GRAM februari 2019 by NVRD

SAMEN VOOR SCHONE EN AFVALVRIJE GEMEENTEN

VAKBLAD VAN DE NVRD | JAARGANG 108FEBRUARI #05 JUNI 2019 2017 VAKBLAD VAN DE NVRD | JAARGANG 110 #01 PERIKELEN BIJ DEZE GRAM: RONDOM DE‘BEHEER AFVALBROCHURE STOFFENHEFFING DOET ER TOE!’

BIJPLAATSEN VAN BEGRAAFPLAATS AFVAL BIJ ONDERGRONDSE STEEDS DUURZAMER AFVALCONTAINERS

OPLOSSING VOOR HUISHOUDELIJK ROTTERDAM EENGROF NIEUWE BALANS LUIERS STEEDS RESTAFVAL, OF NIET VANGT PLASTIC UIT TUSSEN BOR ENWEL AFVALDICHTERBIJ NASCHEIDEN? RIVIER EN HAVEN BEHEER

Wilt u bijgepraat worden over de laatste ontwikkelingen in het gemeentelijk afval- én grondstoffenbeheer? En wilt u al uw collega’s op informele wijze ontmoeten tijdens een inspirerende informatiemarkt, die in het teken staat van onze gezamenlijke transitie naar een circulaire economie? Meld u dan vandaag nog aan voor het Gemeentelijk Grondstoffencongres op 28 maart 2019.

Stel uw eigen programma samen

Na een kort en inspirerend plenair programma kunt u in 4 rondes kiezen uit een aantal deelsessies en zelf uw programma samenstellen. Thema van het Gemeentelijk Grondstoffencongres dit jaar is ‘Gewoon doen!’.

Voor informatie en inschrijven www.gemeentelijkgrondstoffencongres.nl We kijken uit naar uw komst en ontmoeten u graag op donderdag 28 maart 2019 in DeFabrique! Het Gemeentelijk Grondstoffencongres 2019 wordt mede mogelijk gemaakt door de volgende sponsoren:

COLOFON UITGEVER NVRD, WTC Arnhem Nieuwe Stationsstraat 10 6811 KS ARNHEM +31 (0)88 - 3770000 post@nvrd.nl www.nvrd.nl REDACTIECOMMISSIE Marc Veenhuizen, gemeente Apeldoorn (hoofdredacteur) Riny de Jonge, gemeente Amsterdam Addie Weenk, Rijkswaterstaat Diederik Notenboom, Meerlanden Folkert Starreveld, Cyclus Management Dico Kuiper, gemeente Alphen aan den Rijn Marianne Zegwaard, Stantec Ilse van der Grift, NVRD

INHOUD 08

08 BEGRAAFPLAATS STEEDS DUURZAMER Groen en natuur zijn een vaste omlijsting van de doorsnee begraafplaats. Voor verdere verduurzaming is nog veel mogelijk.

REALISATIE EN DRUK Print2Pack, print2pack.nl Coverbeeld: Amber Beckers, Hollandse Hoogte ABONNEMENTENADMINISTRATIE NVRD, Postbus 1218, 6801 BE Arnhem Jaarabonnement ad €108 ex btw. België €125 (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: €11,50. BEËINDIGING ABONNEMENT Abonnementen moeten schriftelijk bij de NVRD en uiterlijk op 15 november worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd. Gemeentereiniging en Afvalmanagement is het officiële vakblad van de NVRD. Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard. ISSN 1569-0458 © NVRD RECYCLED Made from recycled material

C106833

GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 10x per jaar.

B U R G E R PA R T I C I PAT I E WORDT STEEDS MEER MAATWERK Burgerparticipatie kan gemeenten op diverse niveaus helpen. Het vergroot betrokkenheid van bewoners bij hun omgeving en kan leiden tot kostenbesparingen.

EINDREDACTIE Karin Hegeman en Berit Aagten Postbus 1218, 6801 BE Arnhem +31 (0)88 - 3770000 hegeman@nvrd.nl

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Elma Media B.V. Silvèr Snoek - Sales Manager 0226 33 16 67 - s.snoek@elma.nl www.elma.nl

DE AFVALBAK VAN DE TOEKOMST: DUURZAAM, SLIM EN APPELTJESGROEN Afvalbakken in de buitenruimte zijn in rap tempo aan het veranderen van een eenvoudige, grijze bak naar hypermoderne afvalscheidingsmodules van circulair materiaal, met moderne snufjes zoals vulgraadsensoren en perssystemen en in opvallende felle kleuren.

DE BEESTENBENDE ALS EXTRA WAPEN TEGEN ZWERFAFVAL Al langer bundelden ze hun krachten in de strijd tegen (zwerf)afval, maar nu pakken zes Brabantse gemeenten een heuse pioniersrol.

04 B EZEM 05 H OE DOEN ZIJ DAT: REINIGEN MET WELKE METHODE? 07 BEHEER DOET ER TOE! 15 WIJ MAKEN WERK VAN CIRCULAIR 16 STATIEGELDPROEF IN DUIVEN 18 W ERKEN AAN EEN NIEUWE BALANS TUSSEN BOR EN AFVALBEHEER 22 ROTTERDAM VANGT PLASTIC UIT RIVIER EN HAVEN 24 BENCHMARK SCHOON 26 DE LEDEN CENTRAAL 27 NVRD NIEUWS 27 COLUMN OLAF PRINSEN 29 BRANCHENIEUWS 30 AGENDA

GRAM #01 februari 2019 | 3

cadeautje krijgen waar iemand erg zijn best voor heeft gedaan en dan zeggen, "leuk, maar ik had liever een andere kleur".

VOORNEMENS Hoeveel goede voornemens heeft u zichzelf ‘aangedaan’ dit jaar? Of uw buren? Of uw collega’s? En hoeveel voornemens zijn er alweer gesneuveld? Best een raar woord eigenlijk: voornemen. Er klinkt al een voorbehoud in. Het is zoals proberen iets te gaan doen. Je sluit een klimaatakkoord of je sluit het niet. Je neemt je niet voor er één te sluiten. Dan kan je er nog alle kanten mee op. Zelfs om het niet te doen. Maar gelukkig is dat akkoord er al wel. Tenminste iets. Al zeggen sommigen dan ineens weer dat ze het niet willen hebben. Beetje zoals een

4 | GRAM #01 februari 2019

“Ik neem mij voor dit jaar iets aan het milieu, het klimaat, te doen.” Normaal zegt iedereen dan: “Goed van je. Succes”. Maar best vreemd, je doet iets voor het milieu of je doet het niet. Al ooit iemand ontmoet die zei: “Ik neem mij voor niet meer te roken” en dan ook stantepede stopte? Nee toch? Je vraagt dan later nog eens of het is gelukt. En soms duurt dat heel lang, te lang. We worden het groenste kabinet ooit, niemand die weet wanneer 'ooit' dan is. Of ten opzichte van wat. Eigenlijk heb je aan een goed voornemen niet zo veel. Ik pleit dan ook voor de introductie van goede besluiten. Dat je met oud en nieuw om 1.00 uur ’s nachts vraagt: "Wat heb je voor dit jaar besloten?" Ik kies voor zonnepanelen, ik kies voor een klimaatakkoord, ik kies voor meer luisteren naar anderen, ik heb besloten om 10 seconden te wachten voordat ik reageer, ik heb zojuist mijn straat geveegd, ook die van de buren, ik heb net de buurvrouw geholpen haar afval weg te brengen. Minder voornemen, meer doorpakken. Let maar eens op, dat voelt veel beter.

HOE DOEN ZIJ DAT? REINIGEN MET VERSCHILLENDE METHODEN

Frans Jansen, planner/werkvoorbereider openbare ruimte gemeente Utrecht. Contact: frans.jansen@utrecht.nl

WELKE METHODE HANTEREN JULLIE? Wij reinigen de openbare ruimte met een data-gestuurde methode van Jewel. Wij maken veegroutes op de computer en die worden vervolgens op tablets geprojecteerd. De medewerker die ’s ochtends op pad gaat, tikt op de tablet zijn voertuig in en ziet dan welke route hij moet rijden. WAT IS HET BIJZONDERE AAN DEZE METHODE? De routes zijn tot stand gekomen in samenspraak met de reinigingsmedewerkers. Zij weten hoe lang ze daadwerkelijk over een bepaalde wijk of buurt doen en die informatie zit in de planning verwerkt. Daarmee voorkom je dat je twee dagen inplant voor een buurt die in anderhalve dag geveegd kan worden. In het bladseizoen houden we rekening met de verschillende bomen. De een laat zijn blad in september al vallen, de andere in december pas. Op grond van ervaring, beeldbestekken en de input van onze medewerkers kunnen we zo veel efficiënter werken. WAT WAS DE AANLEIDING OM HET ANDERS TE GAAN DOEN? We wilden ons op de eerste plaats beter kunnen verantwoorden naar de politiek.

Deze data geven ons meer informatie over hoeveel inzet wij plegen per buurt, wat de kosten zijn enzovoort. Het is voor iedereen veel duidelijker nu. Wij zijn nu ook aan het onderzoeken of wij voorspellend kunnen kijken waar vervuiling ontstaat. HOE ZIJN DE ERVARINGEN (VOOR-/NADELEN)? We werken veel efficiënter nu. Je rijdt geen overbodige routes meer, kunt veel beter plannen. We hebben ook sensoren in de straatprullenbaken zitten, die aangeven wanneer en hoe vaak ze geleegd worden. Het is wel zaak dat je steeds blijft overleggen met je medewerkers. Zij zijn de ogen en de oren op straat, zij weten wat er speelt. Een medewerker is en blijft de belangrijkste bron van informatie. Er mag dan ook altijd buiten de opgegeven route gewerkt worden wanneer nodig. Een mogelijk nadeel van deze methode is dat het veel tijd kost om de reinigingsmedewerkers te begeleiden in het digitale werk. TIPS VOOR ANDERE GEMEENTEN? Blijf innoveren, zodat je marktconform kunt werken. Wij als gemeente hebben de kennis, de ervaring én de verantwoordelijkheid. Probeer het goed en efficiënt te doen.

Ramon Kingma, afdelingshoofd wijkbeheer en onderhoud. Contact: r.kingma@zaanstad.nl

WELKE METHODE HANTEREN JULLIE? We hanteren de gewone beeldkwaliteitsnormen. Daarnaast hebben we dit jaar een pilot uitgevoerd in drie wijken, waarbij we stuurden op beleving. We gaven de wijkbewoners de ruimte om mee te denken over hoe wij het onderhoud moeten uitvoeren. WAT IS HET BIJZONDERE AAN DEZE METHODE? Je neemt echt de beleving als uitgangspunt. Dat leverde soms verrassende inzichten op. Veel mensen bleken bijvoorbeeld hondenpoep als belangrijke overlast te ervaren, terwijl wij daar geen gerichte schoonmaakacties op voerden. Andersom steken wij zelf veel energie in onkruidbestrijding in het groen. Het bleek dat bewoners dat helemaal niet zo’n belangrijk punt vonden. WAT WAS DE AANLEIDING OM HET ANDERS TE GAAN DOEN? Tweeledig. Onze gemeente heeft burgerparticipatie als speerpunt. Door mensen inspraak te geven, betrek je ze bij je

GRAM #01 februari 2019 | 5

reinigingsbeleid. Ook wilden we de klanttevredenheid verhogen als het gaat om het werk dat we doen. Door te sturen op beleving hoopten we ook hoger te scoren in klanttevredenheid. HOE ZIJN DE ERVARINGEN (VOOR-/NADELEN)? Het overleg met de bewoners heeft heel wat avondjes gekost. Je bent er veel extra tijd mee kwijt, vooral in de pilotfase. Voor de wijkploeg was het soms ook wennen, ze moesten dingen loslaten, hadden het niet meer zelf voor het zeggen. Maar al met al heeft het goed uitgepakt. Bewoners zijn meer tevreden over hun wijk en we hebben nu veel meer begrip voor elkaar. Wij konden op die avondjes ook uitleggen wat we doen en waarom, dat werkte verhelderend. We hebben na afloop van de pilot interviews gehouden met de wijkbewoners, daaruit bleek dat ze het project als zeer positief hebben ervaren. Wij zelf ook, dus we zijn zeker van plan om er mee door te gaan. TIPS VOOR ANDERE GEMEENTEN? Begin bescheiden, met zo’n pilot. Kijk goed naar de samenstelling van de wijk, want die kan variëren, en neem de tijd om het goed voor te bereiden. Zorg ook voor politieke steun, zorg dat een wethouder achter je staat.

Foto: gemeente Utrecht

6 | GRAM #01 februari 2019

Robert van Iersel, hoofd Civiel & Groen Circulus-Berkel en Marco Roelofsen, teamleider Lochem. Contact: info@circulus-berkel.nl

WELKE METHODE HANTEREN JULLIE? Wij hebben vorig jaar proefgedraaid met een wijkgerichte totaalaanpak in een kern van Lochem. Elke twee weken gingen wij de wijk in voor een voorschouw, kijken wat er daadwerkelijk in welke straat moest gebeuren. De voorman van het wijkteam ging dan ook met bewoners praten. Een paar dagen na de voorschouw gingen de teams civiel en groen samen op pad om het werk te klaren. Ze stemden hun werkzaamheden op elkaar af. Daarnaast maakte een groep bewoners regelmatig een ronde om zwerfafval te rapen. WAT IS HET BIJZONDERE AAN DEZE METHODE? De totaalaanpak. Er zijn bewoners bij betrokken, maar ook mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Die laatsten werken mee in het groenteam. WAT WAS DE AANLEIDING OM HET ANDERS TE GAAN DOEN? De gemeente Lochem heeft dit jaar een beleidsplan ‘integraal beheer’ ingevoerd, de wijkgerichte pilot was een soort proefdraaien voor dat beleidsplan. Er was behoefte aan een nieuwe aanpak omdat de

oude methodes niet meer voldeden, ze waren uit de tijd. Vegen deden we bijvoorbeeld puur op frequentie en groenbeheer op te lage beeldkwaliteit niveaus. Dat had te maken met bezuinigingen, maar er was ook gewoon behoefte aan een moderne aanpak, met meer burgerparticipatie. HOE ZIJN DE ERVARINGEN (VOOR-/NADELEN)? We krijgen heel veel positieve reacties, vooral omdat we zichtbaarder zijn. We kunnen ook effectiever onze machines en mensen inzetten. Als een stratenmaker bijvoorbeeld tegels heeft gelegd, kan in de ronde daarna meteen het veegzand opgeruimd worden. De werkzaamheden worden beter op elkaar afgestemd. Een nadeel is dat het allemaal wat meer tijd kost. De voorman zit bijvoorbeeld toch een ruim uur binnen om met de bewoners te praten, in die tijd kan hij zijn eigenlijke werk niet uit voeren. TIPS VOOR ANDERE GEMEENTEN? Er gaat behoorlijk veel tijd in zitten, in zo’n pilot. Je moet ook nog de ervaringen bespreken en bijsturen. Neem dus de nodige tijd om het allemaal goed te organiseren.

