Gram september 2015 def by NVRD

JAARGANG 106 | NUMMER

GRAM VAKBLAD VAN DE

September 2015

Composteren en milieubelasting

Groente en fruitresten verdwijnen nog te gemakkelijk in de afvalbak

Meer belangstelling voor nascheiden van afval Hoe doen zij dat met grof huishoudelijk afval?

Recyclen doen we samen

inhoudsopgave

Vakblad van de NVRD

Koffiedik heeft de toekomst 8

Er wordt al veel gerecycled in Nederland en dankzij moderne wetenschap kan er steeds meer. Een product dat tot voor kort voor veel restafval zorgde is koffiedik. Koffiedik blijkt zeer geschikt om oesterzwammen op te kweken. Twee Nederlandse bedrijven maken inmiddels gebruik van deze innovatieve manier van recycling.

Nieuwe impuls voor scheiden groente- en fruitresten 10

Groente- en fruitresten verdwijnen nog te gemakkelijk in de afvalbak. Steeds meer gemeenten starten campagnes om het apart houden van deze gf-fractie te stimuleren. Een gratis gf-keukenbakje met papieren of afbreekbare plastic zakjes lijkt een goede optie om de drempel omlaag te brengen. Maar wat vinden de gft-verwerkers ervan, en de makers van de Nederlandse kwaliteitscompost?

Inzameling medicijnafval verschilt per gemeente 14

De inzameling van medicijnafval is in Nederland op gemeentelijk niveau geregeld. In veel gemeenten kunnen inwoners hun overtollige medicijnen inleveren bij de apotheek, maar in sommige kan dit alleen bij de milieustraat of de chemokar. Ondertussen verdwijnen er ook medicijnresten in het restafval en het riool.

Nieuwe verwerkingstechnieken gft-afval 16

Hydrolyse gecombineerd met fermentatie zou de vergisting en compostering van gftafval kunnen voorafgaan. Dat kan op termijn naast het bekende biogas en compost ook waardevolle biobased grondstoffen opleveren waarmee duurzame bioplastics, verf en smeermiddelen kunnen worden gemaakt. “Gemeenten moeten de nieuwe ontwikkelingen goed in de gaten houden.”

Steeds meer belangstelling voor nascheiding afval 22

Nascheiding zit duidelijk in de lift. Er komen steeds meer installaties voor nascheiding van huisvuil, maar ook op het gebied van bedrijfsafval worden de mogelijkheden onderzocht. Omrin, Attero en Rijkwaterstaat aan het woord over de stand van zaken en hun activiteiten.

5 Bezem 6 Hoe doen zij dat met grof huishoudelijk afval?

Foto voorplaat:

13 Kringloopbedrijven groeien

Hollandse Hoogte

18 Bert Krom in Branchegenoten

lees verder op pag. 10

21 Sectorplan AMBOR levert Meerlanden veel energie op 26 De grootste gemeentelijke afvalstroom circulair 28 NVRD nieuws 29 Column Olaf Prinsen, directeur NVRD 30 Afvalconferentie 2015 31 Branchenieuws 34 Agenda en colofon

Lees verder op pag. 14

GRAM | september 2015

Voor gemeenten die willen doorleren

Kom naar de bijeenkomsten over de inzamelen hergebruikketen

Verdiepingssessies 17 sept. Nascheiding (ochtend) & PMD (middag)

Hoe richt u als gemeente de inzameling van plastic afval zo optimaal mogelijk in? En hoe kunt u dit efficiënter en effectiever

Amersfoort 15 okt.

Inzamelmethoden voor kunststof

hergebruiken? Om gemeenten bij dit soort vraagstukken

verpakkingsafval en de regierol

te helpen, is het Learning Center Kunststof Verpakkingsafval in

van gemeenten (ochtend)

het leven geroepen. U kunt bij ons terecht voor kennis en informatie. Ook geven we advies: op verzoek stellen we – samen

Utrecht 12 nov.

met u – een verbeterplan op maat op.

Retoursystemen voor kleine verpakkingen (ochtend) Amersfoort

Het Learning Center is bovendien een ontmoetingsplaats voor gemeenten. Iedere gemeente heeft een eigen aanpak voor het

10 dec.

Meer inzamelen en minder kosten Utrecht

scheiden van plastic afval. Onze kennisbijeenkomsten en trainingen zijn een uitgelezen kans om kennis over de aanpak én de opbrengst

Voor meer informatie en aanmelden kijk op

uit te wisselen. Van elkaar leren? Kom ook langs!

www.lckva.nl/bijeenkomsten

Uitgevoerd door:

www.learningcenterkva.nl 4

GRAM | september 2015

ﾂｭ

BEZEM Handelswaarde Alweer even lekker aan de gang, mijn dagelijkse rondjes lopend om de straten weer spik en span te krijgen, lijkt het of het zomergevoel nog even is blijven hangen. Het helpt dat de economie, voorzichtigjes, ook wat kleur op de wangen krijgt. Zegt men althans. Er wordt meer uitgegeven. Ik dacht al zoiets toen ik in het park kwam en meer vuil zag. Ook wordt er meer geﾃｯnvesteerd. Het afval wordt omgekeerd ingezameld, PMD grootschalig verwerkt en betrokken partijen zijn lekker met elkaar aan de slag. Het kan tenslotte altijd beter en goedkoper. En zo zijn we weer bij het geld. Het gaat alle kanten op. Van Griekenland tot aan de sportvereniging, als krediet of als beloning. Om de begroting op orde te krijgen of de sportvelden en omgeving schoon te maken. Belonen is iets moois. Je kan dat ook verkeerd doen, maar een schouderklopje of een vergoeding heeft nog nooit iemand vervelend gevonden. Ook de Bezem niet. Een lekker opgeruimd plein voldoet overigens meer dan een procentje loon, uiteindelijk. Al is dat procentje ook wel fijn natuurlijk en al helemaal uit waardering voor geleverde diensten. Waardering. Het geven van een waarde aan iets of iemand. Oud papier heeft waarde, metalen ook. Kunststoffen ook, maar nog net even niet

genoeg om de keten sluitend te krijgen. Maar is dat de waarde waar het eigenlijk om draait, vraag ik mij af. Is geld nu het enige criterium? Is het misschien niet een andere waarde, bijvoorbeeld milieu, die leidend zou moeten zijn? Of service? Of arbeidsparticipatie? Hebben we nog het vermogen om dit samenspel in zijn geheel goed te bekijken en te bespreken? Nederlanders zijn geboren handelaren. Als geen ander land weten we geld te maken, ook met afval. Hebben de ovens te weinig afval? In het buitenland is genoeg. Oud papier kent al sinds jaar en dag een positieve opbrengst en is een prettige post in de gemeentelijke begroting. Afvalkennis wordt meer en meer in het buitenland verkocht. Dan zal het met kunststoffen toch ook moeten lukken? Ik vis een grote frisdrankfles uit de struiken. Straks toch maar even zelf inleveren, het statiegeld gaat naar de school van de kids. Makkelijk verdiend.

GRAM窶ポ窶ピeptember 2015

Hoe doen zij dat? Tekst: Hetty Dekkers

Deze maand:

inzameling van grof huishoudelijk afval Om welke hoeveelheden gaat het?

omhoog moet. Het doel is 65 procent in

Zo’n 4.000 ton per jaar. Amsterdam is na-

2020, een behoorlijke opgave voor een

tuurlijk een stad met veel studenten, die

stad als Amsterdam. We gaan dus kijken

kopen doorgaans geen nieuwe meubels.

of de uitvoering efficiënter kan, of er

De levensduur van deze huisraad is kort

meer gerecycled kan worden, of we een

en dat levert veel grof huishoudelijk af-

andere verwerker moeten kiezen. Maar

val op. We merken ook dat de economie

we weten nog niet hoe we dat precies

aantrekt, mensen kopen meer, gooien

gaan aanpakken, we zitten nu in de ver-

meer weg. Het aanbod grof huishoude-

kenningsfase.

lijk afval zal de komende jaren dus alleen maar toenemen, verwachten wij.

Tips voor andere gemeenten? Voorlopig kijken we vooral naar andere

Edwin Ringeling directeur/bestuurder Afvalservice West

Wat gebeurt er met de fractie(s)?

grote steden, in Nederland én Europa,

De gemengde restfractie gaat net als het

hoe zij het doen. We zijn op zoek naar

hout naar Van Gansewinkel. Die sorteert

de best practice. Als wij een goed pro-

het verder uit. We hebben contractafspra-

ces hebben bedacht, hoop ik van harte

ken dat er daarbij zo veel mogelijk gere-

die kennis te kunnen delen met andere

cycled wordt. Het web gaat naar het AEB.

gemeenten.

(stadsdeel Amsterdam, 141.000 inwoners). Contact: edwin.ringeling@afvalservicewest.nl en fwa.marree@rotterdam.nl

Voor-/nadelen van dit inzamelen verwerkingssysteem? Goede vraag! Voordeel is de duidelijkheid

Hoe is de inzameling van grof

en transparantie voor de burger, die weet

huishoudelijk afval geregeld?

precies waar hij aan toe is. Elke maan-

Een keer per week halen we het grofvuil

dag, dinsdag of woensdag komen we

huis-aan-huis op. Wij rijden vaste routes

langs, dus dat is een laagdrempelig haal-

op vaste inzameldagen. Dat doen we

systeem. Nadeel is de efficiency. Je hebt

met drie verschillende wagens, een voor

als inzamelaar geen idee van het aanbod

restafval, een voor hout en een voor wit-

én je stimuleert bewoners niet om andere

en bruingoed (web). Die wagens komen

oplossingen te bedenken. Het is bijvoor-

gemakkelijk vol. Alleen tuinafval halen

beeld makkelijker de oude wasmachine

we op afspraak op. Naast deze ophaal-

aan ons mee te geven dan de producent-

service kunnen mensen hun grofvuil zelf

verantwoordelijkheid te benutten, dat

wegbrengen naar de milieustraat.

wil zeggen de oude machine meegeven aan de brenger van een nieuwe. Men

Waarom dit beleid?

biedt zijn oude spullen ook minder snel

Dat is historisch zo gegroeid, uit de tijd

bij de kringloopwinkels aan, omdat onze

dat we het restafval nog met zakken in-

dienstverlening zo laagdrempelig is.

zamelden. Amsterdam voert een autoluw beleid, we zien liever niet dat iedereen

Plannen voor de toekomst?

zelf de auto pakt om steeds wat weg te

Er ligt nu een bestuursopdracht vanuit de

brengen. Veel mensen in de binnenstad

gemeente. In een duurzaamheidsagenda

hebben ook geen auto.

is bepaald dat het scheidingspercentage

GRAM | september 2015

grofvuil gebracht worden naar de milieu-

bedden en ander grof huishoudelijk af-

straat.

val. Die resultaten hebben we voorgelegd aan onze verwerker Vliko, die pas

Waarom dit beleid?

een nieuwe sorteerinstallatie heeft ge-

We hebben een ontmoedigingsbeleid ten

opend voor grof restafval. Vliko sorteert

aanzien van ophalen. Omdat daar alles in

nu zo veel mogelijk de recyclebare com-

één perswagen gaat. Op de milieustraat

ponenten eruit, om die aan te bieden aan

zijn er veel meer scheidingsmogelijkhe-

de recyclingindustrie. De resultaten zijn

den. Wat we bij de inzameling wel apart

bemoedigend: meer dan de helft van ons

houden is wit- en bruingoed en metaal.

grof huishoudelijk afval wordt op deze manier gerecycled of hergebruikt.

Om welke hoeveelheden gaat het? Bij de huis-aan-huisinzameling halen we

Voor-/nadelen van dit inzamelen

ongeveer 220 ton per jaar op, via de

verwerkingssysteem?

milieustraat ruim 1.000 ton. Met die

Je hoeft als gemeente niets extra’s in te

aanmerking dat Noordwijk ook gebruik

richten, bewoners gooien het afval ge-

maakt van onze milieustraat. Maar dit

woon in de bestaande bakken op de mi-

beleidsmedewerker afvalinzameling

zijn cijfers uit 2014, de inzamelresulta-

lieustraat. Je werkt aan duurzaamheid en

gemeente Katwijk, 63.638 inwoners.

ten kunnen per jaar verschillen.

zolang de verbrandingstarieven niet te

Saskia Agterdenbos

hard kelderen, levert het financieel ook

Contact: s.agterdenbos@katwijk.nl

Wat gebeurt er met de fractie(s)?

voordelen op. Wat we wel merken, is dat

Hoe is de inzameling van grof

We hebben nu een pilot lopen, samen

er soms geen afzetmarkt is voor de recy-

huishoudelijk afval geregeld?

met Noordwijk en Teylingen, waarbij we

clebare stromen, of dat ze te slecht van

We hebben een haal- en brengsysteem.

al het restafval van de milieustraat zo

kwaliteit zijn zodat ze alsnog de oven in

Eens in de acht weken kunnen mensen

veel mogelijk laten recyclen. We hebben

moeten. Daar strookt de praktijk niet al-

hun grof huishoudelijk afval aan huis

eerst een analyse uit laten voeren. Daar-

tijd met wat je bedacht had.

laten ophalen. Ze moeten zich daarvoor

uit bleek dat er inderdaad nog veel recy-

aanmelden, zit de route vol dan schui-

clebare materialen, zoals hout, kunststof,

Plannen voor de toekomst?

ven ze een beurt op. Daarnaast kan het

zand en metaal, zitten in bankstellen,

Deze pilot loopt tot september. Daarna moeten alle deelnemende gemeenten evalueren of ze er mee door willen gaan. Tips voor andere gemeenten? Het is voor iedereen interessant om eens te bekijken wat je allemaal nog uit je grof huishoudelijk afval kunt halen. Er komen steeds meer verwerkers bij die daar iets mee kunnen. Maar kijk wel wat realistisch is. Wat je op papier bedenkt, is in de praktijk niet altijd één op één over te nemen.

GRAM | september 2015

Koffiedik heeft de toekomst Er wordt al veel gerecycled in Nederland en dankzij moderne wetenschap kan er steeds meer. Een product dat tot voor kort voor veel restafval zorgde is koffiedik. Maar er blijkt ook een alternatief te zijn voor het residu van een kopje koffie. Koffiedik is namelijk uitermate geschikt om oesterzwammen op te kweken. Twee Nederlandse bedrijven maken inmiddels gebruik van deze innovatieve manier van recycling. En er zit nog meer in het vat. GRO Holland is een van die twee bedrijven. Eigenaar en oprichter Jan

len. Ze gebruikten nu lege sausemmertjes. Dat was wat

Willem Bosman Jansen kwam de techniek op het spoor na een bezoek

kunst- en vliegwerk voor ze. Als de kwekerij echt goed

aan Zimbabwe waar hij bij een project betrokken was waarin mensen

aan de slag wil met het inzamelen van koffieafval, dan

voedsel leren verbouwen op organisch afval. Die techniek vertaalde

zou er ook een betere opslagmethode moeten komen.”

