Gram mei 2016 by NVRD

JAARGANG 107 | NUMMER

GRAM VAKBLAD VAN DE

Mei 2016

Gastheer NVRD Jaarcongres Alphen aan den Rijn trots op duurzaam Ecopark

inhoudsopgave

Vakblad van de NVRD

Special NVRD Jaarcongres 4

Voorwoord, Congresprogramma, introductie van de sprekers

Hoe zien zij dat? 16

Dion Steensel (HVC), Carla van Ommen (Stadswerken Utrecht) en Olaf Prinsen (NVRD) geven hun visie over de toekomst van afvalinzameling in deze nieuwe rubriek.

Afvalsector schakelt naar biobased economy 18

De overgang van oil-based naar plantaardige grondstoffen is in volle gang. Met gften groenafval beschikt de afvalsector over veelbelovende ‘kandidaten’ voor hoogwaardige biobased toepassingen. Initiatieven zijn talrijk, de technologie is in ontwikkeling.

Rijksbrede inkoopspecialist wil recycling aanjagen 22

Als ‘categoriemanager bedrijfskleding Rijk’ zet luitenant-kolonel Rob van Arnhem zich op twee fronten in voor duurzaamheid. Niet alleen bij de Rijksbrede inkoop van bedrijfskleding, maar ook bij het verwerken van retourstromen.

13 Bezem 14 Hoe doen zij dat? Deze maand: afval scheiden in de openbare ruimte 24 Interview met Isabelle Diks, wethouder duurzame ontwikkeling in Leeuwarden en portefeuillehouder afval binnen de commissie Milieu, Energie en Mobiliteit van de VNG 28 De kracht van 100-100-100 Foto voorplaat: Monique van Vliet

30 Afval the Game Xtra 32 Samenwerken in afvalbeleid 34 NVRD Nieuws 35 Column Olaf Prinsen 36 Innovatief aanbesteden in de afvalsector 38 Branchenieuws 42 Agenda en colofon 43 CloseUp Lees verder op pag. 18

GRAM | mei 2016

CONGRESSPECIAL

“Waste management

imagine a cleaner planet

software van de meest succesvolle afval- en recyclingbedrijven”

Compleet, modern, robuust, op locatie of in ‘de cloud’

www.gmt.nl sales@gmt.nl @gmteurope

Met WasteB® wordt dynamic waste picking een fluitje van een cent. Vraag de WasteB-Demo aan

WasteB® is een sensor die in afvalcontainers geplaatst wordt waardoor het mogelijk is te meten hoe vol een afvalcontainer is. Deze informatie wordt vervolgens doorgegeven aan de centrale en vertaald naar een routeplan dat de ophaalwagens alleen langs containers leidt die geleegd moeten gaan worden.

Behaalde besparingen: • 34% minder ledigingen • 29% tijdsbesparing • 24% minder CO2 uitstoot

Vraag de WasteB demo aan via info@bwaste.nl of 0570-600281

www.bwaste.nl/producten/wasteb

CONGRESSPECIAL

NVRD Jaarcongres 100% Circulair Wij zijn er trots op dat de NVRD dit jaar Alphen aan den Rijn heeft gekozen als locatie voor haar jaarcongres. Het thema ‘100% circulair’ houdt mij als verantwoordelijk wethouder meer dan ooit bezig. Alphen aan den Rijn wil een belangrijke bijdrage leveren aan het hergebruik en recycling van afval.

Steeds meer spreken wij van grondstof in plaats

ontwerpen en maken, die aan het eind van de

van afval. Het streven is natuurlijk 100% circulair. Ik

gebruiksfase gemakkelijk te demonteren zijn en ook

verwacht dat het optimaliseren van bronscheiding

dat materiaalstromen gemakkelijk gescheiden kunnen

en een prijsprikkel in combinatie met maatwerk

worden. Bovendien zie ik voor me dat onderdelen

en nascheiding, kan leiden tot 100% hergebruik

en grondstoffen zoveel mogelijk worden hergebruikt

van grondstoffen in 2025, als ook producenten

zonder kwaliteitsverlies. En dat grondstoffen van

verstandige keuzes maken.

producten zoals tandpasta en dergelijke biologisch afbreekbaar zijn en zo teruggegeven kunnen worden

Een belangrijk onderdeel van het congres is

aan de natuur.

natuurlijk de algemene ledenvergadering op de

Met het oog op het programma en de bevlogen

eerste dag. Het is de opmaat naar de tweede dag

sprekers kan het niet anders dan dat alle aanwezigen

van het congres waar een keur aan prominente

Alphen aan den Rijn na dit congres met nieuwe kennis

sprekers op het programma staat. Onder leiding

en ideeën zullen verlaten. En met grote inspiratie om

van dagvoorzitter Helga van Leur nemen onder

met elkaar als belangrijkste ambassadeurs van 100%

andere Jan Peter Balkenende, Taco Kingma, Toine

circulair weer aan de slag te gaan.

Timmermans, Marco Mattiello en Marius Smit u mee in de interessante wereld van 100% circulair. Het is

Tseard Hoekstra

mijn wens dat wij in 2025 alleen nog maar producten

Wethouder gemeente Alphen aan den Rijn

GRAM | mei 2016

De toekomst van mobiliteit, Davide Ghione, Tesla Motors

GRAM | mei 2016

CONGRESSPECIAL

Dagvoorzitter Helga van Leur Helga is bekend van de weerberichten op RTL. Daarnaast geeft zij veel lezingen over weer, klimaat, duurzaamheid en gedrag. ''Als dagvoorzitter begeleid ik bedrijven en hun relaties tijdens congressen en inspiratiebijeenkomsten. Het is heerlijk om te zien hoe bedrijven en mensen daardoor weer een stapje verder kunnen zetten naar een zonnige, duurzame toekomst. En ook ik leer elke keer weer wat bij. Er valt veel te vertellen over de (on)zekerheden van verwachtingen, of het nu gaat om het weer, de economie, je eigen leven of het klimaat. Over 30 jaar moet deze aarde nog steeds leuk, leefbaar en betaalbaar zijn! Hoe krijg je mensen zover dat ze erover gaan nadenken en ernaar gaan handelen? Veel uitdagingen dus omtrent het thema duurzaamheid: een balans tussen People, Planet, Profit ... én Passie. Als dát kan met Plezier, dan gaat de zon spontaan schijnen!"

Foto: William Rutte

Jan Peter Balkenende

Samenwerking cruciaal De omslag naar een circulaire economie vormt een cruciale volgende stap in de verduurzaming van bedrijfsmodellen. Verschillende berekeningen tonen bovendien aan dat een circulaire economie voor Nederland en Europa enorme economische kansen biedt. Ik zie ook veel kansrijke initiatieven in ons land ontstaan. We lopen internationaal voorop in deze uitdagende transitie die alle schakels van ketens zal raken. Deze koploperspositie zal Nederland in de toekomst een voorsprong bieden in kennis, in ervaring en in het ontwikkelen van innovatieve schaalbare producten die we internationaal kunnen inzetten. Samenwerking - met meer en minder voor de hand liggende partners - is hierbij een cruciale factor voor succes. En ook hier beschikt Nederland over een uniek DNA, van samenwerking en polderen - waardoor de omslag naar de circulaire economie zeker gaat komen. Met veel interesse ga ik met uw sector in gesprek tijdens het jaarcongres. Hoe kunnen we de goede voorbeelden opschalen en onze kennis en ervaring in de afval- en reinigingssector nationaal en internationaal benutten om de transitie naar circulaire economie te versnellen? Prof. Dr. Jan Peter Balkenende (1956) is voormalig ministerpresident van Nederland. Nu is hij partner Corporate Responsibility bij Accountants- en Adviesbureau EY, mede oprichter van de Dutch Sustainable Growth Coalition en hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

GRAM | mei 2016

CONGRESSPECIAL

Marius Smit

Geen woorden maar daden Dat je met bevlogenheid ver kunt komen, bewijst Marius Smit. Deze jonge ondernemer richtte vijf jaar geleden Plastic Whale op, een organisatie die de Amsterdamse grachten probeert schoon te houden. Mensen kunnen boten huren die van opgevist plastic zijn gemaakt, om daarmee nóg meer rommel uit de grachten te vissen. Smit bouwde zijn bedrijf op vanuit het niets. Op een vakantie zag hij hoeveel plastic er aanspoelde op een tropisch strand en daarmee was voor hem de maat vol. Hij riep burgers, bedrijven en overheidsinstanties op hem te helpen een boot te bouwen van plastic afval. Aan die oproep is massaal gehoor gegeven. In vijf jaar tijd is Plastic Whale uitgegroeid tot een social enterprise met investeerders, sponsoren, partners en vele klanten. Het bijzondere is dat Smit nog nooit aan marketing of acquisitie heeft gedaan. Het verhaal verkoopt blijkbaar zichzelf. Inmiddels wordt Marius Smit gezien als het voorbeeld van een moderne duurzame ondernemer. Hij is erin geslaagd zijn droom om te zetten in daden. Dat kostte bloed, zweet en tranen, maar "de gloeilamp van Edison kwam er ook pas na vele mislukte pogingen", aldus Smit. Ook bewijst hij dat het goed mogelijk is om geld te verdienen met het mooier en beter maken van de wereld. Marius Smit is een inspirerende spreker die met passie vertelt over zijn onderneming. Over het belang van een prikkelende missie, over vertrouwen in je idee, in jezelf en in anderen. Over de persoonlijke tegenslagen en overwinningen. Over vernieuwende businessmodellen en nieuwe media. "Het gaat niet om wat je zegt, maar om wat je doet", luidt zijn onwrikbare motto.

Taco Kingma

Duurzaamheid als missie Zuivelgigant Friesland Campina is een coöperatie van 19.000 boeren. “Als zij het hebben over lange termijn, dan denken ze niet aan vijf of tien jaar, maar aan de volgende generatie”, zegt Taco Kingma. “Duurzaamheid is voor ons dus een missie. Onze boeren zitten verspreid over ca. 14.000 boerderijen, dat zijn bedrijven die overgaan van vader op zoon.” Taco Kingma (1961) is manager duurzaam ondernemen bij Friesland Campina Nederland. Op het NVRD-congres gaat hij vooral spreken over de stappen die er worden gemaakt op het gebied van duurzaam verpakken. “Onze zuivel zit verpakt in honderden miljoenen drankkartons, bekers, cans en andere soorten verpakkingen”, zegt hij. “Ongeveer de helft daarvan zijn drankenkartons voor verse producten, zoals melk, yoghurt en vla. De afgelopen dertig jaar zijn die pakken al twintig procent lichter geworden. Sinds zes jaar gebruiken we uitsluitend FSC-gecertificeerd karton en afgelopen jaar gingen we weer een stapje verder. Voor de coating en de doppen investeren we nu in biobased kunststof, zodat er geen fossiele brandstoffen voor nodig zijn. Maar de ontwikkelingen staan nooit stil. Samen met verpakkingsproducenten, onze leveranciers, blijven we continu zoeken naar verbeteringen.” De inzameling van drankenkartons juicht Kingma uiteraard toe. Maar het kan beter, meent hij. “Gemeenten werken nu met verschillende inzamelmethodes. De consument wordt naar de website van zijn gemeente verwezen als hij vragen heeft over de juiste manier van wegwerpen. Daar zou veel meer eenduidigheid moeten komen. De NVRD kan daar een positieve rol in spelen.”

GRAM | mei 2016

CONGRESSPECIAL

Marco Mattiello

Koploper in Italië In de Italiaanse regio Treviso, boven Venetië, produceren de half miljoen inwoners slechts 55 kilo restafval per jaar. Het recyclingpercentage is er ruim 85 procent. Omdat de gescheiden stromen van hoge kwaliteit zijn, leveren ze veel geld op en kunnen de kosten laag blijven. “Onze afvalstoffenheffing voor een gezin van drie personen is 185 euro per jaar. Op Sicilië betaalt men twee keer zo veel, terwijl de resultaten daar veel minder zijn.” Marco Mattiello (43), manager internationale relaties van afvalbedrijf Contarina, vertelt op het NRVD-congres hoe zijn publieke organisatie dergelijke opvallende resultaten voor elkaar krijgt. “Toen enkele stortplaatsen in ons gebied gesloten werden, moesten we inventief zijn. Wij hebben geen verbrandingsovens, dus konden we met ons restafval eigenlijk nergens meer naar toe”, aldus Mattiello. Contarina besloot in te zetten op zo veel mogelijk recycling en zo min mogelijk restafval. Met succes. Mattiello: “We introduceerden gedifferentieerde tarieven en schakelden over op huis-aan-huisinzameling met containers voor onder meer papier en plastic. Maar wat we vooral doen, is voortdurend de aandacht van de bewoners vasthouden. We zijn onder meer heel actief op social media en organiseren regelmatig open dagen op onze recyclingfabrieken. Zodat de inwoners zien wat het nut is van hun ‘huiswerk’, het actief scheiden van afval, en wat er met hun recyclebare stromen gebeurt.” Contarina is al koploper in Italië, met de huidige resultaten, maar de ambities gaan nog verder. Mattiello: “Ons doel is zero waste in 2022. De manier waarop wij werken kost veel inspanning, maar de effecten zijn duidelijk positief.”

GRAM | mei 2016

CONGRESSPECIAL

Teksten: Hetty Dekkers

Toine Timmermans

Pak yoghurt blijft nog weken goed “Iedere Nederlander gooit jaarlijks zo’n 47 kilo eetbaar voedsel weg”, weet Toine Timmermans. “Dat is ongeveer de helft van de totale hoeveelheid voedsel die we verspillen. De rest komt voor rekening van de industrie, horeca, supermarkten en andere partijen.” Timmermans (1965) is programmamanager duurzame voedselketens bij Wageningen UR Food & Biobased Research. “Het voorkomen van voedselverspilling is op zich niet moeilijk”, benadrukt hij. “Het is een kwestie van gedragsverandering. En die bereik je door oplossingsgericht te denken.” Wageningen UR heeft zelf een actie bedacht, de Food Battle, die goede resultaten laat zien. Timmermans: “De Food Battle is een wedstrijd die bestaat uit een ontmoetingsdag, een app, een website en de nodige voorlichting. De deelnemers gaan samen drie weken lang bijhouden hoeveel voedsel ze weggooien. Na afloop blijkt dat ze 30 tot 40 procent minder verspillen. Ze gaan het normaal vinden om bewuster met hun voedsel om te gaan, ook al is het over de datum.” Die houdbaarheidsdatum is volgens Timmermans een belangrijke veroorzaker van voedselverspilling. “De aanduiding ‘ten minste houdbaar tot’ is niets anders dan een kwaliteitsgarantie. Onzin om een pak yoghurt na de tht-datum weg te gooien. Dat is een zuur product, dat blijft nog weken goed.” Afvalinzamelaars en gemeenten kunnen volgens Timmermans ook een steentje bijdragen aan het voorkomen van voedselverspilling. “Opvallend is dat de helft van het door consumenten verspilde voedsel bij het restafval terecht komt. Met meer preventie, pilots en beleidsmaatregelen valt ook daar nog veel te winnen.”

Foto: Monique van Vliet

GRAM | mei 2016

HOE COMPLEX

INZAMELEN OOK WORDT...

Het NVRD Jaarcongres 2016 wordt mede mogelijk gemaakt door:

UW WAGENPARK IS BIJ ONS IN GOEDE HANDEN Recycling vormt een enorme uitdaging. Datzelfde geldt voor het onderhoud van uw inzamelvoertuigen. FleetCareXL is gespecialiseerd in het beheer van complexe wagenparken. Met FleetCareXL bespaart u gegarandeerd op onderhoudskosten, verhoogt u de beschikbaarheid van uw vloot en houdt u de focus op recycling. We take care. www.fleetcarexl.com

GRAM | mei 2016

(advertorial) (advertorial)

Helft Nederlanders zamelt al drankenkartons in De Dehelft helftvan vande deNederlanders Nederlanderszamelt zameltnaast naastglas, glas,papier papieren enplastic plasticnu nuook ook drankenkartons drankenkartonsininen entwee tweederde derdewil wildit ditgraag graagdoen doenals alshet hetininhun hungemeente gemeentekan. kan. Dit Ditblijkt blijktuit uitonderzoek onderzoekvan vanresearchbureau researchbureauSAMR SAMRininopdracht opdrachtvan vanStichting StichtingHEDRA. HEDRA. Inmiddels Inmiddelszamelt zameltzo’n zo’n85% 85%van vande degemeenten gemeentende depakken pakkenin. in.

62% 62%van vande deinwo inwoners nersiningem gemeent eenten endie die dran drankenk kenkarton artonssinzam inzamelen elenweet weetdat datdit ditkan kan

Kun Kunjejedran drankenk kenkarto artons nssche scheiden idenininjouw jouwgem gemeent eente? e?

Bemind Bemindmaar maaronbekend onbekend Veel Veelmensen mensenwillen willendrankenkartons drankenkartonsinzamelen. inzamelen. Vier Vierop opde detien tieninwoners inwonersvan vangemeenten gemeentendie die inzamelen inzamelenweten wetenechter echternog nogniet nietdat datdit ditkan. kan.

