GRAM oktober 2019

SAMEN VOOR SCHONE EN AFVALVRIJE GEMEENTEN

VAKBLAD DE NVRD | JAARGANG #05 JUNI 2017 VAKBLAD VANVAN DE NVRD | JAARGANG 110108 # 08 oktober 2019 PERIKELEN LOKALE INITIATIERONDOM DE AFVALVEN ZWERFAFVAL STOFFENHEFFING OP EEN RIJ

BIJPLAATSEN KATWIJK STELTVAN EEN AFVAL AAN BIJ ONDERGRONDSE GRENS PLASTICSOEP AFVALCONTAINERS MET 'BELLENSCHERM'

OPLOSSING VOOR GEMEENTEN ZETTEN CHEMISCH RECYCLEN: GROF HUISHOUDELIJK FORSE STAPPENWEL IN AFVALGEEN ERKENNING STEEDS RESTAFVAL, OF NIET NOGLUIERS SCHEIDING IN AFVALBELEID DICHTERBIJ NASCHEIDEN?

Wij besparen 150 miljoen keer meer CO2 dan de Glazen Koets.

Tijdens Prinsjesdag gaat het om de grote getallen. De miljoenen vliegen je om de oren. Wij doen daar graag aan mee. Waar de Gouden Koets enkele grammen CO2 tijdens zijn jaarlijkse ritje bespaart, hebben wij het over duizenden tonnen. In 2018 zamelde RecyBEM 9,3 miljoen gebruikte autobanden in. Circa tweederde daarvan werd gerecycled en ĂŠĂŠnderde kreeg een nieuw leven. Hierdoor werd 70.000 ton minder CO2 de lucht in geblazen.

Om een indicatie te geven: dat is vergelijkbaar met 465 miljoen autokilometers, ruim 11.600 keer de aardbol rond of de aanplant van 465.000 bomen. Of 150 miljoen keer het ritje van Paleis Noordeinde naar het Binnenhof.

En dan hebben we ook nog eens 26 miljoen kilo rubber en 6.3 miljoen kilo staal hergebruikt. Samen met haar partners werkt RecyBEM/Band en Milieu graag verder aan het realiseren van een circulaire economie.

Inzamelen oude banden. Voor een schoner milieu.

Alle gebruikte autobanden worden in Nederland door RecyBEM ingezameld en op een milieuverantwoorde wijze verwerkt.

RecyBEM is een initiatief van uw bandenleverancier.

Het RecyBEM-systeem is door het ministerie van I&W algemeen verbindend verklaard (AVV). Hierdoor heeft RecyBEM kracht van wet.

www.bandenmilieu.nl

Oude banden, nieuw leven.

INHOUD

COLOFON UITGEVER NVRD, WTC Arnhem Nieuwe Stationsstraat 10 6811 KS ARNHEM +31 (0)88 - 3770000 post@nvrd.nl www.nvrd.nl REDACTIECOMMISSIE Marc Veenhuizen, ACV Groep (hoofdredacteur) Riny de Jonge, gemeente Amsterdam Addie Weenk, Rijkswaterstaat Diederik Notenboom, Meerlanden Folkert Starreveld, Cyclus Management Dico Kuiper, gemeente Alphen aan den Rijn Marianne Zegwaard, Stantec Kees van der Laan, Gemeente Rotterdam Annemieke Braamburg, Twente Milieu Ilse van der Grift, NVRD

06

TEVREDENHEID BEWONERS CENTRAAL BIJ BELEVINGSGESTUURD BEHEER De (on)tevredenheid van bewoners, dat is de belangrijkste bouwsteen voor belevingsgestuurd beheer. De nieuwe systematiek, die momenteel sterk in opmars is, is bedacht door Peter van Welsem en Kees Keizer.

EINDREDACTIE Karin Hegeman en Berit Aagten Postbus 1218, 6801 BE Arnhem +31 (0)88 - 3770000 hegeman@nvrd.nl

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Elma Media B.V. Silvèr Snoek - Sales Manager 0226 33 16 67 - s.snoek@elma.nl www.elma.nl

18

ROVA GAAT ZWERFAFVAL TE LIJF MET INFOQUÊTE Jongeren en prullenbakken, het blijft een lastige combinatie. Op recreatiestrand de Wijthmenerplas in Zwolle is dat niet anders. De vele snoepwikkels en Red Bull blikjes op het terrein is de gemeente en afvalinzamelaar ROVA een doorn in het oog.

24

PLASTIC GAAT CIRCULAIR Chemisch recyclen is de opkomende technologie om de groeiende berg vuil en nietrecyclebaar kunststofafval aan te pakken.

AR 4 0 JA

REALISATIE EN DRUK Print2Pack, print2pack.nl Coverbeeld: Bert Spiertz / Hollandse Hoogte ABONNEMENTENADMINISTRATIE NVRD, Postbus 1218, 6801 BE Arnhem Jaarabonnement ad €108 ex btw.

België €125 (Europa en buiten Europa op aanvraag). Los: €11,50.

BEËINDIGING ABONNEMENT Abonnementen moeten schriftelijk bij de NVRD en uiterlijk op 15 november worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd.

Gemeentereiniging en Afvalmanagement is het officiële vakblad van de NVRD. Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard.

ISSN 1569-0458 © NVRD RECYCLED Made from recycled material

C106833

GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 10x per jaar.

10

WAT BETEKENT UITGEBREIDE PRODUCENTENVERANTWOORDELIJKHEID IN NEDERLAND? Nemen producenten voldoende verantwoordelijkheid voor de afval die hun producten opleveren aan het einde van de levenscyclus?

05 BEZEM 08 INITIATIEVEN ZWERFAFVAL 13 RIJKSWATERSTAAT PAKT BRONNEN ZWERFAFVAL OP RIVIEROEVERS AAN 14 KATWIJK STELT EEN GRENS AAN PLASTIC SOEP 17 ZUIDERZEEVIS ‘LUST’ WEL EEN AFVALZAK 20 IS UW GEMEENTE KLAAR VOOR DE NIEUWE LICHTING SCHOONHOUDERS? 23 GEMEENTEN ZETTEN FORSE STAPPEN IN AFVALSCHEIDING 27 WIJ MAKEN WERK VAN CIRCULAIR 28 DE LEDEN CENTRAAL 29 NVRD NIEUWS 31 PREVENTIE DIERPLAGEN NOG NIET POPULAIR, WEL BELANGRIJK 32 BRANCHENIEUWS 34 AGENDA GRAM #08 oktober 2019 | 3

SULO Nederland BV • Beneluxstraat 4 - 6014 CC ITTERVOORT • Tel.: 0800 54 25 055 • www.sulo.com

BIJPLAATSEN AANPAKKEN? NUDGE PLAKKEN! Bent De Nudge is ontworpen door SULO group om de strijd aan te gaan met het bijplaatsen van afval. Zijn kleurige design zal de gebruiker stimuleren om zijn afval correct weg te werpen.

GEBRUIKSGEMAK De Nudge hindert op geen enkele manier mindervaliden om tot bij de afvalcontainer te komen. Hij blijft te allen tijde waterafstotend en is bestendig tegen hogedrukreiniging.

In ons buurland, Frankrijk, is dit een groot succes.

Burgers vinden het een zeer leuk initiatief om weer kleur in hun straten te krijgen.

- 40 %

+ 92 %

VERSCHILLENDE ONTWERPEN

+ 86 %

u het bijpla atsen van afval o ok mo Wenst e? u e en mo geurlo oi e os str aatbe n eld?

Dan is onze N udge dé opl ossing .

SMIJT WEG U kent vast de uitspraak “Als iedereen elke dag één stuk zwerfafval opraapt en meeneemt dan is Nederland schoon”. Ik geloof dat wel. Met 17 miljoen mensen is dat 6.205.000.000 stuks zwerfafval per jaar. Dan is, denk ik, de straat zélfs schoon van peuken en kauwgom. Beetje jammer wel voor heel veel mensen die werkzaam zijn in de openbare ruimte. Die raken dan werkloos, zeker ook mensen die net zijn teruggekeerd in het arbeidsproces. Uw ondergetekende dus ook, maar het is in het algemeen belang. Ook worden de vele bezuinigingen bij de gemeenten dan direct opgelost, want die maken dan geen kosten

meer voor straatreiniging. Een win-win-win zo lijkt het. Maar nu komt de clou.

