Gram maart 2015 definitief by NVRD

JAARGANG 106 | NUMMER

GRAM VAKBLAD VAN DE

Maart 2015

Composteren en milieubelasting

Gemeenten als ketenregisseur voor kunststof afval

Projectteam VANG van start Verdienen aan frituurvet

INFORMEREN INSPIREREN ONTMOETEN WORKSHOPS DISCUSSIES LEZINGEN

U MELD AN NU A 19 maart 2015 DeFabrique Utrecht

Gemeentelijk Afvalcongres 2015

De regie houden Wat kunt u verwachten?

• opening door wethouder Olaf Prinsen en cabaretier Patrick Nederkoorn • ontwikkelingen rondom materiaalketens zoals luiers en drankenkartons • collega-gemeenten over hun succesvolle inzamelmethoden • praat mee over de manier waarop kan worden voorkomen dat waardevolle afvalstromen zonder de toestemming van de gemeente worden ingezameld • uiteraard staat ook het inzamelen van grondstoffen in de openbare ruimte op het programma! Dit is slechts een greep uit de vele interessante sessies die op 19 maart voor u worden georganiseerd. Tijdens het congres kunt u op de informatiemarkt volop netwerken. Het congres is bedoeld voor gemeentelijke beleidsambtenaren op het gebied van afvalwerking en reinigingsdiensten en álle andere geïnteresseerden. Graag ontmoeten wij u tijdens het Gemeentelijk Afvalcongres 2015!

Info en direct aanmelden: www.cs-vng.nl

Donderdag 19 maart, DeFabrique in Utrecht

inhoudsopgave

Vakblad van de NVRD

Luiers: hernieuwde kans op recycling 7

Ons huishoudelijk restafval zit boordevol luiers. Als bedrijfsafval komt nog eens een zelfde hoeveelheid vrij bij ziekenhuizen en zorgcentra. De technologie om het luierafval aan te pakken is voorhanden. Het Ketenproject Luiers moet de kers op de taart zetten.

Gemeenten als ketenregisseur voor kunststof afval 10

Door de vergoedingen niet langer te baseren op ingezamelde tonnen plastic verpakkingsafval maar vanaf 2015 te sturen op gesorteerde hoeveelheden secundair materiaal, zijn de hergebruikcijfers spectaculair gestegen, tot 90 procent.

Verdienen aan frituurvet 14

In menig huishouden maakt de frituurpan overuren. Maar hoe komen we ‘gezond’ van het gebruikte vet af? Nee, niet langer in de afvalbak gooien en vooral niet in het riool spoelen. De vetrecyclemachine doet zijn intrede.

Benchmarks Schoon, Gladheid en Onkruid 2015 27

Een benchmark is een krachtig kennis-, netwerken managementinstrument. Veel aspecten bepalen beleid, resultaat en de kosten van een bepaald beheergebied.

4 Bezem 6 Hoe doen zij dat? Deze maand: de verwerking van veegvuil 9 Van Afval Naar Grondstof 13 Landelijke Opschoondag 14 Twente Milieu onderzoekt inzet bewoners bij beheer openbare ruimte 16 Deventer wil inzamelstructuur verder perfectioneren Foto voorplaat:

18 Vakwerk

Ton Koene, Hollandse Hoogte,

20 Laat die afvalbakken communiceren!

lees verder op pag. 10

21 Serious Game Zwerfafval 23 NVRD Nieuws 24 Branchegenoten 28 Nieuws op de markt 30 Agenda 31 CloseUp

Lees verder op pag. 13

GRAM | maart 2015

BEZEM Goed voorbeeld De bezem heeft ook gewoon een huishouden. Nou ja, gewoon… Als je in het afval zit, dan kijk je toch anders naar je eigen keuken. En vooral wat de kleine bezempjes doen. Goed voorbeeld doet goed volgen, zeggen ze. Maar dat hangt heel erg af van hoe oud die bezempjes zijn. In de categorie twaalf tot zestien jaar doet een goed voorbeeld vooral het tegenovergestelde volgen. Hun prullenbak toont in ieder geval weinig sporen van goed scheidingsgedrag. En dan mag je blij zijn als er überhaupt afval in een prullenbak terecht komt. Maar hoe intrinsiek gemotiveerd ben ik zelf eigenlijk? Of heb ik ook extrinsieke prikkels nodig om afval te scheiden of geen troep op straat te gooien? Zou ik beter mijn best doen met of zonder diftar? Zie ik dat als straf of als beloning? Word ik blij van een campagne die mij complimentjes geeft of ga ik harder lopen als er een straf dreigt? Oei, ik verlies mij weer in professioneel gemijmer. In een ooghoek zie ik één van de bezempjes ondertussen een lege verpakking roze koeken bij het restafval gooien. Ik leg toch maar even uit dat dit dus niet de bedoeling is. Het kan, mag, moet bij het verpakkingsafval. Ik zeg nog maar even niet dat dit dus nu ook voor drankpakken geldt. Teveel informatie is ook niet goed. Een “het zal wel” is het antwoord waar ik het mee moet doen.

GRAM | maart 2015

Het nieuwe uitvoeringsprogramma van VANG kent ook een onderdeel ‘burgers zijn gemotiveerd bij te dragen aan afvalpreventie en afvalscheiding’ en in de actielijst is sprake van, jawel, campagnes. Ik vraag mij af of ik de kleine bezempjes hiermee ga bereiken, vastgekleefd achter tablets en telefoons. Ik kijk eens goed en beschouw ze maar even als buitencategorie. Maar gaat de gemiddelde Nederlander (als die al bestaat) beter scheiden (afval dan toch) als hij spotjes krijgt aangeboden in het reclameblok na ‘Boer zoekt Vrouw’? Of moet dat via Twitter met een bericht als ‘Zag u ook hoe goed boer Tom zijn gft composteerde? #BZV #scheidenloont’. Ik weet het niet. Gelukkig denk ik dan maar, worden de verantwoordelijken in het uitvoeringsprogramma ook geprikkeld en uitgedaagd. Als zij ambitieus zijn, zou het dan toch nog ‘goed voorbeeld, doet goed volgen’ kunnen worden?

Hoe doen zij dat? Tekst: Hetty Dekkers

Deze maand:

verwerking veegvuil teerd naar de verwerker. Die kijkt naar

nog verfijnder te recyclen, dan hebben

de samenstelling van het afval en laat

wij daar zeker belangstelling voor.

daar waar mogelijk deze fractie nasorteren. Het restant wat niet voor recycling

Zijn er hergebruikplannen voor de

in aanmerking komt wordt verbrand. De

toekomst?

inhoud van die bakken is zeer divers;

Wij gaan bekijken of we in de toekomst

etenswaren, papier, plastic. Dat valt

afvalbakken kunnen plaatsen voor ge-

moeilijk na te sorteren. Grof afval, zoals

scheiden fracties. Denk aan aparte bak-

een bankstel dat we in de polder vinden,

ken voor plastic, papier en blik. Maar

bieden we wel gescheiden aan.

eerst moeten we een bezuinigingsslag maken. Dat betekent dat we bakken in

Wat was de reden om wel of niet

met name het buitengebied weg gaan

fracties te scheiden?

halen. Die bakken hoeven niet vaak ge-

Met het veegvuil doen we het zo al jaren.

leegd te worden en de fietser die daar

Dat zal ooit ingegeven zijn door milieu-

op een bankje zijn boterham opeet, kan

eisen vanuit de gemeenteraad, want de

zijn zakje en ander afval ook wel mee-

opzichter Beheer en Realisatie Afvalzaken,

hergebruikvoorwaarden staan in het be-

nemen in de fietstas. Zouden we inder-

gemeente Etten-Leur, 42.500 inwoners.

stek.

daad gescheiden bakken gaan plaatsen

Wil Welvaarts

in het centrum, dan moet je er wel re-

Contact: wil.welvaarts@etten-leur.nl

Wat verwacht u van de hergebruik-

kening mee houden dat ook je voertui-

Om hoeveel veegvuil gaat het?

mogelijkheden van deze stromen?

gen aangepast moeten worden. Dan heb

Wij hebben 644 ton veegvuil per jaar. Dat

Dat zal vooral afhangen van de techni-

je zwerfvuilwagens nodig met meerdere

is de opbrengst van twee veegwagens

sche mogelijkheden van onze verwerker.

compartimenten. Dat brengt ook weer

die ieder hun eigen routes rijden in het

Worden daar nieuwe technieken uitge-

extra kosten met zich mee.

centrum, woonwijken, op fietspaden en

vonden om bijvoorbeeld het veegvuil

het industrieterrein. Wat gebeurt er met dit veegvuil? Dat gaat naar onze vaste contractpartij, Van den Noort in Dongen. Deze verwerker splitst het door ons aangeleverde veegzand in twee delen, een brandbare en niet-brandbare fractie. De brandbare fractie is vervuild met vooral olie van het wegdek en wordt verbrand, in een installatie met energieterugwinning. De schone, niet-brandbare fractie wordt ingezet als secundaire grondstof voor bijvoorbeeld wegenbouw. Wat gebeurt er met het afval uit de afvalbakken en eventueel drijfvuil? Drijfvuil hebben we niet. Het afval uit de openbare afvalbakken gaat ongesor-

GRAMâ&#x20AC;&#x192;|â&#x20AC;&#x192;maart 2015

Hoe doen zij dat? lijke fractie’ is handmatig geveegd in het

Wat was de reden om wel of niet

centrum van de stad.

fracties te scheiden? Dat heeft te maken met de prijzen voor

Arjan-Kees Brinkman

Wat gebeurt er met dit veegvuil?

verwerking. Wij kijken zelf goed naar

We hebben vijf wijkdepots waar al het

de tarieven en de kansen die zich voor-

veegvuil wordt opgeslagen en ontwaterd.

doen op dat gebied. Als het goedkoper

De blad-zandachtige fractie gaat naar

kan, dan gaan we scheiden, zoals met de

een verwerker die het zand eruit haalt

blad-zandfractie.

en de rest composteert. Het zand wordt waarschijnlijk opgewerkt voor de wegen-

Wat verwacht u van de hergebruik-

beleidsmedewerker gemeente Groningen,

bouw. De ‘huishoudelijke fractie’, met

mogelijkheden van deze stromen?

200.000 inwoners.

veel kunststof en dergelijke, gaat naar de

Niet zo veel. Ik denk dat het goed is dat

Contact: arjan.kees.brinkman@groningen.nl

nascheidingsinstallatie van Attero. Daar

we de zandfractie eruit halen en ons af-

worden kunststof en andere stromen er

val aanbieden bij een nascheidingsinstal-

alsnog uit gehaald voor recycling.

latie. Veel meer zal niet mogelijk zijn.

vuil, waarvan 450 ton voor rekening

Wat gebeurt er met het afval uit de

Zijn er hergebruikplannen voor de

kwam van beheer openbare ruimte. Dit

afvalbakken en eventueel drijfvuil?

toekomst?

is een vrij organische fractie, met voor-

Het afval uit de openbare bakken gaat

Wij gaan voorlopig zo door. We hebben

namelijk zand en blad. Het grootste deel,

ook naar de nascheidingsinstallatie. Het

natuurlijk geluk dat we ons afval uit de

ongeveer driekwart, registreren wij on-

drijfvuil wordt gesorteerd door de man-

openbare ruimte aan kunnen bieden bij

der huishoudelijk afval omdat daar veel

nen die het uit het water halen. Onbe-

een nascheidingsinstallatie, dat voordeel

kunststof en andere fracties tussen zit-

werkt hout gaat bijvoorbeeld in de con-

heeft niet elke gemeente.

ten. Wij beschouwen dat als uitgesteld

tainers voor snoeiafval, het organisch

huishoudelijk afval; het is niet thuis weg-

materiaal bij de blad-zandfractie, veront-

gegooid maar op straat. De ‘huishoude-

reinigd materiaal naar Attero.

Om hoeveel veegvuil gaat het? In 2013 registreerden we 2161 ton veeg-

wordt aangeboden als brandbaar rest-

groenafval. Maar verder hebben we geen

afval. Door het ontwateren besparen we

scheidingsinstallatie om de veeg- en af-

veel verwerkingskosten, omdat je per

valbakkenfractie uit elkaar te trekken.

gewicht betaalt. Dat drogen doen we ook met het slibbezinksel uit de kolken. Dat

Wat verwacht u van de hergebruik-

materiaal laten we weken liggen, zodat

mogelijkheden van deze stromen?

het goed indroogt en dus veel lichter is

Voor het afval uit de openbare bakken

van gewicht.

zou ik me nog in kunnen denken dat je iets gaat scheiden, want daar zit heel

Paul Marinissen

Wat gebeurt er met het afval uit de

veel plastic in. Net als in het huishoude-

afvalbakken en eventueel drijfvuil?

lijk afval. Maar het veegvuil is een natte,

Drijfvuil hebben we heel weinig, hoog-

zanderige prut, daar kun je niets mee.

uit van een paar vijvers. Het kanaal valt

hoofd afdeling Realisatie & Beheer gemeente

onder Rijkswaterstaat en dat hoeven wij

Zijn er hergebruikplannen voor de

Terneuzen, 55.000 inwoners.

dus niet schoon te houden. Het afval uit

toekomst?

Contact: p.marinissen@terneuzen.nl

de openbare afvalbakken wordt ook aan-

Dat niet, maar we gaan dit jaar wel naar

geboden als restafval. We slaan het wel

een nieuwe locatie voor het drogen van

Om hoeveel veegvuil gaat het?

op in speciale afgedekte containers, zo-

het veegvuil en kolkenslib. De huidige

Dat zou ik zo echt niet weten, maar het

dat het niet weg kan waaien. Dat is no-

locatie is honderd jaar oud en voldeed

gaat wel om honderden tonnen per jaar.

dig, hier aan de kust.

niet meer aan de milieu-eisen voor afwatering. De nieuwe locatie wordt gecom-

Het is een zanderige, natte prut met veel Wat was de reden om wel of niet

bineerd met een wasplaats voor onze

fracties te scheiden?

reinigingsvoertuigen. Het water wordt

Wat gebeurt er met dit veegvuil?

Het indrogen doen we dus uit kostenover-

hier opgevangen en gefilterd door onder

Wij storten het op een centrale locatie

wegingen. In de herfst proberen we apar-

meer slibvangputten en olieafscheiders.

binnen onze gemeente, waar het ont-

te routes te rijden voor het bladafval,

Zodanig dat we het restwater mogen lo-

waterd wordt. De ingedroogde massa

zodat we die fractie kunnen afvoeren als

zen op het riool.

zwerfafval.