13% 13%

62% 62% 25% 25%

vindjeje lenvind erialen materia ingsmat akkings verpakk welkeeverp Van Vanwelk den?? wor wor iden den cheiden gesche zeges datze ngrijkjkdat belangri het hetbela

0% 0%

7% 7%

9% 9%

10% 10%

93% 93%

91% 91%

90% 90%

Glas Glas

Nee Nee

Wee Weettikikniet niet

ngrijk Onbela Onbelangrijk

rijk Belang Belangrijk 100% 100%

Ja Ja

Papier Papier karton &&karton

Plastic Plastic

Milieuvoordelen Milieuvoordelenzijn zijnbekend bekend Mensen Mensenzijn zijnzich zichbewust bewust van vande demilieuvoordelen milieuvoordelen van vanhet hetscheiden scheidenen en recyclen recyclenvan vanhuishoudelijk huishoudelijk afval. afval.Dit Ditgeldt geldtvoor voorvrijwel vrijwel alle allematerialen. materialen.

17% 17%

20% 20%

83% 83%

80% 80%

Blik Blik

enDrank Drankenkarton kartons s

InInpaar paarjaar jaarveel veelbereikt bereikt “Ongelofelijk “Ongelofelijkdat datzoveel zoveelmensen mensenalalvan vande de inzameling inzamelingweten wetenen enhier hieraan aanmeedoen. meedoen.Een Een groot grootcompliment complimentvoor vooralaldie diegemeenten gemeentendie die de deinzameling inzamelinghebben hebbenopgezet”, opgezet”,aldus aldusInge Inge Eggermont Eggermontvan vanStichting StichtingHEDRA. HEDRA.“Het “Hetisisnu nutijd tijd om omdoor doorte tepakken pakkenen endaar daarkunnen kunnenwe wede dehulp hulp van vangemeenten gemeentenbij bijgebruiken.” gebruiken.” Volg Volgons onsop opFacebook, Facebook,deel deelde depromotieﬁ promotieﬁlm lmvia via de degemeentelijke gemeentelijkewebsite websiteen enjullie julliesociale socialemedia media kanalen. kanalen.Of Ofplaats plaatsde dekant-en-klare kant-en-klareadvertorial advertorial ininregionale regionaledagbladen. dagbladen.Deze Dezevindt vindtuunet netals als alle alleandere anderemiddelen middelenen ende deresultaten resultatenvan vanhet het consumentenonderzoek consumentenonderzoekop: op:www.hedra.nl. www.hedra.nl.

BEZEM Overspoeld Het is zo maar een paar dagen mooi weer. Op Twitter branden de discussies los of het wel of niet rokjesdag is. Feit is gewoon dat het lekker weer is en iedereen graag naar buiten gaat. Wandelen, picknicken, fietsen en zwerfafval produceren. Het is niet anders. Helaas, en ach, het is mijn werk als Bezem om het weer op te ruimen. Ik ervaar het niet als dweilen met de kraan open. Als er gedweild is, en nee ik bedoel niet kroeg-in-kroeg uit, dan is het toch gewoon weer heerlijk schoon. Schoon voelt lekker, voelt fijn, als mooi lenteweer. Mooi weer is hopelijk de aankondiging van meer mooi weer en dan hebben we het ineens zo maar over de vakantie. De zomervariant uiteraard. We participeren ons dan te pletter all over the world. All inclusive of niet. Vooral de kleine bezempjes participeren volop in het animatieprogramma van de camping. De belegen bezems in het bingoprogramma in de resorts. Anderen participeren in een reisprogramma door Antarctica en weer anderen in grote festivals met duizenden bezoekers. Om-

gekeerd gebeurt dit ook. Participerend kuilengraven op het strand of participerend in de rij staan voor het Rijksmuseum. Mijn collega bezems op de Waddeneilanden weten al helemaal hoe dat gaat. Vegen, reinigingen en ophalen van afval kent daar een hele andere dimensie. Alhoewel de zeespiegel met rasse schreden stijgt, worden zij nog niet overspoeld door water maar wel door toeristen. 375 kilo afval per persoon is het gevolg. Een duidelijke non-participatie in het Nederlandse afvalbeleid. Alhoewel. Zij zorgen er participerend voor dat onze afvalovens kunnen blijven draaien, sorry, energie leveren. Nog sociaal ook. Als ik er zo over nadenk, we zijn al aardig op weg naar een participatiemaatschappij. Of heb ik het nu verkeerd begrepen?

GRAM | mei 2016

Hoe doen zij dat? Tekst: Hetty Dekkers

Deze maand:

afval scheiden in de openbare Martin Nap interim teamleider openbare ruimte

ren we, reinigen we en laten we op-

goed faciliteert. Op onze werklocatie

Aalsmeer, Meerlanden.

nieuw beletteren. Het zwerfafval uit de

hebben

Contact: mnap@meerlanden.nl

openbare prullenbakken wordt ook zo

bakken staan voor alle stromen. Doe je

veel mogelijk gescheiden.

dat niet, dan wordt dat ene fietsenrek

bijvoorbeeld

voldoende

al snel bij het restafval gegooid. De bak

Welke afvalstoffen worden apart ingezameld in de openbare ruimte?

Waarom deze werkwijze?

voor snoeiafval is veel sneller vol dan

Heel veel. Het snoeiafval uit parken en

Omdat we zo duurzaam mogelijk willen

die voor metaal, dus moet je zorgen dat

ander openbaar groen houden we apart

werken, met oog voor de circulaire eco-

die ook vaker geleegd wordt. Dat soort

en gaat naar onze composteerafdelin-

nomie. We doen dat deels vanuit onze

zaken moet je goed regelen, maak het

gen. Onze bedrijfsauto’s rijden bijvoor-

eigen bedrijfsfilosofie en deels omdat

je werknemers zo gemakkelijk moge-

beeld op het biogas dat daaruit gepro-

de aangesloten gemeenten dat van

lijk.

duceerd wordt.

ons vragen. Hergebruik is goed van-

Verder gaat het puin dat vrijkomt bij

uit milieuoogpunt, maar het zorgt ook

Tips voor andere gemeenten?

bestratingswerkzaamheden naar een

voor kostenreductie. Een verkeersbord

Ga zo duurzaam mogelijk om met alles

puinbreker, het asfalt naar een speciale

opnieuw beletteren is goedkoper dan

wat je tegenkomt. Weggooien is zonde,

verwerker, net als het plastic en pvc dat

weggooien. En het water uit de com-

je bent met goede grondstoffen bezig,

vrijkomt bij rioleringswerkzaamheden.

postinstallatie benutten we als waswa-

benut die voor een circulaire economie.

ter voor de voertuigen en in de winter

Als je denkt in oplossingen, in plaats

Ook het metaal houden we apart, denk

voor nat strooien. Zo zoeken we steeds

van problemen, dan is er veel meer mo-

aan kapot straatmeubilair zoals bank-

naar nieuwe hergebruikmogelijkheden.

gelijk dan je op het eerste gezicht zou

jes, hekjes, fietsenrekken, speeltoestellen,

lichtmasten.

Verkeersborden

verwachten. Voor-/nadelen van dit systeem?

waarvan de teksten niet meer kloppen,

Ik kan eigenlijk geen nadelen beden-

bijvoorbeeld omleidingsborden, bewa-

ken. Je moet wel zorgen dat je de boel

Peter Posthuma,

Welke afvalstoffen worden apart

kleding en de andere soort als biomas-

ingezameld in de openbare ruimte?

sa. We zijn voortdurend op zoek naar

Dat gaat bij ons heel ver, we scheiden

nieuwe toepassingen, zolang we die

zo’n beetje alles in de buitenruimte. En

nog niet gevonden hebben, houden we

proberen tevens een zo nuttig mogelijke

de stroom toch alvast apart. Onkruid uit

toepassing te zoeken. Zo gebruiken we

het openbaar groen laten we zeven door

het vrijkomende puin voor aanleg van

een bedrijf dat toevallig naast ons eigen

onze nieuwe wegen en gaat een deel

gronddepot zit. Het grootste deel van

van het apart gehouden stamhout naar

het onkruid is zand, dat storten we na

onze botterwerf voor scheepsbouw.

de zeving terug op locatie.

We houden dus alles apart, zoals metaal,

Onze openbare prullenbakken hebben

kca, pmd in de openbare prullenbakken,

twee compartimenten, een voor rest en

pvc, kolkenvuil, kadavers. Een apart ver-

een voor pmd. Eerst hadden we ook nog

haal is het groenafval. Dat splitsen we

een vak voor papier, maar dat was geen

op in allerlei soorten, zoals meerdere

succes. Het papier was te veel vervuild

soorten grassen, gewoon hout, blad,

en daardoor waardeloos als grondstof.

stamhout. Je hebt bijvoorbeeld natte en

teamleider wijkbeheer en service

droge bermgrassen, waterplanten, bol-

Waarom deze werkwijze?

gemeente Huizen.

lenafval, dat scheiden we ook. De ene

Milieu moet je bedrijfsfilosofie zijn, vin-

Contact: p.posthuma@huizen.nl

soort is namelijk geschikt als vezel voor

den wij. Ons principe is zo min mogelijk

GRAM | mei 2016

ruimte

Bankjes van gekapte platanen

afval. Alles wat er toch geproduceerd

Elke gemeente moet wel eens bomen

of omdat ze ergens in de weg staan. Tot

wordt, willen we terugbrengen in de

kappen. Met dat hout kun je leukere

nu toe gaven we dat hout mee aan de

circulaire economie. Aannemers krijgen

dingen doen dan afvoeren naar een bio-

aannemer, die het waarschijnlijk als bio-

bij ons het afval nooit mee, dat staat

massacentrale, bedacht de gemeente

massa afvoerde. In het kader van een

in de bestekken. We willen zelf de re-

Nissewaard. Ruim twintig platanen die

circulaire economie vinden wij dat jam-

gie over de stromen in handen houden,

neer moesten vanwege overlast, kregen

mer. Daarom willen we het hergebruik

dat is vast beleid. Dat beleid is vijftien

een nieuw leven als picknickset en buurt-

van kaphout breder trekken. Op een

jaar geleden ontstaan vanuit wijkbe-

bankjes.

begraafplaats hebben we ook al eens

heer, de gemeentelijke politiek staat er

“In een bepaalde woonwijk moesten we

banken geplaatst die van eikenhout uit

inmiddels helemaal achter. We werken

platanen kappen omdat de bewoners

de eigen gemeente zijn gemaakt. Maar

op deze manier kostenneutraal en creë-

overlast ervoeren”, vertelt senior opzich-

je kunt ook denken aan meer bankjes in

ren tevens werkgelegenheid voor social

ter Jan Pluim van Nissewaard. “Na overleg

het buitengebied, plantsoenafzettingen

return. De gevonden fietsen worden

met de bewoners besloten we 21 van de

en andere toepassingen. Voor de pro-

bijvoorbeeld ontmanteld door mensen

61 bomen te kappen. Het hout hebben

ductie kun je eventueel mensen van de

met een afstand tot de arbeidsmarkt.

we op locatie verzaagd en het kapbedrijf

sociale werkvoorziening erbij betrekken.

Onze gemotiveerdheid werkt kennelijk

heeft er fraaie bankjes en een picknickset

Er zijn volop mogelijkheden om kaphout

aanstekelijk, inmiddels houden ze in

van gemaakt. De houten meubelen ko-

een tweede leven te geven. Als gemeen-

het gemeentehuis ook het pmd apart.

men vooral in parken in de wijk te staan.”

te Nissewaard gaan we daar beslist mee

Het experiment is Nissewaard goed be-

verder.”

Voor-/nadelen van dit systeem?

vallen. “We moeten natuurlijk regelmatig

We zoeken nog even naar goede afzet-

bomen kappen, vanwege ziekte, overlast

mogelijkheden voor het pmd uit de prullenbakken. Omdat het om relatief kleine hoeveelheden gaat, is het lastig af te zetten. We zoeken nu de samenwerking met gemeenten uit de regio, het mooiste zou zijn als het bij het huishoudelijk pmd gevoegd kan worden. Waar je ook op moet letten, is dat je nieuwe medewerkers goed aanstuurt en motiveert. De oudere weten het wel, want we werken zo al vijftien jaar. Maar de nieuwere denken soms dat ze het wel een in één bak bij elkaar mogen gooien. Daar moet je goed toezicht op houden. Tips voor andere gemeenten? Kijk met andere ogen naar alles wat er vrijkomt in de openbare ruimte, zie het niet als rotzooi maar als kans. Begin er gewoon aan, zoek de samenwerking op en kijk ook over de schutting hoe an-

Op dinsdag 5 april hebben de wethouders Hamerslag (recreatie, rechts) en

deren het doen. Alles tegelijk invoeren

Mijnans (beheer, links) de eerste twee natuurbanken van stadshout in Nis-

lukt nooit, maar als je gewoon ergens

sewaard in gebruik genomen.

begint, groeit het vanzelf. GRAM | mei 2016

Foto: Stock Images Zeeland, Nationale Beeldbank

HOE ZIEN ZIJ DAT? DE TOEKOMST VAN AFVALINZAMELING

Vandaag melden, is morgen halen Min of meer zelfrijdende vuilnisauto’s komen afval ophalen wanneer de inwoner belt. Of een volle container belt zelf. In 2030 slaat high-tech de klok bij de inzameling van afval. De afvalinzamelaars kunnen wel veel leren van de verleidingstechnieken in de supermarkt. En de informatie-voorziening kan verbeteren. Op naar het ‘beter tweede leven’-label. “Hoe de afvalinzameling er over vijftien jaar uitziet? Geen idee. Hebben we

schien belt niet de burger, maar belt de container zelf dat

dan nog wel afvalinzameling?” Dion van Steensel, een van de directeuren

hij vol zit en het afval niet verder kan verdichten, waarna

van HVC, vindt het lastig om in de toekomst te kijken. “Er zal zeker minder

een min of meer zelfrijdend voertuig terstond komt voor-

afval zijn, want de circulaire economie is dan verder gevorderd, vooral

rijden”, valt Carla van Ommen bij. Het hoofd inzameling

dankzij de dominante trend van de klimaatambities.” Ook Olaf Prinsen

van het stadsbedrijf in Utrecht voorziet een verregaande

vindt het ‘giswerk’. De directeur van de NVRD heeft verschillende beel-

automatisering van de afvalinzameling. "In 2030 is het

den gekregen over de toekomst van de afvalinzameling tijdens de sessies

parool: vandaag melden, is morgen halen en per keer betalen", zegt Van Ommen, die een toekomst voorziet met

Vuilnismannen van de toekomst

ongeveer tien kilogram restafval per persoon per jaar.

hebben meer aandacht voor

Leren verleiden

klantcontact en weten om te gaan met

te zamelen restafval rond 2030 flink zal zijn afgenomen

een steeds verder geautomatiseerde

per jaar ligt. De circulaire economie zal ervoor zorgen dat

manier van inzameling.

Gemeenten halen de waardevolle secundaire grondstof-

Alle drie zijn ze het er over eens dat de hoeveelheid in en tot ver onder de huidige 200 kilogram per persoon initiatieven als omgekeerd inzamelen zullen doorzetten. fen als plastic, papier en gft op terwijl de inwoners zelf hun restafval wegbrengen naar (ondergrondse) contai-

die hij organiseerde over de nieuwe strategie van de NVRD. “De wereld

ners in de openbare ruimte.

verandert snel”, zegt hij. “Vast staat dat de afvalwereld ‘vraaggestuurder’

Vooral kunststof hergebruik zal toenemen”, denkt Van

zal worden. Bewoners zullen ons bellen of we hun afval komen ophalen

Steensel van HVC. “Secundair plastic scheelt olie. Mate-

in plaats dat wij voorschrijven op welke dag ze eens in de twee weken

riaal recyclen is energetisch veel efficiënter dan verbran-

hun plastic verpakkingsafval aan de straat zetten”, aldus Prinsen. “Of mis-

den met energieterugwinning.”