BEHEER DOET ER TOE! TEKST MAX NARINX

Bij dit nummer van de GRAM vindt u de brochure ‘Beheer doet er toe!’. De NVRD en Stadswerk geven hiermee het startschot voor een gezamenlijk project om het belang van beheer (openbare ruimte) aan te tonen. De brochure laat zien hoe het beheer van de openbare ruimte bijdraagt aan de aanpak van belangrijke maatschappelijke uitdagingen én waar kansen liggen voor de sector.

unt u zich de zomer van 2018 nog voor de geest halen? Door aanhoudend warm, droog en zonnig weer kampten grote delen van Nederland met hittestress. De gevolgen van hittestress zijn onder andere hogere sterfte en lagere productiviteit. Bij temperaturen hoger dan 25 graden daalt de gemiddelde productiviteit met 2% per extra graad. De (binnen)steden werden nóg warmer door toedoen van het hitte-eilandeffect – verschijnsel waardoor stedelijk gebied warmte absorbeert door de aanwezigheid van o.a. asfalt, steen en staal. Hierdoor werd het in steden tijdelijk tot wel 7 graden warmer dan in omliggend gebied. Door het veranderende klimaat in combinatie met aanhoudende verstedelijking zal de hittestress in de toekomst alleen maar toenemen.

Inclusieve samenleving

Mobiliteit en toegankelijkheid Verstedelijking en krimp

Gezondheid

Circulaire economie

Biodiversiteit

Participatie en zelfbeheer

Veiligheid

Klimaatadaptatie

Energietransitie

WAARDE TOEVOEGEN U vraagt zich wellicht af: wat hebben beheerders openbare ruimte te maken met klimaatverandering en hittestress? Het antwoord is te lezen in de brochure: ontzettend veel. Beheerders hebben de kennis en middelen om aan de oplossingen van bovenstaand probleem bij te dragen. We kunnen ons namelijk tegen hittestress wapenen door de openbare ruimte slim in te richten en slim te beheren. Bijvoorbeeld, een boom met groot kroonoppervlak heeft hetzelfde koelende effect als wel 10 airconditioners. Naast invloed op de temperatuur heeft meer stedelijk groen tal van andere voordelen. Het leidt bijvoorbeeld tot verbeterde lichamelijke conditie en minder depressies. Daarnaast zorgt de extra groenvoorziening voor beter stedelijke biodiversiteit en zijn de groenvoorzieningen potentiele plekken om burgers te betrekken in het beheer.

Beheerders doen dus meer dan louter de openbare ruimte schoon, heel, en veilig houden, maar dragen bij aan talloze maatschappelijke uitdagingen. Een goed ingerichte en beheerde openbare ruimte is essentieel, het vormt de basis van het openbare leven. Het is dé plek waar mensen elkaar ontmoeten, naar hun werk gaan, spelen, sporten en ontspannen. Kortom, de openbare ruimte verbindt. Het ontwikkelen en beheren ervan is dan ook één van de belangrijkste taken van gemeenten. Het belang van de openbare ruimte wordt nóg groter als we het beheer van de openbare ruimte zien als middel om maatschappelijke uitdagingen aan te pakken. Hierboven werden klimaatadaptatie, energietransitie, biodiversiteit en burgerparticipatie en zelfbeheer al kort genoemd. De andere maatschappelijke uitdagingen zijn circulaire economie, gezondheid, veiligheid, verstedelijking en krimp, mobiliteit en toegankelijkheid en inclusieve samenleving. Aan al deze uitdagingen kunnen beheerders waarde toevoegen. BEHEERDER VROEG BETREKKEN Als we ons realiseren aan welke maatschappelijke uitdagingen beheerders van de openbare ruimte meewerken, kunnen zij met al hun kennis en ervaring al in een vroeg stadium in gesprek gaan met ontwerper(s) en opdrachtgevers, zodat al in de ontwerpfase ingespeeld kan worden op de maatschappelijke uitdagingen. Maar ook zodat de waarde van de werkzaamheden duidelijk en erkend wordt. Denk hierbij ook aan hoe een bepaald ontwerp beheerd kan/zal gaan worden. De in de brochure opgenomen infographic geeft mooie handvatten om dit gesprek aan te gaan. Beheerders kunnen deze gebruiken als ‘praatplaat’ wanneer zij het gesprek aangaan met collega’s van andere afdelingen (zoals ontwerpers, sociaal domein en duurzaamheid) en met externe partijen (zoals ontwikkelaars en uitvoerende diensten). Sommige ontwerpen zijn wellicht goedkoop in ontwikkeling, maar ontzettend duur en/of moeilijk of milieu-intensief om te beheren. Beheerders hebben dus, in tegenstelling tot de ontwerpers, de kennis van beheer. Bij (op)nieuw in te richten openbare ruimte is het dus goed deze uitdagingen in samenhang te bekijken en het beheer al op voorhand een belangrijke positie te geven. Ook in delen van de openbare ruimte die al ontworpen en ingericht zijn kunnen beheerders door slim beheer, met oog voor de bredere maatschappelijke uitdagingen, veel waarde toevoegen.

In 2019 organiseren NVRD en Stadswerk één of meerdere bijeenkomsten over dit onderwerp en publiceren we een reeks artikelen waarbij een aantal maatschappelijke thema’s wordt uitgediept. Mocht u hiervoor input willen leveren, neem gerust contact op! Meer informatie over dit project is te vinden op www.nvrd.nl en www.stadswerk.nl.

Welke bijdrage kan beheer van de openbare ruimte leveren aan de grote maatschappelijke

GRAM #01 februari 2019 | 7

ENERGIEBESPARING SCHERP OP HET NETVLIES

BEGRAAFPLAATS STEEDS DUURZAMER TEKST PIETER VAN DEN BRAND BEELD MARCO HOFSTÉ

Groen en natuur zijn een vaste omlijsting van de doorsnee begraafplaats. Voor verdere verduurzaming is nog veel mogelijk. Zo is de warmte van de crematieoven in beeld als energiebron en is de grafsteen geschikt voor hergebruik.

igen compost maken voor lokaal gebruik, pesticide-vrij onkruidbeheer, irrigeren met opgevangen regenwater, de biodiversiteit een boost geven met een insectenhotel, minder energie en licht gebruiken, energiezuinige grasmaaiers en grafdelfmachines inzetten en paden plaveien met gebruikt bouwmateriaal. Het is slechts een willekeurige greep uit de omvangrijke checklist voor de duurzame begraafplaats, die in 2017 voor de Week van de Begraafplaats werd opgesteld vanwege het thema duurzaamheid. Zonder twijfel nuttige tips, vindt directeur Dirk-Jan Francissen van de Amsterdamse begraafplaatsen De Nieuwe Ooster en De Nieuwe Noorder, “maar veel van dit soort maatregelen is al gemeengoed in onze sector, en er valt nog veel meer te doen”, benadrukt hij. Voor de klimaatbeheersing in het nieuwe uitvaartcentrum van De Nieuwe Ooster is bijvoorbeeld gekozen voor warmte-koudeopslag in de bodem. Het gebouw is extra geïsoleerd en heeft energiezuinige verlichting. Een aantal jaren terug heeft de begraafplaats maatregelen genomen om het autoverkeer in het gedenkpark te ontmoedigen en deels te verbieden. Het rouwvervoer en het vervoer van bezoekers, blijkt uit landelijk onderzoek, is de grootste milieubelasting van uitvaarten. Voor minder validen is er een taxidienst en voor de kleintjes staan bolderkarren klaar. “En zijn we prima bereikbaar met het openbaar vervoer, al is dat uiteraard niet onze verdienste.” Grafstenen van geruimde graven worden niet alleen in paden in het park verwerkt,

8 | GRAM #01 februari 2019

Francissen heeft plannen oude gedenkstenen af te laten slijpen voor hergebruik. “Verder stimuleren we het gebruik van duurzame materialen door op sommige grafvakken uitsluitend hardsteen toe te staan en geen goedkope marmeren stenen, die vaak met behulp van kinderarbeid worden geproduceerd.” ENERGIE Een onderwerp dat inmiddels stevig op het netvlies staat, is energiebesparing. Het aulagebouw van De Nieuwe Ooster is vijf jaar terug uitgebreid met een moderne crematieoven, die rookgassen van fijnstof en zware metalen ontdoet en veel energiezuiniger is vanwege het snelle verbrandingsproces op hoge temperaturen. Net als andere crematoria in ons land gebruiken de Amsterdamse begraafplaatsen de restwarmte van hun ovens, om gebouwen op hun terrein te verwarmen. “Om het opgewarmde koelwater van de oven weer af te laten koelen en zo min mogelijk energie verloren te laten gaan, passen we een gesloten en duurzaam systeem toe. Via het buizensysteem van de centrale verwarming wordt het water naar een schoepensysteem op het dak geleid en vervolgens in het verwarmingssysteem van de aula hergebruikt”, vertelt Francissen. Met de vorig jaar gerenoveerde crematieoven op de regionale begraafplaats Rusthof in Leusden wil directeur Wilco Plaggenborg van Crematorium en Begraafplaatsen Amersfoort (CBA) nog een stap verder gaan. De oven munt volgens Plaggenborg allereerst uit in energiezuinigheid (8 kuub gas per crematie tegen-

over het gemiddelde van 50 tot 60 kuub bij andere ovens). De oven is echter technisch zo uitgerust dat het mogelijk is een turbine bij te plaatsen om restwarmte om te zetten in elektriciteit. “We kunnen onze gebouwen dan voorzien van elektriciteit en van elektrische verwarming. Maar we zullen een gedegen kostenafweging moeten maken, want deze turbines zijn erg kostbaar. Dit soort investeringen doe je niet alleen voor een duurzaam imago.”

ONS LAND TELDE IN 2017 EEN TWINTIGTAL ECOLOGISCHE BEGRAAFPLEKKEN, MAAR DIT AANTAL IS SNEL STIJGEND Een keerpunt komt er zeker, verwacht hij, want de elektriciteitsprijzen blijven stijgen mede door nieuwe milieuheffingen. Ook gaat ons land op termijn van het gas af. “Waar ik me dan wel zorgen om maak, is de wildgroei aan crematoria. Het aantal uitvaartbedrijven groeit flink en vaak willen ze een eigen crematorium op hun terrein. Gemeenten geven daar vaak zonder blikken of blozen een vergunning voor af. Dat zijn wel aardgasgestookte ovens. Zoiets staat toch haaks op de boodschap die je als overheid hebt om in 2030 zoveel mogelijk gebouwen en huizen van het gas af te halen? Het is ook niet nodig. Als we de capaciteit van de bestaande 120 crematieovens in ons land effectiever weten te benutten, kunnen we alle jaarlijkse crematies in Europa zelfs verzorgen.”

Begraafplaats Rusthof in Leusden WINDTURBINES Een duurzaam energieverbruik is mooi, zonnepanelen en windturbines zijn voor Francissen nog een brug te ver. “Dat zou detoneren met de schoonheid van de omgeving en de serene sfeer die aan een mooi en waardig afscheid van de overledene bijdraagt. De Nieuwe Ooster is bovendien een rijksmonument. Met deze factoren zul je continu rekening moeten houden. Ook is het zaak nabestaanden erbij te betrekken. Voor hen voelt een begraafplaats als heilige grond, omdat hun geliefde daar rust. Het is zaak met hen te beslissen en tijdig, eerlijk en transparant over mogelijke keuzes te communiceren.” Plaggenborg wil geen taboe leggen op windenergie in het algemeen. “Er zijn verfijnde technieken om windenergie te winnen, zoals geruisloos werkende systemen die substantieel stroom opwekken. Maar denk ook aan in dakpannen en andere bouwmaterialen geïntegreerde zonnecellen. Dat zou heel goed kunnen op een begraafplaats. Ik

vind zoiets niet verkeerd. Ik denk graag mee over wat er aan duurzaamheid mogelijk is. Ons college heeft het thema hoog op de agenda staan. Dan krijg je makkelijker groen licht voor een plan.” NATUUR Steeds meer mensen kiezen ervoor na hun overlijden zonder kist of gedenksteen in een natuurlijke omgeving hun laatste rustplek te vinden. Ons land telde in 2017 een twintigtal ecologische begraafplekken, maar dit aantal is snel stijgend. Plaggenborg spreekt van een enorme hype, ingegeven door slimme ondernemers en landgoedeigenaren die een goed businessmodel gevonden menen te hebben. “Vaak worden er nauwelijks regels gesteld hoe iemand dan begraven moet worden. Mij persoonlijk lijkt het geen fijne gedachte om op een mooie natuurlocatie te wandelen, als er links en rechts ook mensen begraven liggen. Op reguliere begraafplaatsen is plek genoeg. Op Rusthof word je trouwens midden in de natuur tussen de bomen begra-

ven. We zitten hier tegen het natuurgebied Den Treek aan.” Ook de mogelijke vervuiling in de bodem van een graf is een issue, vindt Plaggenborg. “Stel dat iemand in zo’n groene omgeving in zijn Nike’s begraven wordt. Maar dat geldt voor alle begraafplaatsen en voor de strooivelden. Als wij een bepaald maximum aan as hebben uitgestrooid, geven we zo’n strooiveld een tijd rust. Je brengt volop fosfaten in de bodem, dat zijn voedingsstoffen die daar zeker hun effect op hebben.” Plaggenborg vindt daar zeker een maatschappelijk debat over nodig. “Bij tweederde van de jaarlijks 155 duizend sterfgevallen in ons land wordt voor crematie gekozen. Dat is omgerekend zo’n 300 duizend kilo as. Deze as gaat meestal met nabestaanden mee en komt overal terecht, bijvoorbeeld in de zee of elders in de natuur. Er is zeker sprake van een milieuprobleem, zeker als je beseft dat agrariërs steeds strengere fosfaateisen aan hun broek krijgen. We moeten hier niet te makkelijk over doen.”

