GRAM februari 2011 by NVRD

JAARGANG 102

NUMMER 2

FEBRUARI 2011

Oplossingen voor het bijplaatsen van afval | Waar blijft het afval uit afval? | De Toekomst van afvalverwerking | Inzamelsystemen kunststof verpakkingen vergeleken | Vernieuwde Benchmark NVRD

Be there ﬁrst

De wereld ontwaakt, natuurlijk zijn de straten sneeuw- en ijsvrij. We moeten kunnen vertrouwen op de begaanbaarheid van ons wegennet. Zeker in de wintermaanden wanneer de wegen geteisterd worden door sneeuw en gladheid. Nido, dé specialist op het gebied van gladheidbestrijding: Innovatief, betrouwbaar en efﬁciënt. Uiteraard worden de Nido strooimachines met alle zorg voor het milieu ontwikkeld en is ook het gebruik ervan afgestemd op een minimale belasting van het milieu. Natuurlijk Nido!

T 0548 370000, www.aebi-schmidt.nl

Roteb Lease is gespecialiseerd in reparatie, onderhoud en beheer van bijzondere voertuigen. Het accent ligt op afvalinzamelvoertuigen, veegmachines, rioolreinigingsvoertuigen, hoogwerkers, containerauto's, ambulances en brandweervoertuigen. Roteb Lease staat voor klantgerichte mobiliteitsservice.

Verkoop & Beheer: Advisering bij aanschaf Aanschafcoördinatie Voertuiginstructie Assurantie en schadeafwikkeling Leasing Wagenparkbeheer Managementinformatie Verhuur

Werkplaatsen: Onderhoud, reparatie en keuringen Schadeherstel Constructiewerk Bedrijfswageninrichting Servicesteunpunt voor RAVO, HIAB en Geesink Adrem veiligheidskeuringen

Voor een advies op maat kunt u contact opnemen met: Roteb Lease Kleinpolderplein 5 Postbus 11011 3004 EA Rotterdam Tel. 010 - 267 86 00 Fax. 010 - 267 85 52 www.roteblease.nl roteblease@roteb.rotterdam.nl

Specialist in reparatie, onderhoud en beheer van bijzondere voertuigen

inhoudsopgave

Officieel vakblad van de NVRD

De toekomst is anders 6

Gemeenten kunnen belangrijke rol spelen in transitie naar een duurzame samenleving. Grote afvalconcerns met ongekend lage tarieven proberen snel de buit binnen te halen om zich te wapenen voor de toekomst. Maar hoe ziet die toekomst er uit?

Waar blijft het afval uit het afval? 8

Niet alleen gangbare materialen als hout, papier, metaal en glas worden gerecycled. Ook het afval uit het afval, AVI bodemas (slakken), wordt hergebruikt. Een kijkje achter de schermen bij de ‘makelaardij’ van bodemas.

Communiceren van de norm als oplossing voor bijplaatsing afval 11

Leeuwarden, Den Bosch, Haarlem en Arnhem deden mee aan een bijzonder onderzoek tegen bijplaatsingen bij afvalverzamelcontainers. Voor Leeuwarden was de persoonlijke benadering een eye-opener, Arnhem gaat de boel goed schoon houden en Den Bosch zweert bij handhaving.

Ontwikkelingen in de papierinzameling en -recycling 14

De papierinzameling en –recycling heeft in Nederland een hoog niveau bereikt. Ondertussen zijn er nog allerlei nieuwe ontwikkelingen gaande in deze branche. Bart van Konijnenburg van de VNP en Wienus van Oosterum van PRN vertellen hierover.

Bezem Blik gewoon in de afvalbak

16 Europees voorstel om toepassing bioafval en zuiveringsslib nieuw te regelen 18 Innovatieve inzamelproeven maken grijze container leeg 20 Vernieuwde benchmark NVRD geeft extra toegevoegde waarde Bij de voorplaat: lees verder op pag. 11 (foto: Nationale Beeldbank)

23 Bestel nu Gemeente Schoon campagnemateriaal 24 Nieuwe rubriek:

Nieuws op de markt

hoe doen zij dat met

•

Spaarnelanden

de kunststoﬁnzameling

•

KLAIR

26 Zeven miljoen voor nieuwe

•

Modulo

•

Afbreekbare plastics

•

GMT

•

Engels

•

Van Gansewinkel

e-waste projecten 29 Eerste lustrum voor ReinigingsDemoDagen 30 Gemengde berichten afval & milieu 32 NVRD Nieuws

GRAM

38 Agenda

februari 2011

OPTIMAAL ZICHT VOLGENS DE REGELS. Een veilig en effectief wagenpark wat voldoet aan de laatste normeringen en regelgeving is uw doel en Orlaco helpt u daarbij met onze zichtsystemen. U kunt bij ons terecht voor al uw vragen op het gebied van camera’s en displays die voldoen aan bijvoorbeeld de NEN ISO 1501 norm voor vuilnisauto’s. Daarnaast hebben wij voor u TNO-rapporten beschikbaar over optimale veiligheid en werkwijze rondom zijladers. Ook geven wij u handleidingen voor optimale ergonomische posities van monitoren in cabines, uw mensen werken hier tenslotte de hele dag mee. Ook worden de eisen rondom elektromagnetische straling voortdurend aangepast aan de snel veranderende omgeving met meer en meer elektronica, ook op dit gebied kunt u bij ons de laatste info verkrijgen. Ook de recent gewijzigde wetgeving rondom front camera’s kan interessant voor u zijn. Reden genoeg om eens een kijkje te nemen op onze website: www.orlaco.nl, bellen of mailen kan ook altijd: 0342 - 404 555, info@orlaco.nl

See more. Work more. ORLACO_ADV_V4.indd 1

10/22/09 9:58 AM

DE ECOLOGISCHE OPLOSSING VOOR AFVALINZAMELING Die firma DHM uit Wolvega legt zich toe op de import van kraakperswagens van het Belgische merk VDK voor gemeenten en particuliere bedrijven. Het merk zoekt steeds verder naar technische oplossingen om afval efficiënter te kunnen inzamelen. Met de PUSHER 2000, MAX 3000, PUSHER IIK, ECOMAX en ECO 22 series biedt VDK en haar importeur een aantal sterke ecologische en economische oplossingen voor afvallogistiek. Met een doordracht perssysteem en een scala van eigen ontwikkelde beladingen voor de (kleine) rolcontainer tot 5m3 Eurocontainer levert DHM de VDK kraakperswagens in een zeer goede prijs/kwaliteit-verhouding. Ook kunnen de VDK opbouwen met DIN kader worden geleverd voor niet eigen beladingen. Houtstraat 2a 8471 ZX Wolvega Telefoon : 0561-611611 Telefax : 0561-617502

Technische steunpunten Aratech Aratech Aratech Loven Trucks Tilburg-Bastiaanse Allers Bedrijfswagens

Duiven Utrecht Amsterdam Heerlen Breda Venlo

Blik gewoon in de afvalbak

BEZEM

Stichting Kringloop Blik (SKB) heeft een nieuwe brochure uitgebracht. Hier wordt in duidelijke stappen uitgelegd hoe blik wordt gerecycled via het gewone huisafval. De folder is bedoeld voor iedereen die wil weten wat er met het blikje gebeurt nadat

Afspraken maken

het in de afvalbak is gegooid. De brochure wordt gestuurd aan gemeenten en bibliotheken. Daarnaast is de brochure voor geïnteresseerden gratis aan te vragen en te downloaden vanaf de website van SKB. Elke afvalbak is het startpunt van blikrecycling. Blik hoeft namelijk, in tegenstelling tot andere verpakkingen, niet apart te worden ingezameld. Via het gewone huisvuil wordt het blik teruggewonnen met magneten en wervelstromen. Zo wordt maar liefst 87% van al het blik in Nederland gerecycled. Blik is daarmee één van de meest gerecyclede verpakkingen van Nederland.

Er is in Nederland voor allerlei afvalstromen een overcapaciteit aan verwerkingsinstallaties ontstaan. Wordt het niet eens tijd dat er afspraken gemaakt worden over wat de meest verantwoorde milieuvriendelijke verwerking is? De afgelopen jaren zijn er te veel verbrandingsovens gebouwd waardoor de eigenaars, vaak gemeenten, verplicht worden om zoveel mogelijk afval te blijven aanbieden. Alternatieven als bronscheiding of meer deelstroom inzameling zijn ﬁnancieel gezien dan uit den boze. Ook de composteringsbedrijven, in het bijzonder de biomassacentrales hebben capaciteitsproblemen. De keuze die gemaakt kan worden, tussen elektriciteitsopwekking of warmtelevering maakt het capaciteitsprobleem alleen maar groter.

Het teruggewonnen metaal verliest niets aan kwaliteit en kan daarom oneindig vaak opnieuw worden gebruikt. Hier kunnen tal van producten van worden gemaakt, zoals een ﬁets, een vliegtuig, bestek of opnieuw een blikje. Nog niet iedereen is bekend met de eenvoud van het blikrecyclingproces, zo signaleerde de SKB. Duurzaam gebruik van grondstoﬀen en zuinig omgaan met energie wordt steeds belangrijker voor de maatschappij. En blik voldoet aan al deze criteria. In de brochure wordt uitgelegd hoe dit in zijn werk gaat. Inlichtingen: www.kringloopblik.nl.

Neem bijvoorbeeld het hout dat nodig is om biomassa-installaties in Nederland te voeden. Import vanuit Engeland met 100.000 ton B-hout per jaar om een willekeurige centrale in de lucht te houden, is meer regel dan uitzondering geworden. Biomassacentrales doen de prijzen voor houtachtige stromen tot recordhoogte stijgen. De schaarste aan materiaal neemt toe, net als de toepassing voor biomassa. Er is een groot tekort aan houtpallets in Europa, hierdoor komen de hout- en papierprijzen onder druk te staan. Met als kettingreactie dat de grondprijs voor meubels, zeker in het goedkopere segment, de afgelopen twee jaar met 50 procent is gestegen. Het verbranden van hout is een gezochte oplossing en slecht voor het klimaatprobleem. Wat is wijs: verbieden of onderlinge afspraken maken? En dan bedoel ik niet de verboden afspraken die steeds weer opnieuw de kop opsteken. Zoals de onderlinge afspraken binnen de private inzamelmarkt, die destijds mede met de komst van regionaal opererende overheidsbedrijven werden doorbroken. De afspraken in de bouw, de zgn. bouwfraude, stonden dus niet op zich. De meelproducenten hebben een recordboete aan hun broek gekregen voor het te dure brood. De reisbranche wordt momenteel aan een onderzoek onderworpen. Omvangrijke fraude bij CO2 handel in Europa. Rond veel CO2 projecten hangt een zweem van gesjoemel. Men claimt meer aan reductie dan er anders aan uitstoot zou zijn geweest. Neem het handeldrijven in glas, in het verleden was er slechts één grote glasverwerker in Nederland waar je, hoe dan ook, met je ingezamelde glas altijd terecht kwam. De prijs werd niet via de markt bepaald. De kartelafspraken van dubbelglasproducenten en van autoglasbedrijven zijn onlangs pas ontmanteld. Een niet aanvalspact sluiten, mag echt niet meer. Consumenten eisen transparantie en betrouwbaarheid. De huidige discussie over de betrouwbaarheid van de cijfers over het ingezamelde plastic verpakkingsmateriaal valt hier ook onder. Gaat er nu 50 of 20 procent van het ingezamelde plastic naar de Duitse afvalovens? Wordt het niet eens tijd dat we in afvalland nieuwe afspraken maken over een aangepaste ladder waarbij de mogelijkheden van verwerking worden gewogen aan de hand van de te leveren grootste klimaatbijdrage. En natuurlijk afspraken maken om niet te sjoemelen met cijfers.

GRAM

februari 2011

DE TOE KOMST IS ANDE RS

“Gemeenten kunnen belangrijke rol spelen in transitie naar een duurzame samenleving” Door Laurent Chevalier Vervang in het spreekwoord ‘Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst’ de woordjes ‘de jeugd’ door ‘het afval’ en je weet precies hoe de vlag er in afvalland thans voor staat. Vertaald naar de harde werkelijkheid betekent dit, dat vooral de grote afvalconcerns met ongekend lage tarieven proberen snel de buit binnen te halen om zich te wapenen voor de toekomst. Maar hoe ziet die toekomst er uit? In de komende nummers van GRAM zal dit onderwerp

zon dus. Anno 2011 kiezen veel gemeenten – ondanks

vanuit verschillende invalshoeken worden belicht. In

fraaie nota’s over duurzaamheid – vaak (opnieuw) voor

dit eerste artikel past natuurlijk allereerst een grof ge-

goedkoopste oplossingen. Prof. dr. Louise Vet, buiten-

sneden terugblik op het verleden. Zo’n terugblik begint

gewoon hoogleraar evolutionaire ecologie aan de Wage-

onvermijdelijk bij het 100-jarig jubileum van de NVRD

ningen Universiteit, directeur van het Nederlands Insti-

in 2007 en het jubileumboek dat toen werd uitgebracht

tuut voor Ecologie en lid van de Koninklijke Academie

onder de titel ‘Honderd jaar heren van de reiniging’.

voor Wetenschappen, zei hier al eens over: “Gemeenten

Een standaardwerk voor wie betrokken is bij de ont-

kunnen een belangrijke rol spelen in de transitie naar

wikkelingen in afvalland. Het boek maakt duidelijk dat

een duurzame samenleving door de regie te nemen en

de NVRD en haar leden altijd een prominente rol heb-

bij alle plannen duurzaamheidcriteria centraal te stel-

ben gespeeld bij het upgraden van het inzamelen en

len.” Het in afvalland bekende onderzoeksbureau Ffact

verwerken van afval. Dat begon meteen na de oprich-

liet eenzelfde geluid horen. “Gemeenten moeten harde

tingsvergadering in september 1907. In die tijd werd

duurzaamheidseisen stellen aan afvalinzamelaars en

afval veelal nog gewoon over de schutting gegooid of

verwerkers. Zij kunnen afdwingen dat afval duurzaam

in het beste geval in open emmers of tonnen op de

wordt ingezameld en verwerkt, maar dan moeten ze er

stoep gezet. Daarna ging het afval met kar of paarden-

echt voor gaan en geen struisvogelpolitiek voeren door

wagen richting stinkende stortplaats. Dat veranderde

alleen te kijken naar de laagste prijs.” Na het bekend

geleidelijk. Vooral omdat het steeds duidelijker werd

worden van tal van milieuschandalen in de zestiger en

dat veel ziekten en epidemieën werden veroorzaakt

zeventiger jaren maakte in 1979 de ‘Ladder van Lan-

door deze ‘vorm van afvalverwerking’. Decennia later

sink’ faveure met de voorkeursvolgorde van storten,

werden stortplaatsen opgeschoond, ontstonden com-

verbranden met energieterugwinning naar hergebruik,

posteerbedrijven en bouwden Amsterdam, Rotterdam

recycling en preventie. De ‘Ladder’ is vernoemd naar

en Den Haag afvalverbrandingsinstallaties. Weer later

een motie van het toenmalige CDA-Tweede Kamerlid

maakten het scheiden van afval, recycling en herge-

Ad Lansink. In die jaren was de regelgeving volgens

bruik hun opwachting. De laatste jaren heet afval

de Afvalstoﬀenwet in handen van de provincies. Afval

‘grondstof’ en is het woord ‘duurzaamheid’ netjes inge-

mocht niet zomaar van de ene provincie worden afge-

burgerd in de Nederlandse samenleving. Of het overal

voerd naar een afvalverwerker in een andere provincie.

ook al daadwerkelijk is geïntegreerd in het afvalbeheer

Voor die tijd werd het beheer over het afval nog op

van alle dag of dat het nog schone schijn is, is trou-

eigen houtje geregeld door gemeenten. Dat leidde tot

wens nog een vraag.

veel versnippering en ‘schade en schande’. De overgang naar provinciaal beheer zorgde voor een forse

‘Eigenaardig verschijnsel’

eﬃciencyverbetering. Uiteindelijk bleek deze structuur

Tijdens de oprichtingsvergadering in 1907 kregen de

ook niet te werken, waardoor in 2000 de provinciale

reinigingsdirecteuren de boodschap mee vaak bij elkaar

afvalgrenzen werden afgeschaft en de sturing in han-

op bezoek te gaan en van elkaar te leren: “Want het is

den kwam van de rijksoverheid. De steeds luider wor-

een eigenaardig verschijnsel dat vele gemeenteraden

dende roep om een level playing ﬁeld leidde in 2007

zeer moeilijk te bewegen zijn, geld te besteden aan

zelfs tot het deels openen van de landsgrenzen voor

enigszins kostbaar materiaal.” Niets nieuws onder de

brandbaar afval en een steeds groter wordende invloed

GRAM

februari 2011

Bolsward omstreeks 1930

van Europa op het afvalstoﬀenbeleid. Anno 2011 gel-

ter die eens schreef: “De toekomst is gewoon een voort-

den exotische woorden als: keten- en materiaalbeheer,

zetting van het verleden. Alleen een tikkeltje erger.” Zuur

afval is grondstof, cradle to cradle, ecodesign en duur-

genoeg sporen deze woorden volgens de ‘Groene Kamer’

zaam inkopen. Ondertussen speelt het good old ver-

met de geringe aandacht die de politieke partijen bij de

branden van afval – energie uit afval – nog steeds een

in 2010 gehouden Tweede Kamer verkiezingen in hun

onmisbare en zeer praktische rol. De nieuwe begrippen

partijprogramma’s besteedden aan afval. Het CDA hield

worden geserveerd met sausjes die luisteren naar na-

het op: ‘Afval is meer en meer een grondstof. Technolo-

men als privaat, publiek, regionaal, level playing ﬁeld,

gie en economie zijn daarbij belangrijker dan wetgeving

nationaal, internationaal. En dat moet allemaal leiden

en subsidies.’ De partij schreef voorts de verpakkin-

tot minder afval. Opvallend is overigens dat de eco-

genbelasting te willen omzetten in een eenvoudiger en

nomische crisis van de afgelopen jaren de allerbeste

eﬀectiever milieubelasting. De PvdA kwam niet verder

remedie blijkt te zijn geweest om de hoeveelheid afval

dan: ‘Er wordt te veel afval geproduceerd. Er zijn aanpas-

substantieel terug te dringen. Volgens recente bereke-

singen nodig in economie en samenleving.’ In het pro-

ningen van het Economisch Bureau van ING-bank zal

gramma van de VVD ontbrak het woord afval. Laten we

de hoeveelheid afval in 2015 ongeveer 62 miljoen ton

het desondanks toch maar houden op het optimistischer:

bedragen. Dit is een dikke 6 miljoen ton minder dan

‘De toekomst is anders.’ Maar eerst kijken we achterom:

nog geraamd in het huidige Landelijk Afvalbeheerplan.

om van te leren en misschien ook om te glimlachen bij

Volgens de studie van ING is de gehele Nederlandse

voorspellingen uit een niet eens zo ver verleden.

afvalsector goed voor een jaarlijkse omzet van ruim 13 miljard euro. De sector biedt werkgelegenheid aan

Publieke belangen borgen

circa 22.000 personen.