GRAM | maart 2015

BUSIN ESSC ASE LU IE RRE CYCLING NOG NIE T L E K D ICH T

Luiers: hernieuwde kans op recycling Ons huishoudelijk restafval zit boordevol luiers, jaarlijks zo’n 400 duizend ton. Als bedrijfsafval komt nog eens een zelfde hoeveelheid vrij bij ziekenhuizen en zorgcentra. Met hun hoogwaardige papiervezels en ook kunststof openbaart zich een zeer geschikt recyclingproduct. De technologie om het luierafval aan te pakken is voorhanden. De absorptiekorrels in de luier en eventuele medicijnresten zijn de te nemen horde. Het Ketenproject Luiers moet de kers op de taart zetten. Nederland heeft een prima traditie met luierrecycling.

aan. Hij vertelt er nog bij dat er inmiddels ideeën zijn

Een geïmporteerde traditie welteverstaan. In 1989

ontwikkeld rond het verwijderen van opgeloste medi-

streek het Canadese Knowaste neer in Arnhem om een

cijnen in het afvalwater, dat vrijkomt bij de verwerking.

fabriek voor de volautomatische recycling van incontinentiemateriaal te bouwen. Jaarlijks werd op indus-

Licentie

trieterrein Kleefse Waard 35 duizend ton aan luiers van

Vrolijkere geluiden komen van ARN, dat in Weurt onder

gezinnen, crèches, ziekenhuizen en verpleeghuizen

de rook van Nijmegen onder meer een afvalenergie-

verwerkt tot papierpulp, kunststofgranulaat en com-

centrale, een stortplaats en sinds kort een gft-vergister

post. De dalende afvalverbrandingstarieven deden het

exploiteert. Het Gelderse afvalbedrijf wil als eerste in-

bedrijf echter de das om. De aandeelhouders vonden

vesteren in een Duitse technologie om luiers te recy-

de recycling te duur worden en trokken er in 2007 de

clen. De verwerkingsmethode van thermische drukhy-

stekker uit. Het Canadese bedrijf is nog steeds actief in

drolyse is door de Universiteit van Brandenburg (BTU)

de VS, Australië, Zuid-Korea, Japan en Zuid-Afrika. De

ontwikkeld. Milieuondernemer Willem Elsinga heeft

fabriek in Groot-Brittannië is inmiddels ook gesloten,

een licentie voor heel Europa in zijn bezit. De van ori-

wat erop wijst dat het niet hosanna gaat met de luier-

gine gft-specialist kwam de technologie twee jaar ge-

recycling.

leden tegen op het Biogas World-congres in Berlijn en was meteen verkocht. De technologie in een notendop:

Compost

In een reactorvat worden de vieze luiers minimaal een

De enige installatie in ons land die luiers verwerkt is de

uur onder druk (20 bar) in een temperatuur van 210

gft-verwerker van Orgaworld in Lelystad. Het Shanks-

graden Celsius gehouden. “Na die tijd openbaart zich

onderdeel vergist het luiermateriaal met gft-afval. Van het digestaat maakt het bedrijf compost. Bij de start van de installatie heeft TNO het proces goedgekeurd om ook luiers te verwerken, wat ook werd vastgelegd in de Wet milieubeheer. Maar luiers verwerken samen met gft-afval is niet de aangewezen route, zegt tenminste afvalbedrijf Attero in haar gemeentelijke nieuwsbrief van december. De kwaliteit van de compost zou eronder lijden en dus de kwaliteit van gewassen. Aanwezige medicijnresten en andere chemicaliën horen niet thuis in de voedselketen, stelt Attero. Geïnspireerd door de Knowaste-technologie zegt het bedrijf een installatie voor de verwerking van luiers en incontinentiemateriaal op papier te hebben staan, die in staat is de complexe afvalstroom veilig en efficiënt met een minimum aan reststromen te verwerken. Het wachten is alleen op beleidsmaatregelen van de overheid, ‘aangezien het kostenplaatje niet past in het beeld van de huidige afvalmarkt’. Meer wil het bedrijf voorlopig niet over het onderwerp kwijt. “De strategische review van de huidige activiteiten door nieuwe eigenaar Waterland

Drukhydrolysereactor van de Universiteit van

is nog niet afgerond. Het onderwerp luierrecycling

Brandenburg (BTU) om luiers te recyclen. Links

heeft op dit moment niet de hoogste prioriteit binnen

dr. Marco Burkhardt (BTU) en rechts Jelle Duindam

Attero”, geeft woordvoerder Léon Dirrix van het bedrijf

(Elsinga Beleidsplanning en Innovatie BV).

GRAM | maart 2015

BUSIN ESSC ASE LU IE RRE CYCLING NOG NIE T L E K D ICH T

papiervezels en de kunststof, lenen zich echter uitstekend voor recycling. Een deel van de Nederlandse luiers wordt gemengd met gft-afval en vergist. D66 vindt dat dit beter moet, omdat hierbij mogelijk medicijnresten in de compost terecht komen. Helaas zijn er op dit moment geen andere recyclingmogelijkheden voor luiers in Nederland. Nieuwe technologieën die een betere afbraak van incontinentiemateriaal mogelijk maken, zouden we moeten stimuleren”, zegt Van Veldhoven. Een boodschap die bij huidige subsidieverstrekking nog een merkwaardig fenomeen”, vertelt Elsinga. “Al het kunststof zit dan

niet is doorgekomen, reageert Elsinga. Juist op dat punt

in een grote bal samengeklonterd en is eenvoudig af te vangen.”

heeft de ontwikkeling van zijn luierrecyclingreactor tegenslag gehad. Een subsidieaanvraag voor het pro-

Het proces boekt volgens Elsinga nog meer goede resultaten. Een

gramma DEI (Demonstratie Energie Innovatie) werd niet

hele reeks aanwezige medicijnen – van ibuprofen tot anti-depressiva

gehonoreerd.

– wordt als gevolg van de hoge temperatuur volledig afgebroken. “Wat ook geldt voor ziekteverwekkers als salmonella, e-coli en de prionen

Mansveld heeft de luierrecycling een plek gegeven in

(ziekmakende deeltjes) die de gekke-koeienziekte Creutzfeldt-Jacob

haar programma Van Afval Naar Grondstof (VANG) In

veroorzaken.” Het door het ministerie van Infrastructuur en Milieu

oktober is het Ketenproject Luiers gestart onder de vlag

(IenM) geschetste probleem van de absorptiekorrels in luiers is volgens

van IenM, RWS Leefomgeving en NVRD. De eerste acti-

Elsinga terecht en heeft de volle aandacht. Het probleem moet wel in

viteit was een workshop met als doel de verschillende

de juiste verhouding worden gezien, vindt hij. De Super Absorbent Po-

schakels in de keten bijeen te brengen. Met succes:

lymers, kortweg SAP’s, zijn niet schadelijk. Als ze in compost in de

producenten, gebruikers, inzamelaars, verwerkers en

bodem terechtkomen, breken ze alleen slecht af, “maar daar zijn geen

afnemers van gerecyclede producten waren aanwezig.

gezondheidsrisico’s mee gemoeid”. Net als het plastic dat in compost

“Er bleek goede belangstelling te bestaan om de sa-

zit, is het aandeel SAP’s ver onder de norm.” Het scala aan bij ARN aan-

menwerking te zoeken. Meerdere partijen bleken sterk

wezige afvalverwerkingstechnieken is ideaal voor het bijplaatsen van

geïnteresseerd te zijn om recyclingketens op te zet-

de luierrecyclingreactor. De organische reststromen van het afbraak-

ten”, vertelt projectleider Geert Cuperus. “ Ook over de

proces kunnen naar de gft-vergister. De aanwezige afvalverbrandings-

bestaande belemmeringen bleek goede overeenstem-

installatie levert de bescheiden hoeveelheid benodigde stoom. Elsinga

ming, aldus Cuperus. “De grote uitdaging is geschikte

is de businesscase nog aan het rond rekenen, maar verwacht onder de

businesscases te vinden die daadwerkelijk bijdragen

verbrandingstarieven uit te komen.

aan het sluiten van de keten. Er is grote behoefte aan data en informatie in alle stappen van de keten. Daar-

Interesse

bij werden ook nadrukkelijk kanttekeningen gezet. Zo

Volgens Elsinga is er veel interesse in luierrecycling onder inzamelaars,

is er de nodige zorg geuit over mogelijke risico’s van

gemeenten, reinigingsdiensten en zorgcentra. Deze laatste categorie

stoffen zoals SAP’s, pathogenen en medicijnen die in

kan relatief eenvoudig een zuivere stroom van incontinentiemateriaal

gebruikte luiers voorkomen en die tijdens of na recy-

aanbieden. Gemeenten die de afgelopen jaren zijn gestopt met de lui-

cling verspreid kunnen worden. Dat gaan we allemaal

erinzameling zouden deze weer ter hand willen nemen, weet Elsinga.

beter in beeld brengen.” In de loop van 2015 verschijnt

Particulieren kunnen via het kinderdagverblijf worden geprikkeld hun

de eerste rapportage.

babyluiers gescheiden aan te bieden. De milieuondernemer praat ook met luierproducenten, om invloed te hebben op het ontwerp van luiers.

Netwerkinfo

“Al moet je je daar niet te veel van voorstellen. Soms zijn kleine aanpas-

Attero, Léon Dirrix (woordvoerder),

singen mogelijk.” Het investeringsplan voor een installatie bij ARN ligt

leon.dirrix@attero.nl, www.attero.nl,

klaar. Eind van het jaar is de luierrecycling mogelijk al in bedrijf. Zo ziet

Elsinga Beleidsplanning en Innovatie, Willem Elsinga

Elsinga kansen voor meer luierrecyclingfabrieken in ons land, die op

(directeur), w.elsinga@beleidsplanning.nl,

kleine schaal per installatie jaarlijks circa 10 duizend ton luiermateriaal

www.policyplanning.eu,

kunnen verwerken, dat vanuit de directe omgeving wordt aangevoerd.

TweedeKamer, Stientje van Veldhoven (D66), www.tweedekamer.nl, s.vveldhoven@tweedekamer.nl,

Tweede-Kamerlid Stientje van Veldhoven ziet het in elk geval helemaal

Ketenproject Luiers, Geert Cuperus,

zitten. De D66-politicia drong vorig jaar via Kamervragen bij staatsse-

geert.cuperus@rws.nl, www.rws.nl

cretaris Mansveld (IenM) aan op actie. “In deze productketen wordt momenteel niet optimaal gerecycled. Veel onderdelen van luiers, zoals de

GRAM | maart 2015

Tekst: Pieter van den Brand

Projectteam VANG van start Het programma VANG Huishoudelijk Afval is officieel op 1 januari van dit jaar gestart. Wat is er al van te merken en wat gaan gemeenten en afvalbedrijven er de komende tijd van merken? Er wordt hard gewerkt om het uitvoeringsprogramma

Inhoudelijk is het team bezig om de actielijnen uit het programma

handen en voeten te geven, maar tot dusver is het nog

verder uit te werken. Voor de korte termijn gaat het daarbij onder

vooral werk achter de schermen. De NVRD is eind vorig

meer om de vraag hoe de kennisuitwisseling het beste georganiseerd

jaar gestart met het werven van nieuwe medewerkers

en gefaciliteerd kan worden via kennisplatforms, workshops en der-

die ondersteuning moeten gaan geven voor het pro-

gelijke. Ideeën en meningen zijn er genoeg. We hebben intussen al

gramma. Dat heeft ertoe geleid dat er vanaf 1 februari

gesproken met mensen die op dit gebied ver voor de troepen uitlopen

een aantal nieuwe gezichten op het bureau bij zijn ge-

en met hulp van social media en cloudcomputing hele communities

komen en dat er intern een grote carrousel in werking

hebben gebouwd rondom andere onderwerpen. Uitermate boeiend en

is getreden als het gaat om de functies en taken.

inspirerend, maar voor ons misschien nog iets te ver geschoten. Het wordt de kunst om de goede combinatie van inhoud en platform te

Bekende gezichten als Samuel Stollman en Maarten

vinden of te maken waarop gemeenten en afvalbedrijven uitgedaagd

Goorhuis gaan zich dit jaar nagenoeg volledig inzetten

en geprikkeld worden om kennis en informatie te halen en te delen.

binnen het programma VANG. Het gat wat zij achterlaten op het dossier afval- en grondstoffen wordt inge-

Ook moeten er op ICT-gebied aanpassingen worden gedaan om de sa-

vuld door Ilse van der Grift en de nieuwe collega Frank

menwerking met RWS en VNG goed te kunnen faciliteren. Opdrachten

Donkers. De taken van Ilse worden weer gedeeltelijk

daarvoor zijn intussen uitgezet en worden nu snel uitgevoerd. Met

overgenomen door Peter Kerris, die herintreedt bij de

de collega’s van Rijkswaterstaat en VNG is intussen al een paar keer

NVRD. Ook nieuw zijn Marjolijn van der Hoek, Rik Har-

overleg geweest over de differentiatie van de restafvaldoelstelling.

denberg en Debby van Meeteren. De nieuwe collega’s

Rijkswaterstaat werkt dit nu verder uit en tijdens het gemeentelijk

zijn druk bezig om zich in te werken en de oude garde

Afvalcongres op 19 maart aanstaande zijn er twee discussiesessies

om dossiers over te dragen. Op dit moment levert dat

gepland over de VANG doelstellingen. Ook wordt er druk gewerkt aan

nog veel hectiek op, maar dat stof zal in de komende

een Green Deal die gemeenten kunnen afsluiten met het Rijk waar-

weken gaan neerdwarrelen. Het VANG team zal dan be-

mee ze zich verbinden aan het programma VANG. Tot slot hopen we

staan uit een mix van oude en nieuwe gezichten. Van

spoedig op het internet aanwezig te zijn en programmagerelateerde

de oude garde zullen Bas Peeters (1 dag/week), Maar-

informatie te kunnen geven.

ten Goorhuis en Samuel Stollman binnen VANG worden ingezet, aangevuld met Rik Hardenberg, Marjolijn van der Hoek en Debby van Meeteren. Meer informatie over

Kunt u niet wachten met uw input of vragen voor

de nieuwe medewerkers vindt u op pagina 23.