Bosman Jansen naar de Nederlandse situatie en bedacht toen dat Ne-

Toch blijft Kouprie enthousiast over het hergebruik van

derlanders – koffieleuten van nature – veel koffiedik of koffiedrap ach-

koffiedrap. “Ik sluit niet uit dat we het in de toekomst

ter laten in het restafval. Met name de horeca blijft met veel drap zitten.

weer proberen. Maar je moet het eigenlijk in een groter

“De koffieplant is een van de minst effectieve planten die er is. Zo’n 0,5

verband doen.”

procent van de plant wordt gebruikt om uiteindelijk koffie van te maken. Maar het organische residu van koffie blijkt heel goed geschikt te

Jan Willem Bosman Jansen van GRO Holland is het daar

zijn om paddenstoelen op te kweken. De paddenstoel is al een herge-

zelf ook mee eens. “Avalex heeft zichzelf gemeld voor

bruiker van zichzelf. Ook in de natuur groeit hij op takken en bladeren.”

deze proef, maar ik zag toen al dat het ingewikkeld zou

Bitterballen en kroketten In Nederland werkte Bosman Jansen zijn idee uit en presenteerde het aan restaurantketen La Place. “Toen zij enthousiast bleken heb ik eerst een eigen paddenstoelenkwekerij opgezet, maar na anderhalf jaar besloten we het kweken uit te besteden. We konden de vraag niet meer aan.” LaPlace is niet alleen de grootste leverancier van koffiedrap, maar ook de grootste afnemer van paddenstoelen. GRO Holland levert ook snacks met oesterzwammen zoals bitterballen, kroketten, ragoutbroodjes en tegenwoordig ook hamburgers aan bedrijven waar ze koffiedik inzamelen. Dat gebeurt onder meer bij de Universiteiten van Amsterdam en Utrecht, bij ministeries, de RAI, Philips en Shell. Het project loopt inmiddels vier jaar. “Er komt wekelijks vier- tot zesduizend kilo koffiedrap bij ons binnen. Dat verdwijnt anders bij het restafval, dus het project is op zijn minst een goede oplossing voor het verminderen van de afvalstroom.” Pilot Avalex Het succes van de duurzame kweekmethode viel ook op in Delft waar afvalverwijdering- en reinigingsbedrijf Avalex november vorig jaar besloot een experiment met de inzameling van koffiedrap in de horeca op te starten. Senior accountmanager Gerard Kouprie legt uit waarom na ruim een half jaar het project is stilgelegd. “We waren bijzonder enthousiast over het hergebruik van koffiedrap en wilden weten of het ook zou werken met ondernemers in de stad. Maar het bleek behoorlijk lastig om het drap op een goede manier aan te leveren. Het probleem in de binnenstad is dat er weinig ruimte is. Ondernemers gebruikten bakjes om het drap in op te slaan, maar als je dat te lang laat staan gaat het schimmelen en is het niet meer te composteren. Er is bovendien best veel koffiedrap nodig om het de moeite waard te laten zijn. Wij moeten het bulken voordat we het naar GRO Holland sturen en gingen uit van 20 kuub per keer. Maar in de tijd dat het project liep zijn we daar bij lange na niet aan gekomen. ”Avalex kwam met name twee hindernissen tegen tijdens de pilot. “Ik denk dat het hergebruik van koffiedik nog wat moet bezinken bij bedrijven. Het begint bij enthousiaste horeca-ondernemers die mee willen doen. Aan ons project deden twintig bedrijven mee, maar dat is eigenlijk te weinig. Een ander obstakel vormde de manier waarop de deelnemers het drap moesten verzame-

GRAM | september 2015

Jan Willem Bosman Jansen: “De paddenstoel is al een hergebruiker van zichzelf. Ook in de natuur groeit hij op takken en bladeren.”

worden. We werken vooral met grote ketens en grote

La Place zweert bij koffiedrap-project

cateraars. Daar vindt ook dagelijkse logistiek plaats

La Place is de eerste en grootste afnemer van oesterzwammen van

waardoor het gemakkelijker is om het drap bij ons af

GRO Holland. De ruim 150 restaurants van de keten verzamelen jaar-

te leveren en paddenstoelen weer mee terug te nemen.

lijks 160 ton koffiedrap die via het transport naar de paddenstoelen-

In Delft zamelde Avalex alles in, maar was het aantal

kwekerij in Brabant wordt gebracht. De paddenstoelen die groeien

deelnemende restaurants eigenlijk niet groot genoeg.”

op het gefermenteerde drap neemt La Place weer mee terug naar de restaurants die daar gebruikt worden in de gerechten. Circulaire eco-

Rooskleurige toekomst

nomie in optima forma. Guido ten Hengel is verantwoordelijk voor

Ook de inzameling door consumenten is niet iets dat

de inkoop en transport van alle gekoeld te transporteren grondstof-

Bosman Jansen heel realistisch acht. “Dat zie ik op korte

fen bij La Place. Hij was vanaf het begin betrokken bij het project

termijn eigenlijk niet snel gebeuren, maar tegelijk weet

met GRO Holland. “Wij verkopen ontzettend veel kopjes koffie”, legt

ik niet hoe de inzameling van afval zich in Nederland zal

hij het proces uit. “Het koffiedrap dat overblijft, verzamelen we in

ontwikkelen.” GRO Holland heeft wel speciale growkits

emmers waar eerder yoghurt of hangop in zat. De emmers gaan

voor consumenten. Die kunnen dan zelf oesterzwam-

retour met onze logistiek naar de kwekerij in Brabant. Daar wordt

men kweken op hun eigen koffiedrap. Al met al ziet

de drap afgeleverd en neemt de chauffeur de paddenstoelen weer

GRO Holland de toekomst van koffiedik rooskleurig in.

mee terug.” De werkwijze levert La Place financieel geen voordeel op

“We hebben het kweken en de logistiek nu goed op de

maar het milieueffect is groot. “We vinden het vooral een mooie en

rit. We zullen vooral gaan werken aan marketing en we

eerlijke manier om cradle to cradle te werken met een product”, zegt

maken ook steeds meer verschillende producten met

Ten Hengel. “En eerder verdween al dat koffiedrap bij het restafval.

onze oesterzwammen. Op termijn zie ik een bedrijf met

Dat we er nu iets mee doen is in dat opzicht winst.” Tegenwoordig

tien tot vijftien vooral jonge mensen voor me.” Of het

neemt La Place een keur aan producten af waarin de op koffiedrap

ook ooit zo ver komt dat koffiedrap als gescheiden af-

geteelde paddenstoelen zijn verwerkt. “In eerste instantie had GRO

val zal worden ingezameld bij bedrijven of consumen-

Holland een kleine kwekerij waardoor we wat problemen hadden

ten is nog de vraag. “Maar de potentie is er.”

met het volume van de aanvoer van paddenstoelen. Maar dat is opgelost.” De samenwerking is voor La Place een succes, zo stelt Ten Hengel. “Ik denk dat we hier voorlopig nog wel mee doorgaan. Er is geen enkele reden om dat niet te willen.”

Tekst: Sander Wageman

Het organische residu van koffie blijkt heel goed geschikt te zijn om paddenstoelen op te kweken. Foto: GRO Holland

GRAM | september 2015

N IEUWE IMPU LS V OOR SC H E ID E N G ROE NTE - E N FRU ITRE S TE N

Gf-keukenbakje dient zich aan Groente- en fruitresten verdwijnen nog te gemakkelijk in de afvalbak. Steeds meer gemeenten starten campagnes om het apart houden van de gf-fractie te stimuleren. Een gratis gf-keukenbakje met papieren of afbreekbare plastic zakjes lijkt een goede optie om de drempel omlaag te brengen. Maar wat vinden de gft-verwerkers ervan, en de makers van de Nederlandse kwaliteitscompost? In ons restafval zit nog veel gft-afval. Ruim een derde

leert dat een aantal gemeenten, waaronder Tilburg,

van het afval in de grijze container, zo wijzen sorteer-

Venlo, Renkum en Den Bosch hier proeven mee heeft

analyses keer op keer uit, bestaat uit organische grond-

gehouden. De indruk beklijft niet dat er vervolgens

stoffen. Deze zijn prima geschikt om biogas uit te win-

met het nieuwe keukensysteem is doorgepakt. Daar is

nen en hoogwaardige compost van te maken. Resten

niets over terug te vinden. Anno 2015 is de aandacht

groente en fruit uit de keuken beslaan twee derde van

in gemeenteland er weer wel, vooral vanuit de optiek

de gft-stromen die in de prullenbak belanden. Stro-

van voedselverspilling. Afvalsamenwerkingsverband

men waar nog waardevoller toepassingen voor in het

Cyclus heeft de afgelopen maanden in zeven van de

verschiet liggen, en wel als grondstof voor de chemie

acht deelnemende gemeenten in de regio Gouda aan-

en de farmaceutische industrie. Maar burgers blijken

rechtbakjes met een setje composteerbare zakjes uit-

moeilijk te porren om hun schillen, pitten en klokhui-

gedeeld. “De bakjes werden grif afgenomen. Er werd

zen apart bij het gft te doen. Slim keukenmanagement

zelfs geklaagd dat ze zo snel op waren”, zegt specialist

is geboden. Een aantal jaren geleden werd deze optie

afvalbeheer Frans van der Have van Cyclus. De actie

aangereikt door de werkgroep Huishoudelijk Afval, die

maakt deel uit van de I love afval scheiden-campagne

het streven moest uitbroeden van toenmalig staatsse-

van Cyclus. “Uit onze eigen sorteeranalyses weten we

cretaris Joop Atsma om naar 65 procent recycling van

dat het aandeel gft in het restafval de afgelopen jaren

huishoudelijk afval te gaan.

is gestegen. In de tweede helft van de jaren negentig was dat zo’n 20 procent, nu zitten we op 35 tot 40

Stimulans

procent gft. Bijna alleen maar gf-stromen, terwijl in de

Goed gereedschap is het halve werk. Om de scheiding

gft-bak uitsluitend tuinafval wordt aangeboden.”

aan het aanrecht te optimaliseren, dient zich de optie aan van het gf-keukenbakje aan met daarin biozak-

Van der Have beaamt dat burgers het niet prettig vin-

jes die zo bij het gft kunnen. Voorzieningen als deze

den om hun gf-resten apart te houden. “Dat vindt men

kunnen bij de burger de drempel voor dit aanvullende

maar vies. Een aanrechtbakje is een prima systeem. Je

maar zo belangrijke scheidingsgedrag verlagen en de

hebt minder last van stank en fruitvliegjes. Als het zak-

inzameling van de waardevolle gf-fractie naar een ho-

je vol is, mag het bij het overige gft.” Niet dat het keu-

ger plan brengen. Een korte rondgang over internet

kensysteem meteen het ei van Columbus is, beseft Van

Foto: Indaver

GRAM | september 2015

der Have. “Veel mensen willen geen extra bakjes in hun keuken.” Hoe de verhoudingen precies liggen, weet hij niet. “Daar hebben we nog geen inzicht in. Maar de interesse voor onze uitdeelacties was groot, dus dat stemt positief.” Een goede versterkende maatregel is de invoering van diftar, waarbij inwoners betalen naar gelang de hoeveelheid restafval die zij aanbieden. Voor gft-afval geldt geen tarief. Cyclus sluit hiermee aan bij de landelijke trend om het tarief op gft af te schaffen. “In de twee gemeenten waarin dit is ingevoerd, is het gft-afval met 14 tot 21 procent toegenomen vergeleken met 2012. In de andere gemeenten geldt juist een afname met 3,5 tot 6 procent.” Een belangrijk aspect, wil Van der Have nog noemen, is de verkrijgbaarheid van de composteerbare plastic zakjes in de supermarkt. “Uiteraard voeren we hier overleg over met de winkeliers. Maar je ziet dat een keten als Action al zo slim is de zakjes in hun assortiment op te nemen. Helaas zit er niet in elk van onze gemeenten een Action.” Verwerking Het in de Cyclusgemeenten ingezamelde gft gaat naar de hypermoderne Bio Power-installatie van Indaver in Alphen aan den Rijn, die het organische afval volledig omzet in groen aardgas, compost, biomassa en vloeibare CO2 voor tuinders en transporteurs. De aanwezigheid van een hoger aandeel gf-resten is voor deze installatie erg interessant. “We zijn blij met dit initiatief van Cyclus, want van het ingezamelde gft kunnen we mooie grondstoffen maken”, benadrukt manager marketing Femke Mackenzie van Indaver. De verwerking van de composteerbare zakjes is contractueel vastge-

Foto: Meerlanden

legd. De burgers in de Cyclusgemeenten moeten er goed op letten uitsluitend zakjes met het Kiemplantlogo te gebruiken, die garanderen dat het kunststof binnen negentig dagen afbreekt in de composteerinstallatie. Naast de installatie in Alphen aan den Rijn heeft Indaver nog twee verwerkingsinstallaties, in Vlissingen en in de Europoort. Mackenzie laat weten dat alle installaties de afbreekbare biozakjes kunnen ver-

Resten groente en fruit uit de keuken beslaan twee derde van de gft-stromen die in de prullenbak belanden.

werken. “De zakjes zijn erg dun en worden veel sneller dan de gestelde maximumtermijn van negentig dagen afgebroken. In ons eindproduct vinden we er niets van terug. Onze afnemers stellen hoge kwaliteitseisen. Er

samen met de Vereniging Afvalbedrijven het zogehe-

mag vaak geen enkele onnatuurlijke verontreiniging in

ten certificatieschema Keurcompost, dat onder meer

de compost zitten. Met name deeltjes glas of plastic

eisen aan de procesvoering van composteerinstallaties

zijn uit den boze.”

en aan het eindproduct compost stelt als het gaat om aanwezige verontreinigingen. “Om te worden gecer-

Volgens Arjen Brinkmann heeft het toevoegen van

tificeerd”, legt Brinkmann uit, “maken gecertificeerde

composteerbare zakjes met gf-stromen aan de gft-bak

bedrijven regelmatig analyses van de compost die zij

tot nu toe niet tot zichtbare nadelige effecten op de

produceren. Al deze gegevens in onze database geven

compostkwaliteit geleid. “Onduidelijk is nog hoe zich

inzicht in de ontwikkeling van de samenstelling van

dat ontwikkelt, als het scheiden van gf-resten door

compost. De composteerbare zakjes zijn op zich prima

huishoudens een opschaling doormaakt”, zegt de di-

afbreekbaar, mits van het Kiemplantlogo voorzien. De

recteur van de Branche Vereniging Organische Rest-

vraag blijft of iedere burger het onderscheid tussen

stoffen (BVOR), die vijftig Nederlandse verwerkers van

‘wel’ en ‘niet composteerbaar’ verpakkingsmateriaal

groen- en gft-afval vertegenwoordigt. De BVOR beheert

kan maken.”

