestuursakkoord door de gemeen-

dat het nog aantrekkelijker wordt om te scheiden. Overigens hebben

teraad te loodsen, aldus Damen. “Dat ging heel vlot.”

we bij het project 100-100-100 wel geleerd dat géén restafval moeilijk of niet haalbaar is. De beste deelnemers scoorden 900 gram rest per

Kapelle had zichzelf al ten doel gesteld om van 200

week. Ze gaven daarbij aan dat dat toch wel het hoogst haalbare was.

kilo restafval naar 135 kilo te gaan in 2016. “Dat doel

We hebben dat project goed gecommuniceerd in de pers, zodat ook

is gehaald, we zitten er één kilo onder. De volgende

andere bewoners zien dat er mogelijkheden zijn op dat gebied. We

stap is 100 kilo in 2020. Ik acht de kans zeer hoog dat

blijven overigens over alle maatregelen en doelstellingen stevig com-

we dat gaan halen. In de nabije toekomst willen we het

municeren, zodat het bij iedereen tussen de oren gaat zitten.”

aanbieden van de grijze bak duurder gaan maken, zo

Een analyse in heel de provincie Zeeland wees vorig jaar uit dat Kapelle

GRAM | februari 2017

kan ik me nauwelijks voorstellen dat de doelstelling landelijk gehaald gaat worden.” Signaal afgeven Volgens Cees Riksen, adviseur VANG van Rijkswaterstaat, hadden eind vorig jaar 67 gemeenten zich aangesloten bij het bestuursakkoord. “Een deel heeft al getekend, een ander deel heeft de intentie uitgesproken om het binnenkort te gaan doen. Ook zijn er veel gemeenten die de doelstelling zelf vastleggen, bijvoorbeeld in een raadsbesluit of in een regionaal convenant. Zij kiezen er niet aanvullend voor om het bestuursakkoord te ondertekenen. Of we tevreden zijn met dat aantal? Het bestuursakkoord is natuurlijk een bekrachtiging van je ambities als gemeente. Je geeft er een signaal mee af naar je bewoners en voor de beleidsmedewerkers biedt het handvatten om meer gedaan te krijgen. Maar er zijn gemeenten, bijvoorbeeld een samenwerkingsverband rond Breda, die aangeven dat ze de doelstellingen op hun eigen manier gaan halen. Ook deze vorm van committering aan de VANG-doelstellingen juichen wij van harte toe. Volgens onze berekeningen hadden eind vorig jaar honderd gemeenten in het bestuursakkoord óf een ander besluit te kennen gegeven zich volop in te zetten om de VANG-HHA doelstellingen te gaan halen. Dat aantal groeit nog steeds.” Voor Son en Breugel was het bestuursakkoord een vanWethouder Robert Visser van Son en Breugel: “In onze proefwijk met omgekeerd

zelfsprekendheid. “Wij gaan veel verder dan de doel-

inzamelen zitten we nu al op 65 kilo. Dit jaar gaan we het beleid uitbreiden naar

stellingen van VANG”, zegt wethouder Robert Visser.

de hele gemeente. Onze doelstelling is vijf procent restafval in 2020.”

“In onze proefwijk met omgekeerd inzamelen zitten we nu al op 65 kilo. Dit jaar gaan we het beleid uitbrei-

absoluut koploper is op het gebied van afvalscheiding. “Het gemiddel-

den naar de hele gemeente. Onze doelstelling is vijf

de was 200 kilo rest, een enkeling zat zelfs op 300 kilo. Veel gemeen-

procent restafval in 2020. Het bestuursakkoord is voor

ten zijn wel bezig met maatregelen, zoals diftar of omgekeerd inzame-

ons zo logisch, past zo goed bij wat we aan het doen

len, maar er waren er slechts een paar die het bestuursakkoord hadden

zijn, dat ik het niet eens gevraagd heb aan de raad. Na-

ondertekend, net als wij.” Of heel Nederland de VANG-doelstelling gaat

tuurlijk zetten we daar onze handtekening onder. Het

halen, is volgens wethouder Damen de vraag. “Ik begrijp dat relatief

stimuleert andere gemeenten om er ook aan te trekken

weinig gemeenten het bestuursakkoord ondertekend hebben. Dat ver-

en daarmee lever je met zijn allen een bijdrage aan de

ontrust mij toch. We moeten met z’n allen natuurlijk toch naar die 75

circulaire economie.”

procent afvalscheiding toe, of je nu wel of niet tekent. Maar het is geen appeltje-eitje. Met zo weinig belangstelling voor het bestuursakkoord

Stip aan de horizon Toen Visser wethouder werd, ruim zes jaar geleden, besloot hij zich meteen op het afval te storten. “Destijds

Het bestuursakkoord is een

was afval nog geen sexy onderwerp, maar ik wilde

bekrachtiging van je ambities als

convenant gesloten samen met 21 andere gemeenten

gemeente. Je geeft er een signaal

vijf procent restafval in 2020.” Visser heeft er geen

mee af naar je bewoners en voor

aan de horizon. In onze gemeente hebben we het in-

de beleidsmedewerkers biedt het

ondergrondse containers, goede communicatie naar

handvatten om meer gedaan te krijgen.

aanbesteding en hebben we het zo geregeld dat we

GRAM | februari 2017

er serieus mee aan de slag. In 2012 hebben we een hier in de regio. Allemaal stelden we als doelstelling spijt van, van die afspraak. “Het werkt echt, zo’n stip tegraal aangepakt. Omgekeerd inzamelen, wegende de bewoners toe. Ook zijn we gestopt met de klassieke niet met elke kleine beslissing naar de raad hoeven.

Je zag meteen dat de gescheiden fracties, zoals papier en pmd, enorm stegen. Van ontwijkgedrag of afvaltoerisme hebben we geen last. We hebben geen diftar, dus het heeft geen enkele zin om je vuilniszak in het bos achter te laten. Het scheiden van afval gebeurt puur op vrijwillige basis.” Son en Breugel zit dus al ver onder de doelstelling van het bestuursakkoord. Visser: “De besten in onze proefwijk kwamen uit op 30 kilo rest per persoon per jaar. De slechtsten op ruim 100 kilo. Op onze milieustraat zitten we overigens al aan vijf procent rest. Dat komt omdat er goed gescheiden wordt, maar ook omdat we de kringloop daar een post hebben gegeven. Zij halen al het bruikbare spul eruit en doen dat in de verkoop.” Volgens Visser komen tal van gemeenten kijken hoe Son en Breugel het allemaal doet. “En ze zijn van harte welkom. Als voorhoedeloper heb je ook daar een verantwoordelijkheid, wie nog wil komen kijken, kan zich melden.” Collectief In Limburg hebben 23 van de 32 ASL-gemeenten (Afvalsamenwerking Limburg) eind vorig jaar de intentie uitgesproken om het bestuursakkoord te gaan ondertekenen. “Die andere negen gemeenten onderschrijven de VANG-doelstelling ook volledig, maar ze hebben aangegeven het op hun eigen manier te willen gaan doen”, zegt ASL-secretaris Leon Geilen. “De 23 gemeenten die wel ondertekenen, wilden het graag collectief

Wethouder Leon Geilen van de gemeente Sittard-Geleen: “Met een bestuursak-

doen. Met een bestuursakkoord spreek je je samen na-

koord spreek je je samen nadrukkelijk uit en zet je wat meer druk op de ketel.”

drukkelijk uit en zet je wat meer druk op de ketel. In die zin heeft het voor ons een meerwaarde.” Volgens

Terwijl we een eigen biomassacentrale hebben. Die stroom grof tuin-

Geilen doet Limburg het al best goed, als het gaat om

afval wilden we dus echt eruit halen.” De vier regiogemeenten hebben

het terugdringen van de hoeveelheid restafval. “Ge-

ook hun milieustraten toegankelijk gemaakt voor álle inwoners van

middeld zit onze provincie op 134 kilo restafval per

de Westelijke Mijnstreek. De openingstijden zijn bovendien verruimd.

inwoner per jaar, dat is ruim onder het landelijk gemid-

“Daarmee maak je het mensen veel makkelijker om naar de milieus-

delde van 200 kilo. Koploper is bij ons de gemeente

traat te gaan. Tevens hebben we wijkbrengcentra ingericht voor pmd

Horst a/d Maas, met 21 kilo. Maar dat is een landelijke

en papier. Die fracties halen wij eens per maand huis-aan-huis op, veel

gemeente, voor steden zijn de omstandigheden na-

mensen willen hun zakken vaker wegbrengen.” Met deze maatregelen

tuurlijk anders.” Als ASL zijn er genoeg mogelijkheden

en andere denkt Sittard-Geleen en de andere drie gemeenten van de

om de krachten te bundelen, aldus Geilen. “We denken

Westelijke Mijnstreek de doelstelling van 100 kilo restafval in 2020 ab-

bijvoorbeeld aan gezamenlijke campagnes om goed

soluut te gaan halen. “We koersen er zeker op af, misschien gaan we er

scheidingsgedrag te stimuleren. Dat kun je als ASL be-

nog wel onder”, denkt Geilen.

ter samen doen dan iedere gemeente voor zich. Dan bereik je meer effect, tegen lagere kosten.”

Een speerpunt voor ASL is het gescheiden afval meer in de eigen provincie te houden. Geilen: “Veel pmd gaat nu jammer genoeg nog naar

Geilen is ook wethouder van de gemeente Sittard-Ge-

de Randstad om daar verwerkt te worden. Dat willen we veranderen,

leen. Zijn stad, met relatief veel hoogbouw, zamelde

want we hebben zelf twee pmd-sorteerders in Limburg zitten. En daar

in 2014 nog 136 kilo restafval in. De gehele Westelijke

is veel potentiële werkgelegenheid voor mensen aan de onderkant van

Mijnstreek, waar ook Beek, Schinnen en Stein bij ho-

de arbeidsmarkt. Kunnen we het afval in Limburg houden, dan heeft

ren, zat op 126 kilo. “Regionaal werken wij als vier

dat economische voordelen. Als inwoners beseffen dat ze mensen uit

gemeenten nauw samen”, aldus Geilen. “In 2016 heb-

de eigen omgeving aan het werk houden door hun afval te scheiden,

ben we bijvoorbeeld het grof tuinafval gratis gemaakt.

dan kan dat heel stimulerend zijn. In die zin zou verwerking van het

Men kan het heel het jaar gratis aanleveren bij de mi-

eigen pmd-afval zelfs bij kunnen dragen aan het halen van de VANG-

lieustraat en vier keer per jaar wordt het gratis thuis

doelstelling. Daar gaan wij van uit.”

opgehaald. Die maatregel hebben we genomen, omdat er nog veel grof tuinafval in de rest- en de gftbak zat.

Tekst: Hetty Dekkers

GRAM | februari 2017

BIOBASED ALTERNATIEVEN VOOR DE GROENVOORZIENING

Boomverzorging gaat circulair Ook de openbare ruimte maakt de gang naar de circulaire economie. Biobased groenproducten zijn in opkomst. Bij het verzorgen van groeiplaatsen voor bomen blijkt nog veel mogelijk. Een Green Deal gaat de ontluikende markt een extra slinger geven. Een artikel over kansen maar ook over belemmeringen. Het belang van bomen staat buiten kijf. Niet alleen sieren ze de lom-

Verrijken

merrijke plekken in de stad. Bomen zijn hard nodig om de klimaatver-

“Grond afvoeren voor nieuwe aarde is meestal helemaal

andering op te vangen. Onze diepgewortelde vrienden geven scha-

niet nodig. Als je het tekort aan organisch stof goed on-

duw om de voorziene zomerhitte in de steden te luwen én zijn goed

derzoekt, kun je bestaande grond prima verrijken. De

voor de opname van CO2. Veel gemeenten koesteren de ambitie voor

basis is goed. Grond is te vergelijken met meel. Door

elke gekapte boom er twee terug te plaatsen. Om het voor de klimaat-

duurzaam te bemesten, hoef je grond niet af te gra-

bestendige stad onmisbare wapen aan te planten en te verzorgen, zijn

ven.” Wat bovendien scheelt in de financiële riedel rond

echter milieubelastende middelen in zwang. In bomengrond wordt

grondstromen, voegt Zoontjens eraan toe, van het tegen

bijvoorbeeld veen uit de Baltische staten gebruikt, wat een fossiele

betaling afvoeren naar de grondbank tot het weer terug

grondstof is. “Het is sowieso onzinnig om ergens in Europa een gebied

moeten kopen van de met turf opgewaardeerde grond,

te ontginnen, om de grond elders weer in de bodem te stoppen”, zegt

naast nog de kosten voor analyses en bemonstering.

directeur Arjan Zoontjens van Zoontjens Boomprojecten, specialist in

De traditionele boomverzorging is niet duurzaam, be-

het aanplanten en verzorgen van bomen.