VANG Huishoudelijk Afval? Mail dan naar goorhuis@nvrd.nl

GRAM | maart 2015

Gemeenten als ketenregisseur voor kunststof afval Door de vergoedingen niet langer te baseren op ingezamelde tonnen plastic verpakkingsafval maar vanaf 2015 te sturen op gesorteerde hoeveelheden secundair materiaal, zijn de hergebruikcijfers spectaculair gestegen, tot 90 procent. Dat blijkt uit een inventarisatie van drie aanbestedingen van gemeentelijke samenwerkingsverbanden. Zoals bekend uit de Raamovereenkomst Verpakkingen

Verreweg de meeste gemeenten hebben er voor geko-

zijn de gemeenten sinds 1 januari dit jaar niet alleen

zen om het sorteren en vermarkten gezamenlijk in de

verantwoordelijk voor de inzameling van kunststof

markt te zetten en zelf bij hun leest van het inzamelen

verpakkingenafval. Ze zijn vanaf nu ook belast met de

te blijven. Op het consortium van Midwaste en HVC na,

overslag en transport naar een sorteerinrichting, de

besteden ze het sorteren en het vermarkten van het

sortering en het vermarkten van de gescheiden deel-

tweedehandse plastic uit. Aiko Klein van adviesbureau

stromen. Kortom, gemeenten zijn niets minder dan ke-

KplusV in Arnhem begeleidde drie grote aanbestedin-

tenregisseur geworden en geven daarmee, paradoxaal

gen en hij is op meerdere onderdelen aangenaam ver-

genoeg, inhoudelijk invulling aan de verplichte produ-

rast over het resultaat. "Het idee is om de gemeenten

centenverantwoordelijkheid.

niet langer af te rekenen op het aantal ingezamelde tonnen kunststofafval. Voortaan krijgen ze geld voor

Vergoeding

de hoeveelheid opnieuw op de markt gebrachte in mo-

Per 1 januari ontvangen de gemeenten 881 euro per

nostromen gescheiden materiaal. Dat heeft ongewoon

ton op de markt gebrachte kunststoffen die aan de nor-

goed gewerkt als je kijkt naar de te bereiken herge-

men van het bedrijfsleven voldoen. Ter vergelijking: tot

bruikspercentages." Klein denkt dat het voortaan af-

voor kort kregen de gemeenten 475 euro per ton, al-

rekenen op tonnen ‘output’ in plaats van ingezamelde

leen voor de ingezamelde hoeveelheid verpakkingsaf-

hoeveelheden plastic een belangrijke prikkel is die tot

val. Over de hoogte van dit laatste bedrag is indertijd

verbetering van het hergebruikspercentage heeft ge-

eindeloos onderhandeld door vertegenwoordigers van

leid. "Hoe meer geleverd bruikbaar materiaal, hoe meer

VNG en het bedrijfsleven. Over de hoogte van de vorig

euro’s."

jaar bekend geworden 881 euro per ton (waarvan 332 euro voor overslag, transport en sorteren) bleef het

Onder de pannen

echter oorverdovend stil. Kennelijk bleken gemeenten

Ongeveer tweederde van de gemeente is al onder

overtuigd dat het uitkon, zelfs nu ze ook opdraaien

de pannen. Alle Limburgse gemeenten, verenigd in

voor de kosten voor de verdere verwerking in de hele

Afvalsamenwerking Limburg (ASL), doorliepen een aan-

keten. Logisch dat gemeenten niet aan de bel trokken

bestedingsprocedure waarbij Kunststof Hergebruik de

als er prijzen uit de bus komen waarbij ze slechts 131

klus van 15.000 ton werd gegund. Een omvangrijk con-

euro betaalden voor de hele reeks van handelingen na

sortium van Area, AVU, Circulus-Berkel, GAD en ROVA

de inzameling. Bij het verpakkende bedrijfsleven dat

laat 30 duizend ton sorteren door SITA in Rotterdam die

het benodigde geld in het Afvalfonds stort, is men naar

daar in het verleden al een moderne sorteerhal inricht-

verluidt minder blij.

te. Daar belandt ook de 40 duizend ton van Midwaste en HVC. In Zeeland is ook Indaver bij SITA uitgekomen. Ook kleinere samenwerkingsverbanden zoals in Rivierenland en een aantal gemeenten in Groningen hebben intussen een aanbestedingsprocedure doorlopen. "Die

Verreweg de meeste gemeenten

laatsten deden dat met behulp van de handreiking die de NVRD voor het aanbesteden liet opstellen." Rivieren-

kozen ervoor sorteren en vermarkten

land laat Milieu Service Zuid sorteren.

gezamenlijk in de markt te zetten en

Verrast is Klein over de hoge organisatiegraad die hij aantrof bij de aanvang van de procedure. "De gemeen-

zelf bij het inzamelen te blijven.

telijke afvaldiensten hadden zelf al samenwerking gezocht en alle leden op de hoogte gebracht", constateerde Klein. "Het is natuurlijk transport- en verkooptechnisch het meest efficiënt om het te sorteren

GRAM | maart 2015

verpakkingsafval te bundelen. Dat verklaart de grote

werkingsverbanden in het gelijk. Er loopt nog een Ho-

samenwerkingsbereidheid tussen de verschillende af-

ger Beroep." De gemeenten houden SITA aan de hoge

valdiensten. Maar ik vind het een knappe prestatie dat

claim van hergebruik. Het bedrijf krijgt te maken mil-

bijvoorbeeld in het Midwaste/HVC consortium ook ste-

joenenclaims als gevolg van boeteclausules wanneer

den aanklampten die tot voor kort geheel geen binding

de verwachtingen niet worden waargemaakt. Klein:

hadden met een van beide organisaties."

"Dan zijn ze hun winstmarge vermoedelijk wel kwijt."

Mogelijk nog opmerkelijker is het verbluffend hoge

De druiven zijn natuurlijk wel zuur voor Kunststof Her-

hergebruikspercentage.

Raamovereen-

gebruik. De instelling liet kunststof afval tot en met

komst moet 75 procent van het plastic afval als secun-

2014 voor vrijwel alle gemeenten sorteren en verko-

daire grondstof worden vermarkt. Klein: "Alle aanbie-

pen en ziet nu in 2015 SITA met een groot deel van de

ders voor sorteren boden boven de 80 procent, SITA

buit ervandoor gaan. SITA moet wel flink uitbreiden.

claimde in de aanbestedingen zelfs een hergebruikper-

Voorlopig kan zij dit nog ternauwernood op de locatie

centage van liefst 90 procent." Vergelijk dat eens met

in Rotterdam. Die ging van een vijfdaags productiepro-

de beginjaren van Nedvang, toen onder meer Kamerlid

ces over op een volcontinudienst van 24/7. Meer ploe-

en milieuspecialist Diederik Samsom (PvdA) bedong

gendiensten waaronder in de nacht vangen voorlopig

dat 42 procent van het verpakkingsafval moest wor-

de bouw van een nieuwe verwerkingsfabriek op.

Volgens

den hergebruikt.

Ook de drankenkartons en het blik kunnen door SITA en

Kort gedingen

Kunststof Hergebruik worden verwerkt. Veel gemeen-

De meeste partijen kijken met tevredenheid terug op

ten vinden het een belangrijk onderwerp. In sommige

het aanbestedingsproces, al ging het niet zonder slag

plaatsen worden de drankenkartons zelfs gescheiden

of stoot. In de beide grote aanbestedingen die SITA

van het kunststofafval ingezameld. Elders zamelen ge-

won, ging Kunststof Hergebruik, die het kunststof-

meenten, net als in Duitsland en België, alle verpakkin-

afval in Duitsland laat scheiden, in beroep. "Men had

gen samen in. De drankenkartons zijn een goede bron

aanmerkingen op de procedure, uitte twijfels over de

voor papier, en uiteraard gaat blik verder in de tot nog

financiële haalbaarheid en stelde kanttekeningen bij

toe lucratieve secundaire metaalbranche. Overigens is

het hoge hergebruikspercentage van SITA", vat Klein

blik met een peulenschil voor de verbranding uit het

samen. Er waren twijfels over de vervuilingsgraad. Ook

restafval af te scheiden en lijkt bronscheiding milieu-

zou een nieuwe techniek niet bewezen zijn. Die schiet

technisch niet heel erg veel extra’s te bieden.

allerlei andere voorwerpen uit het afval zodat de massaal aanwezige zwarte plastic trays overblijven. Die

Midwaste-gemeenten vermarkten zelf

niet worden herkend door de infraroodtechnieken.

Bij Midwaste beaamt manager Projecten Jurgen de Jong

Tot nog toe is de gang naar de rechter tevergeefs ge-

dat de marktwerking zijn werk doet in de kunststofre-

bleken, constateert Klein. "De rechter stelde in alle kort

cycling. "Dat komt misschien wel doordat Nederland

gedingen de gemeentelijke afvaldiensten en samen-

achterloopt bij België en Duitsland. Aanloop- en op-

GRAM | maart 2015

Gemeenten als ketenregisseur voor kunststof afval startproblemen blijven daardoor achterwege", zegt De

Schönmackers in Kerpen bij Aken. "Zij betalen slechts

Jong, die vorig voorjaar een tenderdocument opstelde.

64 euro per ton voor sorteren en afzet. De rest van Lim-

Midwaste (13 leden, waaronder Avalex, Irado, Meerlan-

burg betaalt 131 euro voor hetzelfde plus de overslag

den, Saver en de gemeenten Oss, Den Bosch, Breda en

en transport naar Kempen." ASL en aannemer hebben

Eindhoven in totaal 60 tot 70 gemeenten) is een samen-

een parallel belang, vindt Oehlen. "We gaan hier in Lim-

werking aangegaan met HVC (40 gemeenten). Daarbij

burg niet eventjes eigen wetgeving bovenop de gemid-

zijn ook enkele Zuid-Hollandse, Brabantse en Gelderse

delde 75 procent maken. De aannemer heeft belang bij

gemeenten aangehaakt. De overslag en sortering zijn

een goede prestatie, inclusief hergebruik. Wij gaan for

in drie in omvang ongeveer gelijkwaardige percelen

better and the worse samen. Hebben we een mee- of tegenvaller in de sorteerprestatie of vermarkting, dan delen we dat samen." Oehlen: "Kijk eens, de produ-

Jurgen de Jong: "Door de schaalvoordelen en sorteerrendement gaat de prijs voor de sortering dalen en de afzet toenemen."

centen zijn verantwoordelijk. Nedvang controleert de certificaten van het afgeleverde spul. Inspecties controleren Nedvang. Wij nemen dat voor waar aan. We nemen bij onraad steekproeven op weegbrieven en monitoren met Wastetool (een instrument van Nedvang - RD) maar werken verder op basis van vertrouwen." Ook Oehlen blikt tevreden terug. "Drankenkartons en blik worden meegenomen. Dat is in Duitsland gezien hun jaren ervaring geen enkel probleem." Dat verklaart ook de duur van het contract tussen de ASL-gemeenten en Kunststof Hergebruik. Ze gaan twee jaar, en daarna

van 13.000 ton aanbesteed, geografisch gerangschikt.

mogelijk nog eens tweemaal driejaar met elkaar in zee.

Dat dient niet alleen een milieudoel. "We hebben er na-

"Op de prijs zal het waarschijnlijk niet klappen."

drukkelijk voor gekozen om alleen de sortering aan te besteden", zegt De Jong. "Op- en overslag op vijftien lo-

Producentenverantwoordelijkheid werkt

caties, transport en ook de vermarkting doen we zelf."

Net als bij Midwaste in Delft liet ook het consortium

Is dat laatste niet tricky, gezien de fluctuerende prij-

met Circulus-Berkel, AREA, AVU, GAD en ROVA zich in

zen. Vooral de laatste half jaar sterk gedaalde olieprijs

de aanbesteding vooral leiden door de prestaties op

maakt dat virgin kunststoffen relatief goedkoop zijn.

gebied van hergebruik. "Dat telde voor 70 procent

Dat kan momenteel de afzet van secundaire plastics

mee, de prijs voor 25 procent en de transportafstand

belemmeren. "Dat klopt, maar het is vermoedelijk een

voor 5 procent", zegt Michiel Westerhoff, manager

tijdelijke trend", zegt De Jong. "Bovendien zit vermark-

Strategie en Ontwikkeling bij Circulus-Berkel. Ook dit

ten van nature in ons systeem. Papier, glas, metalen

consortium belandde na weging van de vijf inschrijvers

en hout verkopen wij ook. Wij zijn een coöperatie van

bij SITA. "Dat leidde tot drie Kort Gedingen van afgeval-

gemeenten, die niet speculeert maar risico zoveel mo-

len partijen waaronder Kunststof Hergebruik, die allen

gelijk spreidt en op safe speelt. Wij hebben al veel con-

door de rechtbank werden afgewezen", aldus Wester-

tacten in de secundaire kunststofmarkt." Om het risico

hoff. De transportafstand van Apeldoorn, Zwolle en

nog wat meer te spreiden, heeft Midwaste met SITA een

omgeving naar Rotterdam is niet naast de deur, erkent

relatief korte gunningsduur van twee jaar, met daarna

Westerhoff. "Toch is het met 125 kilometer ongeveer de

de optie om tweemaal één jaar te verlengen. "Dat heb-

helft van de afstand om het zeer lichte afval naar Duits-

ben we gedaan omdat we denken dat de kunststofrecy-

land te brengen." Dat het verpakkende bedrijfsleven en

clingsmarkt en de technologie de komende jaren gaat

het Afvalfonds financieel niet zo gelukkig zijn met de

veranderen. Door de schaalvoordelen en sorteerrende-

uitkomsten van de aanbestedingen is voorstelbaar, al-

ment gaat de prijs voor de sortering dalen en de afzet

dus Westerhoff. "We constateren dat de producenten-

toenemen."

verantwoordelijkheid werkt. Als wij met onze burgers zoveel plastic ophalen en SITA garandeert dat 90 pro-

Lage prijs is ook prikkel

cent kan worden hergebruikt, dan kan het bedrijfsle-

In Limburg houdt AfvalSamenwerking Limburg (ASL)

ven zich ook gaan afvragen waarom er zoveel verpak-

er een wat andere filosofie op na. "Wij zijn tevreden

kingen zijn en of het functioneel is", meent Westerhoff.

over de prestaties van Kunststof Hergebruik en op-

"Ik kocht laatst zes kleine LED-lampjes en ik had me

teerden vooral voor een lage prijs omdat die namelijk

daar toch een berg plastic en karton. Daar moeten pro-

ook stuurt op sorteerrendement", zegt Math Oehlen,

ducenten maar eens over nadenken."

coördinator van de ASL-aanbesteding. Een aantal gemeenten in Zuid-Limburg brengt het ingezamelde verpakkingenafval zelf naar de sorteerinrichting van

GRAM | maart 2015

Tekst: René Didde

Landelijke Opschoondag 2015: Samen dichterbij schoon Zaterdag 28 maart gaat de 13e editie van de Landelijke Opschoondag (LOD) van start. Jaarlijks luiden tienduizenden vrijwilligers, traditiegetrouw aan het begin van het voorjaar, het nieuwe buitenseizoen in met een gezamenlijke schoonmaakactie. Onderzoek en ervaring wijzen uit dat mensen ‘schoon’ vooral belangrijk vinden als het om hun directe omgeving gaat. Daarom ligt in de Landelijke Opschoondag-campagne van dit jaar de nadruk meer dan ooit op ‘dichtbij’. Jaarlijks roept NederlandSchoon via een grote publiekscampagne individuen, buurtverenigingen, bedrijven scholen, sportclubs, winkeliers en gemeenten op om onder de vlag van Supporter van Schoon schoonmaakacties te organiseren. Met succes, want elk jaar steken duizenden actieve Nederlanders, ofwel Supporters van Schoon, tijdens de LOD de handen uit de mouwen. In 2014 gingen ongeveer 75.000 mensen de straat op. Dit jaar wil NederlandSchoon nog meer mensen mobiliseren. Onder andere door naast de landelijke campagne ook op regionaal niveau stevig in te zetten. Bijvoorbeeld door Supporters van Schoon die erg actief zijn in hun regio in het zonnetje te zetten via regionale en online media. Maar ook door gemeenten speciale campagneproducten, zoals plaatsnaamposters en eenvoudig aanpasbare persberichten en advertenties, aan te bieden. Samenwerken voor schoon Een andere manier waarop de campagne dichter bij Nederlanders wordt gebracht, is door gemeenten te vragen de Landelijke Opschoondag lokaal te promoten. Daarin is een belangrijke rol weggelegd voor partner Gemeente Schoon. Addie Weenk, programmacoördinator van Gemeente Schoon: “Wij roepen gemeenten op om mee te doen aan de Landelijke Opschoondag. En we helpen bij het mobiliseren van inwoners, winkeliers, woningbouwverenigingen en collega’s binnen de gemeente. We geven advies over doelgroepbenadering en gedragsverandering, aanmelding voor de Landelijke Opschoondag en wat je als gemeente kunt doen om vrijwilligers te ondersteunen. De mogelijkheden zijn legio. Gemeenten kunnen ‘Supporter van Schoonpak-