Het lijkt er op dat we dit massaal opruimen beter niet kunnen doen. Ja, u leest het goed! Laat de hele boel maar liggen, gooi er nog wat bij, liefst zo veel mogelijk flesjes. Van die mooie PETflesjes. En laat er ook nog wat inzitten, dan wordt het lekker vies. Het doet bijna pijn om dit zo op te schrijven. Het gaat tegen alles in waar ik mee bezig ben en waar ik elke dag tevreden op kan terugkijken als ik mijn buurt weer schoon heb achtergelaten. World Clean Up Day was een groot succes, maar niet meer doen. Opschoondagen: afschaffen. Gooi weg, smijt neer, werp het van je af, kwak het op de grond. Stadsparken, vuilnisbelten moeten het worden. Grachten dempen met plastic. En waarom, wilt u nu onderhand wel weten? Nou, omdat er een afspraak ligt dat het bedrijfsleven voor 70% minder flesjes in het zwerfafval moet zorgen, vóór 2020. Nog maar heel, heel even. Want anders, juist, statiegeld. Door velen als een fijn, goed, handig, mooi en effectief systeem beoordeeld. Dus lieve collega’s in de buitenruimte, neem vrij, vraag verlof, spoor je buren aan en vervuil de boel zo veel als je kunt. Want dan krijgen we in 2021 eindelijk ook statiegeld op kleine flesjes. Nu nog iets verzinnen voor de blikjes.

GRAM #08 oktober 2019 | 5

TEVREDENHEID BEWONERS CENTRAAL BIJ BELEVINGSGESTUURD BEHEER TEKST: HETTY DEKKERS BEELD: GEMEENTE ZAANSTAD

De (on)tevredenheid van bewoners, dat is de belangrijkste bouwsteen voor belevingsgestuurd beheer. De nieuwe systematiek, die momenteel sterk in opmars is, is bedacht door Peter van Welsem en Kees Keizer. “Belevingsgestuurd beheer is een aanvulling op de bestaande kwaliteitsnormen van CROW”, beklemtoont Van Welsem. “Een combinatie van beide methoden werkt het beste.”

V

an Welsem, van adviesbureau Keizer/van Welsem, stond destijds aan de wieg van CROW-schoonheidsgraden. Maar hij merkte dat beheer puur op basis van kwaliteitsnormen niet meer aan de moderne eisen voldoet. “Vanuit de politiek kwam steeds vaker de vraag ‘is dit nu wat de bewoner wil?’”, aldus Van Welsem. “Want je kunt alles wel reinigen en beheren op niveau B, maar daarmee hou je geen rekening met de ervaringswereld van de bewoners. In de praktijk blijkt

6 | GRAM #08 oktober 2019

dat men in de ene wijk meer belang hecht aan weinig zwerfafval en in de andere wijk aan minder hondenpoep. Bovendien waren bewoners vaak ontevreden, terwijl de afgesproken kwalitatieve schoonheidsnorm toch gehaald was.”

In gesprek gaan met bewoners over het beheer is belangrijk. Van Welsem: “Veel gemeenten voeren wel enquêtes uit, maar dat is niet voldoende. Ergens in november zetten ze een enquête online, waarop

vooral mensen reageren die kritisch zijn. De mensen die het druk hebben, of het allemaal wel best vinden, doen niet mee aan zo’n enquête.

Dat geeft natuurlijk al een vertekend beeld. Bovendien zijn de vragen niet altijd goed gesteld (‘waar ergert u zich het meest aan, aan burenruzie of aan hondenpoep?’) en is iedereen in november allang weer vergeten hoe het stond met het onkruid afgelopen zomer.”

Een tiental gemeenten laat momenteel onderzoek doen naar de mogelijkheden van belevingsgestuurd reinigen, dat aantal zal waarschijnlijk snel groeien. Van Welsem: “CROW heeft onze aanpak ook omarmd, rond deze tijd verschijnt een CROW-publicatie over belevingsgestuurd reinigen van de openbare ruimte.”

RAMMELENDE ENQUÊTES Omdat gemeenten hun reinigingsbestek toch vaak mede baseren op dit soort ‘rammelende’ enquêtes, bedachten Van Welsem en zijn compagnon Kees Keizer de methodiek ‘belevingsgestuurd beheer’. Van Welsem: “Wat wij doen in deze systematiek is de straat op gaan, op het moment dat de beeldkwaliteit wordt vastgelegd, voor interviews met bewoners. We vragen ze niet alleen of ze tevreden zijn over zwerfafval, hondenpoep, onkruid enzovoort, maar ook hoe belangrijk ze elk van deze onderdelen vinden. Het kan dus zijn dat iemand zegt dat er veel onkruid zichtbaar is, maar dat hij dit relatief minder belangrijk vindt.”

Daarnaast vragen de interviewers ook naar andere zaken, zoals de mogelijkheid om klachten te ventileren bij de gemeente, of ze zelf iets op willen ruimen of dat ze vinden dat alleen de gemeente verantwoordelijk is. “Door de juiste vragen te stellen, krijg je een goed beeld van de tevredenheid over uitvoering van de beheertaken, maar ook over het meldingsmanagement van de gemeente, de wijze van communiceren en participatie. Dat zijn de vier pijlers waarop goed onderhoud is gebaseerd.”

ZAANSTAD: ‘NU MEER BEGRIP VOOR ELKAAR’ De gemeente Zaanstad draaide vorig jaar een pilot met belevingsgestuurd reinigen in drie verschillende wijken. “Bedoeling was de tevredenheid en participatie van bewoners te vergroten. Dat is aardig gelukt”, constateert Ramon Kingma, afdelingshoofd wijkbeheer en onderhoud van Zaanstad. De wijken waren verschillend van samenstelling en dat gaf uiteenlopende resultaten. Kingma: “We ontdekten hoe mensen hun wijk zelf zien en wat ze belangrijk vinden.

Onkruid in plantvakken schoffelen wij bijvoorbeeld weg bij technisch onderhoud. Veel mensen beschouwen dit als gewoon groen, hondenpoep vinden ze een veel grotere ergernis.”

Tijdens de pilot werd de reiniging op onderdelen aangepast op de wensen van de bewoners. Dat was een succes. Volgens Kingma waren de inwoners uiteindelijk meer tevreden en waren ze beter bereid zelf te participeren. Maar dat niet alleen. “Wat je merkte, is dat het contact tussen de wijkploeg en de bewoners beter werd. Er ontstond duidelijk meer begrip voor elkaar.” Ondanks de positieve resultaten heeft Zaanstad nu toch even pas op de plaats gemaakt. “We zijn nu aan het evalueren en bekijken hoe we het belevingsgestuurd reinigen eventueel kunnen uitrollen over de hele stad. We hebben achttien wijken, in hoeverre is het concept van die drie pilotwijken kopieerbaar? Dat zoeken we nog uit. Bovendien moet de politiek zich erover buigen.” Kingma zelf is positief. “Je zult wel altijd een minimaal technisch niveau moeten handhaven. Je kunt de plantvakken niet totaal laten overwoekeren door onkruid bijvoorbeeld.

Maar belevingsgestuurd onderhoud is wat mij betreft een prima nieuwe werkwijze.”

KWALITEITSNORMEN STROKEN VAAK NIET MET DE TEVREDENHEID VAN DE WIJKBEWONER, WAARDOOR ER BEHOEFTE IS AAN MEER DIFFERENTIATIE. Wat opvalt bij de interviews is dat de respondenten massaal bereid zijn antwoord te geven. “Bijna iedereen wil meewerken en vindt het zelfs prettig dat er naar zijn of haar mening gevraagd wordt. Het onderzoek zelf is bevorderlijk voor de mate van tevredenheid, men vindt het fijn dat de gemeente belangstelling heeft voor wat de buurtbewoner er van vindt.” Het aantal interviews in de methodiek bedraagt tussen de 100 en 150 per wijk, zodat men een representatief beeld krijgt van de wijk en de bestaande verschillen tussen wijken.

OMARMD DOOR CROW Volgens Van Welsem is belevingsgestuurd beheer een welkome aanvulling op de bestaande kwaliteitsnormen. “Eerst reinigden we alleen op frequentie, toen kwam daar het beeldbestek bij. Dat was al een belangrijke verbetering. Maar de kwaliteitsnormen stroken vaak niet met de tevredenheid van de wijkbewoner, waardoor er behoefte kwam aan meer differentiatie. Overigens werkt de systematiek ook goed voor de uitvoerders. Zij voelen in de praktijk dikwijls al aan dat het anders moet, nu worden hun vermoedens en inzichten onderschreven met onderzoek.”

ZWOLLE: ‘IS DAT HOGE GRAS WEL BELANGRIJK?’ Ook in Zwolle wilde men weten of het reguliere beheer wel aansluit bij de beleving van de wijkbewoners. “Nu doen we in elke wijk hetzelfde, maar misschien kun je hier wat minder en daar wat meer doen, afhankelijk van wat mensen belangrijk vinden”, aldus beheermanager openbare ruimte Rutger Ekhart. Dit jaar heeft Zwolle samen met Rova proeven gedaan in twee wijken, gericht op belevingsgestuurd beheer. Afhankelijk van de resultaten, die momenteel geëvalueerd worden, gaat Zwolle bekijken of ze toepasbaar zijn in de praktijk. Volgens Ekhart waren er sterke vermoedens dat het reguliere beheer niet aansloot op de wensen van de bewoners. “Twee jaar geleden hebben we bijvoorbeeld veel discussie gehad met Rova over de gazons. De maaihoogte was niet op het afgesproken peil, het gras was te lang. Daar hebben we heel veel energie in gestoken, om Rova aan zijn afspraken te houden. Maar tegelijkertijd merkten we dat er niet één melding over binnengekomen is. Met andere woorden, de bewoners leken het helemaal niet zo belangrijk te vinden dat het gras wat langer was. Dan vraag je je af of je wel goed bezig bent. We willen meer maatwerk leveren, daarom zijn we geïnteresseerd in belevingsgestuurd beheer.”