vestigt ook directeur Ruud Snijders van Innogreen. Zijn

Foto: Zoontjes Boomprojecten

GRAM | februari 2017

bedrijf heeft de natuurlijke meststoffen en bodemver-

Belemmeringen

beteraars ontwikkeld waar Zoontjens naar verwijst,

Niet dat er geen belemmeringen zijn. Bij de overheden in het land

en die zijn prima om bestaande grond te optimalise-

stagneert het gebruik van biobased producten door onder meer ge-

ren en daar direct in aan te planten. “Het gebruik van

brek aan bekendheid en ervaring. Wat ook niet helpt, is dat de bio-

kunstmest en chemische gewasbeschermers is scha-

based alternatieven als te duur worden gezien. “Je ziet heel vaak dat

delijk voor de mensen die ermee werken. Dat moeten

gemeenten verouderde bestekken opnieuw gebruiken of dat er vaste

we niet willen. Op de plantenkwekerij waar ik werkte,

relaties zijn met leveranciers, die men niet wil passeren”, vertelt Snij-

kreeg ik alle vrijheid naar alternatieven te zoeken. Zo

ders. “Het is moeilijk om daartussen te komen.” Ook bij loonbedrij-

kwam ik op hoogwaardige plantaardige en dierlijke

ven ondervindt hij veel weerstand. “Hun verdienmodel is gebaseerd

materialen, zoals kali, beendermeel, soja en pulp van

op zoveel mogelijk grondverzet. Het besef dat het anders moet is er

zonnebloempitten uit de voedingsindustrie, waar je

nog niet, vooral niet als hun belangen in het geding zijn.” Dat bioba-

betere planten mee krijgt. De grond reageert er goed

sed producten duurder uitvallen dan de conventionele methoden en

op, want het zijn afbreekbare stoffen, zoals je ze in de

grondstoffen werkt niet in hun voordeel, beaamt Zoontjens, “maar

natuur aantreft. In kunstmest zitten bijvoorbeeld veel

wanneer je het totale kostenplaatje maakt, valt het nadeel van bioba-

zouten. Dat is slecht voor de bodem en het bacteriele-

sed snel weg. Overall realiseer je kostenbesparing door bijvoorbeeld

ven gaat door kunstmest achteruit.”

de transportkosten die niet nodig zijn.” In Den Haag bleek men op de ministeries van EZ en IenM ontvankelijk

Fossiel plastic

voor de zorgen van de groenondernemers. In april vorig jaar werd

Er zijn nog meer biobased innovaties. Bert van Vuuren

een Green Deal ondertekend voor het stimuleren van biobased pro-

werd een aantal jaren terug gegrepen door het pro-

ducten voor de openbare ruimte. De deelnemers aan de Green Deal,

bleem van de plastic soep. “Ik schrok van de omvang

waaronder de provincie Noord-Brabant en gemeente Bergen op Zoom,

en besloot dat ik daar wat aan moest gaan doen.” Het

beogen met een aantal pilotprojecten tot een versnelling te komen

door hem gestarte bedrijf Natural Plastics produceert

van het gebruik van biobased producten in het openbaar groen. “In

een biologisch afbreekbare variant van de kunststof-

feite heerste er verbazing toen we in Den Haag vertelden dat onze

buizen voor het toedienen van water en het beluchten

producten zo moeilijk worden geaccepteerd. We hebben nu een stap-

van de kluit. “Na een jaar of twee heeft zo’n boom dat

penplan ontwikkeld om de koudwatervrees voor het implementeren

niet meer nodig. Maar dat fossiele plastic blijft wel in

van innovaties weg te halen”, zegt Van Vuuren.

de grond achter. Dat is pure bodemvervuiling, waar je de volgende generatie mee opscheept. Dat kun je

Circulair denken

moreel niet maken.” Toen Van Vuuren op een dag een

Snijders van Innogreen verwacht dat de wal het schip zal keren. “Als

vrachtwagen met een enorme hoeveelheid boompalen

gemeenten straks zien dat biobased alternatieven goed werken en er

tegenkwam, rees een volgende innovatie in zijn hoofd

steeds meer succesvolle referentieprojecten komen, zal de conserva-

op. Hij ontwikkelde een ondergronds boomplantsys-

tieve houding in het land veranderen. Er liggen aanzienlijke kosten-

teem, dat de traditionele houten paal naast de jonge

besparingen in het verschiet.” Goede voorbeelden zullen zeker een

boom overbodig maakt. “Het is toch van de zotte dat

olievlekwerking hebben, verwacht Van Vuuren. De gemeente Bergen

je een boom kapt om hem als paal naast een nieuw

op Zoom is een van de ondertekenaars van de Green Deal. “Als Bergen

aangeplante boom te zetten. Je praat over miljoenen

op Zoom laat zien hoe biobased werkt, zullen wethouders in andere

houten palen. Dat hoeft nu niet meer”, zegt de van ori-

gemeenten dat met interesse volgen. Zoiets verhoogt de belevings-

gine civiel ingenieur. Inmiddels zijn zo’n 45 duizend

waarde. Opeens krijgt het dan een gezicht. En misschien zeggen ze

bomen met Van Vuurens systeem aangeplant.

dan wel: Hé, dat wil ik ook.”

De drie ondernemers hebben elkaar gevonden op hun bevlogenheid om een groene leefomgeving te creë-

Volgens Zoontjens zou het ook helpen, als de verschillende afdelin-

ren en een circulaire economie te stimuleren. Samen

gen van een gemeente, zoals beheer en reiniging/afval, meer samen-

lanceerden ze vorig jaar september op de Dag van de

werken. “Wat er uit de openbare ruimte vrijkomt, is daar later ook

Openbare Ruimte in Utrecht het concept van ‘3 green

weer prima in te gebruiken.” Concreet noemt hij de regionale opslag

solutions’ als centraal aanspreekpunt voor gemeen-

van groenafval en baggerslib, dat gemeenten later als mest voor hun

ten. Op basis van dit concept willen de bedrijven al-

plantsoenen in kunnen zetten. “Gemeenten hoeven alleen te investe-

leen nog maar biobased materialen en duurzame sys-

ren in het optimaliseren van deze stromen. Ze geven geen geld meer

temen toepassen voor het aanplanten en verzorgen

uit om ervan af te komen en om het weer te kopen. Het kost alleen

van bomen. Om de structuur van het bomenplantsoen

tijd om deze stromen te laten rijpen en te laten composteren. Maak

te verbeteren, worden uitsluitend nog natuurlijke

gebruik van je eigen grondstoffen, om de verschraling in je gebied te-

mest- en grondstoffen toegepast.

gen te gaan. Dat is pas circulair.” Deze nieuwe activiteiten, eventueel

Van Vuuren: “Bij onze moderne manier van ondernemen

opgepakt samen met jonge bedrijven, zal bovendien werkgelegen-

hoort dat we kennis zoveel mogelijk delen. Alles wat in

heid opleveren. “Zo stimuleer je lokaal ondernemen”, stelt Zoontjens.

de buitenruimte wordt gebruikt of gesnoeid, van grond tot bladafval, moeten we weer waarde gaan geven.”

Tekst: Pieter van den Brand

GRAM | februari 2017

Ook zonder chemie is onkruidbeheersing spannend De bestrijding van onkruid in de openbare ruimte is sinds het verbod op chemische middelen zoals glyfosaat een stuk avontuurlijker geworden. Nu de chemicaliën in de ban zijn, moeten de mannen en vrouwen van het groenbeheer het namelijk doen met alternatieven zoals stoom en kokend water. Maar dat is nog niet zo eenvoudig, zo concluderen onder meer de experts van Twente Milieu. “We zoeken nog steeds naar het gouden ei.” Ben Blokhuis en Bjorn Nijhuis van afvalverwerker Twente Milieu kennen de strijd tegen het onkruid als geen ander. Met een schat aan ervaring trekken de twee onkruidbestrijders in de Twentse gemeenten Almelo, Borne en Hof van Twente al sinds jaar en dag langs straten en pleinen om onkruid in de kiem te smoren. En dat was dankzij de chemische bestrijdingsmiddelen die ze daarvoor mochten gebruiken vaak een koud en betaalbaar kunstje. Tot er eind maart 2016 paal en perk werd gesteld aan die modus operandus. Vanaf dat moment was milieuvriendelijk bestrijden het devies. “Het was niet echt een verrassing dat het verbod op chemische bestrij-

Ben Blokhuis: “Als je vanuit milieu- en duurzaamheidsoogpunt naar het verbod kijkt dan is het volkomen logisch dat dit er is gekomen.”

dingsmiddelen eraan kwam, dat speelde al een paar jaar”, herinnert Ben Blokhuis, hoofd Beheer Openbare Ruimte (BOR) bij Twente Milieu zich. “En toch, het moment zelf was uiteindelijk wel een beetje verrassend.

Milieuvriendelijk onkruid beheersen heeft vooral een

Er werd eerst gezegd dat er tot de zomervakantie gewacht zou worden,

effect op de beeldkwaliteit zo blijkt na de eerste re-

tot na het onkruidseizoen. Maar toen kwam het er toch, in eind maart.

sultaten. “Als je zegt dat je C-kwaliteit in stand wilt

Dat was nog wel even een dingetje. Een aantal van ons had toen name-

houden dan is borstelen eigenlijk de enige geschikte

lijk al de keuze gemaakt om door te gaan met de chemische bestrijding

methode. En ga je naar hogere kwaliteitsniveaus, dan

zolang als het zou mogen. Puur vanwege de kosten. Toen het verbod

is het of heet water of hete lucht. Hete lucht is mooi,

eerder kwam dan verwacht was dat natuurlijk even schakelen.”

want daar kun je goed productie mee maken, maar je

Begrip voor de nieuwe situatie hebben Ben en Bjorn wel. “Als je puur

moet wel vaak terug. Het onkruid staat er namelijk ook

kijkt vanuit de uitvoering dan verdwijnt er een beproefde methode. En

zo weer. Heet water heeft daarentegen wat meer na-

ja, dat is best lastig. Aan de andere kant, als je vanuit milieu- en duur-

werking. Maar het nadeel van die methode is weer dat

zaamheidsoogpunt naar het verbod kijkt dan is het volkomen logisch

je met een behoorlijk log apparaat door de wijk moet

dat die er is gekomen. Zeker ten aanzien van de vervuiling van het

en lang niet overal bij kunt. Daar zal je dus eigenlijk

oppervlaktewater.”

een soort handunit bij moeten hebben”, zegt Bjorn. Ben voegt toe: “De enige andere methode die wij nog zien

Lucht, water of borstelen

is branden. Daar hebben we al ervaring mee opgedaan

Al een jaar voor de invoering van het verbod zijn ze bij Twente Milieu

in Almelo en we zijn er niet zo gelukkig mee. Als je

begonnen met het zoeken naar nieuwe manieren om de groei van on-

dat in de stad doet, de neveneffecten, de haagjes die

kruid in te dammen, legt Bjorn - die adviseur BOR bij Twente Milieu is

toch schade oplopen, ja die vinden wij te groot om echt

- uit. “In 2015 zijn we een proef gestart met drie alternatieve methodes

op grote schaal deze methode toe te passen. Eigenlijk

in drie wijken in Almelo die qua inrichting op elkaar lijken. We maakten

blijven de drie methodes die we nu gebruiken over en

gebruik van hete lucht, heet water of borstelen. De resultaten hebben

is het de kunst om de juiste combinatie te vinden. We

we gemonitord en we hebben er bewust een frequentiebestek aan ge-

zullen volgend jaar met alles wat we dit jaar hebben

hangen. Met name om te zien hoe vaak je terug moet komen om zo-

geleerd kijken wat we op welke plekken het beste kun-

geheten B-kwaliteit in stand te houden. De bevindingen hebben geleid

nen toepassen.”

tot de methodes die we in 2016 op grote schaal zijn gaan uitvoeren: in Almelo het borstelen in combinatie met vegen, in Borne hebben we

Postbodes

hete lucht gebruikt en in Hof van Twente zijn we met heet water aan de

Het eerste jaar zonder glyfosaat is voor Twente Milieu

slag gegaan. Maar toen hadden we het gouden ei nog niet in handen en

er dus vooral eentje van uitproberen en monitoren. En

dat hebben we nu eigenlijk ook nog niet. We zijn wel stukken verder.”

daarbij maken ze gebruik van de expertise van onder-

GRAM | februari 2017

Bjorn Nijhuis van Twente Milieu

foto

Gerard Vrakking

aannemers die al jaren met milieuvriendelijke onkruid-

meer rekening gehouden wordt met onkruidbeheersing. In sommige

bestrijding bezig zijn. “Zij hebben specifieke kennis

gemeenten vragen ze wel wat we ergens van vinden en dan mogen

over specifieke methodes”, legt Bjorn uit. Hulp met mo-

we meekijken. Maar er zijn ook gemeenten waar beheer en ontwerp

nitoren krijgen de mannen ook en wel uit onverwachte

nog strikt gescheiden zijn. Daar is ontwerp nog een aparte afdeling die

hoek. “We hebben postbodes van PostNL gevraagd om

zijn eigen ontwerp en regels maakt. Het zou mooi zijn als we daar iets

op een aantal schouwlocaties in onze gemeenten we-

dichter bij kunnen zitten. Dan kun je een aantal dingen voorkomen.

kelijks een foto te maken van dezelfde plek”, vertelt

Bijvoorbeeld dat de onkruiddruk op sommige plekken te hoog wordt.