NederlandSchoon helpen wij ze de LOD optimaal te benutten om actieve

ketten’ met grijpers, handschoenen en vuilniszakken

inwoners in het zonnetje te zetten en zo een impuls te geven om buur-

uitdelen, de zwerfafvaloogst ophalen of hun voordeel

ten en straten structureel schoon te houden. De gemeente Amsterdam

doen met de Supporter van Schooncampagne om bur-

gaat dit jaar voor het eerst stadsbreed flink werk maken van de Lan-

gers extra te motiveren. Aandacht na de Landelijke Op-

delijke Opschoondag. NederlandSchoon en Gemeente Schoon hebben

schoondag is ook belangrijk. Zo adviseren we ook over

hiervoor advies geleverd. En dat is mooi nieuws,” aldus Addie Weenk.

het belonen en bedanken van actieve inwoners.” Meer informatie: Van elkaar leren

Draaiboek Landelijke Opschoondag:

“We helpen ook bij het betrekken van de pers en ge-

www.kenniswijzerzwerfafval.nl/document/

ven daarbij veel aandacht aan het terugkoppelen van

draaiboek-en-tips-opschoondag

bereikte resultaten. Dat is erg belangrijk. Hiervoor hoe-

Supporter van Schoon: www.supportervanschoon.nl

ven gemeenten het wiel niet opnieuw uit te vinden. Ze

NederlandSchoon: www.nederlandschoon.nl

kunnen putten uit de ervaringen van anderen. Bijvoor-

Gemeente Schoon: www.gemeenteschoon.nl

beeld met het ‘Draaiboek voor de Landelijke Opschoondag’ die op kenniswijzerwerfafval.nl staat. Samen met

Tekst: Minke-an Ligeon

GRAM | maart 2015

SUCCE SV OLLE E N LE E RZA M E PROE F IN H E E M S TE D E

Verdienen aan frituurvet In menig huishouden maakt de frituurpan overuren. Maar hoe komen we ‘gezond’ van het gebruikte vet af? Nee, niet langer in de afvalbak. En vooral niet in het riool gooien. De vetrecyclemachine doet zijn intrede. Een concept waarbij burgers een vergoeding krijgen voor het gescheiden inleveren van hun afgedankte frituurvet. Een test nog, maar wel een leerzame test. Heemstede had vlak voor de kerst de primeur met

Dutch Coöperations is gevestigd in Hoofddorp en zo

de eerste vetrecyclemachine van ons land. Bewoners

rolde het balletje door naar Meerlanden, dat in deze

van de gemeente kunnen hun gebruikte frituurvet

regio onder meer het afvalbeheer verzorgt. De keuze

en olie naar de milieustraat brengen en krijgen daar

voor een eerste proef met de BayTom viel op de centra-

een bescheiden vergoeding voor van 25 eurocent per

le locatie van de milieustraat in Heemstede, die Meer-

liter vet. De BayTom heet de machine die bakolie en

landen exploiteert. “Het gaat om een test”, benadruk-

frituurvet opvangt en filtert, om het vet van water en

ken John de Block en Paul Hulsbosch, respectievelijk

voedselresten te scheiden. Na een analyse van de kwa-

manager Kenniscentrum, Beleid en Communicatie en

liteit van het vet wordt de hoeveelheid gewogen en

contractmanager Publieke Sector. “We moeten nog veel

ontvangt de aanbieder een geschreven kwitantie voor

leren over deze inzamelmethode, los nog van de vraag

de waarde van het ingeleverde frituurvet. Eigenlijk is

of het apparaat in technisch opzicht goed werkt. Een

het de bedoeling dat de machine een tegoedbonnetje

periode van twee maanden is al een mooie periode om

print dat de zogeheten ‘vetscheidende’ burger via de

de kinderziekten eruit te halen. Wat we vooral willen

website www.afvalbonnen.nl verzilvert. “Deze moge-

zien is of we de machine ook in de openbare ruimte

lijkheid willen we nog binnen de proefperiode realise-

kunnen plaatsen. Dat is toch iets anders dan in een su-

ren”, vertelt directeur Kaspar Karimi van Dutch Coöpe-

permarkt, waar de BayTom voor is ontworpen. De mi-

rations. Zijn bedrijf omschrijft hij als een onderneming

lieustraat is erg geschikt. Er wordt snel vet geknoeid.

die innovatieve duurzame business-ideeën uitwerkt in

Dat is daar niet erg.”

concrete projecten. De maker van de vetrecycler met de naam Bay Tom wilde het apparaat introduceren op

Prikkelen

de Europese markt. In thuisland Turkije is de BayTom

Nog een prangende vraag waar de proef een antwoord

terug te vinden in menig supermarkt. Om de vetrecy-

op moet geven, is of het lukt om burgers te prikkelen

clingmachine op de Nederlandse markt te lanceren,

hun vet op de milieustraat in te leveren. “De vetrecy-

kwam het bedrijf met Karimi in contact. “Wij waren

clemachine is een aardig initiatief dat burgers beloont

direct geïnteresseerd”, zegt de van oorsprong Iraniër.

voor het scheiden van afval”, zegt Hulsbosch. “Met dit

“Vet dat in het riool terechtkomt, kan de rioolbuizen

concept kunnen burgers wat terugverdienen op de af-

verstoppen en dat levert een grote schadepost op voor

valstoffenheffing en het maakt ze ervan bewust dat

gemeenten en waterschappen. Gebruikt frituurvet dat

frituurvet een grondstof is, in dit geval voor biodiesel.

wordt weggegooid met het restafval, gaat naar de vui-

Uit het oogpunt van duurzaamheid vinden wij dit een

lovens. Weliswaar levert het energie op, maar het kan

mooi project. Het draagt bij ook aan het bewustzijn van

niet worden gebruikt voor de productie van biodiesel

afvalscheiding. De burger moet de olie zelf in de ma-

en biokerosine, de toepassing waar wij aan denken.”

chine gieten en de fles daarna naar de container voor

het afgedankte kunststof brengen.” Karimi van Dutch Coöperations vult aan: “Wij willen dat consumenten ervan meeprofiteren dat hun afval waarde bevat. Een

Kaspar Karimi: “Een financiële prikkel kan inwoners aanzetten om oliën en vet gescheiden in te leveren wat weer bijdraagt aan een circulaire economie.”

financiële prikkel, hoe klein ook, kan inwoners aanzetten om oliën en vet gescheiden in te leveren wat weer bijdraagt aan een circulaire economie. Bovendien is het een kindvriendelijk idee. Tieners kunnen met het inzamelen van frituurolie een centje bijverdienen.” Het proefproject is ook interessant om de potentie van de inzameling van frituurvet te laten zien, stelt afvalmanager Jan Koolhaas, die bij Meerlanden het traject na de inzameling naar de verwerkers beheert. “In ons land wordt nog maar weinig frituurvet gerecycled. Zo’n zeventig procent van de huishoudens frituurt. Per huishouden komt er jaarlijks zo’n vijf liter olie en vet

GRAM | maart 2015

Kaspar Karimi van Dutch Coöperations (1e links) en John de Block (2de links), Paul Hulsbosch (3de links) en Jan Koolhaas (2de rechts) van Meerlanden bij de frituurvetrecyclemachine in Heemstede. De overige drie zijn medewerkers op het inzamelstation (foto: Rob Essenberg / Meerlanden). vrij. Wij zamelen daar nog maar een tiende van in. Hoe

tainer naast te plaatsen voor harde frituurvetten, stelt

kleinschalig ook, deze methode kan aan dit volume bij-

Koolhaas voor. Karimi kan verklappen dat de inza-

dragen.” Volgens Karimi wordt er in ons land jaarlijks

melcapaciteit bij een volgende versie van de machine

dertig miljoen kilo frituurvet gekocht. Een deel ervan

omhoog gaat. “We schaven voortdurend aan dit con-

gaat op tijdens het frituren, maar 21 miljoen kilo kan

cept. Natuurlijk moeten we honderd procent kwaliteit

worden gerecycled. “Er valt nog heel veel te winnen.”

leveren. Ook om andere gemeenten te overtuigen. De

Ook het eigen businessmodel is nog niet rond. Ideali-

risico’s liggen uiteraard volledig bij ons.” De kwaliteits-

ter levert de olie straks wat op. “We moeten eerst nog

garantie is tevens cruciaal voor een andere doelgroep,

onderzoeken of de gereinigde olie kwalitatief geschikt

namelijk de supermarkten. Supermarktketen Dirk van

is voor biodiesel”, zegt Karimi.

den Broek bijvoorbeeld staat niet onwelwillend tegenover het concept, weet Karimi uit een eerste gesprek.

Veelbelovend

“Waar de supermarkten huiverig voor zijn, is natuurlijk

De start van de proef eind december was goed geko-

dat er vieze olie op de supermarktvloer terechtkomt.

zen. Het is de periode waarin Nederlanders extra olie

Ook daar wordt aan gewerkt. We denken aan een op-

inkopen om de oliebol te bereiden. De officiële evalu-

vangbak onder het apparaat. Maar meer kan ik er nog

atie moet nog komen, maar de eerste resultaten van de

niet over zeggen. Binnenkort komen we met nieuwe

proef zijn veelbelovend, aldus Hulsbosch en Koolhaas

plannen.”

van Meerlanden. “We hebben veel meer frituurvet ingezameld dan we hadden verwacht. Het succes is er,

Netwerkinfo:

maar er moet nog veel meer gebeuren.” Ook de beper-

Dutch Coöperations, Kaspar Karimi (directeur),

kingen van de machine zijn inmiddels duidelijk. “De

k.karimi@dutchcooperations.nl, www.duludo.nl.

capaciteit van twee liter moet omhoog”, zegt Koolhaas

Meerlanden, John de Block (manager Kenniscentrum,

van Meerlanden. “Burgers moeten niet hoeven wachten

Beleid en Communicatie), jdblock@meerlanden.nl;

om hun olie kwijt te kunnen. Het is ook niet de bedoe-

Paul Hulsbosch (contractmanager Publieke Sector),

ling dat ze hun flessen bij de machine achterlaten en

phulsbosch@meerlanden.nl,

dat de medewerkers van de milieustraat de olie erin

Jan Koolhaas (afvalmanager),

moeten gieten. Dat is niet hun werk.”

jkoolhaas@meerlanden.nl,

Een tiende van het frituurvet is gestold en kan niet de machine in. Een eenvoudige oplossing is er een con-

Tekst: Pieter van den Brand

GRAM | maart 2015

N AAR E E N AF VALV RIJ E GEM E E NTE

Deventer wil inzamelstructuur verder perfectioneren Op 1 januari 2013 voerde de gemeente Deventer diftar in. Sinds die tijd is de hoeveelheid restafval in de gemeente gedaald van 236 naar 127 kilo per inwoner, per jaar. Deventer wil deze hoeveelheid nog verder af laten nemen tot 100 kilogram per jaar in 2018 en uiteindelijk een afvalvrije gemeente worden. Na de invoering van diftar is Deventer van achterblijver,

kenen wat ze bespaarden als ze minder vaak een con-

koploper geworden in de landelijke benchmark Afval-

tainer aan de straat zetten. Een groot deel van het suc-

scheiding. Het bronscheidingspercentage steeg van 55

ces is volgens Rorink bovendien toe te schrijven aan de

procent in 2012 naar 68 procent in 2013, terwijl lande-

constante lijn die het college aanhield. “Discussies met

lijk gezien het scheidingspercentage 50 procent is. Frits

de gemeenteraad, de inwoners of in de pers hebben er

Rorink, sinds negen maanden wethouder in Deventer:

niet toe geleid dat de gemeente is gaan zwalken. We

“Mijn voorganger is met de invoering van diftar aan de

hadden een doel voor ogen en zijn daar niet van afge-

slag gegaan. Deventer heeft hier een succesverhaal van

weken. Die rechte lijn gaan we ook in de komende jaren

gemaakt, dankzij de inzet van de inwoners.” Henk Knip,

doorzetten om de resultaten nog verder te verbeteren.”

directeur van inzamelen verwerkingsbedrijf CirculusBerkel: “Het succes is opvallend als je het afzet tegen

Na de invoering van diftar was er in eerste instantie

het feit dat het een stedelijk gebied betreft. In Deventer

regelmatig sprake van overlast door illegale afvaldum-

is veel hoogbouw en er wonen relatief veel studenten

pingen. Deventer besloot een strak handhavingsbeleid

en inwoners met een allochtone achtergrond.” Over

te hanteren. Anne-Marie Holleman, accountmanager ge-

het algemeen dragen deze factoren ertoe bij dat schei-

meente Deventer: “In het begin hebben we niet beboet,

dingspercentages lager uitvallen.

maar na een paar maanden zijn we dat wel gaan doen. Dat heeft effect gehad. In het afgelopen jaar hadden we nog maar een paar honderd gevallen van spoedeisende

Ondanks veel hoogbouw is Deventer

bestuursdwang. Dat is eenderde van het jaar daarvoor. Mensen weten nu wat de regels en afspraken zijn.” Over

koploper van de landelijke benchmark

het opleggen van boetes verschenen soms ingezonden brieven in de krant. “We hebben het handhavingsbeleid

Afvalscheidingen.

regelmatig tegen het licht gehouden, getoetst aan de dagelijkse praktijk en besloten het voort te zetten. Dit is een van de factoren geweest die ertoe hebben bijge-

Tijdens het traject waarbij diftar werd ingevoerd, stuitte

dragen dat de hoeveelheid restafval per inwoner bijna

de gemeente op relatief weinig weerstand. Knip: “We

is gehalveerd van 236 naar 127 kilo per jaar, in twee

hebben goed gekeken naar de ervaringen in andere ge-

jaar tijd”, vertelt Rorink.

meenten en naar verbeterpunten die daaruit naar voren kwamen.” Deventer zette flink in op doelgerichte com-

Droge fracties

municatie. Verspreid over de stad werden informatie-

De verwachting is dat de hoeveelheid restafval in De-

bijeenkomsten georganiseerd in wijkcentra, maar ook

venter dit jaar nog iets verder daalt. Holleman: “Ons

bij woningcorporaties en studentenhuisvesting. Voor

bronscheidingspercentage is nu 69 procent. We willen

informatiebijeenkomsten in de moskee schakelde de

komen tot de kabinetsdoelstelling van 75 procent.” De-

gemeente de imam in. Inwoners ontvingen de Diftar-

venter voerde diftar in op basis van volumefrequentie.

krant, die in diverse talen verscheen en bij de hoog-

Inwoners betalen, naast een vast tarief, een variabel

bouw werd huis-aan-huis geflyerd.

tarief voor iedere aanbieding restafval. Er zijn minicontainers voor het restafval van 140 en 240 liter en bewo-

Bewoners van verzorgingscentra kregen uitleg over de

ners van hoogbouw en de binnenstad maken gebruik

werking van een ondergrondse container, met behulp

van ondergrondse containers, met een volume van

van een dummy waarmee ze konden oefenen. Lokale

60 liter. Deventer koos bewust voor een haalsysteem.

media besteedden veel aandacht aan het onderwerp.

