WAGENINGEN PAKT ILLEGALE DUMPINGEN BIJ STUDENTENCOMPLEXEN AAN

Bij verschillende studentenflats in Wageningen zijn speciale plekken ingericht voor afval en grofvuil, waar huurders hun zakken en afgedankte spullen kwijt kunnen. Maar niet-huurders maken helaas ook maar wat graag gebruik van deze containers, zo blijkt. En dat is niet de bedoeling. Daarom hebben de gemeente Wageningen, afvalverwerker ACV en studentenhuisvester Idealis de handen ineengeslagen en maatregelen genomen om dit te voorkomen. En deze maatregelen lijken effect te hebben.

TEKST: EVELINE VAN HAMBURG, TAPPAN COMMUNICATIE BEELD: ADDIE WEENK

In studentenstad Wageningen wonen ongeveer 8.000 studenten, vaak in grote studentencomplexen. Bij de meeste complexen staan meerdere boven- en ondergrondse containers: glasbakken, containers voor papier, restafval, gft en pmd. Maar ook hokjes voor grofvuil. “Aan alle inwoners van Wageningen vragen we om hun grofvuil naar het afvalbrengstation te brengen. Maar dat werkt bij studenten niet goed,” legt Rike van de Wiel uit. Zij is beleidsmedewerker bij de gemeente Wageningen. “Bijna geen enkele student heeft een auto. Er wonen ook veel internationale studenten die er vaak maar kort wonen. Als die dan verhuizen willen ze van hun oude spullen af en weten ze minder goed waar ze dit moeten inleveren. Ook andere studenten plaatsten grofvuil vaak bij de afvalcontainers onderaan de flat. Daarom heeft Idealis bij de studentencomplexen hokken gemaakt waar huurders hun grofvuil kwijt kunnen.”

STRUCTURELE OPLOSSING

Maar zowel de hokken als containers zijn niet vergrendeld en dat maakt ze interessant voor mensen van buitenaf, zo constateerde Idealis begin 2021. Van de Wiel: “Er lagen hele schuttingen, bouw- en sloopafval: die komen echt niet van studenten. We hebben een tijdje geprobeerd het afval te herleiden en boetes uit te delen, ook aan bedrijven. Maar het is lastig mensen op heterdaad te betrappen. Er is een structurele oplossing nodig.” Daarom zijn er in maart 2021 maatregelen genomen om deze dumpingen tegen te gaan.

BASIS OP ORDE

Samen met gedragscommunicatiebureau ANDC is er een plan gemaakt om het voor studenten aantrekkelijk te maken om hun afval daar weg te gooien en tegelijkertijd buitenstaanders te weren. Allereerst is de basis beter op orde gebracht. Er zijn nieuwe grofvuilhokken gemaakt en er is beter nagedacht over de plaatsing. Zo is de ingang nu niet meer direct aan de weg. Ook zijn de hokken overdekt. “Zo blijft het grofvuil beter bij elkaar, ziet het er minder rommelig uit en wordt het bij regen geen natte bende,” zegt Van de Wiel. Daarnaast zijn bij alle studentencomplexen borden en gronduitingen aangebracht. Bij de ingang staat er bijvoorbeeld ‘Alleen betreden bewoners Idealis’. De borden bij de ingang met ‘Parkeren alleen in de vakken’ zijn weggehaald, zodat mensen niet denken dat het een openbare parkeerplaats is. De toegankelijkheid is bij één complex ook ingeperkt door betonblokken en een flexibele paal te plaatsen, zodat automobilisten niet naar de containers kunnen rijden om afval te dumpen. Bij de container en hokken zijn teksten op de grond aangebracht en borden geplaatst die aangeven dat de faciliteiten alleen voor huurders van Idealis zijn. Van de Wiel: “Op de borden staat ook dat als je geen bewoner van het complex bent, je je afval naar het afvalbrengstation moet brengen. Zo bieden we meteen handelingsperspectief.”

EFFECTIEVE MAATREGELEN

Al vrij snel hadden de maatregelen effect. “Doordat we het op meerdere manieren minder toegankelijk hebben gemaakt, zagen we dat het aantal dumpingen afnam,” zegt Van de Wiel. “Zo kon je bij één complex eerst makkelijk met een auto naar de containers rijden. Door de betonblokken en flexibele paal is dat nu niet meer mogelijk. Dat, in combinatie met de teksten, maakt het heel duidelijk dat het niet de bedoeling is dat je als buitenstaander daar je afval brengt.” De maatregelen zijn niet kwantitatief geëvalueerd, dus harde cijfers zijn er niet. “Toevallig was er bij één complex cameratoezicht – om heel andere redenen. Daar zagen we wel dat door de aanwezigheid van een camera er direct nauwelijks nog gedumpt werd. Hoewel qua privacy een lastige maatregel, is het wel een opvallend effect.”

Grofvuilvoorziening voor studenten op de Amsterdamse campus Uilenstede, vergelijkbaar met die in Wageningen.