GRAM | september 2015

>> 11

N IEUWE IMPU LS V OOR SC H E ID E N G ROE NTE - E N FRU ITRE S TE N

Gert-Jan Klaasse Bos uit. “Bioplastic willen we daar niet in hebben. Het valt niet te onderscheiden van gewoon plastic. Dus moeten we het er allemaal uithalen. Los van de misverstanden die kunnen ontstaan, doordat burgers ook niet-afbreekbare plastic zakken gaan gebruiken.” Op de internetsite van Meerlanden staan de composteerbare zakken dan ook helder bij het rijtje stromen genoemd die burgers niet geacht worden bij het gft te doen. Binnenkort gaat de campagne ‘GFT, Begin van iets moois’ (www.beginvanietsmoois.nl) van start om inwoners van de Meerlandenregio te stimuleren hun gf-stromen uit de keuken bij het gft-afval te doen. De wens om papieren zakjes te gebruiken wordt hierin meegenomen. Ook gft-verwerker Orgaworld is voorstander van de papieren zak. “Daar hebben we onderzoek naar gedaan en die composteren goed mee”, vertelt general manager Klaas van den Berg. Hij is in Zweden wezen Foto: Meerlanden

kijken, waar het gf-keukenafval al jaren in een papieren zak wordt ingezameld. “Dat werkt daar erg goed. De zak is op de juiste plekken verstevigd, zodat hij niet makkelijk scheurt. Dus wat dikker dan de papie-

Ook voorziet de BVOR-directeur een risico. “Het faci-

ren zak die veel voor fruit wordt gebruikt, maar stevig

literen van het scheidingsgedrag moet er niet toe lei-

genoeg voor gebruik in huis en goed composteerbaar.

den dat er verkeerde componenten bij het gft komen.

Het plastic keukenbakje, waar de zak inzit, is zo ge-

Sommige groepen burgers zijn niet zo bekend met af-

maakt dat door een bepaalde mate van ventilatie geur

valscheiding. Burgers moeten in elk geval heel goed

en rotting worden voorkomen.” Uiteraard is biologisch

weten wat er wel en niet bij het gft kan. Anders zou dat

afbreekbaar te prefereren boven ‘normale’ plastic zak-

funest zijn voor onze productkwaliteit. De afnemers

ken, stelt Van den Berg, maar zijn inschatting is dat het

van compost zijn zeer beducht voor vervuiling, zoals

plastic slechts beperkt afbreekt. “We moeten van bio-

glas. Geen enkele akkerbouwer wil dat er glas in de

degradeerbaar naar composteerbaar. Er zullen nieuwe

aardappelfabriek wordt ontdekt.” Gemeenten zullen sa-

verpakkingsmaterialen moeten komen die écht goed

men met hun uitvoeringsorganisaties dan ook kritisch

composteren en dus in kortere tijd afbreken. Nu is het

moeten monitoren, betoogt Brinkmann, hoe het met de

zo dat iedere gft-verwerker de meeste vervuiling en

kwaliteit van hun gft staat. “Wezenlijk is vanuit de ke-

dus ook aanwezig plastic er in nabewerkings- en schei-

ten te blijven denken. De wensen van de uiteindelijke

dingsstappen uit moet halen.”

afnemer van het product compost staan centraal. Zijn belang moet scherp op het netvlies staan. Dat is waar

Netwerkinfo

circulair denken om draait.”

Cyclus, Frans van der Have, fvanderhave@cyclusnv.nl Indaver, Femke Mackenzie,

Papieren zakjes

femke.mackenzie@indaver.nl,

Meerlanden heeft die keuze duidelijk gemaakt: liever

www.linkedin.com/femkemackenzie,

papieren zakjes dan zakjes van afbreekbaar bioplastic.

@femkemackenzie

Het bedrijf haalt bij zijn negen deelnemende gemeen-

BVOR, Arjen Brinkmann, brinkmann@bvor.nl,

ten in Noord-Holland jaarlijks zo’n 50 duizend ton gft

@BVOR_NL

op en verwerkt dat in een eigen composteer- en ver-

Meerlanden, Gert-Jan Klaasse Bos,

gistingsinstallatie tot circa 25 duizend ton compost

gklaassebos@meerlanden.nl

(naast groengas) die voornamelijk naar bollenkwekers

Orgaworld, Klaas van den Berg,

en -exporteurs in de eigen Bollenstreek gaat. “Papier is

k.vandenberg@orgaworld.nl,

goed te verwerken in ons proces. We zien dat de zakjes

www.linkedin.com/klaasvandenberg

van de groentewinkel bijvoorbeeld volledig met het gft verteren”, legt manager Vergisting en Compostering

GRAM | september 2015

Tekst: Pieter van den Brand

Kringloopbedrijven groeien Het gaat goed met de bij de Branchevereniging Kringloopbedrijven Nederland (BKN) aangesloten kringloopwinkels. Grotere winkels, meer klanten en meer omzet. Zo blijkt uit onderzoek dat mede tot stand is gekomen met ondersteuning van de NVRD. Maar er zijn ook uitdagingen. Nieuwe ontwikkelingen

De kringloopbedrijven lieten in 2014 in hun winkels een gemiddelde

BKN signaleert dat kringloopwinkels steeds groter wor-

omzetgroei zien van 4% ten opzichte van 2013. Het gemiddeld aantal

den. De gemiddelde winkeloppervlakte ligt in 2014 met

betalende klanten per winkel groeide in 2014 met 5%. In totaal rinkelde

1212m2 ruim 10% hoger dan in 2013. Kleine winkels

de kassa’s van de kringloopbedrijven 11 miljoen keer.

worden gesloten en grotere geopend. Ruimtegebrek op de huidige (centrum) locatie leidt ertoe dat steeds meer

Sociale prestaties

kringloopwinkels verhuizen naar grotere panden, vaak

Kringloopbedrijven worden met name door overheden steeds vaker be-

op bedrijventerreinen. Nieuwe winkels die erbij komen

oordeeld op hun sociale prestaties. De bij BKN aangesloten kringloop-

zijn steeds groter, tot maar liefst 4000m2. De nieuwe

bedrijven hebben mede als doel kwetsbare mensen kansen te bieden.

grotere panden zijn vaak ruimer van opzet en overzich-

Hierin hebben BKN-leden vaak een voorsprong op andere bedrijven

telijker qua indeling.

die zich bezighouden met de verkoop van tweedehands goederen. De

Een andere ontwikkeling die BKN signaleert is dat

bij BKN aangesloten kringloopbedrijven nemen hun belangrijke maat-

kringloopbedrijven steeds vaker milieustraten opzoe-

schappelijk rol, die hoofdzakelijk wordt gefinancierd door verkoop van

ken voor samenwerking. Een kwart van de kringloop-

tweedehands goederen, uiterst serieus.

winkels is momenteel gevestigd op minder dan 500

Aan een gemiddelde kringloopwinkel zijn 70 mensen verbonden. Iets

meter van de milieustraat. De verwachting is dat dit

minder dan een derde is regulier in dienst, een derde is vrijwilliger

aandeel groeit omdat steeds meer kringloopbedrijven

(bijvoorbeeld gepensioneerd) en ruim een derde is op een andere ma-

en gemeenten inzien dat samenwerking op de milieu-

nier verbonden (o.a. leerwerktrajecten, re-integratietrajecten, dagbe-

straat voordeel kan opleveren. Zo verdwijnen er min-

steding, GGZ-trajecten). Gemiddeld vonden in 2014 zeven personen

der herbruikbare goederen in het afvalverwerkings-

per winkel een reguliere baan.

proces. Kringloopbedrijven profiteren doordat zij meer goederen binnenkrijgen om te verkopen. Anderzijds

Uitdaging

leren kringloopbedrijven de restfracties steeds beter te

Nu afval steeds vaker als grondstof wordt gezien en afval steeds vaker

sorteren. Hierdoor kan de uiteindelijke verwerking ef-

een positieve waarde vertegenwoordigd, groeit de concurrentie voor

ficiënter plaatsvinden.

kringloopbedrijven. Partijen waar kringloopbedrijven sterk van afhankelijk zijn, zoals gemeenten, worden kritischer in hun houding naar

Groei in omzet

de kringloopbedrijven. Hoewel de bij BKN aangesloten kringloopbedrij-

Niet alleen de gemiddelde omvang van de winkels

ven stuk voor stuk een belangrijke maatschappelijke betekenis heb-

groeit, maar ook het aantal bij BKN aangesloten kring-

ben, zijn ze er niet altijd sterk in om dit naar buiten uit te dragen. Een

loopwinkels groeit gestaag. Het aantal winkels groeide

belangrijke uitdaging voor de kringloopbedrijven de komende jaren is

in 2014 van 183 naar 190. Halverwege 2015 is de mijl-

dan ook het beter registreren en uitdragen van hun sociale (en milieu-)

paal van 200 aangesloten winkels bereikt. De totaal-

prestaties.

omzet van BKN-leden steeg in 2014 naar 90 miljoen euro (83 miljoen euro in 2013).

Tekst: Ronald van den Heerik, BKN

GRAM | september 2015

AANPAK LANGS V E RSCHI L L E ND E L IJ NE N

Inzameling medicijnafval verschilt per gemeente De inzameling van medicijnafval is in Nederland op gemeentelijk niveau geregeld. In veel gemeenten kunnen inwoners hun overtollige medicijnen inleveren bij de apotheek, maar in sommige kan dit alleen bij de milieustraat of de chemokar. Ondertussen verdwijnen er ook medicijnresten in het restafval en het riool. Patiënten kunnen in veel gevallen ongebruikte medi-

loep te nemen en zonodig actie te ondernemen.” In een

cijnen, maar ook gebruikte naalden, weer inleveren bij

aantal regio’s zijn heldere afspraken gemaakt. Zo heb-

de apotheek. De apotheker zorgt voor het verwijderen

ben de gemeenten en apothekers in de provincie Utrecht

van etiketten, bijsluiters en verpakkingen. De medicij-

al jaren geleden de handen ineen geslagen en de taken

nen en naalden gaan in een ton. “Daarna verschilt het

en kosten verdeeld. De Utrechtse gemeenten zijn aan-

traject per gemeente”, vertelt Doerine Postma van de

gesloten bij de Afval Verwijdering Utrecht (AVU); een ge-

KNMP, de beroeps- en brancheorganisatie van apothe-

meenschappelijke regeling waarin de zorg is vastgelegd

kers. In sommige gemeenten wordt het medicijnafval

voor de overslag, het transport en de verwerking van

kosteloos opgehaald door het gemeentelijk afvalbedrijf

huishoudelijk afval, waaronder ook medicijnafval. Van

en in andere gemeenten draagt een apotheker zelf de

Waas: “De apothekers zorgen voor een juiste inname

kosten voor het verwijderen. Postma: “Als ze dit op een

van het medicijnafval en zetten dit klaar voor de ophaal-

gegeven moment te duur vinden, is de enige oplossing

dienst van de gemeente. De gemeenten bekostigen het

om patiënten te verzoeken hun afgedankte medicijnen

ophalen.” Niet overal is een dergelijke samenwerking

zelf in te leveren op de milieustraat of bij de chemo-

vanzelfsprekend. “Dat heeft onder meer met de indeling

kar.” Apotheken zijn niet verplicht om voorzieningen

van de regio te maken en de aanwezigheid van bestaan-

te treffen voor het inleveren en afvoeren van medicijn-

de (gemeenschappelijke) regelingen. Het is goed om op

resten. De KNMP heeft wel richtlijnen opgesteld en ziet

lokaal niveau te kijken of een dergelijke samenwerking

het als een maatschappelijke taak van apothekers om

mogelijk is”, zegt Van Waas.

hiervoor regelingen te treffen, maar niet elke apotheker brengt dit in praktijk. “In feite is het een service

Als burgers hun medicijnafval bij de milieustraat moe-

die apothekers bieden aan hun patiënten. Wij vinden

ten inleveren, levert dit een extra drempel op. Het ri-

dat de kosten daarom niet voor de apotheek zouden

sico is dat medicijnresten dan in het restafval of het toi-

moeten zijn. Medicijnafval hoort bij het kca. Het gaat

let belanden. Hugo Gastkemper, directeur van Stichting

hierbij om medicijnafval van burgers en niet om be-

Rioned: “We zien dat bij de waterzuivering veel medi-

drijfsafval van de apotheek. Daarmee valt het onder de

cijnresten niet worden afgebroken. Via het lichaam,

verantwoordelijkheid van de gemeente”, zegt Postma.

maar ook via het weggooien van medicijnresten in het toilet, komen er restanten van medicijnen terecht in het oppervlaktewater. Dit heeft gevolgen voor het

Apotheken zijn niet verplicht om

milieu.” Gastkemper denkt dat apotheken actiever me-

voorzieningen te treffen voor

mensen het inleveren op de plek waar ze het ophalen.

het inleveren en afvoeren van

met wit- en bruingoed, maar daar betalen ze wel een

medicijnresten.

financieringssysteem kunt ontwikkelen voor medicij-

dicijnen zouden kunnen inzamelen. “Het is logisch dat Dat doen consumenten ook met statiegeldflessen en verwijderingsbijdrage voor. De vraag is of je eenzelfde nen, zodat de patiënt een kleine bijdrage betaalt en er een inzamelsysteem op poten gezet kan worden.

Samenwerking

Dat vraagt om politieke bereidheid. De kosten in de

Als een apotheker besluit om het contract met een com-

gezondheidszorg stijgen steeds, maar ik denk dat zo’n

merciële afvalinzamelaar te verbreken, is de betreffende

systeem vrij weinig hoeft te kosten.”

gemeente daar niet altijd van op de hoogte. Mark van

Waas, beleidsmedewerker bij de VNG, vindt het belang-

Keuzevrijheid

rijk dat er meer aandacht komt voor een goede, aparte

Het verwijderen van medicijnafval raakt aan diverse

inzameling van medicijnafval via apotheken. “Gemeen-

aspecten, wat vraagt om een aanpak langs meerdere

ten gaan we daarom vragen de lokale situatie onder de

kanten, denkt Gastkemper. “Het gaat daarbij om pre-

GRAM | september 2015

ventie, goed gebruik, op een juiste manier afdanken

we wel tot een oplossing zien te komen. De eerste stap

van medicijnen en het voorschrijven van een beperkte

voor een gemeente is dan om het gesprek met de apo-

hoeveelheid.” Ook Postma pleit er voor om de hoeveel-

theker aan te gaan.” Het is nog niet duidelijk of een

heid medicijnen die patiënten krijgen voorgeschreven

landelijke regeling er op korte termijn komt. Van Waas:

zoveel mogelijk te beperken. Dit is ook wat minis-

“Het onderwerp zal de komende tijd steeds meer gaan

ter Schippers van VWS vorig jaar in een brief aan de

leven omdat we te maken hebben met een toenemende

Tweede Kamer schreef. VWS stelt dat medicijnen vaak

vergrijzing en toenemend medicijngebruik. Het risico

blijven liggen, als ze voor de eerste of tweede keer

bestaat dat er meer medicijnafval bij het restafval of in

worden voorgeschreven, omdat patiënten last hebben

het oppervlaktewater terecht komt. Ook waterschap-

van bijwerkingen, of in overleg met de arts besluiten

pen en drinkwaterbedrijven hebben het onderwerp

om een ander middel te gebruiken. Postma: “Patiënten

daarom op de agenda staan.”

krijgen in eerste instantie slechts voor vijftien dagen medicijnen mee om te kijken of ze er goed op reage-