GRAM #08 oktober 2019 | 7

STRIJD TEGEN ZWERFVUIL ONTLOKT ALLERLEI INITIATIEVEN Overal pakken burgers zelf de grijpstok op om hun buurt van zwerfafval te verlossen. Op kleine en grote schaal ontstaan mooie initiatieven, van een getrainde zwerfafvalhond tot het managementteam van een hotel. Ook bekende stripfiguren doen mee. Kinderen blijven een sleutelfactor.

TEKST: PIETER VAN DEN BRAND

W

ijkgenoot Bert in het Utrechtse Tuindorp gaat elke dag op pad.

Kaplaarzen aan, dikke fleece, cowboyhoed en een vrolijke lach op zijn gezicht. Vergezeld van zijn 17 jaar oude husky Spike. De grijpstok in de aanslag. Op zijn rug een door hemzelf met riemen vastgemaakte tuinafvalkorf. Het rapen van peuken, blikjes, drankpakjes en lege chipszakken is een lonende activiteit, weet de gedreven pensionado. Want de omgeving van de middelbare school ligt regelmatig bezaaid met verpakkingen. De ‘snoeproute’ naar de Albert Heijn, nog geen kilometer verderop in een naastgelegen wijk, ligt ermee bezaaid.

“Ik wil de buurt gewoon een beetje schoon houden”, klinkt het bescheiden. “Wat ik doe, is niet bijzonder.” En daarom wil hij beslist niet op de foto.

Bert staat niet alleen. Meer burgers ergeren zich aan de vieze aanblik van troep op straat, in het perk en in de natuur. Ze zijn zeer gemotiveerd om tussen werk en wonen door de ‘welvaartsresten’ die op hun pad komen, mee te nemen naar de afvalbak thuis. In het landelijke Bronckhorst neemt Ineke Ruijsch haar hond Jip niet alleen mee tijdens ‘het kuisen van de natuur’, zoals ze het noemt. Ze heeft Jip geleerd zwerfafval te apporteren. De pientere jachthond komt blikjes en ander afval keurig afleveren bij zijn baasje. De Slowaakse Staande kreeg als puppy al jachttraining, “maar het apporteren van wild ging me te

8 | GRAM #08 oktober 2019

Ineke Ruijsch leerde haar hond Jip zwerfafval apporteren.

nagers en medewerkers om de week de Wilhelminapier schoon. De berg afval op de drukbezochte pier, waar ook de terminal voor de cruiseschepen van de Holland Amerika Lijn huist, neemt al jaren toe, “en het kan hier flink waaien, dus dan ligt die troep zo in de Maas”, zegt hotelportier Nico Prins. “Er is maar één oplossing: het afval meteen hier op straat opruimen.” Doel was bedrijven in de buurt mee te krijgen. “Tot nu toe doen alleen de collega’s van hotel NHow mee.” Pluspunt is wel dat de bewoners van de appartementen op de Kop van Zuid meehelpen. Een keer in de maand houden ze een aanvullende opruimactie.

“De bewoners wisten bovendien de gemeente te mobiliseren. Die haalt het verzamelde afval op. Dat is ons niet gelukt, want wij zijn een bedrijf.”

ver, en Jip trouwens ook, want hij hield het bij de dummy’s die ik gebruikte. Binnen een week had ik Jip zover flesjes en blikjes te pakken. Dat doet hij op commando. Ik bepaal, want er zitten gevaarlijk scherpe dingen bij.” Ruijsch is coördinator van Schoon Belonen in Bronckhorst, het beloningssysteem dat maatschappelijke organisaties moet prikkelen zich voor een zwerfafvalvrije omgeving in te zetten. Jip is tot mascotte van dit initiatief verheven.

WILHELMINAPIER In Rotterdam nam het management van Hotel New York het initiatief voor een structurele aanpak van zwerfafval. Onder het motto ‘Rotterdam prikt!’ maken de ma-

Medewerkers van hotel New York in Rotterdam maken om de week de Wilhelminapier schoon.

Om lokale initiatieven te prikkelen en te faciliteren, lanceerde NederlandSchoon de vernieuwde website Supportervanschoon.nl. Hier kunnen burgers op een kaart hun eigen ‘schoongebied’ claimen, een plek in hun omgeving die ze regelmatig schoon maken.

“Dat is ook handig voor gemeenten”, licht programmamanager Myra Bikker toe, “Zij kunnen zien welke gebieden in hun gemeente geadopteerd zijn en wie dat dan doen.” Elke gemeente heeft trouwens haar eigen pagina gekregen op de website. Om ook de landelijke acties niet te vergeten. In maart was Scholier Sam Molink gaat regelmatig met zijn skelter en aanhanger op pad om dorp De Lutte op te schonen. de 17e editie van de Landelijke Opschoondag. Zo’n 200 duizend voor soort afval er rondzwerft. Hoeveel thuis aan de keukentafel. Sommige revrijwilligers trokken erop uit hun buurt kilo afval er is opgeraapt, is nog niet bedacteuren zijn zelf fanatieke zwerfafvalzwerfafvalvrij te maken. Op de Scholenkend. Wel dat lege blikjes Red Bull de staruimers.” dag waren 80 duizend scholieren van zo’n tistieken aanvoeren. Het energiedrankje 1400 scholen op de been. Medio septemwon het van blikjes Heineken en CocaScholier Sam Mollink uit groep 8 leest Dober kende World Cleanup Day zijn tweede Cola, verpakkingsafval van McDonalds en nald Duck niet, maar herinnert zich wel keer editie. Doel van deze opruimactie in peuken van Marlboro. In totaal werden 78 de speciale zwerfafvaleditie uit 2016. “Ik 160 landen is ook in kaart te brengen wat duizend stuks zwerfafval geteld. heb toen ook een stapeltje gekregen om uit te delen.” Maar inspiratie van bekende DUCKSTAD SCHOON stripfiguren heeft Sam niet nodig. Hij trekt Duurzaamheid en een schoon er regelmatig met zijn skelter en aanhanmilieu zijn belangrijk voor kinger op uit om dorp De Lutte op te schonen. deren, weet de redactie van DoSamen met zijn broertje Gijs, opa Jan en nald Duck. Ook Kwik, Kwek en tientallen kinderen uit de buurt. “Meestal Kwak werken aan een zwerfvuilhebben we twee tot drie volle vuilniszakvrije omgeving, in Duckstad. In ken. Mijn moeder zorgt voor drinken en 2016 werd een volledige editie broodjes.” Vorig jaar nog mobiliseerde aan de Landelijke Opschoondag Sam zijn hele school van 315 kinderen om gewijd. “En ook in september een dagje vuil te rapen. “Ik had een plathadden we weer verhalen over tegrond gemaakt. De jongere kinderen het schoon houden van Duckhoefden niet zo ver. Aan het eind hadden stad”, vertelt marketingmanager we 45 vuilniszakken met rotzooi. De wetMarjolijn Hoffmans van Donald houder deed ook weer mee.” Sterker nog, Duck. “We zijn ‘een vrolijk weekde gemeente was zo enthousiast over de blad’ en richten ons op de wereld jonge zwerfafvalraper, dat zij Sam ambaswaar kinderen nu in leven. Een sadeur van Losser Schoon heeft gemaakt. onderwerp als minder afval sluit Niet in de laatste plaats omdat hij veel daarbij aan. Het ‘fun’ element publiciteit kreeg, van de lokale krant tot staat voorop, maar kinderen De Telegraaf. “Ik vind wel dat de gemeenkunnen er ook iets van opsteken. te naar de kinderen moet luisteren. We We horen vaak terug dat de onhebben best wel goede ideeën. Er ligt nog derwerpen die aan bod komen, zoveel rotzooi. Dat kunnen we niet alleen gesprek zijn op school en ook opruimen, dat is veel te veel werk.”

GRAM #08 oktober 2019 | 9

PRODUCENTENORGANISATIES AAN HET WOORD:

WAT BETEKENT UITGEBREIDE PRODUCENTENVERANTWOORDELIJKHEID IN NEDERLAND? Nemen producenten voldoende verantwoordelijkheid voor de afval die hun producten opleveren aan het einde van de levenscyclus? In een tijd waarin ‘plastic soep’ het ecosysteem van oceanen bedreigt en de circulaire economie als concept opgang doet, lijkt het logisch dat een producent meer stappen zet. De Europese Commissie heeft hiertoe regulering ingevoerd die de EU tot koploper moet maken in afvalbeheer en recycling. Wat is de situatie op het gebied van uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) in Nederland?