Circulus-Berkel haalt de droge fracties papier, drankver-

Inwoners kregen niet alleen informatie over de nieuwe

pakkingen en glas/metaal huis-aan-huis op. Dit doet

regels, maar ook over wat het hen opleverde. Met een

het bedrijf samen met Sallcon, waar mensen werken

rekenhulp, die te vinden was op de websites van de

met een afstand tot de arbeidsmarkt. Deventenaren

gemeente en van Circulus-Berkel, konden ze zelf uitre-

konden, op vrijwillige basis, kiezen voor een 240-liter

GRAM | maart 2015

Frits Rorink, wethouder gemeente Deventer

container waarin ze hun kunststof kwijt kunnen. Hoe-

Na de beoordeling van de eerste fase neemt de gemeen-

wel ze er een extra container bij kregen, koos 95 pro-

teraad een beslissing over het vervolg. Als in de tweede

cent hiervoor. Holleman: “Ook hebben we een nultarief

fase wordt ingezet op omgekeerd inzamelen, vereist dit

voor gft ingevoerd en de capaciteit van onze milieu-

extra investeringen voor de aanleg van ondergrondse

straat uitgebreid, waardoor mensen gemakkelijker een

containers en voor inzamelmethodes die verder wor-

aantal andere grondstoffen kunnen inleveren. Al deze

den geperfectioneerd. Holleman: “De grote klapper, het

maatregelen samen hebben ertoe geleid dat inwoners

verminderen van het restafval met 80 procent, hebben

het nieuwe systeem gemakkelijk accepteerden. Boven-

we in 2013-2014 al gehad. Met de maatregelen die nog

dien biedt het perspectief voor nog betere resultaten.”

komen, zullen we niet meteen weer 30 kilo van het restafval afhalen, om tot 100 kilo per inwoner te komen in

Vóór het einde van de huidige collegeperiode in 2018,

2018. Dat gaat in kleinere stukjes. Het zal een kwestie

streeft Deventer er naar om maximaal 100 kilo restafval

van lange adem worden.”

per inwoner in te zamelen. Rorink: “Op termijn willen

Rorink: “In maart gaan we met ons vervolgvoorstel naar

we bereiken dat er helemaal geen restafval meer is: om-

de gemeenteraad. We maken goed inzichtelijk hoe het

gekeerd inzamelen.” Het uiteindelijke doel om een afval-

financiële plaatje er uit gaat zien als we het systeem

vrije gemeente te worden, houdt in dat de hoeveelheid

verder verfijnen. Uiteindelijk draait het om het bedrag

restafval verder afneemt tot 10 kilogram per inwoner

dat de inwoners moeten gaan betalen voor hun af-

per jaar, in 2030. Het Afval- en Grondstoffenplan 2015-

valstoffenheffing.” Daarbij gaat het niet alleen om de

2018 van Deventer vormt de basis voor het vervolg. De

directe kosten voor de verwerking en inzameling van

gemeenteraad krijgt het plan in het eerste kwartaal van

afval, maar ook om kosten die daar tegenaan schurken,

2015 ter besluitvorming voorgelegd. De eerste fase van

bijvoorbeeld voor de inzet van communicatiemiddelen,

het plan heeft betrekking op de invoering van de BEST-

of voor handhaving. Holleman: “Uit de benchmark Af-

tas, waarmee boeken, elektrische apparaten, speelgoed

valscheiding blijkt dat Deventer niet de goedkoopste,

en textiel huis-aan-huis worden opgehaald. Hiermee

maar ook niet de duurste is in Nederland. Sommige

zijn in 2014 vier pilots van start gegaan. Samen met de

kosten die betrekking hebben op de afvalstoffenhef-

kringloopbedrijven en sociale werkvoorzieningschap-

fing zijn beïnvloedbaar. Aan die knoppen kun je dus

pen in de regio wordt onderzocht hoe de ingezamelde

draaien. Eerder heeft de gemeenteraad bewust gekozen

stromen beter hergebruikt of gerecycled kunnen wor-

voor onderdelen in de afvalstoffenheffing die leidden

den. Voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt

tot kostenverhoging. Maar die keuzes hebben ook ge-

biedt dit mogelijkheden om deel te nemen aan het ar-

leid tot onze mooie resultaten.”

beidsproces. Bij de eerste fase hoort ook de uitbreiding naar een container voor plastic- en drankverpakkingen

Inl. Marcel Aarnink, beleidsadviseur Circulus-Berkel,

en eventueel voor metaal en blik, in plaats van de hui-

marcel.aarnink@circulus-berkel.nl en

dige plasticcontainer. De frequentie van de restafvalin-

Anne-Marie Holleman, accountmanager gemeente

zameling wordt bovendien verlaagd van twee naar vier

Deventer, a.holleman@deventer.nl

weken om de bereidheid van mensen om grondstoffen te scheiden verder te vergroten.

Tekst: Ans Aerts

GRAM | maart 2015

VAKWERK

Tanja van Dijk (35) is senior communicatieadviseur bij Meerlanden. Een veelzijdige functie, die veel verder gaat dan alleen

voorlichting

persberichten

schrijven. Ze is tevens lid van de commissie PR & Communicatie van de NVRD.

Afval is voor de meeste media geen sexy onderwerp Wat houdt je functie in?

buurt, Meer groene energie, Meer mogelijkheden voor

Mijn werk is heel divers. We hebben drie communica-

mensen en Meer financiële waarde. Al mijn activiteiten

tieadviseurs, een voor de interne en marketingcommu-

zijn te herleiden naar die speerpunten. Bijvoorbeeld

nicatie, een voor de publieke sector ofwel gemeenten

hoe betrekken we de mensen in de buurt bij onze orga-

en een voor de corporate communicatie. Ik ben verant-

nisatie, hoe kun je dan het best communiceren? Alles

woordelijk voor dat laatste, dat betekent dat ik mij in-

wat ik doe, is erop gericht de zichtbaarheid van ons

zet om de zichtbaarheid van Meerlanden te vergroten.

bedrijf te vergroten. In positieve zin. In de dooddoener

Bijvoorbeeld door het onderhouden van de contacten

‘slechte publiciteit is ook publiciteit’ geloof ik niet. Als

met de pers over alles wat er bij Meerlanden speelt, en

er iets fout gaat, moet je dat verbeteren.

dat is veel. Van traditionele afvalinzamelaar heeft Meer-

landen zich ontwikkeld tot een brede onderneming met

Aandacht krijgen in de pers, is dat eenvoudig?

bijna vijfhonderd medewerkers. In een aantal van onze

Niet altijd, want afval is voor veel media geen sexy

gemeenten beheren we de openbare ruimte, met onze

onderwerp. Meerlanden is natuurlijk een regionaal be-

vergisting- en biogasinstallatie produceren wij grond-

drijf. Aandacht van de landelijke media krijgen we niet

stoffen en groene energie en we hebben een kringloop-

zo eenvoudig, omdat je niet landelijk bekend bent. In

warenhuis. Hiervoor heb ik laatst een nieuwe huisstijl

de regionale pers gaat het gemakkelijker. Ik heb een

ontwikkeld, samen met een communicatiebureau. Bij

goed zakelijk contact met de journalisten hier. Overi-

mijn werk houd ik altijd de bedrijfsdoelstellingen in het

gens zijn wij een transparant bedrijf. De pers weet dat

oog. We hebben bij Meerlanden vijf strategische speer-

wij altijd meewerken aan verzoeken om meer informa-

punten; Meer winnen uit afval, Meer betrokken bij de

tie of een interview. Ik persoonlijk ben er ook niet voor

GRAM | maart 2015

De rubriek Vakwerk gaat over het vakmanschap en de bevlogenheid in de branche. In afval- en beheer van de openbare ruimte werken vele professionals, die hart hebben voor de ‘schone zaak’. Wat drijft hen in hun werk? En waarom doen zij dit werk graag en goed?

om de artikelen streng te controleren of te herschrij-

municatieadviseur ben ik liever vanaf het begin bij een

ven. Ieder zijn vak, en negen van de tien keer staat er

project betrokken. Wat speelt er, wat is de doelstelling,

gewoon wat er inhoudelijk besproken is.

welke doelgroep willen we benaderen? Het communicatiemiddel is pas de laatste stap, je wilt eerst weten

Zou men jou ook een voorlichter kunnen noemen?

waar het om draait.

Dat kan, maar ik doe veel meer dan dat. Bij veel overheden, zoals gemeenten en ministeries, is voorlichter een

Heb je wel eens ergens wakker van gelegen?

aparte, zelfstandige functie. Mijn werk is Meerlanden-

Nee, ik kan niets bedenken. Ik zal best mijn fouten heb-

breed, ik ben het liefst bij elk project vanaf het begin

ben, maar ik ben ook enorm perfectionistisch van aard.

betrokken.

Ik ben niet snel tevreden. Als ik denk dat iets beter kan, dan moet het ook beter.

Wat deed je hiervoor? Ik werk acht jaar bij Meerlanden. Mijn eerste baan was

Wat is er minder leuk aan je werk?

bij een communicatiebureau, daarna wilde ik meer aan

Die grote betrokkenheid bij alle projecten heeft ook

de klantzijde werken en stapte ik over naar een tech-

een keerzijde. Ik moet bij heel veel vergaderingen aan-

nisch, commercieel bedrijf dat soft- en hardware ont-

sluiten. Dan denk ik wel eens laat mij maar lekker ach-

wikkelde voor beveiligingsoplossingen. Na een tijdje

ter mijn laptop kruipen, zodat ik aan de slag kan.

wilde ik meer afstand nemen van die marketingcommunicatie en koos ik voor een overheidsgedomineerd

Je bent ook commissielid van de NVRD, wat doe

bedrijf, Meerlanden. Dat is een heel andere tak van

je daar?

sport en sprak me meer aan.

Ik ben lid van de pr-commissie, sinds drie jaar. Sinds een tijdje hebben we een nieuwe werkwijze in de com-

Wat is het mooiste aan je werk?

missie. We nemen een bepaald thema onder de loep,

Ik doe alles met veel plezier, geen dag is hetzelfde. Je

bijvoorbeeld websites, en een commissielid met veel

bent bij alle activiteiten van het bedrijf betrokken en dat

ervaring op dat vlak geeft daar een presentatie over.

maakt deze functie heel divers. De grootste uitdaging is

Andere leden kunnen vragen stellen, vertellen waar zij

altijd je eigen enthousiasme voor het onderwerp over-

tegenaan lopen. De belangrijkste informatie wordt te-

brengen op anderen. Je bent zelf vaak razend enthou-

vens op het ledennet van de NVRD gezet, zodat andere

siast over een project, maar hoe krijg je die boodschap

leden er ook bij kunnen. Dat systeem met thema’s en

naar buiten? Als dat lukt, is dat een beloning op zich.

presentaties werkt heel goed, beter dan het gewoon bespreken van agendapunten. Als branchevereniging

Waar ben je trots op?

is het belangrijk samen te werken en kennis te delen,

Bijvoorbeeld op de nieuwe huisstijl die ik zojuist ont-

daar word je allemaal beter van. Delen is het nieuwe

wikkeld heb voor ons kringloopwarenhuis Meerwin-

hebben.

kel. Ik heb ook meegewerkt aan de inrichting van de winkel, de website en uiteraard de hele communicatie

Als je op een feestje zit, wat zeggen mensen dan

rondom de nieuwe positionering. Het leuke aan Meer-

over je werk?

winkel is dat de opbrengst ten goede komt aan de ont-

De reacties zijn voorspelbaar. Eerst vragen ze wanneer

wikkeling van de mensen die er werken. Het zijn on-

de milieustraat open is of wanneer het grofvuil opge-

dermeer mensen van de sociale werkvoorziening, die

haald wordt. Maar daarna wordt het meestal een leuk

anders geen baan zouden hebben en nu weer midden

gesprek, omdat ik mijn werk met zoveel plezier doe.

in de maatschappij staan. Dat vind ik zo fijn aan mijn

En omdat ik er niet over uitgepraat raak. Mensen gaan

vak, dat je je steentje kunt bijdragen aan het slagen

al veel bewuster om met afval, vinden het normaal om

van zo’n mooi project.

te scheiden. Maar de grondstoffenschaarste is voor de meesten nog een ver-van-mijn-bedshow. Ik geloof er

Wat zou er beter kunnen?

heilig in dat ze op den duur onze boodschap, dat afval

We werken er hard aan en we zien duidelijk verbete-

grondstof is, beter gaan begrijpen. Ik ben benieuwd

ring. Maar het komt nog wel eens voor dat collega’s pas

wat voor gesprekken dat zal opleveren.

op het laatste nippertje zeggen: “O ja, en voor dit project hebben we ook nog een foldertje nodig.” Als com-

Tekst: Hetty Dekkers

GRAM | maart 2015

Laat die afvalbakken communiceren! Op 29 januari jongsleden vond een themabijeenkomst plaats over afvalvoorzieningen in de openbare ruimte. De bijeenkomst werd georganiseerd door NederlandSchoon, Gemeente Schoon en de NVRD. 150 deelnemers werden geïnformeerd over de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van afvalbakkenmanagement, trends in afvalbakkenbeheer en de laatste innovaties. Verder werd uitgebreid stilgestaan bij de mogelijkheden van (onbewuste) gedragsbeïnvloeding via afvalvoorzieningen. Een krachtig instrument waar nog veel winst mee te behalen is. Een deel van de bijeenkomst stond in het teken van gedragsbeïnvloe-

Effecten

ding in de openbare ruimte. Lotte Wildeboer van onderzoeks- en ad-

In gebieden waar mensen aandacht hebben voor hun

viesbureau Dijksterhuis & van Baaren deed uit de doeken hoe je het

omgeving kan prima worden gewerkt met boodschap-

gedrag van burgers kunt beïnvloeden en wat je vooral wel en niet moet

pen. Boodschappen werken het beste als ze context-

doen. Het grootste deel van de keuzes van de mens wordt niet bewust

specifiek zijn (een boodschap bij een school moet

maar onbewust gemaakt. Om het afvalgedrag van mensen te veran-

anders zijn dan bij een NS-station). Door met de bood-

deren, kunnen verschillende technieken op het gebied van onbewuste

schap aan te geven dat de meeste mensen zich op een

gedragsbeïnvloeding gebruikt worden. Het effect van deze technieken

bepaalde manier gedragen, wordt het signaal afgege-

wordt sterk bepaald door de aard van de omgeving waar ze worden

ven dat het goed is om dat gedrag te vertonen. Het

toegepast. In drukke gebieden zoals stadscentra en bij evenementen

beste aan een boodschap is dat de boodschap positief

hebben mensen weinig aandacht voor hun omgeving. In dergelijke si-

is. Boodschappen met een negatieve lading zoals ’ruim

tuaties werkt het om met zachte duwtjes in de goede richting (nudges)

je rommel op’ werken averechts. Uit gedragsweten-

of zintuigelijke prikkels (primes) te werken die onbewust het gewenste

schappen zijn ook nog andere interessante dingen te

gedrag stimuleren. In gebieden waar mensen wel aandacht hebben

leren. Zo heeft het verzamelen en tonen van het verza-

voor hun omgeving zoals woongebieden of schoolgebieden is het wer-

melde afval na een opruimactie of het maken van een

ken met de juiste boodschappen heel effectief.