Thermometerchip

ren. Het is belangrijk dat een patiënt het aangeeft bij

Naar schatting wordt 5 tot 10 procent van de medi-

de apotheker als hij is gestopt met het gebruik van be-

cijnen teruggebracht naar de apotheek. Dit komt neer

paalde medicijnen, zodat ze geen middelen meekrijgen

op 150.000 kilo per jaar. In een aantal ziekenhuizen

die ze niet gebruiken.”

is een proef gedaan om te onderzoeken of teruggebrachte kanker- of reumamedicijnen opnieuw verstrekt

Op dit moment zijn er gesprekken gaande tussen het

kunnen worden aan andere patiënten. Postma vertelt

ministerie van I&M, de VNG en de KNMP om eenduidi-

over deze onderzoeken: “Er zitten een aantal haken

ge, landelijke afspraken te maken over het verwijderen

en ogen aan. Geneesmiddelen moeten onder bepaalde

van medicijnafval. Postma ziet graag dat die landelijke

condities bewaard worden, waarbij de temperatuur de

afspraken er snel komen. “Tot die tijd adviseren we

belangrijkste is. Onlangs is uit onderzoek gebleken dat

apotheken om in gesprek te gaan met hun gemeente,

dit in de praktijk vaak mis gaat. Hergebruik van me-

om te kijken of ze tot goede afspraken kunnen komen.

dicijnen brengt bovendien de nodige kosten met zich

Als de randvoorwaarden voor de apotheker te belem-

mee.” In de onderzoeken wordt bijvoorbeeld gekeken

merend worden omdat deze voor de kosten opdraait,

of het mogelijk is om de bewaartemperatuur te contro-

is ons advies om met de gemeente in gesprek te gaan

leren door een thermometerchip aan te brengen in de

over de verantwoordelijkheid voor het kca.” Van Waas

verpakking. In het programma ‘Aanpak verspilling in

vindt het wenselijk dat er betere afspraken komen,

de zorg’ van de Rijksoverheid wordt momenteel onder-

maar heeft daarbij wel een kanttekening. “Soms is het

zocht wat de precieze prijs of het breekpunt is waarbij

op lokaal niveau prima geregeld. Het zou niet goed

hergebruik van medicijnen een aantrekkelijk alternatief

zijn als een lokale regeling op de schop moet, omdat

vormt. Eind 2015 verwacht het ministerie van VWS de

er één landelijke regeling komt. De keuzevrijheid van

conclusies te kunnen presenteren.

gemeenten is belangrijk. Daar waar het mis gaat en apothekers geen medicijnen meer inzamelen, moeten

Tekst: Ans Aerts

GRAM | september 2015

N IEUWE V E RWE RKINGSTE CH NIE K E N G FT- A FVA L

In aantocht: een derde trein in de gft-verwerking Hydrolyse gecombineerd met fermentatie zou de vergisting en compostering van gft-afval kunnen voorafgaan. Dat kan op termijn naast het bekende biogas en compost ook waardevolle biobased grondstoffen opleveren waarmee duurzame bioplastics, verf en smeermiddelen kunnen worden gemaakt. “Gemeenten moeten de nieuwe ontwikkelingen goed in de gaten houden.” Gemeenten laten hun gft-afval afkomstig van huis-

gaan door het voorkomen van voedselverliezen (pre-

houdens direct composteren. Bijna de helft van de ge-

ventie), gevolgd door toepassing in humane voeding

meenten en gemeentelijke samenwerkingsverbanden

(zoals voedselbanken), omzetting tot humane voeding

heeft daaraan voorafgaand een vergistingsinstallatie

en toepassen als diervoeding. Naast deze voedseltoe-

geplaatst. Dat levert zoals bekend biogas op, het ener-

passingen komt ook de inzet als grondstoffen voor de

gierijke mengsel van koolzuurgas en vooral methaan.

industrie (biobased economy) nog boven het vergisten

Daarna kan het resterende digestaat alsnog worden ge-

en composteren, aldus het ministerie.

composteerd. Het is bijna ‘twee voor de prijs van één’. Voor een prioritering van de inzet voor de biobased De vraag is welke nieuwe technieken er aan de horizon

economy bestaat sinds 2013 de zogeheten waardepi-

gloren om de energie- en vooral grondstoffeninhoud

ramide met de twaalf f’s. Farma staat bovenaan, ge-

van het gft beter te benutten. De speurtocht is ge-

volgd door onder meer flavours, flowers, fruits, fresh

rechtvaardigd en interessant. Steeds meer gemeenten

vegetables, fodder (diervoer). Daarna komen functio-

willen immers niet alleen serieus werk maken van een

nal molecules, fermentation products, fibers en onder-

klimaatneutrale gemeente, ze willen ook hun steentje

aan bungelt fuel.

bijdragen aan de befaamde circulaire economie. Daar blijven grondstoffen zolang mogelijk in de keten en

Aftappen

wordt het afvalvraagstuk drastisch verkleind. Mogelijk

Kan er kortom farma-bouwstenen en functionele mole-

bevatten de gemeentelijke gft-stromen nu nog onbe-

culen worden teruggewonnen uit de circa 1,2 miljoen

kende interessante stoffen die een bijdrage kunnen

gft die jaarlijks in Nederland bij huishoudens vrijkomt?

leveren aan een meer op hernieuwbare grondstoffen

Er zijn zeker kansen, meent Henk-Jan Welink. "Hydro-

gebaseerde economie (biobased economy) in plaats

lyse van gft kan op termijn de vergisting en composte-

van de op fossiele bronnen gestoelde economie van de

ring voorafgaan", licht hij toe. Het klinkt allemaal erg

laatste 150 jaar.

chemisch maar moeilijk is het eigenlijk niet. "Feitelijk bestaat de eerste stap van het vergistingsproces al uit

Prioritering

hydrolyse", zegt hij. "Dus het gaat feitelijk eigenlijk om

Met dat oog bekeek Jan-Henk Welink van het Kennis-

het handig aftappen van de eerste fase van het ver-

platform Duurzaam Grondstoffenbeheer van de TU

gistingsproces. Je moet gewoon niet alle organisch

Delft een aantal opties voor nieuwe technieken voor

materiaal willen omzetten in energie in de vorm van

de verwerking van gft. Zijn toekomstverkenning, in op-

biogas."

dracht van de provincie Noord-Holland voor de mogelijkheden van recycling van reststromen betrof welis-

Door hydrolyse splitst cellulose uit het gft in suikers.

waar niet gft maar ging over de doorgaans schonere en

Die worden dan vervolgens in de tweede stap van het

vooral meer eenduidig samengestelde organische rest-

proces (fermentatie) omgezet in middellange vetzuren

stromen uit de voeding- en genotmiddelenindustrie. Maar Welink’s blik in de toekomst kan op termijn wel degelijk betekenis hebben voor de inzameling van gft. Want vergisten tot biogas en vervolgens composteren is een goede zaak, maar er zit zeker meer in het vat. Analoog aan de ladder van Lansink hanteert het ministerie van Landbouw (thans ressorterend onder Economische Zaken) sinds 2009 een voorkeursvolgorde voor het voorkomen van voedselverspilling en de optimalisatie van de verwerking van reststromen. Vergisten en compostoren worden in prioriteit op die ladder voorge-

GRAM | september 2015

Foto: Hetty Dekkers

Het Chaincraftproces

die weer dienen als om basischemicaliën te maken als

techniek die volgens de Delftse expert interessant kan

aceton, butanol, ethanol en melkzuur of barnsteenzuur

zijn voor de terugwinning van biobased stoffen uit gft.

en paraxyleen. Die laatste stof is een grondstof voor

Het proces is bekend als Nereda en wordt onder meer

PET. "Dat kan een flinke toegevoegde waarde leveren",

in Epe gebruikt om rioolwater sneller, compacter en

zegt Welink. Om te vermijden dat de vergistings- en

met minder energie te zuiveren. In het proces slaan de

composteringsinrichtingen

omge-

samengeklonterde bacteriën eerst in een zuurstofloze

bouwd tot zware chemische fabrieken, meent hij dat

fase afvalstoffen uit het water op als vet in hun cel-

de enzymatische hydrolyse het meest kansrijk is. "Dat

letjes. Door ze vervolgens enige tijd zuurstof toe te

is zonder meer het minst heftig chemische proces.

dienen, groeien ze tot korrels die goed bezinken. "De

Thermische en katalytische hydrolyse is meer ‘harde’

korrels kunnen worden vergist nadat er eerst alginaat

chemie, wat een grotere schaal en dito veiligheidseisen

uit is gehaald", zegt Welink. "Alginaat is een waardevol

met zich mee brengt."

polymeer dat nu uit zeewier wordt gemaakt. Het wordt

moeten

worden

toegepast in de tandheelkunde voor de afdruk van Amsterdamse pilotfabriek

gebitten, als wondpleister en ook als verdikkingsmid-

Voordeel is dat de resten van de hydrolysetechniek

delen in de voedingsmiddelenindustrie." Ook hiervoor

gemakkelijk in de vergister en composteerinstallatie

geldt dat testen nog moeten uitwijzen of waterig gft

kunnen worden verwerkt. Volgens Welink zijn er in-

een geschikte bron is voor de alginaatproductie. "Voor-

tussen een negental bedrijven, die zich veelal nog op

deel is dat de investeringen relatief laag zullen zijn",

proefschaal met de hydrolyse en het fermentatieproces

denkt Welink.

bezighouden. Zes zitten in de Verenigde Staten, drie in Europa, waarvan één in Nederland. Chaincraft in het

Nieuwe technieken als vergassing van gft en het voe-

Amsterdamse havengebied levert in een pilotfabriek

ren van gft aan algen om er bijvoorbeeld biodiesel van

biobased bouwstenen uit organische reststromen zoals

te maken, acht hij minder kansrijk. "Vergassing is een

snijafval van groentenverpakkers voor onder meer verf

complexe, dure techniek die zich al dertig jaar aan het

en smeermiddelen. "Gemeentelijke afvaldiensten doen

bewijzen is. Het vergt bovendien grote investeringen

er goed aan deze nieuwe ontwikkelingen scherp in de

en grote installaties, kaliber Shell-chemie", weet Wel-

gaten te houden", adviseert Jan-Henk Welink.

ink. De algen lijken sympathiek maar zijn kieskeurig.

Een van de belangrijkste vragen is of de gft-stroom

"Ze vergen een input van hoge kwaliteit en de vraag is

wel van voldoende kwaliteit is voor de hydrolyse. De

of gft dat is. En sommige studies tonen dat het soms

tot nog toe meest gebruikte voeding is gras en hout.

meer energie kost om de algeninstallaties draaiende te

"Laat je goed informeren door meerdere adviseurs en

houden dan dat het aan biodiesel oplevert."

probeer uit te vinden of deze hydrolyse- en fermen-

De meer houtige delen van gft, zoals de takken van

tatietechniek op de gft-stroom van de betreffende ge-

snoei- en tuinafval van particulieren maar ook van de

meente van toepassing kan zijn. Gft is natuurlijk een

gemeentelijke plantsoendienst worden nu nog vaak

prachtige reststroom die niet concurreert met voed-

versnipperd. De houtsnippers dienen onder meer voor

sel, landbouwgrond of sojateelt die tropische bossen

verharding van weggetjes en paden door bossen of in

schaadt." Een punt van onderzoek is ook goed naar het

parken. "De houtsnippers zijn momenteel ook onder-

rendement te kijken. Welink: "Ethanol is weliswaar tien

werp van onderzoek om er platen van te persen die in

tot honderd keer meer waard dan biogas, maar als er

de doe-het-zelfmarkt hun diensten kunnen bewijzen.

tien tot honderd keer minder van wordt geproduceerd,

Daarvoor moeten ze wel eerst de sterktetesten onder-

dan schiet een gemeente er financieel niets mee op."

gaan." Ook bermgras is mogelijk een gemeentelijke reststroom die zijn weg kan vinden in plaatmateriaal.

Slibkorrelvergisting Er zijn mogelijk meer interessante technieken voorhanden. Ook slibkorrelvergisting is een relatief nieuwe

Tekst: René Didde

GRAM | september 2015

BRANCHEGENOTEN Afvalzorg

"Geen risico's doorschuiven naar volgende generaties" Bert Krom (1957), directeur van Afvalzorg, de exploitant van diverse geavanceerde stortlocaties in Nederland, kan waarschijnlijk als geen ander in afvalland zeggen dat hij het afval met de paplepel ingegoten heeft gekregen. Het harde bewijs hangt in zijn kantoor: een prachtige zwart-wit foto van zijn opa en oom met paard en wagen waarmee ze in Akersloot afval inzamelden. Aan de wagen hangt een bord met de oproep: "Zet de vuilnis aan de weg." stortgas nuttig toegepast voor de productie van warmte, elektriciteit en groengas. Om het cijferoverzicht op hoofdlijnen compleet te maken: in 2014 werd een omzet gerealiseerd van bijna 27 miljoen euro tegen 23,6 in 2013. Het boekjaar werd afgesloten met een bedrijfsresultaat van 6 miljoen euro, tegen 2,4 miljoen euro in 2013. Door een sterke daling van de marktrente, die een extra dotatie van ruim 8 miljoen euro in de voorzieningen veroorzaakte, werd onder de eindstreep uiteindelijk een negatief resultaat geschreven van 2,9 miljoen euro negatief (4,4 miljoen negatief in 2013). Tijdens de Afvalconferentie in 2014 werd Afvalzorg op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) in Nederland en Vlaanderen gekroond als 'best scorend bedrijf'. "Ik ben erg blij met die benchAanvankelijk zag het er overigens niet naar uit dat Krom ook in afval-

mark, omdat je als stortbedrijf altijd kwetsbaar bent en

land zijn brood zou gaan verdienen. Na de middelbare school volgde

omdat wij als koploper een reputatie hoog hebben te

hij een HTS-opleiding civiele techniek (wegen waterbouw), waarna hij

houden op het gebied van milieuverantwoord werken.

aan de slag ging bij wegenbouwer Dura Vermeer. Daar was hij nauw be-

Onze provinciale aandeelhouders, klanten en omwo-

trokken bij de aanleg van de Schiphollijn. Uiteindelijk kroop het bloed

nenden van onze locaties mogen dit uiteraard ook van

toch waar het niet kan gaan en trad hij in dienst bij de provincie Noord-

ons eisen. De verkiezing is het objectieve bewijs dat

Holland waar hij al snel werd aangesteld als projectleider Stortplaatsen.

wij goed bezig zijn. "

Bij de oprichting van Afvalzorg in 1993 werd hij manager Realisatie en bij de totstandkoming van de stortsamenwerking Afvalzorg Deponie

Permanent onderzoek

BV in 1997 volgde zijn benoeming tot directeur. In 2000 werd hij aan-

Krom doet zijn relaas in Assendelft op de naast het

gesteld als algemeen directeur van NV Afvalzorg Holding. Dit bedrijf

Noordzeekanaal gelegen brandschone stortlocatie,

is inmiddels uitgegroeid tot de meest vooraanstaande en ook groot-

waar ook de hoofdvestiging ligt van Afvalzorg. Dit

ste speler in Nederland op het gebied van exploitatie en beheer van

kantoor is een verhaal op zich. Om te beginnen is het

stortplaatsen. "Let wel! Steeds duurzamer beheer van stortplaatsen",

pand gebouwd op een afgewerkt deel van de locatie.

benadrukt Krom.