Ben. “En die beelden zetten we nu achter elkaar zodat

Als jij mooi getrommelde Waaltjes gaat bestraten dan weet je nu al

je een soort timelaps krijgt van hoe het onkruid zich

zeker dat het vanwege het onkruid meerkosten met zich meebrengt.

ontwikkelt. Op die manier krijgen we meer informatie

Het is bij het ontwerp misschien prachtig en misschien zelfs wel heel

over de kwaliteit. Het gaat om zo’n honderd locaties.

goedkoop, maar de nakomende kosten bij het onderhoud en beheer

En de eerste resultaten? Je ziet dat er toch een bepaalde

worden vaak bij het ontwerp niet meegenomen. ‘Ontwerpen is eigenlijk

hoeveelheid onkruid blijft staan. Het beeld is echt wel

het nieuwe beheren’, wordt er weleens gezegd. Als iedereen dat in zijn

anders dan met de chemische bestrijding. We doen zelf

achterhoofd zou houden dan kom je een heel eind.”

ook controles en dit is een mooie aanvulling om aan

Kortom, er is nog een wereld te winnen in de nieuwe strijd tegen het

onze gemeenten te laten zien: kijk, dit doet de alterna-

onkruid en het zal voor de afdelingen BOR in Nederland voorlopig nog

tieve methode met onkruid.”

een zoektocht blijven naar de optimale combinatie van methodes. En

Bij Twente Milieu denken ze dat die nieuwe metho-

toch zijn Ben en Bjorn beiden blij met de nieuwe werkwijze. “Het is

des dan ook nog lang niet het effect zullen behalen

voor ons ook een hele leuke uitdaging om dit op een goede manier

die met chemische bestrijdingsmiddelen werden ge-

te doen en ik denk dat het in de huidige maatschappij bijna niet meer

haald. “Voor een deel moeten we genoegen nemen

kan om glyfosaat te gebruiken. Ondanks dat dat ook de laatste jaren

met de gevolgen van het verbod, maar ik denk dat het

aan behoorlijk wat regels gebonden was, is het toch goed dat we daar

optimaliseren van de combinatie van methodes voor

afscheid van hebben genomen.”

de komende jaren de uitdaging wordt. En aan de andere kant hoop ik dat er bij de stadsontwerpers ook

Tekst: Sander Wageman

GRAM | februari 2017

STRAATCOMMUNICATIESPECIALIST JIM BOWES:

‘ Laat de stoep communiceren!’ De openbare ruimte is een prachtig communicatieplatform. Kunstenaar/reclamemaker Jim Bowes ontwikkelde een aantal krachtige mediatechnieken voor op straat, om inwoners te motiveren tot een schone leefomgeving en een efficiënte omgang met hun afval. Een kijk op afval vanuit ‘street art’.

Gedreven demonstreert Jim Bowes zijn techniek van ‘reverse graffiti’.

De toevoeging ‘reverse’ verwijst naar het omgekeer-

Hij legt een plastic sjabloon op de vieze stoep en zet zijn hogedruk-

de van ‘vieze’ graffiti. De spuiter van reverse graf-

spuit aan. Even wat ferme stralen eroverheen en na nog geen minuut

fiti maakt een straatoppervlak schoon met een eigen

verschijnt een heldere boodschap op de straattegels: ‘Liefde is… ook

tekst of tekening. “Het idee erachter”, legt Bowes uit,

de poep opruimen’. De tekst komt vlak onder de eerder aangebrachte

“is dat niemand zich eraan kan storen dat er ergens

bekende tekening van het poppetje met een aangelijnd hondje en een

in de stad iets wordt schoongemaakt. De openbare

vol kakzakje in de hand. Simpel en krachtig. Maar de Amerikaan heeft

ruimte is vies. Winkelstraten en pleinen zijn vuil en

nog meer technieken in huis. Hij gebruikt ook natuurlijke verf van krijt,

vaak beplakt met kauwgomresten. De schoonmaak

kalk en melk. Of hij brengt zand aan over het sjabloon, ‘sandbossing’

ervan is een verloren strijd. Bovendien zijn er steeds

in jargon. Of mos. Voor een natuurlijk extra laagje voor een nog in-

minder publieke middelen om de reiniging van stra-

dringender effect. Zo verschijnen alle denkbare boodschappen in tekst

ten en stoep te bekostigen. Met deze techniek spui-

en beeld. Boodschappen die minstens een jaar lang zichtbaar blijven,

ten we een deel van stoep helemaal schoon en creë-

voordat ze door wind en weer zijn vergaan.

ren een prima communicatieboodschap. Hoe viezer

Straatcommunicatiespecialist Jim Bowes in actie.

GRAM | februari 2017

ambities, die ook in de openbare ruimte hun beslag kunnen krijgen. De natuurlijke technieken die ik gebruik zijn schoon en bijna CO2-neutraal. Er zijn geen chemicaliën nodig, geen papier, een beetje elektriciteit en wat water. Maar voor de stroom gebruik ik oude accu’s. Mijn sjablonen zijn van gerecycled plastic en mijn materialen zijn honderd procent biologisch afbreekbaar.” De grondstoffen voor zijn zandmengsels haalt Bowes trouwens uit de afvalbak. Wekelijks struint hij de afvalpunten in zijn buurt af op zoek naar nuttige materialen, die hij zelf kan gebruiken. Ook zwerfafval is Instructie bij grofvuil-inzamelpunt.

welkom. Lege bierflesjes komen bijvoorbeeld prima van pas. Bowes vermaalt ze tot fijn zand met een groene touch. Op zijn sjablonen

de plek, des te opvallender de communicatie-uiting.”

plakt hij afgesneden repen van oude fietsbanden, dan glijden ze niet

Bowes gelooft in ‘zijn’ groene mediatechnieken. De

weg. “Garbage is gold.”

geboren Amerikaan woont al zo’n 25 jaar in Amsterdam. In het begin werkte de kunstenaar/reclamema-

Regels

ker samen met onder meer rock & roll-coryfee Her-

Wat Bowes gemeenten wil meegeven, is minder in regels te denken

man Brood, die in zijn laatste levensjaren sjablonen

en gewoon eens uit te proberen in hoeverre de door hem ontwikkelde

gebruikte om meer schilderijen te kunnen produce-

mediatechnieken kunnen helpen een schone leefomgeving te realise-

ren. Van ‘stencil art’ ging Bowes over op het maken

ren. En tegelijkertijd inwoners te instrueren hoe ze hun afval efficiënt

van reclame-uitingen voor een schare van bekende

kunnen aanbieden, zodat ook de gemeente zelf daar weinig werk aan

internationale bedrijven, van Starbucks tot Nike. In

heeft. “Mijn technieken passen naadloos bij de wens van gemeenten

2008 was het telecombedrijf Telfort, dat het als eer-

om te leren hoe ze het gedrag van burgers kan veranderen. Ze zijn

ste in ons land aandurfde Bowes een communicatie-

makkelijk te testen en er hangt geen hoog prijskaartje aan. Posters

campagne uit te laten voeren. Daar haalde de duur-

en folders zijn veel duurder”, wijst Bowes nogmaals op de abri in de

zame ondernemer veel publiciteit mee. En zo kwam

straat.

ook de gemeente Amsterdam in beeld. Niet alleen om hondenbezitters te attenderen op het opruimen

Gemeenten zouden meer rekening moeten houden met andere cultu-

van de uitwerpselen van hun trouwe viervoeter. Bij

ren, soorten mensen en gedrag, stelt Bowes. “De weerzin om de poep

een tiental afvalcontainerlocaties in de hoofdstad

van je hond op te ruimen is groot bij veel mensen. Vaak is dat ook

kwamen de tekeningen en teksten van Bowes om in-

cultureel bepaald. In Amsterdam zijn veel buitenlanders. Je moet het

woners te helpen om op het juiste tijdstip hun grof-

aandurven deze mensen in hun eigen taal aan te spreken. Of in het

vuil te plaatsen. “Je kunt direct met inwoners contact

Engels. Ik snap dat gemeenten vast willen houden aan Nederlands als

hebben op de plek waar het gebeurt. Laat de stoep

de officiële taal. Maar wie weet, levert het wat op. Je wilt als gemeente

communiceren!”

burgers immers tot schoner gedrag bewegen. Bovendien is de beleving van een schone omgeving mensen ook zelf veel waard.”

Argumenten Met zijn bedrijf Natural Media Experts is Bowes inmid-

Bowes ziet nog meer mogelijkheden. “Veel gemeenten hebben com-

dels in gesprek met een flink aantal gemeenten. Er is

merciële buitenreclame op de grond verboden. Aan de andere kant zijn

behoorlijk wat overtuigingskracht nodig, weet hij in-

budgetten steeds schaarser. Waarom zou je dan als gemeente geen

middels. “Vaak zijn gemeenteambtenaren enthousi-

onafhankelijk initiatief toestaan, bijvoorbeeld onder de vlag van een

ast, andere keren weer niet. Het probleem is dat mijn

stichting, om met behulp van bedrijvensponsoring nieuwe campagnes

toepassingen, net als gewone graffiti, tussen legaal

te ontwikkelen.” Op zijn laptop laat hij een simulatie zien van wat

en illegaal zweven. Er is nog geen regelgeving. Voor

mogelijk is. Op een foto van een stoep met een groene afvalbak heeft

het plaatsen van reclameborden wel”, wijst hij op een

Bowes een wolkje met de tekst ‘Thanks’ en het logo van snackwinkel

kleurrijke abri verderop in de straat met in het oog

Febo gephotoshopt. “Dit soort bedrijven ziet zijn maatschappelijke

springende reclame voor een bekend modemerk. “Is

verantwoordelijkheid in om aan een schone omgeving bij te dragen.

dat dan wel een goede oplossing? Denk je eens in hoe

Met de financiële middelen die zij aandragen, zou je bijvoorbeeld een

milieuonvriendelijk een dergelijke reclame-uiting is.

buurthuis kunnen steunen. Niemand hoeft winst te maken. De ge-

Er is kostbaar papier nodig en heel veel inkt, om het

meente krijgt er een gratis communicatieboodschap bij. Volgens mij

beeld zo glossy mogelijk over te brengen.” Duurzaam-

sluit dat allemaal prima op elkaar aan.”

heid is een van de argumenten die Bowes probeert aan te reiken. “Steeds meer gemeenten koesteren schone

Tekst: Pieter van den Brand

GRAM | februari 2017

WIJK BIJ DUURSTEDE

Minder ophalen bevordert hergebruik en scheelt geld Minder vaak ophalen van restafval, zonder dat er tegelijk sprake is van diftar. Een gewaagd middel om de gescheiden inzameling van afval te bevorderen. In Wijk bij Duurstede lukte het. De Utrechtse vestingstad is in krap anderhalf jaar tijd van de laatste plaats van AVU-gemeenten fiere koploper geworden. Frequentieverlaging is ook goedkoper voor zowel gemeente als inwoners. Erg veel weet van afvalbeleid had wethouder Hans Marchal niet, maar

lijke doelstelling van 65 procent die in 2014 gold. Sor-

toen beleidsmedewerker Anton Tomson en extern afvaladviseur Jan

teerproeven wezen uit dat er nog vrij veel gft, papier,

Willem van Dalen van Cyclusmanagement hem in 2014 voorhielden

kunststof, textiel en glas in het restafval zat. “Hier was

dat de gemeente Wijk bij Duurstede een flinke sprong kon maken in

dus nog duidelijk milieuwinst te halen”, zegt Tomson.

het percentage aan de bron gescheiden afval, dacht hij niet lang na.

Wijk bij Duurstede zamelde alleen gft in. Kunststof-

“Dat wilde ik wel”, zegt de duurzaamheid wethouder van de lokale

afval moesten mensen naar bovengrondse verzamel-

partij Protestant-Christelijke Groepering (PCG). Marchal was juist in

containers brengen.

2014 aangetreden als wethouder. Als inhaalmanoeuvre stelden de betrokken collega’s de In de Utrechtse gemeente met een kleine tienduizend huishoudens,

wethouder voor om de inzamelfrequentie voor restaf-

verdeeld over drie kernen, bleef het percentage brongescheiden afval

val te halveren van één keer per twee weken naar één

tot 2014 al geruime tijd steken op 49 procent. “In de cijfers van onze

per maand. Daartegenover stond dat de 9500 huis-

gemeenschappelijke afvalregeling AVU – Afvalverwijdering Utrecht –

houdens een extra minicontainer zouden ontvangen,

bungelden wij maar zo’n beetje onderaan aan de lijst. Dat wilden wij

waarin ze PMD-afval kwijt konden. Ook die zou één

verbeteren”, blikt Marchal terug. “We bleven achter bij de benchmark

keer per maand door de gemeente worden opgehaald.

onder gemeenten die met ons te vergelijken zijn. Die scoorden 55

Ook moesten de inwoners voortaan grofvuil zelf naar

procent”, vult Tomson aan. Om nog maar te zwijgen van de lande-

de milieustraat brengen in plaats van dat de gemeente de boel ongescheiden in een kraakwagen ophaalde en plette. Kritiek Veelal wordt frequentieverlaging ingevoerd bij gemeenten die diftar hebben. Doordat inwoners moeten betalen voor het aantal keren dat ze restafval aanbieden, gaan ze meer afval scheiden waardoor de hoeveelheid restafval daalt. De gemeente kan dan na verloop van tijd restafvalwagens minder vaak laten langskomen. Wijk bij Duurstede wilde het omgekeerde doen. Zonder diftar of omgekeerd inzamelen, zou de service verlagende maatregel de bewoners van Wijk bij Duurstede aanzetten tot meer gescheiden inzamelen en hergebruik. Als Marchal iets langer had nagedacht, had hij het misschien niet gedaan, bekent hij nu. “We kregen namelijk tamelijk negatieve kritiek, in de beide lokale kranten en ook in de raadscommissie”, herinnert hij zich. Hij werd ook gebeld door inwoners die zich ongerust afvroegen waar ze nu toch heen moesten met incontinentiemateriaal, of dat yoghurtpak na twee we-

Zicht

Wijk

bij

Duurstede

foto:

Siebe Swart, Hollandse Hoogte

GRAM | februari 2017

ken niet ging stinken en hoe een oude dame zonder

auto zich toch van een oud bankstel of bed moest ontdoen. En natuurlijk maakten veel mensen zich ongerust dat personen restafval als zwerfafval gingen dumpen in het bos of bij andere bewoners in hun con-

De bewoners wenden wonderbaarlijk

tainer gingen stoppen.

snel aan de nieuwe afvalmores.