Een belangwekkend souvenir uit het recente verleden is het AOO (het Afval Overlegorgaan). Deze organisatie

Duurzame samenleving

werd in 1990 opgericht als platform voor rijk, provin-

In het hoofdstuk ‘Toekomstmuziek’ van het jubileum-

cies en gemeenten voor overleg en afstemming tussen

boek van de NVRD wordt de vraag gesteld wat de toe-

Rijk, provincies en gemeenten over het afvalbeheer.

komst in petto heeft. Het antwoord luidde: ‘De toekomst

In 2006 verdween het AOO van het toneel. Bij zijn af-

is anders’. Opgejaagd door de klimaatproblematiek zei

scheid in 2001 als voorzitter van het AOO memoreerde

toenmalig milieuminister Jacqueline Cramer daarover in

Hans Ouwerkerk dat sinds de oprichting van het AOO

2007: “Het is alle hens aan dek. We staan voor enorme

veel successen op afvalgebied zijn geboekt. “Tien jaar

uitdagingen. Als we een duurzame samenleving nastre-

geleden stond het afval ons letterlijk tot aan de lippen.

ven, is het noodzakelijk om door preventie, hergebruik

De problemen rondom capaciteit, benutting en emissies

en recycling afval zoveel mogelijk te voorkomen of als

van afvalverbrandingsinstallaties zijn nu vrijwel opge-

dat niet kan verantwoord te verwerken.” In het licht van

lost. De vrees voor overcapaciteit aan verbrandingsin-

die noodkreet, is het pikant dat het ministerie van VROM

stallaties is ongegrond gebleken.” De ontwikkelingen

bij het aantreden van het kabinet Rutte ‘verdween’ in het

gaan snel. Ouwerkerk kon toen niet bevroeden dat de

Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Hopelijk is dit

AVI’s elkaar nog geen tien jaar later met stuntprijzen de

geen voorbode op de woorden van een anonieme dich-

tent uit zouden vechten vanwege forse overcapaciteit. GRAM

februari 2011

Anderzijds beschikte hij toch wel over voorspellende

om te komen in het afval, moeten we nog beter naden-

gaven, zoals blijkt uit zijn toen uitgesproken woorden:

ken over hergebruik. We zullen meer moeten scheiden,

“Momenteel dringt een aantal nieuwe trends zich op:

niet alleen aan de bron. Gelukkig geeft de techniek ons

integratie van nutsactiviteiten in multi-utilities, vertica-

ook mogelijkheden om fracties door nascheiding uit

le integratie, verzelfstandiging van overheidsbedrijven

het afval te halen.” Hans de Boer, oud-voorzitter van

en internationalisering van de markt. Deze trends roe-

MKB-Nederland, oud-lid van de SER en voorzitter van

pen de vraag op of de publieke belangen in de afval-

de Raad van Commissarissen bij afvalbedrijf De Meer-

markt nog voldoende worden gewaarborgd.” In 2006

landen NV zei enkele jaren geleden. “De afvalsector

toonde Dick Hoogendoorn, directeur van de Vereniging

verdient grote waardering. Stel je onze samenleving

Afvalbedrijven (VA), zich ook optimistisch over de ont-

voor zonder een goed georganiseerde afvalsector. Je

wikkeling van de verbrandingscapaciteit. “Er wordt vol-

praat over echte nutsbedrijven die zowel eﬀectief en

doende capaciteit gebouwd. Er zijn daarna geen rigou-

eﬃciënt moeten zijn als professioneel en duurzaam.

reuze uitdagingen meer voor de toekomst.” Maar het

Waar ligt echter het evenwicht in gemeentelijke betrok-

kan verkeren in afvalland. Of zoals Titia van Leeuwen,

kenheid bij deze belangrijke nutsvoorziening? Doet

destijds plaatsvervangend directeur Afvalstoﬀen bij het

de gemeente het via een eigen inzamelingsdienst,

ministerie van VROM, toen zei: “Het afvalbeleid getuigt

dan is de betrokkenheid groot, maar lang niet altijd

van een dynamisch proces.” Kijk maar naar de huidige

evenwichtig. Als de gemeente alleen opdrachtgever is

grote overcapaciteit. De uitspraak van Van Leeuwen

dan komt de duurzaamheid mogelijk in het gedrang.

sluit aan op de woorden die Ad Lansink vorig jaar uit-

De modus van de overheids-nv’s lijkt een mooie tus-

sprak: “Ik verwacht dat op het gebied van voorschei-

senweg. Via de combinatie van aandeelhouderschap,

ding en nascheiding nog een (halve) wereld te winnen

opdrachtgeverschap en de Raad van Commissarissen

is.” Oud-milieuminister (1994-1998) Margreeth de Boer

kunnen bedrijfsmatige en maatschappelijke doelein-

zei hierover al eens: “De wereld individualiseert. Er ko-

den met elkaar in evenwicht worden gebracht. Dit is

men steeds meer eenpersoonsverpakkingen. Om niet

een belangrijke vraag voor de komende jaren.”

AVI B OD E M A S : L E VE N NA VE RB RA N D I N G

Waar blijft het afval uit het afval? Niet alleen gangbare materialen als hout, papier, metaal en glas worden gerecycled. Ook het afval uit het afval, AVI bodemas (slakken), wordt hergebruikt. Door de samenstelling is AVI bodemas niet zomaar overal toe te passen. Een kijkje achter de schermen bij de ‘makelaardij’ van bodemas.

Door Ronald Schalekamp

foto: ARN

De afval verbrandings installaties (AVI’s) ontfermen zich

ceerd”, zegt Jan Kappetein. Kappetein is directeur van

over het restant dat na gescheiden inzameling van ons

Remex Nederland, een dochter van Remondis (afvalver-

huisvuil overblijft en als ‘huishoudelijk afval’ omschre-

wijdering en recycling), dat één van de aandeelhouders

ven mag worden. De vraag of dit afval na verbranding

is van ARN in Nijmegen. ARN produceert elektriciteit

ook werkelijk weg is, is eenvoudig te beantwoorden:

en warmte door de verbranding van huishoudelijk af-

nee. Op de bodem van de verbrandingsinstallaties

val. Kappetein: “We laten de slakken, de bodemas, op-

blijven slakken achter, die daarom bodemas genoemd

werken en afzetten. Ongeveer twee keer per jaar gaat

worden. In totaal produceren we in Nederland op deze

Remex met machines naar het depot van ARN. Wij heb-

manier op jaarbasis ongeveer anderhalf miljoen ton

ben een installatie ontworpen om de bodemas zodanig

AVI bodemas. Waaruit bestaat deze bodemas en wat

te bewerken dat deze niet alleen aan de eisen voldoet

gebeurt ermee? Deze en meer vragen worden beant-

om toegepast te mogen worden, maar ook om eruit te

woord door een drietal deskundigen.

halen wat er nog in zit: ijzer en non-ferro metalen. Dit zijn hoogwaardige metalen als koper en messing, wat

Lucratief

tegenwoordig een aanzienlijke bron van inkomsten

“Als de AVI bodemas uit de slakkenbunker komt, is het

is. Het is een lucratieve bezigheid, een grondstofmijn

huisvuil inmiddels met ongeveer 80 procent geredu-

voor allerlei metalen.”

GRAM

februari 2011

Met zeven brekers, magneten en machines wordt de bodemas bewerkt.

Experimenteren

Monsters van het restant worden naar een laboratoria gestuurd. “Daar-

Nieuwe ontwikkelingen zijn er wel, maar die zijn

voor bestaat een hele systematiek: om de zoveel ton worden monsters

volgens de deskundigen beperkt. Jan Kappetein: “De

genomen, die geclusterd worden en onder supervisie van een gecerti-

hoeveelheid huishoudelijk afval neemt nog steeds toe,

ﬁceerd bureau geschikt verklaard voor het doel.” Er is een aantal richt-

ondanks het scheiden. De verwerking wordt niet een-

lijnen voor toepassing van bodemas. Er zijn hygiënische (uitloging van

voudiger, maar wel interessanter. Men probeert bijvoor-

zware metalen) en fysische (korrel, verbrijzelingsfactor) eisen. Maar

beeld de kwaliteit van de slakken te beïnvloeden; daar

ook de afdichting en de afstand tot het bodemwater moeten aan eisen

zijn mensen op afgestudeerd maar de mogelijkheden

voldoen. Bovendien is er een meldplicht, waardoor de overheid kadas-

zijn beperkt en bovendien heel duur. De samenstelling

traal kan registreren waar de bodemas is toegepast.

van de bodemas wisselt met de seizoenen en met de verbrandingstemperatuur. Er zijn meer dan 800 ver-

De machines

schillende verbindingen. Bij ARN gebruikt men machi-

Vermeulen Ingenieursbureau uit Helmond is importeur van Duitse kwa-

nes voor hoogcalorische verbranding, wat momenteel

liteitsmachines die, onder meer, de slakken verkleinen. “De ene ma-

de beste resultaten geeft.”

chine breekt, de andere zeeft, waarna ze verder verwerkt worden voor toepassing”, licht Martin Vermeulen toe. “De slakken worden met een

Vermeulen Ingenieursbureau heeft gedurende het vijftig

kraan in een opgavebunker ingevoerd, gebroken in een zogeheten pral-

jarige bestaan gezien dat het principe van het breken bij

molen, met een band omhoog getransporteerd en uitgezeefd. De AVI’s

afvalverwerking en recycling nog steeds hetzelfde is.

hebben vaak kleinere brekertjes in het proces, waarmee de slakken

“Nederland heeft hierin altijd wel voorop gelopen. Het

na verbranding worden voorgebroken nadat deze uit de ovens komen.

voordeel van de machines die wij importeren is dat ze

Daarna komen er andere bedrijven aan te pas om het verder te bewer-

kubisch materiaal leveren in plaats van plat, waardoor

ken.” In tegenstelling tot het verwerkte materiaal hoeven de machines

het materiaal naderhand beter kan worden hergebruikt.

niet aan speciale eisen te voldoen, behalve aan de algemeen geldende

Het hart van de nieuwe slakkenverwerkingsinstallatie

Europese richtlijnen voor machines. “Het gaat er puur om dat het mate-

van Heros Recycling bijvoorbeeld wordt gevormd door

riaal zodanig gebroken wordt dat het verder toegepast kan worden.” Er

een breker die beschikt over hydraulische pralwerken

zijn verschillende manieren van verwerken voor diverse toepassingen,

die snel uit kunnen wijken als er een niet-verkleinbaar

maar voornamelijk worden de slakken gebroken voor de wegenbouw,

product in de breker komt. Ook kan de ﬁjnheid worden

waar het materiaal zeer grootschalig wordt toegepast.

ingesteld.” Nieuwe scheidings- en bewerkingstechnieken zouden

Eeuwig leven

er in de toekomst voor moeten zorgen dat bodemas

Smink Afvalverwerking is een bedrijf dat bodemas toepast, maar is een

kan worden gebruikt als grondstof voor cement en

‘kleine gebruiker’, zegt Wolter Stevens. “We leveren afval aan de AVI’s

beton. Wolter Stevens: “Voordat die markt gaat expe-

en nemen op retourbasis bij één van deze bedrijven bodemas mee te-

rimenteren met nieuwe grondstoﬀen, zullen er vast

rug.” De toepassing waarvoor deze bodemas gebruikt wordt, is niet

en zeker garanties afgegeven moeten worden voor de

het mooiste voorbeeld van recycling, vindt Stevens: “Wij gebruiken de

veiligheid daarvan. Ongetwijfeld kiest men voor zeker-

slakken als bouwstof op de stortplaats. Dat was vroeger niet nodig;

heid...”

het liefst zie je op de stortplaats uitsluitend afval. Maar vanwege het eenzijdige aanbod aan afval biedt dit te weinig structuur om de stortplaats stabiel en toegankelijk te houden. We zijn er geen voorstander van om bouwstof te gebruiken, maar we ontkomen er niet aan.” Er zijn nuttigere en grotere werken waarvoor de bodemas gebruikt wordt, legt Stevens uit. Rijkswaterstaat is, direct of indirect, één van de grootste afnemers van AVI bodemas. Onder meer voor nuttige toepassingen zoals in recreatiegebieden en geluidswallen. “Een voorbeeld daarvan is het Groene Schip in Halfweg/Spaarnwoude.” Rijkswaterstaat zal vanwege de omvang mede de mogelijkheid om bodemas toe te passen bepalen, meent Stevens. “Ga je schoon zand gebruiken, dan heb je nergens meer omkijken naar. AVI bodemas blijf je tot in de eeuwigheid tegenkomen. Gebruik je de bodemas niet voor de wegenbouw, dan zul je andere toepassingen moeten zoeken. Het moet ergens blijven. Maar de essentiële vraag wordt dan: ga je bouwen en daarbij materiaal zoeken of andersom: zoek je een toepassing omdat je anders met het materiaal blijft zitten?” Hazemag Pralmolen voor slakken

GRAM

februari 2011

C O MMU NICE RE N VAN DE NO RM A L S OPL OS S ING VOOR B IJ PL A ATS ING A F VA L

“Met loze boodschappen bereik je niets” Leeuwarden, Den Bosch, Haarlem en Arnhem zijn vier van de acht gemeenten die meededen aan een bijzonder onderzoek (zie kader) tegen bijplaatsingen bij afvalverzamelcontainers. Voor Leeuwarden was de persoonlijke benadering een eye-opener, Arnhem gaat de boel goed schoon houden en Den Bosch zweert bij handhaving.

door Hetty Dekkers In Leeuwarden was het succes overdonderend. “We hadden heel veel last van bijzettingen”, verklaart Jan Hubers, manager inzameling en reiniging bij Omrin. “Vooral bij ﬂatgebouwen in bepaalde wijken. Toen dat onderzoek zich aandiende, deden we dus graag mee. Ik heb zelf de monitoring op me genomen, omdat ik me als persoon enorm bij dit onderwerp betrokken voel. Een schone omgeving is belangrijk, en doe je niets, dan wordt het van kwaad tot erger.” Hubers geeft toe dat hij vooraf wat sceptisch was over de ‘psychologische aanpak’ van het onderzoek. “Zou dat nou wel werken, vroeg ik me af. Maar we stonden echt versteld van het resultaat.” In een ﬂatgebouwencomplex met 175 aansluitingen gingen interviewers van deur naar deur om mensen te vragen of ze mee wilden werken aan minder bijplaatsingen van afval, of ze stickers op hun deur wilden plakken waarmee ze aangaven voor een schone omgeving te zijn. Hubers: “Tot ieders verbazing reageerde ruim tachtig procent positief. Slechts een paar bewoners zeiden ronduit het niet interessant te vinden en een ander deel was iets minder enthousiast of gewoon niet thuis. Maar die massale medewerking en betrokkenheid had eigenlijk niemand verwacht. Dat was voor ons echt een eye-opener.”

Voet tussen de deur Jan Hubers schat dat bij het betreffende hoogbouwcomplex nu 80 procent minder afval bij de ondergrondse restcontainers wordt bijgezet dan vóór het onderzoek. “We zijn er net voor de bouwvakvakantie mee gestart en er is tot nu toe geen enkele sprake van een terugval. Bewoners blijven betrokken, bellen ons als er iets kapot of vuil is, spreken elkaar aan als toch iemand iets bijzet. Het effect van de interviews blijft dus onverminderd merkbaar, al doen we nu niet veel anders meer dan monitoren. We hebben de bewoners nog wel een bedankbrief gestuurd, waarin we ze complimenteerden met hun medewerking en de resultaten.” Deze manier van benaderen, die in het onderzoek de ‘voet-tussende-deur’-oplossing wordt genoemd, scoorde in Leeuwarden het allerhoogst. Door bewoners eerst een klein verzoek te doen, committeren ze zich aan het gewenste gedrag en zullen ze later, als ze dezelfde boodschap op borden bij containers aantreffen, eerder geneigd zijn juist te handelen. Op een goede tweede plaats stond de ‘descriptieve

GRAM

februari 2011

norm’, een methode waarbij tekstborden bij de contai-

Subtiele, psychologische beïnvloeding

ners worden geplaatst die melden dat de meeste be-

Afval naast ondergrondse of verzamelcontainers is voor veel mensen een ergernis. Ook gemeenten willen graag van dat probleem af. Agentschap NL liet daarom samen met Nederland Schoon en de NVRD een onderzoek doen naar het voorkomen van dit soort ongewenste bijplaatsingen. Het onderzoek werd vorig jaar uitgevoerd door bureau Dijksterhuis & Van Baaren.

woners geen afval bijzetten. Volgens Hubers was het minstens zo verrassend dat de methode handhaven en straﬀen weinig opleverde. “Je merkte wel iets verschil, maar veel minder dan je zou verwachten.” Op de locaties waar uitsluitend borden stonden met een kruis door een mannetje dat een afvalzak neerzet (injunctieve norm) werd het minste resultaat genoteerd. “Die

In totaal deden acht gemeenten aan het onderzoek mee: Leeuwarden, Den Bosch, Haarlem, Heerenveen, Arnhem, Nijmegen, Rotterdam en Zoetermeer. Ze plaatsten tekstborden bij de containers, controleerden vaker, zochten bewoners thuis op. Er werd geëxperimenteerd met zes verschillende instrumenten, die allemaal gemeen hadden dat ze ‘de norm communiceerden’. “Onze onderzoeksmethode is gebaseerd op subtiele psychologische beïnvloeding”, vertelt Jorn Horstman van Dijksterhuis & Van Baaren. “De standaard is: vertellen dat iets niet moet en dan maar hopen dat mensen het ook niet doen. Wij probeerden mensen subtieler te beïnvloeden, op een onbewuste manier.” Om dat te bereiken, bedacht Dijksterhuis & Van Baaren een aantal interventies, waarmee tijdens het onderzoek werd geëxperimenteerd. De borden met teksten als ‘Help mee het hier schoon te houden: vrijwel alle mensen uit deze buurt zetten geen afval naast de container’ sorteerden volgens de onderzoeker in zijn totaliteit (bij alle acht gemeenten samen) het meeste effect. “Dat komt doordat mensen graag bij de grootste groep horen. Benoem je de norm, met de boodschap erbij dat de meeste mensen deze norm naleven, dan gaan ook andere mensen dat goede gedrag kopiëren. Wij noemden dit instrument de descriptieve norm.” Borden met alleen voorschriftteksten als ‘zet aub geen afval naast de container’ (injunctieve norm), werkten daardoor een stuk minder. Ook de spiegel, bedoeld om mensen met hun eigen gedrag te confronteren, was geen succes.

borden hielpen bijna niets”, aldus Hubers. Overigens is het aantal bijzettingen nergens gereduceerd tot nul, merkt hij aan. “Honderd procent spic en span lukt je nooit, maar hier mogen we heel blij mee zijn.”