Krom: "Wij bewijzen hiermee dat je veilig op een modern afgewerkte stortlocatie kunt werken en wonen."

Best scorend bedrijf

Het gebouw is prachtig strak vormgegeven in het land-

Afvalzorg beheert als overheidsvennootschap in Nederland zestien lo-

schap, waarmee het bijna ﾃｩﾃｩn geheel vormt. In de af-

caties, waaronder zeven stortlocaties. Hiervan zijn er inmiddels vier

werking is veelvuldig gebruik gemaakt van natuurlijke

volgestort en grotendeels heringericht als recreatiegebied of golfter-

materialen als hout en natuursteen. Het schuine dak is

rein. Bij het bedrijf staan zo'n honderd personeelsleden op de loonlijst.

begroeid met een kruidenvegetatie van sedum en gras.

In 2014 ging in totaal ruim 2,5 miljoen ton materiaal over de weeg-

Fraai zijn ook de 'huizenhoge' ramen, waardoor de blik

bruggen van de diverse locaties van Afvalzorg. Daarvan werd 450.000

van de medewerkers letterlijk en figuurlijk altijd is ge-

ton niet herbruikbaar afval gecontroleerd gestort, ofwel eeuwigdurend

richt op het Noordzeekanaal en het daarachter gelegen

opgeslagen. De rest van het aanbod werd bewerkt voor nuttig herge-

landschap. Al met al is 'De Vouw', zoals het pand heet,

bruik als bijvoorbeeld bouwmateriaal. Daarnaast werd 2,8 miljoen m3

zonder enige twijfel het mooiste kantoorgebouw in Ne-

GRAM窶ポ窶ピeptember 2015

De afvalbranche is sterk in beweging. Meer dan ooit geldt stilstand als achteruitgang. Onder de titel Branchegenoten besteedt GRAM aandacht aan de manier waarop NVRD-leden omgaan met ontwikkelingen in de branche.

derland. Over het bedrijf zelf zegt Krom: "Wij realiseren

worden gebruikt zonder dat isolerende maatregelen nodig zijn. Afval-

ons dat wij als stortbedrijf een kwetsbare positie heb-

zorg streeft er naar om een rol te spelen in realisatie van de Green Deal

ben. Hoe goed wij het ook doen en hoeveel zorg wij

AEC-bodemas: in 2017 moet de helft van al het bodemas van afval-

ook besteden aan onze manier van werken. Daarom

energiecentrales worden opgewerkt naar vrij toepasbare bouwstoffen,

zitten wij hier niet op onze handen. In samenwerking

oplopend naar honderd procent in 2020.

met kennisinstituten, provincies en het Rijk doen wij permanent onderzoek naar mogelijkheden om afval

Eeuwigdurend verduurzamen

nog duurzamer te storten of zelfs alsnog geschikt te

Ondanks het uitstekende trackrecord van het bedrijf realiseert Krom

maken voor hergebruik. Een mooi voorbeeld is de over-

zich dat de noodzakelijke eeuwigdurende nazorg van afgewerkte stort-

eenkomst die wij dit jaar hebben gesloten met afval-

plaatsen niet ideaal is. Om die nazorg te kunnen financieren, zijn stort-

bedrijf HVC in Alkmaar voor het leveren van stortgas

bedrijven verplicht om jaarlijks aan de provincie waar de stortplaats

voor het verwarmen van de vergistingsinstallatie in

ligt een forse 'nazorgheffing' te betalen. Daarmee wordt toekomstig on-

Middenmeer. Hiermee wordt jaarlijks 700.000 m3 aard-

derhoud van stortplaatsen gefinancierd. Een ander punt van aandacht

gas bespaard, waarmee de uitstoot van 1.260 ton CO2

is dat de huidige manier van het storten van afval - hoe zorgvuldig dat

wordt voorkomen. Dit is te vergelijken met 8,5 miljoen

ook gebeurt - toch niet de garantie biedt dat verontreinigingen nooit

gereden autokilometers per jaar." Een mooi staaltje van

uit het afval naar buiten kunnen treden. Krom zegt daarover: "Ik geloof

de duurzame ambities op het gebied van hergebruik is

niet in eeuwigdurende afspraken. Denk aan grote calamiteiten, bijvoor-

ook het onderzoek naar nuttige en veilige toepassing

beeld de laatste twee wereldoorlogen. Als zoiets weer gebeurt, zijn

van verbrandingsassen van afvalverbrandings-installa-

de nazorgfondsen leeg en helpen alle beschermingsmaatregelen in en

ties. Dit materiaal wordt nu al als bouwstof gebruikt in

rond een stortplaats uiteindelijk niet meer. Aan de andere kant zal er

civieltechnische werken, bijvoorbeeld voor de aanleg

altijd afval ontstaan waar geen recyclingmogelijkheden voor zijn. Die

van grote infrawerken. Om de ondergrond van die loca-

stoffen moeten blijvend definitief worden gestort. Om risico's voor ons

ties te beschermen tegen mogelijke verontreinigingen

nageslacht uit te sluiten, is het daarom noodzakelijk dat niet-herbruik-

mag dit bodemas alleen worden gebruikt als kostbare

bare stromen zo veilig kunnen worden gestort dat nazorg niet meer

beschermende afdichtingsmaatregelen zijn getroffen.

nodig is! Daarom zijn wij in samenwerking met de Stichting Duurzaam

In samenwerking met Ballast Nedam en de Katholieke

Storten (waarvan Krom zelf voorzitter is) en de Rijksoverheid nauw be-

Universiteit Leuven heeft Afvalzorg onlangs een tech-

trokken bij onderzoek naar een stortmethode om stortplaatsen al bin-

niek ontwikkeld waardoor bodemas als bouwstof kan

nen ﾃｩﾃｩn generatie - of nog sneller - zo veilig te maken dat er verder

GRAM窶ポ窶ピeptember 2015

BRANCHEGENOTEN niet meer naar hoeft te worden omgekeken. Om deze ambitie zo snel mogelijk waar te maken, gaat de stortsector met het Rijk en provincies op 6 oktober aanstaande een Green Deal tekenen met de naam 'iDS' (introductie Duurzaam Stortbeheer). De bedoeling hiervan is dat er een techniek wordt ontwikkeld waardoor stortplaatsen achteraf ‘in situ’ verduurzaamd kunnen worden. Daardoor hoeven zij dan niet meer op een ingewikkelde en dure manier te worden ingepakt en waarbij ook géén langdurige nazorg meer nodig is. In eerste instantie wordt bij dit verduurzamen water (percolaat) gerecirculeerd om zoveel mogelijk verontreiniging uit te spoelen. Vervolgens wordt het stortlichaam langdurig belucht waardoor het wordt ‘na-gecomposteerd’. Hierdoor worden verontreinigingen in de stortplaats versneld afgebroken om vervolgens te worden afgevoerd of te worden vastgelegd. Het voordeel van deze aanpak is ook dat de emissies lager zijn en beter kunnen worden voorspeld en gestuurd. Het storten van afval wordt zo tegen lagere kosten nog duurzamer. Belangrijk is ook dat wij dan geen risico's meer doorschuiven naar volgende generaties. De winst kan dus in alle opzichten erg groot zijn!" Tekst: Laurent Chevalier

103

Containerwielen van Haco...

... besparen u mankracht! Haco wielen maken uw containers écht mobiel. De garantie voor uitstekende rijeigenschappen.

Bel voor informatie: adv. 103 190x130 mm.indd 1

GRAM | september 2015

Protempo bv Postbus 21, 6500 AA NIJMEGEN Nederland Tel. +31(0)24-3711711. Fax +31(0)24-3711700 verkoop@protempo.eu www.protempo.eu 11-02-2010 13:55:19

Sectorplan AMBOR levert Meerlanden veel energie op “Het Sectorplan AMBOR versnelde onze plannen voor een vijfjarig opleidingsprogramma bij Meerlanden.” Aan het woord is Marlies van der Greft, senior HRM businesspartner bij het bedrijf. In 2015 startte Meerlanden al een gecombineerde MBO-opleiding voor een groep medewerkers. Met de financiële armslag die het Sectorplan biedt, kunnen bij Meerlanden onder andere 44 mensen extra de opleiding volgen. “Het geeft ons de mogelijkheid iedereen die het wil deze opleiding te laten volgen.” MBO is één van de vijf regelingen die het Sectorplan

Start september

biedt. Ook scholing voor bestaand personeel in bij-

De aanvraag voor vergoeding uit het Sectorplan liep al toen Van der

voorbeeld sociale weerbaarheid wordt gefinancierd.

Greft in februari jl. startte bij Meerlanden. Samen met de Spa-groep

Ook is er cofinanciering voor instroom van nieuwe

is eerst een globaal plan opgesteld, uitgaande van toekomstige ont-

(kwetsbare) medewerkers en coachingsmogelijkheden

wikkelingen in de branche en de gevolgen daarvan op medewerkers.

voor senior medewerkers om medewerkers met af-

Daaruit bleek: extra behoefte voor de ontwikkeling van sociale vaar-

stand tot de arbeidsmarkt te begeleiden.

digheden, coaching vaardigheden voor medewerkers die nieuwe men-

Het Sectorplan heeft als doel instroom van nieuwe me-

sen met achterstand tot de arbeidsmarkt begeleiden en aandacht voor

dewerkers mogelijk te maken en investeren in duur-

digitalisering. Vervolgens organiseerde Meerlanden voor medewerkers

zame inzetbaarheid van bestaand personeel. Mede-

MBO informatiesessies, daarin werd een globaal overzicht gegeven

werkers in de operatie die geen MBO-opleiding gaan

waaruit het opleidingsplan bestaat. Meer dan 60 medewerkers toonde

volgen, nemen deel aan het reguliere opleidingspro-

belangstelling. “Iets meer dan verwacht.” Na een gesprek waarin meer

gramma, bestaande uit functie vereiste vaardigheden,

commitment is gevraagd door middel van een studieovereenkomst, is

(truckchauffeur en dergelijke) en extra aandacht voor

voor 44 mensen subsidie aangevraagd én grotendeels toegekend. Deze

sociale vaardigheden. De MBO opleiding betekent dat

maand start de gefaseerde opleiding.

mensen straks naast meer kennis en vaardigheden ook een diploma op zak hebben. “Goed voor ons imago

Toekomst

én voor de zelfstandigheid van mensen. Met het extra

De vraag naar haar visie op de toekomst van werken in de afvalbranche

budget kunnen wij versneld duurzaam investeren in

vindt Van der Greft lastig te beantwoorden. “Veel ontwikkelingen die op

mensen en het stimuleert onze organisatie na te den-

ons afkomen zijn nog niet duidelijk. Meerlanden is nu bezig met het

ken over de inzetbaarheid van medewerkers.”

formuleren van de strategie voor de komende vijf jaar. Daarin komen vragen aan de orde als: welke positie willen wij innemen in de circulaire

Interesse in branche

economie? Welke bijdrage willen wij daaraan leveren? De toenemende

Zoals menig bedrijf actief in afvalinzameling en beheer

digitalisering, de druk van de participatiemaatschappij –taken die wij

van de openbare ruimte kampt Meerlanden met een

aan de onderkant van de markt uitvoeren kunnen ook door anderen

wat ouder werknemersbestand. De gemiddelde leeftijd

worden gedaan-, de druk op onze mensen om hun niveau te verhogen.

ligt nu op 47 jaar, over 10 jaar levert dat problemen op.

Dat alles maakt een concrete visie lastig.

“Wij hopen door scholing meer mensen te interesseren voor onze branche. Het biedt ons de mogelijkheid

Deelnemen Sectorplan

mensen te laten instromen met andere vaardigheden

Van der Greft is enthousiast over de mogelijkheden die het Sectorplan

dan wij nu al in huis hebben. Wij kiezen niet voor het

biedt: “Met de MBO opleiding link je mobiliteit/inzetbaarheid met an-

vergroten van de uitzendpool, maar willen mensen met

dere branches. Er komen steeds meer banen voor specialisten, denk

een contract zekerheid bieden.”

bijvoorbeeld aan hoveniers. Van ons wordt enige creativiteit gevraagd om aan geschikt personeel te komen. Nu kunnen we de juiste personen gaan opleiden tot vakspecialisten en hebben we meer mogelijkheden mensen te interesseren om bij ons te werken. Meer financiële ruimte voor extra investeringen levert extra stimulans op. Dat zie ik aan onze mensen, het geeft veel positieve energie. Zij maken elkaar enthousiast en vinden het leuk elkaar op een andere manier te leren kennen. Je krijgt veel terug als je investeert in je eigen mensen.”

Marlies van der Greft, senior HRM businesspartner bij Meerlanden

Tekst: Geke Wassink

GRAM | september 2015

Steeds meer belangstelling voor nascheiding afval Nascheiding zit duidelijk in de lift. Er komen steeds meer installaties voor nascheiding van huisvuil, maar ook op het gebied van bedrijfsafval worden de mogelijkheden onderzocht. Omrin, Attero en Rijkswaterstaat aan het woord over de stand van zaken en hun activiteiten. Omrin is al enige tijd actief op het gebied van naschei-

dan niet meer aan de geldende kwaliteitseisen, omdat

ding. In 2000 bouwde deze verwerker een eerste na-

het met afval in aanraking is geweest. Ook gft kun je

scheidingsinstallatie om vooral de natte organische

beter meteen apart houden, dan kun je er compost van

fractie uit het huishoudelijk restafval te kunnen halen.

maken namelijk. Het gft dat wij uit het restafval halen,

“We wilden minder afval naar de dure verbrandingsoven

gemiddeld zo’n 35 procent, is alleen nog maar geschikt

brengen”, motiveert Hein Grafhorst, bedrijfsdirecteur

voor vergisting tot biogas. Het restproduct dat daarvan

recycling van Omrin, deze keus. “Van de organische

overblijft, moeten wij ook verbranden.”

fractie maakten we, en maken we nog steeds, biogas. Ook de fracties metaal en zand/mineralen konden we

Voor andere fracties, zoals kunststof, drankenkartons

met onze eerste installatie al scheiden. In 2009 is de

en metaal, geldt echter dat nascheiding een zeer inte-

installatie uitgebreid voor kunststof en sinds dit jaar

ressante optie is. “Kunststof dat wij uit het restafval ha-

halen we ook drankenkartons uit het restafval.” De uit-

len, is minstens zo goed van kwaliteit als brongeschei-

breiding naar drankenkartons was volgens Grafhorst

den kunststof.” Volgens de website van Omrin is de

geen ingewikkelde stap. “We halen deze fractie eruit

lichte fractie, de plastic folies, zelfs zo zuiver dat deze

via dezelfde lijnen als die van kunststof. Technisch

rechtstreeks aan de kunststofverwerkende industrie

hoefde er dus weinig aangepast te worden.”

geleverd kan worden. De gemengde plastics worden in Duitsland in verschillende soorten gescheiden, pet,

Hein Grafhorst: “Nascheiding is een prima aanvulling op bronscheiding.”

pp enzovoort, en daarna weer als grondstof gebruikt. Grafhorst: “Onze kunststofafzet wordt wereldwijd verwerkt tot nieuwe producten, dat is een enorme industrie. Voor de kwaliteit van drankenkartons geldt zelfs dat nascheiding iets gunstiger uitpakt dan bronscheiding. Dat heeft het Kenniscentrum Duurzaam Verpak-

Kwaliteitseisen

ken geconcludeerd in een pilot. Omdat de doorlooptijd

Volgens Grafhorst is met de huidige nascheidingsfrac-

veel korter is. Apart ingezamelde drankenkartons blij-

ties de top wel bereikt. Het is volgens hem niet waar-

ven vaak weken liggen voordat ze naar de verwerker

schijnlijk dat er op korte termijn nog meer componen-

gaan. In die tijd degradeert het materiaal, door resten

ten uit het restafval zullen worden gehaald. “Bepaalde

vla en yoghurt die het papier licht aantasten. Bij ons

stromen, zoals papier en gft-afval, kun je echt beter

gaat het om enorme volumes die we sneller af kunnen

aan de bron scheiden. Omdat de kwaliteit dan hoger

zetten bij de papierindustrie. We hoeven niet te wach-

is. Papier kúnnen we er wel uithalen, maar dat voldoet

ten tot een container vol is.”