GRAM #01 februari 2019 | 9

DE AFVALBAK VAN DE TOEKOMST: DUURZAAM, SLIM EN APPELTJESGROEN TEKST SANDER WAGEMAN

Afvalbakken in de buitenruimte zijn in rap tempo aan het veranderen van een eenvoudige, grijze bak op een ijzeren poot naar hypermoderne afvalscheidingsmodules van circulair materiaal, met moderne snufjes zoals vulgraadsensoren en perssystemen en in opvallende felle kleuren. De revolutie van de afvalbak is begonnen.

De belangrijkste trend is wel het scheiden van afval in de buitenruimte. Alle leveranciers en producenten die we spraken beamen dat bakken met verschillende componenten voor restafval, pmd en in sommige gevallen ook papier in opkomst zijn. Marc Kosse van Falco: “Thuis afval scheiden gebeurt al langer en dat verplaatst zich nu ook naar de buitenruimte. Of het echt een blijvend fenomeen is, dat zal nog moeten blijken. We merken wel dat er steeds meer bij komen. Ook wij hebben onlangs bakken geplaats in Den Haag waar twee afvalsoorten in kunnen. Je kunt natuurlijk verschillende bakken naast elkaar zetten, maar die moeten ook allemaal los van elkaar geleegd worden. Dit is dan handiger.”

Afvalbakken met openingen verschillende componenten zijn in opkomst. Foto: Falco

10 | GRAM #01 februari 2019

Daphne Damkot van Grijsen denkt ook dat afval scheiden in het buitengebied zinvol is, maar niet in alle gevallen. “Er zijn de afgelopen twee jaar pilots geweest in diverse gemeenten met betrekking tot het scheiden van afval. Deze pilots laten veelal zien dat het scheiden wel effectief is, echter alleen voor de stroom rest- en plastic afval. Het scheiden van de afvalstroom papier in de openbare ruimte werkt veelal niet. Er zit namelijk te veel vervuiling tussen.” CIRCULAIRE TREND Dat de afvalbak die het mogelijk maakt om te scheiden in trek is, bleek vorig jaar al toen de partners in de Landelijke Aanpak Zwerfafval (NVRD, Rijkswaterstaat en NederlandSchoon) en de Vereniging Stadswerk Nederland een prijsvraag uitschreven voor het ontwerpen van de afvalbak van de toekomst. SULO (toen nog onder de naam Plastic Omnium) zond zijn ontwerp voor de Phoenix in. Vincent Janssen van SULO: “Het ontwerp dat we presenteerde past helemaal in de circulaire trend. We wonnen de prijsvraag en besloten om het idee uit te werken tot een daadwerkelijk product. En dat is gelukt. De Phoenix bestaat uit 100 procent gerecycled materiaal en heeft drie componenten: voor restafval, papier en plastic. Er zijn verder ook specifieke opties beschikbaar, van ledverlichting tot een spraakmodule (denk aan Holle Bolle Gijs in de Efteling).” De eerste orders zijn al binnen. Volgens Daphne Damkot zal de tijd moeten uitwijzen of er echt sprake gaat zijn van een opmars voor het scheiden van afval in de openbare ruimte. “Wij zien inderdaad gemeenten die interesse tonen in mogelijkheden voor het scheiden, zowel met nieuwe afvalbakken als voor mogelijkheden in hun bestaande afvalbakken. Echter zien wij ook al gemeenten die terugkomen op afval scheiden en hier dus bewust niet meer voor kiezen.” Ook business developer Thijs Koelewijn van VeolopA ziet dat er een tweedeling is. “Ik zie Nederland in twee kampen: gemeenten die wel in de buitenruimte afval scheiden en gemeenten die het niet doen. In een grote stad als Amsterdam gooien ze bijvoorbeeld alles op een hoop. De scheiding vindt dan achteraf bij de afvalverwerker plaats.”

SMART DATA Een andere trend in afvalbakkenland is smart data. Daphne Dampkot noemt twee toepassingen: “Vulgraadmeting en perssystemen in de afvalbak. Dit ten behoeve van meer capaciteit, routeoptimalisatie van de afvalinzamelaar en daarmee kosten en CO2 besparing. Daarnaast merken wij dat de interesse voor opvallende kleuren langzaam begint te komen. Destijds is er een pilot geweest in Rotterdam met felgroene afvalbakken. Deze pilot was succesvol en de felgroene afvalbakken droegen bij aan de vermindering van zwerfafval, ook op de langere termijn. We zien meer gemeenten die nu voor deze kleur hebben gekozen.”

op dit moment aan het ontwikkelen.” En ook de slimme afvalbak met vulgraadmeters zit in de pijplijn. “Dit zijn toepassingen waarvan we verwachten dat die – zeker in de grote steden op hot spots – hun waarde zullen bewijzen.”

OPVALLEN En dan zijn er ook nog bijzondere ontwerpen op de markt. Zoals de Hat-Trick van VelopA. “Die is vooral heel geschikt langs snoeproutes of bij speelplaatsen of skateparken”, legt Thijs Koelewijn uit. “Het is een afvalbank met eronder een bak waar jongeren zwerfafval in kunnen schoppen, bijvoorbeeld een blikje dat op straat ligt. We hebben er laatst een geplaatst bij het stadion van ADO Den Haag. Maar het zou MARC KOSSE, FALCO: “THUIS AFVAL SCHEIDEN ook een mooie stimulering kunnen zijn voor scholen die GEBEURT AL LANGER EN DAT VERPLAATST ZICH goed bezig zijn met het terugNU OOK NAAR DE BUITENRUIMTE. OF HET ECHT dringen van zwerfafval. Een gemeente zou er dan een caEEN BLIJVEND FENOMEEN IS, DAT ZAL NOG deau kunnen doen.”

Dezelfde trends zijn ook Michel Middendorp van marktleider Bammens opgevallen. Hij vertelt ook dat op het gebied van kleur er een tendens is om te kiezen voor opvallend. “Grijs blijft wel de favoriet van architecten, maar de vraag naar bijvoorbeeld appeltjesgroen of andere opvalMOETEN BLIJKEN.” lende kleuren groeit. Dat heeft Een ander opvallende ontte maken met het onderzoek van werp uit de koker van VelopA Nederland Schoon waaruit blijkt dat afvalbakken met opvallende is een afvalbak die rekening houdt met ouder wordende medewerkleuren beter gevonden worden.” Om op te vallen heeft Bammens kers van de reinigingsdiensten. “We hebben bij het ontwerp extra ook een model op de markt gebracht waarbij het uiterlijk aansluit rekening gehouden met de ARBO-richtlijnen. Zo is de afvalbak op bij de wensen van de afnemer. “Zo hebben we in Tiel afvalbakken wieltjes geplaatst en gaat de deur van de bak automatisch dicht met Flipje, het symbool van de Betuwe, geleverd. De anti-aanplakals de bak geleegd is. We hebben deze bakken onlangs in Leiden bobbels vormen zijn lijfje.” geplaatst.” Ook merkt Middendorp dat er steeds meer vraag is naar het gebruik van circulaire afvalbakken. ”Daar hebben we een aantal interessante oplossingen voor. Zo hebben we twee afvalbakken die het Cradle to Cradle certificaat hebben.” Verder laat hij, net als Daphne Damkot van Grijsen, weten dat toepassingen die we kennen van de veel grotere afvalcontainers ook bij de afvalbak hun intrede doen. “Je moet daarbij denken aan een persafvalbak. We zijn die

Kortom, de afvalbak van de toekomst biedt de mogelijkheid tot het scheiden van afval door het gebruik van twee of meer componenten, hij is van duurzaam materiaal of zelfs circulair en in de grote steden zullen ook persmechanismes en slimme sensoren die vulgraadmetingen verrichten steeds vaker te vinden zijn. En het vinden van zo’n moderne bak is bovendien een peulenschil. Je herkent ze aan hun appeltjesgroene of fel oranje kleur.

In de categorie ‘bijzondere ontwerpen’: de Hat-Trick van VelopA. Foto: VelopA

GRAM #01 februari 2019 | 11

BURGERPARTICIPATIE WORDT STEEDS MEER MAATWERK TEKST MARTIJN KREGTING BEELD DSF/CAMBIO

Burgerparticipatie kan gemeenten op diverse niveaus helpen. Het vergroot betrokkenheid van bewoners bij hun omgeving en kan leiden tot kostenbesparingen. De omgang met en inzet van burgerparticipatie is in de praktijk echter vaak lastig. De wil is er wel, maar praktische kennis ontbreekt soms. In dit artikel daarom een aantal handvatten.

urgerparticipatie

een

aan vergrijzing of duurzaamheid – te

middel, geen doel op zich,

maken heeft met de inwoners. Burgers

gemeente uit kostenoverweging plek-

benadrukken

zijn dan ook steeds vaker partner in de

ken met struiken wilden vervangen

aanpak van een vraagstuk.

door makkelijker te onderhouden gras,

Arends,

Jacqueline

manager

Strate-

gie & Adviseur, en Nienke

bedenken vaak makkelijker. Toen de

kwamen bewoners met het idee om dit

Droppers, medewerker Bestuur & Stra-

GOED LUISTEREN

zelf te beheren.” Al bleek het alterna-

tegie, van de gemeente Bronckhorst.

“Wij luisteren goed naar burgers,” be-

tief uiteindelijk niet goedkoper, de sa-

Het is afhankelijk van het vraagstuk en

nadrukt Arends. “De mate van onze

menwerking leverde op vlakken zoals

de rol van de gemeente. “Gaat het om

verantwoordelijkheid bepaalt onze rol,

meer betrokkenheid wel veel op.

openbare orde en veiligheid, dan is de

maar zaken worden steeds minder al-

rol van de gemeente duidelijk”, aldus

leen van bovenaf bepaald.” Ook ver-

DEVENTER SCHOONFAMILIE

Arends. “Gaat het om leefbaarheid,

antwoordelijkheid wordt steeds vaker

Burgerparticipatie kreeg in Deventer

dan is die rol minder bepalend.”

gedeeld. Voorbeelden zijn de adoptie

15 jaar geleden vorm met de Deven-

van (het beheer van) prullenbakken

ter Schoon Familie (DSF): een metho-

door inwoners, of het beheer van be-

diek die de overkoepelende organisatie

paalde stukken groen in dorpskernen.

Circulus-Berkel inmiddels op uiteenlo-

mede een rol in kunnen spelen. Dat

Dat laatste voorbeeld schetst ook hoe

pende manieren toepast. Circulus-Ber-

kunnen burgers zijn, maar ook maat-

Bronckhorst omgaat met de input van

kel verzorgt het afvalbeheer en taken

schappelijke organisaties of zelfs par-

burgers. Arends: “Zij kennen hun eigen

in de openbare ruimte voor inmiddels

tijen van buiten de gemeente. Wel is

omgeving het beste en zijn het meest

acht gemeenten (binnenkort negen).

het zo dat vrijwel elk vraagstuk – denk

betrokken. Dat maakt een oplossing

“Bewonersinitiatieven zijn breder dan

Per

vraagstuk

Bronckhorst

zoekt

naar

partijen

gemeente die

12 | GRAM #01 februari 2019

hier

het letterlijk je eigen straat schoonve-

den van de straat. Een volgende fase

pen gaan we bewonerscontracten aan,

gen”, vertelt Nadine Elfrink van Circu-

kan het organiseren van acties vanuit

waarbij zij werkzaamheden uitvoeren

lus-Berkel. “Het is echter wel uit deze

een straat of wijk zijn, gevolgd door

in ruil voor een beloning. De andere

kleinschalige

bewo-

een meer structurele opzet van het be-

doelgroepen zijn scholen en vereni-

nersparticipatie van onderaf ontstaat,

wonersinitiatief. In verdere fasen kun-

gingen. Voor elke groep werken we

zoals in Deventer.”

nen verschillende initiatieven elkaar

met andere acties of campagnes. Voor

Hoewel niet één op één kopieerbaar,

ondersteunen en samenwerken in de

scholen bijvoorbeeld het Cleanwise-

is DSF een uniek voorbeeld hoe bewo-

uitvoering.

initiatief, bij verenigingen met Schoon

nersparticipatie kan groeien, vertelt

Het meest spraakmakende voorbeeld

Belonen.”

Bram Damen van DSF/Cambio, onder-

van een groeimodel noemt Damen be-

Circulus-Berkel is in alle deelnemen-

deel van Circulus-Berkel. “Er zijn al

wonersgroep Worp die zich bezighoudt

de gemeenten actief met deze pro-

zo’n 4.000 bewoners van Deventer lid

met het schoonmaken van hun wijk

gramma’s, waarmee vooral wordt in-

van DSF. Zij kunnen binnen deze orga-

en de oevers van rivier de IJssel. Het

gespeeld op het uitvoerende element

nisatie hun initiatieven meer structuur

DSF-initiatief is ruim zeven jaar oud

van bewonersparticipatie. Maar ook

geven. Wij ondersteunen en faciliteren

en is uitgekristalliseerd in een heuse

van belang is het gemeentelijk beleid.

dat, onder meer met advies, het leg-

organisatie met onder meer een eigen

Elfrink: “De meeste gemeenten willen

gen van verbindingen – zoals tussen

logo. Dit jaar is er samen met Saxion

bewoners meer betrekken bij hun leef-

initiatieven – met materiaal en afvoer

Hogeschool een campagne ‘IJsselen’

omgeving, maar zijn vaak zoekende

van afval.”

opgezet voor een schone Rivier. De

naar hoe dat kan. Wij geven hen ad-

bewonersgroep helpt ook groepen die

vies op basis van onze ervaring.”

minder ver in hun ontwikkeling zijn.