De wethouder had het er maar druk mee. Zijn ant-

Een fijn douceurtje was dat de

woord was steevast hetzelfde. “Als oudere mensen niet via hun kinderen of buren een ritje naar de mi-

Afvalstoffenheffing met € 20 per

lieustraat kunnen regelen, leveren wij maatwerk”,

huishouden naar beneden ging.

zegt de wethouder. “Wij komen het halen, weet u, mevrouw, desnoods kom ik het zelf halen”, aldus Marchal. Ook zegde hij toe speciale containers te plaatsen bij winkelcentra of op een centrale plek in het dorp

De inzameling van grofvuil daalde van 5300 keer per jaar in 2014

waar mensen luiers kunnen droppen. Mensen die zich

naar 50 keer per jaar in 2015. Dat grofvuil kwam niet in het bos te

zorgen maakten niet met een kleine container toe te

liggen, want de opbrengst in de milieustraat steeg fors. De bewoners

kunnen konden gratis een tweede krijgen of een spe-

leverden vooral veel hout. De hoeveelheid te verbranden restafval

ciaal pasje dat hen te allen tijde toegang verschafte

zakte van 227 kilogram per inwoner in 2014 naar 183 kilogram in

tot een ondergrondse container. Over de altijd hard-

2015. De gemeente verwacht 2016 af te sluiten met 140 kilogram

nekkige discussie over de kwestie ‘zwerfafval ‘ was

per inwoner.

zijn antwoord laconiek. “Afval naar het bos brengen

Maar bovenal steeg het gescheiden ingezamelde afval door de PMD-

kost ook tijd. Dan kunnen ze het net zo goed naar de

container in een tijdsbestek van krap anderhalf jaar met bijna 20 pro-

milieustraat rijden”, zegt Marchal.

cent tot 67 procent. Ook de opbrengsten daarvan leverde 130 dui-

Ook de mensen die bang waren dat de verlaging van

zend euro extra op. De gemeente Wijk bij Duurstede is plotseling

de inzamelfrequentie tot stank in de container zou lei-

in één klap een fiere koploper geworden op de lijst van Utrechtse

den, kregen een monter advies. “Als je gedisciplineerd

gemeenten in het AVU-gebied.

scheidt en in de zomer zowel je gft-container als PMDcontainer een keer met een sopje schoonmaakt, is er

Een aantal bewoners die een extra container claimden omdat ze

niets aan de hand”, zegt Tomson.

dachten niet uit te kunnen, willen nu een kleinere grijze kliko en een grotere PMD-container, zegt Tomsom. “Fideel van de inwoners is dat

Bladstil

ze openlijk hun aanvankelijke bezwaren in hebben getrokken”, zegt

Uiteindelijk stemde de gemeenteraad eind oktober

Marchal. In zijn nopjes is de wethouder ook met het positieve nieuws

2014 in met het voorstel, en ging de inzameling

in de lokale kranten. “Al moet ik erbij zeggen dat ze ook in de periode

nieuwe stijl halverwege 2015 van start. “We hebben

dat ze kritische berichten plaatsten altijd wederhoor bij ons hebben

met opzet geen voorlichtingsavonden voor de inwo-

toegepast.”

ners georganiseerd, maar brieven verstuurd naar alle huishoudens”, zegt Marchal. “Eerst over het hoe en

Omgekeerd inzamelen

waarom van de maatregelen, en daarna voorzien van

De klinkende resultaten smaken naar meer. In een stappenplan gaat

duidelijke instructie over het registreren en het ge-

de gemeente nu het omgekeerd inzamelen voorzichtig uitrollen in

bruik van de nieuwe container”.

de twee kernen met de meeste ruimte Cothen en Langbroek. “Daar gaan we de grijze container voorzien van een blauwe deksel, zodat

Gewaagd, maar achteraf een gouden greep, zeggen

bewoners daar papier in kunnen doen. Het restafval moeten ze voort-

Marchal en Tomson. Want wat gebeurde er? “Na de in-

aan zelf naar een ondergrondse container brengen”, legt Tomson uit.

voering bleef het bladstil”, zegt afvalambtenaar Anton

“In Wijk bij Duurstede zelf is daar veel minder ruimte voor, dus daar

Tomson. De bewoners wenden wonderbaarlijk snel

moeten we nog even goed over nadenken.”

aan de nieuwe afvalmores. Een fijn douceurtje was

De inzameling van papier gebeurt door vrijwilligers van de kerken,

dat de Afvalstoffenheffing met € 20 per huishouden

scholen en niet te vergeten de harmonie. “Ze mogen de opbrengst

naar beneden ging. De gemeenteraad was stil want

ervan zelf houden”, zegt wethouder Marchal. Ook de inzameling van

de investering voor de oranje minicontainers werd

afgedankte kleding is in Wijk bij Duurstede een zaak van vrijwilligers.

in één jaar terugverdiend door een besparing van 50

Met de behoedzame aanpak van stap voor stap, denken Hans Marchal

duizend euro op de verbranding van restafval. De ge-

en Anton Tomson evengoed dat de landelijke doelstelling van 75 pro-

meente bespaarde door de vierwekelijkse inzameling

cent hergebruik en 100 kilogram per inwoner per jaar in 2020 binnen

van PMD en restafval € 58.000, op grofvuil te brengen

bereik komt in Wijk bij Duurstede.

in plaats van halen € 28.000, door scherpere registratie van containers nog eens € 24.000.

Tekst: René Didde

GRAM | februari 2017

TWEE JAAR ONDERWEG MET HET SECTORPLAN AMBOR

Een blik terug en vooruit Woensdag 28 september 2017, de Marktkantine aan de Amsterdamse Jan van Galenstraat. Medewerkers uit de afvalinzameling en de reiniging van de Amsterdamse stadsdelen Centrum, Noord, Nieuw-West en Zuid en de Gewestelijke Afvalstoffendienst GAD zijn hier verzameld. Meer dan een jaar hebben ze gewerkt voor dit moment – het moment dat ze hun MBO-diploma in ontvangst kunnen nemen. Een jaar waarin ze in hun werk nieuwe vaardigheden hebben geleerd, maar ook vakken als Nederlands, rekenen en loopbaan en burgerschap. Trots zijn ze, op zichzelf, op elkaar en op het mooie beroep dat ze uitoefenen. De MBO-diploma’s van de afvalinzamelaars in Amsterdam zijn moge-

Tussentijdse Wijziging

lijk gemaakt door het Sectorplan AMBOR. Meer banen en betere op-

De druk die door organisaties werd ervaren was niet

leidingen, dat was de doelstelling van het Sectorplan Afvalbeheer- en

het enige probleem waar onze projectorganisatie te-

Management en Beheer van de Openbare Ruimte (AMBOR) twee jaar

genaan liep. In juni 2015, één maand na opening van

geleden. In december 2014 ging een samenwerkingsverband van vak-

de inschrijving, stond de teller van het aantal mbo-

bonden FNV en CNV, O&O Fonds Afval- en Milieubedrijven (AMb) en

aanmeldingen al op 900 - 50% meer dan over twee

Koninklijke NVRD aan de slag met een plan om twee knelpunten op

jaar rekening mee was gehouden. Het animo om mee

de arbeidsmarkt voor werknemers in onze sector aan te pakken. Uit

te doen aan de mbo-opleidingen die door SPA Groep

onderzoek bleek dat de sector sterk vergrijsd was – de gemiddelde

en ROC Aventus uit Apeldoorn waren ontwikkeld, was

leeftijd was 49 jaar – en dat meer dan de helft van de werknemers

groot. De projectorganisatie van het Sectorplan wilde

geen startkwalificatie, een diploma op havo-, vwo- of mbo2-niveau,

deze aanvragen graag honoreren, maar liep tegen de

bezat. Om deze twee knelpunten aan te pakken dienden NVRD en

grenzen van het subsidieplafond aan.

O&O Fonds een plan in bij het Ministerie van Sociale Zaken en Werk-

Tegelijkertijd werden we geconfronteerd met een an-

gelegenheid. Met succes.

dere maatregel waar maar mondjesmaat aanmeldin-

Ruim elf miljoen euro stelde het ministerie beschikbaar als cofinanciering om medewerkers in onze sector op te leiden en om nieuwe medewerkers in dienst te nemen. Elf miljoen euro subsidie verdeeld over vijf maatregelen: 1. In dienst nemen van 1.000 nieuwe medewerkers; 2. Opleiden van 200 huidige medewerkers tot coach; 3. Werken aan een opleidingsplan en strategische personeelsplanning voor 17 MKB-bedrijven; 4. Een mbo-opleiding voor 600 huidige medewerkers; 5. Een algemene aanvullende opleiding voor 2.600 huidige medewerkers; Op 11 mei 2015 ging de subsidieregeling van start. Vanaf dat moment konden gemeenten en publieke bedrijven actief in de afvalinzameling en het beheer van de openbare ruimte zich inschrijven om deel te nemen aan dit Sectorplan. Het animo was groot, maar liefst 26 organisaties schreven zich op de eerste dag al in. In de loop van de afgelopen twee jaar is dat aantal verdubbeld naar 53. De limiet van het aantal mbo-opleidingen was op dag één al overschreden. Iedere organisatie kon een aanvraag indienen via de website van het Sectorplan, ondersteund door een Plan van Aanpak. Per maatregel was er een plafond gesteld aan mogelijke subsidie. Door organisaties te vragen met plannen van aanpak te komen, konden serieuze en doordachte aanvragen worden gehonoreerd. Aanvragen die niet onderbouwd waren werden terugverwezen naar de indieners voor een nieuwe poging. Sommige organisaties hebben in deze fase een behoorlijke druk ervaren om alle plannen op tijd rond te krijgen. Een

Uitreiking van de eerste diploma's 'MBO2 allround

aantal hebben in dit stadium ook te horen gekregen dat zij op een

medewerker afvalbeheer' aan medewerkers uit

wachtlijst kwamen, omdat er op dat moment niet voldoende subsidie

Amsterdam, Wassenaar en Gooi en Vechtstreek.

voorhanden was.

GRAM | februari 2017

gen op kwamen. De subsidieregeling schreef voor dat

het animo van de mbo-aanmeldingen te voldoen stelden we het minis-

nieuwe medewerkers, die in dienst werden genomen

terie voor om het subsidieplafond van de banenmaatregel te verlagen

om de vergrijzing in de sector tegen te gaan, moesten

naar maximaal 500 deelnemers, en het subsidieplafond van de mbo-

voldoen aan één van drie criteria: ófwel ouder dan

opleidingen te verdubbelen naar 1.200. Toen hier een akkoord op was

55, ófwel langer dan zes maanden werkloos, ófwel

in het najaar van 2015, duurde het niet lang voordat alle deelnemende

niet in het bezit van een startkwalificatie. Het bleek

organisaties een goed bericht konden krijgen.

voor organisaties moeilijk om deze maatregel in hun plannen in te vullen, met als gevolg dat we in juni

Resultaten

van de duizend mogelijke plekken pas veertien aan-

Inmiddels gaat het Sectorplan AMBOR de laatste fase in. De meeste

meldingen hadden. De banenmaatregel in het Sector-

organisaties zijn druk bezig om de activiteiten die zij de afgelopen

plan was geschreven om nieuwe banen in te vullen,

twee jaar in dit kader hebben ondernomen te verantwoorden om zo

die ontstonden in het kader van beter afval scheiden,

de subsidie uitbetaald te krijgen. 10 mei 2017 sluit de subsidierege-

meer bewerking en invulling van het programma Van

ling; alleen de mbo-opleidingen lopen nog door tot september omdat

Afval Naar Grondstof. Deze banen ontstonden ook

deze ook pas in september 2015 zijn gestart.

wel degelijk – overal ging men aan de slag met afval-

De prognose is dat door dit Sectorplan aan het eind van de rit 200

coaches, textielsortering of demontage van witgoed.

mensen nieuw in dienst zijn genomen, 200 medewerkers een oplei-

Maar ze werden veelal ingevuld uit andere afspraken,

ding tot coach hebben gekregen, veertien bedrijven zijn geholpen

bijvoorbeeld vanuit de Participatiewet, en niet vanuit

met strategische personeelsplanning, 1.200 medewerkers een mbo-

het Sectorplan.