GRAM | mei 2016

Hij meent dat de afvalsector bij retailers als Albert Heijn te rade moet gaan. “De kennis die zij hebben over methoden om consumenten verleiden om producten te kopen, kunnen wij gebruiken om hun gedrag te beïnvloeden om de afgedankte producten beter te scheiden.” Tegelijkertijd moet de afvalsector zich realiseren dat afval nu eenmaal een onderwerp van ‘low interest’ zal blijven voor de bur-

Olaf Prinsen: “Mogelijk ligt er een rol voor een combinatie van afvalinzameling met de distributie van goederen”

ger. “Kijk, wij zijn zelf allemaal heel fanatiek, maar voor een modale burger moet je het zo gemakkelijk mogelijk

de spoorstaven werden gestolen. Nu is die markt ingezakt. Dat kan met

maken. En het mooie is dat we uit de psychologie weten

kunststoffen ook (tijdelijk) gebeuren en dan moeten publieke diensten

dat als het afvalgedrag eenmaal tot routine is geworden

paraat zijn.” Ook Carla Van Ommen ziet een grotere lokale en regionale

in het dagelijks leven, de burger nauwelijks terugval in

afzet van secundair materiaal. “Grondstoffen kunnen in de buurt of in de

het oude gedrag vertoont.” Techniek kan een rol spelen

wijk worden afgezet. Het is zelfs denkbaar dat gf-afval in flatgebouwen

in het gemakkelijker maken van het afvalgedrag. Chips

ter plaatse worden verdicht en vergist, waarna het biogas de vloerverwar-

in de afvalcontainers kunnen informatie geven hoeveel

ming in het appartementencomplex van voldoende warm water voorziet”, aldus Van Ommen. Ook voor andere ondergrondse inzamelpunten komen

Carla van Ommen: “Vandaag melden, is morgen halen en per keer betalen”

steeds intelligentere systemen en wordt het afval steeds meer ter plekke verdicht zodat er minder lucht wordt getransporteerd. Mensen opleiden Alle ontwikkelingen vragen wel meer van ‘de vuilnisman’, denken de drie insiders. De huidige populatie van 115 medewerkers op de afdeling inza-

bruikbare grondstoffen er nog in het restafval zitten. “Een

meling bij de afvaldienst Utrecht is gemiddeld 44 jaar en werkt al zestien

beetje zoals je bagage op Schiphol wordt gecheckt. Met

jaar en moet dus nog 25 jaar werken. “Ze hebben amper een opleiding

die informatie kunnen afvalcoaches mensen uitleggen

genoten en ik denk dat we daarin meer moeten gaan investeren”, vindt

hoe het nog beter kan.” Voor privacy-belemmeringen is

Carla van Ommen. “De medewerkers van de afvaldienst moeten leren om

Van Steensel niet bang. “Consumenten geven nu via air-

te gaan met een steeds meer geautomatiseerde en gedigitaliseerde manier

miles en bonuskaarten toch ook geheel vrijwillig infor-

van inzameling.” Ze denkt bovendien dat de gemeenten de vuilnismannen

matie over de aanschaf van de meest intieme producten?

meer sociale vaardigheden en meer aandacht voor klantcontact moeten

We kunnen ervan leren en moeten misschien ook toe naar

bijbrengen. “De relatie met het publiek en klantgericht zal veel meer cen-

een slim beloningssysteem.”

traal komen te staan dan nu al het geval is.” Dat vindt Olaf Prinsen ook. “Vuilnismannen worden secundaire grondstofmanagers en daar moeten

Vloerverwarming

wij ze in begeleiden.” Maar Prinsen zet ook een kanttekening. “Fijn als

Ook Olaf Prinsen gelooft in een drastische toename van

mensen met een MBO-diploma bij de afvaldiensten komen werken, maar

de inzet van secundair materiaal. “Mensen zetten nu al

ik wil toch ook een lans breken voor de geuzennaam ‘vuilnisman’. Wij

geen afval maar grondstoffen aan de straat. Sorteertech-

moeten mensen zonder enige vooropleiding ook een plek blijven bieden.

nieken zullen steeds slimmer worden, en we zullen al dat

Dan leiden wij ze wel verder op.”

plastic niet naar een centrale plaats brengen, maar steeds meer lokaal verwerken. Lokale plastic fabrieken zullen nieuwe plastics gaan printen uit oud materiaal.” Lokale of regionale afzet van secundaire grondstoffen betekent waarschijnlijk ook een veranderende rol voor de inzameldiensten, denkt Prinsen. “Mogelijk ligt er een rol voor een

Dion van Steensel: “We moeten leren van de verleidingstechnieken van retailers als Albert Heijn”

combinatie van afvalinzameling met de distributie van goederen in de binnensteden. In de retourvracht van de

Over opleiden van werknemers en opvoeden van burgers en consumen-

distributie kunnen secundaire grondstoffen worden mee-

ten gesproken, Dion van Steensel denkt dat ook de producenten nog wel

genomen.”

aan verdere bewustwording kunnen doen. “We moeten ze veel meer aan-

Afvalinzameling blijft een rol spelen in het sluiten van de

sporen om secundair materiaal in te zetten in nieuwe producten. En dit

keten. Prinsen waarschuwt echter dat er een taak voor

moet via een label ook terug worden gecommuniceerd naar de burger,

afvalinzameling blijft wanneer die keten is gesloten en

zodat die ziet waarvoor hij al die scheidingsactiviteiten verricht. Ja, mis-

bijvoorbeeld kunststof verpakkingen zijn geïntegreerd

schien moeten we ook hier beter kijken hoe dit te werk gaat in de su-

in een circulaire economie. “Gemeenten houden een taak

permarkt, bijvoorbeeld met zo’n labelsysteem als voor vlees.” Dat ‘Beter

voor een hygiënische openbare ruimte en zullen dus bij-

Leven’-systeem met twee of drie sterren zou dan voor de afvalbranche

voorbeeld zwerfafval moeten verwijderen.” Bovendien

gemakkelijk ‘Beter Tweede Leven’-systeem kunnen heten.

fluctueren markten, aldus Prinsen. “Zo was koper tot voor kort erg gewild en liep de inzameling zelfs zo goed dat

Tekst: René Didde

GRAM | mei 2016

AFVALSECTOR SCHAKELT NAAR BIOBASED ECONOMY

Gft-afval als chemiebouwsteen De overgang van oil-based naar plantaardige grondstoffen is in volle gang. Met gften groenafval beschikt de afvalsector over veelbelovende ‘kandidaten’ voor hoogwaardige biobased toepassingen. Initiatieven zijn talrijk, de technologie is in ontwikkeling. Maar hoe realistisch is deze route en wanneer levert het commercieel haalbare producten op? Een impressie. Het Kennisplatform Duurzaam Grondstoffenbeheer voerde onlangs in

vezels, waar je weer papier en karton mee kunt maken.”

opdracht van de provincie Noord-Holland een studie uit naar de kansen

Gunstig, aldus Welink, is dat de recente statistieken la-

bij organische reststromen uit de voedings- en genotsmiddelenindustrie

ten zien dat de inzameling van gft-afval in de lift zit.

in de provincie (geschatte jaarlijkse omvang: ruim een miljoen ton). “Die

“Dat is vast toe te schrijven aan de inspanningen bij veel

kansen zijn legio”, zegt secretaris Jan-Henk Welink van het kennisplat-

gemeenten om afval omgekeerd en servicegericht in te

form bij de TU Delft. “Tachtig tot negentig procent van deze reststromen

zamelen. De resultaten zijn goed, omdat dit al snel leidt

gaat naar de vergisting en compostering of wordt als veevoer ingezet. Er

tot een flinke reductie van het restafval. Ga daar vooral

zijn tal van hoogwaardigere toepassingen denkbaar, die niet alleen voor

mee door, zou ik zeggen. Als er meer gft vrijkomt, ver-

minder afval zorgen maar ook economisch veel te bieden hebben. Een

groot dat het volume, en dat is van belang voor nieuwe

deel kan zeker weer terug naar de food zelf, omdat het naar dat niveau

toepassingen. Anders kun je geen investeerders interes-

opgewerkt kan worden. Je kunt smaakstoffen in reststromen zo bewer-

seren om nieuwe verwerkingstechnologie en -fabrieken

ken dat ze voor menselijke voeding geschikt zijn.” Een ander voorbeeld

te bouwen en krijg je geen gezonde businesscase.”

is bleekaarde, dat veel foodproducenten gebruiken voor het zuiveren en filteren van oliën, vetten en aroma´s. Na gebruik is dit kleiachtige mate-

Verdere scheiding van het gft-afval zelf is gewenst,

riaal verzadigd en wordt het als afval verwerkt. Hiervoor dienen zich al-

betoogt de Delftse wetenschapper. “De suikers zitten

ternatieven aan, zoals het terugwinnen van oliën of de cementproductie.

vooral in de groente- en fruitfractie van gft. De takken uit de tuin zijn in dat opzicht minder interessant.” Het

Jan Henk Welink: “Groente- en fruitresten zijn een bron van suikers,

lichtende voorbeeld in zijn ogen is de gemeente Horst aan de Maas, dat al een aantal jaren het tuin- en keukenafval apart inzamelt. “De gf-fractie wordt nu nog vergist, maar er zijn meer mogelijkheden”, stelt Welink, die vindt

die je tot basisstoffen voor de chemie

dat andere gemeenten de Limburgse aanpak zouden

kunt verwerken.”

houden. “Dat zou geweldig zijn. Afnemers zullen straks

moeten volgen door deze waardevolle fractie apart te speciaal in deze stroom geïnteresseerd zijn vanwege de suikers. Het mooie van gft is dat je de samenstelling

In de lift

ervan zelf kunt sturen. Verwerkende bedrijven verderop

Met gft en groenafval beschikt ook de afvalsector over veelbelovende

in de keten willen het immers op die wijze aangeleverd

‘kandidaten’ voor hoogwaardige biobased toepassingen, weet Welink.

krijgen dat ze het direct kunnen toepassen in hun eigen

“Groente- en fruitresten zijn een bron van suikers, die je tot basisstoffen

systeem. Er zullen ook toepassingen zijn waar de gft

voor de chemie kunt verwerken. In houtachtige stromen zitten cellulose-

weer in zijn geheel verwerkt kan worden.”

GRAM | mei 2016

Bio-aromaten

in aardolie, die de chemische industrie onder meer inzet voor de pro-

Een van de partijen die ketenbreed de daad bij het

ductie van plastics en coatings. “Deze route zien wij als zeer kansrijk”,

woord wil voegen, is TNO. Als ketenregisseur tussen

zegt senior businessdeveloper biobased economy Monique Wekking

de chemie en de afvalsector heeft het kennisinstituut

van TNO. “Met minder processtappen maken we van biomassa dezelfde

samen met een aantal bedrijven vergevorderde plannen

bouwsteen als die van aardolie. Competitief gezien staan we dus sterk.

om uit tweede-generatie biomassastromen die niet met

Er is volop vraag naar bio-aromaten. Mits we furanen voor een goede

voedsel concurreren, zoals gft-afval, bio-aromaten te

prijs kunnen produceren, zijn we verzekerd van een afzetkanaal. Ook

produceren. Dat gebeurt onder de vlag van het Shared

maken we drop-in-chemicaliën. We maken een chemische bouwsteen die

Research Center Biorizon in een consortium waaraan on-

qua moleculaire structuur en samenstelling identiek is aan de fossiele

der meer Afval Energie Bedrijf Amsterdam (AEB), Orga-

bouwsteen die de chemie nu gebruikt, alleen dan biobased. Onze bio-

world en Twence deelnemen. TNO heeft de technologie

aromaten kunnen in een bestaande infrastructuur worden toegepast. Dat

in huis voor een directe omzetting van organische afval-

biedt dus al op de korte termijn enorme kansen. Verder zijn schone sui-

stromen, waarin suikers zitten, naar zogeheten furanen.

kers relatief duur, aan organische afvalstromen hangt geen prijs. Daarom

Dit is een specifieke groep chemische bouwstenen voor

is de businesscase veelbelovend. We kunnen straks het verschil maken

tal van toepassingen. Een daarvan zijn bio-aromaten,

en samen wereldwijd een leidende rol in bio-aromaten pakken. Zaak is

de biobased variant van de aromatische verbindingen

zo snel mogelijk naar opschaling en marktintroductie te komen.”

Monique Wekking: Netwerkinfo: • TU Delft, Jan Henk Welink, J.H.Welink@tudelft.nl, www.duurzaamgrondstoffenbeheer.nl, www.afvalkring.nl,

“De afvalsector is beslist nog lang geen echte grondstofleverancier. Daarvoor moet ze anders naar afval gaan kijken.”

www.linkedin.com/janhenkwelink, @JanHenkWelink. Als alles meezit, geeft Wekking aan, kan er al in 2018 een pilotfabriek • TNO Sustainable Chemical Industry,

draaien voor de productie van furanen bij een van de deelnemende afval-

Monique Wekking, monique.wekking@tno.nl,

bedrijven. Concrete plannen daartoe worden op dit moment gesmeed.

www.tno.nl,

Een commerciële route naar bio-aromaten is volgens haar vanaf 2020

www.linkedin.com/moniquewekking,

haalbaar. “We onderzoeken ook hoe de afnemers het product aangele-

@monique_wekking.

verd willen krijgen. Dat soort vraagstukken gaan de ketenpartners samen met elkaar oplossen, zodat er een goede onderbouwing ligt om een later investeringsbesluit op te baseren. We streven alleen naar een

businesscase die voor de hele waardeketen valide is.”

GRAM | mei 2016

103

Containerwielen van Haco...

... besparen u mankracht! Haco wielen maken uw containers écht mobiel. De garantie voor uitstekende rijeigenschappen.

Bel voor informatie:

Protempo bv Postbus 21, 6500 AA NIJMEGEN Nederland Tel. +31(0)24-3711711. Fax +31(0)24-3711700 verkoop@protempo.eu www.protempo.eu

adv. 103 190x130 mm.indd 1

11-02-2010 13:55:19

Overtollig materieel ? • Al sinds 1930 verzorgen wij industriële veilingen en taxaties in heel Europa • Wereldwijd hebben wij relevante kopers voor uw goederen • Eigen kantoren en specialisten met uitgebreide marktkennis in Europese landen • Veilen is een transparante verkoopmethode voor het succesvol verkopen van uw materieel • We verzorgen vrijwillige veilingen op locatie en er zijn altijd mogelijkheden voor inbreng • Diverse gemeenten, provincies en bedrijven maken inmiddels gebruik van onze diensten

Herindelingen hebben vaak gevolgen voor het onderhoud van de openbare ruimte en de inzet van uw materieel.

Meer informatie over de mogelijkheden ?

Stef Hooijman Hoofd Agrarische, Groen-, Grondverzet- en GWW (infra) sector Register Veilinghouder / Beëdigd Register Taxateur 06 53541631 - s.hooijman@twa.nl

Rob Sand Verkoop materieel en inventaris 020 66 66 581 - r.sand@twa.nl

www.TroostwijkAuctions.com

Afzet De afvalbranche moet nog wel een omslag in denken maken, vindt Welink. “De afvalsector is beslist nog lang geen echte grondstofleverancier. Daarvoor moet ze anders naar afval gaan kijken. Dat is gemakkelijk gezegd, maar moeilijk gedaan. Je moet niet langer vanuit het afval denken, maar ook kijken naar de mogelijke afnemers aan wie je producten wilt gaan leveren. Dus moet je goed nadenken over de specificaties waar producten aan moeten voldoen. De markt moet uiteindelijk beslissen met jouw product of halffabrikaat iets te gaan doen. Je moet kwaliteit en duurzaamheid aantonen. Ook moet het prijstechnisch en juridisch kloppen. Veel reststromen hebben nog niet de einde-afvalstatus. Gemeenten zouden samen met andere partijen in de keten businesscases moeten maken en afzetmarkten creëren.” Wekking van TNO voegt hieraan toe dat de weg naar de biobased economy lang is, maar dat ze duidelijk ziet dat de afvalbranche de ambitie koestert om grondstofleverancier te worden. “Dat het langzaam gaat, komt door de vele opties die zich aandienen. Afvalbedrijven hebben nog niet de ervaring met afnemers, zoals de che-

De potentie van gften groenafval

mie, met echte businesscases. Wat we nu doen is een

Organische reststromen worden al decennia lang verwerkt tot com-

eerste veelbelovend voorbeeld.”

post. Maar er is meer. In gft en groenafval zitten tal van nuttige grondstoffen. Gras is een bron van vezels, suikers, vetzuren en eiwit-

Welink voorziet een scala van toepassingen uit organi-

ten. Een van de mogelijkheden is bioraffinage. In de reactoren van de

sche afvalstromen met een hele range van afnemers,

grasraffinaderij worden de grassprietjes gekraakt om deze stoffen te

die ieder hun eigen focus hebben. De papierfabriek zal

oogsten. Eiwitten zijn een voedzaam en hoogwaardig ingrediënt in

vezels afnemen om er papier van te maken. Andere

veevoer. Gras wordt eveneens onderzocht op het terugwinnen van

partijen gaan stromen verwerken om suikers, eiwitten

zouten voor de gladheidsbestrijding. Vetzuren zijn een grondstof

en vetzuren te winnen voor allerlei toepassingen, van

voor bioplastic. De TU Delft heeft de bacteriën gevonden die vetzu-

hoogwaardig veevoer tot bioplastics. “Hoe meer nuttige

ren om kunnen zetten in wat in chemietaal PHA (polyhydroxyalka-

bestanddelen een steeds hoogwaardiger toepassing

noaat) heet. PHA is een zeer goed biologisch afbreekbaar polymeer

krijgen, hoe beter. Dan krijg je er ook een betere prijs

(ook bij lage temperaturen en in zeewater, denk aan de plastic soup!)

voor. Dat zal de businesscase alleen maar sterker ma-

en prima te verwerken door de relatief hoge smelttemperatuur. De

ken. Als laatste stap kun je het restant vergisten voor

Delftse wetenschappers hebben de bacteriën vorig jaar getest met

groene energie en compost.”

het afvalwater van de chocoladefabriek van Mars in Veghel. De goede opbrengsten van bioplastic stemden de gemoederen erg positief.

Volgens Wekking van TNO is het onwaarschijnlijk dat we

Vetzuren bevinden zich ook in het afvalwater van de gft-vergister en

organische reststromen volledig kunnen omzetten tot

in rioolwater. Een drietal waterschappen had eind vorig jaar volgens

chemiebouwsteen. “In de praktijk zal altijd een deel van

eigen zeggen een wereldprimeur met het maken van de eerste kilo

het materiaal overblijven voor robuuste vormen van ver-

bioplastic uit het afvalwater van de rioolwaterzuivering in Bath. In

werken, zoals de productie van compost of brandstof-

gras en in meerdere mate plantenstengels en hout zit verder nog lig-

fen. De traditionele opwerking van organische reststro-

nocellulose, dat met een aantal technieken is te scheiden in cellulose

men tot compostproducten blijft daarmee belangrijk.

en lignine. De cellulosevezels zijn geschikt om papier van te maken.