Het werkt voor elke gemeente ook

initiatieven

dat

GROEIMODEL PARTICIPATIE

anders. “Elke gemeente heeft eigen

DSF werkt met een groeimodel: zes fasen van volwassenheid van bewo-

MEERDERE DOELGROEPEN

nersparticipatie. Dat begint laagdrem-

Elfrink:

pelig, bijvoorbeeld het zelf schoonhou-

drie doelgroepen. Met bewonersgroe-

“Circulus-Berkel

werkt

netwerken en instanties en een eigen met

sociale problematiek,” geeft Damen aan. “Zelfs binnen wijken kan dat

BURGERPARTICIPATIE BIJ WELBIONS Ook woningcorporaties houden zich met burgerparticipatie bezig. Zo is burgerparticipatie een uitgangspunt van woningcorporatie Welbions, actief in Hengelo en Borne (Overijssel). “Er zit veel meerwaarde in het betrekken van bewoners bij onze plannen en in het ondersteunen van hun initiatieven,” stelt Rik Gockel van Welbions. “Onze plannen worden er beter van en het draagvlak onder onze huurders groeit wanneer zij erbij betroken zijn en hun ideeën terugzien.” Burgerparticipatie kent bij Welbions diverse niveaus. Zo is het standaard om met bewoners samen te zitten en meningen en ideeën te inventariseren bij zaken zoals groot onderhoud, of het tegengaan van verloedering. Op een ander niveau vindt nu een pilot plaats: een huurderscontract waarbij bewoners in ruil voor een kleine korting op de huur bijdragen aan onderhoud van de directe omgeving, of sociale taken verrichten zoals hulp aan senioren. De pilot in een complex waar de komende vijf jaar veel sloop plaatsvindt, moet verloedering van de omgeving en achteruitgang van de sociale samenhang tegengaan. Gockel. “Dit is een beperkte proef, met een bepaalde termijn en een bepaald doel. We denken aan gebruik op een meer permanente basis, zoals schoonhouden en beheer. Eerst moeten we dan kijken naar mogelijke drempels, zoals wanneer kartrekkers in zo’n project verhuizen.” SAMENWERKING MET STAKEHOLDERS Er wordt veel samengewerkt met andere stakeholders in de buurten en wijken waar Welbions actief is. Dat kunnen gemeenten zijn, politie, vrijwilligersorganisaties – zo voert een op vrijwillige leest geschoeid buurtbedrijfje de coördinatie van de pilot met het huurderscontract uit. “Wij hebben wijkcoaches die dagelijks bezig zijn in buurten en wijken. Zo onderhouden we contact met bewoners, kijken we naar wat er leeft en wat mogelijke problemen zijn. Wij vinden het belangrijk om verder te kijken dan ons bezit.” Waar mogelijk, pakt Welbions dat zelf op. In andere gevallen wordt samengewerkt met bijvoorbeeld gemeenten. “Dat gebeurt vaak. Veel problematiek heeft zowel met ons bezit als de openbare ruimte te maken - zoals het opknappen en onderhouden van een leefomgeving. Dat geldt ook voor burgerinitiatieven. Soms komen ze vanuit onze koker, soms vanuit de gemeente en soms vanuit een buurt zelf.” SAMENWERKEN VERGROOT DRAAGVLAK Ook hier geldt: het draagvlak is veel groter wanneer je iets samen oppakt. “De tijd die je aan de voorkant investeert in bijvoorbeeld contacten met bewoners, betaalt zich aan de achterzijde vaak uit. Het ligt er ook aan of je bijvoorbeeld met studenten te maken hebt of met een buurt met veel uitkeringsgerechtigden. Of dat het gaat om recht leggen van tegels of een groot renovatieproject. Maar je kunt niet alles in een namiddag voor elkaar krijgen.”

GRAM #01 februari 2019 | 13

MEER MAATWERK

heel divers zijn.” Een pasklaar model

en reglementen na verloop van tijd

voor de inzet van bewonersparticipatie

steeds minder nodig is. “Door laag-

Een andere ontwikkeling bij burgerparti-

is er dan ook niet, voegt Elfrink toe.

drempelig en structureel contact, door

cipatie is meer maatwerk. Een succesvol

“Er leven veel vragen. Hoe zet je dit

aanspreekbaarheid van de gemeente,

initiatief sluit niet in elke dorpskern even

op? Hoeveel bemoeienis moet de ge-

wordt

opge-

goed aan op lokale behoeften. Arends:

meente

bestaande

bouwd die de plaats van regels en

“In de ene dorpskern heeft men meer

initiatieven bij ingezet beleid? Heel be-

contracten deels of zelfs geheel kan

focus op duurzaamheid en energietran-

langrijk zijn duidelijkheid en transpa-

innemen.”

sitie, elders meer op zorg en leefbaar-

rantie: Wanneer je als gemeente een

Het kan dus zijn, voegt Arends toe,

heid.”

milieuparkje wil neerzetten, maak dan

dat de gemeente bij nieuwe burgeri-

Volgens Droppers ontstaat er regelmatig

duidelijk wat je van bewoners verwacht

nitiatieven besluit dat een contract of

een vliegwieleffect, zoals bij het opnieuw

en hoe je met hun inbreng omgaat.”

een reglement niet nodig is. “Soms

invullen van een bestemming voor pan-

blijkt dat kaderstellen juist beperkend

den die niet langer door de gemeente

werkt. Deels blijft het echter wel af-

gebruikt

(Bronck-

hankelijk van onze rol. Wanneer wij

gaan steeds vaker ook bij elkaar te rade.

horst) leveren initiatieven zoals het

bijvoorbeeld voor financiering zorgen,

Hoe vult men het beheer in, waar haalt

eerdergenoemde

door

stellen we wel aanvullende eisen. Vol-

men benodigde subsidies vandaan. Wij

inwoners de gemeente ook nieuwe

doet een initiatief aan de ambities van

zijn dan als gemeente nog wel partner,

inzichten op. Zo blijkt dat kaderstel-

het zittend bestuur, hoe groot is de

maar de maatschappelijke functie wordt

len of het opstellen van contracten

doelgroep?”

vooral door de burgers zelf ingevuld.”

hebben?

Passen

NIEUWE INZICHTEN Volgens

Nienke

Droppers

groenbeheer

een

vertrouwensband

worden.

“Inwonersgroepen

Nederland nog schoner Pro-actiever reinigen Zelfde team, beter resultaat Verantwoording voor mekaar Minder burgermeldingen

Jewel Schoon www.jewel.eu

14 | GRAM #01 190x130mm_GRAM.indd 1

februari 2019

21-9000-0006-01 GRAM feb 2019

16-01-19 11:17

WIJ MAKEN WERK VAN CIRCULAIR TEKST ROGER FELLER BEELD KRAGTEN

De ambitie was om de eerste Cradle to Cradle rotonde te realiseren in Nederland. En die ambitie is behaald. Venlo heeft met ‘De Rotonde van Morgen’ de eerste Cradle to Cradle rotonde

van ons land. De gemeente Venlo is zich ervan bewust dat als we

TECHNOLOGIE EN MATERIALENKEUZE

op de huidige manier van leven door willen gaan,

Maar De Rotonde van Morgen is niet alleen een wijze van samen-

we anders, circulair, met grondstoffen om moeten

werken van morgen, maar ook een technologie van morgen. Door

gaan. Circulair omgaan met grondstoffen betekent

het kiezen van de juiste materialen (die oneindig hergebruik als

dat conventionele samenwerkingsvormen verande-

grond- of bouwstof mogelijk maken) levert de rotonde een bijdra-

ren, het inkoopproces er anders uit gaat zien en er nieuwe ver-

ge aan CO2-, NO2-en fijnstofreductie. Het toegepaste beton heeft

dienmodellen ontstaan.

bij productie een CO2-reductie van 50% en is 100% circulair. Er is vezelwapening toegepast in plaats van traditionele wapening.

De Rotonde van Morgen laat zien dat dit kan. Hier kwamen ver-

De aangebrachte prefab betonmaterialen (banden en straatste-

nieuwende werkprocessen en technologische aanpassingen bijeen

nen) reduceren CO2 door hun Olivijn-coating, en er is sprake van

in één project. De ambitie was om de eerste Cradle to Cradle

NO2-reductie door de honingbomen in het hart van de rotonde.

rotonde te realiseren in Nederland. En die ambitie is behaald!

Daarnaast zijn alle toegepaste markeringen biobased, evenals de

Ralf Pakbier, interne opdrachtgever voor De Rotonde van Morgen:

toegepaste curing compound voor de in het werk gestorte beton-

“Venlo streeft naar optimale circulariteit en heeft daarom samen

onderdelen (gebaseerd op zeewier-extract). Tot slot zijn de ver-

met de partners laten zien dat er in de infra ook een hoge mate

keersborden 100% circulair en worden door de leverancier terug-

van circulariteit te behalen is.”

genomen en opnieuw gebruikt.

KETENSAMENWERKING ALS DRIJFVEER

Daarnaast rondt Kragten momenteel de berekeningen af van de

Ketensamenwerking is essentieel gebleken in het verwezenlijken

Total Costs/Profits of Usage. Hierbij worden naast de bekende in-

van de ambitie. Vanaf de start hebben gemeente Venlo, aan-

vesteringskosten ook de restwaarde van grondstoffen meegeno-

nemersbedrijf Den Ouden Groep uit Schijndel en adviesbureau

men én, voor zover te onderbouwen, de positieve gevolgen van

Kragten uit Roermond als één team gewerkt om de ambitie te

het toepassen van duurzame materialen in de directe omgeving.

concretiseren op thema’s als materiaalkeuze, klimaatadaptatie, functioneel groen en energie. Alleen samen waren de partijen in

DATA TOEGANKELIJK IN DE BLOCKCHAIN

staat om het gehele systeem te overzien en over de eigen gren-

Circulariteit kent nog een oneindigheid; een digitale informatie-

zen heen te kijken. Binnen de gevormde ketensamenwerking ver-

oneindigheid. Voor De Rotonde van Morgen gaat circulariteit ver-

vaagden de bedrijfsgrenzen en ontstond een team van experts,

der in de vorm van een Digital Twin van de rotonde met daarin

die elkaar begrepen en waardeerden om hun kennis, expertise en

alle informatie over de gebruikte grondstoffen inclusief de ma-

inbreng. “Dit is zeker in overheidswereld relatief nieuw, daarbij is

terialenpaspoorten en hergebruik-instructies. We kenmerken de

de samenwerking en ook het resultaat zo goed bevallen dat het

grondstoffen in de rotonde, zowel in toxiciteit als ook in (civiel-

naar meer smaakt”, aldus Ralf Pakbier.

technische) herbruikbaarheid, en waarderen de daarmee samenhangende restwaarde: circulariteit én economie. Momenteel onderzoekt Kragten de mogelijkheid om deze grondstoffendatabank-informatie in een Blockchain-platform te verankeren, zodat deze altijd voor iedereen gecontroleerd en geborgd toegankelijk is. Bovenstaande illustreert dat samenwerking binnen de (bouw)keten, materiaal-innovatie en datamanagement het mogelijk maakt van een droom een realiseerbare werkelijkheid te maken.

Een circulair product… …is gemaakt van zoveel mogelijk gerecyclede materialen …is niet schadelijk of belastend voor mens, dier en milieu …wordt gemaakt met hulp van hernieuwbare energiebronnen …behoudt ook na de gebruiksfase maximale waarde

GRAM #01 februari 2019 | 15

STATIEGELDPROEF IN DUIVEN TEKST GOCLEAN BEELD WALTER VERWAAL, FOTIC

De Gaba IJsbaan, Jumbo en stichting GoClean voerden in december 2018 in Duiven een lokale proef uit met statiegeld voor blikjes en kleine PET-flesjes. Het resultaat: bijna 9000 ingezamelde flesjes en blikjes in een maand tijd, en een zichtbaar schonere omgeving. De Gaba IJsbaan nam de kosten van de huur van het emballage-apparaat op zich, Jumbo Duiven stelde de vergoeding beschikbaar. Het emballage-apparaat staat nu op het Candea College in Duiven; zij integreert het apparaat in haar plan richting een ‘afvalvrije school’ en neemt zowel de huur als de beloning op zich. De schoon-partners doen hun verhaal. CHRIS GRADUSSEN, JUMBO

“Met GoClean heb ik afgelopen jaar al vruchtbaar contact gehad over hoe we het zwerfafval konden verminderen op een snoeproute richting een middelbare school. Afgelopen november hoorde ik dat zij op de jaarlijkse terugkerende ijsbaan in het centrum van Duiven het afval op bron wilde uitsorteren, zodat al het afval circulair gemaakt kon worden. Dit vond ik erg interessant, mede doordat op deze manier de ijsbaangebruikers, veelal jeugd, bewust gemaakt konden worden hoe om te gaan met afval. Via Tomra werd een tweedehands emballage-apparaat gehuurd voor het inleveren van blikjes en kleine PET-flesjes. GoClean vroeg om een sponsor voor de beloning. Ik ben hierop ingesprongen door 5 eurocent per item beschikbaar te stellen en daarmee waarde te geven aan elk ingeleverd flesje en blikje. Met de emballagebonnen kon men bij mij in de winkels korting krijgen op de boodschappen. Ik was erg benieuwd wat de uitkomsten zouden zijn. Ik heb begrepen dat er gemeten is en dat er duidelijk minder blikjes en flesjes op straat lagen in de dorpskern van Duiven in de tijd dat het emballage-apparaat in werking was. Veel kinderen maar ook volwassenen hebben op straat en in de natuur naar blikjes en flesjes gezocht om op deze manier een zakcentje te verdienen. De eerste week moest de actie nog op gang komen, maar de laatste weken zijn er duidelijk meer blikjes en flesjes ingeleverd. De laatste dagen moest het apparaat twee keer per dag geleegd worden. Er zijn bijna 9000 blikjes en flesjes ingeleverd, waarvan er heel veel op straat gevonden zijn. Wat ik erg mooi vond om te horen is

16 | GRAM #01 februari 2019

ROB VISSERS,

dat er ook bonnen gedoneerd zijn voor Kika. Dat betekent voor mij dat deze actie maatschappelijk gedragen is.