GRAM | september 2015

Omrin verwerkt het huishoudelijk afval van bijna

noemden het afval stadserts, omdat er nog zo veel

800.000 inwoners in het verzorgingsgebied Friesland,

waardevolle materialen in zaten. Nu is de term urban

Noord-Groningen en Noord-Veluwe. In 2013 ging het

mining in zwang.” In de beginjaren werd er kunststof,

om 420 kilo huishoudelijk afval per inwoner. Grafhorst:

papier, metalen en organisch materiaal uit het restafval

“219 kilo daarvan is gescheiden aan de bron, de rest,

gehaald. Sinds begin dit jaar zijn daar de drankenkar-

201 kilo, ging in de nascheiding. Daar haalden we 5

tons bijgekomen. “Het metaal laten we tegenwoordig

kilo metaal uit, 20 kilo kunststof, 11 kilo biogas en 21

zitten”, aldus Corijn. “Dat halen we uit de as, na ver-

kilo zand en mineralen (voornamelijk steenachtig ma-

branding van het restafval. Dan zijn de soepblikken en

teriaal). Als je alles optelt, kom je aan een scheidings-

de elektriciteitskabeltjes mooi schoongebrand.” Om-

percentage van 65 procent. Voor de drankenkartons

dat Attero zo veel mogelijk in eigen hand wil houden,

hebben we nog geen cijfers, daar zijn we in januari

opende de verwerker vorig jaar een eigen kunststofsor-

pas mee begonnen, maar voor kunststof geldt dat we

teerinstallatie. Daar worden de folies en andere kunst-

er twee keer zoveel uithalen als bij bronscheiding. Je

stoffen gesorteerd op de DKR-kwaliteitsnorm. Corijn:

bent niet afhankelijk van de medewerking van de bur-

“Ons PET-materiaal is bijvoorbeeld 98 procent zuiver. In

ger en machines zijn gehoorzaam. Maar nascheiding is

totaal halen we via nascheiding nu 18.000 ton kunst-

wel minder gunstig voor het milieubewustzijn van de

stof per jaar uit het afval dat aan de hoge DKR-normen

burger, dat geef ik onmiddellijk toe. Ik denk ook niet

voldoet. In de toekomst willen we de kunststoffractie

dat nascheiding over tien jaar gemeengoed is in heel

tevens zelf opwerken tot granulaat.”

Nederland. Als je je inwoners altijd hebt verteld dat ze alles apart moeten houden, kun je de boodschap niet

Anders dan Omrin verwerkt Attero hoofdzakelijk huis-

verkopen dat het weer in één bak mag. Maar als je kijkt

houdelijk restafval dat al aan de bron is gescheiden, bij

naar de resultaten, is nascheiding een prima aanvulling

de huishoudens thuis. Volgens Corijn is dat een prima

op bronscheiding.”

combinatie, eerst bron- en dan nascheiding. “We zouden graag willen, maar we halen er nog niet alles uit.

De belangstelling voor nascheiding is groeiende. Graf-

Van al het kunststof dat nog in het restafval zit, halen

horst: “Steden als Amsterdam en Rotterdam willen er

we er nu ongeveer de helft uit. Dat percentage gaat

naartoe, in Twente zijn er plannen voor een nieuwe

elk jaar omhoog, vanwege betere technieken, maar

installatie. Wat dat betreft is er veel veranderd. Wij

nascheiding en bronscheiding blijven dus een waarde-

hebben destijds nog heel hard moeten vechten om

volle aanvulling op elkaar. Als je het allebei doet, bron-

nascheiding algemeen geaccepteerd te krijgen. Er was

en nascheiding, heb je gewoon de hoogste opbrengst.

veel scepsis, maar nu is iedereen wel om. Niet het mid-

Voor gemeenten is dat ook interessant. Als ze voor na-

del is belangrijk, maar het doel. Al moet je goed in de

scheiding zouden kiezen, bovenop de bronscheiding,

gaten houden dat het een aanvulling is op bronschei-

kunnen ze veel sneller aan de VANG-doelstellingen ko-

ding. Alles in één bak gooien, is echt geen oplossing.”

men. Zonder hun bestaande inzamelsysteem drastisch te wijzigen. Dat scheelt ze aanzienlijk in de kosten.”

Attero

Corijn denkt dat het plafond van nascheiding nog niet

Attero is onbetwist de eerste en grootste nascheider

is bereikt. “We hebben onlangs een succesvolle proef

van Nederland. In twee installaties, Wijster en Gronin-

gedaan met glas, samen met Nedvang en de Univer-

gen, wordt jaarlijks 670.000 ton restafval nageschei-

siteit van Wageningen. We wisten 56 procent van het

den. “In 1980 al werd onze eerste huisvuilscheidings-

in het restafval aanwezige glas terug te winnen, met

installatie geopend in Wijster”, vertelt Robert Corijn,

een zuiverheid van 96,2 procent. Het is technisch ook

manager commercie en marketing van Attero. “Wij

goed mogelijk om bijvoorbeeld papier uit het restafval

GRAM | september 2015

Robert Corijn: “Gemeenten kunnen VANG-doelen sneller realiseren als ze bronscheiden combineren met nascheiden.”

meentelijke milieustraten vallen onder die noemer. In totaal gaat het om miljoenen tonnen per jaar.” De eerste fase van het project is inmiddels afgerond. Cuperus: “Onderzoeksbureau Tauw heeft in kaart gebracht hoe de huidige scheiding verloopt, wat er nodig is om de effectiviteit te verhogen, wat de knelpunten zijn. Daaruit bleek onder meer dat scheidingsinstallaties gehinderd worden door financiële omstandighe-

te scheiden. In Spanje doen ze dat op grote schaal. Maar hier heeft het

den. De verbrandingstarieven zijn te laag, zodat men

een stempel, de papierindustrie is er niet happig op. Jammer, want deze

eerder geneigd is het afval naar de avi te sturen. Een

grondstof is prima bruikbaar voor papiersoorten die niet met voedsel

ander aandachtspunt is dat de industrie vaak weinig

in aanraking komen, zoals behang. Er zit nog steeds veel papier in het

vertrouwen heeft in de secundaire grondstoffen die de

restafval, nu verbranden we dat. Je kunt je afvragen of dat niet anders

sorteerinstallaties produceren. Dat hindert de afzet.”

en beter kan. Voor glas zijn overigens de financiën momenteel nog een

Ook zijn er technische belemmeringen om het afval

drempel. De Afvalfondsvergoeding voor deze stroom is met 45 euro

intensiever na te sorteren. Cuperus: “Om dat te verbe-

per ton te laag. Daar kun je nascheiding helaas niet van betalen.”

teren, zouden installaties investeringen moeten doen in nieuwe apparatuur en scheidingsmachines. Maar dat

Ook Corijn merkt dat de waardering voor nascheiding toeneemt. “Veel

is lastig vanwege de instabiele situatie op de markt.

gemeenten dachten in het begin dat het kunststof vies en van slechte

De installaties zijn niet verzekerd van voldoende aan-

kwaliteit zou zijn. Het is nu wel bewezen, dat dat een misvatting is.

voer.” Een laatste knelpunt is volgens Cuperus pro-

Je kunt met nascheiding prachtige recyclingresultaten boeken. En het

ductontwerp, waarbij geen rekening is gehouden met

gaat in potentie om enorme hoeveelheden. Als alle installaties worden

recycling. “Isolatiemateriaal bijvoorbeeld is moeilijk na

gebouwd die nu in de pijplijn zitten, wij denken zelf ook aan een derde

te sorteren. Het bestaat uit te veel verschillende com-

installatie in Moerdijk, dan komt straks de helft van alle kunststofre-

ponenten, die geplakt zitten en dus moeilijk uit elkaar

cycling uit nascheiding. Dat is een hoge bijdrage. Als je bij bron- en

te halen zijn.”

nascheiding gewoon dezelfde strenge kwaliteitseisen blijft stellen en de markt de ruimte biedt, valt er nog veel te winnen.”

Om betere recyclingmogelijkheden te scheppen voor de droge afvalstromen, die overigens overwegend in

Rijkswaterstaat

Nederland worden verwerkt, heeft de projectgroep drie

De afdeling Leefomgeving van Rijkswaterstaat, voorheen onder meer

vervolgstappen voorgesteld. “De eerste is afvalsturing,

Agentschap NL, is bezig met een project om nascheiding van vooral

dus realiseren dat er meer afval bij de sorteerinstalla-

bouw- en sloopafval te verbeteren. “Ons project is gericht op betere

ties terecht komt. De tweede is een betere afstemming

recyclingmogelijkheden voor alle gemengde droge afvalstromen”, licht

tussen industrie en de recyclingsector. Zodat produc-

projectadviseur Geert Cuperus van RWS Leefomgeving toe. “Het meeste

ten ontworpen worden die eenvoudiger te recyclen

daarvan is bouw/sloop- en bedrijfsafval. Maar ook reststromen van ge-

zijn. Het laatste voorstel is een labelsysteem voor nieuwe producten, waarop aangegeven staat hoeveel recyclingmateriaal erin zit. De consument kan dan zien wat hij koopt. Eventueel zou je met verschillende niveaus kunnen werken: drie sterren voor het beste product, één ster voor een minder recyclebaar product.” Volgens Cuperus is het RWS-project een belangrijke impuls voor meer nascheiding van vooral bedrijfsafval. “Er gebeurt nog niet zo heel veel op dat gebied. Scheiding van verpakkingsafval staat met stip op één momenteel, en ook fracties als hout en metaal worden best aardig gescheiden, meestal al aan de bron. Dat laatste om de eenvoudige reden dat die fracties geld opleveren. Maar er zitten nog zo veel meer herbruikbare componenten in droog restafval. Als je niets doet, blijven ze daar gewoon zitten. En verdwijnen heel veel recyclebare stromen in de verbrandingsovens.”

Tekst: Hetty Dekkers Foto’s: Attero

GRAM | september 2015

(advertorial)

Nu ook je pak in de zak

Al meer dan de helft van de Nederlandse gemeenten zamelt sinds dit jaar drankenkartons gescheiden in. Een goede communicatie richting inwoners is van essentieel belang om een zo hoog mogelijke inzamelrespons te realiseren. Om dit te bereiken biedt Stichting HEDRA communicatiemiddelen aan.

Voor inwoners Op pakindezak.nl en pakindebak.nl vind je alles over het hoe en waarom van gescheiden inzameling van drankenkartons. Een vrolijke animatiefilm laat zien hoe ‘ook jij’ kunt inzamelen en wat er daarna met de drankenkartons gebeurt. Voor basisschoolleerlingen is er een spreekbeurtpakket beschikbaar.

Vraag HEDRA om advies bij de gescheiden inzameling en recycling van drankenkartons > Gebruik onze communicatiemiddelen bij de ontwikkeling van uw voorlichting.

Voor gemeenten Op hedra.nl/gemeenten zijn diverse communicatiematerialen vrij beschikbaar voor gemeenten. U kunt deze direct gebruiken, of bijvoorbeeld bewerken tot iets dat op maat van uw gemeente is gesneden.

> Blijf op de hoogte van actuele ontwikkelingen met onze maandelijkse nieuwsbrief.

> Vind feitelijke informatie over drankenkartons, inzameling en recycling.

> Neem contact met ons op voor advies via info@hedra.nl, of bezoek onze website hedra.nl

Met behulp van het materiaal van Stichting HEDRA ontwikkelden wij een poster die aansluit bij onze eigen campagne. Deze hangt in abri’s. Daarmee zetten wij onze communicatie via persberichten en Twitter kracht bij Tineke Nagel-Nijkamp, Juridisch beleidsmedewerker milieu van de gemeente Woudenberg

Onze campagne ‘Nu je plastic & pak in dezelfde bak’ startte in juli met o.a. posters, flyers en stickers op verzamelcontainers. De campagne van Stichting HEDRA vormde hiervoor een goede basis Paul Marinissen, Hoofd Realisatie en Beheer van de gemeente Terneuzen

Stichting HEDRA is de Nederlandse brancheorganisatie van drankenkartonproducenten, Elopak, Tetra Pak en SIG Combibloc. Wij werken voortdurend aan de verduurzaming van onze verpakking. Daarom streven we naar een landelijke, efficiënte inzameling en recycling van drankenkartons in Nederland. GRAM | september 2015

DE GROOTSTE GE ME E NTEL IJ K E A FVA L S TROOM CIRCU L A IR

“De recyclingindustrie is er klaar voor!” Op gemeentelijk niveau worden de laatste jaren mooie plannen gesmeed om invulling te geven aan de circulaire economie. Niet alleen voor huishoudelijk afval, maar ook voor afvalstromen met grotere volumes zoals puin. Gemeenten hebben de unieke positie om als ontdoener van afval, maar ook als inkoper/opdrachtgever van producten en projecten, een sterk sturende rol te spelen om de circulaire economie in de praktijk te realiseren. Het verwerken en produceren van afval en (secundaire) grondstoffen is echter ook het domein van de private recyclingsector. Om de cirkel daadwerkelijk rond te krijgen is samenwerking dan ook onontkoombaar. Met mooie kreten als ‘Gunnen op waarde’ in Amers-

de kwaliteiten, ook de toplaag asfalt of beton, die op

foort, ‘De Circulaire Metropool Amsterdam’ of het na-

deze funderingen worden gebouwd, centimeters dun-

tionaal project ‘Jaar van de Ruimte’ worden door met

ner gedimensioneerd kan worden. Recyclinggranulaat

name gemeenten plannen gemaakt waarbij meer stu-

toepassen als wegfundering heeft naast een positieve

rend met het ‘eigen’ afval wordt omgegaan. Om me-

milieucomponent kostentechnische voordelen.

ters te maken wordt nog wel eens gekozen voor de puinfractie van bouw- en Grond Weg en Water (GWW)-