Ook dienen zich nieuwe stromen voor de compostpro-

Papierproducent Huhtamaki maakt een eierdoosje dat voor de helft

ductie aan, denk aan verpakkingen van composteerbaar

uit natuurgras bestaat. Ook is er een prototype van een tulpendoos

bioplastic. De drijfveer is uiteindelijk de businesscase

uit de helft natuurgras en de andere helft tulpafval. Lignine wordt

tussen grondstofleverancier en afzetkanaal. Duurzaam-

reeds toegepast in composietmaterialen voor designtoepassingen en

heid is uiteraard belangrijk, maar er moet ook gewoon

verpakkingen, samen met onder meer houten hennepvezels. Lig-

geld worden verdiend. Het heet niet voor niets de bio-

nine kan zich tot nieuwe grondstof van de chemie ontpoppen. Zo

based economy. Die draait tenslotte om het verwaarden

onderzoekt TNO met een aantal partners de toepassing van lignine

van biobased producten.”

in asfalt als ‘groene’ vervanger van bitumen en polymeren uit de olieindustrie. De verwachting is dat dit soort toepassingen niet eens zo

Tekst: Pieter van den Brand

ver weg is.

GRAM | mei 2016

RIJKSBREDE INKOOPSPECIALIST WIL RECYCLING AANJAGEN

Strijder voor de schone zaak Als ‘categoriemanager bedrijfskleding Rijk’ zet overste Rob van Arnhem zich op twee fronten in voor duurzaamheid. Niet alleen bij de Rijksbrede inkoop van bedrijfskleding, maar ook bij het verwerken van retourstromen. De gedreven militair wil aanjager van hoogwaardige textielrecycling zijn. Om zo de duurzaamheidsambities van de Rijksoverheid in praktijk te brengen. De toga’s van rechters en officieren van justitie, de witte jassen van de

De categorie van Van Arnhem heeft eveneens de ver-

onderzoekers van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI), de groene

antwoording voor de bedrijfskleding en uitrusting die

outfit van de medewerkers van Staatsbosbeheer en ook de werkkleding

na bewezen diensten wordt afgedankt, al dan niet

van het recent opgerichte Rijksschoonmaakbedrijf. Allemaal voorbeel-

versleten. ‘Gecontroleerde’ retourstromen noemt hij

den van bedrijfskleding waar één man de hand in heeft: luitenant-kolo-

ze. Veiligheid is hierbij namelijk aandachtspunt num-

nel Rob van Arnhem. De ervaren manager bij Defensie is verantwoor-

mer 1. “We willen te allen tijde voorkomen dat deze

delijk voor de Rijksbrede inkoop van niet alleen de werkkleding van

bedrijfskleding wordt misbruikt. Ze mag dus niet zo-

de 60 duizend medewerkers van Defensie zelf, maar ook voor die van

maar op de particuliere markt terechtkomen”, vertelt

de andere ministeries en de uitvoeringsorganisaties. Op de operatio-

Van Arnhem in zijn kantoor op de Frederikskazerne in

nele gevechtskleding na. Die wordt door Defensie zelf aangeschaft.

Den Haag. De ingezamelde kleding gaat met militair

Functioneel valt Van Arnhem onder coördinerend minister Stef Blok,

transport naar een sociale werkvoorziening in Zeist,

die de Rijksbrede inkoop in zijn portefeuille heeft. In totaal beheert

waar de spullen worden gesorteerd. “De kleding wordt

het ‘KPU-bedrijf’ (Kleding, Persoonsgebonden Uitrustingen) zo’n 1200

zorgvuldig met de hand nagekeken of er misschien

kledingpakketten, van de uitrusting voor piloten en duikers tot die van

niets in de broekzakken is blijven zitten. Onze kleding

monteurs en Koninklijke Marechaussee. Elke functie heeft zijn eigen

is rijkelijk voorzien van zakken. We vinden nog wel-

werkkleding en persoonlijke uitrusting, zoals een pioniersschep, een

eens een achtergebleven toegangspas of een rijbewijs

tenthelft en een rugzak en slaapzak.

en zelfs autosleutels.”

Alle ingezamelde bedrijfskleding gaat met militair transport naar een sociale werkvoorziening in Zeist, waar de spullen worden gesorteerd.

GRAM | mei 2016

Ambities Het scherpe toezicht op de inzameling van gebruikte bedrijfskleding biedt een prima kans om de ambities van de Rijksoverheid op het gebied van duurzaamheid in praktijk te brengen. Tijdens de controle worden kleding en toebehoren ook beoordeeld op herbruikbaarheid. Defensie heeft namelijk de traditie van gecerti-

Rob van Arnhem: “Wij kunnen jaarlijks een miljoen kilo aan zuivere, met de hand gesorteerde grondstoffen leveren.”

ficeerd verbranden opzijgezet. Niet alleen omdat daar een jaarlijks prijskaartje van 500 duizend euro aan hing, maar vanwege het hogere doel van hergebruik. “Sinds 2014 bieden we de onherkenbaar gemaakte

in een pilot uitproberen met de aanbesteding voor 50 duizend hand-

kleding aan een textielrecycler aan, die de reststro-

doeken en overalls. We hebben dit voornemen inmiddels aan de markt

men laat vervezelen voor hergebruik als onder meer

gecommuniceerd. De eerste gunning wordt op korte termijn verwacht.

poetslap of in muurisolatie en in autodeurbekleding.”

Aanbieders die bij de aanbesteding onder dat percentage zitten, weten

Maar Van Arnhem wil meer. Samen met kennis- en net-

dat ze geen kans maken. De prijs is hieraan ondergeschikt. Zit je boven

werkorganisatie MVO Nederland schreef hij een ‘chal-

die tien procent, dan verzamel je als leverancier extra punten voor de

lenge’ uit, om een dertigtal ontwerpers uit te dagen

uiteindelijke beoordeling. Als deze proef succesvol is, dan hebben we

met hoogwaardigere toepassingen te komen. “Deze

een beweging in gang gezet. Een duurzame beweging, waarop geen

grondstoffen zijn van dermate hoge kwaliteit, dat het

weg terug meer is, wat mij betreft.”

zonde is ze in muren weg te stoppen.” De gepresenteerde oplossingen bestonden onder meer uit truien

Ook aan de inkoopkant verwacht Van Arnhem zo een duurzame vuist

uit kleingemaakte vezels van polyester of katoen en

te kunnen maken. “De komende vijf jaar hebben wij voor zo’n honderd

de fabricage van boodschappentassen en hoezen. Zelf

miljoen euro aan contracten te vergeven. Daarmee kunnen we substan-

was Van Arnhem onder de indruk van de met laser- en

tieel iets voor elkaar krijgen. We kunnen het verschil maken. Ik wil de

stanstechnieken bewerkte legerjassen. Lasers werken

markt prikkelen met duurzame producten te komen. Je ziet nu al dat er

het camouflagepatroon op de jas weg tot een uiterst

andere netwerken ontstaan. Partijen die elkaar eerder niet zagen staan,

modieuze uitvoering. “Ik vind dat geweldig inspire-

omdat alles zo verkokerd was, vinden elkaar nu wel. Het zou een frisse

rend. Wat ik wil is hoogwaardige recycling aanjagen

wind geven als afvalbedrijven eens met ontwerpers om de tafel zou-

door zoveel mogelijk partijen te enthousiasmeren om

den gaan, om de kansen op een rij te zetten wat er met hoogwaardige

meer te doen met onze materialen en dit soort technie-

grondstoffen mogelijk is. Bedrijven die nietsdoen en stil blijven staan,

ken verder te ontwikkelen.”

hebben straks gewoon geen business meer.”

Van Arnhem vindt het een ijzersterk verhaal: “Wij kun-

Ook hoopt hij dat het initiatief navolging gaat krijgen bij andere secto-

nen jaarlijks een miljoen kilo aan zuivere, met de hand

ren met veel bedrijfskleding. Van Arnhem denkt onder meer aan super-

gesorteerde grondstoffen leveren. Zo kunnen we de

markten, beveiligingsbedrijven, ziekenhuizen en ook gemeenten die

berg textielafval verminderen. De logistiek is gratis,

bijvoorbeeld duurzame werkkleding en gereedschappen voor de mede-

want het transport en de sortering betalen we zelf van-

werkers van de plantsoenendienst kunnen eisen. “Afval biedt veel kan-

wege het veiligheidsrisico. En de kopers van zo’n voor

sen vanwege de grondstoffen die erin zitten. Daar is kennis voor nodig,

Defensie onherkenbaar gemaakte jas lopen straks in

kennis van wat je met al die grondstoffen voor nuttigs kunt doen. Daar

kleding die door de mensen is gedragen die voor onze

moeten we in investeren. Als we laten zien wat er allemaal mogelijk is,

veiligheid zorgen. Dat moet toch een geweldig goed

ontstaat er vanzelf meer interesse in retourstromen. Zelf geven wij als

gevoel geven.”

Rijksoverheid het goede voorbeeld. Er is niets mooiers dan dat we zelf de launching customer zijn.”

Duurzaam inkopen Ook aan de inkoopkant staan de duurzaamheidsinspanningen niet stil. Twee jaar lang heeft Van Arnhem

Tekst: Pieter van den Brand

een grondige consultatie van de markt uit laten voeren en uiteindelijk is hij tot de conclusie gekomen dat hij

Netwerkinfo

een zeker percentage aan gerecyclede materialen in

Ministerie

nieuwe producten kan eisen. “We vinden dat een mi-

rwt.v.arnhem@mindef.nl, www.linkedin.com/robvanarnhem en

nimum van tien procent realistisch is en dat gaan we

www.mindef.nl.

van

Defensie,

Luitenant-kolonel

Rob

GRAM | mei 2016

van

Arnhem,

“Er worden tonnen meer kunststof Isabelle Diks is wethouder duurzame ontwikkeling in Leeuwarden en portefeuillehouder afval binnen de commissie Milieu, Energie en Mobiliteit van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Verder is ze lid van de begeleidingscommissie Raamovereenkomst Verpakkingen en daarmee een van de drijvende krachten achter het versimpelen van het inzamelen van verpakkingsmateriaal. Die Raamovereenkomst werd bijna vijf jaar geleden afgesloten. “Sindsdien is er veel bereikt. Maar”, zo waarschuwt wethouder Diks: “we zijn er nog niet”.

U volgt nu al een aantal jaar het dossier afval. Wat valt u hierbij het meeste op als wethouder en als portefeuillehouder bij de VNG? Waar we jaren geleden in de relatie tussen VNG en het verpakkend bedrijfsleven in een soort vechtstand stonden, werken we al tijden veel meer samen. Op die manier zijn we meer in gesprek over de te behalen doelen, waaronder milieudoelen. We streven samen onder andere naar meer hergebruik van verpakkingsmaterialen, een groter percentage van gerecyclede materialen in producten en verpakkingen, een veel grotere inzet op het ‘oogsten’ van grondstoffen uit afval, slimmere product-verpakkingscombinaties en de ontwikkeling naar een circulaire economie. Wat zijn in de afgelopen 5 jaar volgens u de belangrijkste hoogteen dieptepunten in het afval- of verpakkingendossier geweest? In mijn werk kijk ik eigenlijk niet op die manier terug op dossiers waar ik mee bezig ben of ben geweest. Elke onderhandeling en samenwerking kent ups en downs. Uiteindelijk telt het resultaat en daarover ben ik tevreden. Het afval- en verpakkingendossier is ontzettend complex en kent vele ingewikkelde details.

“Wij hoeven het bedrijfsleven niet te subsidiëren met de afvalstoffenheffing. Als dat zo zou zijn, betaalt de Isabelle Diks

burger het gelag drie keer en dat is onacceptabel.”

Bent u trots op wat er de afgelopen 5 jaar met de Raamovereenkomst Verpakkingen is bereikt en waarom? Zeker. Er worden tonnen meer kunststof ingezameld en hergebruikt dan verwacht en dat tegen een redelijke

Natuurlijk gaat de discussie naast milieudoelen ook over geld en de ver-

vergoeding. In die zin werkt de ondersteuning die de

goedingen aan de gemeente, die juist in het kunststofdossier onder het

Raamovereenkomst biedt om een markt voor kunststof

vergrootglas liggen. Dat is een gesprek waarin voor ons uitgangspunt

aan te jagen goed. Al is helder dat we er, wat die markt

is dat gemeenten niet aan de inzameling en verwerking van verpak-

betreft, nog niet zijn. Duidelijk is ook dat samenwer-

kingsmaterialen hoeven te verdienen. Maar wij hoeven het bedrijfsleven

king tussen VNG en verpakkend bedrijfsleven produc-

ook niet te subsidiëren met de afvalstoffenheffing. Als dat zo zou zijn,

tief is en beide partijen meer oplevert. Hiervan is het

betaalt de burger het gelag drie keer en dat is onacceptabel. Kortom,

lectoraat Circular Plastics bij de Noordelijke Hogeschool

de discussie gaat over de fine line tussen gemeentelijke zorgplicht en

Leeuwarden een goed voorbeeld. Daarmee stimuleren

producentenverantwoordelijkheid.

we innovaties in hernieuwd gebruik van kunststof.

GRAM | mei 2016

ingezameld dan verwacht” Het oprichten van het onafhankelijke Kennisinstituut

Wat ziet u als de belangrijkste uitdaging op de korte termijn?

Duurzaam Verpakken leidde ertoe, dat het verpakkend

We zien dat het onderscheid tussen huishoudelijk en bedrijfsafval lastig

bedrijfsleven nu brancheverduurzamingsplannen heeft

te maken is. Om dit te verduidelijken een voorbeeld. Stel je koopt op

gemaakt. Daarin werken zij aan de hoogst haalbare

het station een flesje frisdrank, je drinkt het leeg en laat het achter in de

duurzame doelen die binnen hun branche mogelijk zijn

trein. Dan is het daarmee bedrijfsafval van NS. Maar als je het in de trein

en deze kennen natuurlijk een onafhankelijke review.

nog niet leeg hebt, je neemt het mee naar huis en je gooit het daar weg, dan is het huishoudelijk afval geworden. Dat verschil is in de praktijk

Een ander mooi voorbeeld is de pilot Schoon Belonen,

voor een afvalverwerker natuurlijk niet te duiden.

het retourpremiesysteem voor kleine petflesjes en drankenblikjes die is gestart in meer dan 80 gemeenten en

Een ander punt is het onderscheid tussen verpakkingen en niet-verpak-

waarin we er samen met het verpakkend bedrijfsleven

kingen. Een beroemd voorbeeld hiervan is het badeendje. Als dit speel-

en Natuur & Milieu aan werken om ook zoveel mogelijk

goed is, dan is het geen verpakking, maar soms zit er douchegel in en

grondstoffen die nu in de openbare ruimte zwerven op

dan is het wel een verpakking.

te ruimen en te hergebruiken. Daarnaast werken we zo

De gesprekken daarover zullen zeker een rol gaan spelen in de tussen-

aan het verminderen van zwerfafval.

tijdse evaluatie en benchmark over de Raamovereenkomst II in 2017.

Wat is uw grootste frustratie op dit dossier?

Hoe ziet u zelf de afvalinzameling en -recycling over 15 tot 20

Dat soms weten regelgeving een snelle(re) ontwikke-

jaar?

ling in de weg staat. Bijvoorbeeld het feit dat een groter

Door samen met andere partijen te werken aan het nationale program-

gebruik van recyclede PET voor de verpakking van voe-

ma VANG werken we hard aan de ontwikkeling van een circulaire eco-

dingsmiddelen vanwege voedselveiligheid - op zichzelf

nomie. Daarvoor is nodig dat we allemaal veel slimmer worden in het

een belangrijke voorwaarde - lastig is. Tegenwoordig

gebruik van herbruikbare grondstoffen. Nog altijd is in veel gemeenten

kunnen gerecyclede kunststoffen zo goed en veilig ver-

ongeveer een derde van de inhoud van een grijze container feitelijk

werkt worden, dat we duidelijk zien dat de innovatie

groen- en keukenafval. Zo zijn burgers dief van hun eigen portemonnee,

veel sneller gaat dan (Europese) weten regelgeving.

ze gooien composteerbaar afval weg en moeten daarna fors betalen

Daarmee vertraagt versnelling die mogelijk zou zijn en

voor de verbranding van een grotere hoeveelheid restafval. Zo gooien

dat frustreert de vooruitgang en mij.

we cash geld rechtstreeks in de prullenbak! Wat wilt u gemeenten nog meegeven ter overdenking van hun toekomstig beleid?