Leeuwarden is zo tevreden over de interview- en bordenbenadering, dat de stad er op eigen gelegenheid mee door gaat. “We hebben nog 45 locaties uitgezocht, waar veel bijzettingen plaatsvinden. Allemaal hoogbouw. Onlangs hebben we bij een deel van die locaties de borden geplaatst en bij een ander deel interviews met bewoners gehouden. Na een week zag je al verbetering. Misschien zou het eﬀect nog sterker zijn als je beide methodes zou combineren, maar dat is een geldkwestie. De interviewmethode werkt het beste, maar is

Handhaven en straffen, en dat communiceren door borden, werkte op de meeste plaatsen weer wel erg goed, aldus de onderzoeker. Net als de ‘voet-tussen-de-deur’-methode: bewoners persoonlijk benaderen en vragen stickers op hun raam of deur te plakken. Horstman: “Hierdoor tonen bewoners aan anderen hun betrokkenheid. Verrassend aan het onderzoek was overigens dat veel gemeenten dachten dat weinig mensen bereid zouden zijn de stickers te plakken en zich persoonlijk te laten benaderen. Die bereidheid bleek echter heel groot. Wat ook opviel, is dat handhaving goed werkte, zelfs zonder dat er daadwerkelijk boetes uitgedeeld werden. Als mensen het idee hebben dat erop gelet wordt, en gehandhaafd, dan gedragen ze zich al positiever.”

ook de duurste variant.”

Schoon houdt schoon In Arnhem was het opvallend dat de oplossing ‘schoonhoudt-schoon’ als een van de beste uit de bus kwam. “In het totale onderzoek scoorde die interventie niet erg hoog, bij ons juist wel”, vertelt Erik Posthumus, senior beleidsmedewerker van de gemeente Arnhem. “Dat was op zich geen verrassing, want dat hadden we in een eerder, eigen onderzoekje al ervaren. Toen hadden we bij enkele hotspots, locaties waar veel vervuiling optrad, een rigoureuze opknapbeurt toegepast zodat alles er weer als nieuw uitzag. Dat sorteerde veel ef-

Handhaven/straffen, de descriptieve norm en voet-tussen-de-deur leverden het beste resultaat. Het aantal bijplaatsingen in de acht deelnemende gemeenten nam dankzij deze maatregelen sterk af, van een halvering tot nihil. De spiegel, schoon-houdt-schoon (vaker reinigen) en de injunctieve norm (alleen voorschriften op borden) sorteerden het minste resultaat.

fect. Voor dit onderzoek hebben we, ook bij hotspots, onkruid verwijderd, de bestrating hersteld, borden rechtgezet, de inwerpzuilen van de ondergrondse containers gewassen. Dat leverde een derde minder bijplaatsingen van afval op.” Naast schoon-houdt-schoon was Arnhem zeer te spreken over de oplossing handhaven en straﬀen. “Voor de meest vervuilde locaties

Inlichtingen: www.nvrd.nl voor het gehele rapport

hebben we nu zelfs een 24uurs-controle ingesteld. Handhavers en stadswachten controleren vooral in de

GRAM

februari 2011

avonduren en vroeg in de ochtend, want juist op die

Handhaving helpt het beste, heeft Den Bosch ervaren.“Wat wij er als blij-

tijdstippen wordt het meeste afval bijgezet.”

vends aan over gehouden hebben, is dat we nog steeds de milieupolitie

Het onderzoek tegen bijplaatsingen leverde Arnhem

een dagelijks rondje langs de containers laten rijden. Het zien van die

geen nieuwe gezichtspunten op. “Het resultaat beves-

mensen in uniform, die regelmatig een zak opentrekken en af en toe een

tigde eigenlijk wat we al wisten”, aldus Posthumus.

verbaal uitschrijven, werkt heel goed. Daarmee hebben we, ook nu het

“Dat schoon-houdt-schoon en handhaven/straﬀen de

onderzoek afgelopen is, minder last van bijplaatsingen dan voorheen. Je

beste oplossingen zijn voor onze gemeente. Dat stimu-

moet er wat extra manuren in steken, maar het resultaat is er naar.”

leert ons wel om op deze voet verder te gaan. In die zin is het onderzoek zeker nuttig geweest.”

Positief verrast “Ik was positief verrast door de eﬀecten van zo’n bord naast de con-

Handhaving

tainers”, zegt Frank Corvers, procesmanager afval en reiniging van de

In Den Bosch scoorde handhaving het hoogst. “Het be-

gemeente Haarlem. “Die maatregel leverde duidelijk minder bijplaatsin-

langrijkste wat wij ervan geleerd hebben, is dat je er

gen op, wat ik vooraf niet verwacht had. De reacties van de bewoners

bovenop moet blijven zitten”, meldt Bernard van Well,

waren overigens zeer divers. Dat liep uiteen van ‘wat een belachelijk

sectiehoofd inzameling van de gemeente Den Bosch.

bord, ik ben geen klein kind’ tot ‘heel goed gedaan, mooi initiatief’.”

“Tijdens het onderzoek zelf hebben we bijna geen bij-

Volgens Corvers werkten de oplossingen ‘descriptieve norm’, hand-

plaatsingen meer aangetroﬀen, dus het eﬀect van de

having en ‘voet-tussen-de-deur’ het best in Haarlem. “De spiegel had

maatregelen was goed merkbaar. Vooral de handha-

geen enkele nut, weet ik nog. Ik denk dat je uiteindelijk voor een op-

vingsborden bij de containers, met teksten als ‘hier zijn

lossing moet kiezen die toegespitst is op je eigen gemeente, en die

al X bewoners beboet’, hielpen goed, net als het hand-

meerdere instrumenten combineert. Wij denken aan handhaving plus

haven zelf. Maar van die borden kun je je afvragen hoe

borden. Maar we hebben het nog niet uitgewerkt. Overigens moet je de

lang die werken. Op een gegeven moment treedt er

handhaving wel waarmaken. Als je alleen een bord plaatst met ‘er zijn

gewenning op, dan maken ze geen indruk meer. Boven-

zoveel boetes uitgedeeld’, moet je die boetes wel echt uitgeschreven

dien zijn ze in het centrum niet toegestaan, vanwege

hebben. Met loze boodschappen bereik je niets. Dat hebben mensen zo

bescherming van het stadsgezicht.”

in de gaten.”

ONTWIKKE LING E N IN D E PA PIE RINZ A M E L ING E N - RE CYC LI N G

“We leven in een urban forest” De papierinzameling en –recycling heeft in Nederland een hoog niveau bereikt. Ondertussen zijn er nog allerlei nieuwe ontwikkelingen gaande in deze branche. Bart van Konijnenburg van de VNP en Wienus van Oosterum van PRN vertellen hierover.

door Ans Aerts

“In Nederland wordt 94 procent van het gebruikte papier en karton ingezameld en gerecycled, terwijl de landelijke doelstelling op 75 procent ligt. Mondiaal behoren we tot de absolute top”, vertelt Wienus van Oosterum, directeur van stichting Papier Recycling Nederland (PRN). Verbeteringen zijn nog mogelijk, maar 100 procent van het papier en karton inzamelen en hergebruiken is onmogelijk. Van Oosterum: “Er zullen altijd papiersoorten zijn die niet ingezameld en hergebruikt kunnen worden, zoals hygiënepapier, bankbiljetten en behangpapier. “Voor een goede inzameling hamert PRN op bronscheiding. Het gezamenlijk inzamelen van verschillende afvalstromen leidt tot een slechtere kwaliteit van het oud papier. De kans dat het nat en vies wordt, is dan veel groter, waardoor het moeilijker te recyclen is. Broninzameling is ook de norm in de aangepaste Kaderrichtlijn Afvalstoﬀen. Door vaststelling van de gewijzigde wet Milieubeheer in de Eerste Kamer in februari dit jaar, is de implementatie hiervan een feit. “De Kaderrichtlijn ondersteunt de papierinzameling en -recycling zoals die nu in Nederland plaatsvindt” , aldus Van Oosterum.

Plastic hoesje Aan de KWDI-kant; kantoren, winkels, diensten, industrie, is de inzameling al nagenoeg optimaal, volgens Van Oosterum. “Zij moeten betalen voor het weghalen van hun afval en dus ook voor oud papier. Vaak wordt het ophalen bekostigd uit de opbrengst van het oud papier.” Een lekstroom zit er nog bij de huishoudens. Van de Nederlandse gemeenten heeft bijna 90 procent een overeenkomst met PRN. Dit brengt met zich mee dat deze gemeenten moeten registreren hoeveel ze inzamelen. PRN gaat op basis hiervan na waar nog verbeteringen mogelijk zijn. Dit geldt met name voor de grootste steden. Vooral bij studenten, tweeverdieners zonder kinderen en allochtonen laat het scheidingsgedrag nog te wensen over. Samen met Nedvang biedt PRN ondersteuning bij de communicatie met burgers. Van Oosterum: “We blijven er op attenderen dat papierinzameling en –recycling goed is voor het milieu.” Een ander deel van de communicatie richt zich op de kwaliFoto’s: PRN

GRAM

februari 2011

teit van het ingezamelde oud papier. Van Oosterum: “Op

na over de productie van lichter papier met eenzelfde

de Scheidingswijzer oud papier die we uitgeven, staat

functionaliteit. Dit levert met name bij verpakkingen

bijvoorbeeld dat reclamedrukwerk niet in het plastic

een grote meerwaarde op, omdat vrachtwagens voller

hoesje moet worden weggegooid en ook vieze pizza-

beladen kunnen worden.” Van Konijnenburg verwijst

dozen horen niet bij het oud papier.” Als de prijs van

ook naar de programma’s uit de Energietransitie Papier-

het oud papier mondiaal gezien erg laag wordt, hebben

keten. (zie kader).

aangesloten gemeenten recht op een vergoeding vanuit het speciale fonds van PRN. Dit wordt geﬁnancierd

Van Oosterum wijst tenslotte op technieken die leiden

vanuit bijdragen van uitgevers, drukkers en producen-

tot een langere levensduur van papiervezels. “Bij her-

ten en importeurs van hygiënepapier. Van Oosterum:

nieuwd gebruik neemt de kwaliteit van papiervezels af

“Bij een lage oud papierprijs dekken we hiermee toch

en op een gegeven moment zijn ze aan verversing toe.

een deel van de inzamelkosten. In 2009 hebben we

Met nieuwe, verﬁjndere technieken slagen we erin om

bijvoorbeeld e 1.100.000,- uitgekeerd uit het fonds.”

de kwaliteitsslag naar beneden zo lang mogelijk uit te

Ook regelt PRN een gegarandeerde afname in tijden

stellen.” De levensduur van papiervezels wordt steeds

van overschotten, zodat de inzameling in stand blijft,

meer opgerekt, zonder dat dit eﬀect heeft op de kwali-

ook als het oud papier weinig waard is.

teit van het gerecyclede papier. “Oud papier en

Een succesvolle ontwikkeling op het gebied van de pa-

-karton zijn een belangrijke secundaire grond-

pierinzameling was de invoering van de blauwe mini-

stof. We leven in feite in een urban forest”, stelt

container, zo’n acht jaar geleden. “De blauwe container

Van Oosterum. “In Nederland vormen niet bo-

is in een aanzienlijk deel van de gemeenten ingevoerd,

men, maar oud papier en -karton de basis voor

of wordt daar ingevoerd. Inzet van deze container le-

het maken van nieuwe producten.”

vert een extra hoeveelheid schoon, oud papier op, is gebleken”, aldus Van Oosterum. Gemeenten hebben een taak op het gebied van de inzameling, maar kun-

Energietransitie Papierketen

nen zelf ook laten zien dat ze aandacht hebben voor

In 2004 zette de Koninklijke VNP de eerste stappen voor de Energietransitie Papierketen. Doel van dit initiatief is een halvering van het energieverbruik voor de eindproducten papier en karton in 2020. Een wetenschaps- en een adviseursteam bedachten vijf innovatieprogramma’s om dit te bereiken: 1 Energiemanagement: een directe energiebesparing in de Nederlandse papier- en kartonfabrieken. Dit wordt bereikt door uitwisseling van best practices en benchmarking. Ook wordt gewerkt aan het creëren van energiebewustzijn bij medewerkers van de fabrieken. Energiemanagement leidde in de afgelopen jaren al tot een aanzienlijke energiebesparing. 2 Energieneutraal: papier- en kartonfabrieken onderzoeken op welke manier nevenstromen kunnen worden ingezet als potentiële energiebronnen. Ook doen ze voor hun productie onderzoek naar de toepassing van alternatieve energiebronnen, zoals windenergie. Op dit moment wordt er gezocht naar economisch haalbare trajecten. 3 Supply chain of the future: ketenpartners werken samen aan een optimalisering van de papierketen. Ze bedenken nieuwe oplossingen die energiezuinig zijn, maar wel goede en ook nieuwe producten opleveren. Dit programma is volop in beweging. 4 Bio-reﬁnery: De papierindustrie zoekt naar alternatieve grondstoffen om papier en karton te produceren. Ook wordt onderzocht of afvalstromen uit de papierindustrie als grondstof kunnen dienen voor andere industrieën. In 2011 wordt gestart met enkele projecten. 5 Without water: Bij de productie van papier wordt veel water gebruikt, wat leidt tot een hoog energieverbruik. De papierindustrie zoekt naar alternatieve mogelijkheden om papier te maken en staat open voor goede ideeën op dit gebied.

het milieu. “Van een gemeentelijke organisatie gaat een voorbeeldfunctie uit. Het is belangrijk dat ze zelf hun papier dubbelzijdig printen en bijvoorbeeld papier gebruiken met een ecolabel”, vertelt Bart van Konijnenburg, secretaris van de VNP, de branchevereniging van de papier- en kartonfabrieken in Nederland. Het ministerie van I&M en Agentschap NL lieten in dit kader een onderzoek uitvoeren naar een printerloos kantoor, waarin geen papier meer wordt gebruikt en gegevens alleen nog digitaal beschikbaar zijn. Van Konijnenburg: “Uit het onderzoek bleek echter dat de milieuwinst bij een printerloos kantoor slechts 1 procent is. Dit houdt verband met de korte levensduur van veel digitale apparaten en met de milieubelasting in de productieen de afvalfase van deze apparaten.”

Lichter papier In het eerste LAP richtte het Nederlandse afvalbeleid zich met name op de afvalfase van stromen. Inmiddels loopt Nederland tegen de grens aan van mogelijkheden om de milieudruk in deze fase nog te verlagen. Toch is het nodig dat de milieudruk nog verder daalt. Het accent is nu meer verschoven naar ingrijpen elders in de keten. In het LAP2 komt dit uitgebreid aan bod. De papiersector is hiermee al aan de slag gegaan. Van Konijnenburg: “De papier- en kartonfabrieken hebben in de afgelopen jaren veel aandacht besteed aan een zuiniger productieproces, wat betreft het gebruik van energie, grondstoﬀen en toevoegingen. Ook onderzoeken we samen met ketenpartners, zoals drukkerijen, hoe we er voor kunnen zorgen dat er minder afval vrijkomt in de keten. En we denken bijvoorbeeld

GRAM

februari 2011

Europees voorstel om toepassing bioafval en zuiveringsslib nieuw te regelen Door Martin van Nieuwenhoven

De huidige richtlijn voor toepassing van zuiveringsslib in de landbouw (Richtlijn 86/278/EEG) dateert uit 1986 en is volgens de Europese Commissie nodig toe aan een herziening. De normering voor zware metalen moet strenger wor-

De hoogste kwaliteitsklasse geldt voor gescheiden in-

den en ook worden uitgebreid met andere schadelijke

gezameld bioafval dat wordt omgezet naar compost

stoﬀen om voldoende bescherming te bieden aan

en digestaat. De Commissie wil regulering voor deze

mens, milieu, water en bodem. Daarnaast ontbreekt

afvalstroom beperken tot normering en controle op

tot op heden een Europese regeling voor de verwer-

het composterings- en vergistingsproces met einde-

king van bioafval(1) uit huishoudens of voor de toe-

afval criteria voor het compost en digestaat. Compost

passing van compost en digestaat(2). En als het aan de

en digestaat dat aan deze criteria kan voldoen, wordt

Commissie ligt, dan komt die er ook niet. Bovendien

een product en kent daarmee geen handelsbeperkin-

blijft de Commissie zich hardnekkig verzetten tegen

gen meer door afvalregelgeving. Of een nieuwe Euro-

een Europese verplichting tot gescheiden inzameling

pese normering aansluit bij de huidige Nederlandse

van bioafval bij huishoudens. Maar wat wil de Com-

normering valt te betwijfelen. De kans dat de strenge

missie dan wel? De Commissie heeft de afgelopen

Nederlandse compostnormen straks onderuit gaan

jaren meerdere onderzoeken laten uitvoeren naar de

is niet ondenkbaar, als we kijken naar de voorlopige

eﬀecten en risico’s van verschillende toepassingen van

grenswaarden die de Commissie uit het vooronderzoek

bioafval en zuiveringsslib in de lidstaten. Zij komt nu

(van het Joint Research Center in Sevilla) aﬂeidt. Omdat

in een werkdocument met een voorstel om de toepas-

veel lidstaten al lichtere normen voor zware metalen

sing van bioafval en zuiveringsslib te reguleren in

in compost hebben ingevoerd, zullen producenten in

systeem met een indeling in drie verschillende kwa-

deze landen zich vermoedelijk wel weren tegen het

liteitsklassen. Dit werkdocument dient als basis voor

aanscherpen van nationale normen.

discussie met de lidstaten en betrokken stakeholders en geeft niet per deﬁnitie het standpunt van de Euro-

De Commissie heeft al laten doorschemeren dat ze de

pese Commissie weer.

lidstaten wel de ruimte wil laten om in hun eigen wet-

Kwaliteitsklasse

Hoog

Midden

Laag

Hoge kwaliteit, laag milieurisico

Minimum kwaliteit voor zuiveringsslib / bioafval

Onder kwaliteitsniveau van middelste rang

Input materiaal

Alleen voor gescheiden ingezameld bioafval

Overig bioafval Overig bioafval (inclusief gemengd huishoudelijk afval* (inclusief gemengd huishoudelijk afval* en zuiveringsslib) en zuiveringsslib)

Geen beperking

Gebruik in landbouw, maar alleen op grond die normbelasting schadelijke stoffen aankan

Geen gebruik in landbouw, mogelijk wel toepassing op overige gronden of bij landrecultivering

Toezicht en monitoring

In productiefase

In productiefase en via vergunning bij gebruik en periodiek toezicht op grondbelasting

Niet Europees gereguleerd, maar nationaal per lidstaat

Regulering

Einde-afval criteria in Europese verordening

In nieuwe zuiveringsslibrichtlijn met normering op schadelijke stoffen

Niet Europees gereguleerd, maar nationaal per lidstaat

Gebruik

* Ontdaan van niet-organisch materiaal.

(1) Tot bioafval wordt gerekend: gft-afval uit huishoudens, organisch bedrijfsafval en organische fracties uit nascheidingen. (2) Digestaat is het (al dan niet ingedikte) restant van biogasproductie oftewel de vergisting van bioafval.