“ IK BEN HIEROP INGESPRONGEN DOOR 5 EUROCENT PER ITEM BESCHIKBAAR TE STELLEN EN DAARMEE WAARDE TE GEVEN AAN ELK INGELEVERD FLESJE EN BLIKJE. MET DE EMBALLAGEBONNEN KON MEN BIJ MIJ IN DE WINKELS KORTING KRIJGEN OP DE BOODSCHAPPEN ” Ik denk en hoop dat veel jeugd, alsook de ouders, meer bewust zijn geworden dat blikjes en flesjes niet thuishoren in de natuur en dat er waarde zit in afval. Zwerfafval is een groot probleem waar veel partijen maatschappelijk verantwoordelijk voor zijn. De producenten, verkopers, gemeenten en burgers moeten beter nadenken hoe zwerfafval te voorkomen is. Ik denk dat samenwerken hierbij erg belangrijk is. Het is gemakkelijk om naar elkaar te wijzen en de verantwoordelijkheid bij elkaar neer te leggen, maar verbinden en samen optrekken lijkt mij een betere oplossing. Voor mij is nu duidelijk dat een beloning op blikjes en PET-flesjes werkt. Volgende maand gaat GoClean in gesprek met de gemeenteraad van Duiven. Ik wil daar zeker aanwezig zijn om mijn ervaringen te delen.”

VOORZITTER GABA IJSBAAN

“Voor een groot evenement als de ijsbaan vond ik het een goed idee om in samenwerking met GoClean wederom een bewustzijnsactie over (zwerf)afval op te zetten om de jeugd te bereiken. Tijdens het evenement hebben we ervoor gezorgd dat al het afval gescheiden werd ingezameld. Het verzamelde plastic ging naar ‘Save Plastic’ in Arnhem die er een bankje van maakt. Dit bankje gaan we in Duiven plaatsen met een mooie afvalboodschap erbij. Een mooi voorbeeld van afval naar grondstof. Het tweede wat ik prachtig vind was de plaatsing van het emballage-apparaat. Ik vond dit zeer zeker een groot succes. Er zijn bijna 9000 blikjes en flesjes naar de ijsbaan gebracht. Denk eens in dat deze allemaal nog op straat zouden liggen. Het was ook een proef en we waren benieuwd of de 5 eurocent uitkering op een blikje of flesje genoeg zou zijn om de mensen te motiveren het in te leveren. De proef is wat mij betreft geslaagd. Ik heb ook zeer veel positieve reacties ontvangen van inwoners uit Duiven en gebruikers van de ijsbaan. Het emballage-apparaat gaat nu naar het Candea College. Ik ga vol interesse volgen wat de uitkomsten daar zijn. Het lijkt mij een bijzonder goed idee om volgend jaar deze actie te herhalen op de ijsbaan. Ik vermoed dat er dan nog meer mensen blikjes en flesjes gaan inleveren, aangezien de proef dan bekender is.”

“ TIJDENS HET EVENEMENT HEBBEN WE ERVOOR GEZORGD DAT AL HET AFVAL GESCHEIDEN WERD INGEZAMELD ”

Staand vlnr Joyce Bosveld, Marloes Heebing, Rob Vissers, Chris Gradussen, Ben van den Anker. Gehurkt: Peggy Blaauw en Richard van Onna (Candea College). PEGGY BLAAUW, JOYCE BOSVELD EN MARLOES HEEBING, HET BESTUUR VAN STICHTING GOCLEAN

“Stichting GoClean is ongeveer twee jaar geleden gestart en had toen tot doel om de streek de Liemers zwerfafvalvrij te

Wij zijn de proef met het emballage-apparaat gestart, om te testen of het werkt: is de hoogte van het statiegeld voldoende om de blikjes en flesjes te laten inleveren en wordt het schoner buiten. Uit deze test blijkt een onweerlegbaar JA op beide vra-

“ ALLE AFVAL DAT TIJDENS DE PROEF IS INGEZAMELD, IS DOOR ONS GESCHEIDEN EN AAN VERWERKERS AANGEBODEN. EN ZO IS DE CIRKEL WEER ROND, VAN AFVAL NAAR GRONDSTOF, EEN MOOI VOORBEELD VAN EEN CIRCULAIRE AFVALSTROOM ” krijgen. Vol goede moed zijn we gestart met allerhande opschoonacties, ploggingruns, evenementen (ook voor/met het bedrijfsleven) en hebben we voorlichting gegeven op basisscholen en het middelbaar onderwijs. Al snel merkten wij dat alleen opruimen niet hielp, er moest meer gebeuren. Zo zijn we gaan ‘schoonwandelen’, waarbij we tijdens de wandeling zwerfafval opruimen maar vooral ook registreren in een app (Litterati). Want meten is weten. Zulke gegevens spelen een belangrijke rol in de zwerfafvaldiscussie. En daar dragen we graag aan bij.

gen! We zien nu - een week na beëindiging van de proef - trouwens ook dat er weer meer flesjes en blikjes op straat liggen. Alle afval dat tijdens de proef is ingezameld, is door ons gescheiden en aan verwerkers aangeboden. En zo is de cirkel weer rond, van afval naar grondstof, een mooi voorbeeld van een circulaire afvalstroom. Wij zijn overigens niet van mening dat de invoering van statiegeld de oplossing is voor de gehele zwerfafvalproblematiek.

Wij zien het als een substantiële stap in de goede richting, waarbij ook goed moet worden nagedacht over oplossingen ter voorkoming van het overige zwerfafval. Hier zullen producenten, verkopers, overheid en burgers de handen ineen moeten slaan om tot goede en verantwoorde maatregelen te komen.” BEN VAN DEN ANKER, CENTRALE DIRECTIE CANDEA COLLEGE

“Wij vinden het erg belangrijk dat kinderen in aanraking komen met duurzaamheid en de circulaire economie. De gemeentelijke samenwerking betreffende afvalscheiding is helaas problematisch. Met het apparaat en de regeling kunnen we een bijdrage leveren aan afvalscheiding, duurzaamheid en onderwijs aan de kinderen. En de leerlingen kunnen sparen voor bijvoorbeeld een eindejaarsfeest.”

“ WIJ VINDEN HET ERG BELANGRIJK DAT KINDEREN IN AANRAKING KOMEN MET DUURZAAMHEID EN DE CIRCULAIRE ECONOMIE ”

GRAM #01 februari 2019 | 17

WERKEN AAN EEN NIEUWE BALANS TUSSEN BOR EN AFVALBEHEER TEKST WALTER VAN KESSEL BEELD MARCO OKHUIZEN

Tal van publieke afval- en reinigingsbedrijven voeren tegenwoordig taken op het gebied van beheer van de openbare ruimte (BOR) uit. De combinatie van afvalbeheer en BOR biedt vele voordelen, maar is niet zo vanzelfsprekend als het lijkt. Walter van Kessel heeft verschillende publieke bedrijven ondersteund in dit proces. Hij schetst zijn ervaringen en geeft aanbevelingen vanuit de praktijk. Gemeenten richten zich meer en meer op hun kerntaken. Het uitvoeren van het dagelijks beheer en onderhoud van de openbare ruimte is geen kerntaak, al blijft het beheer en onderhoud van de openbare ruimte wel de verantwoordelijkheid van de gemeente. Dit biedt kansen voor publieke afvalbedrijven om het takenpakket uit te breiden met BOR-activiteiten en gemeenten ook op dit onderdeel van het fysieke domein te ontzorgen. Publieke inzamelbedrijven hebben ruime ervaring met werken voor gemeenten en kunnen er voor kiezen hun activiteiten uit te breiden. Diverse publieke bedrijven zijn al bezig met de taakuitbreiding naar BOR, met wisselend succes. Bij BOR-activiteiten kan het gaan om een breed scala aan activiteiten, van groenbeheer tot beheer van sportaccommodaties,

18 | GRAM #01 februari 2019

openbare verlichting, straatmeubilair en evenementen. Het vastleggen van duidelijke afspraken en een heldere opdracht is een cruciaal onderdeel van een goede samenwerking. Hierbij is het van belang om goed af te spreken waar de ‘knip’ ligt, vooral voor beleid, regie en beheer. Dit geldt ook voor afstemming tussen het dagelijks onderhoud met gemeentelijke projecten (nieuwe aanleg, renovatie en vervanging). CONFRONTATIE Vanuit de jarenlange ervaring met afvalinzameling voor één of meerdere gemeenten nemen publieke bedrijven BOR-activiteiten over, meestal inclusief personeel. Hierdoor ontstaat binnen het bedrijf een ‘confrontatie’ tussen twee dynamieken. Enerzijds de logistieke inzamelactiviteiten die men van haver tot gort kent, al

Bron: managementmodellensite.nl

7S-Model (McKinsey, 1982)

jaren effectief en efficiënt uitvoert, met een goede relatie met de gemeente die gekenmerkt wordt door vertrouwen en partnership. En anderzijds de BOR-activiteiten die nieuw en relatief onbekend zijn, die zich binnen het bedrijf nog moeten ontwikkelen om tot eenzelfde volwassenheid te komen als de inzamelactiviteiten. Met een nieuwe verhouding met de gemeente op de koop toe. Afvalbeheer en BOR bevinden zich in een andere groeifase van de organisatie. Bovenstaand model helpt om te duiden wat er gebeurt bij het afvalbedrijf dat met BOR aan de slag gaat.

Een organisatie is een holistisch, samenhangend systeem. Als de strategie verandert door het toevoegen van BOR-activiteiten, veranderen andere onderdelen van de organisatie ook, in meer of mindere mate. Dat maakt het 7S-model van McKinsey (bovenaan rechts) zichtbaar. Zowel de harde als de zachte factoren van de organisatie komen in beweging. Dit wordt wel eens onderschat, wat op termijn kan leiden tot ongenoegen of zelfs irritaties. In een enkel geval zelfs tot het ontbinden van de samenwerking.

WAAROM BOR? De eerste vraag die het publieke bedrijf dient te beantwoorden, is: waarom wil men BOR-activiteiten uitvoeren? Maak zo concreet mogelijk wat de toegevoegde waarde is van de taken die het inzamelbedrijf levert op het gebied van BOR. Schat vervolgens goed in wat de consequenties zijn van het toevoegen van BOR-activiteiten aan de inzamelactiviteiten. En wat nodig is om deze consequenties het hoofd te bieden. De (nieuwe) missie, visie, strategie dienen antwoord te geven op deze waaromvraag.

PLANNEN, ORGANISEREN EN INFORMATIEVOORZIENING BOR-activiteiten is ander soort werk, het wordt gedaan door een diversiteit aan vakmensen, het gebeurt dicht bij de burger en politiek, en kent een grote dynamiek (seizoenen, weersomstandigheden, enz.) waardoor ze lastiger zijn te plannen. Bij afvalinzameling weet je bijvoorbeeld nu al waar en wat je over zes maanden moet inzamelen. Bij BOR is dat veel minder duidelijk. Dit vraagt om een andere afstemming, planning en aansturing van de werkzaamheden. Voornamelijk de werkvoorbereiding is een cruciaal onderdeel bij BOR. Hoewel de verschillen in de dynamiek van inzamelactiviteiten en BOR-activiteiten duidelijk zijn, blijkt in de praktijk dat BOR-activiteiten op dezelfde processen en systemen zijn geënt. Hierdoor loopt de organisatie na enige tijd vast. De stuur- en managementinformatie sluit niet aan met als gevolg: onjuiste keuzes, onverklaarbare afwijkingen en/of onvoldoende interne en externe verantwoording. Kortom, de processen en het besturingsmodel moeten opnieuw worden ingericht.

Zowel afvalbeheer als beheer openbare ruimte zijn de verantwoordelijkheid van de gemeente en zijn én blijven politiek-bestuurlijke relevante thema’s. Dat de inzameling in veel gemeenten niet door de gemeente zelf wordt gedaan is bij veel inwoners wel bekend. Dit geldt nog niet voor het beheer van de openbare ruimte. Inwoners wenden zich in eerste instantie tot de gemeente en niet tot de uitvoerende organisatie. Hierdoor blijft de gemeente alsnog direct betrokken en zorgt voor onduidelijkheid. Dit is een belangrijk aandachtspunt. Als een publiek bedrijf aan de slag gaat met BOR, raakt dat de hele organisatie. Er is dan een aantal patronen herkenbaar waarmee wordt geworsteld. Vooral de strategische koers, het aanpassen van de structuur (bedrijfsvoering) en de noodzaak voor nieuwe (ICT-) systemen en informatievoorziening (bedrijfsvoeringsmodel veranderd) zijn belangrijke thema’s. Daarnaast vraagt ook de doorontwikkeling veel aandacht, denk aan P&O-beleid, opbouwen van vak- en gebiedskennis en nieuwe vaardigheden, werken op beeldkwaliteit, inbedden arbeids- en burgerparticipatie en eventueel wijkgericht werken. Bovendien ontstaat een nieuwe verhouding in de relatie met partnergemeente en dat vraagt om een duidelijke nieuwe rol- en taakverdeling.

Dat het toevoegen van BOR-activiteiten aan de bestaande inzamelactiviteiten een interessant bedrijfsmodel is, blijkt uit het aantal publieke afvalbedrijven dat met BOR bezig is. Gemeenten willen graag dat mensen met afstand tot de arbeidsmarkt regulier werk doen. En dat inwoners zich betrokken voelen bij de planning van de openbare ruimte en de uitvoering hiervan. Dit draagt bij aan betrokkenheid, participatie en meer sociale binding in wijken. Naast het bedrijfsmatig uitvoeren van werkzaamheden, het bundelen en beschikbaar maken van kennis en ervaring, zit de toegevoegde waarde die publieke bedrijven kunnen leveren vooral in het integreren van arbeidsparticipatie en inwonerparticipatie en eventueel wijkgericht werken bij het beheer en onderhoud van de openbare ruimte. Dit vanuit de transitie naar een duurzame en circulaire samenleving. GRAM #01 februari 2019 | 19

TIPS EN AANBEVELINGEN UIT DE PRAKTIJK Het toevoegen van BOR-activiteiten aan inzamelactiviteiten biedt duidelijk voordelen en mogelijkheden voor publieke bedrijven. Echter, de uitgangspositie en de situatie van elke organisatie is anders, met andere accenten. Een gedegen voorbereiding en een zorgvuldige implementatie voorkomen ongemakken en ongenoegens bij zowel de gemeente en het publiek bedrijf als bij eventuele derden zoals een SW-bedrijf. Een aantal aanbevelingen uit de praktijk: • Zorg dat de missie, visie, strategie en organisatiedoelen zijn toegesneden op de nieuwe situatie en dat de medewerkers hiervan op de hoogte zijn. • Maak duidelijke afspraken (DVO), over de opdracht en over de periode die nodig is om zaken goed in te regelen aan beide zijden, en over de informatievoorziening (controle op output). • Communiceer open met de medewerkers over de veranderingen (bedrijfsmatig werken, andere werkgever met andere gewoonten). • Richt processen opnieuw in en wijs taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden duidelijk toe. Vooral werkvoorbereiding is een cruciaal proces bij BOR-activiteiten. • Richt het besturingsmodel opnieuw in en zorg voor adequate stuur- en managementinformatie. • Richt de Informatie & Automatisering / ICT in naar de nieuwe situatie. • Zorg voor een opleidingsplan om nieuwe kennis te ontwikkelen: o Vak- / gebiedskennis, werkwijze, beeldgericht en wijkgericht werken, werken met nieuwe systemen; o Leidinggevende kwaliteiten; werken met medewerkers met afstand tot de arbeidsmarkt (SW/WW), betrekken inwoners bij uitvoering, inrichten processen en besturingsmodel, enz. • Ontwikkel partnerschap, regel het relatiebeheer goed in, op alle niveaus. Geef regelmatig inzicht en overleg over de voortgang, de kosten en de keuzes die worden gemaakt en wees flexibel. • Zorg bij het overnemen van BOR-activiteiten en medewerkers voor een tijdelijke overcapaciteit qua kennis, ervaring en formatie. Realiseer dat de winkel open is en er een forse verbouwing moet worden uitgevoerd. • Maak gebruik van elkaars kennis en ervaringen en van de brancheorganisatie. De NVRD kan hierbij faciliteren en ondersteunen.

