POSITIEVE AANPAK BRENGT AFKEUR GFT-AFVAL OMLAAG IN RIJK VAN NIJMEGEN

Afvalbedrijf Dar uit Nijmegen werkt sinds 2020 samen met de gemeenten in haar werkgebied om de kwaliteit van afvalstromen te verbeteren. Een project met onder meer afvalcoaches voor het kweken van meer bewustzijn over wat in de gft-container hoort, leidde het afgelopen jaar tot goede resultaten. Ook dit jaar zet Dar afvalcoaches in om bewoners op een positieve manier aan te sporen tot betere afvalscheiding.

TEKST: MARTIJN KREGTING BEELD: DAR

In 2020 startte Dar het project Kwaliteit van grondstoffen op na structurele signalen vanuit verwerkers over de toenemende hoeveelheid afkeur bij plastic, textiel en gft, vertelt Melissa Kars, als projectmanager Dar (buiten) onder meer verantwoordelijk voor het project. “Omdat we niet alles tegelijk kunnen aanpakken, hebben we prioriteit gegeven aan gft. Dat wordt ook direct door de ARN in Weurt verwerkt, dus die lijnen zijn kort.”

Het project telt drie pijlers: basis op orde, communicatie en gedragsverandering, controle en handhaving. Het start dus met inzicht krijgen in waar de vervuiling zit, wat is het type vervuiling en bij welk type vervuiling. Kars: “Met Avalon Advies hebben we het kennisniveau over afvalscheiding gepeild bij plastic, textiel en gft. Daaruit bleek bijvoorbeeld dat er nog veel etensresten bij het restafval gegooid worden. Dat is zonde. Zoiets kun je meenemen in je communicatie over afvalscheiding, net zoals hoe en waar mensen een gft-container kunnen aanvragen.”

AANSLUITING GEMEENTEN

Nijmegen en Heumen sloten zich in januari 2021 aan bij het project - Beuningen, Berg en Dal, Druten en Wijchen volgden in augustus dat jaar. “We sturen als gemeente op kwaliteitsdoelstellingen voor afval, de hoeveelheid restafval per bewoner en het percentage hergebruik”, vertelt beleidsadviseur Angelique van der Heijden van de gemeente Nijmegen. “De focus lag in eerste instantie minder op kwaliteit. Als je alle afvalstromen samen bekeek, leek het mee te vallen met de hoeveelheid afkeur.”

Ook bij gft waren de percentages minder hoog. Problemen leken er bovengemiddeld te zijn bij gft-containers bij hoogbouw. Door de afkeurcijfers nader te bestuderen, bleek afkeur ook relatief hoog te zijn bij laagbouw, waar het meeste volume vandaan komt. Van der Heijden: “Omdat het probleem groter was dan we dachten, wilden we bewoners tot betere scheiding aanzetten. Reden dus om aan het project mee te doen.”

REGIOBREDE AANPAK

Vooral Nijmegen had bij aanvang van het project met afkeur van vrachten te maken. Bij de andere Dar-gemeenten gold dit minder, vervolgt Kars. “Maar omdat onze verwerker aangaf dat het percentage afkeur overal groeide, wilden we regiobreed inzetten. Daarbinnen verschillen de doelen afhankelijk van de mate van afkeur per gemeente. Nijmegen heeft kosten als gevolg van afkeur. Bij bijvoorbeeld Heumen worden er geen vrachten afgekeurd, dus er zijn geen directe kosten aan verbonden. Dat betekent niet dat het niet beter kan. Zeker in het licht van circulariteit willen we de kwaliteit van de afvalstromen Dar-breed verbeteren. Hoe beter we afval scheiden, hoe meer grondstoffen we kunnen hergebruiken.” De eerste concrete actie vanuit ‘Kwaliteit van Grondstoffen’ was een communicatiecampagne die draaide om het karakter afvalcoach Winston (Winston gaat voor winst), veelal op afbeeldingen in plaats van teksten en gericht op on- én offline communicatiemiddelen om zoveel mogelijk bewoners aan te spreken. Denk aan social media, in dagbladen, wijkkranten en via afvalcoaches. Zo werd er een wel/ niet sticker en containerhanger ontwikkeld gebaseerd op de lijst van de NVRD - ook vooral met afbeeldingen - om het kennisniveau te verbeteren.