SCHONE GESCHEIDEN INZAMELING STEEDS BELANGRIJKER

SCHAARSTE DRIJFT PAPIERPRIJS OP

Door de coronacrisis zit de oud papierprijs in de lift. Maar ook de kwaliteitseisen nemen toe. Het aandeel verpakkingen beslaat inmiddels meer dan de helft van het oud papier. Wat betekent dit voor gemeenten?

TEKST: PIETER VAN DEN BRAND

Huishoudens zijn trouwe scheiders van oud papier en karton. Al jaren op rij worden hoge scores genoteerd. Tot ver in de tachtig procent van het op de markt gebrachte oud papier en karton wordt jaarlijks na gebruik gescheiden ingezameld en hergebruikt. Dit succes krijgt een extra dimensie door de toenemende schaarste van deze voor de papierindustrie onmisbare grondstoffen. Zo zag de boekensector haar aanvoer van papier vorig jaar opdrogen. Herdruk van boeken – doorgaans in enkele dagen tijd geregeld – kwam in gevaar. Boosdoener was de eerste coronagolf in maart 2020. De productie van grafisch papier werd sterk teruggebracht. Daarnaast werd het transport door de lockdowns bemoeilijkt. Toen de vraag later weer aantrok, lukte het niet de productie snel op te starten, vertelt directeur Hielke van den Brink van Papier Recycling Nederland (PRN), dat namens het bedrijfsleven de inzameling en recycling van niet-verpakkingen verzorgt, zoals kranten, tijdschriften, folders en boeken. “Bovendien zijn veel papierfabrieken van grafisch papier op de productie van karton overgegaan, omdat daar meer vraag naar is en het meer oplevert. Sindsdien hebben we met flink gestegen prijzen te maken en er is nog steeds sprake van schaarste. Het is nodig ver vooruit te bestellen.”

Voordat de coronapandemie losbarstte zat de prijs van papier juist in een neerwaartse lijn. “Dat kwam vooral”, legt Van den Brink uit, “omdat China en andere Aziatische landen de kwaliteitseisen hadden aangescherpt. Voor die tijd ging het volledige wereldwijde overschot daar naartoe.” Begin 2020 dreigde de prijs onder de garantstelling voor gemeenten in het Papiervezelconvenant te zakken. Door dit convenant met PRN (inmiddels loopt de zesde editie sinds de start in 1998) zijn gemeenten verzekerd van de afname van het ingezamelde grafisch oud papier en kunnen ze hiervoor op een gegarandeerde prijs rekenen (25 euro per ton), ook als de marktprijs laag is. Dit systeem zorgt voor stabiliteit. Door de papierschaarste tijdens de coronacrisis ging de prijs weer omhoog en hoefden we het verwijderingsfonds niet aan te spreken”, zegt Van den Brink.

KWALITEIT

De kwaliteit van het in ons land ingezamelde oud papier is belangrijk om op de wereldmarkt aantrekkelijk te blijven als grondstof. Aandacht hiervoor is nodig. Onderzoek van PRN wijst er namelijk op dat oud papier meer en meer vervuild raakt met onder meer piepschuim, folies en verpakkingen met etensresten, hout, metaal en zakken restafval. Samen met voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal kwam PRN in 2021 met een nieuwe scheidingswijzer. Kernboodschap: graag alleen schoon en droog papier en karton in de oud papierbak. Wat niet betekent dat oud papier volledig vrij moet zijn van voedselresten, vloeistoffen of andere materialen dan papier. “Een paar kleine vlekken of kruimels is niet erg. In dat geval kan ook de pizzadoos bij het oud papier”, verduidelijkt Van den Brink. “We kunnen deze papiervezels goed Hielke van den Brink, directeur Papier Recycling Nederland (foto: PRN)

gebruiken.” De grens ligt bij vervuild papier met aan beide zijden een laminaatlaagje. Daar kan de pulplijn in de papierfabriek niks mee, want er kan geen water bij. “We dringen er bij verpakkingsproducenten op aan gecoat of gelamineerd papier of karton vooraf op recyclebaarheid te laten testen. Er bestaan uiteenlopende coatings. Dat wordt goed opgevolgd.” De nieuwe scheidingswijzer is afgestemd met gemeenten, omdat zij rechtstreeks contact met inwoners hebben.

Naast grafisch papier kent de oud papiercontainer een uitdijende stroom verpakkingen van papier en karton. De verklaring hiervoor ligt in de groei van online bestellingen bij webshops en restaurants door het in de coronapandemie aan huis gebonden Nederland. Dit deed de vraag naar karton als verpakkingsmateriaal fors toenemen. De afspraken die PRN in 2021 met gemeenten heeft gemaakt, zetten het aandeel niet-verpakkingen in het huishoudelijk ingezamelde oud papier op 66,3 procent. In 2015 stond dit aandeel op 77 procent niet-verpakkingen. “De digitalisering doet de vraag naar grafisch papier overigens toch al jaarlijks afnemen”, zegt Van den Brink. Recente cijfers van het Afvalfonds Verpakkingen laten over de totale stroom, dus bij huishoudens en bedrijven ingezameld oud papier, eenzelfde trend zien, namelijk 59,3 procent verpakkingen over 2020. In 2014 was dat aandeel nog 49,6 procent.