Is de begRaafplaats uW vIsItekaaRtje? Onbewust doen we een indruk op van de omgeving waarin we ons begeven, zo ook van de begraafplaats. Is het schoon, netjes en goed onderhouden? We zijn kritisch en verlangen een prettige plek waar we dierbaren kunnen herdenken. Reden genoeg om goed voor de begraafplaats te zorgen. Het efficiënt en planmatig onderhoud van een begraafplaats vraagt om vakmanschap. Niet alleen het onderhoud en beheer van de parkachtige elementen of specialistische objecten behoren toe aan de vakman, ook de wettelijke verplichtingen spelen een belangrijke rol om uw werk als Vakman Begraafplaatsen te kunnen uitvoeren. Verbreed uw kennis en versta uw vak!

20 | GRAM #01 190x130mm_GRAM.indd 1

februari 2019

Om ervoor te zorgen dat de beginnende en ervaren Vakman Begraafplaatsen zijn/haar vak op professioneel niveau kan (blijven) uitvoeren is de modulaire opleiding Vakman Begraafplaatsen ontwikkeld. Voordeel van een modulaire opleiding is dat u altijd op de hoogte van de laatste stand van zaken in uw vakgebied.

Meld u aan! De opleiding Vakman Begraafplaatsen start april 2019! IPC Groene Ruimte gelooft in kwaliteit boven kwantiteit. Voorafgaand aan de opleiding zal er een vrijblijvend intake-/adviesgesprek plaatsvinden. Aanmelden kan via www.ipcgroen.nl of telefonisch via T: 026-355 0100.

21-9000-0027-01 GRAM feb 2019

16-01-19 11:18

NOORD-BRABANTSE GEMEENTEN ZETTEN SAMEN IN OP SUCCESVOL JEUGDPROJECT

DE BEESTENBENDE ALS EXTRA WAPEN TEGEN ZWERFAFVAL Al langer bundelden ze hun krachten in de strijd tegen (zwerf)afval, maar nu pakken zes Brabantse gemeenten die samenwerken in BCA (Bestuurscommissie Afvalinzameling Land van Cuijk en Boekel) een heuse pioniersrol. Want zij zijn het eerste samenwerkingsverband dat beschikbare (Nedvang)gelden gezamenlijk benut om het project De BeestenBende in te zetten.

de afzonderlijke gemeenten, hoe gro-

meedoen en de teams hebben al snel

BCA-gemeente Cuijk, waar

jarenlange

succes

ter de gezamenlijke impact van dit pro-

een voorbeeldfunctie, ook richting an-

De BeestenBende intussen

ject.”

dere inwoners uit de buurt. We rekenen erop dat hun enthousiasme ook aanste-

al meer dan 10 jaar loopt, vormde de directe aan-

ENTHOUSIASME

kelijk werkt op nieuwe vrijwilligers.”

leiding voor de andere vijf gemeenten

Als je zo vol overtuiging samen inzet op

om het project voortaan samen op te

een extra ‘wapen’ in de strijd tegen af-

pakken. BCA-voorzitter Gerard Stoffels,

val, mag je ook duidelijke verwachtin-

SPANNENDE DIERENAVONTUREN

tevens verantwoordelijk wethouder in

gen hebben, vindt Stoffels. “We mikken

De BeestenBende is een speciale

Cuijk: “De BeestenBende heeft in de

bewustwor-

‘club’ voor kinderen van 6 tot en

afgelopen jaren overtuigend laten zien

ding, bij een nieuwe generatie. Met De

met 12 jaar oud, die meehelpen

hoe het schooljeugd blijvend aanzet

BeestenBende werken we het hele jaar

met het schoonhouden van hun ei-

tot de strijd tegen zwerfafval. Namelijk

door gericht aan een positieve mentali-

gen buurt, om zo de dieren die er

door het probleem echt anders aan te

teit, met bijbehorend gedrag, bij jonge

leven te helpen beschermen. Elk

pakken, als een kwestie van gezonde

kinderen én hun ouders.” Want juist het

Bendelid krijgt een speciale outfit in

mentaliteit, waar je niet vroeg genoeg

thema ‘dieren en hun welzijn’, waar De

opvallende kleuren, compleet met

mee kunt beginnen. De BeestenBende

BeestenBende zo nadrukkelijk op inzet,

hesje, knijper en stoere cap. Vervol-

daagt basisschooljeugd uit om een heel

slaat aan, weet Stoffels. “Dat raakt niet

gens trekken ze er gemiddeld één

eigen rol te pakken en biedt ze daar-

alleen de Bendeleden zelf, maar óók

keer per maand in teams op uit, om

bij de unieke kans om alle dieren in de

hun omgeving. Ik zie ouders heel actief

te helpen zorgen voor een schone

groeiende,

blijvende

buurt te beschermen tegen het gevaar

buurt, waarin het prettig wonen is

van zwerfafval. En het werkt, want kin-

voor dieren en mensen. Via presen-

deren vinden dat een spannende rol.”

taties in de klas horen de kinderen hoe ze gratis lid kunnen worden.

ECHTE VUIST MAKEN

Als dank voor hun inzet maken zij

Een preventief project als dit past goed

gedurende het schooljaar allerlei

bij de doelen van BCA, meent Stof-

spannende (dieren)avonturen mee.

fels. “Ons samenwerkingsverband van

De BeestenBende is een (gedrags)

Boxmeer, Cuijk, Grave, Sint Anthonis,

wetenschappelijk onderbouwd con-

Boekel en Mill en Sint Hubert bestaat

cept waarbij kinderen een cruciale

ruim 30 jaar en heeft al sinds het begin

mentaliteit ontwikkelen, en actief

oog voor vernieuwing en interventies

invloed hebben op de leefbaarheid

die bewezen verschil maken. Juist door

van hun buurt. Het initiatief is enige

onze schaalgrootte kunnen we daarbij

jaren geleden door ‘SBS Het Beste

echt een vuist maken voor schone en

Idee van Nederland’ gekozen bij de

prettige wijken.” Vandaar het besluit

beste

om ook De BeestenBende nu geza-

Nederland.

zwerfafvaloplossingen

menlijk op te pakken en de daarvoor beschikbare subsidies te combineren. Stoffels: “En hoe groter het succes in

BeestenBende-leden uit Cuijk maken een opruimronde langs de oevers van de Maas.

Kijk voor meer informatie op www.mijnbeestenbende.nl.

GRAM #01 februari 2019 | 21

van

ROTTERDAM VANGT PLASTIC UIT RIVIER EN HAVEN TEKST RENÉ DIDDE

BEELD GEMEENTE ROTTERDAM

Drijvende plantenbakken van uit de haven opgevist plastic, een aquadrone, vangarmen en de ‘Shoreliner’. Rotterdam grossiert in initiatieven om te voorkomen dat plastic afval uit de Maas en de havens in zee terecht komt. Tien rivieren in de wereld dragen bij aan 90 procent van de plastic soep in de oceanen. En 80 procent van het rivierafval komt van land.

n de Lekhaven ligt een lang plastic koord dwars over

van bewoners bij afvalscheiding. Van Leeuwen raakte in 2015

de haven gespannen. Pal aan de wal ligt een vierkante

bij de plastic soep betrokken. Volgens de Kader Richtlijn Wa-

bak met een deurtje erin. Het deurtje gaat open op

ter was Rijkswaterstaat verplicht om meer natuurvriendelijke

de deining waarna het met golfslag en wind meege-

oevers en drijvend groen te realiseren om vissen en vogels

voerde plastic in de bak belandt. Flesjes, bussen, een

meer rust- en paarplekken te gunnen. De gemeente had de

jas en zelfs een basketbal liggen dobberend te wachten totdat

behoefte aan leuk ‘zichtgroen’ voor omwonenden. “Ik kwam

een vuilnisboot de bak komt legen. ‘Shoreliner’ heet deze vin-

toen in contact met een groep vrijwilligers die dat drijvend

ding van milieu-adviesbureau Tauw. “Het is een proefproject

groen wilden realiseren met bakken die waren gemaakt van

dat door het Havenbedrijf in het programma Port Waste-catch

uit het water gevist plastic afval. Recycled Park noemden ze

wordt uitgevoerd”, zegt Joep van Leeuwen, adviseur bij Stads-

zich”, vertelt Van Leeuwen.

ontwikkeling van de gemeente Rotterdam. In juli dit jaar werd 140 m² aan bakken in de Rijnhaven in Even verderop, in de Keilehaven, ligt een bak met vangar-

gebruik genomen. “We hebben drie jaar elke eerste zaterdag

men. Ook die bevat een ingenieus deurtje waardoor het plas-

van de maand met vrijwilligers plastic uit de haven gevist,

tic afval met open armen wordt ontvangen maar er daarna

dat wil zeggen, plastic dat in hoeken was samen gedreven,

niet meer uit kan. “Op slimme plekken in de stad worden nog

of op de schuine taluds lag”, zegt Ramon Knoester, drijvende

twee andere prototypen uitgeprobeerd”, zegt Van Leeuwen.

kracht achter Recycled Park. De van beroep architect las tien

Op de oever ligt veel plastic afval. “Verderop is een over-

jaar geleden een artikel in de krant en wilde wat doen aan

slagplaats van afvalverwerker AVR gevestigd en daar waait

dit zichtbare probleem. Met subsidie van RVO en later ge-

wel eens wat weg”, verklaart Van Leeuwen. “Het mooie aan

meente Rotterdam en Rijkswaterstaat ontwikkelde Knoester

deze plasticvangers is dat ze ook in de riviergeul kunnen wor-

de prototypen vangarmen. “Eerder was het probleem dat het

den ingezet, want ze belemmeren de scheepvaart amper. De

plastic onder invloed van het getij weer uit de bak dreef. Dat

Shoreliner kan natuurlijk alleen aan het doodlopende eind

hebben we met schotten opgelost, maar we sleutelen nog

van een insteekhaven worden toegepast. Een ongehinderde

steeds aan de perfectionering van onze plastic fuik”, vertelt

doorgang van schepen is natuurlijk cruciaal voor Rotterdam.”

hij. Het met de hand gesorteerde plastic gaat naar bedrijven die HDPE verwerken tot platen, PP tot mallen en PET tot

RIVIEREN

tegels. “Recycled Park bevat niet alleen bakken met grond,

Het zijn slechts twee proefprojecten van het tiental projecten

maar ook bodemloze bakken voor waterplanten”, zegt Knoes-

die in Rotterdam worden uitgevoerd. Waar Boyan Slat met

ter. Hij denkt dat er uiteindelijk acht, nog wat grotere vangar-

zijn Ocean Clean Up met verwoede pogingen de plasticsoep

men in het Rotterdamse havengebied zullen verschijnen. De

groots en meeslepend tracht op te ruimen midden op de oce-

export is ook al op gang gekomen. “Er zijn drie exemplaren

aan, probeert Rotterdam te voorkomen dat plastic vanuit ri-

naar Indonesië gegaan. Ook experimenteren we met plastic

vieren de zee bereikt. Tachtig procent van de plasticsoep op

dat in 3D-printers kan om er zitelementen en bankjes in de

zee wordt via de rivieren aangevoerd, zo is de veel gebruikte

openbare ruimte van te maken.”

schatting. BEDRIJVEN EN BURGERS BETREKKEN “We moeten voorkomen dat het plastic van land in het water

Joep van Leeuwen maakt ook gewag van het bijzondere on-

belandt”, zegt Van Leeuwen. “En uiteindelijk gaat het erom te

bemande vaartuigje WasteShark. “Het is een aquadrone, die

bewerkstelligen dat we minder plastic gaan gebruiken en dan

met een joystick bestuurd, plastic afval uit het water opzuigt.

alleen nog bio-afbreekbaar plastic.” Rotterdam werkt in de

We zetten het apparaat ook in na klachten van bewoners over

publiekscampagne ‘Van Zooi naar Mooi’ aan verbeterd gedrag

plastic in het water.” Hij hoopt in samenwerking met het Ha-

22 | GRAM #01 februari 2019

Joep van Leeuwen, adviseur bij Stadsontwikkeling van de gemeente Rotterdam, bij de ‘Shoreliner’. venbedrijf en Rijkswaterstaat op het niveau van de directies

te stellen voor pilotprojecten om plastic zwerfafval in rivieren

te komen tot een meerjarenprogramma waarbij alle afzon-

tegen te gaan, te monitoren en de herkomst vast te stellen.

derlijke initiatieven een structurele plaats krijgen. “Deze pu-

Ook het testen van afvangsystemen staat op het programma.

blieke samenwerking kan er ook toe leiden dat bedrijven gaan aanhaken en meewerken aan het opruimen van plastic afval in de haven”, aldus Van Leeuwen. Hij denkt bovendien dat