diploma hebben behaald en bijna 3.000 medewerkers via aanvullende

Echter, ook bij het ministerie was het succes van de

scholing hun kennis en vaardigheden hebben bijgewerkt. Minister As-

mbo-opleidingen niet onopgemerkt gebleven. Om aan

scher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid noemde onze sector in zijn vorige brief aan de Tweede Kamer een voorbeeld, en sprak in zijn bezoek aan ROC Aventus de waardering uit voor de zovele medewerkers uit onze sector die in zo’n korte tijd een diploma wisten te behalen. En de cijfers liegen er ook niet om. In twee jaar tijd is het aandeel van medewerkers met een startkwalificatie flink gestegen. De arbeidsmarktkansen van mensen zijn ook sterk verbeterd. Gemeten als indicatieve toekomstige arbeidsmarktkansen (of ITA-score) is deze verbeterd van “matig” in 2014 naar “goed” in 2016, met de sterkste toename in de uitvoering van de afvalinzameling. Dat laatste is waar dit Sectorplan om begonnen is: werk maken van de inzetbaarheid van onze medewerkers. De tijd waarin mensen van jongs af aan tot aan het pensioen bij één en dezelfde werkgever zitten is voorbij en dat betekent dat er voortdurend bijgeleerd moet worden. Een goed voorbeeld daarvan is het programma dat de gemeente Breda heeft opgezet, Taal & Tablet, waarin medewerkers met een taalachterstand bijgeschoold worden in Nederlands lezen en schrijven en in het gebruik van digitale hulpmiddelen. Zo worden de mensen die iedere dag de straten voor ons schoon houden, voorbereid op het werk van de toekomst. Het Sectorplan AMBOR kan een succes genoemd worden, voor de organisaties NVRD en O&O Fonds, voor de vakbonden en het ministerie. Maar zeker ook voor de medewerkers van de gemeenten en bedrijven in onze branche. Zij zijn het die profiteren van een nieuwe baan en van bijscholing. Het is een succes waarop zij en de gemeenten en bedrijven verder kunnen bouwen. Tekst: Peter Kerris

GRAM | februari 2017

Aan de slag met het keurmerk Beeldschoon Cyclus is het eerste bedrijf in Nederland dat het keurmerk Beeldschoon heeft gehaald. “Wij zijn er blij mee”, zegt Walter van Kessel die tot voor kort operationeel directeur van Cyclus was. “Het heeft ons veel waardering en erkenning opgeleverd.”

Cyclus was al jaren bezig met de omslag van frequentiegericht naar

“Onze vakmensen kregen bijvoorbeeld een gedegen

beeldgericht werken. ''De gemeente Gouda vroeg ons dat al in 2009.

opleiding om te kunnen werken met beelden. Ze be-

Logisch, want als je op basis van frequentie werkt, ben je niet altijd

palen nu zelf of inzet op bepaalde plekken nodig is of

efficiënt bezig. Het vaste rondje om de kerk, op basis van frequentie,

niet. Dat doen ze aan de hand van een serie beelden,

zegt niets over de kwaliteit. Misschien veeg of schoffel je wel op plek-

die het referentiekader vormen. Een derde partij, bij-

ken waar het helemaal niet nodig is.''

voorbeeld een extern ingenieurs- of adviesbureau, bepaalt via metingen of het gewenste niveau inderdaad

Referentiekader

gerealiseerd is. In de gemeente Gouda kregen we een

Om de kwaliteit te verbeteren, zijn processen op basis van beeld-

score van maar liefst 97 procent. Dat betekent dat we

kwaliteit veel geschikter. Volgens Van Kessel is het keurmerk Beeld-

hoge kwaliteit leveren en dat onze mensen inderdaad

schoon, ontwikkeld door de NVRD, daarbij een goede ondersteuning.

de goede dingen doen.” Inherent aan het keurmerk

Keurmerk Beeldschoon Met het Keurmerk Beeldschoon laat een organisatie zien dat ze voldoet aan de eisen voor kwaliteitsmanagement voor beeldgericht werken in de buitenruimte. Beeldgericht werken is gericht op het voortdurend realiseren van het afgesproken kwaliteitsniveau waarmee wordt geborgd dat de inzet steeds daar wordt gepleegd waar hij het meest nodig is. Deze werkwijze stelt hoge eisen aan de verantwoordelijkheden en competenties van het personeel, vereist een goed georganiseerde aansturing, en moet goed worden vastgelegd en geborgd in de organisatie. Het Keurmerk Beeldschoon stelt een landelijk aanvaarde norm voor beeldgericht werken en is gericht op het kwaliteitssysteem van zowel organisaties in de rol van opdrachtgever als opdrachtnemer. In feite is het Keurmerk Beeldschoon een vertaling van het generieke kwaliteitsmanagementsysteem ISO 9001 naar onze branche. Hiermee gaat kwaliteitsmanagement ook echt leven op de werkvloer en krijgen uitvoerende werknemers meer oog en verantwoordelijkheid voor het eindresultaat. Het Keurmerk Beeldschoon biedt zowel de opdrachtgever als de opdrachtnemer de gelegenheid zich te richten op zijn eigen primaire rol en draagt hiermee bij aan de relatie tussen beiden. De norm is ontwikkeld door de NVRD en richt zich op alle ambitiethema’s Walter van Kessel (links) ontvangt het

op het gebied van schoon en heel. De NVRD treedt op als onafhankelijk

Keurmerk Beeldschoon uit handen van

schemabeheerder en heeft hiertoe een normcommissie ingesteld. Het

Rense Kuil (Kiwa, midden) en Bas Peeters

Keurmerk Beeldschoon is een geaccrediteerd keurmerk. Voor meer in-

van de NVRD (rechts).

formatie: www.keurmerkbeeldschoon.nl

GRAM | februari 2017

is tevens een jaarlijkse onafhankelijke kwaliteitstoets

bij hun werk. Hun vakmanschap komt met deze werkwijze veel beter

van de organisatie zelf. “Men bekijkt bijvoorbeeld of

tot uitdrukking.”

de processen goed verlopen, of de aangemerkte verbeterpunten daadwerkelijk verbeterd worden. Zo blijf

Voorwaarde in bestek

je als organisatie scherp.”

De gemeente Huizen gaat het keurmerk Beeldschoon als voorwaarde opnemen in alle bestekken. “Wij werkten al met het Groenkeur, dit

Volgens Van Kessel heeft het keurmerk Beeldschoon

nieuwe keurmerk gaat weer een stapje verder”, zegt Peter Posthu-

duidelijk een toegevoegde waarde. “De opdrachtgever

ma, teamleider beheer openbare ruimte van Huizen. “Voor ons is het

kan de eis in zijn bestek opnemen en weet dan waar

een waarborg dat de bedrijven onze filosofie ondersteunen en dat ze

hij aan toe is. Het is voor hem een objectief en onaf-

zorgdragen voor een goede uitvoering van taken. Wij verwachten dat

hankelijk meetinstrument. Er zijn veel meer keurmer-

het keurmerk tot kwaliteitsverbetering leidt. Maar voor ons is het ook

ken inderdaad, zoals de diverse ISO-certificeringen.

allemaal nieuw, we gaan het uitproberen. Veel bestekken hebben een

Maar Beeldschoon is het enige keurmerk dat speciaal

looptijd van twee jaar, in die periode kun je mooi zien wat het gaat

op een schone omgeving is gericht. Wij hebben het

opleveren.”

keurmerk gehaald samen met ISO 9001, dat kan ik iedereen aanbevelen omdat die twee certificeringen

Huizen werkt sinds kort met integrale bestekken. Posthuma: “Voor-

in elkaars verlengde liggen. Administratief biedt dat

heen hadden we verschillende aannemers voor maaien, openbaar

voordelen, veel dingen kun je in één adem doen.”

groen en verharding. In één wijk liepen dan drie verschillende aan-

Cyclus heeft het keurmerk ontvangen voor de scope:

nemers rond, die natuurlijk geen rekening hielden met elkaar. De inte-

Uitvoerend beheer en voor de Ambitiethema’s: (zwerf)

grale bestekken, voor bepaalde woonwijken bijvoorbeeld, zijn al een

afval op verharding, graffiti, natuurlijk afval, onkruid

enorme verbetering. Als het maaisel of het schoffelgroen nu op de

op verharding, uitwerpselen, veegvuil (uit goten), vul-

verharding blijft liggen, waardoor je daar meer onkruid krijgt, is dat

lingsgraad van afvalbakken en (zwerf-) afval in het

het probleem voor de aannemer zelf.”

groen.

Posthuma verwacht met de nieuwe maatregelen, zoals de integrale bestekken én het als voorwaarde gestelde keurmerk Beeldschoon, een

Met het keurmerk Beeldschoon is het dus aantoonbaar

verbeterd resultaat. ''Dat keurmerk is ook handig bij de selectie van

dat de organisatie kwaliteit levert. Maar volgens Van

aanbesteding. Wie het niet heeft, valt automatisch af. Wij gaan het

Kessel heeft het keurmerk nog een belangrijk voor-

keurmerk continu voorschrijven in elk geval. Voor ons is het een be-

deel. “Onze medewerkers zijn prettig gemotiveerd om

langrijke waarborg voor kwaliteit.''

hun werk goed te doen. Ze bepalen zelf waar inzet nodig is en waar niet, dat vergroot de betrokkenheid

Tekst: Hetty Dekkers

GRAM | februari 2017

BenchmarkBenchmark Schoon Schoon Peiljaar 2015 Benchmark Schoon Analyse peiljaar 2015Peiljaar 2015

De Benchmark Schoon is een mooi instrument voor kennisdeling. Onderl vergelijking biedt gemeenten inzicht in elkaars ambities, resultaten en kos De Benchmark is een mooi instrument aan voorde kennisdeling. Schoon. In 2016Schoon participeerden 30 gemeenten benchmark.Onderl Onde vergelijking biedt gemeenten inzicht in elkaars ambities, resultaten en ko een kleine greep uit de resultaten van het Peiljaar 2015. Schoon Peiljaar 2015 De Benchmark Schoon is Benchmark een mooi instrument voor kennisdeling. vergelijking biedt geSchoon. In 2016 participeerdenOnderlinge 30 gemeenten aan de benchmark. Onde De ambities, Benchmarkresultaten Schoon is een mooi instrument voor kennisdeling. Onderlinge meenten inzicht in elkaars en kosten voor Schoon. In 2016 participeerden 30 een kleine greep uit de resultaten van het Peiljaar 2015.

Schoon Schoon. In 2016 participeerden 30 gemeenten aan de benchmark. Onderstaand Het onderwerp 'Schoon' houdt in: alle uitvoerende een kleine greep uit de resultaten van het Peiljaar 2015. Schoon openbare ruimte in uw buurt (1Schoon afval op straat?" (nooit t/m zeer vaak)

vergelijking biedt gemeenten inzicht in elkaars resultaten kosten2015. voor gemeenten aan de benchmark. Onderstaand een kleine greep uit de ambities, resultaten van heten Peiljaar

onderwerp 'Schoon' houdt in: alle uitvoerende HetHet onderwerp ‘Schoon’ houdt in: alle uitvoerende en • “Welk rapportcijfer zou u geven voor het onderhoud openbare ruimte in uw buurt (1van de openbare ruimte uw buurt?" (1- 10) Totdat erinsprake is van meer uniformering ruimte.

(preventief) schoon houden van de openbare Schoon coördinerende activiteiten rondom het (preventief) Hetschoon onderwerp 'Schoon' houdt in: alle uitvoerende houden van de openbare ruimte. Het omvat de

(preventief) schoon houden van de openbare volgende ruimte.beheerthema’s: (preventief) schoon houden van de openbare ruimte.

Schoon Schoon Schoon

Afval in de openbare ruimte Onkruid op verharding Uitwerpselen Afval in de openbare ruimte Kauwgom Onkruiden opWildplak verharding Afval in de openbare ruimte Graffiti Onkruid op verharding Uitwerpselen Schoon Uitwerpselen Kauwgom Kauwgom Graffiti en Wildplak Graffiti en Wildplak Schoon Schoon

De Benchmark bestaat uit een aantal De Benchmark bestaat uit een aantal prestatiegebieden prestatiegebieden waarin een aantal kernthem Dewaarin Benchmark bestaat uit een aantal een aantal kernthema’s en indicatoren zijn beDe indicatoren Benchmark bestaat uit een aantal en zijn benoemd. prestatiegebieden waarin een aantal kernthem noemd. prestatiegebieden waarin een aantal kernthem en indicatoren zijn benoemd. en indicatoren Kern-Indicatoren zijn benoemd. Prestatiegebied Prestatiegebied

Beleid

Kern-Indicatoren

Prestatiegebied Beleid Beleid

Resultaat Resultaat

Kosten

Kern-Indicatoren Burgerbeleving doelstelling

Burgerbeleving doelstelling Kwaliteit doelstelling Kwaliteit doelstelling

Resultaat Kosten

Burgerbeleving doelstelling Kwaliteit doelstelling

Burgerbeleving resultaat Burgerbeleving resultaat Kwaliteit resultaat Kwaliteit resultaat

Burgerbeleving resultaat

Kosten Schoon Totaal resultaat Kwaliteit Schoon Totaal Kosten Per Kosten Beheerthema Kosten In per inwoner en Per perBeheerthema m

In per inwoner en per m Kosten Schoon Totaal Kosten AfvalbakkenKosten Per Beheerthema Vaardigheden Machinaal vegen In per inwoner en per m Vaardigheden Afvalbakken Monitoring Machinaal vegen Burgerparticipatie Sociaal domein Monitoring Afvalbakken VaardighedenKostenkentallen Burgerparticipatie Etc. Machinaal vegen Sociaal domein

Monitoring Kostenkentallen Burgerparticipatie Etc. Sociaal domein Kostenkentallen Etc.