GRAM

februari 2011

Maximale waarden voor zware metalen in zuiveringsslib en overig (gestabiliseerd) bioafval (in mg per kg droge stof)

Metaal Cd (Cadmium)

Huidige richtlijn 86/278/ EEG Grenswaarden zuiveringsslib 20 - 40

Hg (Kwik)

Nieuw EU-voorstel Grenswaarden overig bioafval

Grenswaarden Nederland

–

1000

300

1000 - 1750

1000

500

16 - 25

Cr (Chroom) Cu (Koper)

Nieuw EU-voorstel Grenswaarden zuiveringsslib

0,3

Ni (Nikkel)

300 - 400

300

100

Pb (Lood)

750 - 1200

500

200

100

Zn (Zink)

290

2500 - 4000

2500

800

As (Arseen)

–

PAK’s

–

geving strengere compostnormen dan de communau-

worden toegepast. Vanwege landelijke en lokale om-

taire toe te passen (ingeval nationale of lokale omstan-

standigheden is er een redelijke kans dat Nederland

digheden daar aanleiding toe geven), maar het is de

haar eigen normering hier wel kan behouden, waar dat

vraag of dit voor compost en digestaat wel kan opgaan.

voor compost en digestaat lastiger kan zijn. De toe-

Compost en digestaat vallen met een einde-afval status

passing van zuiveringsslib en overige bioafval in de

direct onder het vrije verkeer van goederen. Het is dan

landbouw is overigens niet alleen afhankelijk van deze

niet ondenkbaar dat marktpartijen tegen strengere na-

kwaliteitsnormen. Ook de hoeveelheden aan zware me-

tionale normen bezwaar zullen maken, vanwege een

talen die met deze toepassing op de bodem gebracht

handelsbelemmerende werking.

mogen worden zijn beperkt. De Commissie wil dat deze toepassing ook via een vergunning verloopt.

Als het compost of digestaat uit gescheiden ingezamelde bioafval niet aan de vereiste einde-afval criteria kan

Nationaal regelen

voldoen, kan het ook niet meer als product op de markt

Het derde kwaliteitsniveau geldt voor het overige

worden gebracht. Het valt dan als afvalstof samen met

bioafval, ONF en zuiveringsslib dat noch als product

de organisch natte fractie (ONF) uit nascheiding van

op de vrije markt, noch als meststof in de landbouw

restafval en zuiveringsslib in een lagere kwaliteits-

terecht mag komen. Voor toepassing van deze afval-

klasse. Voldoet het aan de eisen van de middenklasse,

stoﬀen gaat de Commissie geen Europese regels invoe-

dan kan het als meststof in de landbouw worden inge-

ren. Zijn er andere toepassingen mogelijk, dan laat de

zet. Hiervoor presenteert de Commissie de volgende

Commissie het aan de lidstaten over om dit nationaal

aangescherpte nieuwe kwaliteitsnormering voor zware

te regelen. Natuurlijk wel binnen de kaders van de be-

metalen, aangevuld met een norm voor PAK’s.

staande Europese milieu- en afvalwetgeving, die voor de bescherming van mens, milieu, water en bodem

Maximale waarden voor zware metalen in compost en digestaat in (mg per kg droge stof) Metaal Cd (Cadmium)

Grenswaarde EU JRC-voorstel 1,5

Grenswaarde Nederland

zorg dragen. Of dit Commissievoorstel voor bioafval en zuiveringsslib uiteindelijk op voldoende steun van de lidstaten

kan rekenen, valt nog te bezien. De meeste landen hebben in een eerste reactie hierop vooral gereageerd met

Cr (Chroom)

100

Cu (Koper)

100

blijkt vooral weerstand te zijn tegen de verruimde toe-

Hg (Kwik)

Ni (Nikkel)

samenstelling onvoldoende bekend is. Nederland heeft

Pb (Lood)

120

100

net als een aantal andere lidstaten ook weinig behoefte

Zn (Zink)

400

290

aan een nieuwe Europese normstelling die zwakker is

–

dan die in de eigen nationale wetgeving. Einde-afval cri-

As (Arseen)

0,3

vragen om het een en ander nader toe te lichten. Er passing van afvalstoﬀen in de landbouw, waarvan de

teria voor compost is misschien wel handig, maar zoals gezegd, ook hier zit een addertje onder het gras. Dit voorstel voor een nieuwe Europese normering voor toepassing van zuiveringsslib en overig bioafval in de landbouw is veel minder streng dan de huidige Neder-

Over de auteur: Martin van Nieuwenhoven is beleids-

landse normering. In Nederland kan daardoor zuive-

adviseur voor afval- en materialenbeheer bij Agent-

ringsslib van stedelijk afvalwater niet in de landbouw

schap NL

Q GRAM

februari 2011

ROVA- GE ME E NTE N S TRE VE N NA A R A FVA L L OZ E S A M E NL E V I N G

Innovatieve inzamelproeven maken grijze container leeg door Frank Brouwer Het overgrote deel van het huishoudelijk afval leent zich bij uitstek voor duurzame verwerking waardoor reductie van CO2-emissies mogelijk is. Geen wonder dat gemeenten voortdurend op zoek zijn naar mogelijke verbeteringen in hun afvalinzameling. Samen met ROVA formuleerden de 20 samenwerkende gemeenten een ambitieuze doelstelling, namelijk het streven naar een afvalloze samenleving. Maar hoe komen we daar? Duidelijk is dat hiervoor een nieuwe kijk op afvalbeheer nodig is. Verschillende gemeenten pakten samen met ROVA de handschoen op en gingen aan de slag met interessante proeven.

Recyclebaar materiaal

de eerste anderhalf jaar zamelde ROVA ruim 8.500.000

Nederland heeft een goede infrastructuur voor de in-

kilo kunststof verpakkingen in. In vrijwel alle ROVA-

zameling van huishoudelijk afval. Daarmee zijn in het

gemeenten ligt de respons daarmee al ruim boven de

verleden goede scheidingsresultaten bereikt. Althans,

30 kilo per gezin, en dat is ruim boven het landelijk

dat dachten we. Om te kijken hoe de gemeenten ervoor

gemiddelde. Maar toch halen we nog lang niet alle

staan, onderzoekt ROVA jaarlijks de samenstelling van

kunststoﬀen uit het restafval, dus het kan nog beter.

het restafval in haar gemeenten. Uit de sorteeranalyses

“De uitdaging is om burgers zo goed mogelijk te hel-

blijkt dat de inhoud van de grijze container nog voor

pen om hun afval te scheiden. In beginsel zijn burgers

ruim 60% uit herbruikbare grondstoﬀen bestaat. Vol-

wel degelijk bereid daarvoor enige inspanning te doen,

gens Hans Groenhuis, algemeen directeur van ROVA is

maar we zullen onze dienstverlening moeten aanscher-

dat een slechte zaak.”Al die materialen worden met het

pen”, aldus Groenhuis.

restafval verbrand in plaats van ze te recyclen. Dat moet je niet willen als je streeft naar CO2-reductie en verduur-

Omgekeerde inzameling

zaming van de samenleving. Zelfs na de invoering van

“Wat zou er gebeuren als we alleen nog herbruikbare

de kunststoﬁnzameling zien we dat er nog steeds veel

afvalstoﬀen aan huis ophalen? Oftewel, een hoog

herbruikbare kunststoﬀen in het restafval aanwezig zijn.

serviceniveau bieden voor bronscheiding en het rest-

Ondanks het enthousiasme waarmee burgers zijn be-

afval laten wegbrengen.” In de gemeente Zwolle werd

gonnen met de gescheiden inzameling van deze kunst-

een partner gevonden voor een interessante proef.

stoﬀen. “Onze conclusie was daarom dat er meer moet

Volgens milieu-wethouder Erik Dannenberg ligt het

gebeuren willen we de politieke ambities waarmaken”,

voor de hand dat een dergelijke proef in Zwolle wordt

aldus Groenhuis. “Daarom hebben de gemeenten met

gehouden. “Wij willen een zo hoog mogelijk herge-

ROVA het initiatief genomen door middel van verschil-

bruik stimuleren en verder geen afval op straat zien.

lende proeven te onderzoeken hoe we de grijze contai-

Daarom zijn wij al enkele jaren bezig afvalcontainers

ner daadwerkelijk leeg kunnen krijgen. Dat we daarvoor

zoveel mogelijk ondergronds te brengen. Die wijk-

meerdere beleidsinstrumenten nodig zullen hebben,

voorzieningen zouden we kunnen gebruiken voor

staat vooraf al wel vast, zoals een goede infrastructuur

het restafval, terwijl we de herbruikbare stoﬀen bij

en het creëren van bewustwording bij burgers.”

de mensen thuis ophalen.” Al met al een ingrijpende verandering van inzamelsysteem die grote investe-

Kunststoﬁnzameling

ringen vraagt. “Daarom wilden we eerst in een proef

De invoering van de kunststoﬁnzameling in 2009

vaststellen of we hiermee wel het gewenste eﬀect

was een natuurlijk moment om te onderzoeken of de

bereiken. Welke instrumenten kunnen we inzetten

huidige inzamelmodellen nog wel voldoen. Deze mo-

om het gedrag zo te beïnvloeden dat zoveel moge-

dellen zijn van oorsprong immers vooral gericht op

lijk kunststof, maar ook oud papier en gft-afval en

de verwijdering van restafval. Dat gegeven kan door

andere recyclebare stoﬀen uit de grijze container ver-

de nieuwe ambities wel eens grondig veranderen. In

dwijnen”. Hans Groenhuis vult zijn wethouder aan:

plaats van louter het belang van milieuhygiëne, liggen

“Door de proef in Zwolle kunnen we precies meten

de uitdagingen veel meer op het gebied van grond-

wat er gebeurt als je het restafval niet langer de lei-

stofbeheer. Hergebruik van afvalstoﬀen om uitputting

dende afvalsoort laat zijn, maar het omdraait en de

van grondstoﬀen te voorkomen. De introductie van de

nadruk legt op de recyclebare stromen. Omgekeerde

kunststoﬁnzameling vormt daarin een goede stap. In

inzameling dus.”

GRAM

februari 2011

se containers te brengen. Overigens vind ik de mening van de inwoners van de proefwijken over de proef minstens zo interessant.” Dannenberg doelt daarmee op het bewonersonderzoek dat in oktober 2010 onder 650 huishoudens werd gehouden. Uit het onderzoek blijkt dat 95% van de inwoners meedoet aan de proef, terwijl vóór de proef 76% van de mensen kunststof verpakkingen niet eens gescheiden inleverde. Dat de inwoners van de proefwijken de nieuwe inzameling hebben omarmd blijkt uit het feit dat maar liefst 76% wil dat de huidige inzameling wordt voortgezet na de proef.

Afvalinzameling 2.0 De proef in Zwolle staat niet op zichzelf. In de zoektocht naar instrumenten om het hergebruik van huishoudelijk afval te bevorderen, worden meerdere opties verkend. “We weten dat vele factoren van invloed zijn op het afvalgedrag van burgers. Motivatie, kosten, gemak, ruimtebeslag aan huis, servicegraad. Maar we weten nog onvoldoende van de eﬀecten als we een of De proef met de omgekeerde inzameling houdt in dat

meerdere factoren wezenlijk veranderen”, aldus Groen-

de restafvalcontainer van 240 liter tijdens de proef-

huis. Daarbij doelt Groenhuis op factoren als inza-

periode wordt gebruikt voor kunststof verpakkingen.

melfrequentie, volume containers, het maximaal aantal

Daarnaast worden gft-afval en oud papier huis-aan-

containers dat aan huis acceptabel is, et cetera. Daar-

huis ingezameld door middel van minicontainers. Met

om worden er naast de proef in Zwolle ook soortgelijke

het restafval dat overblijft, kunnen de inwoners terecht

proeven in andere gemeenten uitgevoerd. Bijvoorbeeld

bij ondergrondse verzamelcontainers die overal in de

in Amersfoort en in Raalte. De uitkomsten van de proe-

wijken zijn geplaatst.

ven in de ROVA-gemeenten worden gebruikt om, sa-

Voordat de proef in januari 2010 van start ging, wer-

men met de evaluatie van de kunststoﬁnzameling in

den de inwoners van de proefwijken uitvoerig geïn-

Nederland, een nieuw inzamelmodel te maken voor de

formeerd via nieuwsbrieven en informatieavonden.

periode vanaf 2012. Het onderwerp gaat daarmee ver-

De ‘nieuwe’ kunststofcontainers werden voorzien van

der dan het tegen elkaar afzetten van de gangbare haal-

een duidelijke sticker, zodat de nieuwe functie van de

en brengsystemen en voor- en nascheiding. Samen met

container duidelijk werd. Om zoveel mogelijk informa-

de verbeterslagen bij andere afvalsoorten, moet dit lei-

tie te krijgen tijdens de proef, zijn een nulmeting en

den tot ‘Afvalinzameling 2.0’ Een toekomstbestendige

verschillende eﬀectmetingen uitgevoerd door middel

inzamelmethodiek met een goede balans tussen ser-

van verschillende sorteeranalyses. Daarnaast is via een

viceniveau, milieuhygiëne en het optimaal faciliteren

bewonersonderzoek de mening van inwoners van de

van de burger. De ROVA-gemeenten kijken uit naar de

wijken gepeild. In het tweede jaar vinden deze onder-

resultaten van de evaluatie, zodat zij op basis van de

zoeken nogmaals plaats.

resultaten kunnen komen tot een gerichte aanpak en een maatschappelijk gedragen inzamelsysteem.

Eind 2010 kon de tussenbalans worden opgemaakt. En dat leverde interessante resultaten op. In de proefwij-

Afval scheiden is Goud!

ken werd in 2010 in totaal circa 30.000 kilo kunststof

Volgens Hans Groenhuis past het streven naar ‘Afval-

verpakkingen ingezameld. Waar in de rest van Zwolle

inzameling 2.0’ prima in het beleid van ROVA waarin

(stedelijkheidsklasse 2) circa 12 kg per gezin wordt in-

afval wordt gezien als nuttige grondstof voor nieuwe

gezameld, leverde dat in de proefwijken ruim 50 kilo

producten. “Om dat kracht bij te zetten, hebben wij

per huishouden op. En dat zelfs zonder diftar. Ook de

het langjarige afval scheidingsprogramma ‘Afval schei-

gescheiden inzameling van gft-afval en oud papier nam

den is goud!’ opgestart. Onder deze noemer vallen al

signiﬁcant toe. De hoeveelheid restafval nam daaren-

onze projecten en maatregelen die moeten leiden tot

tegen af met 130 kilo per huishouden. Dat is een daling

het beter scheiden van afval. Structurele communicatie

van bijna 25% ten opzichte van de rest van de gemeen-

met de burger over de resultaten van afval scheiden en

te. Wethouder Dannenberg is zeer tevreden met deze

educatie van de jeugd hebben we daarin grote priori-

tussenstand. “Hieruit blijkt duidelijk dat inwoners hun

teit gegeven.”

afval best willen scheiden als je ze beloont met extra service en faciliteiten. Men is dan bereid om de kleine

Over de auteur: Frank Brouwer werkt op de afdeling

hoeveelheid restafval die overblijft naar de ondergrond-

communicatie en voorlichting bij Rova GRAM

Q februari 2011

“P ROCE S S E N VE RB E TE RE N E N K OS TE N B E S PA R E N ”

Vernieuwde benchmark NVRD geeft extra toegevoegde waarde “Bedrijven die deelnemen aan de NVRD-benchmark afvalinzameling worden er altijd beter van. De benchmark, die we bovendien op belangrijke onderdelen aan het vernieuwen zijn, biedt afval- en reinigingsbedrijven immers de unieke gelegenheid om zich te spiegelen aan derden en in de keuken van de collega’s te kijken. Daar kan je alleen maar van leren. Iedere euro die je er in steekt, is welbesteed.”

door Laurent Chevalier

Kom bij Bas Peeters, coördinator bij de NVRD, dus niet aan met praatjes als ‘wat moet dat kosten, wat moet ik er mee en daar heb ik geen tijd voor?’ “Natuurlijk krijg je het niet voor niks,” zegt Peeters, “Maar je krijgt er veel praktische en zeer nuttige informatie voor terug. Dat wordt nog beter met de nieuwe opzet en structuur van onze benchmark. Via die benchmark kunnen de bedrijven leren van elkaars prestaties op cruciale punten als milieu, service, ﬁnanciën en operationele inzet. De branchebrede informatie maakt het mogelijk om eigen processen te verbeteren en uiteindelijk kosten te besparen. Met de bezuinigingsslag bij gemeenten en de

Hanns van Kruijl, directeur Reinis

steeds harder worden concurrentie tussen publieke- en private bedrijven is het belangrijker dan ooit om je be-

werker aangetrokken. Ook inhoudelijk werken we hard

drijf scherp te runnen. Je loopt anders grote risico’s ter-

aan vernieuwing van de structuur van de benchmark.

rein te verliezen. In de huidige markt gaat het nu echt

Zo worden niet alleen de webapplicaties, maar ook de

om de cijfers achter de komma en om transparantie

prestatie-indicatoren, waarop de bedrijven worden ver-

naar je opdrachtgevers.”

geleken vernieuwd. Hierdoor kunnen de deelnemers zelf maatwerkanalyses maken en kunnen wij als NVRD

Ingrijpende verbeterslag

de gegevens ook beter benutten voor het samenstellen

Al sinds 1997 organiseert de NVRD periodiek een ben-

van branchestatistieken en voor verdere ontwikkeling

chmark. Aan de laatst gehouden benchmark deden

van de NVRD als kenniscentrum en belangenbeharti-

ruim veertig van de ongeveer honderd afvalinzamel-

ger voor de branche. Voorts maken we het systeem

bedrijven mee. “Er is dus nog alle ruimte voor uitbrei-

gebruiksvriendelijker. Deze ingrijpende verbeterslag

ding,” concludeert Peeters. Over de ‘vernieuwing’ van

vergroot de betekenis van de benchmark op alle fron-

de benchmark zegt hij: “Om te beginnen willen we als

ten fors. We rekenen voor de toekomst dan ook op een

NVRD dichter op het proces gaan zitten. De afgelopen

forse uitbreiding van het aantal deelnemers.”

jaren werkten we samen met het externe bedrijf MWH,

die de bulk van de organisatie rond de benchmark ver-

Geen appels met peren vergelijken

zorgde. Dat liep op zich prima, maar zowel de NVRD als

In het Zuidhollandse Spijkenisse (75.000 inwoners en

de leden kregen steeds meer het gevoel dichter bij het

35.000 aansluitingen) juicht Hanns van Kruijl, direc-

vuur te willen zitten. Daarom hebben we onlangs be-

teur van reinigings- en afvalinzamelbedrijf NV Reinis

sloten om uitvoering en regie veel meer in eigen beheer

de plannen van de NVRD van harte toe. Hij is extra

te doen. We hebben daarvoor zelfs een nieuwe mede-

blij met de aangekondigde aanpassingen van de pres-

GRAM

februari 2011

tatie-indicatoren. “Het probleem is dat in de huidige

kregen wij de harde opdracht mee dat wij uiterlijk in

opzet van de benchmark nog te vaak appels met pe-

2015 op of onder het landelijk gemiddelde moesten

ren worden vergeleken, waardoor je de uitkomsten

uitkomen.”

van de bedrijven onderling niet zuiver kunt vergelijken. Prijsverschillen kunnen alles te maken hebben