Toch dreigt er stagnatie in de afzet van dit materiaal

werken. Niet onverstandig omdat deze fractie in totaal

in de GWW-sector. Daarbij is er nog geen zicht op een

meer dan een derde van het totale afvalvolume omvat.

verminderd aanbod van puin. De realiteit is dat er

Maar ook omdat dit snel tot interessante resultaten

steeds minder wegen worden gebouwd en de oude

leidt.

vrijkomende wegfunderingsmaterialen weer volledig

Deze afvalstroom puin is vooral in de belangstelling

herbruikbaar (met dezelfde eigenschappen) op de

gekomen toen hiervoor een stortverbod en stortbelas-

markt komen. Hiermee dreigt een overschot aan recy-

ting werd ingesteld. Maar misschien nog veel belang-

clinggranulaat te ontstaan en moeten er nieuwe wegen

rijker was wel het moment dat Rijkswaterstaat in de

gevonden worden voor hoogwaardig hergebruik voor

jaren tachtig besloot de uit het puin geproduceerde

deze waardevolle grondstof.

recyclinggranulaat als standaard wegfunderingsmateriaal te gaan toepassen. Dit leverde namelijk diverse

Recyclinggranulaat voor de betonindustrie

voordelen op. Naast de directe besparing op primaire

Met de vooruitziende blik van de sector zijn reeds in de

grondstoffen zoals zand, grind en breuksteen, heeft re-

jaren tachtig van de vorige eeuw de eerste CUR-aanbe-

cyclinggranulaat dusdanig civieltechnische kwaliteiten

velingen opgesteld voor de toepassing van recycling-

dat funderingen veel minder dik hoeven te zijn. Een

granulaat in beton. Hiermee kon uiteindelijk de cirkel

veel minder bekend voordeel is dat vanwege diezelf-

verder rondgemaakt worden. Ook hiervoor geldt dat naast het direct uitsparen van primaire grondstoffen duidelijke milieuhygiënische (inclusief CO2) voordelen te behalen zijn. Met het toepassen van recyclinggranulaat in beton worden twee vliegen in één klap geslagen. Project van formaat Onlangs nog werd voor de nieuwbouw van de Vrije Universiteit Amsterdam gebruik gemaakt van beton, waarin 30% van het grind vervangen was door recyclinggranulaat van het recyclingbedrijf Theo Pouw Groep. Zelfs voor de grootste mortelfabrikant van Nederland was het in één weekend storten van de circa 7000m3 onderwaterbeton aan de Amsterdamse Zuidas een project van formaat. Voor deze circa 7000m3 beton was 2100 ton recyclinggranaat

nodig,

waardoor

25.000

kilo

minder CO2 werd geëmitteerd en het totale project het Breeam-NL Excellent certificaat verwierf.

GRAM | september 2015

De gemeente Amsterdam is in samenwerking met de

zoals opdrachtgevers, toeleveranciers van grondstof-

recyclingsector bezig om voor al haar betonstenen,

fen, adviseurs, puinbrekers, betonleveranciers, aanne-

-tegels en -banden de cirkel rond te krijgen. Over me-

mers, architecten en sloopbedrijven op het gebied van

ters gesproken. Amsterdam beschikt over een arsenaal

duurzaam beton gedeeld. Bedoeling is om de beton-

aan betonstenen, -tegels en -banden met een totaal op-

keten te versterken met als ultiem doel verantwoord

pervlak van maar liefst 68 voetbalvelden. Met al het

tot meer gebruik van recyclinggranulaat in beton te

noodzakelijk vervangingsonderhoud reden genoeg om

komen.

voor deze afvalstroom werk te maken van de circulaire

Eén door veel partijen ervaren algemeen probleem is

economie.

het feit dat gemeenten bij het willen voorschrijven van

Dat dit voor een gemeente als Amsterdam enorme

beton met recyclinggranulaat, niet altijd de kennis in

kansen biedt, behoeft geen betoog. Maar dat goedbe-

huis hebben om tot de gewenste aanbesteding te ko-

schouwd alle ingrediënten om deze kansen ook daad-

men. Ook ontbreekt het aan kennis om op adequate

werkelijk te verzilveren voorhanden zijn, is iets wat nog

wijze te kunnen vaststellen of op de juiste wijze in-

niet in alle gemeentehuizen is doorgedrongen. De af-

vulling wordt gegeven aan de wens om tot duurzaam

gelopen jaren zijn veel voorbeeldprojecten uitgevoerd,

beton te komen en deze toe te passen.

die bewijzen dat op specificatie geproduceerd recy-

Als oplossing hiervoor is door de sector het zogenaam-

clinggranulaat tot zelfs 100% zand en grind in beton

de Betonketen Moederbestek ontwikkeld. Dit bestek

kan vervangen. Daarvoor zijn door de recyclingsector

kan door gemeenten in het eigen moederbestek wor-

in samenwerking met de betonsector de noodzakelijke

den overgenomen, waarmee het een stuk eenvoudiger

technische onderleggers opgesteld en NEN-normen

wordt bouwprojecten te realiseren met duurzaam be-

vastgesteld . Het is nu vooral de opdrachtgever die aan

ton.

zet is. Feitelijk komt deze in een gespreid bedje. Als de

Daarnaast is een beoordelingsrichtlijn “Bouwprojecten

politieke wil er is, kunnen gemeenten samen met de

met duurzaam beton” (BRL) opgesteld, die door ge-

recycling- en betonsector snel tot aansprekende pro-

meenten bij bouwprojecten kan worden voorgeschre-

jecten komen. Voorschrijven is een van de middelen

ven. Met deze BRL worden de bij een bouwproject

van de gemeente om dit gerealiseerd te krijgen.

betrokken bedrijven en processen door een externe deskundige beoordeeld op de voor het proces kritische

Helpende hand

aspecten.

Opnemen in bestekken dus. Ook hier wordt de gemeente de helpende hand toegestoken.

Tekst: Max de Vries

De laatste vijf jaar is een groeiend aantal lokale zogeheten ‘Betonketens’ van ketenpartners ontstaan.

Voorzitter convenant Meer en Betere Recycling

In deze Betonketens wordt kennis van alle betrokkenen

Directeur BRBS Recycling

GRAM | september 2015

nieuws

Ruim 30 jaar vertrouwd met zout!

Eerste bijeenkomst Young NVRD in Utrecht

www.eurosalt.nl

Eurosalt Power Melt:

Speciaal voor de jongeren in de afvalbranche organiseert de NVRD op 9 oktober een Young Professionals bijeenkomst. Wil jij jezelf graag verbeteren in de branche, discussiëren met leeftijdsgenoten en gezellig een drankje doen? Meld

als gewoon zout niet meer toereikend is

je dan aan bij Frank Donkers (donkers@nvrd.nl ) voor de gratis bijeenkomst op 9 oktober van 13:30 tot 17:00 in

Gladheidbestrijding is essentieel voor de veiligheid. Eurosalt is uw totaalleverancier op het gebied van de gladheidbestrijding. Al meer dan dertig jaar zijn wij een betrouwbare partner voor overheden, handel en industrie.

Utrecht. De bijeenkomst staat in het teken van de ontwikkeling van Young Professionals. Zo geeft NVRD-directeur Olaf Prinsen (voormalig wethouder gemeente Apeldoorn) een training over politiek-bestuurlijke sensitiviteit. Verder zal Bart de Bruin van de DAR een discussie leiden over een actueel on-

Power Melt is een hoogwaardige zoutmix dat een zeer snelle en intensieve bestrijding van sneeuw en ijsvorming garandeert. Het mengsel van natrium, - en calciumchloride is een verstandige keus als gewoon zout niet meer toereikend is. Balancerend tussen kosten en performance wordt Power Melt ingezet voor een directe en grondige bestrijding van de gladheid. Power Melt wordt toegepast in situaties waarbij onmiddellijk en langdurig resultaat gewenst is. Toepassingsgebieden zijn o.a. autowegen, brugdekken, trappen, voetgangers,- en fietspaden.

derwerp. Uiteraard zijn wij geïnteresseerd in de mening van

Power Melt is een bijzonder eff ectief product van calciumchloride en natriumchloride. Calciumchloride activeert het zout op directe wijze door vocht aan te trekken. In een uitzonderlijk hoog tempo wordt het vriespunt verlaagd naar lagere temperaturen dan bij gewoon zout. Hygroscopische en exothermische effecten breken het ijs snel af en voorkomen verdere gladheid. Power Melt smelt het ijs letterlijk als sneeuw voor de zon. En met langdurig resultaat!

Vergoeding kunststof verpakkingen

Voordelen ten opzichte van gewoon wegenzout:

het leveren van de gevraagde gegevens. Deze problematiek

• Grotere smeltcapaciteit • Betere dooiwerking tot veel lagere temperaturen • Extreem lange dooiwerking

de Young Professionals. Om iedereen met een goed gevoel terug naar huis te laten gaan, wordt de middag afgesloten met een leuke borrel in het centrum van Utrecht. De bijeenkomst is gratis toegankelijk voor alle NVRD leden jonger dan 35. Deze zal plaats vinden op het stadskantoor in Utrecht: Adres: Stadsplateau 1, 3521 AZ Utrecht

Voor de zomer ontvingen gemeenten een brief van Nedvang over de beoordeling van de opgaven over kunststof. Uit reacties blijkt dat gemeenten zich grote zorgen maken over de inhoud van de brief voor wat betreft de uitbetaling van de vergoedingen voor kunststof verpakkingsafval én is bekend bij zowel NVRD als VNG. De VNG heeft hierover

Intro aanbod

in een brief om opheldering gevraagd aan de Begeleidings-

geldig bij afname t/m 31.1

0.2015

€ 275,00 per ton voor bigbag of zakgoed

commissie Raamovereenkomst. Gemeenten worden aangeraden om nauw samen te werken met hun contractpartners voor de sortering. Deze partners hebben inzicht gekregen in de uitkomst van de controles die zijn uitgevoerd en kun-

De smeltcapaciteit van Power Melt is aanzienlijk hoger dan uitsluitend wegenzout (NaCl). Door snelle en langdurige inwerking op ijs en sneeuw kan er met minder beurten gestrooid worden. Hierdoor is het vele malen eff ectiever en efficiënter dan puur wegenzout. Het gevolg is dat besparingen op mankracht, tijd en materiaalkosten ook uw strooikosten positief zullen beïnvloeden. Power Melt is verkrijgbaar in zakken van 25kg, bigbags en bulk.

Is uw interesse gewekt?

nen bijvoorbeeld helpen bij de beantwoording van de gestelde vragen. Gemeenten zijn gehouden aan de afspraken die in de Raamovereenkomst zijn gemaakt, namelijk: gesorteerde verpakkingen moeten voldoen aan DKR-normen en gemeenten ontvangen een vergoeding voor kunststof verpakkingsafval dat voldoet aan hergebruiksnormen als bedoeld in artikel 9 van de Raamovereenkomst. De acceptatie door een erkend recyclingbedrijf op basis van de genoemde

Onze medewerkers beschikken over up-to-date kennis van de ontwikkelingen en mogelijkheden voor de gladheidbestrijding. Kunnen wij een afspraak met u maken of wenst u direct te bestellen? Laat het ons weten op 0168-393200 of bezoek www.eurosalt.nl

hergebruiksnormen is de grondslag voor de vergoeding. Dit is door gemeenten meestal vastgelegd in de contracten die zij met sorteerders hebben gesloten. Afgesproken is dat de VNG gemeenten nog in september zal informeren over de uitkomst van de besprekingen in de Begeleidingscommissie Raamovereenkomst.

Eurosalt Power Melt: als gewoon zout niet meer toereikend is. Eurosalt Handelmaatschappij BV Plaza 6, 4782 SK MOERDIJK | P.O. Box 74, 4780 AB MOERDIJK T: 0800 0180 | T: 0168 39 32 00 | F: 0168 39 32 10 www.eurosalt.nl | KvK nummer 24179430 te Breda BTW nummer NL008536910B01

28 150825.indd 1 gram-eurosalt

GRAM | september 2015

25-08-15 11:36

de van dit jaar is de benchmark afgerond

Verharding gestart.

en hebben de deelnemers meer inzicht

deelnemen kan nog!

in hun doelstellingen, aanpak, kosten en

Deze maand is de benchmark light ‘on-

resultaten van het onkruidbeheer in hun

kruidbeheer op verharding’ van start

gemeente.

gegaan. Binnen een kleine groep van

Dit is de eerste keer dat de NVRD een

experts krijgen de deelnemers inzicht in

benchmark over onkruidbeheer organi-

hun eigen prestaties en kunnen ze van

seert. De directe aanleiding is het aan-

elkaar leren. Inmiddels heeft de eerste

komende verbod op het gebruik van

bijeenkomst plaats gevonden en is een

chemische bestrijdingsmiddelen. Meer in

start gemaakt met het vullen van de

het algemeen wil de NVRD kennisdeling

benchmarkvragenlijst.

deelnemers

rond verschillende thema’s over afval en

komen zowel van gemeenten (groot en

beheer van de openbare ruimte facilite-

klein) als van uitvoerende reinigings-

ren via onder andere het organiseren van

bedrijven waarbij de één al volledig

benchmarks. Daar hoort onkruidbeheer

chemievrij werkt, terwijl de ander de

zeker bij. Voor meer informatie over en

overgang nog moet maken. Een diverse

deelname aan deze en andere bench-

groep waarbij veel vergelijking en leren

marks kunt u contact opnemen met Is-

van elkaar goed mogelijk is. Aan het ein-

mael Morales (morales@nvrd.nl).

NVRD agenda 16 sept. Regiobijeenkomst Zuid-Holland 18 sept. Benchmarkbijeenkomst Gladheidbeheer 17 sept. Bestuursvergadering 17 sept. Commissie Inzameling & Recycling 22 sept. Redactiecommissie GRAM 22 sept. Vang Workshop Afvalbeleidsplan schrijven 23 sept. Stuurgroep Stosag 24 sept. Themadag BOR, Werk maken van integraal beheer – de mens centraal 25 sept. Commissie Opleiden & Professionaliseren 29 sept. Vang Workshop Milieustraten 1 okt. Afvalconferentie 2 okt. Benchmarkbijeenkomst Gemeente Schoon 8 okt. Benchmarkbijeenkomst Huishoudelijk Afval 9 okt. Bijeenkomst Young NVRD 13 okt. Redactie GRAM 15 okt. Regiobijeenkomst Midden-Nederland 15 okt. Themabijeenkomst Plaagdiermanagement 15 okt. Benchmarkbijeenkomst Huishoudelijk Afval

column

Benchmark Onkruidbeheer op

Mijn eerste weken als directeur van de NVRD zitten erop. Ze zijn omgevlogen. Natuurlijk vragen mensen mij of ik al gewend ben en eerlijk gezegd, moet ik daar nog even ‘nee’ op zeggen. Daarvoor zijn er teveel nieuwe indrukken, maar ook teveel mensen en zaken waarmee ik nog kennis moet maken. Maar dankzij de mensen die ik al heb ontmoet, voelt het werken voor de vereniging al wel erg vertrouwd.