De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG)

Communicatie over afval is volgens mij key. Hoeveel we ook over afval

zet stevig in op het streven naar een circulaire

en wat er in de containers mag, communiceren, voor veel mensen is

economie. Als schakel tussen Rijk en bedrijfs-

het toch ingewikkeld en dan veranderen de regels ook nog weleens. Zo

leven brengen gemeenten bijvoorbeeld grond-

mag glas nu vuil en met deksel in de glasbak. En mag je composteerbare

stofketens tot stand. En ook als het om gedrags-

zakjes nu ook in het groenafval doen. Het is dus ontzettend belangrijk

verandering van inwoners gaat, zijn gemeenten

dat wij met z’n allen, gemeenten, NVRD, bedrijfsleven enzovoort goed

goed in staat om die transitie in gang te zetten.

communiceren wat waarin mag en waarom. Nog altijd hoor ik mensen

Het programma Van Afval Naar Grondstof (VANG)

die denken, dat je wel thuis alles apart kunt houden, maar het bij de

is een voorbeeld van hoe alle partijen samen-

afvalverwerking toch weer op één hoop terecht komt. Dat is echt niet

werken om die duurzame veranderingen breed

waar, maar zulke mythes zijn schijnbaar onuitroeibaar.

door te voeren. Doel van VANG is om het aantal kilo’s restafval per persoon in 2020 te vermin-

Wat ik in Leeuwarden merk, is dat er ook tussen wijken en buurten grote

deren van 250 kilo naar 100 kilo en om er voor

verschillen bestaan. Daar zouden we in ons beleid ook meer aandacht

te zorgen dat 75 procent van het huishoude-

voor moeten hebben. Differentiëren van afvalbeleid is nu nog niet voor

lijk afval wordt gescheiden. In het programma

de hand liggend, maar in een nieuwe circulaire en burgerparticiperende

werken ministerie, VNG, de NVRD en Rijkswater-

samenleving moeten we tot veel meer maatwerk kunnen komen. Om

staat samen. De gemeenten zijn een belangrijke

dienstverlenend te zijn en daarmee tegelijkertijd hogere milieudoelen

partner, omdat zij verantwoordelijk zijn voor de

te halen.

inzameling van huishoudelijk afval en hun eigen ambitieuze beleidsdoelen opstellen.

Tekst: Sander Wageman

GRAM | mei 2016

Ingezonden mededeling

83 deelnemers voor Pilot Schoon Belonen In twee ronden hebben zich 83 gemeenten als deelnemer aangemeld voor de pilot Schoon Belonen. Hiermee zijn de verwachtingen van initiatiefnemers VNG, het Afvalfonds Verpakkingen en Natuur & Milieu ruim overtroﬀen. De deelnemende gemeenten willen rond de 3 miljoen inwoners en 2600 maatschappelijke organisaties bij de pilot betrekken om zwerfafval tegen te gaan en afvalscheiding te bevorderen.

e initiatiefnemers hadden een minimale verwachting van 40 deelnemers. Het resultaat tot nu toe is meer dan het dubbele aantal. Projectleider Kees Kerstens: “Gemeenten hebben veel animo om zwerfafval verder terug te dringen en afval scheiden te bevorderen. Ook kunnen ze op deze manier maatschappelijke betrokkenheid voor zwerfafval en afvalscheiding stimuleren.” Die motivatie heeft geleid tot veel enthousiasme en creatieve plannen met scholen, sportclubs, buurtverenigingen, kerken, kinderboerderijen en andere maatschappelijke organisaties. “Het is een mooie mix van grote en kleine gemeenten door Nederland. Met plannen die niet alleen goed doordacht zijn, maar ook een interessante diversiteit laten zien.” Een overzicht met een kleine greep uit de plannen: Plan ROVA Een Schone Avond4daagse Afvalinzamelaar ROVA wil (ook) als deelnemer aan de pilot Schoon Belonen goed afvalgedrag zo jong mogelijk stimuleren. Een van de initiatieven is een schone Avond4daagse. Dit jaar biedt ROVA zo’n 300 scholen in 15 gemeenten een kort lesprogramma inclusief handleiding en presentatie voor het digibord aan, om een schone Avond4daagse te lopen. Ook stelt de organisatie informatie beschikbaar om ouders en andere betrokkenen in te lichten. Voor op de afvalbakken bij start en ﬁnish regelt ROVA opvallende stickers en langs de routes komen spandoeken met de tekst: ‘Wij zijn trots op onze schone straten!’ Met de organisator(en) wordt nauw contact gehouden over de coördinatie.

Plan Sliedrecht Afvallessen en shirtsponsoring Alle scholen en andere maatschappelijke organisaties verzamelen plastic ﬂesjes, blikjes en drinkpakjes in oranje containers. Sliedrecht beloont de organisaties op verschillende manieren. Zo stelt de gemeente containers beschikbaar voor buiten en binnen heeft ze speciale PET-ﬂesbakken (PET-mans) aangeschaft voor een aantal sportclubs. Verder verzorgt Sliedrecht de pmdinzameling tijdens de reguliere rondes, maar ook educatielessen op scholen. De gemeente sponsort tot slot de shirts van verschillende sportclubs voor een (zwerf)afvalvrij Sliedrecht.

Drenthe

41 Borger-Odoorn 42 Hoogeveen 43 Westerveld

Flevoland

14 3

Friesland

2 Leeuwarden 3 Opsterland 45 De Fryske Marren

20 21 78 82 81 28 31 80 40 79 83 30 39 37 3635 34 27 29 32 38 33 18 17

5 4

Noord-Holland

20 Haarlem 21 Huizen 22 Zaanstad 60 Bergen 61 Edam-Volendam 62 Den Helder

7 12 52 48

47 51 46

16 55

Limburg

16 Alphen-Chaam 17 Bergen op Zoom 18 Moerdijk 19 Oosterhout 55 Baarle-Nassau 56 Den Bosch 57 Gilze en Rijen 58 Oss 59 Tilburg

25 10

13 6

11 9

14 Haren 53 Delfzijl

Noord-Brabant

73 72 64 23

63 68 49 69 50 67

76 26

75 74

Groningen

15 Roermond 54 Maastricht

70 43 60

Gelderland

4 Arnhem 5 Apeldoorn 6 Bronckhorst 7 Doesburg 8 Ermelo 9 Heumen 10 Lochem 11 Nijmegen 12 Westervoort 13 Zutphen 46 Aalten 47 Berkelland 48 Doetinchem 49 Hattem 50 Heerde 51 Oostgelre 52 Rheden

1 Noordoostpolder 44 Zeewolde

Zuid-Holland

Ronde #1 Ronde #2* Overijssel

23 Almelo 24 Deventer 25 Hengelo 63 Dalfsen 64 Dinkelland 65 Enschede 66 Hardenberg 67 Olst-Wijhe 68 Ommen 69 Raalte

70 Steenwijkerland 71 Staphorst 72 Tubbergen 73 Twenterand 74 Zwartewaterland 75 Zwolle

Utrecht

26 Soest 76 Bunschoten 77 Utrecht

27 Albrandswaard 28 Alphen aan den Rijn 29 Barendrecht 30 Delft 31 Den Haag 32 Dordrecht 33 Goeree-Overflakkee 34 Nissewaard 35 Ridderkerk 36 Rotterdam 37 Schiedam 38 Sliedrecht 39 Vlaardingen 40 Zoetermeer 78 Katwijk 79 Lansingerland 80 Rijswijk 81 Voorschoten 82 Wassenaar 83 Westland

*De plannen van circa 10 gemeenten in ronde 2 dienen nog compleet gemaakt te worden voor definitieve goedkeuring tot deelname.

Plan Gilze en Rijen Bakfietsen en top 10-locaties De gemeente Gilze en Rijen motiveert maatschappelijke organisaties om hun top 10-zwerfafvallocaties te helpen opruimen. Met twee rode bakfietsen en allerlei opruimmaterialen kunnen ze op pad. Gilze en Rijen heeft zelf een top tien gemaakt van de meest vervuilde locaties (vaak in het buitengebied). Wie de uitdaging aangaat krijgt een vergoeding van rond de € 150, afhankelijk van hoe groot het gebied is. De gemeente wil de bakfietsen ook uitlenen aan maatschappelijke organisaties die op eigen initiatief ergens een schoonmaakactie willen organiseren. Gilze en Rijen stimuleert ze ook om een top 10-locatie te adopteren. In ruil daarvoor krijgen ze jaarlijks een vergoeding.

Meer weten? Kijk voor mee informatie over de pilot op www.nederlandschoon.nl of op www.vng.nl. Mail vragen of opmerkingen over de pilot naar schoonbelonen@supportervanschoon.nl.

De kracht van 100-100-100 Er is geen ontkomen aan, de nieuwsberichten over nieuwe edities van 100-100-100 vliegen ons om de oren. 100-100-100 gaat in de basis over de uitdaging voor 100 huishoudens om 100 dagen 100% afvalvrij te leven. Deze uitdaging spreekt mensen aan en heeft een positieve boodschap. Hoe kunnen we samen naar een afvalvrije samenleving? Verspreid over Nederland zijn er al 84 gemeenten die deze uitdaging hebben omarmd. Wat is nu de kracht van 100-100-100? “Ik vond dit echt een uitdaging en had er een hard hoofd in. Wat blijkt,

de inzamelsystemen voor huishoudens te optimalise-

als je bewust bent en goed op let, is het best gemakkelijk.” Berichten

ren. Wanneer een huishouden goede mogelijkheden

als van deze deelnemer uit Zuid-Holland worden regelmatig geplaatst

krijgt aangeboden om afval gescheiden aan te bieden,

op de online platforms die een belangrijke rol spelen bij 100-100-100.

maakt dit het afval scheiden gemakkelijker en aan-

Op deze platforms delen de deelnemende huishoudens hun ervarin-

trekkelijker. Maar dan moeten de mensen dit wel gaan

gen en vragen tijdens de uitdaging om 100 dagen lang zo min mo-

doen. Hoe kunnen individuele huishoudens gestimu-

gelijk (rest)afval te produceren. Wat spreekt gezinnen aan om mee te

leerd en gemotiveerd worden om hun afvalgedrag aan

doen? Met hoeveel kilo’s kunnen zij de afvalberg verminderen in hun

te passen en te optimaliseren? Dit is precies waar 100-

eigen huis? Helemaal afvalvrij zal niet voor iedereen haalbaar zijn, er

100-100 op inspeelt. Mensen worden uitgedaagd om

is immers nog steeds een aantal afvalstromen die niet te recyclen valt.

100 dagen lang bewust bezig te zijn met afval vermin-

Juist een project als 100-100-100 weet de punten in de afvalketen aan

deren. Op deze manier geef je ze de mogelijkheid om

te wijzen waar nog ontwikkelingen wenselijk zijn. Het project levert

zelf op onderzoek uit te gaan en te laten ervaren hoe

daarmee input voor vervolgacties, en door deelnemers een platform

ze dit kunnen aanpakken.

te bieden voor hun vragen en ervaringen, is het ook een goed middel De huishoudens die meedoen aan de uitdaging wor-

om mensen bewuster met hun afval om te laten gaan.

den natuurlijk ondersteund tijdens de 100 dagen. Om Bewustwording en gedragsverandering

de bewustwording over het huishoudelijk afval te ver-

Als gemeenten de doelstellingen uit het VANG-programma voor 2020

groten, worden de huishoudens elke week uitgedaagd

willen halen (75% afvalscheiding en 100 kg restafval per inwoner per

met een inspirerende opdracht. Zo kan bijvoorbeeld

jaar), is in de meeste gevallen actie nodig. Een keuze kan zijn om

gevraagd worden om op 1 dag bij te houden hoeveel nieuwe verpakkingen worden opengemaakt in het

Foto: Eric Brinkhorst

huishouden. Deze opdracht lijkt voor veel mensen een echte eyeopener te zijn. Als het gaat om ons huishoudelijk afval, hebben we ogenschijnlijk toch veel onbewuste gewoontes. Juist door kleine opdrachten zoals het tellen van verpakkingen, gaan mensen bewust stil staan en nadenken over hun afval. Vooral het restafval krijgt binnen 100-100-100 veel aandacht, dit omdat de landelijke doelstelling spreekt over 100 kg restafval per inwoner per jaar. Hoe ver kan een individueel huishouden het restafval terugdringen? Positieve feedback Om de deelnemende huishoudens extra te stimuleren in de uitdaging wordt gewerkt met een afvalmeter op de platforms. 100-100-100 werkt niet met winnaars, maar toch zit er met de afvalmeter een competitief element in voor de deelnemers. In een persoonlijke afvalmeter kunnen zij bijhouden hoeveel restafval zij per week nog over houden. Hierin is precies te zien hoe zij het doen ten opzichte van de andere deelnemers. Een sterk staaltje positieve feedback. Uit deze afvalmeter is duidelijk te zien wat haalbaar is voor een individueel huishouden en dat is veel minder dan de doelstelling van 100 kg per inwoner per jaar. De Staatssecretaris Sharon Dijksma geeft het startsein

eerste twee afgeronde edities van 100-100-100 laten

voor een nieuwe editie van 100-100-100.

zien dat slechts 22 kg restafval per inwoner per jaar

GRAM | mei 2016

haalbaar is. Om zo min mogelijk restafval over te houden, kijken de deelnemers al hun afval na of het niet toch op de één of andere manier herbruikbaar is. De vragen die worden gesteld op de platforms laten zien dat het voor huishoudens nog lang niet altijd duidelijk is, bij welke afvalstroom sommige items na gebruik horen. Het wordt ons ook niet gemakkelijk gemaakt door de combinatie van allerlei materialen in één verpakking. Door de mensen een podium te bieden waarop zij hun vragen kunnen stellen, krijg je inzicht in welke kennis zij nodig hebben om meer afval te scheiden en zelfs te verminderen. De kracht Bij 100-100-100 draait het echt om de deelnemers. Door ze voor de uitdaging te stellen om afvalvrij te leven, worden ze bewust betrokken bij het omgaan met hun afval. Door de prikkelende opdrachten staan ze stil bij hun eigen gedrag en passen dit vervolgens aan om aan de uitdaging te kunnen voldoen. Deelnemende huishoudens geven aan dat het eigenlijk niet eens zo heel moeilijk is bewust met afval om te gaan. 100-100-100 is hiermee een goed middel voor meer afvalscheiding en –preventie bij de burger. Daarnaast geeft elke editie van 100-100-100 een enorme input voor vervolgacties. Communicatie over afvalscheiding kan lokaal aangescherpt worden, maar het geeft ook aan dat er nog veel te winnen is bij producenten

De verspreiding van 100-100-100 in Nederland.

aan de voorkant, maar ook bij de verwerking aan de achterkant. Het laat eens te meer zien dat nog ge-

Het concept 100-100-100 is bedacht door ROVA en is nu opgenomen

werkt moet worden aan het sluiten van grondstoffen-

in het VANG-HHA uitvoeringsprogramma. Het concept wordt aan-

ketens.

geboden aan gemeenten en afvalbedrijven zodat nieuwe edities van 100-100-100 gestart kunnen worden. Voor meer informatie kunt u kijken op www.100-100-100.nl of mailen naar post@nvrd.nl.

Tekst: Anne Telman

Alle edities van 100-100-100 Initiatiefnemer

Locatie

Looptijd 100 dagen

ROVA

Noord-west Overijssel, Achterhoek

1 januari – 10 april 2015

Circulus-Berkel

Regio Apeldoorn, Deventer en Zutphen

9 oktober 2015 – 18 januari 2016

Spaarnelanden

Haarlem

15 februari - 24 mei 2016

Cyclus

Zuid-Holland, regio Gouda

15 maart – 21 juni 2016

Twente Milieu

Twente

18 maart – 26 juni 2016

HVC

Noord-Holland, Flevoland

1 april - 9 juli 2016

Avalex

Zuid-Holland, regio Delft

1 april - 9 juli 2016

Gemeente Kapelle

Kapelle

4 april - 11 juli 2016

Gemeente Assen

Assen

4 april – 4 juli 2016

GRAM | mei 2016

FLATBEWONERS MOTIVEREN ELKAAR OM PLASTIC HUISHOUDELIJK AFVAL TE SCHEIDEN

Afval the Game Xtra Wethouder Alexander van Steenderen en Nicole Cup, procesmanager afval en reiniging, brengen een bezoek aan winnende flatbewoners van Afval the Game Xtra. Schiedam staat met een gemiddelde van 283 kilo restafval per persoon per jaar voor een grote uitdaging om de milieudoelstelling van 2020 te behalen. Een van de hobbels die de stad moet nemen is het motiveren van flatbewoners om het afval vaker en beter te scheiden. In een stad die wordt gekenmerkt door een grote hoeveelheid hoogbouw en stapelbouw, vraagt dat om creatieve oplossingen. In één van de hoogbouwwijken startten de gemeente en afvalinzamelingsbedrijf Irado onlangs een vernieuwende pilot: een wedstrijd, Afval the Game Xtra, waarvoor vijftien flats de strijd met elkaar aangaan. Het doel van deze aanpak is dat flatbewoners elkaar motiveren om gezamenlijk zoveel mogelijk plastic huishoudelijk verpakkingsafval te scheiden. Waar wijkprofessionals bij de start pessimistisch waren over de slagings-

wedstrijd, een rolmodel en aanspreekpunt voor andere

kans - de bevolking van de wijk had volgens sommigen wel iets anders

flat- en wijkbewoners. Samen met deze ambassadeurs

aan het hoofd gezien het hoge percentage laaggeletterdheid, werkloos-

wordt bekeken hoe er meer bewoners betrokken kun-

heid en lage sociale cohesie - lijkt het tij nu te keren. Van de vijftien flats

nen worden. Die aanpak verschilt daardoor sterk per flat:

die meededen aan de pilot van Afval the Game Xtra, scheidt nu bijna de

soms gaat een ambassadeur zelf langs deuren om buren

helft van de huishoudens plastic. Wat is het geheim achter deze veran-

over te halen om plastic te scheiden en mee te doen, een

dering?

andere keer wordt er gezamenlijk wijkactiviteiten georganiseerd.