‘kunstwerk van afval’ een averechts effect. Het geeft de boodschap dat er veel mensen hun afval achterlaten en

Nudges en primes spelen in op het onbewuste van de mens. Men wordt

dat dit blijkbaar normaal is. Het tonen van zwerfafval

herinnerd aan het gewenste gedrag en zal dit gedrag eerder gaan ver-

heeft hiermee juist een negatief effect.

tonen. Voorbeelden van deze nudges zijn de bekende voetstapjes en pijlen naar afvalvoorzieningen, speciale voorzieningen zoals een peu-

Dit geldt ook voor verkeerde zwerfies. Zwerfies werken

kenpaal (mits duidelijk is dat deze voorziening is bedoeld voor peu-

uitstekend als de foto’s worden gemaakt van opruimac-

ken) of door iets waarde te geven, bijvoorbeeld met statiegeld. Voor-

ties. Wanneer mensen echter alleen het afval fotogra-

beelden van primes, oftewel prikkels die onbewust bepaalde kennis

feren, zorgt dit juist voor een tegengesteld effect. Ook

of stemmingen activeren, zijn woorden, geuren of geluiden. Andere

het schoonmaken van de openbare ruimte inzetten als

voorbeelden van primes zijn het gebruik van glanzende objecten of af-

straf werkt contraproductief. Het schoonmaken wordt

beeldingen van natuur. Deze worden beiden geassocieerd met schoon

hiermee gekoppeld aan straf, wat zorgt voor een zeer

en bevorderen daarmee onbewust schoon gedrag.

negatieve associatie. Wat ook beter niet gedaan kan worden is het inzetten van roodkleurige afvalvoorzieningen. Deze kleur heeft de associatie met gevaar en werkt averechts. Goede kleuren voor afvalbakken zijn helder groen en helder blauw. De juiste inzet van de kennis uit de gedragswetenschappen kan dus een goede bijdrage leveren aan een schone straat. Uiteraard moet er ook voldaan zijn aan randvoorwaarden zoals voldoende en goed functionerende afvalvoorzieningen, een goede reiniging van de openbare ruimte en een verzorgde uitstraling. Meer informatie over de onbewuste gedragsbeïnvloeding staat in het rapport 'Inspiratielijst afvalbestrijding in de openbare ruimte'. Dit rapport is, evenals de presentaties van de afvalbakkenbijeenkomst te vinden op www.kenniswijzerzwerfafval.nl

Tekst: Bas Peeters

GRAM | maart 2015

SER IO US GAME ZWE RFAFVAL

Nieuw wapen in de strijd tegen grootste ergernis onder burgers In het digitale spel Zwerfafval houden drie partijen - bestuurder, coördinator zwerfafval en coördinator reiniging - de fictieve stad Wikkeldam schoon. Het spel omvat de hele keten: van preventie tot reinigen. De deelnemers spelen een rol die zij niet in hun werk hebben. Doel is dat zij kennis krijgen over de rol die zij niet dagelijks vervullen en gaan nadenken over oplossingen die buiten hun normale denkwereld liggen. “Zo ontwikkelen zij een intuïtie over zwerfafval”, vertelt Petra van der Werf, adviseur bureau RO2. Samen met Kenniscentrum Gemeente Schoon van Rijkswaterstaat ontwikkelde zij het spelconcept van deze game. Petra begeleidt ook de deelnemers tijdens de workshop. Ageeth Boos van het Kenniscentrum NederlandSchoon: “Op het gebied van zwerfafval zijn veel verschillende partijen betrokken. Belangrijk is dat partijen, denk aan BOA’s, communicatiemedewerkers, schooldirecteuren, winkeliersverenigingen,

politici,

terreinbeheerders,

ook met deze informatie kennis maken en elkaars rollen, belangen en mogelijkheden begrijpen. In de praktijk zien we dat het spelen van het spel en de discussie die hierdoor ontstaat, aanleiding kan zijn tot meer samenwerking en het ontwikkelen van nieuwe oplossingen.” Spelregels

Deelnemers aan de Serious Game Zwerfafval in

Het spel, gegoten in een workshop van één dagdeel (vier

Zoetermeer gaan helemaal op in het spel.

uur), bestaat uit drie rondes. Er zijn drie rollen: wethouder, coördinator zwerfafval en coördinator reinigings-

de reiniging. En de wethouder kan communiceren met

dienst. Per rol neemt een ploeg van drie mensen deel.

stakeholders buiten de gemeentelijke organisatie. In

Zij ontwikkelen het zwerfafvalbeleid in de verzonnen

iedere ronde is de situatie weer anders en worden de

stad Wikkeldam en voeren dit ook direct uit. “Die stad

spelers uitgedaagd er een schepje bovenop te doen. De

lijkt op vrijwel elke Nederlandse gemeente”, zegt Van

passieve rollen (zoals schooldirecteuren, winkeliers-

der Werf. “Een centrum waar evenementen zijn en vijf

verenigingen, inwoners en terreinbeheerders) worden

wijken waaronder een nieuwbouwwijk. Iedereen her-

door de spelleiding en de computer gespeeld.

kent zich in deze stad.” Opdracht aan de spelploegen: zorg voor een schone stad en tevreden burgers en doe

De drie rondes duren elk een half uur computertijd, de

dit binnen de kosten. Om dit te bereiken neemt iedere

overige tweeënhalve uur wordt besteed aan onderling

ploeg maatregelen die bij de rol horen. De coördinator

overleg en feedback. Het bespreken wat er in het spel

reinigingsdienst bijvoorbeeld kan mensen inzetten in

gebeurde, is volgens Van der Werf het belangrijkste onderdeel van het spel: “Wij willen daarmee de betrokken

Ageeth Boos: “Het spelen van het spel en de discussie die hierdoor ontstaat, geeft aanleiding tot meer samenwerking en het ontwikkelen van nieuwe oplossingen.”

partijen stimuleren samen afspraken te maken hoe zij de openbare ruimte schoon kunnen houden.” Enthousiast Recent is het spel weer gespeeld in Zoetermeer (de tweede week van januari jl.). Het enthousiasme daar is groot. Inge Klijsen, projectleider Zwerfafvalbeheersing gemeente Zoetermeer, stelde een gevarieerd gezelschap samen, waaronder twee aannemers, een betrokken inwoner, drie ondernemers, een wethouder, het afdelingshoofd Stadsbeheer, het hoofd Handhaving en de projectassistent. “Mensen waar het echt om gaat”, stelt Klijsen. “We speelden de game 's avonds, na werktijd. Iedereen speelde heel intensief. Ze werden opge-

GRAM | maart 2015

SER IO US GAME ZWE RFAFVAL

slokt door het spel en gingen er helemaal in op. Het leverde veel ener-

Van der Werf belt de deelnemers meestal na een week

gie op, geweldig leuk.” Hoe fanatiek iedereen was blijkt wel uit het feit

of twee, ze wil weten hoe effectief de mensen de work-

dat het Klijsen moeite kostte om tien uur een eind aan de gesprekken

shop hebben ervaren. “Bovendien zijn er voornemens

te maken. Gemeente Schoon was aanwezig: “Een interessante avond.

uitgesproken, daar kom ik op terug.”

De mensen waren echt met elkaar in gesprek over hetzelfde doel: Zoetermeer Schoon. Het was veelbelovend dat het spel ertoe leidde dat

De Serious Game Zwerfafval is ontwikkeld in opdracht

gemeente en externe partijen met een nieuwe impuls met elkaar over

van Rijkswaterstaat in het kader van het programma

zwerfafval in gesprek gaan.”

Gemeente Schoon. Deelnemers aan Gemeente Schoon krijgen korting.

Resultaten “We moeten gezamenlijk optrekken willen we zwerfafval voorkomen”,

Meer informatie

die bewustwording noemt Klijsen de belangrijkste opbrengst van de

Gemeente Zoetermeer, Inge Klijsen, tel. 079-3469166

bijeenkomst. “En we zijn nog lang niet uitgesproken. Unaniem is beslo-

RO2, bureau dat de (semi) publieke sector adviseert bij

ten tot een vervolgbijeenkomst om verder te brainstormen.”

het ontsluiten van informatie over de fysieke leefom-

Wat Klijsen opviel: het smeden van onderlinge banden, bijvoorbeeld

geving. Adviseur Petra van der Werf, tel. 06-42659113.

het gesprek tussen de aannemer en het hoofd Handhaving, wat zij over

www.ro2.nl

en weer aan elkaar kunnen hebben. Onder de ondernemers zat een

Gemeente Schoon: www.gemeenteschoon.nl

vestigingshoofd van McDonalds (drie vestigingen in Zoetermeer), bij uitstek iemand die weet hoe zwerfafval te voorkomen, een andere ondernemer gaat binnenkort bij hem de kunst afkijken. Verder zet een horecaondernemer en lid van Koninklijke Horeca Nederland het onderwerp daar op de agenda.

Tekst: Geke Wassink

Bij Zandrecycling Nederland komt 100% van uw RKG-slib en veegzand goed terecht. Riolerin17gsvat/mkd19agmen stand 436 aart al Gorinchem

Evenementenh

Wilt u af van uw riool-, kolk-, gemaalslib of veegzand? Zandrecycling

RKGV-specialist sinds 1988

Nederland laat u graag zien hoe het kán en hoe het hóórt. We zijn im-

Meerdere locaties in Nederland

mers de enige afvalverwerker in Nederland die volledig is toegespitst

Snelle dienstverlening

op het verwerken van RKGV. Ofwel het reinigen en recyclen tot schone (bouw)materialen, en het verwerken van restfracties volgens de kleinste

Diverse transportmogelijkheden

paragrafen van de Milieuwet. Kijk op www.zandrecycling.nl, of bel

ISO- en VCA-gecertificeerd

0174-24 39 50 voor meer info, een vrijblijvende afspraak of een offerte.

Gratis afvalstroomnummer

Af van uw RKGV-afval? Zó hoort ‘t. Zandrecycling Nederland BV • ABC Westland 227, 2685 DC Poeldijk • T 0174-243950 • F 0174-291148 • www.zandrecycling.nl • info@zandrecycling.nl

GRAM | maart 2015

nieuws Tekst: Bas Peeters Nieuwe medewerkers

Frank Donkers houdt zich bij de NVRD

in handreikingen. De VNG heeft de NVRD

Met de vaststelling van het Uitvoerings-

bezig met de portefeuille Afval en

gevraagd expertise te leveren voor de

programma VANG en vervanging van

Grondstoffen. Hij heeft vorig jaar zijn

uitwerking van het gemeentelijk afval-

de NVRD eventmanager is de capaciteit

afstudeeronderzoek

bureau

beheer en het beheer van de openbare

op het bureau van de NVRD uitgebreid

uitgevoerd. Dit onderzoek heeft zich

ruimte in een door hen aangestuurde

met een aantal nieuwe medewerkerts

gericht op de verschillende organisatie-

subwerkgroep. Dit zal in de eerst helft

die zich hieronder kort voorstellen.

vormen binnen het afvalbeheer en het

van 2015 verder vorm krijgen. Via de

vraagstuk tussen publiek en privaat.

nieuwsbrief worden NVRD-leden hiervan

het

op de hoogte gehouden.

Linda Degen organiseert al jaren congressen, kennisdagen, feestelijke en

Informatieblad en benchmark

publieke evenementen. Bij de NVRD

onkruidbestrijding

Website Sectorplan gelanceerd

gaat zij zich onder andere bezighouden

Het gebruik van chemische onkruid-

Op 5 februari is de website van het

met de organisatie van het NVRD-con-

bestrijdingsmiddelen staat ter discus-

Sectorplan Afvalbeheer en –Management

gres, de Afvalconferentie, themadagen

sie en het gebruik van deze middelen

en Beheer Openbare Ruimte (AMBOR) ge-

en de bijeenkomsten rondom het pro-

lanceerd. Op www.sectorplan-ambor.nl

gramma VANG.

schijnlijk vanaf 1 januari 2016 verbo-

vindt u actuele informatie over het

den. Gemeenten en lokale beheerders

Sectorplan, de kansen die het biedt, de

Marjolein van der Hoek is beleidsme-

die nog gebruik maken van deze mid-

maatregelen en deelnamemogelijkheid.

dewerker en gaat met name werken

delen moeten overstappen op een an-

Ook vindt u data over voorlichtingsbij-

aan de kennisplatforms, trainingen en

dere methode van onkruidbeheer. De

eenkomsten, binnenkort bij u in de buurt!

workshops voor VANG. Hiervoor werkte

NVRD heeft een informatieblad opge-

Voor meer informatie kunt u tevens con-

zij als milieucoördinator en –beleidsme-

steld waarin de stand van zaken van

tact opnemen met Peter Kerris:

dewerker bij de gemeente Bunnik, waar

de besluitvorming en de lopende dis-

kerris@nvrd.nl of 088-377 00 23.

afval ook onderdeel was van haar ta-

cussies worden beschreven. De NVRD

kenpakket.

wil haar leden die de transitie naar een

verharding

wordt

hoogstwaar-

andere manier van onkruidbestrijding Debby van Meeteren gaat zich bezig-

moeten maken, ondersteunen bij het

NVRD-agenda

houden met de gehele projectonder-

maken van maken van deze keuze. En

12 maart:

Commissie

steuning van het uitvoeringsprogram-

ook leden die geen chemische midde-

Gladheidbeheer

ma VANG, waaronder het voeren en

len gebruiken, van elkaar laten leren.

19 maart: Gemeentelijk Afvalcongres

bewaken van de projectadministratie

Hiertoe wordt het project ‘Benchmark

25 maart:

Stuurgroep/werkgroep

en de gemaakte planningen, het schrij-

Onkruidbeheer light’ opgestart. Inte-

Stosag

ven en redigeren van wervende pro-

resse in de benchmark? Neem contact

25 maart

Social Return Groningen

gramma’s en het organiseren van di-

op met Bas Peeters (Peeters@nvrd.nl).

26 maart:

Ambtelijke Werkgroep

Afval

verse bijeenkomsten.

2 april

De Vpb-plicht raakt ons allemaal

Social Return Etten-Leur

Rik Hardenberg is overgekomen van

Het wetsvoorstel modernisering Vpb-

2 april:

Commissie Afvalpreventie

Sidcon Milieutechniek, een producent

plicht voor overheidsondernemingen is

7 april:

Commissie GRAM

van ondergrondse perscontainers. Zijn

op 18 december door de Tweede Kamer

7 april:

Commissie Beheer

belangrijkste activiteiten zullen zich

aangenomen. Over wat dit nu in de prak-

toespitsen op het VANG huishoudelijk

tijk betekent voor gemeenten en bedrij-

afval programma, schone technieken,

ven in de branche heeft de NVRD op 5

en benchmarking. Zijn passie voor afval

februari een themabijeenkomst gehou-

is tot stand gekomen dankzij het door-

den waar de belangrijkste uitvoerings-

25 maart: Bijeenkomst schone

lopen van een management traineeship

vraagstukken aan de orde zijn geweest.

evenementen

bij afvalverwerker SITA.