• “Heeftruimte u in uw wijk (ja/nee) openbare in uw buurtlast (1- van vervuiling?" Benchmark Schoon wordt daarom

enkel e Totdat er sprake is van meer uniformering indicatieve inventarisatie gemaakt van Totdat er isisvan InInde Bench- enkel e Benchmark Schoon wordt Totdat er sprake sprakedoelstellingen vanmeer meeruniformering uniformering dedaarom en resultaten. De gemeen mark SchoonSchoon wordt enkel een indicatieve inventarisatie indicatieve inventarisatie gemaakt vanbenc Benchmark wordt daarom enkel een doelen en resultaten worden voor de gemaakt van doelstellingen en –resultaten. De gemeenindicatieve inventarisatie gemaakt vanresultaten. doelstellingen en De gemeen (voor zover nodig) door gemeenten zelf om doelstellingen en resultaten. De gemeentelijke telijke doelen en resultaten worden voor de benchmark de benc doelen enscore resultaten worden naar een een schaalvoor van 1 tot 10 doelen en resultaten worden voor op dezelf benchmark (voor zover nodig) door gemeenten omgezet naar (voor zover nodig) door gemeenten zelfuitom Onderstaand de gemiddelden d (voor zoveropnodig) door gemeenten zelf omgezet hiervan een score een schaal van 1 tot op 10. Onderstaand de 1 tot 10 naar een score een schaal van benchmark. naar een score op een schaal van 1 tot 10. gemiddelden hiervan uit de benchmark. de gemiddelden hiervan uit d Onderstaand deOnderstaand gemiddelden hiervan uit de Kwaliteit benchmark. 10 6,0 6,7 7,0 6,8 benchmark. 10 5 0

2015

6,8

Doelstelling

2015

Resultaat

2014

2015

R D

worden vaak geformuleerd met behulp van beelden, zoals deze door gemeenten wordt onderhouden, De kwaliteitsdoelstellingen vanbehulp de openba vaak met van b wordt vaak geformuleerd metgeformuleerd behulp van frequenties of wordt burgerbelevingscores. Hetbeelden, merendeel zoals deze door gemeenten wordt onderh frequenties of burgerbelevingscores. Het m frequenties of burgerbelevingscores. Het merendeel van de gemeenten heeft haar kwaliteit geformuleerd wordt vaak geformuleerd met behulp van b van de gemeenten heeft haar kwaliteit geformuleerd van de gemeenten heeft haar kwaliteit gef in termen van (CROW-)beeldsystematiek (88%), een frequenties of (CROW-)beeldsystematiek burgerbelevingscores. Het m in termen van (CROW-)beeldsystematiek (88%), in termen van kleiner deel heeft enkel frequentie (9%) of een andere een kleiner deelvan heeftde enkel frequentieheeft (9%) of een kwaliteit gef gemeenten haar systematiek. een kleiner deel heeft enkel frequentie (9% andere systematiek. in termen van (CROW-)beeldsystematiek

andere systematiek. In de benchmark wordt kwaliteit inzichtelijk gemaakt

een kleiner deel heeft enkel frequentie (9% In benchmark wordt inzichtelijk gemaakt perdegebiedstype. Zoals kwaliteit de benchmarkresultaten laten andere systematiek. In de benchmark kwaliteit inzichtelijk per Zoals de benchmarkresultaten ziengebiedstype. hebben gemeenten vaak een wordt gedifferentieerde laten zien hebben gemeenten vaak een per gebiedstype. Zoals de benchmarkresu doelstelling per gebiedstype (A in het stadscentrum en Indoelstelling de zien benchmark wordt kwaliteit inzichtelijk gedifferentieerde per gebiedstype (A in vaak laten hebben gemeenten een B of C in woonwijken). De gemeten kwaliteitsresultaten het stadscentrum engebiedstype. B of C in woonwijken). Debenchmarkresu per Zoals de gedifferentieerde doelstelling per gebiedst blijven vaak licht achter bij de doelstelling. gemeten kwaliteitsresultaten blijven vaak licht laten zien hebben gemeenten vaak een het stadscentrum en B of C in woonwijken achterStadscentrum bij de doelstelling. doelstelling Stadscentrum Resultaat gedifferentieerde doelstelling per gebiedst

alle gemeenten hebben een formele deze Niet belevingsdoelstellingen zijn geformuleerd en score van Schoon is vaak gebaseerd op zeer verschilworden gemeten. De belevingsscore van Schoon is belevingsdoelstelling vastgesteld. Daarnaast lende onderzoeksvragen die wordeneen gebruikt binnen Niet alle gemeenten hebben formele vaak gebaseerd opgemeenten zeer verschillende verschillen sterk in de wijze waarop een stadsmonitor.die Voorbeelden zijn: binnen een onderzoeksvragen wordenvastgesteld. gebruikt belevingsdoelstelling Daarnaast belevingsdoelstellingen geformuleerd en • “deze Hoe vaak heb je in jouw buurt lastzijn en stadsmonitor. Voorbeelden zijn: verschillen gemeenten sterk in van de rommel wijze waarop 22

2014

7,0

Kwaliteit van de openbare ruimte De kwaliteitsdoelstellingen van de openba zoals deze door gemeenten onderhouden, Kwaliteit De kwaliteitsdoelstellingen van worden de openbare ruimte zoals deze door gemeenten wordt onderho

Burgerbeleving

7,0 6,0 6,86,7

De kwaliteitsdoelstellingen Kwaliteit

Burgerbeleving Niet alle gemeenten hebben een formele belevingsdoelzijn geformuleerd en worden gemeten. De belevings-

5 0 5 0

6,710

2014

Analyse Peiljaar 2015

Analyse Peiljaar 2015 Niet alle gemeenten hebben een formele stelling vastgesteld. Daarnaast verschillen gemeenten belevingsdoelstelling vastgesteld. Daarnaast sterk in de wijze waarop deze belevingsdoelstellingen Analyse Peiljaar 2015 Burgerbeleving verschillen gemeenten sterk in de wijze waarop

6,0

gemeten kwaliteitsresultaten blijven vaak l het stadscentrum en BA of C in woonwijken achter bij de doelstelling. gemeten kwaliteitsresultaten blijven vaak l A/B B achter bij de doelstelling. B/C C

Woonwijken doelstelling

Woonwijken Resultaat

D Beleving Frequentie Geen nvt

worden gemeten. De belevingsscore van Schoon is deze gebaseerd belevingsdoelstellingen zijn geformuleerd en vaak op zeer verschillende worden gemeten. De belevingsscore van Schoon Kosten is onderzoeksvragen GRAM | februari 2017 die worden gebruikt binnen een De Kosten van Schoon waren in peiljaar 2015 vaak gebaseerd op zeer verschillende stadsmonitor. Voorbeelden zijn:

gemiddeld 18, -per inwoner en 0.26 per m -

1010 0,3 10

0,2 0,1 0 0

2015 € 0,18 5,53 6,17 € 0,14 € 0,10 € 0,092015 5,53 3,66 3,56 6,17 6,17 3,61 3,062015 3,66 3,56 5,532,05 5,53 1,89 3,61 3,06 2014 3,66 3,61 3,06 3,563,56 2,05 3,66 1,89 3,61 23,06 Benchmark Sted. Klasse 1 Sted. Klasse Sted. Klasse 2015 2,05 3-5 2,05 6,17 1,89 1,89 € 0,18 € 0,17

5,53 3,66Benchmark 3,61 3,56 Sted. Klasse 1 3,06 Sted. Klasse 2 Sted. Klasse 3-5 0 Benchmark Klasse 1 Sted. Klasse2,05 2 Sted. Klasse 3-5 1,89 Kosten OnkruidSted. op Verharding

0 0

Benchmark

Kosten Kosten Kosten Kosten De Kosten van Schoon waren in peiljaar 2015 Kosten De Kosten van Schoon waren in peiljaar 2015gemidDe van waren ininpeiljaar 2015 DeKosten Kosten vanSchoon Schoon waren peiljaar 2015

gemiddeld 18, -per inwoner en 0.26 per m gemiddeld 18,inwoner -perwaren inwoner 0.26 per De Kosten vaninwoner Schoon peiljaar 2015 Kosten gemiddeld 18, -per eninen 0.26 per mm - -Dit zijn deld €18, en €0.26 per m²-areaal. areaal. Dit-per zijn de directe kosten van personeel, areaal. Dit zijn de directe kosten van personeel, gemiddeld 18, -per inwoner envan 0.26 per mareaal. Dit zijn de directe kosten personeel, De Kosten van Schoon waren in peiljaar 2015 de directe kosten personeel, materieel en uitbestematerieel en uitbesteding exclusief overhead van materieel en van uitbesteding exclusief overhead van areaal. Dit de directe kosten personeel, gemiddeld 18, -per inwoner envan 0.26 per mvan materieel enzijn uitbesteding exclusief overhead ding exclusief overhead van alle uitvoerende en coördiareaal. Dit zijn de directe kosten van personeel, materieel en uitbesteding exclusief overhead van binnen het thema Schoon binnen het thema Schoon nerende activiteiten binnen het themaoverhead Schoon van materieel en Schoon uitbesteding exclusief binnenKosten het thema binnen Schoon o s Stthema ecnh o So c hn oT o no tTaoat la a l K o s De t eKhet n Kosten van Schoon waren in peiljaar 2015 K Kosten o s t ebinnen n SSchoon c hhet o othema nTotaal T o Schoon taal gemiddeld €18, -per inwoner en €0.26 per m²K o s t Ke on s St ecnh oS cohno oT no tTaoat la a l 40 40 30 3040 20 2030 10 1020 0 010 0

37 kosten van personeel, 40 areaal. Dit zijn de directe 2014 37 2014 2015 materieel en exclusief van 30 23 uitbesteding 22 overhead 37 21 2014 20 18 2015 23 22 alle uitvoerende en coördinerende activiteiten 21 15 20 13 20 37 37 40 2014 2014 2015 18 23 22 20 21 binnen 15 13 2015 18 thema Schoon 10 het 2015 30 23 0

21 21

20 Kosten Schoon Totaal 10

Benchmark

Sted. Klasse 1

2222 2020

15 13 15 13 15 13

Sted. Klasse 2 Sted. Klasse 3-5

Sted. Klasse 1 Sted. Klasse 2 Sted. Klasse 3-5 0Benchmark Figuur 1 - Schoon Totaal perKlasse inwoner Benchmark Sted. Klasse 1in Sted. 2 Sted. Klasse 3-5 40 € 37Klasse Benchmark Sted. 1 Sted. Klasse 2 Sted. Klasse 3-5 Benchmark

2014

Sted. Klasse 1

Sted. Klasse 2 Sted. Klasse 3-5

€ 23 Totaal in €per € 22 € 20 21 inwoner Figuur 30 1 - Schoon 2015 € 18Totaal in € per Figuur - Schoon inwoner € 15 Figuur 1Figuur -1Schoon Totaal in per Totaal in inwoner per inwoner 20 0,51 - Schoon € 13 2014 0,42 2015 0,4 Figuur 110- Schoon Totaal in 0,38 per inwoner 0,26 0,24 0,3 0,192014 0,23 0,21 0,5 0 0,2 2014 0,15 0,5 2014 0,42 2015 0,5 0,4 0,4 0,42 2015 0,38 0,10,26 0,42 Benchmark Sted. Klasse 1 Sted. Klasse 2 Sted. Klasse 3-5 0,38 2015 2014 0,24 0,4 0,26 0,38 0,3 0,30 0,5 0,24 0,19 0,19 0,26 0,230,23 0,42 0,24 0,21 0,21 0,19 2015 0,3 0,15 0,2 0,2 0,4 0,15 3-5 Benchmark0,38 Sted. Klasse 1 Sted. Klasse 2 Sted. Klasse 0,23 0,21 0,24 0,2 0,3 0,1 0,110,26 Figuur - Schoon 0,190,15 0,23 Totaal in € per inwoner 0,21 0,1 0 0,15 0,20 0 FiguurBenchmark Benchmark Sted. Klasse 1Sted. Sted. Klasse22 Sted. Sted. Klasse 0,1 Sted. Klasse 1per Klasse Klasse3-5 3-5 2 - Schoon Totaal in m2 0 Benchmark Sted. Klasse 1 Sted. Klasse 2 Sted. Klasse 3-5