Projectopzet

Bij die uiteenlopende activiteiten wordt jong en oud

Afval the Game Xtra is opgezet als wedstrijd. Vijftien flats in Groenoord

betrokken. Voorbeelden zijn schoonmaakacties, lessen

gaan de strijd met elkaar aan. Per flat bundelen huishoudens de krachten

op scholen, soepbijeenkomsten, knutselclubs of sport-

om plastic afval zoveel mogelijk gescheiden in te zamelen. Voor ieder

activiteiten. Bij al deze activiteiten staan het doel (afval

huishouden dat meedoet, verdient de flat punten. Daarnaast doen alle

gescheiden inzamelen) en de wedstrijd centraal. Deelne-

deelnemers mee aan de Afval the Game-bingo. In de centrale hal van

mers blijven daarnaast op de hoogte via de maandelijkse

iedere flat hangt een bingokaart. Van elk huishouden dat meedoet met

nieuwsbrief, persberichten in huis-aan-huisbladen en de

de wedstrijd en haar plastic afval gescheiden inzamelt, wordt het huis-

facebook-pagina.

nummer op de bingokaart afgestreept. Is er een volle rij of kaart, dan verdienen deelnemers niet alleen punten, maar ook prijzen; zowel voor

Nudging

zichzelf als voor de galerij of flat. De punten die worden gespaard, zijn

Ieder huishouden is anders en heeft andere beweegrede-

voor de inrichting van een nieuw wijkplein. Een prijs waar iedereen in de

nen om afval te scheiden. Op die intrinsieke motivaties

wijk profijt van heeft.

wordt ingespeeld. Dat afval scheiden beter is voor het milieu of de portemonnee, is niet voor iedereen een re-

Ambassadeurs

den voor gedragsverandering. Door gebruik te maken

Per deelnemende flat benadert bedenker en organisator van Afval the

van verschillende manieren van ´nudging´, het beïn-

Game, de Kleine Ambassade betrokken flatbewoners die zich in willen

vloeden van gedrag door een zetje in de goede richting

zetten voor het project. Als flatambassadeur zijn zij het gezicht van de

te geven, bewegen steeds meer bewoners de goede

GRAM | mei 2016

kant op. Nicole Cup, Procesmanager Afval en Reiniging Gemeente Schiedam: “Ik ben blij dat we als gemeente en Irado samenwerken met een lokale partij die precies

Aanpak op maat

aanvoelt met welke benadering ze mensen kan bewe-

Schiedam is een middelgrote stad met zo’n 77.000 inwoners, grenzend aan

gen om afval te gaan scheiden. Waar de één is gebaat bij

Rotterdam en onderdeel van de metropool-regio Rotterdam-Den Haag. Door

praktisch advies over afvalscheiding thuis, doet de ander

de grote hoeveelheid hoogbouw en stapelbouw, zijn de mogelijkheden voor

mee voor een bingoprijs. Ook het meesparen voor een

gescheiden afvalinzameling beperkt. Ook invoering van een diftar-systeem

nieuw wijkplein of het feit dat de buren meedoen, blij-

lijkt politiek gezien ver weg. Om een gelijke inzameling te bereiken, wordt

ken goede stimulansen zijn. De Kleine Ambassade speelt

het aantal Afval Apart Punten (AAP) in de stad verhoogd. Daarnaast worden

daar continu op in.”

er bij iedere nieuwe AAP ondersteunende campagnes ingezet als extra stimulans voor bewoners om ook echt hun afval te gaan scheiden.

Kracht van het project

Afval the Game Xtra is daar een voorbeeld van. De wedstrijd komt voort

Die persoonlijke positieve aanpak waarin de wijkbewo-

uit een eerder succesvol project in Schiedam, Afval the Game, waarvoor

ners zelf centraal staan en een belangrijke rol vervullen,

basisschoolleerlingen door middel van een grote stedelijke wedstrijd wer-

werpt in Schiedam zijn vruchten af. Juist bij moeilijk be-

den aangezet om met zoveel mogelijk mensen uit hun omgeving plastic

reikbare groepen kunnen de genoemde instrumenten

huishoudelijk afval gescheiden in te zamelen. Deze wedstrijd resulteerde

helpen om bewoners afval te laten scheiden. De kracht

in een verhoging van de hoeveelheid ingezameld plastic van 3 kilo per

van Afval the Game Xtra is bovenal dat het een aan-

persoon per jaar in 2014 naar 4,5 kilo in 2015. Afval the Game Xtra is een

trekkelijk project is om aan mee te doen. Steeds meer

variant van het project, speciaal op maat gemaakt voor de hoogbouw in

buurtbewoners staan positief tegenover het scheiden

de wijk Groenoord.

van afval. Ook hebben zij hebben het gevoel gehoord

Beide projecten zijn concepten van de Kleine Ambassade, een stichting

te worden. Hierdoor hebben ze het vertrouwen dat ze

die zich richt op het ontwikkelen van participatieprojecten en bijpassende

samen echt iets kunnen betekenen voor hun eigen leef-

communicatiecampagnes. Volgens de organisatie zijn een aantal factoren

omgeving.

van groot belang voor het slagen van het project: het wedstrijdelement, de wijkbetrokkenheid en ‘nudging’.

Tekst: De Kleine Ambassade

GRAM | mei 2016

Samenwerken in afvalbeleid Gemeenten kijken bij samenwerking vaak naar directe kostenefficiëntie. Maar de echte kansen liggen op het gebied van intergemeentelijke samenwerking. Dat blijkt uit het onderzoek dat IPR Normag in opdracht van het uitvoeringsprogramma VANG heeft gedaan naar de verschijningsvormen, ervaringen en mogelijkheden van intergemeentelijke beleidssamenwerking. Het afgelopen decennium was het gemeentelijk afvalbeheer vooral gericht op het efficiënt ophalen van - het

Vergelijking afvalprestatie en afvalstoffenheffing

liefst - zo veel mogelijk huisvuil. Daarbij ging het vaak

Een betere afvalprestatie (minder restafval, meer herbruikbare

over de kosten van inzameling. Dit heeft tot gevolg ge-

grondstoffen) leidt tot significant lagere kosten. Dit blijkt ook uit

had dat gemeenten de inzameling succesvol zijn gaan

analyse van de afvalprestatie en de afvalstoffenheffing.

optimaliseren. Veel gemeenten hebben, versterkt door

Ondanks dat de afvalstoffenheffing veel ruis bevat (o.a. door ver-

schaalgrootte en concurrentiedruk, uiteindelijk geko-

schillen in toerekening) en de regionale context ook sterk van in-

zen voor samenwerking of uitbesteding. Met een hy-

vloed is (bijvoorbeeld door hoogte van het verwerkingstarief voor

bride sector als gevolg: deels privaat en deels publiek.

restafval), is sprake van een sterke correlatie (R²=0,87). Deze relatie onderstreept dat reductie van restafval – uiteindelijk –

Anders kijken

kan leiden tot financieel voordeel voor de burger. Deze relatie staat

Inmiddels is duurzaamheid belangrijk geworden. De

los van de gemeentelijke keuze voor zelf doen, samenwerken of

gemeenten hebben de doelstellingen voor VANG-huis-

uitbesteden van de logistiek.

houdelijk afval onderschreven: 30 kg restafval per inwoner in 2025 (nu nog gemiddeld 238 kg per inwoner).

kennis delen en ontwikkelen tot en met gezamenlijk beleid formuleren

Het veranderen van ‘afvalaanbiedgedrag’ van inwoners

en uitvoeren hiervan. In opdracht van het VANG-programma heeft IPR

én het ontwikkelen van grondstoffenmanagement blijkt

Normag de verschijningsvormen, ervaringen en mogelijkheden van in-

nodig. Sturen op gedrag vergt andere kennis en vaar-

tergemeentelijke beleidssamenwerking onderzocht. Opvallend is aller-

digheden dan sturen op efficiënte inzameling. Dat be-

eerst dat Nederlandse gemeenten beperkt samenwerken in afvalbeleid.

tekent ook dat gemeenten anders moeten gaan kijken

Intergemeentelijke samenwerking op inzameling komt veel vaker voor.

naar prestaties. Gemeenten worden meer beoordeeld op de effectiviteit van afvalbeheer. De juiste beleids-

Samenwerking loont

keuzes én inzet van beleidsinstrumenten zijn bepalend

Het onderzoek toont aan dat samenwerking als positief en nuttig wordt

geworden. Efficiëntie is nog slechts een voorwaarde.

ervaren en kan helpen bij de realisatie van beleidsdoelstellingen. Maar

Dit stelt andere, hoge eisen aan de gemeentelijke or-

leidt het ook tot betere resultaten? Aanvullend op het onderzoek naar

ganisatie. Zij moet dan in staat zijn ambitie en wil om

de ervaringen bij gemeenten hebben we ook de afvalprestaties van

te zetten in planvorming en realisatie. Dit blijkt voor

gemeenten onderling vergeleken. Een lastige opgaaf, want er zijn veel

veel gemeenten een lastige opgaaf, waarbij gemeenten

Relatie afvalprestatie en beleidssamenwerking

vaak het wiel opnieuw uit-

350

vinden. Niet elke gemeente is op de hoogte van de mogelijkheden in de afval- en

Samenwerken in afvalbeleid Omdat elke gemeente voor een vergelijkbare uitdaging staat, ligt samenwerking voor de hand. Met samenwerking kunnen gemeenten

elkaar

(en

Kennis delen

Afvalprestatie (restafval kg. p.i.p.j. incl. grof

grondstoffenketen.

300

Kennis ontwikkelen Gezamenlijke visie 250

Samenwerken op (delen van) beleid Regionaal beleid en uitvoering Kennis delen (gemiddeld) Kennis ontwikkelen (gemiddeld)

200

Gezamenlijke visie (gemiddeld) Samenwerken beleid (gemiddeld) Regionaal beleid en uitvoering (gemiddeld) Lineair (Correlatie algemeen)

150

zichzelf)

helpen. Zoals altijd kent samenwerking

vele

vor-

100 5%

men. Dit kan variëren van

GRAM | mei 2016

10%

15%

20%

25%

Hoogbouw %

30%

35%

40%

Reactie Bas Peeters (NVRD) Het VANG-programma heeft IPR Normag onderzoek laten doen naar samenwerking op afvalbeleid. Doel was om inzicht te bieden in de verschijningsvormen, ervaringen en mogelijkheden van intergefactoren van invloed op de afvalprestatie. Uit vergelijking blijkt dat –

meentelijke samenwerking. Met dit artikel geven de

rekening houdend met de omgevingskenmerken, zoals het aandeel

onderzoekers aan dat er een verband is tussen de

hoogbouw binnen een gemeente – samenwerkende gemeenten een

afvalprestatie en de mate van samenwerking. En dit

beter scheidingsresultaat en minder restafval per inwoner hebben. Hoe

heeft tot een inspirerende handreiking geleid met

intensiever de beleidssamenwerking, des te beter de afvalprestatie!

vele voorbeelden.

Het is overigens bijzonder dat dit verband zo duidelijk zichtbaar is (zie

Samenwerking tussen gemeenten op beleid kan hel-

kader). Een gezamenlijke visie vertalen naar gezamenlijke maatregelen

pen om de VANG-doelstellingen te bereiken en te

draagt blijkbaar significant bij aan de afvalprestatie.

versterken! Samenwerking biedt vele kansen. Vandaar dat we als NVRD vanuit het VANG-programma

Ook andere zaken vallen op:

verder aan de slag gaan met de opgedane inzichten

• Alle gemeenten hebben nog een enorme opgaaf. Ook de best preste-

en tips uit het onderzoek. We ondersteunen de ge-

rende gemeenten staan in 2014 nog ver af van de VANG-ambitie. De

meenten en regio’s bij het verder nadenken over en

voorloper-groep (cijfers 2014) wordt bepaald door diftar-gemeenten.

vormgeven van een intensievere beleidssamenwer-

Dit is echter nog onvoldoende voor de VANG-doelstelling.

king. Waarom zou je het alleen doen als het samen

• Beleidssamenwerking tussen gemeenten komt vaak tot stand via al

beter kan?

beschikbare samenwerkingsstructuren. De huidige samenwerkingsverbanden bieden een platform voor beleidssamenwerking. • Vooral in de hoogbouw-gebieden ligt een uitdaging. Lastig maar niet

op afvalbeleid. Samenwerken blijkt in de praktijk vaak

onmogelijk. Internationaal onderzoek toont aan dat ook in hoogbouw

lastig. Veel gehoord bezwaar is de stroperigheid en

méér afvalscheiding mogelijk is.

onderlinge afhankelijkheid. Een gemeente alleen werkt

• Binnen de groep ‘niet-samenwerkende gemeenten’ doen de gemeen-

toch sneller… Maar snelheid is slechts betrekkelijk:

ten die inzameling uitbesteden, het goed. Deze gemeenten kiezen

de ambities zijn dermate hoog dat alle gemeenten op

relatief vaak voor (een vorm van) diftar.

zoek moeten naar het meest effectieve afvalbeleid. Samenwerken helpt daarbij. En daarom zal de komende

Keuze: sneller of verder?

jaren blijken: alleen ga je sneller, samen kom je verder.

Ondanks de voordelen, werken veel gemeenten slechts beperkt samen Hoe verder? Sinds de start van het uitvoeringsprogramma VANG is Vergelijking afvalprestatie en beleidssamenwerking

een toenemende bestuurlijke urgentie te zien. Soms

Door de afvalprestaties af te zetten tegen de mate van gemeente-

is het lastig om dit vast te houden en om te zetten in

lijke samenwerking is meer zicht gekregen in de correlatie. Daarbij

daden. Bijkomend voordeel is echter: effectief afval-

is onderscheid gemaakt naar de volgende niveaus:

beheer is goed voor de portemonnee. Landelijk blijkt

1. Kennis delen. Het delen van kennis en het uitwisselen van

dat gemeenten met het minste restafval de laagste af-

ervaringen.

valstoffenheffing hebben. De door het Rijk ingevoerde

2. Gezamenlijk kennis ontwikkelen.

verbrandingsbelasting versterkt dit nog meer. Daar-

3. Samen een (regionale) visie op afvalbeheer ontwikkelen.

mee is afvalbeheer één van de weinige beleidsterrei-

4. Samenwerken bij de uitvoering van (specifieke) onderdelen

nen waarin hogere ambities gepaard kunnen gaan met

van het afvalbeleid.

lagere kosten!

5. Regionaal beleid.

En omdat (meer) samenwerking hieraan bijdraagt, ver-

Uit de analyse blijkt dat gemeenten die intensiever samenwerken

wachten wij dat de komende twee jaren beleidssamen-

op het gebied van afvalbeleid relatief betere afvalprestaties beha-

werking nadrukkelijk op de agenda komt. Gemeenten

len (R²=0,65). Daarbij is rekening gehouden met de impact van

kunnen immers niet langer stilzitten.

meer of minder hoogbouw in de gemeente. Nota bene: Bij de analyse is de mogelijke impact van andere mogelijk verklarende facto-

Meer informatie

ren voor de gemeentelijke afvalprestaties getoetst. Zoals schaal-

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met:

grootte, diftarkeuze en organisatievorm en regio. Daaruit blijkt dat

Robert Schouten: rs@iprnormag.nl

intergemeentelijke samenwerking op het gebied van afvalbeleid –

Paul de Bruin: pdb@iprnormag.nl

rekening houdend met de bebouwingskenmerken zoals hoogbouw

Info@IprNormag.nl

en de hier genoemde factoren - bijdraagt aan de gemeentelijke afvalprestaties.

Tekst: Robert Schouten en Paul de Bruin, IPR Normag

GRAM | mei 2016

nieuws slag 2015 en de benoeming van nieuwe bestuursleden op de agenda. Aanmelden voor de ALV kan via www.nvrd.nl Verbod chemische onkruidbestrijding definitief Het professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen

verhardingen

is sinds 31 maart 2016 niet meer toegestaan. Vanaf 1 november 2017 geldt het verbod ook voor het professioneel gebruik op onverharde oppervlakten buiten de landbouw. Dit volgt uit het wijzigingsbesluit

‘Gewasbeschermings-

middelen en biociden’ dat op 30 maart is gepubliceerd. Het verbod geldt (nog) niet voor het particulier gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Volgens een brief aan de Tweede Kamer blijft het streven dat ook het particulier gebruik van gewasbeschermingsmiddelen binnenkort niet meer is toegestaan.