TEKST: MARTIJN KREGTING BEELD: AFVALFONDS VERPAKKINGEN

P

roducentenverantwoordelijkheid bestaat al heel lang en komt er kortweg op neer dat de producent een product aflevert dat aan alle kwaliteitseisen en -normen voldoet. Extended producer responsibility (EPR), ofwel uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV), beslaat niet het begin, maar het einde van de levenscyclus van een product.

Op dit gebied gebeurt al het een en ander, zoals de inzameling van plastic flessen, glas, batterijen, kleding en consumentenelektronica, het terugdringen van verpakkingsvolume of invoeren van recyclebare verpakkingen.

In het Verenigd Koninkrijk wordt ook gekeken naar het verder betrekken van producenten – ook retailers en horecaketens – bij de aanpak van afvalproblematiek. Het opruimen van zwerfafval (sigarettenfilters, kauwgum, horecaverpakkingen) kost gemeenten hier jaarlijks 800 miljoen pond, schrijft de ESA (environmental services association). Door de (financiële) verantwoordelijkheid bij de producenten neer te leggen, komt er geld bij dat gemeenten aan andere zaken kunnen besteden. Een bekend voorbeeld is dat van een fast-foodketen die meebetaalt aan het schoonhouden van de openbare ruimte in een bepaalde straal rondom haar vestigingen.

10 | GRAM #08 oktober 2019

NEDERLAND KOPLOPER In Nederland is er voor zover bekend nog geen sprake van dergelijke initiatieven, zeker niet op landelijke schaal. Toch zou Nederland op afvalgebied soms zelfs voorop lopen. “Het wordt wel eens vergeten dat Nederland al koploper is in het recyclen van verpakkingen”, stelt Miranda Boer, manager PR en communicatie, Afvalfonds Verpakkingen. Zo werd in 2016 bijna driekwart (73%) van alle op de markt gebrachte verpakkingen gerecycled. Dat is boven de (in het Besluit Verpakkingen opgenomen) Nederlandse doelstelling van 70 en boven de EU-doelstelling van 55 procent.

van de Verpakkingenbelasting heeft het verpakkend bedrijfsleven in 2012 het een jaar later actief geworden Afvalfonds Verpakkingen opgericht om privaat invulling te geven aan wettelijke producentenverantwoordelijkheid. “We innen een heffing over alle verpakkingen die op de Nederlandse markt komen. Daarmee vergoeden we de kosten voor inzameling en recycling van die verpakkingen. De tarieven zijn per materiaalsoort vastgesteld.”

VERPAKKINGEN”

Verder financiert het Afvalfonds het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken om het verpakkend bedrijfsleven te steunen in het voldoen aan hun individuele verplichtingen. Boer: “Zij moeten namelijk zelf zorgen voor een goede recyclebaarheid van hun verpakkingen. Niet meer dan nodig, niet te zwaar etc. Ook leveren we een bijdrage aan Nederland Schoon, voor de aanpak van zwerfafval. Via een AVV (algemeen verbindend verklaring) van de overheid zijn bedrijven ook verplicht zich bij het Afvalfonds aan te sluiten wanneer je meer dan 50.000 kilo verpakking per jaar op de Nederlandse markt brengt.”

Voor wat er aan verpakkingen is, bestaat volgens Miranda Boer een gedegen inzamel- en recycling-systeem, waar het bedrijfsleven voor betaalt. Na afschaffing

UPV GEEN NIEUW FENOMEEN André Habets, secretaris ‘Producenten Verantwoordelijkheid Nederland’ en directeur van FIAR CE (belangenorganisa-

MIRANDA BOER: “HET WORDT WEL EENS VERGETEN DAT NEDERLAND AL KOPLOPER IS IN HET RECYCLEN VAN

tie van producenten en importeurs van consumer electronics), noemt uitgebreide producentenverantwoordelijkheid geen nieuw fenomeen. “Die verantwoordelijkheid bestaat voor een aantal sectoren in de wet al sinds begin jaren negentig. Eerst op het gebied van verpakkingsinzameling en -recycling, later volgden bijvoorbeeld batterijen en elektronica. Sindsdien zijn er steeds meer organisaties gekomen die zich hiermee vanuit bedrijven bezig houden.”

Dat heet in Europa EPR, extended producer responsibility. Het ‘extended’ slaat dan op de end-of-life fase, niet op allerlei extra activiteiten zoals clean up days: zoals een McDonalds in Engeland die afspraken met een gemeente maakt om een bepaald gebied rondom een locatie schoon te houden of daarvoor te betalen.

Wetgeving die aangeeft dat bedrijven dit of andere extra zaken moeten doen op UPV-gebied, is er nog niet, stelt Habets.

“Wel zie je dat NGO’s naar de rechter kunnen stappen om betere inzameling af te dwingen. Zoals bij verpakkingsglas. De rechter dwong het verantwoordelijk ministerie toen tot handhaving over te gaan.

Dat leidde tot het neerzetten van nog eens 560 glasbakken. Ik hoop dat dit soort acties echt helpen bij het behalen van de doelstelling.”

VERDERGAANDE WETGEVING Toch komt er nu verdergaande wetgeving

middels het Besluit regeling voor uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV, zie ook kader), door de Europese Commissie mede bedoeld als kader voor geharmoniseerde afvalwetgeving in EUlidstaten. Het gaat hierbij niet alleen, maar wel mede over uitgebreide producentenverantwoordelijkheid.

In Nederland is half september de openbare consultatie afgerond van het Besluit UPV. Het besluit moet voor een aantal producten een sluitend inzamel- en recyclingsysteem regelen. Hierbij is behalve voor betrokken overheden en retailers

ook een belangrijke rol weggelegd voor producenten. Veel voorkomend zwerfafval zoals eerdergenoemde sigarettenfilters en kauwgum vallen hier niet onder, al verwacht Boer van het Afvalfonds dat de scope van producentenverantwoordelijkheid in de toekomst zal worden uitgebreid.

Vanuit het Nederlands bedrijfsleven is positief gereageerd op de UPV, zij het niet op alle gebieden.

Habets: “Zo is het volgens het EU-uitgangspunt mogelijk om tarieven voor afvalinzameling hoger of lager te maken al naar gelang de milieuvriendelijkheid van een productieproces, een product of de verpakking ervan. In de Nederlandse toelichting staat vooral wat er móet gebeuren in plaats van wat kán. Daar zijn we wel tegen. We passen het deels al toe, bijvoorbeeld bij kunststof verpakkingen waarbij een onderscheid wordt gemaakt tussen beter en minder goed recycleerbaar. Het is echter lang niet altijd mogelijk om precies te bepalen wat wel of niet een milieuvriendelijk product is, zodat je tariefdifferentiatie kunt toepassen. Bovendien helpt het niet als Nederland weer zijn eigen weg gaat en de wetgeving heel anders invoert dan bijvoorbeeld België of Duitsland.”

De eis dat producenten en importeurs meewerken aan landelijke inzameling- en recyclingsystemen is volgens Habets al grotendeels hoe er in Nederland gewerkt wordt in de meeste sectoren.

GRAM #08 oktober 2019 | 11

“Er zijn zelfs vrijwillige UPV-systemen die niet voortkomen uit een wettelijke verplichting, zoals vlakglas en papier. In onze Vereniging Producentenverantwoordelijkheid Nederland zijn elf van dergelijke systemen lid. Wij delen immers vrijwel altijd dezelfde uitdagingen: moeilijk haalbare doelstellingen, afdankgedrag van met name consumenten , complicaties bij verwerking, monitoring en uiteraard de financiering.”

ANDRÉ HABETS: “HET IS GEWOON VERSTANDIG ALS BEURSGENOTEERD BEDRIJF OM TE LATEN ZIEN DAT EEN BETERE OMGEVING IN JE DOELSTELLING PAST.” ZWERFAFVAL NIET AANGEPAKT Zwerfafval, toch een belangrijke kostenpost en doorn in het oog van veel gemeenten, wordt met het Besluit UPV (nog) niet aangepakt. Weliswaar zijn burgers op dit gebied medeschuldig, maar wat kan het bedrijfsleven doen om hier meer maatschappelijke verantwoording te pakken?

Volgens Miranda Boer doet het verpakkend bedrijfsleven hier al vrij veel aan.

“Het afvalfonds Verpakkingen financiert zoals ik al zei al sinds jaar en dag Neder-

land Schoon. Verder hebben we nog een zwerfafvalvergoeding die gericht is op gemeenten. Dat is dus al een vrij brede opzet. Volgens mij doen we dus veel aan de aanpak van zwerfafval en überhaupt de verduurzaming van verpakkingen, ook bijvoorbeeld door andere of kleinere verpakkingen. Dat verwacht de consument ook, dat kun je als bedrijf niet meer negeren.”