THE GREAT BUBBLE BARRIER

de plasticsoep nieuwe bedrijven kan aantrekken, bijvoorbeeld

Francis Zoet, Anne Marieke Eveleens en Saskia Studer

om vangarmen te maken. “Dat zal zeker gaan gebeuren als

stoorden zich als enthousiaste zeilers aan de toenemende

we het concept kunnen exporteren naar landen met nog veel

hoeveelheid plastic afval op en in het water. “We gingen

grotere plastic afvalproblemen zoals de Filipijnen en Indone-

op zoek naar een barrière die wel plastic maar geen vissen

sië.”

en scheepvaart tegenhoudt”, zegt Zoet. Ze kwamen uit op een bellenscherm. “Als je die diagonaal op de bodem van

De WasteShark en de Shoreliner zijn behoorlijk effectief, de

een rivier, kanaal of gracht legt, dan nemen de luchtbellen

vangarmen kunnen nog verbeteren. Maar hoe effectief de

zinkend plastic mee naar het wateroppervlak en komt het

systemen nu precies zijn, valt eigenlijk niet te zeggen. “We

op de oever terecht. In een proefproject in de IJssel bij

weten niet wat we niet vangen omdat een totale massabalans

Kampen hebben we aangetoond dat 82 – 89 procent van

van plastic in het water ontbreekt. We weten niet wat er van-

het drijvend afval naar de kade wordt geleid”, zegt Zoet.

uit België, Frankrijk en Duitsland wordt binnen gevoerd, we

Vissen noch schepen hebben last van de bellenbuis.

weten niet wat Nederlandse steden toevoegen en we weten

The Great bubble barrier is het project gedoopt. In sep-

niet wat er in Rotterdam gebeurt”, aldus Van Leeuwen. Het

tember 2018 won het concept €500 duizend in de Green

consortium rond de gemeente heeft een aanvraag gedaan

Challenge van de Postcodeloterij. Het trio wil daarmee

van €2,5 miljoen in het onderzoeksprogramma Plastic Free

het afvangsysteem verbeteren en ook onderzoeken of er

Rivers van wetenschapsfinancier NWO-NWA (nationale we-

belangstelling is om het bubbelgordijn in buitenlandse ri-

tenschapsagenda). Dat programma moet ook meer duidelijk-

vieren te plaatsen. Een voorstudie voor twee systemen in

heid brengen in de hoeveelheden en hoe je plastic afval in het

Nederland is verkocht. De uitvinders denken dat het eerste

water kunt monitoren. Begin november maakte het Ministerie

systeem in 2019 wordt geplaatst.

van Infrastructuur en Milieu bekend €5 miljoen beschikbaar

GRAM #01 februari 2019 | 23

BENCHMARK SCHOON

ANALYSE PEILJAAR 2017 TEKST EN BEELD: IMELDA MASSOP

De Benchmark Schoon maakt de verschillende activiteiten van Schoon inzichtelijk. Het biedt aanknopingspunten voor een meer effectief en efficiënt beheer van de openbare ruimte. Er namen in 2017 bijna 25 gemeenten deel. In dit artikel een overzicht van de belangrijkste resultaten van de benchmark van 2017. SCHOON Het onderwerp ‘Schoon’ omvat alle uitvoerende en coördinerende activiteiten rondom het (preventief) schoonhouden van de openbare ruimte. Het betreft de beheerthema’s ‘afval in de openbare ruimte’, ‘onkruid op verharding’, ‘uitwerpselen’, ‘kauwgom’ en ‘graffiti & wildplak’. De benchmark richt zich op vier belangrijke stuurgebieden: Beleid, Resultaat, Kosten en Vaardigheden. Per stuurgebied is een aantal kernthema’s en prestatie-indicatoren benoemd.

Indien gemeenten een andere beeldsystematiek gebruiken, is er een vertaling gemaakt naar de CROW-systematiek. Gemiddeld werd een kwaliteitsdoelstelling niveau B nagestreefd. Dit niveau werd gemiddeld ook gerealiseerd. In onderstaande figuren is te zien dat de gerealiseerde beeldkwaliteit hoger is naar mate van de gebruiksintensiteit van het gebied. Gerealiseerde kwaliteit per gebiedstype Stadscentrum

STUURGEBIED

PRESTATIEGEBIED

Beleid

• Kwaliteitsdoelstelling • Belevingsdoelstelling van de burger

Resultaat

• •

Resultaat burgerbeleving Resultaat kwaliteit

• • •

Kosten Schoon totaal Kosten per beheerthema Kosten per inwoner en per m2

Kosten

Vaardigheden

• Afvalbakken • Ledigingswijze • Veegwijze • Veegfrequentie • Burgerparticipatie • Communicatie • Handhaving

Winkelcentra

11%

21%

44% 39%

16% 53% 11% A

A/B

B/C

Woonbuurten

Buitengebied

11%

16%

11%

5% 5%

11%

BEELDKWALITEIT Het merendeel van de gemeenten meet haar kwaliteitsresultaten geheel of met lichte aanpassingen volgens de (CROW-)beeldsystematiek (70%).

68%

74% Meten conform CROW-systhematiek A

29%

35% ja ja, in grote mate nee

35%

24 | GRAM #01 februari 2019

A/B

B/C

De benchmarkresultaten laten zien dat de gemiddelde gerealiseerde kwaliteit ten opzichte van 2016 is toegenomen. 41% van de benchmarkdeelnemers heeft een verbetering van de kwaliteit gerealiseerd. De voornaamste reden van deze toename is een andere werkmethode (bijna 72%) gevolgd door meer participatie/communicatie (14%). BELEVING Niet alle gemeenten hebben een formele belevingsdoelstelling vastgesteld. Omdat de meetmethode voor beleving nog niet uniform is, is in de benchmark een indicatieve score bepaald.

De burgers ervaren de schoonheid van de openbare ruimte in 2017 met een 7,2. Dit is iets verbeterd ten opzichte van 2016. Het gemiddelde belevingsresultaat was toen 6,8.

Aantal afvalbakken per 1000 inwoners

Belevingsdoelstelling en -resultaat

doelstelling resultaat VEEGFREQUENTIE Onderstaande grafiek laat zien dat de gemiddelde veegfrequentie hoger is naarmate het gebied drukker bezocht wordt. Voor 6% van de deelnemende gemeenten is burgerbeleving het meest belangrijke stuurmechanisme.

Gemiddelde veegfrequentie per jaar

KOSTEN De totale kosten van Schoon zijn in 2017 gemiddeld €25,- per inwoner en € 0,33 per m2. Het betreffen enkel de directe kosten van personeel, materieel en uitbestede kosten (exclusief indirecte kosten en overhead). Kosten in € per inwoner

Kosten in € per m2 Stadscentrum

Winkelcentra

Woonwijk

Buitengebied

BURGERPARTICIPATIE Veel gemeenten zetten vormen van burgerparticipatie in bij het beheer van Schoon. Binnen de benchmark is geïnventariseerd welke vormen van participatie gemeenten toepassen. Enkele voorbeelden van participatievormen:

Zoals onderstaande grafiek laat zien komt het grootste deel van de kosten voor rekening van zwerfafval in de openbare ruimte. Dit betreffen de kosten voor machinaal en handmatig vegen en het legen van de afvalbakken. Kostenverdeling in per thema

17%

afval openbare ruimte onkruid op verharding

PARTICIPATIEVORM

TOEGEPAST (%)

Men wordt geraadpleegd over nieuw beleid/aanpak

78%

Men verzorgt (gedeeltelijk) de uitvoering van het beheer

71%

Er vindt registratie plaats van participanten

56%

Er vindt communicatie plaats met participanten (bv nieuwsbrief, bijeenkomst)

44%

Er worden afspraken vastgelegd (wijkdeals)

41%

Men mag meebeslissen over beleid

22%

Men bepaalt de wijze en/of het tijdstip van beheer

18%

overig coördinatie 72%

AFVALBAKKEN Uit de benchmark blijkt dat de deelnemers gemiddeld 13,3 afvalbakken per 1000 inwoners hebben geplaatst. Er is weinig verschil in afvalbakkendichtheid tussen de stedelijkheidsklassen (SK), van SK1 = zeer sterk tot SK4 = weinig tot niet.

MEER INFO EN DEELNAME Kijk voor meer resultaten en kentallen per gebiedstype op www.benchmarkschoon.nl. Wilt u zelf weten waar u staat en wilt u van andere gemeenten leren hoe je de prestaties kunt verbeteren? Neem dan deel aan de benchmark peiljaar 2018 die in het voorjaar van start gaat. Voor meer info over de benchmark: Imelda Massop (massop@nvrd.nl). GRAM #01 februari 2019 | 25

DE LEDEN CENTRAAL “HOE KRIJGEN WE DE INGEZAMELDE GRONDSTOFFEN ZO ZUIVER MOGELIJK? DAT IS DE UITDAGING.” TEKST HETTY DEKKERS

In deze rubriek krijgen NVRD-leden een stem in GRAM. De NVRD is er immers voor en door leden. Deze keer aan het woord: Rob Ravensbergen, afdelingsmanager Stadsreiniging Almere.

als ‘met de voeten in de klei, het hoofd in de wolken’. Je bent bezig met praktische zaken, maar je denkt ook over het onderwerp hoe redden we de wereld.

WAT HOUDT JE FUNCTIE IN? Ik ben als manager eindverantwoordelijk voor de inzameling van alle grondstoffen, voor het schoon houden van de stad en gladheidsbestrijding. Ik stuur vier teamleiders aan, te weten inzameling, beheer/onderhoud materieel, schoon houden en een beleidsteam. Ook adviseer ik twee wethouders, met de portefeuilles schoon en duurzaamheid.

WAAR STOOR JE JE AAN? Verdienmodellen. Dat is niet alleen in de afvalbranche zo, maar er wordt heel veel gedacht in termen ‘wat levert het financieel op’. We kijken veel te weinig naar andere aspecten, zoals milieu, sociale cohesie, sociale instapmogelijkheden enzovoort. Maar zoals ik zei, dat geldt overal. De businesscase is leidend.

WAT BETEKENT DE NVRD VOOR JOU? Een belangrijk kennisnetwerk. We zijn als stedelijke beleidsafdeling net iets te klein om alles zelf goed uit te kunnen zoeken. Een beetje hulp van de collega’s van de NVRD is daarom heel welkom. Ik heb veel e-mailadressen en telefoonnummers van andere leden, die gebruik ik vaak.

WELKE TIP WIL JE DE LEZERS VAN GRAM MEEGEVEN? Maak gebruik van je netwerk binnen de NVRD. Ik merk dat er nog veel te weinig kennis gedeeld wordt, vooral door leden onderling. Gebruik die contacten en die kennis. Het kost een beetje moeite maar het levert heel wat op.

VOLDOET HET LIDMAATSCHAP AAN JE VERWACHTINGEN? Ja zeker. Ik ben zelf bestuurslid van de NVRD daardoor kan ik mooi meekijken achter de schermen. Ik sla wel eens een congresje over geef ik toe, maar de jaarlijkse buitenlandse reis van de NVRD vind ik heel waardevol. Vorig jaar gingen we naar Oslo om te kijken hoe ze het daar doen met afval. Op zo’n reis kom je veel interessante mensen tegen. WAT ZIJN VOLGENS JOU DE BELANGRIJKSTE ONTWIKKELINGEN BINNEN DE AFVALBRANCHE? Hoe krijgen we de ingezamelde grondstoffen zo zuiver mogelijk, dat is een uitdaging. Ons gft-afval raakt steeds meer vervuild, het pmd bevat grondstoffen die daar niet in mogen. Geen wonder, want we hebben het met zijn allen veel te ingewikkeld gemaakt. De burger snapt het niet meer. Voor een techneut is het duidelijk dat een gelamineerde chipszak niet bij het pmd mag, een leek begrijpt dat niet. Hetzelfde geldt voor een plastic theezakje bij het gft, of bio-plastic. Je moet de burger daar niet mee vermoeien, vind ik. Bronscheiding heeft prioriteit, maar voor betere eindresultaten is een nasortering nodig door professionals. WAT VIND JE HET LEUKSTE/MOOISTE AAN JE WERK? Als ik ’s morgens om half acht binnen kom en ik zie daar 48 auto’s klaar staan. Al die jongens die de wijk in gaan om afval in te zamelen, dat is altijd weer een prachtig moment. Ik omschrijf mijn werk

26 | GRAM #01 februari 2019

Rob Ravensbergen

COLUMN

NIEUWS NIEUWE COLLEGA Daan Middelkamp is sinds januari aan

OPTIMALE VERENIGINGSSTRUCTUUR

de slag als trainee bij de NVRD. Hij studeerde

Geografie,

Planologie

Milieukunde aan de Radboud universiteit in Nijmegen en daarna de master Urban & Cultural Geography. Voor zijn afstuderen heeft hij stage gelopen bij Lentekracht en Dar NV, onder meer als afvalcoach, en deed hij onderzoek naar verschillende interventies om het afvalgedrag van bewoners te verbeteren. Tijdens deze periode kwam Daan in de wereld van het afvalbeheer terecht. Als trainee bij de NVRD richt Daan zich met vooral op het VANG programma. Hij gaat bijvoorbeeld aan de slag met het VANG-HHA kennisplatform, afvalscheiding in de hoogbouw en de verbetering van de kwaliteit van het ingezamelde

Op onze ALV in mei willen we de optimale verenigingsstructuur presenteren. Al eerder schreef ik er hier op deze plek over. Verenigingen in deze tijd zitten anders in elkaar dan een heel aantal jaren geleden, toen verenigingen en structuren ontstonden. Het is niet meer vanzelfsprekend een bardienst te draaien bij de voetbalvereniging net zomin als het vanzelfsprekend is om maandelijks te vergaderen voor een vereniging waar men lid van is. We hebben het drukker gekregen, moeten onze tijd efficiënter verdelen. Kijk naar de digitale hulpmiddelen; ze moesten ons ontlasten, maar hebben er nu juist voor gezorgd dat we 24/7 bereikbaar zijn en worden overstelpt met informatie die we constant moeten verwerken.

afval.