Kritisch analyseren

met de intensiteit van het reinigingswerk, de manier

Terugkijkend noemt Van Kruijl dit best een grote uit-

van inzamelen of het serviceniveau, terwijl daarover

daging. “Maar we hebben het dankzij ieders medewer-

in overleg met de opdrachtgever natuurlijk speciﬁeke

king binnen het bedrijf toch dik gehaald en zelfs ruim

maatwerkafspraken kunnen worden gemaakt. Wij ge-

voor de deadline. In de benchmark van 2009 zaten wij

ven bij het huis-aan-huis inzamelen van afval bijvoor-

al mooi op 96 euro per aansluiting, terwijl het landelijk

beeld extra service aan invaliden. Ook kan iedereen

gemiddelde toen lag op 99 euro. Dit is ons mede gelukt

zonder bijkomende kosten een tweede container aan

door de jaarlijkse benchmark steeds kritisch te analy-

de weg zetten. Op ons milieustation kunnen alle af-

seren op slimme verbetermogelijkheden. Het resultaat

valstromen gratis en onbeperkt worden aangeboden.

is dat wij onze tarieven met ingang van 2012 kunnen

Verder speelt het natuurlijk ook een rol of je praat

verlagen met een totaal bedrag van ruim 300.000 euro.

over een plattelandsgemeente, een verstedelijkte ge-

Bovendien sluit ik een verdere verlaging in de jaren

meente zoals Spijkenisse of over de grote steden. In

daarna niet uit. Zeker als het ons lukt om het verzor-

plattelandsgemeenten is de hoeveelheid restafval door

gingsgebied in deze regio uit te breiden.” Als voorbeeld

betere scheiding lager dan in de twee andere catego-

van de slimme ‘Reinis-methode’ vertelt Van Kruijl dat

rieën. Die categorieën zijn dus niet zomaar met elkaar

zijn bedrijf – waarschijnlijk als enige in het land – grijs

te vergelijken. Ik hoop dat het de NVRD lukt om deze

en groen afval niet alternerend inzamelt. “Wij halen

relevante punten te verwerken in de nieuwe bench-

grijs en groen op dezelfde dag op. In de ochtend rest-

mark. Dan hebben we er nog meer proﬁjt van, omdat

afval en in de middag het groene afval. Dat werkt per-

de vergelijkingen zuiverder worden.”

fect. We hebben er een inzamelwagen mee bespaard. Verder is het ook goed voor de inzet en werkbelasting

Reinis is de vijf jaar geleden verzelfstandigde reini-

(P90- norm) van onze medewerkers, omdat de werk-

gingsdienst van de gemeente Spijkenisse. Het bedrijf

last nu wordt gespreid. De hele dag alleen meestal

telt tachtig personeelsleden en is hoofdzakelijk ac-

volle grijze containers inzamelen is immers aanzienlijk

tief in de gemeente Spijkenisse, die ook enig aandeel-

zwaarder dan de mix van groene lichtere containers en

houder is van het bedrijf. Reinis zorgt ondermeer voor

grijze containers op één dag.” Over de kosten van deze

de inzameling van afval, een scala aan reinigingstaken

aanpak zegt hij: “Uit de laatste benchmark blijkt dat wij

en kolkenreiniging. Voorts exploiteert het bedrijf di-

nu voor het onderdeel ‘Inzameling basispakket’ (restaf-

verse milieu-eilanden. Tot trots van de Reinis-directeur

val en gft) zitten op 59 euro per aansluiting, terwijl het

is onlangs een contract binnengehaald voor het inza-

landelijk gemiddelde op 62 euro ligt.”

melen van bedrijfsafval bij binnenvaartschepen in de Rotterdamse haven. Van Kruijl hoopt op termijn ook z’n voet tussen de deur te krijgen bij buurgemeenten in de regio Voorne-Putten, omdat hij er van overtuigd is dat zijn bedrijf ‘goede waar voor een goede prijs’ kan bieden. Ook daarom hecht hij sterk aan een zo zuiver mogelijke benchmark. “Ik ben een groot voorstander van de benchmark, omdat het jezelf en potentiële klanten inzicht geeft in je prestaties en die van andere bedrijven. De resultaten zorgen ook altijd weer voor een interne kritische beschouwing op het functioneren van de eigen organisatie. Het helpt je om scherp te blijven. Onze aandeelhouder en opdrachtgever de gemeente Spijkenisse hecht eveneens grote waarde aan de benchmark. Bij de verzelfstandiging van het bedrijf heeft de benchmark zelfs een belangrijke rol gespeeld bij het vaststellen van de doelstellingen waaraan wij als zelfstandig bedrijf moesten gaan voldoen. De gemeente Spijkenisse maakte daarvoor gebruik van de benchmark uit 2003. Daarin kwamen wij uit op een bedrag van 129 euro per aansluiting, terwijl het landelijk gemiddelde toen 110 euro bedroeg. Op basis daarvan

Reinis is vijf jaar geleden verzelfstandigd en hoofdzakelijk actie in Spijkenisse.

GRAM

februari 2011

Deelnemers aan de NVRD-benchmark maken â&#x20AC;&#x201C; en alleszins terecht â&#x20AC;&#x201C; in hun regio graag goede sier met de

Benchmark specialist

resultaten. Zo was de Friese afvalinzamelaar en afvalverwerker Omrin er onlangs als de kippen bij om met een persbericht de achterban te informeren over de â&#x20AC;&#x2DC;winnende partijâ&#x20AC;&#x2122;. Sinds de laatstgehouden benchmark kan Omrin zich namelijk beroepen op de laagste inzamelkosten en de meest eďŹ&#x20AC;ectieve inzet van personeel en materieel. â&#x20AC;&#x153;Onze inzamelkosten per aansluiting liggen 25% lager dan die van nummer twee in de benchmark en liefst 66% lager dan die van de hekkensluiter.â&#x20AC;?

De NVRD heeft Alexander Vos de Wael (26 jaar) aangetrokken om de benchmark verder te ontwikkelen. Bij de Vewin (Vereniging van waterbedrijven in Nederland) in Rijswijk heeft hij al ervaring opgedaan met benchmarks bij drink- en afvalwaterbedrijven. Vos de Wael volgde aan de Universiteit Twente de studies bedrijfskunde (MSc.) en organisatiepsychologie (BSc.)

Over het geheim achter deze klinkende cijfers zegt een woordvoerder van Omrin: â&#x20AC;&#x153;Dat is bereikt door de combinatie van innovatie, duurzaamheid en eďŹ&#x192;ciency. Wij lopen voorop bij het gebruik van nieuwe technieken zoals zijbelading, het rijden op groen gas en permanente aandacht voor optimalisatie van inzamelroutes. Hiermee realiseren wij zowel een hoog aantal ledigingen als een hoog tonnage aan ingezameld afval per uur. Dat dit voor gemeenten tot forse besparingen kan leiden, blijkt uit het feit dat de gemeente Boarnsterhim zoâ&#x20AC;&#x2122;n e 463.000,- per jaar bespaart door de uitvoering van haar afvaltaken vanaf dit jaar door ons bedrijf te

+\\YaHHT OLYNLIY\PRLU LU \WJ`JSLU

Als grootste inzamelaar in Nederland zorgt Leger des Heils ReShare op vele manieren voor een duurzaam hergebruik van ingezamelde kleding en textiel. Maar we leveren ook onze bijdrage aan de zoektocht naar innovatieve manieren om van textiele reststoffen weer hoogwaardige producten te maken. Dat noemen we â&#x20AC;&#x2DC;upcyclenâ&#x20AC;&#x2122;. We zamelen bijvoorbeeld bedrijfskritische kleding gegarandeerd veilig in, waarna we er weer nieuwe producten van maken. Zo waren we nauw betrokken bij het upcyclen van oude KLM uniformen in nieuwe kofferriemen. Dus, duurzaam hergebruiken en upcyclen! Leger des Heils ReShare maakt het mogelijk. Meer weten? Bel 0900 - 9322 (10ct per min) Koopvaardijweg 15 | 4906 CV Oosterhout | info@reshare.nl | www.reshare.nl

sĹ˝Ĺ˝Ć&#x152; Ĺ?Ä&#x17E;Ä&#x161;Ä&#x17E;Ć&#x152;Ä&#x17E;Ä&#x17E;Ĺś Ä&#x17E;Ä&#x17E;Ĺś Ĺ?Ĺ˝Ä&#x17E;Ä&#x161;Ä&#x17E; Ć?Ć&#x161;Ĺ˝Ä&#x17E;ĹŻÍ&#x160; WĆ&#x152;Ĺ˝Ä?Ä&#x17E;Ä&#x17E;Ć&#x152; Ď° Ç Ä&#x17E;ĹŹÄ&#x17E;Ĺś Ĺ?Ć&#x152;Ä&#x201A;Ć&#x161;Ĺ?Ć?Í&#x2122;

Ä&#x161;Ä&#x17E; E/ ht Ä¨ĆľĹŻĹŻ Ĺ˝Ć&#x2030;Ć&#x161;Ĺ?Ĺ˝ĹśĆ? ĹŻĆľÄ?Ĺ&#x161;Ć&#x161;Ĺ?Ä&#x17E;Ç&#x20AC;Ä&#x17E;Ä&#x17E;Ć&#x152;Ä&#x161;Ä&#x17E; ^ s ^ DÄ&#x201A;Ć&#x152;Ä?Ĺ˝ WĹ˝ĹŻĹ˝ Ď˛Ď˛ĎŹ Ç&#x20AC;Ä&#x201A;ĹśÄ&#x201A;Ä¨Í&#x2014;

6$9$6 6HDWLQJ %9 Âą =DOWERPPHO Âą ZZZ VDYDV FRP

Î&#x17D; Ä&#x17E;Ç&#x2020; dtÍ&#x2022; Ĺ?ĹśÄ?Ĺ˝ĆľÇ Í˛ Ä&#x17E;Ĺś Ć&#x161;Ć&#x152;Ä&#x201A;ĹśĆ?Ć&#x2030;Ĺ˝Ć&#x152;Ć&#x161;ĹŹĹ˝Ć?Ć&#x161;Ä&#x17E;Ĺś

laten verzorgen.â&#x20AC;?

Bestel nu Gemeente Schoon campagnemateriaal

De landelijk opschoondag is dit jaar op 12 maart. Als onderdeel van de

Aanspreken op gedrag

Gemeente Schoon campagne ‘Geen-excuus’ zijn er gratis promotiemid-

Uitgangspunt van de campagne is dat de norm en het

delen voor lokale opruimacties. In de webwinkel staan onder meer ver-

handelingsperspectief centraal staan. De vervuiler

schillende formaten posters en een banier die gebruikt kunnen worden

wordt aangesproken op zijn onacceptabele gedrag, om

om burgers op te roepen mee te doen met de actie. Ook draaiboeken en

hem zo te bewegen zijn gedrag te veranderen. Er is

materiaal voor de pers staan in de webwinkel. Gemeenten kunnen de

gekozen voor het creatieve concept ‘Geen excuus’. Uit-

middelen aanpassen naar de eigen situatie waardoor ze het hele jaar bij

spraken als ‘Sorry dat ik mijn blikje op straat gooide,

iedere opruimactie te gebruiken zijn.

ik dacht wat maakt één blikje nou uit...’ wijzen de burger erop hoe stom het is om afval op straat te gooien. Ageeth Boos van Agentschap NL: “We gebruiken hier de oneigenlijke argumenten van de vervuiler zelf op een ironische manier. Daarop volgt steevast het antwoord: ‘Geen excuus. Afval in de bak’. Bij de keuze voor deze campagne was een aantal gemeenten nauw betrokken. Uiteraard is de campagne na de testfase geëvalueerd. Burgers vinden de campagne duidelijk, opvallend en aansprekend. De campagne wordt goed gewaardeerd en leidt tot bewustwording en gewenst gedrag. Ook in vergelijking met andere gedragscampagnes scoort de campagne goed.”

De Geen excuus-campagne bestaat ondermeer uit: • Posters op verschillende formaten zoals A2, abri/mupi en driehoeksbord • Commercials op lokale radio • Artikelen en advertenties in huis-aan-huisbladen • Actieteam van acteurs dat voorbijgangers erop wijst dat ze de afvalbak goed moeten gebruiken (niet gratis) • Persberichten • Virals • Hesjes Inlichtingen en webwinkel: www.gemeenteschoon.nl GRAM

februari 2011

HOE DOEN ZIJ DAT ? DEZE MAAN D:

Inzamelsystemen kunststof verpakkingen Negatief

Positief

Afrekening via Nedvang gaat traag; Apel-

De burgers die er aan mee doen, doen dat

doorn heeft nog een half jaar aan vergoe-

met een goed gevoel. Ze hebben meer

dingen tegoed.

ruimte in hun restcontainer en scheiden

Voornemen aanpassen inzamel-

ook andere stromen beter.

structuur

Negatief

Apeldoorn overweegt over te gaan op

Een groot deel van de huishoudens doet

ondergrondse containers. De gemeente

niet mee. Die laten zich ontmoedigen

start ook met een proef ‘gespiegeld in-

door negatieve verhalen in de pers: ‘Alles

zamelen’: grijze containers voor plastic

wordt toch verbrand, er wordt gesjoe-

en kartons, restafval naar ondergrondse

meld met inzamelcijfers’...

containers. Slaagt nascheiding van plas-

Voornemen aanpassen inzamel-

tic, blik en drankenkartons niet, dan al-

structuur

leen plastic.

RMN past de inzamelstructuur voorals-

Verwachte gevolgen voor restafval

nog niet aan, gezien de onzekere toe-

Minder containeraanbiedingen en da-

komst. Ook met het oog op de landelijke

lende hoeveelheid restafval. Gespiegeld

plannen omtrent vergoedingen.

inzamelen is hierop het Apeldoornse ant-

Verwachte gevolgen voor restafval

woord.

RMN verwacht de frequentie van inzame-

Inzamelingswijze

Aanpak na aﬂopen Raamakkoord

ling van restafval niet te kunnen vermin-

Sinds januari 2009 een brengsysteem

Apeldoorn blijft goed opletten. Rendabel

deren. Daarvoor doen er te weinig bur-

met 70 á 80 bollen in winkelcentra.

maken van investering in ondergrondse

gers mee aan de kunststofscheiding.

Motivatie keuze

containers kost tijd.

Aanpak na aﬂopen Raamakkoord

Marc Veenhuizen, afval gemeente senior beleidsadviseur sluitingen. Apeldoorn, 65.000 aan loten bij Circulus. Apeldoorn is aanges en@apeldoorn.nl Contact: m.veenhuiz

Apeldoorn

Snelst in te voeren systeem. Apeldoorn is

RMN onderneemt nog even niets en

een diftargemeente en wilde zo snel mo-

wacht politieke besluitvorming en reactie

gelijk na vaststelling van de tarieven burgers aanbieden kunststof verpakkingen

RMN

bedrijfsleven even af.

gescheiden in te leveren. De gemeente deed in 2008 almee aan een proef

Inzamelingswijze

Inzamelresultaten

Sinds mei 2010 zamelt RMN eens per

Goed, beter dan verwacht. In 2010 9 kilo

veertien dagen huis-aan-huis in.

per inwoner (21 kilo per aansluiting) in-

Motivatie keuze

gezameld.

Responsverhoging; hiervoor werd eens

Kosten-batenverhouding

per maand ingezameld.

Apeldoorn houdt er nu aan over, maar wil

Inzamelresultaten

op termijn investeren: de bollen vervan-

In 2010 was het 12 kilo, het jaar daar-

gen door ondergrondse containers. Door

voor 3 kilo per huishouden. RMN is pas

deze investering zal de kostenbaten-

in oktober 2009 gestart, dus die cijfers

verhouding ongeveer gelijk zijn.

zijn niet goed vergelijkbaar. Nu RMN

Positief

eens per veertien dagen inzamelt, wordt

Stijgend aantal aanbieders van kv en

er wel meer kv opgehaald. Maar er is ze-

dalend aanbod grijze containers. Apel-

ker geen sprake van verdubbeling.

doorn ziet kunststoﬁnzameling als super

Kosten-batenverhouding

oplossing om de hoeveelheid restafval te

Er moet geld bij.

beperken.

GRAM

februari 2011

Rob Schram, directeur RMN, gemeensch appelijke regeling van Soest, Zeist en Nieuwegein met in totaal 74.000 aan sluitingen / 167.000 inwoners. Contact: r.schram@rmn.nl

NIEUW RUBR E IEK

In dit benchmarkartikel worden vier verschillende vormen van kv-inzameling (kunststof verpakkingen) naast elkaar gelegd. Vier organisaties lichten de door hen gekozen inzamelingsvorm toe en benoemen de resultaten en ﬁnanciële aspecten. Lees en vergelijk.

tekst: Hetty Dekkers

Henk Prins,

van Regio Noordsenior adviseur milieu ingsverband erk Veluwe, een samenw aanslui000 45. , ten van zes gemeen ntact: Co rs. one inw 00 5.0 tingen/16 .nl we hprins@regionoordvelu

ook een vergoeding voor inzamelkosten,

is dat ongeveer de helft daarvan ingeza-

transport en communicatie. Vooral dat

meld wordt via de scheidingsstations en

laatste is belangrijk omdat de communi-

de wijkcontainers (brengsysteem). Dat is

catie nu is gericht op bronscheiding. De

veel meer dan GAD verwachtte.

nascheidingsgemeenten hebben dus heel

Kosten-batenverhouding

wat aan hun burgers uit te leggen.

Gezien de inzamelresultaten werkt GAD

Voornemen aanpassen inzamel-

budgetneutraal.

structuur

Positief

Noord Veluwe gaat in ieder geval op deze

Het brengsysteem levert een hoog resul-

manier verder tot 2012.

taat op. Positief is ook dat 52 procent

Verwachte gevolgen voor restafval

van al de inwoners aan de kv-inzameling

In Putten is de hoeveelheid restafval wel

meedoet.

verminderd, maar daar wordt via zak-

Negatief

ken ingezameld. Daar gaat de inzamel-

Het haalsysteem kan beter. De inzamel-

frequentie niet omlaag. De zakken kun-

resultaten vallen hier een beetje tegen.

nen immers, uit hygiënisch oogpunt,

GAD gaat daaraan werken.

niet weken langer bij de mensen thuis

Noord Veluwe

blijven staan. Containergemeenten kunnen zich misschien beraden op kleinere minicontainers.

Inzamelingswijze

Aanpak na aﬂopen Raamakkoord

Sinds mei 2009 scheiden de samenwer-

Noord Veluwe wacht het aﬂopen van het

kende gemeenten na, met uitzondering

Raamakkoord met spanning af. Ook de

van Putten, waar huis-aan-huis wordt

Europese verplichting om gescheiden

ingezameld. De nascheiding gebeurt bij

in te zamelen, en de ontwikkelingen

Omrin.

na 2015, volgt zij nauwgezet. Noord

Motivatie keuze

Veluwe vindt het daarnaast de hoogste

Noord Veluwe gelooft in de nascheidings-

tijd worden dat het eﬀect van de totale

techniek en wil niet afhankelijk zijn van

kv-inzameling duidelijk wordt gemaakt:

de medewerking van de burger. De ge-

wordt het nu verbrand in Duitsland, wat

meenten verwachten daarmee een hoger

gebeurt er mee in China? Dit afval moet

rendement te halen dan met bronschei-

aantoonbaar nuttig worden verwerkt, an-

ding. Bovendien kan er nu meer aandacht

ders is er volgens Noord-Veluwe sprake

worden gegeven aan de gescheiden inza-

van milieufraude.