De presentaties van deze dag zijn te vin-

Bijeenkomst

den op de website van de NVRD. Verdere

Openbare Ruimte

Agenda

1april:

gedragsbeïnvloeding 2

uitwerking van de wet vindt nog plaats

GRAM | maart 2015

BRANCHEGENOTEN

“Afvalsector moet sterk inzetten op MVO én de circulaire economie” In de afvalwereld staat Henk Knip (1956), algemeen directeur van Circulus-Berkel bv bekend als een echte ‘MVO-man’. In zijn kantoor in Apeldoorn glimlacht hij bij deze vaststelling, als om te zeggen: “Ze moeten ook weer niet overdrijven.” De feiten spreken echter boekdelen. Zo was Knip al tijdens zijn middelbare schoolopleiding gebiologeerd door de ‘Club van Rome’. Ook werd hij korte tijd van school gestuurd, omdat hij het maatschappijkritische ‘Rode boekje voor scholieren’ aan de man probeerde te brengen. Na afronding van zijn schoolopleiding

Stip op de horizon

maakte Knip als aanloop naar verdere

De afgelopen jaren heeft Circulus zich meer en meer

studie een rondreis door Europa. Een

van puur afvalinzamelbedrijf ontwikkeld naar, zoals

ernstige en langdurige longziekte met

Knip het omschrijft: “Grondstoffenbedrijf dat waarde-

als prognose dat hij ‘de kerst niet zou

volle stromen vermarkt, zodat er uiteindelijk een afval-

halen’, maakte een eind aan zijn am-

vrije maatschappij ontstaat.” Over de concrete aanpak

bitie om verder te studeren. Na een

van het bedrijf zegt hij: “Voorop staat dat wij de ge-

lang ziekbed ging Knip aan de slag bij

meenten zoveel mogelijk willen ontzorgen. Dat geldt

een klein privaat inzamelbedrijf in de

niet alleen voor het complete beheer van de woon- en

provincie Groningen met als opdracht

leefomgeving. Ook in ecologisch en economisch op-

klanten binnen te halen. Sinds die tijd

zicht én op sociaal gebied willen wij de gemeenten en

heeft hij afvalland niet meer verlaten

daarmee de burgers meerwaarde bieden. Dat is, samen

Henk Knip, directeur

om uiteindelijk in 2001 aan de slag te

met het streven naar een volledig circulaire economie,

Circulus-Berkel bv

gaan bij toen nog Circulus. Anno 2015

onze stip op de horizon. Belangrijke kernwaarden zijn

‘zit’ Knip ruim 38 jaar in het afval. In

daarbij: operational excellence, duurzaamheid, bewo-

december van het afgelopen jaar fuseerde het bedrijf

nersparticipatie, sociale activering én natuurlijk een

met het andere regionale afvalbedrijf Berkel Milieu. On-

goede relatie met de gemeenten als aandeelhouder

der de naam Circulus-Berkel bv is het bedrijf nu actief

en opdrachtgever. Bewonersparticipatie is belangrijk,

in de gemeenten Apeldoorn, Bronckhorst, Brummen,

omdat bewoners hét startpunt zijn van preventie en

Deventer, Doesburg, Epe, Lochem en Zutphen. Deze

afvalscheiding.” Knip benadrukt dat de kernwaarden

gemeenten zijn zowel klant (op basis van een dienst-

vooral ook binnen de eigen organisatie moeten worden

verleningsovereenkomst) als aandeelhouder. Het ver-

gedragen. “Aanvankelijk was ik nog een beetje een roe-

zorgingsgebied telt ruim 438.000 inwoners, die in

pende in de woestijn. Door zowel het management als

totaal goed zijn voor een aanbod van ruim 180.000

de werkvloer overal goed bij te betrekken, zijn de kern-

ton huishoudelijk afval. Het percentage gescheiden

waarden gaan leven in alle lagen van onze organisatie.”

ingezamelde grondstoffen bedraagt gemiddeld ruim 63 procent. Voor afvalland is dit een dikke voldoende.

Knip vindt het belangrijk dat de hele afvalsector - in-

Naast de afvaltaken verzorgt het bedrijf ook diverse

clusief gemeentelijke reinigingsdiensten - nog sterker

taken in het onderhoud van de openbare ruimte.

dan nu het geval is daadwerkelijk inzet op de circulaire economie. “Dat is noodzakelijk om verlies van grondstoffen te voorkomen. Het kiezen voor deze route

“Wij maken per gemeente afspraken met als doel: een duurzame leefomgeving. Financiële winst is geen doel. Wel winst voor milieu en maatschappij.”

GRAM | maart 2015

stelt overigens vergaande eisen aan de organisaties. De circulaire economie realiseer je immers niet van de ene op de andere dag of met alleen mooie woorden en plaatjes. Het is een kwestie van ambitie en voortdurende inzet op veel fronten. Ik ben trouwens blij dat onze brancheorganisatie NVRD op dit gebied een stimulerende rol speelt. Dat is belangrijk, omdat de afvalbranche innovatiever kan worden. De sector is sinds de invoering van zijladers, ondergrondse en minicontainers een beetje stil blijven staan. Wat dat laat-

De afvalbranche is sterk in beweging. Meer dan ooit geldt stilstand als achteruitgang. Onder de titel Branchegenoten besteedt GRAM aandacht aan de manier waarop NVRD-leden omgaan met ontwikkelingen in de branche.

ste betreft, herinner ik mij nog dat een CPN-wethouder

In de nabije toekomst hoopt Knip het aantal van 350

in Beerta (Oost-Groningen) eind jaren zeventig de mi-

zelfs nog te verhogen naar 500. Op de vraag waar deze

nicontainer wilde invoeren. Ik werkte toen als broekie

groep mensen voor wordt ingeschakeld, antwoordt

bij het kleine inzamelbedrijf waar mijn loopbaan in het

Knip: “Zij werken mee bij het inzamelen en sorteren

afval was begonnen. De hele streek liep te hoop bij

van grondstofstromen en bij de uitvoering van diverse

het idee van minicontainers: “Wat heb je daar aan! Het

werkzaamheden in de openbare ruimte. Dat gaat pri-

kost alleen maar arbeidsplaatsen!” Tijdens een bewo-

ma.” Met deze aanpak heeft het bedrijf zich in hoog

nersavond moest de wethouder tekst en uitleg geven.

tempo ontwikkeld van pure afvalinzamelaar tot een

Het dorp was volgeplakt met afbeeldingen van een

brede en sociaal-maatschappelijk relevante organisa-

minicontainer in een strop. De zaal was fel tegen. En

tie. Op de vraag wat het geheim is om de verschillende

in die tijd ging het er in het Groningse dan écht hard

gemeenten met gemeenteraden van allerlei politieke

aan toe. Nadat ik had toegelicht dat minicontainers ga-

pluimage en ambities op één lijn te krijgen, antwoordt

rant stonden voor veel betere arbeidsomstandigheden

Knip: “Ach, geheim. Ik zie het meer als een uitdaging.

brulde een oud-wethouder in de zaal: “Wij willen géén

Het draait er om dat wij regelmatig met de diverse ach-

minicontainers! Dat is niet goed voor de werkgelegen-

terbannen, dus ook met vertegenwoordigers van de

heid!” Dit is overigens de nette versie van zijn verhaal.

gemeenten, aan tafel zitten om toe te lichten wat er

Mijn wethouder reageerde daarop even fel met: “Let op

speelt, waar wij als bedrijf voor staan en welke ambi-

je woorden. Wij staan ook voor de arbeiders én vooral

ties wij koesteren op het gebied van duurzaamheid.

voor hun veiligheid!” Daarmee kreeg hij de zaal stil en

Ook die op het gebied van sociale duurzaamheid. Als je

had ik mijn eerste bijdrage geleverd aan de invoering

dat eerlijk en duidelijk onderbouwd over het voetlicht

van minicontainers en daarmee van betere arbeidsom-

brengt en iedereen meeneemt in het proces krijg je vol-

standigheden.”

doende manoeuvreerruimte. Daarnaast nodigen wij gemeenten en belangenorganisaties graag uit om bij ons

Sociale activering

een kijkje in de keuken te nemen. Ook zo ontwikkel je

Die aandacht voor de sociale kant van het werk heeft

het gewenste sociaal-maatschappelijk gezicht. Met het

Knip altijd behouden. Dat verklaart ook waarom hij

oog op de verscheidenheid van de gemeenten is het

zo’n voorstander is van het - waar mogelijk - inschake-

daarnaast belangrijk dat je niet werkt met één blauw-

len van mensen met ‘een afstand tot de arbeidsmarkt’.

druk. Je moet als bedrijf steeds rekening houden met

“Ik vind het belangrijk dat je er als bedrijf zoveel mo-

de lokale omstandigheden!”

gelijk aan doet om die mensen zinvol werk te bieden.” Circulus-Berkel biedt nu aan 350 medewerkers uit die groep werk, naast de 300 die op de loonlijst staan.

Tekst: Laurent Chevalier

GRAM | maart 2015

Benchmark Huishoudelijk Afval

Gemeenten met eigen inzameldienst kunnen ook aan beide onderdelen meedoen (B1 en B2 leveren andersoortige stuurinformatie op).

Wat levert deelname op?

Benchmark Huishoudelijk Afval 2015 De Benchmark Huishoudelijk Afval is een initiatief van Rijkswaterstaat en NVRD en wordt mede vormgegeven en uitgevoerd door CyclusManagement. Een benchmark is een krachtig kennis-, netwerken managementinstrument. Het biedt uw organisatie objectieve stuurinformatie en de onderlinge vergelijking prikkelt om te leren van elkaars aanpak, inzichten en innovaties.

Voor wie? De benchmark richt zich zowel op gemeenten (met of zonder inzameldienst) als op publieke inzamelbedrijven en samenwerkingsverbanden.

Inhoud De benchmark bestaat uit twee onderdelen: een gezamenlijk deel waar alle deelnemers aan meedoen (A), en een specifiek deel waarvoor deelnemers een keuze kunnen maken (B). • A: Beleidseffectiviteit: vergelijking en analyse van milieu- en afvalscheidingsprestaties. • B1: Beleidsregie: vergelijking en analyse van afvalbeheerkosten en dienstverlening, belicht vanuit de gemeente • B2: Bedrijfsvoering: vergelijking en analyse van inzamelkosten en productiviteit, belicht vanuit inzameldienst of inzamelbedrijf. Onderdeel B1 is met name bedoeld voor gemeenten die hun afvalinzameling hebben verzelfstandigd of uitbesteed, en geïnteresseerd zijn in de kosten van hun gemeentelijke zorgtaak. Onderdeel B2 is bedoeld voor gemeenten met eigen inzameldienst of publieke inzamelbedrijven, geïnteresseerd in bedrijfsmatige efficiëntie.

GRAM | maart 2015

• Inzicht in uw afvalsituatie en kansen tot verbetering; • Een managementrapportage/rapportage met kernprestatie-indicatoren, analyse en vergelijking met vergelijkbare deelnemers; • Een professioneel netwerk met ambitieuze en kundige collega’s van deelnemende gemeenten en inzamelbedrijven ; • 4 Bijeenkomsten waarin men actief kennis uitwisselt en netwerkt.

Hoe gaat benchmarken in z’n werk? In een startbijeenkomst maakt u kennis met de andere deelnemers, lichten we de benchmark toe en inventariseren we de wensen voor de workshops. Na de startbijeenkomst levert u via een internetapplicatie gegevens aan. In twee workshoprondes worden vervolgens de resultaten in subgroepen besproken. Gezamenlijk gaat u, door ons ondersteund, op zoek naar de oorzaken van de verschillen en kijken welke verbeteringen er mogelijk zijn en hoe u deze kunt doorvoeren. De benchmark wordt afgesloten met een slotbijeenkomst, waarin we de benchmark met u evalueren en een themapresentatie organiseren.

Tarieven De deelnamekosten zijn afhankelijk van het deelnamepakket • Pakket 1: delen A + B1: € 2095,- (excl.BTW) • Pakket 2: delen A + B2: € 2295,- (excl.BTW) • Pakket 3: delen A + B1 + B2: € 2795,- (excl.BTW) Hierin zijn alle workshops en bijeenkomsten, rapportages en ondersteuning inbegrepen.

Informatie/aanmelding Voor meer informatie en/of aanmelding kunt u zich wenden tot Folkert Starreveld (folkert@cyclusmanagement.nl, 06 54755102) of Ismael Morales (morales@nvrd.nl, 088 3770024).

Benchmarks Schoon, Gladheid en Onkruid 2015 Een benchmark is een krachtig kennis-, netwerken managementinstrument. Veel aspecten bepalen beleid, resultaat en de kosten van een bepaald beheergebied. Benchmarking geeft uw organisatie objectieve stuurinformatie en de vergelijking met collega-gemeenten prikkelt om te leren van elkaars aanpak en innovaties. Daarbij profiteert u van een professioneel netwerk en bijeenkomsten waarin u actief kennis uitwisselt. De NVRD faciliteert vier benchmarks op de gebieden Huishoudelijk Afval, Schoon, Gladheidbeheer en Onkruidbeheer op Verharding. Meer informatie over de Benchmark Huishoudelijk Afval vindt u op de pagina hiernaast.

Benchmark Gemeente Schoon Thema:

‘Een schone openbare ruimte; beleid, kosten en uitvoering’.

Voor wie: De benchmark is bedoeld voor gemeenten. Kalender: Inschrijven: februari-april

Start vragenlijst: april

Bijeenkomst 1 (incl. conceptrapportage): 11 juni, 13.30-16.30

Bijeenkomst 2 (incl. eindrapportage): 2 oktober, 13.30-16.30;

Bijeenkomst 3: datum nog niet bekend

Bijdrage

Deelname is gratis voor deelnemers aan Gemeente Schoon. Niet-deelnemers aan

Gemeente Schoon betalen 1900 / 2400 euro excl. BTW afhankelijk van grootte.

Zowel deelname aan Gemeente Schoon als de aparte bijdrage voor deelname aan de

benchmark kunnen gemeenten betalen met de zwerfafvalgelden van het Afvalfonds.

Benchmark Light Onkruidbeheer op Verharding Inhoud:

Onkruidbeheer op Verharding; beleid, kosten en wijze van uitvoering.

Er zal veel aandacht besteed worden aan de verschillende gemeentelijke aanpakken

en de nieuwe ontwikkelingen in 2016.