AFSPRAKEN

Voor het inzamelen van verpakkingen krijgen gemeenten een vergoeding uit Afvalfonds. Vanwege het groeiende aandeel verpakkingen zullen zij in de toekomst meer met dit fonds te maken krijgen. De Raamovereenkomst Verpakkingen en het zesde Papiervezelconvenant lopen eind 2022 af. Over het vervolg praat de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) in aparte trajecten met PRN en met Nedvang, de uitvoeringsorganisatie namens het verpakkende bedrijfsleven achter de Raamovereenkomst. Volgens beleidsmedewerker Maarten Goorhuis van de NVRD zijn er wel wat losse eindjes in te vullen. Hij vertegenwoordigt de publieke afvalsector in de werkgroep van de VNG die over de nieuwe afspraken met het bedrijfsleven onderhandelt. “Gemeenten maken geen onderscheid tussen grafisch papier en verpakkingen. Ze zamelen alles in één keer in en leveren dat aan de recyclingindustrie. Op de achtergrond bestaan voor deze verschillende stromen echter twee administratieve systemen, dat van PRN en dat vanuit het Afvalfonds, en daar zijn aparte afspraken bij gemaakt. In de praktijk gaat het alleen goed, als beide systemen naadloos op elkaar aansluiten. Dat ze allebei bijvoorbeeld dezelfde definitie gebruiken voor wat onder grafisch papier en wat onder verpakkingen valt, en ook dat ze dezelfde getallen hanteren over het aandeel van beide stromen.

Maarten Goorhuis, beleidsmedewerker NVRD (Foto: NVRD)

Met alleen een paar kleine vlekken of kruimels kan ook de pizzadoos bij het oud papier (Foto: De AfvalSpiegel).

We zien dat dit uit elkaar is gaan lopen. Uiteindelijk viel een deel van het papier tussen twee systemen in. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. We hebben daar met PRN een noodverbandje voor bedacht”, verwijst Goorhuis naar de vorig jaar vernieuwde afspraken tussen gemeenten en PRN. “De definities van beide stromen zijn geactualiseerd, waarbij PRN heeft gezegd het verschil voor zijn rekening te nemen. Op de lange termijn zullen beide systemen echter nauwer op elkaar aan moeten sluiten, zeker nu het aandeel verpakkingen zo aanzienlijk toeneemt.”

Bij het vernieuwen van de afspraken zijn VNG en PRN overeengekomen samen een protocol op te stellen voor de monitoring en de aanpak van vervuiling in het oud papier. In het zesde Papiervezelconvenant is het vervuilingspercentage voor nietverpakkingen verlaagd naar drie procent. Voor de gezamenlijke inzameling van verpakkingen en niet-verpakkingen geldt 3,7 procent. “Er is nooit een protocol vastgesteld om de vervuiling in het oud papier te meten”, zegt Goorhuis. “Dat is nog zo’n los eindje. Als je geen goed meetinstrument hebt, kom je er samen niet uit.” In de Raamovereenkomst staat een vervuilingspercentage van vijf procent voor verpakkingen. De 3,7 procent is het gewogen gemiddelde tussen deze vijf procent en de drie procent voor grafisch oud papier en karton. “Ook hier hebben we dus te maken met onvoldoende aansluiting tussen beide systemen.”

CAMPAGNE ZWERFAFVAL IN PARKEN

Er is nieuw materiaal beschikbaar voor de campagne ‘Je plek schoon achterlaten. Zó gefikst!’. De campagne stimuleert jongeren én gezinnen hun afval op te ruimen na een verblijf in een park of recreatiegebied.

Als gemeente kun je het materiaal kosteloos downloaden en daarna zelf laten printen. Het materiaal is eenvoudig te personaliseren. Zo kun je je eigen logo als afzender op de posters en stickers plaatsen. Gebruik deze campagnemiddelen om dit voorjaar voor een klein bedrag een effectieve campagne neer te zetten. De gemeenten Utrecht en Alphen aan den Rijn gingen u al voor.

Nieuw in de toolbox

De toolbox is aangevuld met nieuw beeld, van jongeren én een gezin. Daarnaast kun je de materialen nu nog beter aanpassen voor gebruik binnen je eigen organisatie. Verwerk bijvoorbeeld een foto van een plaatselijk park of lokale oever in een poster. Ook kun je de naam van je gemeente op de communicatiemiddelen plaatsen. Bekijk de toolbox ‘Je plek schoon achterlaten. Zó gefikst!’. Advies nodig? Mail zwerfafval@rws.nl.