AFVALCOACHES OP PAD

Als vervolgstap gingen in een aantal wijken in Nijmegen en Heumen afvalcoaches van het bedrijf Lentekracht op pad. De keuze voor wijken werd onder meer bepaald op basis van percentage afkeur bij ARN of ervaring van de chauffeurs van Dar. Onder meer om iedereen een wel/ niet sticker te geven, maar ook om met een ‘goed bezig’ sticker in te spelen op sociale bewijsdrang, schetst Koen Vrielink, eigenaar van Lentekracht.

“De afvalcoaches liepen mee met afvalinzamelaars van Dar om containers te bekijken op mate van vervuiling. Bij geen vervuiling kregen mensen de ‘goed bezig’ sticker. Dat deden we ook bij een tweede en derde ronde. Bij meer vervuiling kregen mensen een gele hanger en uitleg over hoe scheiding beter kan. Was de vervuiling meer dan 10 procent, dan lieten

we de gft-container staan en mocht de gebruiker hem bij het eerstvolgende inzamelmoment opnieuw aanbieden. Was hij dan schoon genoeg, dan leegden de inzamelaars hem alsnog.”

POSITIEVE REACTIES & RESULTATEN

Volgens Vrielink waren de meeste reacties ronduit positief. “Niet dat mensen blij naar buiten kwamen, maar de meesten wilden wel weten wat er beter kon. Ook merkte je dat veel bewoners van straten samen wilden werken aan het beperken van vervuiling: een positieve vorm van sociale drang. Mensen wilden bij een volgende ronde niet de enige zijn van wie een container (weer) bleef staan.” Kars benadrukt ook dat het uitmaakt hoe je mensen benadert. “Onze Afvalcoaches werken vanuit een positieve insteek en benadering. Het gaat niet om afkeuren, maar met elkaar kijken hoe het beter kan.”

De eerste resultaten waren positief. Het project mikte het afgelopen jaar regiobreed op 75 procent minder vervuilde containers en 15 procent minder afkeur van vrachten. Dit werd in de meeste gemeenten en wijken gehaald. Kars hierover: “Regiobreed zijn we van gemiddeld 81 procent naar 93 procent schone gftcontainers gegaan. Eerdergenoemde 75 procent bleek in sommige wijken te ambitieus, daarom gaan we in 2022 door met de afvalcoaches.”

HOE NU VERDER

In 2021 hebben afvalcoaches in totaal vijf tot acht rondes gelopen in de wijken waar het project zich op richtte, vertelt Vrielink. “De grootste winst werd vooral na de eerste bezoeken gerealiseerd. Nu ga je naar een soort optimalisatie, waarbij je kijkt naar welke mate van herhaling nodig is.”

Eind januari zijn de afvalcoaches opnieuw op pad gegaan. Daarbij worden op actiedag 4 ook weer biobakjes deur aan deur uitgereikt om een gespreksmoment te creëren. Kars: “We gaan in kaart brengen hoe vaak het per wijk nodig is om dit te herhalen. Misschien kun je in sommige wijken met drie keer paar jaar dit effect behouden en zijn in andere wijken acht rondes nodig. Er zijn nog weinig vergelijkbare projecten om van te leren, dus dat gaan we dit jaar zelf uitvinden.”

NIEUW INITIATIEF

In Druten en Beuningen wordt dit jaar ook gestart met een vergelijkbaar initiatief voor plastic+ (ook wel pmd genoemd). Beide gemeenten hebben ook voor deze stroom containers, waardoor Dar de aanpak voor deze stroom kon aanpassen. Dar en de Dar-gemeenten willen op termijn ook een aanpak voor textiel, maar zijn daarbij ook benieuwd naar hoe in de UPV voor textiel de toekomstige verantwoordelijkheden en kosten voor textiel vorm krijgen.

STRUCTURELE VORM

Dar is met alle deelnemende gemeenten in gesprek hoe het project uiteindelijk in structurele vorm deel moet uit gaan maken van gemeentelijk beleid. Van der Heijden hierover: “Het is nu nog koffiedik kijken hoe lang het effect van de afvalcoaches aanhoudt en hoeveel inspanning je moet plegen. Het is arbeids- en kostenintensief, al zijn er duidelijke effecten. We zullen er in ieder geval voorlopig mee doorgaan om beter inzicht te krijgen en zo te bepalen hoe we dit in beleid vertalen.”

Een afvalcoach van Dar inspecteert een container.