CIRCULAIRE AMBACHTSCEN

CIRCULAIRE AMBACHTSCENTRA: DE WEGGOOIMENTALITEIT VOORBIJ

De overvloed aan consumentengoederen blijft al lange tijd niet onopgemerkt. We kopen veel, gebruiken het kort en willen er daarna weer vanaf. Maatregelen zoals afvalscheiding en recycling alleen zijn niet genoeg voor de circulaire economie. Er is meer nodig om te komen tot een systeem waarin hoog waardig hergebruik centraal staat. Het project circulaire ambachtscentra biedt perspectief.

TEKST: QUIRINE KRAMER BEELD: BKN

Het verminderen van het aantal kilo’s restafval per persoon wordt al enige jaren nagestreefd met het scheiden van afval in 13 stromen in 1992 en inmiddels 21 stromen in de huidige tijd. Om dit alles in goede banen te leiden, realiseerden we afvalbrengstations en afvalperrons waar inwoners zelf hun afval konden brengen. En met succes: in 2018 werd 60% van het afval in gemeenten gescheiden ingezameld 1 .

NIEUWE WERKWIJZE

Hoewel met de invoering van afvalscheiding al een stap in de goede richting is gezet, worden doelen rondom klimaat en milieu steeds scherper. Niet alleen moet afval juist ingezameld worden, maar alle materialen van waarde moeten keer op keer zo hoogwaardig mogelijk ingezet blijven worden. En die doelstelling, een circulaire economie, zullen we niet behalen door de weggooimaatschappij te behouden en ons te richten op oplossingen die nog horen bij oude denkwijzen passend bij de lineaire economie.

Het is nu 2020 en termen over de circulaire economie vliegen ons om de oren. En dat terwijl het overheidsbeleid pas sinds vier jaar gericht is op hoogwaardig hergebruik 2 . In allerlei sectoren wordt nagedacht over het tegengaan van verspilling en het verlagen van de druk op het milieu. Zowel producenten als consumenten spelen hierin een belangrijke rol. Zolang producten zo worden ontworpen dat ze niet eenvoudig herbruikbaar of repareerbaar zijn, zullen ze onnodig worden verbrand of gestort of voortijdig worden gerecycled. Op het gebied van consumptiegoederen zijn er daarom tot die tijd belangrijke verbeterstappen nodig voor de afdankfase van het product.

CIRCULAIRE AMBACHTSCENTRA

Het programma circulaire ambachtscentra stimuleert samenwerkingsverbanden tussen partijen die streven naar afvalreductie, waarbij het hergebruiken, herbestemmen, opknappen en herontwerpen van spullen centraal staat. Hierbij gaat het dus niet alleen om afvalverwerkers, maar juist ook om kringloopwinkels, reparatiewerkplaatsen en ontwerpscholen. In plaats van te kijken naar betere verwerkingsmogelijkheden na einde levensduur, moeten producten en materialen een tweede leven krijgen. Vorig jaar werd er door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat 1 miljoen euro beschikbaar gesteld voor de ontwikkeling van circulaire ambachtscentra. Partijen werden opgeroepen hun plan voor het opstarten of uitbreiden van een circulair ambachtscentrum aan te leveren. De best beoordeelde plannen kregen financiële ondersteuning voor het uitvoeren van hun plan.

De leerervaringen uit de praktijk bieden belangrijke inzichten over de succes- en faalfactoren van een circulair ambachtscentrum. Zo werd bijvoorbeeld duidelijk dat er geen blauwdruk is voor het programma, omdat elke regio lokaal op zoek moet gaan naar relevante samenwerkingspartijen. En waar op de ene plek het kringloopbedrijf de stuwende kracht is achter het project, is dat op een andere plek bijvoorbeeld de gemeente zelf. Het vergt creativiteit om te komen tot ideeën voor de nieuwe bestemming van een afgedankt product. Maar goede voorbeelden zijn er genoeg: van tenten tot rubber laarzen en van dekbedden tot oude pannen.

DE CONSUMENT AAN ZET

Het vereist een denkomslag om met zoveel productgroepen aan de slag te gaan. Niet alleen bij de ambachtscentra, waar duurzaamheid hoog in het vaandel staat, maar ook bij de Nederlandse samenleving. Want het huis opruimen en daarbij alles op één hoop gooien voor ‘de stort’ is soms eenvoudiger dan categorieën maken voor hergebruik. Het is daarom ook van belang om te onderzoeken op welke manier consumenten het best betrokken kunnen worden bij het circulaire ambachtscentrum. Uit een publieksonderzoek van Kantar 3 blijkt namelijk dat het ‘voorkomen van afval’ door 67% van de respondenten als belangrijk aspect wordt gezien voor de circulaire economie.

1

2

3

https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2019/26/nauwelijks-meer-afval-betergescheiden https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/circulaire-economie/nederland-circulair-in-2050 https://www.vang-hha.nl/kennisbibliotheek/@220130/publieksonderzoek-circulaire-economie/

Wie wil bijdragen aan een circulaire economie, koopt tweedehands producten in kringloopwinkels.

Maar het ‘matigen van consumptie’ en ‘meer tweedehands kopen’ scoren veel lager. Dit zien we ook terug in het gedrag van kopende klanten ten opzichte van brengende klanten bij kringloopwinkels. De brengende klant wil graag verantwoord af van bepaalde spullen door deze te doneren in plaats van weg te gooien, maar neemt niet altijd een kijkje ín de winkel. En dat terwijl het consumeren van nieuwe spullen juist leidt tot meer uitstoot van broeikasgassen en het gebruik van primaire grondstoffen. Wie dus wil bijdragen aan een circulaire economie, koopt tweedehands spullen. zij bijvoorbeeld vooroordelen hebben over de kwaliteit of de sfeer in de winkel. Een ander filiaal deelde bonnen uit met de tekst ‘steeds meer mensen gaan naar deze winkel!’. Hiermee werd het normgedrag omschreven, waardoor mensen toch nieuwsgierig werden wat al die stadsgenoten dan kopen in de winkel. De ingeleverde bonnen werden geteld en vergeleken met de controlegroep, waar koffiebonnen werden uitgedeeld zonder stimulerende boodschap. Na het uitdelen van de nieuwe bon was er 30% meer kans dat brengende klanten een kijkje kwamen nemen in de winkel.

BONNENEXPERIMENT

Hoe zijn mensen te motiveren die al wel gebruik maken van kringloopwinkels door spullen te brengen, maar nog niet de stap naar binnen zetten? Dat lieten we testen door een experiment uit te voeren. Gedurende de periode van één week, werden er aan brengende klanten bonnen uitgedeeld voor een gratis kop koffie in de winkel. Er werd met twee soorten bonnen getest. In het ene filiaal werd een bon uitgedeeld waarop de kwaliteit van de spullen en de garantie werd aangeprezen. Deze boodschap is gericht op mensen die sceptisch zijn over tweedehands spullen, omdat

HOE NU VERDER?

Ook dit jaar werken NVRD, VNG, BKN, Rijkswaterstaat, Stichting Repair Café en het ministerie van I&W samen aan het programma circulaire ambachtscentra. We zijn weer op zoek naar pilotgemeenten die aan de slag willen met een circulair ambachtscentrum. Meer informatie wordt gedeeld via de website van het VANG-programma: www.vang-hha.nl/circulairambachtscentrum. Door je aan te melden voor de nieuwsbrief via vanghuishoudelijkafval@rws.nl blijf je automatisch op de hoogte van belangrijke updates!