Foto: Jan de Vries

Inspirerende matrasketenbijeen-

matrassen op te zetten. In juni zal een

Redactie GRAM zoekt versterking

komst

volgende bijeenkomst van de matraske-

De redactie van GRAM is op zoek naar

In navolging op het Circulair Economy

ten worden georganiseerd. Meer infor-

een enthousiast nieuw lid die wil mee-

Lab Matrassen in januari organiseerde

matie: Frank Donkers, donkers@nvrd.nl

werken aan de totstandkoming van dit

de NVRD op 5 april een bijeenkomst

vakblad. De redactie vergadert 10 keer

voor de partijen uit de matrasketen. Van

Algemene ledenvergadering

per jaar (in Soest en Arnhem) en be-

producent tot verwerker, een groot deel

Het bestuur nodigt alle leden uit voor de

spreekt de inhoudelijke invulling van het

van de keten was vertegenwoordigd tij-

algemene ledenvergadering van 25 mei

vakblad. Zelf artikelen schrijven mag,

dens deze bijeenkomst. Hoe kunnen we

bij Avifauna. Belangrijk bespreekpunt tij-

maar hoeft niet. Ben je werkzaam bij een

het deficit in de matrasketen oplossen?

dens deze ALV is de Meerjarenstrategie

gemeente, tevens NVRD-lid, heb je affini-

Welke obstakels zorgen ervoor dat de

2016-2020. Daarnaast staan onder meer

teit met beheer openbare ruimte en oog

matrasketen nog niet circulair is? Waar

de financiële jaarrekening, het jaarver-

voor nieuwe ontwikkelingen in de bran-

liggen de kansen voor de matrasketen? Deze vragen stonden centraal tijdens de bijeenkomst. Het gezamenlijke doel om

NVRD agenda

de matrasketen op te pakken en het com-

13 mei Young Professionals in Biddinghuizen

mitment van partijen hiervoor zorgden

19 mei VANG Training Omgekeerd Inzamelen

voor een open en goede setting. Tijdens

25 mei Algemene Ledenvergadering in Alphen aan den Rijn

de bijeenkomst was er voldoende ruimte

26 mei NVRD Jaarcongres, Avifauna Alphen aan den Rijn

voor discussie en stelden de aanwezigen

31 mei Redactiecommissie GRAM in Arnhem

een SWOT analyse van de matrasketen

2 juni VANG Training Omgekeerd Inzamelen

op. De bijeenkomst resulteert in een aan-

7 juni VANG Programmabureau

tal actiepunten. Zo hebben alle partijen

9 juni Commissie Gladheidbestrijding

toegezegd mee te werken om de keten

10 juni Commissie Opleiden & Professionaliseren

beter in kaart te brengen, is er een pilot-

16 juni NVRD Bestuursvergadering

groep gevormd die mogelijkheden gaat

16 juni VANG Workshop PMD

onderzoeken om een pilot op te zetten

21 juni Redactiecommissie GRAM in Soest

voor de matrassen en wordt er vanuit

21 juni Commissie BOR

de producenten de mogelijkheid onder-

24 juni Commissie Markt & Overheid

zocht om een soort innovatiefonds voor 34

GRAM | mei 2016

7 april ontvangen op het kantoor van

dactie te versterken. Wil je meer weten

ARA AG, de Oostenrijkse producenten-

of heb je interesse? Stuur een e-mail naar

organisatie voor verpakkingen. Tijdens

Karin Hegeman hegeman@nvrd.nl

deze ochtend stonden afvalbeleid in Oostenrijk, afvalinzameling in de stad Wenen

Studiereis wenen

en afvalwaterbeheer centraal. In de mid-

De jaarlijkse studiereis van de NVRD

dag werd de tot kunstwerk omgetover-

ging dit jaar naar Wenen en omstreken.

de AEC Spittelau bezocht en een re-use

Hoewel Oostenrijk qua prestaties op het

store. De volgende dag bezocht de groep

gebied van afvalscheiding redelijk te ver-

kunststofsortering- en recyclinginstalla-

gelijken is met Nederland, zijn er wezen-

ties. Overigens is het systeem voor de in-

lijke verschillen in het afvalbeleid. Zo is

zameling van kunststoffen in Oostenrijk

er een landelijk vastgelegde inzamelme-

tweedeling. Er is een gele zak voor de

thodiek. Zonder onderscheid te maken

zogenaamde lichte verpakkingsmateria-

tussen stad of dorp kunnen inwoners

len (waar de kunststoffen onder vallen)

overal dezelfde deelstromen kwijt. Hier-

én een systeem van containers voor al-

voor gebruikt men zakken, rolcontainers

leen flessen (PET, PP en PE). Er is dan ook

en minicontainers. Ondergrondse syste-

geen statiegeldsysteem. De deelnemers

men kennen ze niet. Genoeg reden om

kijken terug op een geslaagde, leerzame

meer te weten te komen over de werking

én gezellige studiereis waarin een goede

van het Oostenrijkse systeem. De groep

balans is gevonden tussen excursies, in-

van elf NVRD-ers werd in de ochtend van

formatieoverdracht en cultuur.

column

che? Dan nodigen we je graag uit de re-

Cirkel Het thema van ons congres is dit jaar ‘100% circulair’. Niet gek natuurlijk, de circulaire economie is een hot topic in onze sector. Iedereen is ermee bezig, iedereen heeft er eigen ideeën bij. Het is de moeite waard om te kijken in hoeverre die ideeën met elkaar stroken. Maar het loont ook zeker om te kijken buiten onze eigen groep, aangezien wij natuurlijk wel de ‘believers’ zijn. Daarom hebben we het programma van het jaarcongres ook gebouwd rond elke stap in de cirkel. Van producent en consument tot wetenschapper en alternatieve verwerker. Niet zo heel lang geleden, bleek al hoe belangrijk het is om alle partijen in de keten aan elkaar te binden. Naar aanleiding van de uitkomst van een avond georganiseerd door oud VROM-minister Jacqueline Cramer rond de matrasketen, heeft de NVRD de uitdaging opgepakt om de ketenpartners weer bij elkaar te brengen. Het is immers één van de ketens waarbij we van onze leden horen dat die een probleem vormt naast bijvoorbeeld luiers.

Voor mij was de bijeenkomst opnieuw een bewijs dat het bij elkaar brengen van alle partijen in een keten heel zinvol is. Niet alleen zeiden producenten meteen al iets te kunnen leren van verwerkers. Ook gaven alle partijen in de keten aan maximaal hergebruik en minimale milieudruk een belangrijk thema te vinden. En men wees niet naar elkaar, iedereen aan tafel nam een taak op zich. Natuurlijk zijn we er nog niet. Maar de eerste, en niet minste acties zijn nu wel geformuleerd. De circulaire economie is niet morgen gerealiseerd, maar we pakken het met onze partners wel vandaag al op!

GRAM | mei 2016

Innovatief aanbesteden Met het voorzitterschap van de EU van Nederland en het Rijksbrede plan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen wordt een nieuwe impuls gegeven aan de ontwikkelingen binnen de afvalsector. Dit geeft mogelijk ook nieuwe kansen voor de manier waarop gemeenten de inzameling, sortering en vermarkting van het huishoudelijk afval aanbesteden.

(inter)nationaal inkopersnetwerk van gemeenten en samenwerkingsverbanden van gemeenten te creëren. Dat netwerk moet de interactie tussen vraag (inkopers) en aanbod (markt) bevorderen. Het project moet uiteindelijk gaan leiden tot het: • Ontwikkelen van nieuwe businessmodellen voor gemeenten voor grondstoffenmanagement; • Creëren van een kritische massa van inkopers voor de inkoop van innovatieve oplossingen voor grondstoffenmanagement; • Stimuleren van nieuwe innovatieve markten en netwerken op het gebied van efficiënt gebruik van (secundaire) grondstoffen op de korte en middellange termijn. Gemeenten besteden de inzameling, sortering en vaak de vermarkting van huishoudelijk afval veelal aan en hebben dus als opdracht-

Binnen het project is een internationaal netwerk ac-

gever grote invloed op een duurzaam afvalbeheer. De overheid is

tief dat bestaat uit experts op het gebied van afvalbe-

’s lands grootste inkoper. Jaarlijks koopt de overheid voor ongeveer

heer en innovatieve aanbesteding. Op projectwebsite

60 miljard Euro in, waarvan circa 10 miljard door de Rijksoverheid en

www.procurement-forum.eu is een forum ingericht

50 miljard door andere overheden, waaronder gemeenten. Met ‘in-

met een interestgroup en een purchasing community.

koop’ heeft de gemeente dus een zeer krachtig instrument in handen

Deze laatste is specifiek bedoeld voor (gemeentelijke)

om invloed uit te oefenen, ook op haar afvalbeheer. Maatschappelijke

inkopers en beleidsmedewerkers om hun ervaringen

ontwikkelingen en nieuwe businessmodellen bieden ook kansen voor

te delen.

gemeenten om milieu-, economische- en sociale waarde toe te voegen aan wat we nu nog afval noemen. Kansen voor nieuw opdrachtgever-

Vraag en aanbod

en opdrachtnemerschap dus!

Bij vier projectpartners (Zagreb, Madrid, ACR+ en Rijkswaterstaat) zijn of worden bijeenkomsten geor-

Europees project

ganiseerd met inkopers en marktpartijen om meer

PPI4Waste is een Europees kennisdelingsproject in het kader van Hori-

kennis te genereren die innovaties in het afval- en

zon2020. Hierin nemen partners uit diverse lidstaten deel en werken

grondstoffenbeheer moeten aanjagen. Het Neder-

aan innovatieve oplossingen voor duurzaam afval-en grondstoffen-

landse ‘Meet the market event’ vond plaats tijdens

beheer in heel Europa door toepassing van innovatieve overheidsop-

het Gemeentelijk Afvalcongres afgelopen maart. Als

drachten. PPI4Waste staat voor Promotion of Public Procurement of In-

voorbeeld hoe innovatief kan worden omgegaan met

novation for Resource Efficiency and Waste Treatment. Rijkswaterstaat

de aanbesteding van afvalbeheer gingen Marc Veen-

is namens het ministerie van IenM de Nederlandse deelnemer aan dat

huizen van de gemeente Apeldoorn en Michiel Wes-

project. De overige zeven Europese partners zijn vooral samenwer-

terhoff van Circulus-Berkel BV met de zaal in discus-

kingsverbanden van lokale overheden op het gebied van duurzaam-

sie over de veranderende rol van en de relatie tussen

heid zoals ACR+ en de steden Zagreb en Madrid.

opdrachtgever en opdrachtnemer.

De algemene doelstelling van het project is het bereiken van een ef-

Circulus-Berkel is (middels inbesteding) de aanbeste-

ficiënt gebruik van hulpbronnen, duurzaam afvalbeheer en duurzame

dende dienst voor afvalbeheer van acht gemeenten,

consumptie in Europa door gemeentelijke overheden en samenwer-

waaronder Apeldoorn. Zij hebben de afgelopen jaren

kingsverbanden van gemeenten te stimuleren om opdrachten voor

veel ervaring opgedaan met innovatieve aanbeste-

afvalbeheer innovatief aan te besteden. Het uitgangspunt daarbij is

ding. De kern van het succes ligt daarbij in het ge-

het behoud van materialen in de keten en het gebruik hiervan als

ven van voldoende ruimte aan elkaar. De ervaring van

secundaire grondstof voor nieuwe producten richting een circulaire

Apeldoorn is dat zij als gemeente goed heeft moeten

economie. De partners van het project willen dit bereiken door een

nadenken wat zij duurzaam en belangrijk vindt om

GRAM | mei 2016

in de afvalsector daar vervolgens vanuit de lokale overheid de juiste

contracten. Dit levert aanzienlijke besparing voor de deelnemende

kaders voor te scheppen. Denk daarbij aan milieuka-

gemeenten!

ders zoals een reductie van de CO2-emissies of ARBOkaders zoals het inzetten van mensen met een afstand

Een ander voorbeeld betreft de aanbesteding van inzameling, sorte-

tot de arbeidsmarkt. Voorafgaand hebben de acht ge-

ring en vermarkting van kunststof verpakkingsafval in 2014. Deze

meenten bestuurlijke overeenstemming bereikt over

aanbesteding heeft Circulus-Berkel gedaan samen met vier partners

hun gezamenlijke duurzaamheidsambities. De invul-

(Rova, Area, GAD en AVU). Door enerzijds de schaal van de inkoop te

ling van deze kaders hebben de gemeenten vervol-

vergroten en anderzijds de focus in gunning te leggen op hergebruik,

gens overgelaten aan Circulus-Berkel.

kon het hergebruikspercentage substantieel stijgen naar 90%. Deze inkoopstrategie leverde Suez de basis om investeringen in verbeterde

Ambities

sortering ook bedrijfseconomisch mogelijk te maken. Dit is daarmee

Marc Veenhuizen: “Wat het spel leuk maakt, is dat je

vanuit duurzaamheid en innovatie bezien een interessante casus ge-

als gemeente goed moet nadenken wat je belangrijk

worden.

vindt. We hebben eerst samen met bestuurders van

En dan is er nog een voorbeeld rondom de aanbesteding van de in-

de deelnemende gemeenten ambities bepaald en zijn

zameling en verwerking van gft-afval. De gemeente Apeldoorn heeft

daarna met Circulus-Berkel in gesprek gegaan of deze

daarbij de wens geuit om bij de eerstvolgende aanbesteding de GF

ambities ook realiseerbaar zijn. Het is een spel van

en de T-component apart aan te besteden. Michiel Westerhoff: “een

geven en nemen, waarbij we elkaar soms gek maken,

nobele wens van Apeldoorn, maar wij hebben hen geadviseerd om dit

maar met het doel om uiteindelijk voor alle partijen

over circa twee jaar op deze wijze aan te besteden omdat de tijd er op

een mooi resultaat te krijgen”.

dit moment nog niet rijp voor is”.

Recentelijk heeft Circulus-Berkel in opdracht van hun

Vervolgbijeenkomst

deelnemende gemeenten per 1 juli 2016 het contract

De Nederlandse ‘Meet the market’ tijdens het Gemeentelijk Afvalcon-

voor de verwerking van restafval gegund. Het con-

gres was een eerste kennismaking met innovatief aanbesteden van

tract voorziet niet alleen in een aanzienlijke reductie

afval- en grondstoffenbeheer. Als vervolg vindt een verdiepingsbij-

van het tarief, maar is daarnaast vernieuwend van-

eenkomst met marktpartijen plaats. Doel van deze bijeenkomst is om

wege de afspraken over milieugevolgen en sociale

met de afval branche te zoeken naar circulaire modellen om de herge-

werkgelegenheid. Circulus-Berkel hanteerde op basis

bruikswaarde van de reststromen zichtbaar te maken. Hoogwaardig

van de kaders die de gemeenten gezamenlijk hebben

hergebruik van reststromen zou niet moeten leiden tot hogere kosten

bepaald, vier criteria bij de beoordeling: prijs, CO2-

voor de klant. Als u hier een inhoudelijke bijdrage wilt leveren of meer

prestaties, energetische efficiëntie van de installaties

wilt weten over PPI4Waste, neem dan contact op met projectleider

en de transportafstand. Het criterium ‘prijs’ alleen is

Simone Houtman: simone.houtman@rws.nl Meer informatie vindt u

dus niet allesbepalend. Door verder in te spelen op de

ook op de website www.ppi4waste.eu

veranderde omstandigheden in de markt, ligt het tarief ruim de helft lager dan de prijzen in de huidige

Tekst: Simone Houtman en Fons van de Sande

Software voor gemeenten, reinigingsdiensten en afvalinzamelaars S O F T WA R E S O L U T I O N S

fixion.nl

GRAM | mei 2016

NIEUWS UIT DE BRANCHE

Purmerend uniek met moderne Bubbles in de binnenstad Donderdag 7 april startte de gemeente Purmerend met het plaatsen van ‘Bubbles’ in de binnenstad. Purmerend is daarmee, naast Berlijn, de enige stad in Europa waar deze moderne, ronde afvalbakken te bewonderen zijn. De Bubbles komen in plaats van afvalbakken die nu in de binnenstad staan. De nieuwe bakken zijn groter, efficiënter en flexibel en worden leeggehaald met een zuigsysteem waardoor ze ook nog eens arbotechnisch verantwoord zijn. De locaties zijn bepaald na overleg met ondernemers uit de binnenstad. De Bubble is winnaar van de ‘Red Dot Product Design Award’, een internationale prijs voor het meest inventieve product beoordeeld op design en functie. Winnende producten worden een jaar lang tentoongesteld in de ‘Red Dot’

binnenstad 46 prullenbakken met een in-

teit met minder bakken. De Bubbles zijn

Musea van Essen en Taipei. De Bubble

houd van 3,2 m3 verwijderd. Er komen

flexibel: ze staan los op de grond, zodat

heeft een grotere inhoud dan de huidige

23 Bubbles met een inhoud van 8,2 m3

ze bijvoorbeeld bij evenementen of per

prullenbakken. In totaal worden er in de

voor terug. Dat betekent meer capaci-

seizoen verplaatst kunnen worden.