Harrie Bakker, manager inzameling, vervoe r & verwerking GAD Gooi en Vechtst reek. GAD is een samenwerkingsverban d van negen gemeenten (o.a. Hilversum), 108.000 aansluitingen/248.000 inw oners. Contact: h.bakker@gad.nl

meling van de stromen papier, gft, glas en textiel. Inzamelresultaten

Voornemen aanpassen inzamel-

GAD

In de nascheidingsgemeenten 7,6 kilo

structuur

per inwoner. Tot nu toe wordt bij Omrin

GAD past tot en met 2012 de inzamel-

echter nog niet meer dan 60 procent van

Inzamelingswijze

de input nagescheiden. In Putten wordt

GAD heeft een gecombineerd haal- en

GAD het aantal brengpunten uit.

9 kilo per inwoner ingezameld.

brengsysteem:

Verwachte gevolgen voor restafval

Kosten-batenverhouding

wordt huis-aan-huis ingezameld. Daar-

Het verschil is duidelijk merkbaar voor

Voor nascheiding is de vergoeding mo-

naast wordt kv ingezameld via wijk-

GAD: er is minder restafval. Toch veran-

menteel 210 euro per ton. Dat is bij lan-

containers

dert GAD aan de inzameling van restaf-

ge na niet voldoende.

(brengsysteem).

val vooralsnog niets. Eerst worden de

Positief

Motivatie keuze

ontwikkelingen van de komende jaren

Met nascheiding kan een bruikbaar deel

Het is maximale service en budgettair

afgewacht.

uit het restafval gehaald worden dat ui-

neutraal. GAD kan zo ook de resultaten

Aanpak na aﬂopen Raamakkoord

termate geschikt is voor recycling.

van de verschillende systemen met el-

GAD optimaliseert het huidige inzamel-

Negatief

kaar vergelijken.

systeem en volgt ondertussen de ontwik-

De vergoeding voor nascheiding is niet

Inzamelresultaten

kelingen op de voet.

uitgekristalliseerd. Noord Veluwe wil

In totaal 11 kilo per aansluiting. Opvallend

bij

structuur zeker niet aan. Hooguit breidt alle

aansluitingen

scheidingsstations

GRAM

februari 2011

FOND S W E CYCL E VOOR G E M E E N T E N

Zeven miljoen voor nieuwe e-waste-projecten door Hetty Dekkers De NVMP, sinds kort omgedoopt in Wecycle, zamelde vorig jaar

Inzamelprojecten

106.000 ton e-waste in. “Een mijlpaal”, zegt Wecycle-directeur Jan

De NVMP sloot in 2009 contracten af met gemeenten

Vlak. Toch moet er nog veel gebeuren om de doelstelling, ruim

en samenwerkende inzameldiensten waarin afgespro-

200.000 ton in 2016, te halen. Wecycle, NVRD en VNG startten

ken werd dat de inzameling en verwerking van alle

daarom onlangs met het programma Wecycle voor gemeenten. Er

e-waste via de NVMP zou verlopen. “Inmiddels hebben

is een fonds van 7 miljoen euro beschikbaar voor nieuwe projec-

we met vrijwel alle Nederlandse gemeenten inzamel-

ten die meer inzameling van e-waste ten doel hebben.

contracten afgesloten, dus die samenwerking verloopt goed”, aldus Vlak. Destijds is ook afgesproken dat de

“We hebben in 2010 zo’n 106.000 ton e-waste ingeza-

NVMP samen met ICT-Milieu (verantwoordelijk voor de

meld”, vertelt Jan Vlak, directeur van NVMP/Wecycle.

inzameling/verwerking van computers en andere ict-

“Dat is 27 procent meer dan in het jaar daarvoor en

apparaten) een fonds op zou gaan richten voor lokale

dus een prachtig resultaat. Opvallend is wel dat die

en regionale inzamelprojecten van elektronisch afval.

toename van 27 procent voornamelijk voor rekening

“Die belofte maken we nu waar”, aldus Vlak.

komt van het MKB, waarmee we afspraken hebben gemaakt. Via de gemeentelijke milieustraten werd nau-

Sinds eind januari kunnen gemeenten en inzameldien-

welijks meer ingezameld, dus juist daar valt nog een

sten projecten indienen waarvoor ze een bijdrage kun-

ﬂinke slag te maken.”

nen krijgen uit het fonds. Voor communicatieprojecten, gericht op gedragsverandering en bewustwording, bedraagt de geldelijke ondersteuning maximaal 50 eurocent per inwoner. Voor pilotprojecten, die de inzameling van e-waste bevorderen via een concreet idee over de inzamelstructuur, kan maximaal 250.000 euro aangevraagd worden. “Voor communicatieprojecten is 4,5 miljoen beschikbaar, voor uitvoerende pilots 2,5 miljoen. Vanwege die onderverdeling zou de pot voor pilots met tien grote projecten al leeg kunnen zijn, maar daar gaan we niet van uit”, aldus Vlak. “We verwachten wel veel aanmeldingen, maar het zal niet altijd om het maximale bedrag gaan.”

Criteria Om voor een bijdrage uit het fonds in aanmerking te komen, moet het project aan enkele criteria voldoen. Vlak: “Het project moet uiteraard betrekking hebben op elektrische apparaten en/of spaarlampen en het moet om een lokale of regionale actie gaan. Verder moet het project een aanjagende werking hebben, bestuurlijk draagvlak en ondersteund worden door voldoende publiciteit. De uitvoeringstermijn loopt tot en met het derde kwartaal van 2012, dus in die periode moet het project daadwerkelijk in praktijk gebracht zijn.” Jan Vlak, directeur Wecycle (voorheen NVMP)

GRAM

februari 2011

Wecycle hoopt met het fonds voor gemeenten de inzameling van elektronisch afval, zowel witgoed als kleine apparaten en spaarlampen, ﬂink omhoog te duwen. “Er liggen kansen genoeg”, aldus Vlak. “Zo verdwijnt er nog steeds jaarlijks 33 miljoen kilo aan kleine apparaten (mobieltjes, adaptors etc.) bij het restafval. Ook blijkt dat veel gemeentelijke milieustraten wasmachines en koelkasten in de bak voor oud ijzer laten gooien. Dat hebben we zelf gesignaleerd tijdens een rondje langs zo’n dertig milieustraten. Je kunt burgers beter

De NVMP maakte bij de presentatie van de jongste inzamelcijfers (half februari) tevens een naamswijziging bekend. NVMP heet voortaan Wecycle. Directeur Jan Vlak: “Dat hebben we gedaan omdat Wecycle een goede reputatie heeft en inmiddels veel naamsbekendheid geniet als inzamelorganisatie.” Via de website van Wecycle is voor gemeenten allerlei Wecycle-campagnemateriaal gratis verkrijgbaar, zoals rechtenvrije foto’s, posters, persberichten en teksten voor gemeentegidsen. Deze ondersteuning staat los van het fonds voor gemeentelijke e-waste-projecten.

verwijzen naar een container voor witgoed, zodat het apparaat goed kan worden gerecycled. Een ander accent kan liggen op spaarlampen. Je kunt als gemeentelijke milieustraat bijvoorbeeld overwegen kapotte spaarlampen uit het MKB te accepteren.”

Leeg is leeg Het is aan gemeenten en inzameldiensten zelf te bepalen wat voor soort project ze op willen starten. Vlak wil geen voorbeelden geven, om de gemeenten niet te beïnvloeden. Wel heeft Wecycle al enkele concrete plannen vernomen, die vrijwel zeker bij het fonds ingediend gaan worden. “AVU, het Amsterdamse stadsdeel Zuid-Oost, Druten, Venlo en Circulus hebben al aangegeven zeker een project in te willen dienen. Het is voor iedereen zaak er op tijd bij te zijn. We hebben zeven miljoen euro beschikbaar en als dat potje leeg is, is het leeg. Het is dus een kwestie van wie het eerst komt, die het eerst maalt.” Gemeenten of samenwerkingsverbanden die een aanvraag voor het fonds Wecycle-gemeenten in willen dienen, kunnen terecht bij de NVRD, tel.nr. 026-3201011 (Joke Deul, wecycle-gemeenten@nvrd.nl). Meer informatie vindt men op de websites van de NVRD en Wecycle. Voor vragen of ideeën kan men ook terecht bij Erik van der Schans, accountmanager gemeenten van Wecycle, tel. 079-7600671, e-mail: gemeenten@wecycle.nl.

Wecycle hoopt met het nieuwe fonds de inzameling van elektronisch afval ﬂink te stimuleren.

- LEVERING EN MONTAGE VAN ROETFILTERS - GECERTIFICEERD VOLGENS HD REGELING OF VERT - OMZETTINGSGRAAD BOVEN 90% - GOEDGEKEURD DOOR ARBEIDSINSPECTIE

BEL (0341) 467070 WWW.BUCHLI.NL

SCHOON MILIEU, OOK VOOR MEDEWERKERS

Vier met ons het lustrum van de ReinigingsDemoDagen De ReinigingsDemoDagen, de vakbeurs voor vertegenwoordigers van Gemeentelijke Reinigingsdiensten, Provincies, Waterschappen, Afvalverwerkers, Milieu en aanverwante bedrijven, is een begrip in Nederland. Op 18 en 19 mei 2011 organiseert de Stichting RDD haar eerste lustrum. U kunt zich als bezoeker nu al gratis aanmelden op de website reinigingsdemodagen.nl/registreer

www.reinigingsdemodagen.nl

Eerste lustrum voor ReinigingsDemoDagen Op 18 en 19 mei organiseert de stichting RDD van

kan daarom gericht worden uitgenodigd.” De ReinigingsDemoDagen

RAI Vereniging, afdeling Speciale Voertuigen voor de

2011 zijn gratis toegankelijk. Ook kunnen bezoekers er gratis en voor

vijfde keer de ReinigingsDemoDagen (RDD). Alle reden

de deur parkeren.

voor een feestje. Professionals die te maken hebben

Inlichtingen: www.reinigingsdemodagen.nl

met afval- en reinigingsvoertuigen krijgen op het RDWtestcentrum in Lelystad een compleet overzicht van de laatste ontwikkelingen. Onder het genot van een hapje en drankje kunnen bezoekers kennis maken met de nieuwste voertuigen en producten. De RDD is een vakbeurs voor ondermeer vertegenwoordigers

van

gemeentelijke

reinigingsdiensten,

provincies, waterschappen, afvalverwerkers en andere aanverwante bedrijven. Projectcoördinator Jacques van Hest: “We zijn er trots op dat de RDD dit jaar voor de vijfde keer plaats vindt. Er bestaat duidelijk behoefte

Korte terugblik

aan een dergelijk evenement. We hebben de formule

In 2003 vond de RDD voor de eerst keer plaats in het Autotron in Rosmalen. Het werd een druk bezochte beurs. In 2005 vormde de RAI Amsterdam het decor voor de Afval & Reinigings RAI waar de RDD deel van uit maakte. Deze keer minder succesvol; het buitenevenement in Rosmalen bood toch een betere sfeer en trok meer bezoekers. Het RDW Testcentrum in Lelystad bleek in 2007 de ideale locatie voor de RDD; goed bereikbaar, alle ruimte voor buitenactiviteiten waaronder een parcours voor demonstraties met de nieuwste typen huisvuilwagens, veegmachines en andere reinigingsvoertuigen. In 2009 vond het evenement om die reden weer in Lelystad plaats.

wel wat aangepast. Het evenement duurt dit jaar niet drie maar twee dagen. Maar dan wel van 10.00 tot 20.00 uur. De openingstijden zijn dus verruimd zodat bezoekers de mogelijkheid hebben om ook na de middag nog naar Lelystad af te reizen om het evenement te bezoeken. Uiteraard wordt er ook rond etenstijd gezorgd voor de innerlijke mens.” Van Hest: “Producenten staan graag op de RDD omdat ze uit de vorige edities weten wie er naar de beurs komen. Met andere woorden de doelgroep is bekend en

Een overzicht van het beursterrein tijdens een voorgaande editie van de RDD.

GRAM

februari 2011

G EM EN GDE BE RI CH TE N

AFVAL & MILIEU

Vergoedingen gemeenten kunststoﬁnzameling VNG en Nedvang zijn overeengekomen de vergoeding aan gemeenten voor de gescheiden inzameling van kunststofverpakkingsafval in 2011 en 2012 te handhaven op het niveau van de afgelopen jaren. Vanaf 2009 bedraagt de vergoeding voor ingezameld kunststofafval (bronscheiding) 475 euro per ton. Plus een transportvergoeding van 1,50 euro per ton per gereden kilometer vanaf de gemeentegrens tot het door Nedvang aangewezen overslagpunt. Gemeenten ontvangen daarnaast 0,11 euro voor extra gemeentelijke communicatie richting inwoners. Naast gemeenten die kunststofafval inzamelen via bronscheiding, zijn er ook gemeenten die achteraf kunststofverpakkingsafval van het overig huishoudelijk afval scheiden. Het overleg over de vergoeding voor die laatste categorie gemeenten is nog niet afgerond.

Forse groei huishoudelijk afval 1938 – heden

Klimaatverandering en geschiedenis

Nederland als Europees grondstofcentrum

Uit het door het Centraal Bureau voor

Klimaatverandering maakt meer stuk dan

D66 heeft het kabinet gevraagd te on-

de Statistiek (CBS) uitgegeven boekwerk

je lief is. Zo blijken kleine variaties in neer-

derzoeken of Nederland het grondstof-

‘Terugblikken, een eeuw in statistieken’

slag en temperatuur in de geschiedenis

centrum van Europa kan worden. Staats-

blijkt dat de hoeveelheid huishoudelijk

bij te dragen aan grote gebeurtenissen.

secretaris Atsma (CDA) heeft toegezegd

afval sinds 1938 is opgelopen van 173

Dat concluderen wetenschappers. Vele

dit voorjaar met een plan hiervoor te zul-

kilo per persoon naar circa 550 kilo in

historische gebeurtenissen blijken ‘toe-

len komen. Volgens D66 bestaat afval ei-

2009. Vorig jaar werd 9 miljoen ton huis-

vallig’ samen te vallen met een periode

genlijk niet. “De vuilniszak is een tas vol

houdelijk afval ingezameld, waarvan de

van extreme neerslag, warmte, droogte

grondstoﬀen, energie en mest, maar dan

helft gescheiden. Vanaf 1950 steeg de af-

of kou. Zo hebben volgens de onderzoe-

allemaal door elkaar. Dat kan je scheiden

valproductie per persoon geleidelijk tot

kers sterk schommelende weersomstan-

en hergebruiken. Het is goed voor de eco-

ongeveer 375 kilo in 1980 om daarna te

digheden die zo’n driehonderd jaar aan-

nomie en goed voor het milieu. Als je alu-

dalen tot iets meer dan 300 kilo in 1985.

hielden een rol gespeeld bij de val van het

minium en lood recyclet bespaar je 92%

Daarna volgde een steile groeispurt tot

Romeinse Rijk. En de builenpest gedijde

tot 99% op de CO2-uitstoot.” Mobiele te-

in 2000. Vanaf dat moment blijft het ni-

mede doordat er in die periode zoveel

lefoons zijn een goed voorbeeld van her

veau ongeveer op 550 kilo per persoon.

regen viel. De onderzoekers kwamen tot

te gebruiken producten. “Uit een mobiele

In het begin van de vorige eeuw was van

deze conclusies na bestudering van meer

telefoon haal je koper en andere dure ma-

afvalinzameling nog nauwelijks tot geen

dan 9000 stukken hout. De oudste stuk-

terialen. Prima om te gebruiken in nieuwe

sprake. Echt georganiseerd werd dat pas

ken waren 2500 jaar oud. Door de jaar-

mobiels, maar dan moet de oude wel uit

in de jaren dertig. Meestal gebeurde dit

ringen te bestuderen, kon worden vast-

elkaar worden gehaald. Nu gebeurt dat

door de gemeenten zelf. Soms ook in sa-

gesteld hoe hoog de temperatuur in die

soms nog onder dubieuze omstandighe-

menwerking met particuliere bedrijven.

tijd was en of er veel neerslag viel. Door

den in ontwikkelingslanden. Een modern

Het interessante boekwerk beschrijft ook

de invloed die klimaatverandering in het

bedrijf in de Rotterdamse haven kan dit

dat het energieverbruik de afgelopen

verleden heeft gehad in kaart te brengen,

voor heel Europa op een veilige manier

65 jaar is verachtvoudigd. In 2009 was

hopen de onderzoekers dat de mensheid

doen. Nu gebruiken we slechts één op

7 procent van de energie afkomstig van

zich beter kan voorbereiden op klimaat-

de veertig mobieltjes opnieuw.” D66 ziet

andere dan fossiele bronnen.

veranderingen die zich nog moeten vol-

Nederland als ideaal knooppunt in Europa

trekken. (bron: Scientias.nl)

om hoogwaardig afval in te zamelen.

GRAM

februari 2011

G E M EN G D E BE RI CH TE N

AFVAL & MILIEU

Commissie Duurzaamheidsvraagstukken

het zoutproductiebedrijf van AkzoNobel.

Europa. Maar omdat ieder land zijn eigen

Daarmee zal het jaarlijkse aardgasver-

systeem van registreren, erkennen en

De enkele jaren geleden ingestelde ‘Com-

bruik met 40 miljoen m3 omlaag gaan en

vergunnen kent, is het toch niet overal

missie Duurzaamheidsvraagstukken Bio-

de bijbehorende CO2-uitstoot met 72.000

hetzelfde. Daarom neemt de roep onder

massa’, ook wel bekend als de Commis-

ton per jaar.

transporteurs naar een helder Europees registratiesysteem – waarbij landen regi-

sie Corbey naar de voorzitter, heeft bij

straties wederzijds erkennen – toe.

krachtig beleid voor grondstoﬀen, eﬃ-

Milieubewustzijn Nederlanders valt tegen

ciëntie en duurzaamheid. De commissie

Ondanks tal van milieucampagnes om

benadrukt dat dit vruchten zal afwerpen

Nederlanders meer milieubewust te ma-

VS: geen hoge pet van Nederlands klimaatbeleid

voor de duurzaamheid van de Neder-

ken, zit Nederland nog ver onder het Eu-

Uit gelekte geheime berichten van de

landse samenleving en de succesvolle

ropese gemiddelde op dit gebied. Circa

Amerikaanse ambassade blijkt dat de VS

ontwikkeling van de economie. Volgens

36% van de Nederlanders zegt doelbe-

al enkele jaren geen hoge pet meer op

de commissie is Nederland in de posi-

wust voor milieuvriendelijke producten

hebben van het Nederlandse klimaatbe-

tie om in de kopgroep te komen bij de

te kiezen. Het gat is groot in vergelijking

leid. Volgens de ambassade is het Neder-

ontwikkeling van een duurzame bio-eco-

met het Europese gemiddelde van 53%.

landse klimaatbeleid te karakteriseren als

nomie. Dit is echter alleen mogelijk als

Daarmee scoort Nederland slechter dan

‘Veel woorden, maar weinig daden’. Vol-

de overheid daadkrachtig richting geeft,

landen als België, Duitsland, Frankrijk en

gens de Amerikanen is een reductie van

duidelijke doelstellingen vaststelt, stuurt

Groot-Brittannië. Zelfs landen als Portu-

broeikasgassen met 30 procent in 2020,

op innovatie, investeringen in duurzaam-

gal en Spanje scoren beter. Deze gege-

zoals ons land steeds heeft geroepen ab-

heid beloont en zorgt voor Europese af-

vens blijken uit recent onderzoek onder

soluut niet haalbaar. Volgens de VS staat

stemming.