Voor wie: De benchmark is bedoeld voor gemeenten en publieke beheerorganisaties. Kalender: Inschrijven: februari-april

Start vragenlijst: april

Bijeenkomst 1: 10 april, 09.30-16.30

Bijeenkomst 2: (incl. conceptrapportage): 26 juni, 09.30-13.00 (incl. lunch)

Bijeenkomst 3: (incl. eindrapportage): 9 oktober, 09.30-13.00 (incl. lunch)

Bijdrage: De bijdrage voor deelname is 495 euro

Benchmark Gladheidbeheer Inhoud:

Gladheidbeheer; beleid, kosten en wijze van uitvoering

Voor wie?: De benchmark is bedoeld voor gemeenten en publieke beheerorganisaties. Kalender: Inschrijven: februari-april;

Start vragenlijst: april,

Bijeenkomst 1 (incl. conceptrapportage): 5 juni, 13.30-16.30,

Bijeenkomst 2 (incl. eindrapportage): 18 oktober, 13.30-16.30;

Bijdrage: De bijdrage voor deelname is 695 euro

Voor meer informatie en/of aanmelding voor een van bovenstaande benchmarks kunt u contact opnemen met Ismael Morales van de NVRD: tel.088 3770024 / morales@nvrd.nl

GRAM | maart 2015

NIEUWS UIT DE BRANCHE

RKGV verwerken zoals het hoort RKGV is de verzamelnaam voor Rioolslib, Kolkslib, Gemaalslib en Veegzand. Deze afvalstoffen zijn doorgaans dermate zwaar verontreinigd dat een speciale verwerking ervan vereist is. De normeringen met betrekking tot het reinigen en verwerken van RKGV staan beschreven in het Landelijk Afvalbeheerplan (LAP) dat voor het eerst

Mobiele wegdekconditiesensor

in 2003 in Nederland werd ingevoerd. Zandrecycling Nederland, kortweg ZRN, is de

Observator Instruments introduceert de

enige afvalverwerker in Nederland die zich volledig heeft toegespitst op het reinigen

MARWIS, een mobiele geavanceerde weg-

en verwerken van RKGV. ZRN scheidt het aangeboden RKGV in herbruikbare bouw-

dekconditiesensor.

stoffen en gevaarlijke bestanddelen zoals olieresten, zware metalen en Polycyclische

ting en een spectroscopisch meetprincipe

Aromatische Koolstoffen (PAK’s). Stoffen die onder geen beding terug mogen komen

brengt de MARWIS op vaste meetlocaties

in het milieu. In samenwerking met derden ontwikkelde Zandrecycling Nederland

real-time de wegdekcondities in beeld.

hiertoe een zeer verfijnde reinigingstechniek. Ook toont ZRN haar maatschappe-

Zo meet zij onder andere wegdektem-

lijke verantwoordelijkheid door onder geen enkele omstandigheid het aangeboden

peratuur, ijspercentage en wegdekcon-

RKGVte vermengen met schoon zand om daarmee het percentage schadelijke stof-

dities als droog, nat en sneeuw. Met de

fen onder de toegestane norm te brengen. Niet-reinigbare restfracties worden lou-

MARWIS kan de wegbeheerder nog beter

ter afgevoerd naar officiële stortlocaties. Naast deze activiteiten is ZRN de laatste

optimale strooiroutes en dosering per

jaren vooral uitgegroeid tot kennisinstituut. De weten regelgeving op het gebied

wegvak bepalen. Dit verbetert de ver-

van verontreinigd afval is complex en dynamisch. Zandrecycling Nederland is volle-

keersveiligheid, bespaart kosten, en is

dig op de hoogte en beantwoordt dagelijks vragen van gemeenten, bedrijven en

bovendien milieuvriendelijk.

instellingen die het zekere voor het onzekere willen nemen. Voor meer informatie

De sensor kan via een imperiaal met be-

kunt u terecht op www.zandrecycling.nl of in stand 436 tijdens de Rioleringsvak-

vestigingsmagneten eenvoudig op een

dagen in Gorinchem (17 t/m 19 maart). Zandrecycling Nederland, tel. 0174-243950

auto of ander voertuig worden gemon-

www.zandrecycling.nl

teerd. De data die de MARWIS verzameld,

Door

infraroodme-

kan eenvoudig met GPRS worden geïntegreerd in bestaande winter onderhoud

Gunning sortering kunststof verpakkingen

monitoring netwerken. Meer informatie: www.observatormeteohydro.com

Meer hergebruik van kunststof verpakkingen, kortere transportafstanden en de mogelijkheid om ook drankenkartons en blik te kunnen recyclen. En dat alles tegen marktconforme tarieven. Dat is de uitkomst van twee afzonderlijke EU- aanbestedingen van enerzijds de samenwerkende publieke partijen Area, AVU, Circulus-Berkel, GAD en ROVA en anderzijds Midwaste en HVC, waarin gezamenlijk meer dan 200 gemeenten aan deelnemen. Deze opdrachten werden eind 2014 gegund aan SITA. Aanvankelijk werd tegen deze gunningen nog bezwaar aangetekend door Kunststof Hergebruik en DKR. Doordat beide partijen zich op 9 februari uit de appèl-procedure terugtrokken, is de gunning aan SITA onherroepelijk geworden. Betrokken partijen verheugen zich dat daarmee de

WAT DOET UW GEMEENTE OP DIT MOMENT AAN SOCIAL RETURN?

5014007 190 x 62 mm DEF.indd 2015 1 28 SYMPANY adv.1GRAM | maart

recycling van kunststof verpakkingen in Nederland een grote stap vooruit heeft gezet.

TEXTIELINZAMELING CREEERT KANSEN. SYMPANY PAKT ZE SAMEN MET U OP. MEER WETEN? 030 657 00 09 SYMPANY KOMT VOORT UIT DE FUSIE VAN HUMANA EN KICI.

WWW.SYMPANY.NL

29-01-15 14:15

NIEUWS UIT DE BRANCHE

Inleveren afgedankte zonnepanelen Particulieren kunnen afgedankte zon-

betekent dat wij over een adequate na-

nepanelen voortaan gewoon inleveren

tionale

bij alle gemeenten die samenwerken

voor kleine hoeveelheden afgedankte fo-

met Wecycle. Dit is meer dan 90 pro-

tovoltaïsche zonnepanelen.”

inzameloplossing

beschikken

cent van de gemeenten in Nederland. De panelen gaan van de gemeentelijke

“Wecycle vindt het belangrijk afspraken

milieustraten naar de regionale sorteer-

te maken met een partij als PV CYCLE

centra van Wecycle. PV CYCLE, de Eu-

die staat voor goede inzameling en ve-

ropese organisatie die de inzameling en

rantwoorde recycling,” zegt Jan Vlak, di-

recycling van afgedankte zonnepanelen

recteur Wecycle. “Indien een consument

organiseert, zorgt voor speciale inle-

een zonnepaneel op de gemeentelijke

verboxen op de sorteercentra. Wecycle

milieustraat inlevert, kan deze in de

organiseert de inzameling en recycling

Wecycle-container geplaatst worden. Wij

van afgedankte elektrische apparaten

transporteren deze naar één van onze

en energiezuinige lampen in Nederland.

sorteercentra. Daar staat een inzamel-

Jan Clyncke, Managing Director van

box van PV CYCLE en zo komen ook deze

PV CYCLE: “Samenwerken met Wecycle

panelen goed terecht.”

103

Containerwielen van Haco...

... besparen u mankracht! Haco wielen maken uw containers écht mobiel. De garantie voor uitstekende rijeigenschappen.

Bel voor informatie: adv. 103 190x130 mm.indd 1

Protempo bv Postbus 21, 6500 AA NIJMEGEN Nederland Tel. +31(0)24-3711711. Fax +31(0)24-3711700 verkoop@protempo.eu www.protempo.eu

GRAM | maart 2015

11-02-2010 13:55:19

Colofon Uitgever NVRD, WTC Arnhem Nieuwe Stationsstraat 10 6811 KS ARNHEM Telefoon 088 - 3770000 E-mail post@nvrd.nl I-net www.nvrd.nl

Redactiecommissie Marc Veenhuizen, gemeente Apeldoorn (hoofdredacteur) Riny de Jonge, stadsdeel Amsterdam-Oost Willy Brinkbäumer, Twente Milieu Martin van Nieuwenhoven, Rijkswaterstaat Addie Weenk, Rijkswaterstaat Diederik Notenboom, Meerlanden Bas Peeters, NVRD

Agenda 19 maart Gemeentelijk Afvalcongres DeFabrique Utrecht 26 maart Minicursussen Riolering Jaarbeurs Utrecht, inl. www.riool.net 27 - 29 mei NVRD Jaarcongres ‘Slimmer Organiseren’

Eindredactie Karin Hegeman en Berit Aagten Postbus 1218, 6801 BE Arnhem tel. 088 - 3770000 e-mail: hegeman@nvrd.nl

Advertentie-exploitatie Bureau Van Vliet Postbus 20, 2040 AA Zandvoort tel. 023 - 5714745 e-mail: M.dewit@bureauvanvliet.com

Tilburg, inl. www.simmerorganiseren.nl 3 en 4 juni ReinigingsDemoDagen Lelystad

Opmaak en druk Weevers, www.weevers.nl Gemeentereiniging en Afvalmanagement is het officiële vakblad van de

Abonnementenadministratie NVRD, Postbus 1218, 6801 BE Arnhem Jaarabonnement ad € 98,– excl. BTW. België € 122,50 (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: € 11,50.

Beëindiging abonnement Abonnementen moeten schriftelijk bij de NVRD en uiterlijk op 15 november worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd. ISSN 1569-0458 © NVRD

GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 10x per jaar. Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard. NEDS.00.00_Landelijke_Opschoon_Dag_Poster_A2_v1.indd 1

GRAM | maart 2015

23-01-15 16:47

Close-Up

Tekst: Hetty Dekkers

Inzameling drankenkartons goed ontvangen Nederland liep lang achterop voor wat betreft de gescheiden inzameling van drankenkartons. “Maar nu gaat het gelukkig snel de goede kant op”, zegt directeur Inge Eggermont van Stichting Hedra. stekend geschikt voor recycling. Het papier is van zeer goede langevezelkwaliteit, daar kun je weer mooie nieuwe producten van maken. Het kunststof en aluminium worden teruggewonnen en verwerkt tot granulaat of ingezet als energiebron voor elektriciteitscentrales en cementovens.” In Europa wordt al 42 procent van de drankenkartons gescheiden ingezameld. In Nederland was dat tot voor kort slechts 5 procent. “We liepen flink achter en dat is jammer”, meent Eggermont. “Met de nieuwe vergoedingsregeling, én een goede communicatie naar de burger, verwachten we dat de gescheiden inzameling vanaf nu op de kaart wordt gezet. In Nederland gebruiken we 4,2 kilo drankenkartons per inwoner per jaar. Het is een onaanvaardbare verspilling van grondstoffen als je die stroom met het restafval verbrandt.” Allereerst is het natuurlijk de burger die de drankenkartons gescheiden moet aanbieden. De bereidheid hiertoe lijkt groot, maar mensen moeten wel de goede informatie ontvangen. Om de burger beter voor te lichten, heeft Stichting Hedra onlangs haar website vernieuwd. Eggermont: “Op de site vind je nu veel interessante informatie voor gemeenten en voorlichtings materiaal dat te downloaden is. Ook hebben we aansprekende inzamellogo’s ontwikkeld.” Vanaf dit jaar krijgen gemeenten een vergoeding voor de inzameling, sortering en vermarkting van dranken-

De nieuwe regeling betekent dat gemeenten

kartons. “Dat stimuleert de gescheiden inzameling

gedurende drie jaar, van 2015 tot en met

enorm”, aldus Eggermont. “Nu zijn er al 145 gemeen-

2017, een financiële vergoeding ontvangen

ten gestart en wekelijks komen er nieuwe bij. Ze mo-

van 398 euro per ton. Gemeenten komen voor

gen zelf bepalen hoe ze de inzamelstructuur inrichten.

deze vergoeding in aanmerking als zij een deel-

In de praktijk blijkt dat veel gemeenten kiezen voor de

nemingsovereenkomst hebben met Nedvang en

inzameling van drankenkartons met kunststof verpak-

opgave doen over de ingezamelde en gerecyclede

kingsafval. Het pak mag gewoon in de plastic heroes

hoeveelheid drankenkartons in Wastetool.

zak want er is voldoende sorteercapaciteit om de verschillende materialen te scheiden. Wij adviseren het

Voor meer info: www.hedra.nl

pak eerst plat te maken en vervolgens de plastic dop er weer op te schroeven.” Stichting Hedra is blij dat vorig jaar een inzamelvergoeding is vastgesteld door het Afvalfonds Verpakkingen. Hedra lobbiet al jaren voor een inzamelstructuur en

Inge Eggermont

-vergoeding voor drankenkartons. “Puur vanuit milieu-

werpt haar

oogpunt”, zegt Eggermont. “Drankenkartons bestaan

drankenkartons

voor 75 procent uit papier, 20 procent uit kunststof en

in de Plastic

5 procent uit aluminium. Al die componenten zijn uit-

Heroes zak.

GRAM | maart 2015

Sectorplan

AMBOR

SECTORPLAN AMBOR

(AFVALBEHEER EN –MANAGEMENT EN BEHEER VAN DE OPENBARE RUIMTE) In 2014 is de Rijksoverheid, op basis van het Sociaal Akkoord, gestart met het verbeteren van knelpunten op de arbeidsmarkt in verschillende sectoren. In deze Sectorplannen wordt in totaal €600 miljoen aan cofinanciering uitgetrokken om te investeren in nieuwe werkgelegenheid, doorstroom en opleiden van werknemers. Vanaf 10 mei 2015 treedt het Sectorplan voor onze branche in werking. Dit Sectorplan biedt voor gemeenten en publieke bedrijven een unieke kans om te investeren in geschoold personeel en bedrijvigheid.

Doelen in Vogelvlucht: Omvang subsidie: €11.4 miljoen Instroom kwetsbare werknemers • Instroom en scholing van 1000 kwetsbare werknemers Scholing/Duurzame inzetbaarheid bestaand personeel • 600 éénjarige BBL-trajecten op MBO1 of MBO2 niveau voor bestaande medewerkers • 200 werknemers volgen een opleiding tot coach van kwetsbare medewerkers • 2654 medewerkers krijgen aanvullende algemene scholing • Advisering 17 MKB-bedrijven over scholingsmogelijkheden voor (nieuwe) medewerkers en HRM-beleid

Wat betekent dit voor u? Van 10 mei 2015 tot en met 9 mei 2017 komen alle activiteiten die u onderneemt om één van deze doelen te bereiken voor subsidie in aanmerking. Als u bijvoorbeeld 15 nieuwe kwetsbare medewerkers aanneemt en een scholing tot AMBOR-medewerker geeft, krijgt u 20% van de loonkosten vergoed. Als u bijvoorbeeld 2 medewerkers opleidt tot coach, krijgt u de helft van de gemaakte kosten daarvoor vergoed.

Voorwaarden en deelname Aan subsidie uit de maatregelen van het Sectorplan zijn wel voorwaarden verbonden. Bijvoorbeeld een degelijke en transparante administratie van de gemaakte kosten.

Meer informatie en de mogelijkheid om gegevens achter te laten voor extra informatie en bijeenkomsten vindt u op http://www.sectorplan-ambor.nl. Voor een toelichting kunt u ook contact opnemen met Peter Kerris, projectleider, op 088-3770000 of via kerris@nvrd.nl.