GRAM | mei 2016

NIEUWS UIT DE BRANCHE

Circulaire economie is meer dan zoveel mogelijk recyclen Natuurlijke grondstoffen worden schaars. Een groeiende wereldbevolking en toenemende welvaart dragen hieraan bij. Een circulaire economie biedt antwoord op dit probleem, het is een kringloopeconomie waarbij materialen na gebruik weer een nieuw leven krijgen. Indaver omarmt deze filosofie om uit afvalstromen zoveel mogelijk grondstoffen te halen. “Afval speelt zelfs een sleutelrol in een circulaire economie”, stelt Peter Louwman, algemeen directeur van Indaver Nederland. “Nu al is het onze doelstelling om zoveel mogelijk nieuwe producten te halen uit het ingezamelde afval en deze terug te brengen in de kringloop. Als dat niet mogelijk is, benutten we het afval door er energie uit te halen. Daar voegen we als afvalverwerker echt waarde toe.” Indaver Relight, een bedrijfsonderdeel

daver verwerkt gft-afval tot biomassa,

makkelijke opgave. Dat stelt eisen aan

van Indaver, laat zien hoe de afvaldienst-

vloeibare CO2, Groengas en compost. Het

de technieken van verwerking en vraagt

verlener de keten steeds beter weten te

bedrijf is inmiddels in staat om de gehele

om innovatie. Het stelt óók eisen aan de

sluiten. Hier worden TL-lampen, spaar-

inhoud van een groene kliko te benutten.

afvalstromen die gemeenten inzamelen.

lampen en andere gasontladingslampen

Er gaat in dit proces geen grondstof meer

Hoe zuiverder die afvalstroom, hoe ho-

gerecycled. Maar liefst 50% van alle inge-

verloren.

ger de kwaliteit van het eindproduct. Ik

zamelde lampen in Nederland wordt hier

ben ervan overtuigd dat als we in iedere

verwerkt. Dankzij investeringen in de

Toch is een circulaire economie hiermee

stap van de keten kwaliteit centraal zet-

installatie kunnen er nu zelfs 95% van de

nog niet binnen handbereik. Peter Louw-

ten, we flinke vooruitgang kunnen boe-

ingezamelde lampen worden verwerkt

man: “In een circulaire economie gaan

ken om een circulaire economie te rea-

tot nieuwe grondstoffen. Het glas, de

we uit van hergebruik van materialen.

liseren.”

metalen kapjes van de lamp en het fluo-

Dat betekent dat nieuwe grondstoffen

rescentiepoeder zijn opnieuw bruikbaar.

na verwerking eenzelfde kwaliteit moe-

Meer informatie: www.indaver.nl of neem

Een ander goed voorbeeld van een vol-

ten hebben als grondstoffen van zuivere

contact op met Robert Jansen via robert.

ledig gesloten kringloop is gft-afval. In-

en natuurlijke bronnen. Dat is geen ge-

jansen@indaver.nl of 078 – 6306 726.

DoorleerAward 2016 voor inspirerende afvalwijzers De gemeenten Son en Breugel, Oldenzaal

naar de gemeenten die volgens een des-

lijk en in woorden beeldgebruik stimu-

en Schiedam hebben de DoorleerAward

kundige jury de beste afvalwijzer hebben

leren ze op een effectieve manier de

2016 gewonnen. De gemeenten ontvin-

voor de inzameling van kunststofverpak-

afvalscheiding.

gen deze prijs voor hun inspirerende

kingsafval. De afvalwijzer informeert

afvalwijzer uit handen van de Dalfense

mensen over hoe afval gescheiden moet

Award, het Learning Center Kunststof

wethouder Klaas Agricola tijdens een

worden en zet idealiter aan tot positieve

VerpakkingsAfval van Rijkswaterstaat,

VNG-bijeenkomst over huishoudelijk af-

gedragsverandering.

helpt gemeenten bij een effectieve en ef-

initiatiefnemer

van

Doorleer-

ficiënte inzameling van kunststofverpak-

val in Eindhoven. De DoorleerAward is in het leven geroe-

De drie prijswinnaars van de Doorleer-

kingsafval. Het LCKVA is een gezamenlijk

pen door het Learning Center Kunststof

Award 2016 zijn volgens de jury effectief

initiatief van de VNG, het Afvalfonds en

VerpakkingsAfval (LCKVA) van Rijkswa-

in hun communicatie. Goede afvalwijzers

het ministerie van IenM. De ondersteu-

terstaat. De prijs is bedoeld om kennis-

gebruiken taal die eenvoudig te begrij-

ning van het LCKVA richt zich op kennis-

deling en goede lokale initiatieven te sti-

pen is, de informatie is juist en voor één

deling en -ontwikkeling en advisering op

muleren. Dit jaar gaat de DoorleerAward

uitleg vatbaar, ze zijn visueel aantrekke-

maat.

GRAM | mei 2016

NIEUWS UIT DE BRANCHE

Extra aandacht vanuit Dar voor veilige papierinzameling door verenigingen Dar heeft als initiatiefnemer samen met het O&O-fonds (Opleidings- en Ontwikkelingsfonds van WENb) een interactieve, online

veiligheidstraining

ontwikkeld.

Met deze training leren vrijwilligers van verenigingen hoe ze op een veilige manier papier inzamelen. Samen met Dar zamelen circa 90 verenigingen uit de regio oud papier en karton in. Gelukkig verloopt deze inzameling in de meeste gevallen zonder problemen. Helaas blijkt uit cijfers van de Afvalsector dat in deze sector jaarlijks nog steeds de meeste ongevallen plaatsvinden. Van letselschade door vallen (van treeplank) tot aan verkeersongevallen. Dar wil ongevallen juist voorkomen en vindt het daarom belangrijk samen met verenigingen extra aandacht te besteden aan veiligheid. De training bestaat uit een theoriecursus, waarin de veiligheidsinstructies voor pa-

vrijwilligers “fictief” verschillende routes

altijd in het zicht van de chauffeur blijft?

pierinzameling middels de online trai-

en beantwoorden ze onderweg vragen.

Met voorbeelden uit de praktijk is de cur-

ning worden toegelicht en getoetst. Tij-

Wat doe je bijvoorbeeld als er spelende

sus voor de vrijwilligers herkenbaar en

dens de online veiligheidstraining volgen

kinderen zijn? Hoe zorg je ervoor dat je

direct toepasbaar.

Amstelveen start proef tegen illegaal plaatsen van afval Vorige maand startte de gemeente Am-

voor, dat grof huishoudelijk afval, of vuil-

bij andere gemeenten blijkt, dat het aan-

stelveen in de buurt Eyckenstein in West-

niszakken met restafval naast de contai-

spreken van bewoners op deze manier

wijk een proefcampagne om het illegaal

ner worden gezet. Met het plaatsen van

werkt. De gemeente wil daarnaast inwo-

plaatsen van afval bij ondergrondse con-

borden bij ondergrondse containers wil

ners betrekken bij een structurele op-

tainers tegen te gaan. De meeste Am-

de gemeente dit tegengaan. De borden

lossing en overweegt om containers te

stelveners bieden hun afval op de juiste

roepen buurtbewoners op containerlo-

laten adopteren door een buurtbewoner.

manier aan. Toch komt het regelmatig

caties schoon te houden. Uit onderzoek

Professionele textielinzameling www.sympany.nl

ISO 9001

3315015 SYM adv Professioneel_190x62.indd 1

GRAM | mei 2016

ISO 14001

ISO 18001

14-12-15 17:13

NIEUWS UIT DE BRANCHE

Vlag uit bij Meerlanden voor geslaagde medewerkers

Onlangs hing op alle locaties van Meer-

samen met SPA Groep ontwikkeld om

vaardigheden. Tijdens theoretische en

landen de vlag uit. Maar liefst vijftien

medewerkers in de buitendienst voor te

praktijkuren kwamen naast Nederlands

medewerkers slaagden namelijk voor

bereiden op de moderne eisen die aan

en wiskunde specifieke vakken aan bod

hun beroepsopleiding MBO1 Afval- en

hun functies worden gesteld. Ze zijn

waaronder veilig werken langs de weg,

Milieubeheer en Beheer Openbare Ruim-

werkzaam in afvalinzameling, het be-

omgaan met gevaarlijk afval, resultaat-

te (AMBOR). Zij ontvingen in de raadszaal

heer van de openbare ruimte of op de

gericht werken in de openbare ruimte,

van het gemeentehuis Hillegom uit han-

milieustraat. Tijdens de opleiding kon-

verwerken van afval en omgaan met ver-

den van Ronald Ravesteijn van opleider

den ze daardoor niet alleen van elkaars

bale agressie.

SPA Groep hun diploma. John de Nijs,

vakgebied leren maar ook van elkaars

chauffeur op een inzamelwagen, is trots op zijn diploma: “Een mooie erkenning! Vroeger lagen mijn prioriteiten vaak niet helemaal bij school, maar door deze opleiding heb ik nieuwe kennis opgedaan die ik goed in mijn dagelijkse werk kan

VANG-kennisbibliotheek

toepassen.” Onder luid applaus van familieleden, leidinggevenden én burge-

Op de kennisbibliotheek van VANG www.vang-hha.nl/kennisbibliotheek zijn

meester Van Erk en wethouder De Jong

de volgende nieuwe documenten te vinden:

mochten de studenten hun diploma in

• Factcheck plastic recycling - Kennisinstituut Duurzaam Verpakken

ontvangst nemen.

• Afvalscheiding in de hoogbouw, Pilot T-buurt Amsterdam Zuidoost - CREM BV

Angeline Kierkels, algemeen directeur,

• Eindevaluatie inzamelpilot stapelbouw T- buurt Amsterdam Zuidoost - CREM BV

was niet alleen trots op de studenten,

• Grondstoffen scheiden aan de bron of nascheiden huishoudelijk restafval? - IPR

maar ook op hun leidinggevenden en familieleden: “Omdat het zo belangrijk is om je te blijven ontwikkelen, stimuleert Meerlanden onder medewerkers al jaren het volgen van opleidingen. ” De medewerkers van Meerlanden volgden de erkende beroepsopleiding Afval-

Normag • Innovative waste management for a circular Economy in the Netherlands Hochschule Trier • Beleidsplan inzameling huishoudelijke afvalvalstoffen Drimmelen 2016-2020 Gemeente Drimmelen • Amsterdam Circulair: een visie en routekaart voor de stad en regio - Gemeente Amsterdam

en Milieubeheer en Beheer Openbare

• Betere productbenutting: een overzicht van 14 inspirerende voorbeelden van

Ruimte (AMBOR). Meerlanden heeft deze

delen en lenen, hergebruik en reparatie - Natuur & Milieu, Milieu Centraal

GRAM | mei 2016

Colofon Uitgever NVRD, WTC Arnhem Nieuwe Stationsstraat 10 6811 KS ARNHEM Telefoon 088 - 3770000 E-mail post@nvrd.nl I-net www.nvrd.nl

Redactiecommissie Marc Veenhuizen, gemeente Apeldoorn (hoofdredacteur) Riny de Jonge, stadsdeel Amsterdam-Oost Willy Brinkbäumer, Twente Milieu Addie Weenk, Rijkswaterstaat Diederik Notenboom, Meerlanden Fabienne Mantes, Avalex Dico Kuiper, gemeente Alphen aan den Rijn Marianne Zegwaard, MWH Global Ilse van der Grift, NVRD

Agenda 25 mei ALV NVRD, Avifauna Alphen aan den Rijn 26 mei NVRD Jaarcongres 2016 ‘100% circulair’, Avifauna Alphen aan den Rijn, www.100-procent-circulair.nl 2 juni Jaarcongres Afval & Recycling Industrie 2016, Schiedam 13 september Themadag Beheer Openbare Ruimte

Eindredactie Karin Hegeman en Berit Aagten Postbus 1218, 6801 BE Arnhem tel. 088 - 3770000 e-mail: hegeman@nvrd.nl

Advertentie-exploitatie Bureau Van Vliet Postbus 20, 2040 AA Zandvoort tel. 023 - 5714745 e-mail: I.paap@bureauvanvliet.com

Opmaak en druk Weevers, www.weevers.nl Gemeentereiniging en Afvalmanagement is het officiële vakblad van de

Abonnementenadministratie NVRD, Postbus 1218, 6801 BE Arnhem Jaarabonnement ad €106,04 ex btw. België €124,95 (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: €11,50.

Beëindiging abonnement Abonnementen moeten schriftelijk bij de NVRD en uiterlijk op 15 november worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd. ISSN 1569-0458 © NVRD

GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 10x per jaar. Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard.

GRAM | mei 2016

28 – 29 september Dag van de openbare ruimte, Jaarbeurs Utrecht 5 oktober Afvalconferentie, Stadion Galgenwaard Utrecht

Close-Up

Kosmo helpt kinderen afval te scheiden Afval scheiden is kinderspel. Met deze leus gaat Plastic Omnium de basisschooljeugd bewegen, bewuster met afval om te gaan. De containerproducent heeft een interactief lesprogramma ontwikkeld, met het figuurtje Kosmo de Recyclenaut in de hoofdrol. “Als kinderen het goede voorbeeld geven, nemen ouders het al snel over”, verklaart Vincent Janssen, accountmanager van Plastic Omnium, het initiatief.

Plastic Omnium is een van oorsprong Frans bedrijf met

of de kinderen hem daarbij kunnen helpen. Onder het beeldscherm

een wereldwijde omzet van 6 miljard. Het overgrote deel

hangen drie bakken, een oranje voor pmd, een blauwe voor papier en

van die omzet komt uit de automotive-branche, zoals

een groene voor gft. In de bakken zit een sensor, die reageert als er iets

brandstoftanks, bumpers en andere onderdelen. Janssen

ingeworpen wordt. Bij elke inworp verandert het filmpje. Als een kind

is van de Plastic Omnium-tak Environment. “Wij produ-

een bananenschil in de groene bak gooit bijvoorbeeld, meldt het film-

ceren 2- en 4-wielcontainers, ondergrondse containers,

pje dat dankzij compost weer bomen kunnen groeien op de planeet.”

straatmeubilair, kortom allemaal oplossingen voor af-

Met plastic kan Kosmo onderdelen maken voor zijn ruimteschip, en zo

val”, verklaart hij. “Maar wij hebben een brede kijk op

gaat het verder. Stapje voor stapje wordt de planeet weer leefbaar en

afval en doen veel meer op dat gebied. Gemeenten kun-

kan Kosmo zijn ruimteschip repareren.

nen bij ons terecht voor onder meer fysiek onderhoud en voorraadbeheer van de containers, registratie, klan-

In het bloed

tenservice, noem het maar op. Eigenlijk doen we alles op

Het lesprogramma Kosmo de Recyclenaut is sinds kort verkrijgbaar.

het gebied van afval, behalve het inzamelen zelf.”

Enkele scholen zijn er al mee gestart. Volgens Janssen zijn de eerste ervaringen positief. “Veel gemeenten hebben behoefte aan een aan-

Kosmo de Recyclenaut

sprekend educatief project voor basisscholen. Dat is niet zo vreemd.

Omdat de ontwikkelingen snel gaan, breidt ook Plastic

Bij volwassenen hamer je meestal op beloning, in de vorm van een

Omnium zijn dienstenaanbod steeds uit. De nieuwste

lagere afvalstoffenheffing. Als je kinderen op kunt voeden met het idee

service is het lesprogramma Kosmo de Recyclenaut

dat afvalscheiding normaal is, dan zit dat voor altijd in hun bloed. De

voor kinderen van 6 tot en met 12 jaar. Janssen: “Dat

verwachting is dat kinderen hun ouders gaan corrigeren: nee pap, dat

programma is een afstudeerproject van studenten aan

papier moet je apart weggooien. Ouders zullen zich aangesproken voe-

de Hogeschool in Utrecht. We bieden het aan samen

len door de reacties van hun kinderen en dat is precies wat we willen

met een adviesbureau dat thuis is in de educatieve sec-

bereiken met dit complete lesprogramma.”

tor en de stichting Technotrend. Gemeenten kunnen dit

Volgens Janssen is Kosmo de Recyclenaut uitstekend geschikt om te

lesprogramma verspreiden onder hun basisscholen.”

combineren met andere zaken. “Je kunt het als gemeente gebruiken

Volgens Janssen is het lespakket onderscheidend door

om wijzigingen in je afvalbeleid te ondersteunen. Bijvoorbeeld als je

zijn interactiviteit. “De meeste educatieve programma’s

pmd-containers in gaat voeren, of diftar.” Met het lespakket werkt Plas-

zijn vrij theoretisch. Ons pakket is gebaseerd op prak-

tic Omnium aan zijn visie, een brede kijk op afval. Janssen: ”In België

tische prikkels. Kinderen krijgen in de klas een teken-

is afvalscheiding veel gebruikelijker dan hier. Nederland kan nog veel

filmpje te zien van Kosmo de Recyclenaut. Dit jongetje

stappen maken. Daar dragen wij graag ons steentje aan bij.”

strandt met zijn ruimteschip op een onbewoonbare planeet. Hij wil het liefst terug naar de aarde en vraagt

Tekst: Hetty Dekkers

Circulaire economie is meer dan zoveel mogelijk recyclen Het is een feit: natuurlijke grondstoffen worden schaars. Daarom is het nodig om de stap te maken naar een circulaire economie, waar deze kostbare materialen na gebruik weer een nieuw leven krijgen. Afval krijgt in een circulaire economie een sleutelrol, door er nieuwe grondstoffen van te maken. HĂŠt aandachtspunt is de kwaliteit van de grondstoffen uit afval. Die moet net zo goed worden als die van de natuurlijke grondstoffen. Dat stelt eisen aan de verwerking van afval. Vandaar dat Indaver investeert in nieuwe verwerkingstechnieken en innovatieve oplossingen. Maar de keten begint bij het inzamelen van schone, herbruikbare afvalstromen. Deze uitdaging van formaat wil Indaver samen met u aangaan, zodat de circulaire economie stapje voor stapje dichterbij komt. Meer weten? Zie www.indaver.nl of neem contact op met Robert Jansen via robert.jansen@indaver.nl of 078 â&#x20AC;&#x201C; 6306 726.