10.000 consumenten van 18 jaar en ou-

dit in schril contrast met de borstklop-

der in zeven Europese landen.

perij van de Nederlandse regering dat de

het kabinet aangedrongen op een daad-

Rembrandt van Rijn hergebruikte afval voor zijn verf

Europese duurzaamheidsrichtlijnen

uitging van een reductie van 20%. Het

Belgische

wetenschappers

De Tweede Kamer is akkoord gegaan met

reductie inmiddels naar de prullenbak

meldden onlangs in het tijdschrift Ana-

een voorstel van staatssecretaris Atsma

verwezen.

lytical Chemistry dat er sterke aanwijzin-

(Milieu) om drie Europese duurzaam-

gen zijn dat schilder Rembrandt van Rijn

heidsrichtlijnen in de Nederlandse Wet

afval uit een wolververij hergebruikte bij

Milieubeheer op te nemen. De Europese

HVC levert groen gas aan aandeelhouders

het mengen van zijn kleurpigmenten.

Unie mikt voor heel Europa in 2020 op

De Huisvuilcentrale Alkmaar (HVC) heeft

Analyse van zijn werk met geavanceerde

14% duurzame energie en 20% minder

van de Energiekamer, onderdeel van de

massaspectrometrie wijst dat uit. Deze

CO2. Atsma wil hierop inspelen door

Nederlandse

vorm van hergebruik kwam aan het licht

extra steun te verlenen aan de verdere

(NMA), een vergunning gekregen om

tijdens de restauratie van Rembrandts

introductie van elektrische auto’s en ver-

groen gas te leveren aan de gemeente-

portret van Nicolaes van Bambeeck, uit

duurzaming van de brandstofmix. Verder

lijke aandeelhouders van het bedrijf.

de collectie van de Koninklijke Musea

denkt hij ook aan speciale ﬁscale maat-

HVC heeft niet de ambitie om met de

voor Schone Kunsten in Brussel.

regelen om de CO2-uitstoot te verminde-

levering van groen gas de puur commer-

ren.

ciële markt op te gaan. Samen met Rova

Franse

Stoomleiding Twence – Akzo Nobel

Europese Unie de afgelopen jaren slechts kabinet Rutte heeft de extra Nederlandse

Mededingingsautoriteit

produceert HVC groen gas in een vergistingsinstallatie in Zwolle. Ook in Midden-

Minister Maxime Verhagen heeft vorige

Regels afvalvervoer bron van ergernis

maand de stoomleiding tussen afval-

Volgens Transport en Logistiek Nederland

In verband met het nog beperkte volume

verwerker Twence en chemiebedrijf Ak-

moet de regelgeving voor internationaal

blijft de levering van groen gas voorals-

zoNobel in Hengelo in gebruik gesteld.

afvalvervoer met spoed worden gehar-

nog sowieso beperkt tot levering aan ge-

Stoom die vrijkomt bij verbranding van

moniseerd. Zowel de internationale als

meentehuizen. HVC maakte onlangs ook

afval wordt nu gebruikt bij de zoutpro-

de nationale regels zijn een bron van er-

bekend een belang van 15 procent te ne-

ductie van AkzoNobel. De besparing op

gernis voor afvaltransporteurs. Het pro-

men in een windpark op zee van 600 MW.

aardgas die hiermee wordt bereikt, komt

bleem schuilt vooral in de eisen voor re-

Dit park ligt in de Noordzee, 55 kilometer

overeen met de gasvoorziening voor een

gistratie. Deze eisen verschillen van land

ten noordoosten van Schiermonnikoog.

stad met 80.000 inwoners. De twee kilo-

tot land. Volgens de vervoersorganisatie

meter lange pijpleiding levert stoom aan

zijn er weliswaar uniforme regels binnen

GRAM

meer gaat HVC zo’n installatie bouwen.

februari 2011

nieuws Tekst: Bas Peeters Onderzoek statiegeld gepubliceerd

Commissie Reiniging

Op 7 februari is het rapport ‘Statiegeld

NVRD-congres ‘Over grenzen’

Onder het voorzitterschap van de nieuwe

handhaven of uitbreiden’ door NVRD-

De website www.nvrdcongres.nl voor het NVRD-congres ‘Over grenzen’ is live. Op deze website vindt u informatie over het programma en kunt u zich inschrijven. Het belooft een interessant congres te worden met inspirerende sprekers op leuke locaties in een mooi stukje Nederland. Op 25, 26 en 27 mei bent u welkom in het Scheldetheater in Terneuzen.

voorzitter Johan Veenstra van de DAR,

voorzitter Govert Veldhuijzen aangeboden aan een delegatie van de Tweede Kamer. Het rapport bevat de resultaten van een onderzoek dat in opdracht van de NVRD-werkgroep Statiegeld is uitgevoerd door TNS-NIPO. Hoofdconclusie is dat de Nederlandse burger massaal achter de huidige statiegeldregeling staat en zelfs voor een uitbreiding naar bijvoorbeeld kleinere plastic drankenverpakkingen is.

gaat de commissie Reiniging een interessant jaar tegemoet. Onderwerpen op de agenda zijn onder meer gladheidbestrijding, digitalisering van beheer, beïnvloeding van de beleving van de burger, een betere afstemming in beheertaken en regionale zoutloketten. In opdracht van de commissie Reiniging is de hogeschool Arnhem en Nijmegen gestart met het opstellen van een handreiking plaagdierenbestrijding voor gemeenten. Overleg met VA Op 2 februari heeft het tweejaarlijks overleg plaatsgevonden tussen de besturen van de NVRD en de Vereniging Afvalbedrijven (VA). In dit overleg is besloten dat de NVRD participeert in de begeleidingsgroep van het LCA-onderzoek kunststofverpakkingen dat de VA heeft geïnitieerd. Naast de NVRD nemen de VNG, Agentschap NL en Nedvang deel in de begeleidingsgroep.

Commissie markt en overheid Dhr. Verhoeven (D66), dhr. Veldhuijzen (NVRD, mw. Snijder-Hazelhoﬀ (VVD), mw. Van der Werf (CDA)

Bestuurlijke seminars

Verbeterde benchmark

‘Markt en overheid’

afvalinzameling

Op 18 februari, 18 en 25 maart vinden

Al jaren voert de NVRD een bedrijfs-

bestuurlijke seminars plaats over het

vergelijking (benchmark) uit op het ge-

thema Markt en Overheid. De NVRD or-

bied van afvalinzameling. Een werkgroep

ganiseert deze bijeenkomsten samen met

van betrokken leden heeft nagedacht

VNG, PWC, Bartels Sueters Fischer aanbe-

over hoe de benchmark nog beter kan

stedingadvocaten en Maasdam mede-

bijdragen aan het leren over elkaars be-

dingingsadvocaten. Tijdens de seminars

drijfsvoering. Dit geeft een functioneel

worden bestuurders meegenomen in de

ontwerp voor een nieuwe benchmark

verschillende keuzes waar men wellicht

waarin zowel de inhoudelijke aanpas-

voor komt te staan: zelf doen, samen

singen als de software is meegenomen.

doen met omliggende gemeenten of laten

Momenteel wordt de beste leverancier

doen door de markt? De bijeenkomsten

gezocht. In mei van dit jaar zal de nieu-

zijn uitsluitend bedoeld voor bestuurders

we software beschikbaar zijn, zodat de

en inschrijven voor de bijeenkomsten in

dataverzameling over het boekjaar 2010

maart is nog mogelijk. Inl.: www.nvrd.nl

kan beginnen.

GRAM

februari 2011

De Commissie Markt en Overheid heeft vorig jaar gewerkt aan het rapport ‘Markt en Overheid’. Ook voor 2011 heeft de commissie weer volop ambities. Uiteraard wordt de behandeling van het wetsvoorstel Markt & Overheid in de Eerste Kamer gevolgd. Daarnaast staat mogelijk ook een wijziging van de wet op de vennootschapsbelasting op stapel waardoor publieke bedrijven vennootschapsbelastingplichtig kunnen worden. De commissie zal dit onderwerp nauwgezet volgen en waar mogelijk beïnvloeden. Verder werkt de commissie aan een voorstel voor gedragsregels voor de leden van de NVRD en aan een visie op de meerwaarde van publieke bedrijven.

NIEUWS

N IEUWTJES VAN DE ZAKE LIJKE M A RK T

Spaarnelanden heeft dé oplossing voor afsluiten ondergrondse papiercontainers “Ik wist dat dit het ei van Columbus was.” Onderhoudsmonteur Rene Koekenbier van de Haarlemse inzamelaar Spaarnelanden heeft een eenvoudige maar doeltreﬀende afsluitklep ontwikkeld voor het afsluiten van de ondergrondse papiercontainers.

Uitvinder van de afvalklep Rene Koekenbier (l) en Spaarnelanden-directeur Rinus Haas.

Koekenbier ergerde zich al jaren groen

Kosten

één auto rond te sturen die alle afsluit-

en geel aan de omslachtige manier van

Directeur Rinus de Haas rekent de kosten

kleppen weer weghaalt. Voor de burger

afsluiten van de containers rond de jaar-

van deze werkwijze even snel voor: “Het

is de container dan ook maar even buiten

wisseling en Luilak (de zaterdag voor

legen en afsluiten van de 140 containers

gebruik.

Pinksteren). Naast dat dit veel tijd en

kostte ons 40 á 50 manuren per keer.

capaciteit kostte, werkte de oude afsluit-

Voor elke container die in de brand ging,

Simpel en functioneel

kleppen niet afdoende. Er bleef altijd

kwam daar zo’n 2500 euro aan schade

Spaarnelanden heeft 170 exemplaren

een kier open waardoor vuurwerk nog

bovenop: de container staat dan vol

laten maken bij een Haarlemse machi-

steeds naar binnen kon. Hierdoor moest

met bluswater, dus moet eerst geleegd

nefabriek. De deﬁnitieve versie is van

de brandweer soms wel meerdere malen

worden en schoongemaakt. Vervolgens

een harde staalsoort en hufterproof. De

per nacht uitrukken om brandjes in de

moesten we ‘m opnieuw stralen en spui-

afsluitklep is ook onbehandeld gelaten,

containers te blussen.

ten. Het papier is nat, dus dat kan alleen

om het ontwerp zo simpel en functioneel

Afsluiten moest vanaf de binnenkant

nog maar gestort worden.”

mogelijk te houden. De nieuwe afsluit-

van de containers gebeuren. Koekenbier:

kleppen zijn ingezet tijdens de laatste

“Hiervoor moest ik eerst de deurtjes van

Sneller en beter

jaarwisseling. Met succes, want de pa-

de inwerpzuil openen, vervolgens hing ik

Na de jaarwisseling van 2009 heeft Koe-

piercontainers bleven vuurwerkvrij. De

dan met mijn romp in de container om de

kenbier zitten brainstormen op welke

afsluitkleppen staan nu op een pallet te

afsluitklep aan de binnenkant met schui-

manier het afsluiten van dit type pa-

wachten tot de volgende afsluiting op 30

ven vast te maken. Dat lukte niet altijd,

piercontainers sneller en beter kon. Hij

december 2011.

omdat zo’n klep -door alle papiergeweld-

bedacht een losse afsluitklep van alu-

nog al eens krom is. Als de zuiltjes vol

minium, die in het gat van de container

Trots

zaten met papier, kon ik er niet eens bij.

geduwd wordt en met een sleutel af te

Wat zijn uitvinding hem ﬁnancieel gaat

Dan moest ik later die dag, soms wel

sluiten is. In de container kruipen is niet

opleveren, weet Koekenbier nog niet.

twee keer, terugkomen in de hoop dat de

meer nodig, afsluiten gebeurt nu vanaf

“Misschien een bos bloemen, misschien

jongens op de vrachtwagens de contai-

de buitenkant. De eerste werkdag na de

een reisje naar Hawaï”, grapt hij. “Ik heb

ner inmiddels hadden geleegd.”

afsluiting hoeft Spaarnelanden nog maar

deze oplossing natuurlijk niet bedacht

GRAM

februari 2011

NIEUWS

N IEUWT JE S VAN DE ZAKE LIJK E M A RK T

foto’s: Chris Hoefsmit

om er beter van te worden, maar om mijn werk en dat van mijn collega’s te vergemakkelijken.” Het doet De Haas in ieder geval goed dat zijn medewerkers zo gemotiveerd en serieus met hun werk bezig zijn. “Ze streven naar verbetering en dat is mooi om te zien. Het geeft ook aan dat ze trots zijn op wat ze doen.” Octrooi Uiteraard heeft Koekenbier wel octrooi aangevraagd op zijn uitvinding. Bij wie de afsluitklep uiteindelijk in productie gaat, is nog niet bekend. De Haas zegt hierover: “Het is niet onze core business deze kleppen te leveren of te maken.

Koekenbier vindt het belangrijk dat de

veel aan moeten leren.”

Daarom is het raadzaam, en daar zal ik

leverancier gebruik maakt van de ken-

Volgens De Haas is VConsyst hartstikke

René ook in adviseren, om met leveran-

nis en vaardigheden die gebruikers in

enthousiast over de uitvinding. “We heb-

cier VConsyst om de tafel te gaan. Zij

het veld opdoen met de containers. “Juist

ben hen laten weten dat de rechten op het

zouden de afsluitklep in productie kun-

van onze feedback moet de leverancier

product bij René liggen. Dat hij daar de

nen nemen en als een product bij de

het hebben. Zo kunnen zij hun product

revenuen van krijgt, of de kans krijgt het

containers aanbieden. Zo hebben alle

verbeteren. Wij krijgen zo’n product aan-

patent te verkopen, lijkt me niet meer dan

gebruikers van deze papiercontainers er

geleverd en ontdekken gaandeweg wat

logisch. Want ‘ere wie ere toekomt’...”

proﬁjt van.”

beter kan. Wat dat betreft heb ik mezelf

Tekst: Karin Giessen

KLAIR promoot recycling oude kunststofcontainers Steeds meer producenten van kunststof-

belangrijke rol. In tijden van crisis stijgen

verduidelijkt op basis van het gemiddel-

containers recyclen hun oude containers.

de prijzen vaak voor een langere periode

de materiaalaandeel dat veelal bij Euro-

In het kader van duurzaamheid hebben

en neemt de beschikbaarheid af. Dit heeft

pese aanbestedingen wordt gebruikt.

containerproducenten hun verantwoor-

een extra prijsopdrijvende invloed en is

delijkheid genomen en de toepassing van

meestal niet te ondervangen met langlo-

Gesloten cirkel

gerecycled materiaal geïntegreerd in hun

pende overeenkomsten.

De hoeveelheid gerecycled materiaal verschilt per product en wordt ingegeven

productiemethoden. Een goede zaak, al1

door de strenge RAL voorschriften waar-

dus branchevereniging KLAIR . Oude

Prijsontwikkeling

containers worden na reiniging verma-

Per product en per producent zijn de

aan het eindproduct moet blijven vol-

len en als materiaaltoevoeging gebruikt.

afwijkingen

materiaalaandeel

doen. Dit is dan ook een belangrijke kwa-

Deze productiemethode maakt produ-

van de kunststofcontainer gering. Alle

liteitsgarantie voor de gebruikers van de

centen minder afhankelijk van het mate-

producenten worden dan ook in gelijke

containers. Om deze duurzame aanpak

riaal HDPE (High Density Poly Ethyleen),

mate getroﬀen door prijsstijgingen en/of

te optimaliseren, is het van belang dat de

waarvan de containers zijn gemaakt, en

dalingen van de grondstoﬀen. Het ma-

cirkel gesloten blijft en dat de producen-

de prijsontwikkeling daarvan.

teriaalaandeel in de container is groot,

ten de toegang tot dit recyclemateriaal

De grondstof van HDPE komt vrij tijdens

dus de invloed van de grondstofprijzen

behouden en verder uitbreiden.

het raﬃnageproces van ruwe aardolie. We-

werkt aanzienlijk door in de prijs van het

reldwijd zijn er slechts een beperkt aan-

eindproduct. Voor de gebruikers en inko-

tal producenten van dit materiaal en dat

pers van kunststofcontainers is het niet

Afvalcontainers de Implementatie en Regi-

heeft gevolgen voor de prijs. De meeste

altijd duidelijk wat men kan verwachten

stratie hiervan. De leden van KLAIR bestaan

producenten van kunststofcontainers zijn

of waarom prijzen stijgen of dalen. Om

uit bedrijven die zich bezighouden met de

ook actief op de automotive markt en ko-

hierin meer inzicht te geven, heeft KLAIR

productie en levering van kunststof afval-

pen op grote schaal hun materiaal in. De

op haar site www.klair.nl de trend van

containers, eventueel identiﬁcatiesystemen

marktprijs van het granulaat en de toe-

de prijsontwikkeling van HDPE weerge-

hierop aanbrengen en de containers huis aan

komstverwachtingen spelen hierin een

geven. Op de site is ook de indexering

huis uitzetten.