Naast ontmoeten is inlezen natuurlijk ook onderdeel van het inwerken. Eén van de eerste zaken die ik heb gelezen, was het jubileumboek van de NVRD. En niet voor niets heb ik het de afgelopen weken al meerdere keren toegestuurd aan mensen uit mijn nieuwe netwerk. Uitgegeven bij het 100-jarig bestaan van onze vereniging, laat het mooi zien hoe rijk de geschiedenis is. Een geschiedenis waar we trots op mogen zijn. En die verklaart hoe de afkorting NVRD is ontstaan. De Nederlandse Vereniging van Reinigings Directeuren.

Sinds 1907 is er het nodige veranderd. Alleen al de manier waarop we denken over afval, de core-business van onze leden, is niet meer te vergelijken met hoe we daar nu naar kijken. Maar er zijn ook belangrijke zaken hetzelfde gebleven. Onze leden blijven innoveren in hun zoektocht naar optimale resultaten en dienstverlening. En onze vereniging is een belangrijk middel om kennis hierover te bundelen en uit te wisselen, precies de reden waarom 108 jaar geleden de 19 ‘heren van de reiniging’ elkaar opzochten. GRAM is een van de manieren waarop we kennis met elkaar delen. Het is mijn voornemen in elke uitgave een korte column te schrijven. In de hoop dat de lezers van ons blad er het nodige van vinden en mij opzoeken. Wilt u mij nu al iets meegeven in deze ‘wittebroodsweken’? Mijn mailadres is prinsen@nvrd.nl. En mochten 140 tekens genoeg zijn, dan kan twitteren via @olafprinsen. Heel modern, precies zoals het hoort bij een vereniging met een prachtige geschiedenis die klaar is voor een mooie toekomst!

GRAM | september 2015

Op 1 oktober organiseren de NVRD, Vereniging Afvalbedrijven en het ministerie van Infrastructuur en Milieu de Afvalconferentie 2015 in het World Forum in Den Haag. Centraal thema van deze Afvalconferentie is de transitie naar een circulaire economie. Hoe gaan we de circulaire economie met elkaar realiseren? Wat kan en doet de afval- en recyclingsector in dit proces? Welke partijen in de keten spelen hierbij een rol en waarom is samenwerking in de keten zo belangrijk? Deze en vele andere aspecten komen aan bod tijdens presentaties, debatten en sessies. Foto: (c) Stephan Vanfleteren

Femke Halsema, Dagvoorzitter

Om 12.00 uur heten wij u van harte welkom met een lunch, het inhoudelijke programma start om 13.00 uur. Marjan Minnesma (Urgenda), Richard Kooloos (ABN AMRO) en andere sprekers geven hun visie op de circulaire economie en hoe de afval- en recyclingsector hieraan bijdraagt. In sessies wordt vanuit verschillende invalshoeken de verschillende verantwoordelijkheden binnen een circulaire economie benaderd.

De sessies tijdens de Afvalconferentie: • Brancheverduurzamingsplannen: Circulaire economie in de praktijk • Masterclass circulaire economie • De Toekomst van Afvalverbranding in Nederland • Best Practices gemeenten • Meer en Betere Recycling, onderdeel van het programma Van Afval Naar Grondstof (VANG) Aansluitend aan het inhoudelijke programma is er een netwerkborrel met een aantal pakkende pitches over het versterken van de vooraanstaande positie van de Nederlandse afvaldienstverleningssector binnen Europa. Hoe staat het met de plannen voor de vorming van de Dutch Waste Coalition (DWC)? En hoe draagt deze coalitie bij tot het beter vermarkten van de Nederlandse kennis en kunde van afval? De Afvalconferentie sluit af met een diner tot ongeveer 20.00 uur. Voor meer informatie en aanmelden, ga naar www.afvalconferentie.nl

GRAM | september 2015

NIEUWS UIT DE BRANCHE

MCB Milieu & Techniek

Een innovatieve oplossing voor hoogbouw MCB Milieu & Techniek introduceert een nieuwe range flexibele containers voor een maximale afvalscheiding van GFT, PMD, plastic en papier & karton. Door slim gebruik te maken van bestaande inzamelstructuren kan de gemeente met minimale investeringen haar afvalplannen voor de toekomst verwezenlijken. De nieuwe range containers voor grond-

men met de gemeente, de stadsarchitect

Over MCB Milieu & Techniek

stofinzameling van MCB Milieu & Techniek

en het inzamelbedrijf ontwerpt MCB Mi-

MCB Milieu & Techniek werkt dagelijks

bestaat uit een set van zes verschillende

lieu & Techniek ook nieuwe containers op

aan innovatieve oplossingen die bijdra-

voorlossende- en onderlossende contain-

maat. Speciale toepassingen met kijkgla-

gen aan een hoger percentage afval-

ers die gemakkelijk naast hoogbouw zijn

zen, anti-graffiti en anti-aanplaksystemen

scheiding. Met een goed opgeleid team

te plaatsen. Eﾃｩn van de containers is ge-

zijn optioneel verkrijgbaar. Alle inzamel-

van ontwerpers en vakmensen creﾃｫren

schikt voor het plaatsen van een 240 liter

systemen voor Kinshofer, drie-haak en

ze spannende oplossingen voor uitda-

minicontainer voor GFT in de openbare

Metro zijn toepasbaar op de containers

gende afvalproblemen. Zo bouwden ze

ruimte. Met een modulaire inwerpklep

van MCB Milieu & Techniek.

een inzamelmiddel voor Elektronisch Af-

kan GFT netjes in de minicontainer ge-

val voor de gemeente Roosendaal en ont-

worpen worden. De container voor GFT

worpen ze alle textielcontainers voor de

is een afsluitbare robuust stalen citybox

gemeente Rotterdam. MCB is sponsor van

die flexibel in de openbare ruimte ge-

de Afvalconferentie 2015.

plaatst kan worden. Voor papier en karton heeft MCB Milieu & Techniek een afsluitbare onderlossende container met optionele

voorzieningen

voor

elek-

tronische toegangssystemen die aansluiten op de bestaande inzamelmethode. Naast een nieuwe range containers voor de inzameling van grondstoffen biedt MCB Milieu & Techniek gemeenten de mogelijkheid om invulling te geven aan haar eigen wensen voor de buitenruimte. Sa-

Hako Citymaster

GRAM窶ポ窶ピeptember 2015

NIEUWS UIT DE BRANCHE

Vakbeurs Dag van de Openbare Ruimte speelt in op een schoner straatbeeld In juli kwam het nieuws naar buiten dat

Ook gaan zij regelmatig met een soort

zijn in het reinigen en onderhouden van

de inzet van ‘kauwgombusters’, peuken-

grote stofzuiger de straat op om siga-

de openbare ruimte. Daarnaast staan er

stofzuigers, geurexperimenten en twee

rettenpeuken op te ruimen. “Vooral klein

op de dit jaar nog grotere beursvloer

enorme afvalbakken, de zogenoemde

afval als kauwgom en sigarettenpeuken

leveranciers met producten en diensten

G-Snakes, korte metten moet maken met

zijn erg lastig op te ruimen en bepalen

op het gebied van groen, straatmeubilair,

de hoeveelheid zwerfafval in Breda. Een

het straatbeeld negatief”, zegt Lips. De

licht, verharding, spelen, advies & beheer

bericht dat zo maar een gespreksonder-

sigarettenstofzuiger was door bezuini-

en landschapsarchitectuur & ontwerp.

werp zou kunnen zijn tijdens de Dag van

gingen niet meer in gebruik, maar door-

Behalve de honderden producten en dien-

de Openbare Ruimte.

dat verpakkingsproducenten nu verplicht

sten op de beursvloer is het omlijstende

”We zijn in Breda volop aan het experi-

bijdragen aan een afvalfonds, kunnen ze

lezingenprogramma

menteren hoe je het gedrag van mensen

deze machine in Breda weer inzetten.

gelegenheid voor het opdoen van nieuwe

een

uitstekende

en het bijspijkeren van bestaande kennis.

zodanig kunt beïnvloeden, dat ze afval niet op straat gooien”, zegt Anton Lips,

Onderhoud en beheer openbare

Bezoek aan de beurs en de lezingen is

manager groen, reiniging en spelen van

ruimte

gratis, wel moet men zich registreren via

de gemeente Breda. “In de onlangs geïn-

De innovaties waarmee geëxperiment-

de website: www.openbareruimte.nl.

stalleerde zes meter lange ‘G-snake’ af-

eerd is in Breda zijn een goed voorbeeld

valbakken, kunnen mensen hun afval al

van oplossingen die u terug zou kunnen

rijdende vanuit hun auto deponeren.

vinden op de vakbeurs Dag van de Openbare Ruimte. Beursorganisator ExpoProof

Kauwgombusters en sigaretten-

organiseert dit jaar voor de twaalfde maal

stofzuigers

in Houten het grootste jaarlijkse evene-

Sinds mei dit jaar zijn ook zogenoemde

ment voor professionals in de openbare

‘kauwgombusters’ actief in de Bredase

ruimte. Op 7 en 8 oktober 2015 zet Expo

binnenstad. Mensen van de ATEA-groep,

Houten de deuren open voor ambtenaren

het leerwerkbedrijf van de gemeente

en professionele bezoekers uit de private

Breda, maken met behulp van een soort

sector. Zij vinden op de beursvloer onder

stoommachine, de straten kauwgomvrij.

andere exposanten die gespecialiseerd

SYMPANY INNOVEERT IN DE TEXTIELBRANCHE 5015001 SYM adv.INNOVATIE 190x62.indd 1

GRAM | september 2015

HOE? DOOR TE INVESTEREN IN DE ONTWIKKELING VAN NIEUWE GARENS VAN 100% GERECYCLEDE TEXTIEL. MEER WETEN? 030 657 00 09 SYMPANY KOMT VOORT UIT DE FUSIE VAN HUMANA EN KICI.

WWW.SYMPANY.NL

25-03-15 14:30

NOMINEER UW MEEST UITBLINKENDE COLLEGA(’S) www.uitblinker2015.nl

Arie Bloeming, coördinator reiniging werkzaam bij Area reiniging en Team Zaanstad die voor de gemeente Zaanstad het centrum van Zaandam reinigen zijn op basis van de publieksstemmen en het oordeel van een vakkundige jury in 2013 verkozen tot Uitblinker van dat jaar.

Wie volgt/volgen hen dit jaar op?

Verkiezing van De Uitblinker 2015

Straatreinigers, straatvegers, medewerkers groenbeheer en medewerkers afvalbeheer houden Nederland blinkend schoon. Zij zorgen in uw gemeente voor schone straten & tevreden inwoners. Natuurlijk mag dit niet onopgemerkt blijven! Daarom kiezen we in november de UITBLINKER 2015; een professionele reiniger, straatveger, medewerker afvalbeheer of een team dat zich op bijzondere wijze heeft ingezet om ons land weer een stukje schoner te maken.

Nomineer uw meest uitblinkende collega of collega’s

Heeft u een collega of medewerker die uitblinkt in zijn of haar werk? Of heeft u een team dat uitzonderlijk uitblinkt? Nomineer deze persoon of het team dan voor de Uitblinker 2015. Dat kan tot en met 1 oktober 2015 via: www.uitblinker2015.nl.

Prijsuitreiking

M E T S ! E E M

Een vakkundige jury selecteert de winnaar(s) uit 10 genomineerden. Dit jaar maken teams en personen kans op de titel Uitblinker 2015. Ook het Nederlandse publiek stemt mee. De Uitblinker 2015 wordt uitgereikt tijdens het Landelijke Zwerfafvalcongres.

De Uitblinker 2015 is een initiatief van de NVRD. GRAM | september 2015

Colofon Uitgever NVRD, WTC Arnhem Nieuwe Stationsstraat 10 6811 KS ARNHEM Telefoon 088 - 3770000 E-mail post@nvrd.nl I-net www.nvrd.nl

Redactiecommissie Marc Veenhuizen, gemeente Apeldoorn (hoofdredacteur) Riny de Jonge, stadsdeel Amsterdam-Oost Willy Brinkbäumer, Twente Milieu Addie Weenk, Rijkswaterstaat Diederik Notenboom, Meerlanden Fabienne Mantes, Avalex Raymond van der Sluijs, gemeente Nissewaard Dico Kuiper, gemeente Alphen aan den Rijn Marianne Zegwaard, MWH Global Ilse van der Grift, NVRD

Agenda 24 september NVRD themadag BOR, Werk maken van integraal beheer – de mens centraal Van der Valk in Veenendaal 24 september Minicursussen riolering, Jaarbeurs Utrecht info@rioned.nl en www.riool.net 1 oktober Afvalconferentie, World Forum Den Haag Organisatie: Vereniging Afvalbedrijven, Ministerie I&M, NVRD Inl. www.afvalconferentie.nl

Eindredactie Karin Hegeman en Berit Aagten Postbus 1218, 6801 BE Arnhem tel. 088 - 3770000 e-mail: hegeman@nvrd.nl

Advertentie-exploitatie Bureau Van Vliet Postbus 20, 2040 AA Zandvoort tel. 023 - 5714745 e-mail: M.dewit@bureauvanvliet.com

15 oktober Themabijeenkomst Plaagdiermanagement Organisatie: NVPB en NVRD Congrescentrum Woudschoten, Zeist 13 – 15 oktober World Efficiency, eerste mondiale vakbeurs voor klimaat- en energie oplossingen, Paris Porte de Versailles, inl. www.world-efficiency.com

Opmaak en druk Weevers, www.weevers.nl Gemeentereiniging en Afvalmanagement is het officiële vakblad van de

RECYCLING van afval naar grondstof

de enige vakbeurs voor de totale recyclingbranche Abonnementenadministratie NVRD, Postbus 1218, 6801 BE Arnhem Jaarabonnement ad €103,96. België €122,50 (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: €11,50.

evenementenhal gorinchem 3, 4 en 5 november 2015

Beëindiging abonnement Abonnementen moeten schriftelijk bij de NVRD en uiterlijk op 15 november worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd. ISSN 1569-0458 © NVRD

Maak kennis met de vernieuwde vakbeurs Recycling, welke gecombineerd plaatsvindt met InfraPro; de vakbeurs voor de grond- weg- en waterbouw. GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 10x per jaar. Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard.

GRAM | september 2015

VRAAG UW GRATIS E-TICKETS AAN GA NAAR WWW.EVENEMENTENHAL.NL/RECYCLING-GO

GRAM窶ポ窶ピeptember 2015

Levert uw GFT-afval al energie op? De nieuwe Bio Power vergister van Indaver werkt op volle kracht. Geschikt om 75.000 ton GFT-afval per jaar een nieuwe start te geven. Als groen gas, CO2, compost of biomassa. Geen afval meer, maar een perfecte kringloop. En dat is de missie van Indaver: steeds meer kringlopen sluiten om zo veel mogelijk afval een nieuw leven te geven. We zijn niet voor niets â&#x20AC;&#x2DC;toonaangevend in duurzaam afvalbeheerâ&#x20AC;&#x2122;. Meer weten over Indaver, onze visie op een biobased economy en de Bio Power vergister in Alphen aan den Rijn? Kijk dan op www.indaver.nl voor meer informatie.