Verder ondernemen bedrijven vaak nog individueel activiteiten met Nederland Schoon, stelt Boer. “Of denk aan het gericht schoonhouden van winkelgebieden en schoolroutes door voorlichting, afvalbakken of -inzameling, samen met winkels, scholen, gemeenten. Net zoals er veel retailers zijn die hun verantwoordelijkheid hierin al langer pakken. Bovendien is het ook een verantwoordelijkheid van burgers zelf. Door fenomenen zoals de plastic soep in de oceanen worden mensen zich gelukkig ook steeds bewuster van het belang om afval netjes in de vuilnisbak te gooien.”

Habets ziet eigen initiatieven van bedrijven buiten wetgeving om, bijvoorbeeld uit oogpunt van het nemen van sociale verantwoordelijkheid. “Het is gewoon verstandig als beursgenoteerd bedrijf om te laten zien dat een betere omgeving in je doelstelling past. Je ziet een bedrijf zoals Unilever daar serieus werk van maken.”

BESLUIT UITGEBREIDE PRODUCENTENVERANTWOORDELIJKHEID Het besluit UPV valt onder verantwoordelijkheid van het Ministerie van Infrastructuur & Waterstaat. Het doel van het besluit is algemene eisen stellen aan bestaande en toekomstige UPV’s.

In de verschillende productbesluiten zijn regels opgenomen voor vijf soorten producten: •

Elektrische en elektronische apparatuur • Batterijen en accu's 2008 • Autowrakken • Autobanden • Verpakkingen De producentenverantwoordelijkheid geldt voor producenten of importeurs die als eerste een product (van de vijf genoemde producten hierboven) op de Nederlandse markt brengen. Producenten en importeurs worden verantwoordelijk gesteld om een logistiek systeem op te zetten voor het afvalbeheer en ook om de financiering hiervan te organiseren.

Bij dit principe is sprake van een ketenverantwoordelijkheid, omdat ook andere schakels in de keten (zoals gemeenten en detaillisten) hierbij verantwoordelijkheden hebben. Producenten of importeurs kunnen individueel of als collectief een inname- en verwerkingsstructuur opzetten. In sommige gevallen is aansluiting bij een collectieve organisatie verplicht.

Wij zijn het bureau voor interim management, verandermanagement, coaching en consultancy. Ons credo? Denken in mogelijkheden! We werken door heel Nederland en België en hebben bij veel organisaties en gemeenten een belangrijke rol vervuld in het ontwikkelen, presenteren en uiteindelijk succesvol implementeren van een nieuwe werkwijze, bedrijfsvoering en/of organisatieverandering.

Wilt u meer informatie over wat wij voor uw organisatie kunnen betekenen?

Neem contact met ons op. Wij komen graag vrijblijvend bij u langs voor een oriënterend gesprek. Voor meer info kijk op zeker-weten.com of bel nr 06-52727117

Het Advies & interim mAnAgement bureAu met vele AfvAl, reiniging en openbAre ruimte vrAAgstukken

21-9000-0955-01

1_4ligGRAM.indd 1

12 | GRAM #08 oktober 2019

jAren ervAring in

03-10-19 11:03

RIJKSWATERSTAAT PAKT BRONNEN ZWERFAFVAL OP RIVIEROEVERS AAN Plastic zwerfafval komen we nog op veel plekken in Nederland tegen: op straat, in de natuur en ook in en langs rivieren. Via de rivieren stroomt dit afval richting zee en wordt het onderdeel van de plastic soep. Daarom ontwikkelt Rijkswaterstaat in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat maatregelen om het ontstaan van plastic zwerfafval langs rivieroevers te verminderen.

TEKST: STEFAN VAN DER WAL, RWS BEELD: D&B

D

e grote rivieren zijn een belangrijke transportroute voor plastics vanuit land naar zee. Een deel van het plastic beland via de oevers in de rivier. Staatssecretaris Stientje van Veldhoven heeft Rijkswaterstaat (RWS) daarom gevraagd een aanpak te ontwikkelen om zwerfafval dat via de oevers in de rivieren komt, tegen te gaan. RWS gaat nu aan de slag om samen met stakeholders maatregelen te ontwikkelen voor de belangrijkste bronnen van zwerfafval. Deze bronaanpakken (brede maatregelenpakketten) ontwikkelen we in 2020 en richten zich op schoonmaken en schoonhouden. In 2021 zetten we in op het borgen van deze maatregelenpakketten bij betrokkenen, zodat ook in de toekomst geen/minder (macro)plastic afval via de rivieren in zee verdwijnt.

vervuilde oever langs een grote rivier én wilt u met ons aan de slag? Neem dan contact op met Stefan van der Wal van Rijkswaterstaat via stefan.vander.wal@rws.nl. Bekeken wordt of het mogelijk is om in samenwerking een pilot te starten.

PILOT SCHOON RECREËREN LANGS DE WAAL Eén van de bronnen van zwerfafval waarmee we aan de slag gaan zijn de recreatiestrandjes langs de rivier. De Spiegelwaal bij Nijmegen is het eerste pilotgebied in dit project. In samenwerking met stakeholders als de gemeente Nijmegen en DAR ontwikkelen en testen we een maatregelenpakket. Gestart is met het op orde brengen van de basis zoals afvalbakken op een goede plek en aanpassen van grootte en kleur, verbeteren van de communicatie en het weghalen van graffiti. Op dit moment wordt getest wat het effect is van het op orde brengen van het beheer en het fel blauw spuiten van afvalbakken. Bij een geslaagde pilot worden de succesvolle maatregelen in 2020 opgeschaald en in combinatie met nieuwe verbeteringen wederom getoetst. Ook wordt bekeken hoe maatregelen kunnen worden geborgd in contracten en afspraken met beheerders.

We zijn op zoek naar plekken langs rivieren waar veel zwerfafval ontstaat en waar aanpakken ontwikkeld en getest kunnen worden. We richten ons hierbij op bedrijventerreinen en bouwplaatsen, rivierstranden, beroepsvaart, stadskades en sportvissers. Bent u werkzaam bij een gemeente bv als beheerder van

Interventies bij de Spiegelwaal in Nijmegen met opvallende afvalbakken en herinneringen (prompts) voor bezoekers om hun afval mee te nemen

GRAM #08 oktober 2019 | 13

KATWIJK STELT EEN GRENS AAN PLASTICSOEP De Jutters Katwijk vrijwaren al jaren het strand van zwerfafval. Nu richten ze zich op plastic afval dat van de Oude Rijn in miljoenen stukjes in zee belandt via het Koning Willem Alexander gemaal. Het mogelijke antwoord heet de Limes Bubble Barrier, een bellenscherm dat is genoemd naar de oude Romeinse grens Limes. “De Romeinen kwamen ook niet verder dan hier, plastic afval evenmin.”

TEKST: RENÉ DIDDE BEELD: HOOGHEEMRAADSCHAP RIJNLAND

T

wee jaar geleden troffen de Jutters Katwijk in de buurt wijze van spreken Leiden onder water komt te staan”, zegt de advivan het uitwaterende gemaal een duidelijk grotere hoeseur waterkwaliteit. “Ook de vissen, met name glasaaltjes, helpen we veelheid kleine plastic deeltjes dan elders op het strand om van zee in zoet water te komen. Hoe fijnmaziger de roosters, hoe van Katwijk. Dit Koning Willem Alexander gemaal voert meer hinder ze ondervinden.” Dat HHR plastic deeltjes uit de Oude het water van de Oude Rijn af naar zee, en kennelijk is Rijn in zee pompt, was bekend, maar niet in die omvang. “Plastic is het harkrooster met openingen tot 8,5 centimeter in de uitwatering formeel niet ons probleem, maar we kunnen wel maatregelen nemen te grofmazig. “Naast chipszakken, ballonnen, tennisballen, verwaaiin ons watersysteem om te voorkomen dat plastic uiteindelijk in zee de hondenpoep zakjes, zaten er ook allemaal kleine stukjes plastic komt. Daarom haken we graag in op het initiatief van Jutters Katop bladeren en kroos, materiaal dat niet in de zee voorkomt”, vertelt wijk. Als overheid moet je samenwerken met burgers. Het plasticproClaar Els van Delft van de vrijwilligersorganisatie die met bewoners bleem is een belangrijk onderwerp”, aldus Oosterbaan. elke maandag- en vrijdagochtend gedurende één uur afval In overleg tussen Jutters Katwijk opruimt, weer of geen weer. (intussen omgevormd tot een IN EEN PROEFPROJECT WERD MET HET Met behulp van een zogeheten nieuwe stichting Coast Busters), oliekeerscherm volgde ruim de provincie, acht gemeenten BELLENSCHERM MEER DAN 80% VAN een jaar later rond Kerst 2018 waaronder Katwijk en Leiden een meting. Daarin telden de en hoogheemraadschap RijnHET DRIJVEND AFVAL NAAR DE KADE vrijwilligers van Jutters en het land kwam de methode van een Hoogheemraadschap Rijnland bellenscherm naar voren. De GELEID. in anderhalve week 14 duizend methode bestaat uit een plastic objecten. Meer dan driekwart buis met gaatjes waardoor lucht daarvan was plastic, meest van wordt geblazen. Als die buis di5 tot 25 mm groot. Geëxtrapoleerd naar de jaarlijkse afvalstroom zou agonaal op de bodem van een rivier, kanaal of gracht wordt gelegd, het om één miljoen stuks afval gaan met een totaal geschat gewicht dan nemen de luchtbellen zinkend plastic mee naar het wateroppervan 2,3 tot 2,6 ton plastic. Bekend verpakkingsafval zoals pet-flesjes vlak en komt het op en bij de oever terecht. The great bubble barrier en blikjes dat als zwerfafval over straat zwerft en in het water waait, heet de methode die zich nog in een experimentele fase bevindt. Van zat er niet veel bij. “Wel wattenstaafjes, vuurwerkresten en tamponDelft: “We zitten hier op de uiterste Noordgrens van het Romeinse verpakkingen”, aldus Van Delft.