0,5Benchmark

Sted. € Klasse 1 Sted. Klasse 2 Sted. Klasse 0,38 € 0,42 20143-5

0,4 2 - Schoon € 0,26 Figuur Totaal in € 0,23

per m2€ 0,24 € 0,21

0,3 Figuur 2240 - -Schoon Totaal in in per m2 m2 Figuur Schoon Totaal per 0,2 Figuur 2 - 30 Schoon Totaal in 29 per€m2 0,1 0 Figuur 2 - Schoon Totaal in per 18m2 15 40 14 13 20 13 openbare Benchmark Sted. Sted. Klasse 2 29 Klasse 1ruimte Kosten Afval in de 40 30

2015 € 0,19 € 0,15 2014 2015 Sted. Klasse 2014 8 3-5 8

10 2014 29 2015 40 18 2014 15 30 29 14 200 13 40 13 2015 30 2014 Figuur 2 - Benchmark Schoon Totaal in € per m2 Klasse 2 Sted.82015 8 29Sted.18 Klasse 1 Sted. Klasse 3-5 10 15 14 13 20 18 13 30 15 14 20 2015 8 13 13 18 openbare ruimte 8 0 10 Kosten Afval in de 8 8 15 14 20 13 inwoner Figuur 3 Benchmark - 13 Afval in de openbare ruimte in Klasse per 10 Sted. Klasse 1 Sted. 2 Sted. Klasse 3-5 40 8 2014 8 0 € 29 10 0 30Benchmark Sted. Klasse 1 Sted. Klasse 2 Sted. Klasse 3-5 2015 18 3 - Afval in de openbare€ ruimte in per2inwoner 0 Figuur Benchmark Sted. Klasse 3-5 € 15 Sted. Klasse 1 Sted. Klasse € 14 20 Benchmark

€ 13

Sted. Klasse 1

Sted. Klasse 2 Sted. € Klasse 8 € 3-5 8

Figuur 310- Afval in de openbare ruimte in per inwoner Figuur 3 - Afval in de openbare ruimte in per inwoner 0 Figuur - Afval de openbare Figuur 3 -3Afval in de in openbare ruimte in ruimte per inwoner Benchmark Sted. Klasse 1 Sted. Klasse 2 Sted. Klasse 3-5

in € per inwoner

0,18 0,17

0,28

0,36 0,18

0,14

0,10

Benchmark

Sted. Klasse 2 Sted. Klasse 3-5

Sted. Klasse 1

Sted. Klasse 2 Sted. Klasse 3-5

2014

€ 6,17 2014 Sted. Klasse 1 Sted. Klasse 2 Sted. Klasse 3-5 €2015 5,53

0,5 0,49 2014 2014 2015 0,490,49 € 3,61€ 3,060,40 0,4 € 3,66€ 3,56 0,5 0,34 0,40 2014 0,4 0,34 2,05 2015 0,40 €2015 0,3 0,4 € 1,89 0,34 0,5 0,24 0,30,2 0,16 0,49 0,12 0,40 0,24 0,24 0,3 0,4 0,110,11 0,340,16 0,12 0,2 20140,052015 0,16 0,12 0,1 0,05 0,2 0,5 0,11 0,49 0,3 0,1 0 0,05 0,24 2015 0,40 0,4 0,16 0,34 0,1 0,12 0,20 Benchmark 0,11 Sted. Klasse 1 Sted. Klasse 2 Sted. 0,30 0,05 3-5 0,24Klasse 0 0,11 0,16 Klasse Benchmark Sted. Klasse Sted.2 Klasse 2 Sted. Klasse 0,121Klasse 0,20,1 Benchmark Sted. 1 Sted. Sted. Klasse 0,053-5 0,1 0 Benchmark Sted. Klasse 1 Sted. Klasse 3-5 2 Sted. Klasse

3-5Klasse 0 Benchmark Sted. Klasse 2 Sted. Figuur 4 - Afval in de openbare ruimte1inSted. € perKlasse inwoner Benchmark

Sted. Klasse 1 Sted. Klasse 2

2014 2015

3-5

Sted. Klasse

3-5 m2 Figuur op verharding € per 0,5 6 - Onkruid € 0,49 € in 0,40 2014 € 0,34

0,4 0,3 € 0,11 0,2 Afvalbakken 0,1 20 0

€ 0,16

€ 0,12

13,2

€ 0,24 2015

€ 0,05 Totaal

Overig

Totaal

20 11,9 Wijken Totaal 13,2 111,7 Overig 1,7 Klasse Benchmark Sted. Sted. Klasse11,4 2 Sted. Klasse 15 20 Stadscentrum 13,2 Overig Wijken Totaal 3-5 Totaal 11,9 1,9 1,7 11,4 1,2 11,7 2,5 2020 15 13,2 13,2 Overig Wijken Stadscentrum 11,9 Overig 1,7 11,4 10 11,7 1,9 15 12,1 Wijken 1,2 Stadscentrum 11,911,9 2,5 Wijken 1,7 1,7 11,7 11,4 9,5 1515 1,9 11,4 10 1,2 Stadscentrum 11,7 7,4 2,5 10 Stadscentrum 5 1,9 12,1 1,2 2,5 10 1,9 1,2 9,5 7,4 2,5 10 3,2 10 2,812,1 2,3 12,1 1,6 9,5 7,4 0105 9,5 12,1 10 10 7,4 Afvalbakken Benchmark 1 Sted. Kasse 2 10 Sted. Klasse 3-5 7,4 9,5 55 3,2 2,3 Sted.Klasse 2,8 1,6 50 2,32,3 20 3,2 Totaal 2,8 3,2 2,813,2 1,6 1,6 00 Overig Benchmark Sted.Klasse 1 Sted. Kasse 2 Sted.3,2 Klasse 3-5 2,8 11,9 2,3 1,7 11,4 1,6 11,7 1 Sted. 2Kasse Sted.2Klasse 3-5Klasse Wijken 150 Benchmark Benchmark Sted.Klasse Sted.Klasse 1 Kasse Sted. Sted. 3-5 Burgerparticipatie 1,9

1,2

Stadscentrum

2,5 Klasse 3-5 Benchmark Sted.Klasse 1 Sted. Kasse 2 Sted. Veel10gemeenten zetten vormen van 12,1 burgerparticipatie in bij het beheer van Schoon. 9,5 7,4 Burgerparticipatie 10 Figuur 5 7 - Afvalbakken per gebiedstype in aantal per Veel gemeenten zetten vormen van Veel gemeenten zetten vormen van 1000 inwoners 3,2 2,8 burgers rolburgerparticipatie gemeenten aan en welke Veel gemeenten zetten vormen van 2,3 geven 1,6 het beheer vanvormen Schoon. burgerparticipatie in bij in hetbijbeheer van Schoon. 0 van burgerparticipatie gemeenten toepassen. Veel gemeenten zetten vormen van burgerparticipatie in bij het beheer Schoon. Benchmark Sted.Klasse 1 Sted. Kasse 2 van Sted. Klasse 3-5

Burgerparticipatie Burgerparticipatie Burgerparticipatie

burgerparticipatie in bijburgers het beheer van Schoon. Burgerparticipatie rol gemeenten geven aan en welke vormen Vorm Toegepast (&) vormen rol gemeenten geven aan burgers en welke rol gemeenten geven aan burgers en welke vormen van burgerparticipatie gemeenten toepassen. Samen kwaliteitsdoelstellingen bepalen 14% Veel gemeenten zetten vormen van burgerparticipatie van burgerparticipatie gemeenten toepassen.

Burgerparticipatie

rol gemeenten aan burgers ende welke vormen van gemeenten toepassen. Samen budget 7% in bijburgerparticipatie het bepalen beheergeven van Schoon. Binnen benchmark Vorm Toegepast (&) Veel gemeenten zetten vormen van toepassen. Vormbeheerstrategie van burgerparticipatie gemeenten Samen bepalen 11%Toegepast (&) Samen kwaliteitsdoelstellingen bepalen welke rol gemeenten 14% wordt geïnventariseerd geven Vorm Toegepast (&) burgerparticipatie in bij bepalen het beheer van Schoon. Samen kwaliteitsdoelstellingen 14% Verantwoordelijkheid loslaten 36% Samen budget bepalen 7% Toegepast (&) Vorm aan burgers en welke vormen van burgerparticipatie Samen kwaliteitsdoelstellingen bepalen 14% Binnen de benchmark wordt geïnventariseerd welke Verantwoordelijkheid volledig loslaten 4% Samen budget bepalen 7% Samen beheerstrategie bepalen 11% Samen kwaliteitsdoelstellingen bepalen 14% rol gemeenten geven aan burgers en welke vormen Samen budget bepalen 7% gemeenten toepassen. Meebeslissen 11% Samen beheerstrategie 11% Verantwoordelijkheid loslaten bepalen 36% van beheerstrategie burgerparticipatie Samen budget bepalenbepalen gemeenten toepassen. 7% Samen 11% Adviseren 50% Verantwoordelijkheid volledig loslaten Verantwoordelijkheid loslaten Samen bepalen Raadplegen Verantwoordelijkheid loslaten Vorm beheerstrategie Meebeslissen Verantwoordelijkheid volledig loslaten Ondernemers betrekkenvolledig Verantwoordelijkheid loslaten Samen kwaliteitsdoelstellingen bepalen Verantwoordelijkheid loslaten Adviseren Meebeslissen Ondernemers verantwoordelijk Verantwoordelijkheid Samen budget bepalenvolledig loslaten Raadplegen Meebeslissen Adviseren Buurtacties Samen beheerstrategie bepalen Meebeslissen Ondernemers betrekken Adviseren Raadplegen Burgers belonen voor opruimen Verantwoordelijkheid loslaten Ondernemers verantwoordelijk Adviseren Raadplegen Scholen betrekkenbetrekken Ondernemers Buurtacties Verantwoordelijkheid volledig loslaten

4% 36% 11% 64% 36% Toegepast (&) 11% 4% 78% 36% 50% 14%4% 11% 7% 4% 64% 7%11% 50% 63% 11% 78% 11%50% 64% 40% 7% 36% 50% 64% 92% 78% 63% 4% 64%

Raadplegen betrekken Ondernemers

78% 7% 78% 7% 92% 50% 63% 7% 63% 64% 40% 63% 40% 78% 92% 40% 7%92%

Ondernemers verantwoordelijk Burgers belonen voor opruimen Meebeslissen

40% 11%

Ondernemers betrekken Ondernemers verantwoordelijk Buurtacties Scholen betrekken Adviseren Ondernemers verantwoordelijk Buurtacties Burgers belonen voor opruimen Raadplegen Buurtacties Burgers belonen voor opruimen Ondernemers betrekken Scholen betrekken Burgersbetrekken belonen voor opruimen Scholen Ondernemers verantwoordelijk Scholen betrekken

Figuur 3 - Afval in de openbare ruimte in € per inwoner

0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,50

Sted. Klasse 1

Benchmark

10 0

Buurtacties

63%

Burgers belonen voor opruimen

40%

Scholen betrekken

92%

0,09

2014 0,4 0,36 Benchmark 0,28 Sted. Klasse 1 Sted. Klasse 2 Sted. Klasse 3-5 0,3 2015 0,18 0,17 0,18 0,10 0,2 0,14 0,09 0,1 Figuur 4 - Afval in de openbare ruimte in € per m2 0 Benchmark

Sted. Klasse 1 Sted. Klasse 2 Sted. Klasse 3-5

10 Kosten Onkruid op Verharding 6,17 10

3,61 3,06 2014 20152,05

3,66 3,56 6,17

1,89

3,66 3,56

1,89 Sted. Klasse 1

5,53

3,61 3,06

Benchmark

2014 2015

2,05 Sted. Klasse 2 Sted. Klasse 3-5

0 Benchmark

Sted. Klasse 1

Sted. Klasse 2 Sted. Klasse 3-5

2014 0,5 0,49 2015 0,40 0,4 0,34 op verharding in € per inwoner Figuur 5 - Onkruid 2014 0,3 0,5 0,24 0,49 0,16 0,12 0,2 2015 0,110,34 0,40 0,4 0,05 0,1 0,3 0,24 0,16 0,12 0,20 0,11 0,05 0,1 0

Voor meer informatie of deelname neem contact op met NVRD 0883770000

Benchmark Benchmark

Sted. Klasse 1 Sted. Klasse 2

Sted. Klasse 3-5

Sted. Klasse

of morales@nvrd.nl

GRAM | februari 2017

Marktconsultatie circulaire

Nieuwe medewerker

minicontainer

Sigrid Schuurmann is in januari gestart

Tientallen NVRD leden onderschrijven

met een tweejarig traineeship bij de

het statement ‘Wij maken werk van cir-

NVRD. Zij is recentelijk afgestudeerd in

culair’, onderwerp van een omvangrijk

de richting Industrieel Ontwerpen en via

project dat tijdens het NVRD jaarcongres

haar afstudeerproject in de afvalbranche

in 2016 werd gelanceerd. In één van de

terecht gekomen. Als trainee beleidsme-

deelprojecten, de inkoop van circulaire

dewerker zal Sigrid zich de komende

minicontainers, zijn de eerste tastbare

twee jaar bezighouden met verschillende

resultaten een feit. Midwaste (namens 13

projecten en werkzaamheden binnen de

leden), Meerlanden, HVC en de gemeen-

NVRD.

ten Terneuzen en Rotterdam, die voorne-

Daarnaast zal een externe opleiding haar

mens zijn circulaire minicontainers in te

zowel ondersteunen bij deze werkzaam-

kopen, hebben in samenwerking met de

heden als bijdragen aan haar persoonlijke

NVRD op 16 januari een marktconsultatie

ontwikkeling, met als doel te ontdekken

gepubliceerd. Daarin wordt de markt uit-

waar Sigrid het best tot haar recht zal ko-

gedaagd om aan te geven hoe een circu-

men na het traineeship.

laire minicontainer eruit ziet. Niet alleen aan de traditionele producenten van mini-

Eerste Kenniskring Inclusief Onder-

containers, maar ook aan andere partijen,

nemen succes

wordt gevraagd om met vernieuwende

Samen met het O&O Fonds Afval- en Milieu-

ideeën te komen, bijvoorbeeld voor sa-

bedrijven organiseerde de NVRD op 19

menwerking, productontwerp, materiaal-

januari de eerste 'Kenniskring Inclusief

gebruik en vormen van eigenaarschap.