NIEUW LIDMAATSCHAPSBORD NVRD Veel leden hebben in 2018 al het nieuwe NVRD lidmaatschapsbord op de gevel geschroefd. Heeft u nog een oud NVRD bordje aan de gevel hangen, of helemaal nog geen NVRD lidmaatschapsbordje? Vraag er een aan via post@nvrd.nl

BOEK NU EEN HOTELKAMER TIJDENS HET NVRD JAARCONGRES Dit jaar organiseert de NVRD haar Jaarcongres in samenwerking met ACV, in Ede/Wageningen. Gedurende 15 en 16 mei doen we verschillende locaties aan in dit gebied aan de Neder-Rijn. Fletcher hotel De Wageningsche Berg, met uitzicht over de rivier, de uiterwaarden en de Betuwe, is de locatie voor de Algemene Ledenvergadering en het aansluitende netwerkdiner op 15 mei. Speciaal voor leden heeft de NVRD kamers in optie genomen. Deze zijn te reserveren via de

Een discussie hierover in het bestuur leverde mij interessante inzichten op. Onze voorzitter kan altijd fantastisch doorvragen. En met de rest van het bestuur vroeg hij ook bij deze discussie heel terecht door naar wat nu het echte probleem is. Zijn leden niet meer betrokken of actief? Vervreemden ze van ons? Uitkomst hiervan was dat we met elkaar concludeerden dat er met de jaren andere structuren zijn ontstaan die geen onderdeel zijn van de formele structuur, maar wel precies dat doen we er moet gebeuren. Een voorbeeld zijn onze themadagen. We organiseren ze rond in het oog springende thema’s, ze worden heel goed bezocht en ook beoordeeld. Moeten we deze niet inbedden en kijken of we de mensen die de themadagen bezoeken nog meer kunnen betrekken bij het thema?

website: www.nvrdjaarcongres2019.nl De NVRD verzorgt, voor hen die niet met eigen vervoer komen, busvervoer van de Wageningsche Berg naar Pathé Ede, waar het congres op 16 mei zal plaatsvinden. Er is eveneens busvervoer van Pathé Ede naar de dinerlocatie: het historische Hotel de Wereld in Wageningen. Na het diner sluiten we de congres

Behalve deze discussie kijken we natuurlijk ook naar ervaringen van andere verenigingen, naar literatuur rond dit thema en horen we graag van u. Prinsen@nvrd.nl, ik zie uit naar uw reacties!

dag af met een na-borrel bij Café Loburg, in het centrum van Wageningen. Meer informatie over het congres: www.natuurlijkbetrokken.nl

Olaf Prinsen

GRAM #01 februari 2019 | 27

De alleskunner De stille stille alleskunner

21-8000-0784-04 NVRD GRAM FEB 2019

1_4_li_GRAM_190x62-4.indd 1

16-01-19 10:12

primeur op De neDerlanDse primeur op De neDerlanDse markt en De allereerste markt en De allereerste in onze branche! in onze branche!

WeedControl WeedControl Specialist Specialistiningifvrij gifvrijonkruidbeheer onkruidbeheer

energieweg9-11 9-11 | 5145 nw | waalwijk energieweg | 5145 nw | waalwijk www.weeDcontrol.nl | +31 (0)416 540718 www.weeDcontrol.nl | +31 (0)416 540718

21-8000-0247-06 NVRD GRAM 2018 oktober

27-09-18 16:08

w w w. curitas.n l

w ww. curitas.n l

ww. curitas.nl

#01 februari 2019

w ww.boe r g r oe p.nl

w w w.b oe r g r oep.nl

www.bo e r g r oep

www. boer g r oup. eu

w w w.b oe r g r oe p.n l

28 | GRAM 190x62-b.indd 1

16-01-19 11:08

ww w. curitas.n l

1104-01-Weedcontrol_DeHovenier_190x130.indd 1

BRANCHE NIEUWS

IPC GROENE RUIMTE VERZORGT DE OPLEIDING 'VAKMAN BEGRAAFPLAATSEN' In april 2019 gaat bij IPC Groene Ruimte de opleiding Vakman Begraafplaatsen weer van start. Vorig jaar is de opleiding gestart met een vernieuwd programma. Dit is tot stand gekomen door diverse gesprekken met verschillende organisaties o.a. Landelijke Organisatie Begraafplaatsen en BVOB (Branche Vereniging Ondernemers Begraafplaatsbeheer).

Trainer en coördinator Liset van Pinxsteren geeft het succes aan van deze vernieuwde opzet: “Elke module wordt afgesloten met een certificaat. Bij het behalen van alle certificaten krijgt de deelnemer het branche erkende diploma ‘Vakman Begraafplaatsen’. Deze opzet is overzichtelijker en te behappen voor de deelnemers met resultaat op slagen.”

De opleiding Vakman Begraafplaatsen is voor diegenen die werkzaam (willen) zijn in de buitenruimte op een begraafplaats. De opleiding is opgebouwd uit een zestal modules: ● Wetgeving ● Communicatie ● Specialismen begraafplaatsen (graf delven, ruimen, asbestemmingen et cetera.) ● Verhardingen & waterhuishouding ● Terreinbeheer & onderhoud ● Financiële administratie (begraafplaatsadministratie)

“Met een intakegesprek bepalen we de beginsituatie van de deelnemer en geven wij een advies op maat. Het kan zijn dat wij adviseren een module over te slaan en alleen een examen af te leggen als wij inschatten dat er al voldoende kennis aanwezig is. Of omgekeerd, er ontbreekt nog kennis die eerst bijgespijkerd moet worden voordat men kan starten aan de opleiding. Een intakegesprek is vrijblijvend en geheel kosteloos”, aldus Van Pinxteren.

DÉ TRANSPORT COMPAGNON! DE EXPERT OP HET GEBIED VAN HET VERVOER VAN AFVAL!

190x62-ccerin.indd 1

Inlichtingen: www.ipcgroen.nl

T: +31 (0)512-368000 E: planning@dtcsurhuisterveen.nl

WWW.DTCSURHUISTERVEEN.NL 21-8000-0810-01 NVRD GRAM 2019 feb

GRAM #01 februari 2019 16-01-19 | 29

11:01

WEBSITE WIJST BEDRIJVEN DE WEG NAAR CIRCULAIRE ECONOMIE De kantoor-, winkel- en dienstensector (KWD) produceert per jaar 2 miljoen ton restafval dat vergelijkbaar is met huishoudelijk afval. Rijkswaterstaat helpt deze sector met het programma VANG Buitenshuis om voor 2022 de hoeveelheid restafval te halveren naar 1 miljoen ton. Inzicht, handige tools en voorbeelden zijn van cruciaal belang om deze ambitieuze doelstelling te behalen. Sinds 14 januari 2019 staat de meest actuele en interessante informatie op www.vangbuitenshuis.nl KNELPUNTEN OPLOSSEN De KWD-sector bestaat uit ruim 1 miljoen bedrijven in overheid, onderwijs, vrije tijd, vervoer, winkels, horeca, handel, zorg en zakelijke dienstverlening. Enerzijds is de diversiteit groot. Anderzijds zijn er veel overeenkomsten. In het VANG Buitenshuis/ Bedrijfsafval programma werkt Rijkswaterstaat samen met koplopers aan het ontwarren en oplossen van de overkoepelende knelpunten waar alle bedrijven en organisaties tegenaanlopen. In Green Deals en vernieuwende projecten wordt gewerkt aan voorbeelden van wat nu al mogelijk is.

AGENDA 9 FEBRUARI Rioned-dag, Beatrix Theater, Jaarbeurs Utrecht

28 MAART Gemeentelijk Grondstoffencongres, De Fabrique, Utrecht

15 - 17 APRIL NVRD studiereis naar Antwerpen

15 – 16 MEI Algemene Ledenvergadering + NVRD Jaarcongres Ede en Wageningen

5 - 6 JUNI ReinigingsDemoDagen, Nationaal Militair Museum in Soest

NEDERLAND NOG SCHONER? Hoe maak je Nederland nog schoner met dezelfde inzet. Hoe ledig je dynamisch de afvalbakken op straat? Hoe deel je eenvoudig kennis over de operatie buiten voor o.a. verantwoording en rapportages? Hoe breng je het aantal burgermeldingen terug, hoe verkrijgen we kwalitatief betere meldingen? Allemaal vragen die spelen in de markt. Op al deze vragen is er slechts één antwoord. Door informatie te delen binnen de uitvoering. Prullenbakken ledigen, bij plaatsingen registreren en verwijderen, zwerfvuil ruimen: De reiniging van de buitenruimte levert een lange lijst aan taken op. Planners van die taken moeten de situatie inschatten, werkzaamheden inplannen en medewerkers instrueren. Een dagtaak! Los nog van de meldingen die binnen komen gedurende de dag. Wanneer je het werk van planners én de medewerkers buiten makkelijker maakt met software en app’s wordt er efficiënter gewerkt en kan er dus binnen dezelfde tijd meer schoon gemaakt worden. HOE DEEL JE EENVOUDIG KENNIS VAN DE OPERATIE BUITEN? Wat de medewerkers buiten doen is niet altijd op een eenduidige manier in beeld te brengen. Als de medewerker per uitgevoerde taak één keer op een app hoeft te klikken, wordt er informatie verzameld die direct beschikbaar is binnen rapportages. De planner gebruikt deze afgehandelde taken ook om nieuwe taaklijsten te plannen. Daarnaast stel je de planner instaat om op basis van de rapportage eenvoudig de ledigingsfrequentie aan te passen. HOE BRENG JE HET AANTAL BURGERMELDINGEN TERUG? Dagelijks komen er MOR meldingen binnen. Elke melding moet administratief verwerkt worden en gecommuniceerd binnen de organisatie en na afhandeling terug gemeld worden richting de

30 | GRAM #01 februari 2019

burger / melder. Wanneer de medewerkers die buiten aan het werk zijn de burger vóór zijn door het intern te melden, geeft dat niet alleen direct een ontlasting voor de organisatie maar wordt de melding direct door de planner in de juiste takenlijst bijgevoegd zonder dat het de huidige operatie hoeft te verstoren. Digitalisering van reinigingstaken wordt snel gemeengoed omdat er werkbare en bewezen softwareoplossingen beschikbaar zijn. Dankzij de inzet hiervan is de medewerker die aan het werk gaat beter geïnformeerd van taak tot taak. En hij kan gedurende de dag zonder kennis en ervaring heel veel waardevolle informatie teruggeven via zijn app. Plan, Do, Check en Act. Het nieuwe reinigen. Inlichtingen: www.jewel.eu

LEVERANCIER VAN: Een schone en veilige oplossing voor eﬃciënte en milieuvriendelijke afvalinzameling.

ORIGINAL ®

semi ondergrondse AFVALCONTAINERS Denk aan het milieu en kies Molok® • Gebruikersgemak; • Veilig en betrouwbaar; • Minimale afvalverspreiding door wind; • Onderhoudsarm; • Onderdelen te vervangen; • Lagere ledigingsfrequentie; • Besparing brandstofkosten en lagere CO2uitstoot.

1_2_li_GRAM_190x130.indd 1

01-10-18 14:43

DE SPECIALIST IN HET REINIGEN EN PREVENTIEF ONDERHOUDEN van zowel semi-ondergrondse containers als volledig ondergrondse containers

STERK IN HET VERHUREN

van inzamelvoertuigen voor kraanloscontainers inclusief chauffeur bij gebrek aan capaciteit

Hemelrijkstraat 45 5271 TX Sint-Michielsgestel T +31 73 850 52 30 M +31 6 234 32 346 E info@reiniging-transport.nl

www.reiniging-transport.nl 1_2_li_GRAM_190x130_Cc-Erin.indd 1

GRAM #01 februari 2019 29-11-18 | 31

16:58

[Advertorial]

E-TRUCKS EUROPE:

“WATERSTOF HEEFT DE TOEKOMST” Een stille vuilnisauto die rijdt op waterstof, het is mogelijk dankzij E-Trucks Europe. In Groningen rijdt er al één rond. Noord-Brabant moest het tot op heden doen met een prototype, maar binnenkort is ook in deze regio een volwaardig exemplaar te bewonderen. Baetsen en Cure gaan vanaf april het huisafval ophalen met een vuilnisauto op waterstof van E-Trucks Europe.

uit. “Vervolgens beginnen we met opbouwen en leggen we onze aandrijflijn erin. Het accupakket bouwen we zelf. We kunnen trucks aan van maximaal drie assen tot dertig ton. In 2013 waren we de eerste die een prototype hadden op waterstof. We hebben nog weinig concurrentie. Dat komt omdat er nog bijna geen waterstoftankstations zijn. Er is nog geen landelijke dekking.” Op dit moment zijn er slechts

hebben we in het begin wel gedaan. Alleen waren na zes uur de accu’s leeg, dat is te snel. Met een volle waterstoftank van zo’n vijftien kg kun je ongeveer twee dagen aan het werk en met dertig kg het dubbele. De tank zit binnen tien minuten vol.

AANDRIJFLIJN E-Trucks Europe is gespecialiseerd in vrachtauto’s die rijden op waterstof. In 2013 was het eerste prototype dat reed op waterstof af, daarna is E-Trucks Europe bezig geweest om de voertuigen gehomologeerd te krijgen zodat de vrachtauto’s in heel de Europese Unie mogen rondrijden. E-Trucks Europe bouwt geen complete truck, maar alleen de elektrische aandrijflijn. “Als er een wagen binnenkomt, dan halen we eerst de motor en het uitlaatsysteem eruit”, legt directeur André Beukers

vier; in Groningen, Helmond, Rhoon en Arnhem. “Daarom richten we ons op het binnenstedelijk vervoer, want er moet wel getankt kunnen worden.”

vanaf 2020 vijftig voertuigen per jaar te bouwen en te onderhouden.

André Beukers: “We bouwen dit jaar twintig trucks om in onze vestigingen in Westerhoven en Lommel. Onze ambitie is om

VULTIJD VAN TIEN MINUTEN Waarom richt E-Trucks Europe zich niet op elektrisch rijden? “Dit is ook elektrisch, want de waterstof wordt tijdens het rijden omgezet in elektriciteit. Daarnaast zitten er ook accu’s in, omdat er anders bij het wegrijden een vertraging in zit. We richten ons niet meer op de andere variant, dat

WILT U MEER WETEN? TEL: +31 402012636 WWW.E-TRUCKSEUROPE.COM