Rijk, de grens die Limes heette. Wij stellen daarom voor om het bellenscherm ‘Limes Bubble Barrier’ te noemen. De Romeinen kwamen GLASAALTJES ook niet verder dan hier, plastic afval evenmin.”

Een fijnmaziger rooster, filter of net vóór het boezemgemaal biedt De Coast Busters proberen ook bewoners bij het initiatief te betrekgeen soelaas, legt Johan Oosterbaan van hoogheemraadschap Rijnken. “Ze kunnen onder meer donateur worden van het project. We land (HHR) uit. “De pompen kunnen hun werk niet meer goed doen zijn ook bezig om het bedrijfsleven te benaderen”, zegt Claar Els van waardoor de polders hun water minder goed kwijt kunnen en bij Delft.

14 | GRAM #08 oktober 2019

Proef met het bellenscherm 'Limes Bubble Bairier' om plastic soep te voorkomen.

VERSCHILLENDE PROEFPROJECTEN Het bellenscherm kan bij hotspots van vervuiling dienstdoen om te voorkomen dat de rommel bijdraagt aan de plasticsoep in de Noordzee en Atlantische oceaan. In mei 2017 werd het scherm in de Deltagoot van Deltares getest. In een proefproject in de IJssel bij Kampen werd in eind 2017 bewezen dat 82 – 89 procent van het drijvend afval naar de kade wordt geleid. Ook in Rotterdam wordt de methode getest. Vissen noch schepen hebben last van de bellenbuis. Bij een test bij drinkwaterbedrijf PWN in Wervershoof bleek recent uit voorlopige resultaten dat het scherm zelfs de onzichtbare microplasticdeeltjes uit het water wervelt en zo helpt voorkomen dat er plastic in het drinkwater komt. De organisatie van de The Great Bubble Barrier in Amsterdam is ‘wegens grote werkdruk’ niet in staat een toelichting te geven over de situatie van de proefprojecten en of er al een commercieel prototype voorhanden is. In elk geval gaat in Katwijk eerst een haalbaarheidsonderzoek naar het scherm plaatsvinden. De kosten daarvoor worden op dit moment vastgesteld.

“We gaan onder meer bekijken of het scherm aan de landzijde dan wel aan de zeezijde van het gemaal moet staan”, zegt wethouder Jacco Knape (SGP) van de gemeente Katwijk. “Het is een fraaie innovatieve methode, maar we moeten natuurlijk wel eerst onderzoeken of het werkt, en of bijvoorbeeld vissen ongestoord kunnen passeren”, zegt Knape, die de ambtelijke uren van de gemeente voorlopig van zijn eigen budget financiert. “Dit project stond op de rol om verder geen aandacht meer aan te besteden vanwege andere prioriteiten en bezuinigingen. Maar de initiatiefnemers zijn al zolang bezig om de stranden schoon te houden, schoolklassen te betrekken en andere educatieve activiteiten te ontplooien, dat ik er mijn eigen tijd in stop.

Ik vind dat je als overheid moet samenwerken met initiatiefnemers

en niet moet afwachten. Nee, de financiële bijdrage die Katwijk levert aan het haalbaarheidsonderzoek betaal ik niet zelf, haha. Dat geld komt uit de duurzaamheidspot.”

EDUCATIE Een mogelijk pijnpuntje te zijner tijd is dat met het bellenscherm weliswaar plastic afval op zee wordt vermeden, maar de bronnen van dat plastic ongemoeid blijven. “We moeten natuurlijk het ene doen en het andere niet laten, maar ik kan me voorstellen dat de gemeenteraad straks niet alleen aandacht wil voor een ‘end of pipe’-maatregel, maar ook voor bestrijding van de bronnen pleit”, aldus Knape. Ook educatieve doeleinden liggen in het verschiet. “Je kunt bij het bellenscherm inwoners en scholieren het verhaal van de vervuiling vertellen, de schade aan de zeedieren laten zien en de noodzaak tot afvalpreventie uitleggen.”

Is er geen kans op een zeperd met de nog experimentele techniek?

Johan Oosterbaan van hoogheemraadschap Rijnland zegt dat het geen bezwaar is om geld te stoppen in een innovatieve techniek als de Limes Bubble Barrier. “Hiermee kun je een techniek die in de kinderschoenen staat verder helpen. Een haalbaarheidsonderzoek is noodzakelijk, want we willen niet dat vissen als de glasaaltjes samen met plastic deeltjes worden opgewerveld, of schrikken van het geluid van de bellen.”

Net als Coast Busters en de gemeente Katwijk ziet ook Rijnland educatieve mogelijkheden. “We staan hier op de grens tussen land en zee. Hier kun je laten zien wat voor afval je afvangt. Je kunt lesprogramma’s voor scholieren opzetten en educatie voor burgers. Sterker nog, we zijn er al mee begonnen.”

GRAM #08 oktober 2019 | 15

DE ZWERFAFVALVERGOEDING IS ER OOK VOOR UW GEMEENTE DÍT KUNT U ERMEE DOEN Van een schone-buurt-coach tot optimalisatie van afvalbakken en van zwerfafvalonderwijs tot de Schoonste Winkelgebiedenverkiezing: de besteding van de Zwerfafvalvergoeding is buitengewoon divers en richt zich op uiteenlopende partijen. Niettemin dient de Zwerfafvalvergoeding in alle gevallen hetzelfde doel: het bekostigen van interventies die bijdragen aan een schonere openbare ruimte. Jaarlijks stelt het Afvalfonds Verpakkingen 20 miljoen euro beschikbaar.

GOED OM TE WETEN • Per jaar is € 20 miljoen beschikbaar voor gemeenten.

• De Zwerfafvalvergoeding bedraagt € 1,16 per inwoner en is aan te vragen via de WasteTool van Nedvang.

• Jaarlijks wordt een aanvraag gedaan.

• De aanvraagperiode voor 2020 loopt van 1 november 2019 tot 1 maart 2020.

• Een gemeenteadviseur van NederlandSchoon adviseert op verzoek.

Zeven jaar bestaat de Zwerfafvalvergoeding

en het aansturen van actievere betrokken-

nu. Inmiddels heeft al 96% van de gemeenten

heid en participatie staan hierbij centraal.

in Nederland de vergoeding ingezet om hun

Ook werd in het Gemeenteprogramma een

INTERESSE?

oorspronkelijke zwerfafvalbeleid te verbeteren

monitoringmodule opgenomen, waarmee de

Neem voor de aanvraag of

én versterken met aanvullende maatregelen.

effectiviteit van de aanvullende maatregelen

voor meer informatie contact

door gemeenten zelf getoetst kan worden.

op via zwerfafvalvergoeding@

De Zwerfafvalvergoeding is beschikbaar voor iedere Nederlandse gemeente. Ook die van u.

nederlandschoon.nl Wat is er mogelijk voor uw gemeente?

De Zwerfafvalvergoeding is beschikbaar voor iedere Nederlandse gemeente. Ook die van u.

NederlandSchoon ontwierp vanuit haar

U vraagt de vergoeding eenvoudig aan via

rol als kennisinstituut en verbinder een

de WasteTool van Nedvang. Een gemeente-

Gemeenteprogramma Zwerfafval, waarin

adviseur van NederlandSchoon is beschikbaar

al deze mogelijke aanvullende maatregelen

voor vragen over de implementatie van de

uiteengezet worden. Gedragsbeïnvloeding,

maatregelen en relevante samenwerkings-

een slimmer beheer van voorzieningen

partijen.

ZUIDERZEEVIS ‘LUST’ WEL EEN AFVALZAK Een ‘afvaletende’ Zuiderzeevis. Dat leek bewonerswerkgroep IJburg Schoon een goed idee om het vele zwerfafval op en rond IJburg aan te pakken. Tijdens de World Cleanup Day, eind september, werd de vis voor het eerst gepresenteerd. Kinderen haalden er meteen dertig zakken zwerfafval mee op.

D

e vis is een (mobiel) aluminium kunstwerk, waarvan de bek open en dicht kan. Tijdens schoonmaakacties kunnen deelnemers zakken met gescheiden zwerfafval daar inwerpen. De vis kan op een boot of een wagen meegevoerd worden naar actielocaties in de buurt. Jerry van den Broeke, van IJburg Schoon, legt uit hoe de bewoners op het idee kwamen.