Ondernemen'. Gemeenten en bedrijven gingen met elkaar in gesprek over hoe zij

De marktconsultatie staat open tot 10

uitvoering geven aan de Participatiewet

maart 2017. Tot 10 februari aanstaande

en welke obstakels zij ondervinden.

bestaat de mogelijkheid om vragen te stellen. Op basis van de marktconsultatie

Er volgen nog twee bijeenkomsten van

zal het vervolgtraject van het inkopen van

de Kenniskring op 1 april en op 1 juni.

circulaire minicontainers worden vormge-

Tevens zal er 21 februari een workshop

geven. Daarover kan pas na sluiting van

worden gegeven over administratie en

de marktconsultatie duidelijkheid worden

subsidie in het kader van de Participatie-

gegeven. Wel duidelijk is dat de betrok-

wet. Aan het eind van de reeks beschik-

ken partijen hun eerstvolgende aanbe-

ken deelnemers en NVRD-leden over een

steding

Handboek Participatiewet waarin alle op-

voor

minicontainers

conform

circulaire uitgangspunten willen doen en

gedane kennis wordt samengevat.

zij zich graag laten verrassen door de uitkomsten van de marktconsultatie.

Meer informatie: kerris@nvrd.n

NVRD agenda

14 februari Kennisbijeenkomst ‘Verhalen uit de sector: wetgeving in de

16 februari Bestuur NVRD

16 februari VANG workshop ‘afvalcoaches’ in Nijmegen

praktijk’, Regardz WTC Arnhem

7 maart Redactiecommissie GRAM

7 maart Werkgroep Beheer Openbare Ruimte

7 maart Werkgroep STOSAG

GRAM | februari 2017

column

nieuws

Eindelijk winter Wat mij betreft kan de herfst niet snel genoeg overgaan in de winter. De kou, de sneeuw, de korte dagen. Natuurlijk heeft de winter ook zo zijn nadelen, veroorzaakt door die kou. En laten nu juist onze leden zich er keihard voor inzetten dat deze nadelen niet gepaard gaan met schade en letsel. Bijna iedere dag in deze tijd van het jaar, zie ik de leden twitteren over de rondes die worden gereden om de gladheid te bestrijden. En tegenwoordig denk ik er toch even over na wat dit betekent voor de mensen in de gladheidbestrijding. Continu de weersontwikkelingen volgen, de knoop doorhakken of er wel of niet wordt uitgerukt, en uiteraard de routes rijden. Honderden collega’s die, naast hun reguliere werk, er voor dag en dauw voor zorgen dat ons land niet plat komt te liggen, iets om echt trots op te zijn! Laatst hoorde ik een discussie op de radio tussen de Verkeersinspectiedienst en Rijkswaterstaat. Na ijzel en kou was er uitgebreid gestrooid en toch waren er honderden ongelukken gebeurd. Moest er nog wel gestrooid worden, was de vraag? Was het niet beter de automobilisten te adviseren niet de weg op te gaan dan te strooien en ze de indruk te geven dat alles veilig is? Natuurlijk is het antwoord hierop nee. Wegbeheerders hebben een verantwoordelijkheid de weg begaanbaar te houden, ook bij gladheid. Uiteraard hebben de weggebruikers ook een eigen verantwoordelijkheid. Maar mensen willen en moeten van A naar B, het is geen optie om te accepteren dat het land plat ligt door gladheid die bestreden kan worden. Bovendien zien we ook op dit vlak allerlei innovaties. Onze leden willen beter worden in hun taken, daar zijn het professionals voor. En ik ben blij dat ook wij als vereniging een bijdrage kunnen leveren aan deze kennis, bijvoorbeeld door de organisatie van het succesvolle Gladheidbestrijdingscongres. Als ik de tweets zie voel ik toch een beetje trots. De wegen zijn mede door jullie begaanbaar. En wanneer ik de weg op ga pas ik zelf natuurlijk wel op.

NIEUWS UIT DE BRANCHE

Kringloopbedrijf Opnieuw & Co helpt mensen met een beperking met eerste stap naar werk Suzanne Nispeling (35) heeft een arbeidsbeperking. Ze werkt nu bijna drie jaar bij Opnieuw & Co in Ridderkerk. “Ik heb het erg naar mijn zin bij Opnieuw & Co”, vertelt Suzanne. “Ik heb verschillende taken. Van kassa doen en mensen helpen tot goederen neerzetten en artikelen prijzen.” Mensen met een beperking in dienst

Er zijn ook instrumenten die de financi-

Voor Suzanne breekt een spannende tijd

hebben, heeft een aantal voordelen. Ze

ële risico’s voor werkgevers verkleinen.

aan. Ze voert gesprekken met een job-

zijn meestal goed gemotiveerd en lo-

Denk hierbij aan proefplaatsing en een

coach, een eerste stap in de richting van

yaal. “Ook is het financieel een plus,”

no-risk polis voor ziekteverzuim.

ander werk. “Ik houd van verandering.

vertelt filiaalleidster José Scholte. “Wij

Ook zijn er praktische ondersteunende

Maar aan de andere kant voel ik me hier

krijgen vaak subsidie vanuit trajecten of

middelen zoals de vergoeding van aan-

thuis. Wij zeggen altijd "we moeten ons

regelingen. Het is voor mij een raadsel

passingen of hulpmiddelen en begelei-

plekje hier afstaan aan iemand die het-

dat niet meer bedrijven mensen met een

ding in de vorm van interne of externe

zelfde moet ervaren". Dan geef je die-

beperking aannemen. Dat komt denk

jobcoaching. De gedachte is dat met

gene ook weer ervaring en kennis mee.”

ik vooral door onwetendheid.” Deze fi-

deze instrumenten in het achterhoofd

nanciële steun komt voort uit de banen-

werkgevers bij vacatures sneller den-

Meer informatie over de banenafspraak

afspraak, waarin werkgevers hebben

ken aan iemand met een beperking. De

is te vinden op www.opnaarde100000.nl

beloofd te zorgen voor 100.000 banen

kringloopbranche is voorloper op dit

voor mensen met een arbeidsbeperking.

vlak.

Doetinchem in zee met de BeestenBende Als een van de tientallen gemeenten die

enthousiasme van de BeestenBenders, die

hebben intussen belangstelling getoond

meedoen aan de pilot van ‘Schoon Belo-

als ambassadeurs hun eigen vereniging

om De BeestenBende in te zetten als ‘ex-

nen’, riep Doetinchem de hulp in van De

of school wijzen op de voordelen van ge-

tra wapen’ rond PMD en Schoon Belonen.

BeestenBende. En met succes. De teams

scheiden inzamelen.

De BeestenBende is een gratis ‘club’, voor kinderen van 6 tot 12 jaar uit gemeenten

van honderden kinderen en hun ouders die al jaren de strijd met zwerfafval in de

Om de BeestenBenders zo enthousiast te

in heel Nederland. Als BeestenBende-lid

eigen buurt aangaan, blijken ook een aan-

krijgen, is er speciaal materiaal ontwik-

help je mee om je buurt schoon te houden

jager van afvalscheiding en PMD-denken.

keld om de kinderen (en hun ouders) uit

voor mens én dier. In ieder geval één keer

Aangespoord door de BeestenBende-le-

te leggen wat PMD eigenlijk is en waarom

per maand ruimen de kinderen in teams

den bleken meer Doetinchemse vereni-

je dat gescheiden zou moeten inzamelen.

hun eigen wijk op. Elk team heeft min-

gingen bereid om ook mee te doen aan

Zoals een stripverhaal, compleet met de

stens één volwassen begeleider. Als blijk

Schoon Belonen.

hoofdpersonen Pim, Maaike en Dylan (P, M

van waardering maken de bendeleden in

Het idee is simpel: als de BeestenBenders

en D), dat uitlegt waar ze naar uit moeten

de loop van het schooljaar allerlei span-

toch al zwerfafval inzamelen, bijvoor-

kijken tijdens hun opruimrondjes en hoe

nende (dieren) avonturen mee, binnen en

beeld rond scholen en sportvelden, dan

ze daar dubbel plezier van kunnen heb-

buiten de gemeente. De BeestenBende is

kunnen ze daarbij ook PMD gescheiden

ben, samen met hun eigen vereniging. En

een (wetenschappelijk onderbouwd) con-

(leren) inzamelen. En de volle zakken

de BeestenBenders die geen clubvoorkeur

cept waarbij kinderen actief invloed heb-

inleveren bij hun vereniging, die daar

hebben, ‘lopen’ voor de deelnemende kin-

ben op de leefbaarheid van hun buurt.

dankzij ‘PMD is goud waard’ plezier van

derboerderij.

Het initiatief is enige jaren geleden door

heeft. Intussen is het aantal deelnemende

Voor 2017 staan diverse initiatieven ge-

SBS "Het Beste Idee van Nederland’ geko-

verenigingen bijna verdubbeld in Doetin-

pland om het project verder te verankeren

zen uit de beste zwerfafvaloplossingen

chem – mede dankzij het aanstekelijke

in Doetinchem. Ook andere gemeenten

van Nederland.

GRAM | februari 2017

Colofon Uitgever NVRD, WTC Arnhem Nieuwe Stationsstraat 10 6811 KS ARNHEM Telefoon 088 - 3770000 E-mail post@nvrd.nl I-net www.nvrd.nl

Redactiecommissie Marc Veenhuizen, gemeente Apeldoorn (hoofdredacteur) Riny de Jonge, stadsdeel Amsterdam-Oost Willy Brinkbäumer, Twente Milieu Addie Weenk, Rijkswaterstaat Diederik Notenboom, Meerlanden Fabienne Mantes, Avalex Dico Kuiper, gemeente Alphen aan den Rijn Marianne Zegwaard, MWH Global Ilse van der Grift, NVRD

Agenda 14 februari NVRD kennisbijeenkomst "verhalen uit de sector: wetgeving in de praktijk', Regardz WTC Arnhem 30 maart Gemeentelijk Grondstoffencongres, DeFabrique, Utrecht 17 – 18 mei NVRD Jaarcongres ‘Grenzeloos samenwerken’, Maastricht 31 mei – 1 juni

Eindredactie Karin Hegeman en Berit Aagten Postbus 1218, 6801 BE Arnhem tel. 088 - 3770000 e-mail: hegeman@nvrd.nl

Reinigings DemoDagen, Lelystad 14 – 15 juni BVOR Demodagen. ARN Weurt

Advertentie-exploitatie Bureau Van Vliet Postbus 20, 2040 AA Zandvoort tel. 023 - 5714745 e-mail: L.paap@bureauvanvliet.com

Opmaak en druk Weevers, www.weevers.nl Gemeentereiniging en Afvalmanagement is het officiële vakblad van de

morgen kunt u haar gerust weer een vraag stellen Abonnementenadministratie NVRD, Postbus 1218, 6801 BE Arnhem Jaarabonnement ad €106,04 ex btw. België €124,95 (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: €11,50.

Beëindiging abonnement Abonnementen moeten schriftelijk bij de NVRD en uiterlijk op 15 november worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd. ISSN 1569-0458 © NVRD

Bel de gratis KWF Kanker Infolijn 0800 - 022 66 22 Al uw persoonlijke vragen over kanker persoonlijk beantwoord GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 10x per jaar. Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard.

GRAM | februari 2017

Specialist in:

zoutstrooiers l sneeuwploegen l rolbezems l zoutoplossers l zoutloodsen l winterdienstopleidingen Meer informatie? Kijk op www.sr-schuitemaker.nl of mail naar sales@sr-schuitemaker.nl

Schuitemaker Industrial B.V. l Morsweg 18 - 7461 AG Rijssen - Holland Tel.: +31 (0)548 - 51 41 25 l sales@sr-schuitemaker.nl l www.sr-schuitemaker.nl

103

Containerwielen van Haco...

... besparen u mankracht! Haco wielen maken uw containers ĂŠcht mobiel. De garantie voor uitstekende rijeigenschappen.

Bel voor informatie: adv. 103 190x130 mm.indd 1

Protempo bv Postbus 21, 6500 AA NIJMEGEN Nederland Tel. +31(0)24-3711711. Fax +31(0)24-3711700 verkoop@protempo.eu www.protempo.eu 11-02-2010 13:55:19