GRAM

het

februari 2011

1 De letters KLAIR staan voor Kwaliteit Levering

NIEUWS

N IEUWT JES VAN DE ZAKE LIJKE M A RK T

Modulo-Béton introduceert Co-Design-Studio

Afbreekbare plastics 8 Februari 2011 vond de internationale bouwbeurs in de Jaarbeurs

De Co-Design-Studio is opgezet als

nog te ondernemen stappen. De evaluatie

Utrecht plaats. Hier liet het Ministerie

servicecentrum

gemeenten,

van de inventarisatielijst geeft inzicht in

van Economische Zaken, Landbouw

zorg en industrie. Zij kunnen hier, in

welke expertise nodig is in de volgende

en Innovatie tijdens het seminar ‘Bio

samenwerking met het Modulo Mi-

fase van het project. Het afstemmen van

based bouwen’ de kansrijke moge-

lieustraten team, de nieuwbouw en/

taken en verantwoordingen is hierdoor

lijkheden zien van het gebruik van

of herinrichting van de milieustraat

praktisch in te vullen.

bouwmaterialen die gecreëerd zijn

voor

in kort tijdsbestek vormgeven.

op basis van natuurlijke grondstofTafelsessie

fen. Veel groene bouwmaterialen zijn

Bij de totstandkoming van een milieu-

De speciaal voor Module ontwerpen Ont-

geen toekomstmuziek meer maar nu

straat zijn veel interne- en externe par-

werptafel staat centraal in de Studio. Bij

al beschikbaar. Hout is al een oude

tijen betrokken, ieder met zijn eigen

de tafelsessie zijn alle partijen aanwezig.

bekende in de bouwwereld. Algen,

wensen en belangen. Er is veelvuldig on-

Met het resultaat van de inventarisatie-

wieren

derling overleg nodig om de vraag van

lijst in de hand wordt de milieustraat

voorbeelden van groene grondstof-

de opdrachtgever te concretiseren en

concreet vormgegeven. Denk hierbij aan

fen die minder bekend zijn. Ook

te vertalen naar een blauwdruk voor de

zaken als het schuiven met ‘blokken’,

deze materialen kunnen bestaande

deﬁnitieve realisatie van de milieustraat.

plaatsen van de containers, het bepalen

bouwmaterialen vervangen. Ze wor-

Dit proces duurt vaak maandenlang. De

van de routing op het bordes en de logis-

den toegepast als alternatief isolatie-

Modulo Co-Design-Studio biedt de op-

tiek naar de omgeving. Iedere deelnemer

materiaal en ingezet bij de productie

drachtgever de mogelijkheid dit proces

denkt mee vanuit zijn eigen rol en des-

van afbreekbare plastics.

eﬃciënt in te richten, te versnellen en

kundigheid. Aan het eind van de sessie

daardoor ﬂink op kosten te besparen.

is een eerste ontwerp gebouwd voor de

aardappelzetmeel

zijn

nieuwe milieustraat. Inventarisatie

Modulo stelt de Co-Design-Studio geheel

Na het eerste contact ontvangt de op-

3D ontwerp

vrijblijvend en kosteloos ter beschikking.

drachtgever een uitgebreide checklist

Visualisatie is erg belangrijk, het resul-

Een ieder die nieuwbouw of herinrichting

om de wensen inzichtelijk te krijgen. Alle

taat wordt ter plekke vertaald in een

van een milieustraat overweegt, wordt

facetten voor realisatie van een milieus-

3D schetsontwerp. Binnen twee weken

van harte uitgenodigd contact op te ne-

traat komen aan de orde. De opdracht-

ontvangt de opdrachtgever het eerste

men met Modulo-Béton.

gever vult de lijst in met betrokken me-

uitgewerkt ontwerp van de milieustraat,

dewerkers en/of specialisten, zoals de

eventueel inclusief een indicatie van de

Informatie:

milieustratenbeheerder,

milieuadviseur,

mogelijke doorlooptijd. De eerste raming

Modulo-Beton, tel. 035-5885454,

architect en projectleider. Het resultaat is

van de kosten van de bouw van de mi-

e-mail: info@modulo-beton.nl,

een goed beeld van alle wensen, eisen en

lieustraat is dan inzichtelijk.

www.modulo-beton.nl

GRAM

februari 2011

N IEUWT JE S VAN DE ZAKE LIJ K E M A RK T

NIEUWS

GMT route optimalisatie software voor afvalinzamelaars

en kosten van de inzameling kunnen een waardevolle bijdrage leveren als hulpmiddel bij oﬀertes voor aan- of inbestedingen. De routes hoeven namelijk niet

Een belangrijke ontwikkeling op het ge-

ten. Wijken, routes en inzameldagen zijn

fysiek gereden te worden om uitspraken

bied van logistieke intelligentie is het

namelijk visueel in het GIS systeem als

te doen over de inzet van resources en

gebruik

digitale kaarten beschikbaar.

de te verwachten directe kosten.

ware om locatie gebonden informatie te

Recept voor chauﬀeurs

Recept voor HRM

verwerken, af te beelden en te bewerken.

Ervaren chauﬀeurs bezitten vaak de

Optimalisatie software levert een waar-

Een nieuwe toepassing van GIS is rit- en

meest nauwkeurige informatie over een

devolle bijdrage aan de evenredige ar-

route optimalisatie. Voor een afvalbedrijf

route. Als de chauﬀeur besluit elders te

beidsbelasting voor chauﬀeurs en be-

is een goede operationele administratie en

gaan werken dan neemt hij of zij ook alle

laders. De optimalisatie software houdt

productiemeting van de dagelijkse logis-

waardevolle routekennis mee en op dat

rekening met rijtijden, roosters en pau-

tieke activiteiten van wezenlijk belang.

punt is een afvalbedrijf kwetsbaar. Met

zes voor chauﬀeurs en beladers. Meer lo-

optimalisatie software kan het afvalbe-

gistieke ingrediënten geven dus nieuwe

Eén ultiem recept voor de meest optimale

drijf deze routeinformatie vastleggen en

mogelijkheden in de planningskeuken en

route bestaat nog steeds niet. Maar dank-

overdragen naar de nieuwe chauﬀeur. De

stelt het afvalbedrijf beter in staat haar

zij nieuwe optimalisatie systemen zijn er

informatie kan via een route begeleiding

continuïteit- en duurzaamheidsdoelstel-

wel ingrediënten beschikbaar waarmee

systeem de chauﬀeur direct na aanvang

lingen te managen. Ook wanneer er nog

een afvalbedrijf aan de slag kan gaan.

van zijn nieuwe loopbaan de meest ef-

geen speciﬁeke route informatie voor-

Zoals: laadcapaciteiten van het inzamel-

ﬁciënte route laten rijden.

handen is van het verzorgingsgebied is

van

Geograﬁsche

Informatie-

systemen (GIS). Een GIS systeem is soft-

voertuig, soortelijk gewicht van het afval

de huidige optimalisatie software toch

in de minicontainer en in het inzamel-

Recept voor management

in staat betrouwbare inzamelscenario’s

voertuig, duur laadcyclus van de kam of

Menig afvalbedrijf heeft zich ten doel

door te rekenen.

grabber, links of rechtse zijbelading, be-

gesteld haar ecologische voetafdruk te

Recept, ingrediënten, kookvaardigheden,

schikbaarheid op basis van rooster van

verminderen. Door optimalisatie van de

verse producten en goed keukengerei

het inzamelteam enzovoorts.

routes kan direct een besparing op kilo-

bepalen het succes van elk gerecht. Bij

meters gerealiseerd worden. De bijdrage

routeoptimalisatie is dit niet anders: de

Recept voort planning

van GIS en routeoptimalisatie gaat verder

kennis, vaardigheden, gegevens en de

De karakteristieken van een inzamelge-

dan alleen de operationele en ecologi-

optimalisatiesoftware bepalen het suc-

bied veranderen voortdurend. De vari-

sche voordelen. Een verbeterde en ef-

ces van de route optimalisatie. Interesse?

eteit in dienstverlening heeft het aantal

ﬁciëntere bedrijfsvoering realiseert een

Maak kennis met het optimalisatiepakket

taken van de planner /werkvoorbereider

kostenbesparing op kilometers en man-

BlueKaizen.

vergroot. Toch is de manier van werken

uren en levert daarmee indirect concur-

van planners bij de meeste inzamelbe-

rentievoordeel op.

Inlichtingen GMT,

drijven niet veranderd. Niet uit onwil,

Een ander beschikbaar recept van opti-

Dennis van Poppel en Simon de Koning,

maar eerder uit gewoonte. De meeste

malisatie software is de calculatie

tel. 020-6005151 en www.gmt.nl

kennis zit in het hoofd van de planner en

ondersteuning. Immers

de vraag is of het hoofd niet overloopt.

Met het gebruik van GIS kan de werkvoor-

leerde lengte, duur

vooraf

gecalcu-

bereider zijn inzamelgebied met haar karakteristieke eigenschappen vastleggen en nieuwe inzamelscenario’s doorberekenen. Wanneer kan een wagen het best storten? Scholen en drukke verkeerspunten kunnen worden voorzien van een tijdsblokkering. Hoeveel procent van de inzameltijd wordt daadwerkelijk aan de inzameling besteed en hoeveel aan de aan- en afrijtijden naar het inzamelgebied of verwerkingslocatie? Een planner krijgt met deze software ook een beter inzicht in de capaciteit van routes en het aantal ledigingen in zijn rit36

GRAM

februari 2011

NIEUWS

N IEUWT JES VAN DE ZAKE LIJKE M A RK T

Modulaire inwerptrommel van Engels Met de modulaire afvalsystemen van Engels kunnen gemeenten op elk ge-

De nieuwe modulaire inwerptrommel is

wenst moment hun containerpark omzetten en/of uitbreiden met diftar tech-

door Engels in eigen beheer ontworpen

nologie. Engels’ semiondergrondse container, de Tièrso, kan namelijk voor-

en geconstrueerd. Mogelijk klantspe-

zien worden van een eenvoudige inwerpklep, die later in te ruilen is voor een

ciﬁeke aanpassingen op de al lopende

toegangsregistrerende inwerptrommel.

producten zijn altijd eenvoudig te realiseren. De Tièrso’s zijn in staal en polyester leverbaar, met elke willekeurige inwerpklep of -trommel met of zonder toegangsregistratie. Engels levert ook een uitgebreid pakket cloud based software voor het beheren van boven- en ondergrondse containerparken. Daarnaast is Engels verantwoordelijk voor onderhoud en updating van de achterliggende beheersoftware en zorgt het bedrijf voor een heldere communicatie met gemeente en inzamelaar volgens vastgelegde en beproefde procedures. Gemeenten die in een later stadium beslissen om over te stappen naar een nieuw afvalinzamelsysteem met diftar, kunnen de inwerpkleppen bij Engels omruilen voor de inwerptrommel. Inlichtingen: www.engels.eu

100 procent gerecycled papier van Van Gansewinkel Afvaldienstverlener

Gansewinkel

per geen bomen gekapt, terwijl voor een

oud kantoorpapier in bij haar klanten en

brengt haar eerste cradle to cradle-eind-

Van

pak standaard kantoorpapier tot 7,5 kg

versnippert het na een scheidingsproces

product op de markt: ‘Van Gansewinkel

hout wordt gebruikt.

tot grondstoﬀen, die in balen worden

oﬃce paper.’ 100 procent gerecycled

Kantoorpapier wordt al veelvuldig ge-

geleverd aan de Duitse papierproducent

kantoorpapier, gecertiﬁceerd door het

recycled, maar vaak als kranten- of tis-

Steinbeis. Bij de productie van kantoor-

wetenschappelijke cradle to cradle-insti-

suepapier en niet als kantoorpapier. Bij

papier worden vaak chemicaliën gebruikt

tuut EPEA.

de productie van hoogwaardig kantoor-

om inkten te verwijderen. Voor Van Ganse-

papier worden nog altijd onnodig veel

winkel oﬃce paper voert Steinbeis echter

Van Gansewinkel oﬃce paper voldoet

natuurlijke materialen gebruikt. Op het

een proces waarbij alleen milieuvriende-

aan alle eisen voor hoogwaardig kan-

gebied van verkoop, dienstverlening

lijke materialen worden ingezet. Na een

toorpapier, maar bij de productie wordt

en distributie wordt exclusief samenge-

duurzaam productieproces leveren Van

tot 83 procent minder water (79 liter bij

werkt met Océ, grote leverancier op het

Gansewinkel en partner Océ het 100 pro-

een pak papier) en 72 procent minder

gebied van documentbeheer en printen

cent gerecyclede papier weer aan bij hun

elektriciteit gebruikt dan bij standaard

voor professionals.

klanten, waar het na gebruik ook weer

kantoorpapier. Dit blijkt uit onderzoek

ingezameld wordt. Zo sluit Van Ganse-

van het Duitse Instituut voor Energie en

De cirkel is rond

winkel de cirkel. Met het gerecyclede pa-

Milieuonderzoek (IFEU) uit Heidelberg.

Van Gansewinkel oﬃce paper is het

pier kunnen organisaties op een eenvou-

De CO2-beparing is maximaal 53 procent.

eerste kantoorpapier met een cradle to

dige, tastbare manier hun ecologische

Bovendien worden er voor het oﬃce pa-

cradle-certiﬁcering. Het bedrijf zamelt

voetafdruk verbeteren.

GRAM

februari 2011

Colofon Uitgever NVRD, Kroonpark 2, 6831 GV Arnhem Telefoon (026) 377 13 33, fax (026) 445 01 55 E-mail post@nvrd.nl I-net www.nvrd.nl

Redactiecommissie Henk Klösters (hoofdredacteur), gemeente Oosterhout Drs. Bas Peeters, NVRD Marc Maassen, GAD Herman Beerding, BMS Rob Schram, RMN Drs. Andrea van de Graaf, De Meerlanden Ing. Marc Veenhuizen, gemeente Apeldoorn Willy Brinkbäumer, Twente Milieu

Eindredactie Drs. Karin Hegeman en Karin Giesen Postbus 1218, 6801 BE Arnhem tel. (026) 377 13 33 fax (026) 445 01 55 e-mail: hegeman@nvrd.nl

Aan dit nummer werkten mee: Laurent Chevalier, Hetty Dekkers, Bas Peeters, Ronald Schalekamp, Frank Brouwer, Ans Aerts, Martin van Nieuwenhoven

Agenda 2011 18 maart Bestuurlijke seminar ‘markt & overheid’ in Breda, aanmelden bij de NVRD, tel. 026-3771333 25 maart Bestuurlijke seminar ‘markt & overheid’ in Utrecht, aanmelden bij de NVRD, tel. 026-3771333 6 april NVRD Themadag ‘Sociale media en informatietechnieken’, Reehorst, Ede Inl. www.nvrd.nl 14 en 15 April ISWA, STC-meeting, Athene, Griekenland Inl. www.iswa.org 18 en 19 mei

Bladmanagement Sander Retra, Retra PubliciteitsService bv

Advertentie-exploitatie Retra PubliciteitsService bv Postbus 333, 2040 AH Zandvoort tel. (023) 571 84 80, fax (023) 571 60 02 e-mail: vera@retra.nl

Opmaak Betuwe Promedia bv, Buren

Druk Spijker Drukkerij bv, Buren

Oﬃcieel vakblad van de NVRD

Abonnementenadministratie Postbus 333, 2040 AH Zandvoort tel. (023) 571 84 80, fax (023) 571 60 02 Jaarabonnement ad € 92,50 incl. BTW. België € 120,– (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: € 9,50.

Beëindiging abonnement Het opzeggen van een abonnement dient schriftelijk te geschieden uiterlijk op 15 november bij Retra PubliciteitsService. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd. ISSN 1569-0458 © NVRD GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC-keurmerk en verschijnt 11x per jaar. Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard.

Cleandrive ReinigingsDemodagen, RDW Testcentrum Lelystad 25, 26 en 27 mei NVRD Jaarcongres ‘over grenzen’ , Terneuzen

EsZ :ĂĂƌĐŽŶŐƌĞƐ ϮϬϭϭ ĞĞůĂŶĚ Ͳ dĞƌŶĞƵǌĞŶ KƉ Ϯϲ ŵĞŝ ϮϬϭϭ ǀŝŶĚƚ ŚĞƚ EsZ :ĂĂƌĐŽŶŐƌĞƐ ƉůĂĂƚƐ ŝŶ ĞĞůĂŶĚ͕ dĞƌŶĞƵǌĞŶ͘ h ŵĂŐ Ěŝƚ ĐŽŶŐƌĞƐ ŶĂƚƵƵƌůŝũŬ ŶŝĞƚ ŵŝƐƐĞŶ͘ Ğ Ɵ ƚĞů ͚ŽǀĞƌ ŐƌĞŶǌĞŶ͍͛ ďŝĞĚƚ ƚĂů ǀĂŶ ŵŽŐĞůŝũŬŚĞĚĞŶ ǀŽŽƌ ĞĞŶ ďŽĞŝĞŶĚ ĞŶ ŐƌĞŶƐǀĞƌůĞŐŐĞŶĚ ĐŽŶŐƌĞƐ͘ Ŷ ŶĂƚƵƵƌůŝũŬ ďĞŶƚ Ƶ ŽŽŬ ƵŝƚŐĞŶŽĚŝŐĚ ǀŽŽƌ ŚĞƚ ƐĨĞĞƌǀŽůůĞ ĚŝŶĞƌ ĞŶ ƐƉĞƩ ĞƌĞŶĚ ĨĞĞƐƚ ŽƉ ĞĞŶ ďŝũǌŽŶĚĞƌĞ ůŽĐĂƟ Ğ͊

dŚĞŵĂ͛Ɛ

ƌ ǁŽƌĚƚ ǀĞĞů ŽǀĞƌ ŐƌĞŶǌĞŶ ŚĞĞŶ ŐĞŬĞŬĞŶ͊ tĞ ůŝĐŚƚĞŶ ĞĞŶ Ɵ ƉũĞ ǀĂŶ ĚĞ ƐůƵŝĞƌ ŽƉ͙ tĞ ŐůƵƌĞŶ ŽŶĚĞƌ ŵĞĞƌ ďŝũ ǁĞƌĞůĚƐƚĞĚĞŶ ŚŽĞ ŚĞƚ ƐƚĂĂƚ ŵĞƚ ŚƵŶ ĂĨǀĂůŵĂŶĂŐĞŵĞŶƚ͘ KŽŬ ƐƚĂĂƚ ĚĞ ĚƵƵƌǌĂĂŵŚĞŝĚƐĂŐĞŶĚĂ ǀŽŽƌ ĚĞ ůĂŶŐĞ ƚĞƌŵŝũŶ ĐĞŶƚƌĂĂů͘ dĞǀĞŶƐ ŬŝũŬĞŶ ǁĞ ŽǀĞƌ ĚĞ ŐƌĞŶǌĞŶ ǀĂŶ ĚĞ ĞŝŐĞŶ ƐĞĐƚŽƌ ŚĞĞŶ ŶĂĂƌ ĂĨǀĂůďĞŚĞĞƌ͘ tĞ ƐůĞĐŚƚĞŶ ĚĞ ŐƌĞŶƐ ǀĂŶ ĚĞ ǁĂĂŶ ǀĂŶ ĚĞ ĚĂŐ ŵĞƚ ďĞƚƌĞŬŬŝŶŐ ƚŽƚ ĚƵƵƌǌĂĂŵ ŽŶĚĞƌŶĞŵĞŶ ĞŶ ĞĞŶ ďĞŬĞŶĚĞ EĞĚĞƌůĂŶĚĞƌ ǀĞƌƚĞůƚ ŽǀĞƌ ŐƌĞŶƐǀĞƌůĞŐŐĞŶĚ ƉƌĞƐƚĞƌĞŶ͊

/ŶƐĐŚƌŝũǀĞŶ

ĞǌŽĞŬ ƐŶĞů ĚĞ ĐŽŶŐƌĞƐǁĞďƐŝƚĞ ǁǁǁ͘ŶǀƌĚĐŽŶŐƌĞƐ͘Ŷů ǀŽŽƌ ĚĞ ůĂĂƚƐƚĞ ƉƌŽŐƌĂŵŵĂͲŝŶĨŽƌŵĂƟ Ğ ĞŶ ƐĐŚƌŝũĨ Ƶ ŝŶ͊ dŽƚ ǌŝĞŶƐ ŝŶ dĞƌŶĞƵǌĞŶ͊

WƌĞŵŝƵŵ ƐƉŽŶƐŽƌ͗

KǀĞƌŝŐĞ ƐƉŽŶƐŽƌĞŶ͗

,ŽŽĨĚƐƉŽŶƐŽƌĞŶ͗

AFVALINZAMEL- & TRANSPORTSYSTEMEN

Zijlader met kraan voor ondergrondse containers

Plus Duo zijlader (dubbele grabber)

Altijd een klantspecifieke oplossing!

Zijlader E-Maxx voor ondergrondse inzameling

Zijlader op aardgas

Translift levert het complete assortiment: • Zijladers • Kettingsystemen • Containers

Schroevenpers

Zijlader E-Maxx kam/grabber opname