“IJburg is een zeer winderige plek, met veel water rondom. Als hier iemand zijn oud papier naast de container zet, waait alles weg, direct het water in.” Daar wilde Van den Broeke, in het dagelijks leven communicatieadviseur, iets tegen doen, dus zocht hij een sympathiek en aansprekend symbool om bewoners aan te zetten tot bewuster gedrag.

“Een Zuiderzeevis was voor ons ideaal, iedereen begrijpt meteen wat je bedoelt met zo’n dier. En het heeft een sympathieke uitstraling. Heel belangrijk, want afval is emotie.”

IJburg Schoon startte een crowdfundactie, waarmee de vis betaald kon worden. Een smid van het Zuiderzeemuseum maakte de ogen van omgesmolten pannen. “De kosten bedroegen uiteindelijk 9000 euro, dat is inclusief de inzet van jongeren die met de vis de wijk in gaan voor zwerfvuilacties.” Vooral wijkbewoners en bedrijven hebben geld gedoneerd voor de aluminium vis, de gemeente Amsterdam ondersteunt IJburg Schoon op andere manieren.

AFVAL IS VAN JOU Het burgerinitiatief van de Zuiderzeevis werd zaterdag 21 september gepresenteerd tijdens de World Cleanup Day. De ‘afvaletende’ vis werd op een boot gehesen en samen met kinderen uit de wijk werden er dertig zakken zwerfafval uit het water gevist. De zakken

TEKST: HETTY DEKKERS BEELD: IJBURG SCHOON

De aluminium Zuiderzeevis werd in de Amsterdamse wijk IJburg gepresenteerd tijdens de World Cleanup Day. verdwenen in de bek van de vis. Waternet, die ook medewerking verleende, zorgde dat het afval afgevoerd werd naar de juiste verwerker. De komende tijd gaan jongeren met de vis de wijk in om daar soortgelijke opruimacties te organiseren. Ook worden scholen bezocht om jongeren voor te lichten en is de vis inzetbaar voor bijvoorbeeld weekmarkten en andere evenementen. Van den Broeke: “We hopen uiteindelijk een gedragsverandering te bewerkstelligen. Afval is van jou, daar moet je zelf verantwoordelijkheid voor nemen, is ons motto. We moeten er met zijn allen aan meewerken om het probleem op te lossen.” Van den Broeke denkt en hoopt dat de Zuiderzeevis bewoners meer aanspreekt

dan overheidscampagnes. “De boodschap komt veel sterker over als je als gemeenschap zélf in actie komt. We sturen straks ook bewust jongeren met de vis op pad. Als die het goede voorbeeld geven, spreken ze een belangrijke doelgroep aan.”

De Zuiderzeevis kwam tot stand via de crowdfundorganisatie ‘voorjebuurt.nl’. Van den Broeke: “Dat is een site die gericht is op lokale initiatieven. Wij gebruiken deze vis uitsluitend voor onze eigen wijk. Mochten andere buurten in Nederland ons voorbeeld willen volgen, dan zouden ze een symbool kunnen kiezen dat bij hun omgeving past.

Een konijn of een eekhoorn bijvoorbeeld, als je in een bosrijke omgeving woont.”

GRAM #08 oktober 2019 | 17

ROVA GAAT ZWERFAFVAL TE LIJF MET INFOQUÊTE Jongeren en prullenbakken, het blijft een lastige combinatie. Op recreatiestrand de Wijthmenerplas in Zwolle is dat niet anders. De vele snoepwikkels en Red Bull blikjes op het terrein is de gemeente en afvalinzamelaar ROVA een doorn in het oog. Daarom besloten de gemeente, ROVA en Rijkswaterstaat de handen ineen te slaan en deze zomer de zogeheten infoquête, een relatief nieuw interventiemiddel, in te zetten. Dat leidde tot een spectaculaire afname van rommel op het strand. Maar voordat de vlag definitief uit kan, moeten er nog wel wat mysteries worden opgelost.

TEKST: SANDER WAGEMAN BEELD: FRANS PAALMAN

L

ajenda Garst, projectmedewerker zwerfvuilprogramma Mooi Schoon van ROVA, legt uit wat in Zwolle is geprobeerd om het gedrag van de jonge strandbezoekers positief te beïnvloeden. “Dat begon in 2017” trapt ze af. “Rijkswaterstaat had vouchers ter beschikking

gesteld om een advies aan te vragen van een bureau dat gespecialiseerd is in gedragsbeïnvloeding voor het aanpakken van zwerfvuil. Vanuit het zwerfvuilprogramma Mooi Schoon van ROVA hebben we hier gebruik van gemaakt. Voor Zwolle hebben we besloten ons vooral te richten op recreatiegebieden, omdat

De Wijthmenerplas in Zwolle op een zonnige dag. Met name veel jongeren maken gebruik van dit strand.

18 | GRAM #08 oktober 2019

vooral bij een strandje waar veel jongeren komen, op zonnige dagen veel zwerfafval achterblijft. We kregen een advies met veel goede interventies en de gemeente was zo enthousiast dat ze heeft aangegeven pilots te willen draaien.”

de observatie werd het strand opgeruimd en de stuks zwerfafval geteld. En wat bleek? Na de infoquête zagen de observatoren dat er 90 procent minder zwerfafval op het strand werd gegooid.”

Een spectaculaire vermindering, maar de volgende dag bleek dat het optimisme toch getemperd moest worden. “Want toen we het Deze zomer is ROVA daarmee aan de slag gegaan. Eén van de zwerfvuil gingen tellen, bleek dat er relatief juist meer afval lag. vragen die ROVA graag wilde beantwoorden was: wie is nu daadDus ergens zit een hiaat. Wellicht hebben we een doelgroep over werkelijk de doelgroep en waar ligt het probleem. “Om daar achhet hoofd gezien tijdens het observeren. Of er zijn mensen na ter te komen opperde Rijkswaterstaat een infoquête in te zetten”, 20.00 uur op het strand geweest die het afval hebben achtergevertelt Garst. “Dat is een nieuw middel dat zij eerder hebben inlaten. Maar misschien was het ook wel de wind. We moeten dus gezet op het gebied van afvalscheiding. Het wordt gebruikt om meer onderzoek doen om dat verschil te verklaren. Daarnaast mensen door middel van het stellen van vragen bewust te maken willen we het onderzoek op nog veel meer strandjes uitvoeren van hun gedrag en een duwtje in de goede richting te geven. En om de resultaten representatiever te laten zijn.” tegelijkertijd win je nuttige informatie in. En dat was precies wat Alhoewel er dus een hoopvol eerste resultaat is gemeten – nawe hier in Zwolle ook wilden: je haalt informatie op en je bent melijk het verbeterde gedrag van de doelgroep die geobserveerd mogelijk al met een intervenwerd – is hiermee de kous nog tie bezig.” niet af wat ROVA betreft. Garst: “Je ziet bijvoorbeeld wel dat GEDRAG mensen goed gedrag willen LAJENDA GARST: “DE WIL IS ER VAAK ROVA, Mooi Schoon en Rijksvertonen. De observatoren zawaterstaat staken de koppen gen dat 70 tot 80 procent van WEL, ZO MERKEN WE. JONGEREN GEVEN bijeen en bedachten vragen de mensen eigenlijk wel hun die niet alleen antwoord op afval in de prullenbak gooien.

WEL OM HET MILIEU. WE MOETEN ZE AF prangende vragen zouden Maar vooral bij grote groepen, opleveren, maar die de jonge waar de anonimiteit en de EN TOE ALLEEN EVEN EEN ZETJE IN DE strandbezoekers ook op hun groepsdruk mogelijk groter gedrag attent zouden maken. zijn, zie je het ongewenst geJUISTE RICHTING GEVEN.” “Dan kun je denken aan een drag ontstaan. Dus daar willen vraag zoals: hoeveel afvalbakwe volgend jaar ook andere inken zie je om je heen? En: Zit terventies op uitproberen om je liever op een schoon of op te zien wat er werkt. Bijvooreen vies strand?” De initiatiefnemers maakten uiteindelijk een beeld papieren zakken uitdelen aan de bezoekers om hun afval selectie van tien vragen die afwisselend eenvoudig en voor de in te doen of jongeren laten rondlopen om afval op te ruimen. Het hand liggend waren en echt aanzetten tot denken. “Een open gaat erom dat we bekijken wat het beste bij deze doelgroep past vraag was bijvoorbeeld: wat zou je zelf doen om het probleem en dat gaan we uitproberen.” met zwerfafval op dit strand op te lossen als je hier de beheerder was”, vertelt Garst. “Dat is een gerichte vraag, maar wel met het GLAS idee om het probleem op te lossen. Of althans, om handelingsDe pilot met de infoquête had naast het positief stemmende eerperspectief te bieden en mensen zich onbewust mede-eigenaar ste resultaat ook een bijvangst, zo legt Garst uit. “Want een obserte laten maken van het probleem.” vator had opgemerkt dat bij een snackbar op het terrein relatief Voor aanvang van de infoquête werden in juli voor de nulmeting veel zwerfvuil lag. We willen met de snackbarhouder in gesprek twee observatoren naar het strand gestuurd. Zij kregen de taak om te zien of we daar de volgende zomer iets mee kunnen.” Een om de doelgroep te bekijken en hun gedrag in kaart te brengen. ander aspect dat opviel tijdens de proef was de samenstelling Zo werd de samenstelling van de groepen omschreven, maar ook van het afval. “Er zat relatief veel glas bij. Dat willen we liever niet het gedrag, bijvoorbeeld of gebruik werd gemaakt van de prulbij het restafval natuurlijk, dus we gaan ook kijken of we glaslenbakken. Deze nulmeting zou een snel vervolg moeten krijgen, bakken kunnen plaatsen. En dan is het interessant om te zien maar de onderzoekers hielden hun hart vast toen het weerbeeld of mensen er gebruik van gaan maken en of je daardoor dus ook plotsklap draaide. Garst: “Het moet boven de 20 graden en zonnig meer grondstoffen kunt terugwinnen. Maar dat zit logistiek wat zijn wil je een goede meting kunnen doen. Anders komen er geingewikkelder in elkaar dus dat vergt nog wat meer onderzoek.” woon te weinig mensen naar het strand.” Maar gelukkig kwam de Al met al heeft de infoquête de ROVA veel informatie opgeleverd gehoopte zomer in augustus alsnog en konden de observatoren die bij volgende stappen goed van pas komen. En dat jongeren opnieuw de korte broek aantrekken om de infoquête te houden. hun gedrag lijken aan te passen na het beantwoorden van een En dat leverde een bijzonder resultaat op. aantal vragen, stemt hoopvol voor de toekomst. “In het leven van jongeren speelt vaak heel veel”, weet Lajenda Garst. “De wil is er RESULTAAT vaak wel, zo merken we. Jongeren geven wel om het milieu. We Garst: “We hebben zowel bij de nulmeting als bij de infoquête telmoeten ze af en toe alleen even een zetje in de juiste richting kens tussen 13.00 en 20.00 uur geobserveerd. Iedere ochtend na geven.”

GRAM #08 oktober 2019 | 19

IS UW GEMEENTE KLAAR VOOR DE NIEUWE LICHTING SCHOONHOUDERS? Wil je inwoners stimuleren om zelf hun buurt schoon te houden? Dan kom je er als gemeente niet meer met het aanbieden van afvalprikkers, -hesjes en taart na afloop. Belangrijk is om goed te weten wat mensen motiveert om voor zwerfafval in actie te komen. En hoe je omgaat met mensen die zelf het initiatief nemen om de zwerfafvalberg in te dammen.

In twee Toepassingstrajecten Zwerfafval & Participatie deelden zestien gemeenten tips voor de

D

aanpak van zwerfafval met bewoners ‘anno 2019’.

e psychologie van de zwerfafvalraper is een geval apart.

Neem inwoners die in Zaanstad een prullenbak op straat hadden geadopteerd. Ze hielden die bak en de omgeving ervan schoon tegen een kleine vergoeding. De gemeente wilde af van die vergoeding en meldde dit schoorvoetend bij de adoptanten. Die rea-

geerden positief: vrijwel niemand wilde de klus teruggeven. De reden: ze deden het niet voor het geld maar omdat ze echt gemotiveerd zijn iets positiefs bij te dragen.

niseerde. Deelnemers hoorden van hen en van elkaar wat de trends zijn rond ‘participatie en zwerfafval’ en hoe je daar op in kunt spelen.

Het is een van de ervaringen die werden gedeeld tussen de deelnemers van de Toepassingstrajecten Zwerfafval & Participatie die Rijkswaterstaat het afgelopen jaar orga-

STEEDS MEER MENSEN DOEN MEE Wat opvalt is dat het opruimen van zwerfafval gewoner wordt, nog net niet ‘hip’.

Steeds meer mensen doen het: Lionclubs

De jaarlijkse trashrun van bewonersinitiatief Wageningen Schoon en de atletiekvereniging.

20 | GRAM #08 oktober 2019

organiseren opruimacties, groepjes jonge gezinnen gaan samen aan de slag, bedrijven prikken in de middagpauze en zelfs middelbare scholieren ruimen op. Mensen spreken elkaar aan en nemen initiatieven, mede door alle aandacht voor de plasticsoep en de individuen, zoals de Plastic Soup Surfer, die opstaan en daar wat aan willen doen. Inwoners wachten niet meer af tot de gemeente iets doet, en dat draait de rollen om. In plaats van de burgers wordt de gemeente de participant.

De ‘nieuwe opruimers’ zijn vaak ook actiegerichter, misschien wel: activistischer. Het gaat hen om méér dan opruimen, ze willen het probleem bij de bron oplossen en andere mensen en organisaties mobiliseren. Ze zetten de blikjes, flesjes en wikkels die ze uit de bermen prikken in een app (bijvoorbeeld de Litterati- app) om de bronnen in kaart te brengen. En ze kaarten de vervuiling aan bij de gemeenteraad en bij de bedrijven die het afval produceren. Ze zaetten het opruimen ook in nieuwe frames: plastic soep, back to sender of circulaire economie.

Inwoners passen zelf ook gedragstechnie-

ken toe, zoals het planten van bloemen rond een container, geïnspireerd op de inmiddels bekende containertuintjes.

Sommige opruimers weten zelfs enig inkomen uit opruimacties te verwerven en worden samenwerkingspartner van de gemeente. Zo doet de Zwerfinator uit Purmerend inmiddels ook betaalde opdrachten, en de burgerinitiatieven Leusden Opgeruimd, Wageningen Schoon en Go Clean De Liemers zijn initiatiefnemer én coördinatoren van de opruimacties in hun gemeenten. Burgers kunnen betaald suppen en zwerfafval uit de gracht vissen in Gouda, en charismatische opruimers geven gastlessen en lezingen tegen een vergoeding.

NIEUWE ROL Deze nieuwe wind die door zwerfafval & participatie-land waait, vraagt om een andere rol van de gemeente. Het vraagt om meebewegen met de energie van inwoners en je eigen format durven loslaten. Het is daarom cruciaal dat er een goed aanspreekbare medewerker aan de kant van de gemeente zit die voldoende tijd, mandaat

en improvisatietalent heeft om maatwerk te kunnen leveren. En die open de vraag aan een initiatief stelt: wat hebben jullie nodig van ons?

Het is ook slim om tijdig intern te definiëren welke rol je al als ‘gemeenteparticipant’ wilt spelen, en hoe je eigen initiatieven van inwoners wilt en kunt ondersteunen. Bijvoorbeeld als zij van de gemeente vragen om ook wat te gaan ondernemen om zwerfafval te voorkómen. Want helpen opruimen is prima, maar dan mag daar een andere inspanning tegenover staan.

VERWELKOMEN Verwelkom in elk geval elk initiatief van inwoners, hoe klein ook. Want iedere keer dat een potentiële of actieve opruimer zich gezien voelt, maakt dat de kans op een langdurig schone straat, buurt of wijk groter. Want dat we allemaal ook graag gewaardeerd worden, dat is in 2019 niet veranderd.

Over de Auteurs: Miranda Koffijberg is werkzaam bij Communicatiebureau De Lynx en Margriet van de Poel bij Rijkswaterstaat

Straat-/parkmeubilair Afvalinzamelsystemen

Boven maaiveld In de grond

Uw totaal leverancier op het gebied van afvalinzamelsytemen, van afvalbak tot Mega ondergrondse perssystemen 24m3 Bekijk onze website voor : Openbare en publieke ruimte: ° Straat-/parkafvalbakken ° Kantoor recycling bakken ° Containerbergingen tot 240 liter ° Ondergrondse containerbergingen ° Semi-/ Ondergrondse containers Industrie: ° Perscontainers ° Balenpersen ° Wielcontainer kantelsystemen

www.cityandpark.nl info@cityandpark.nl 026 - 202 40 50 leverancier van

1_2_li_GRAM_190x130_C2.indd 1

21-8000-1024-03

GRAM #08 oktober 2019 | 21

03-10-19 10:53

NIEUWS ROEP OM LANDELIJKE TASKFORCE VOOR AANPAK AFVALBRANDEN Er moet een landelijke taskforce voor de aanpak van afvalbranden komen. Als de hele keten de handen ineenslaat, kunnen meer branden voorkomen worden en kan het aantal oorzaken van branden omlaag. De provincie Noord-Brabant neemt het initiatief. Dat bleek tijdens de drukbezochte bijeenkomst ‘Hoe voorkomen we afvalbranden’ op 18 september in het Brabantse provinciehuis in ’s-Hertogenbosch. Meer dan 160 aanwezigen, waaronder ook veel NVRD leden, dachten mee over concrete oplossingen.

Afvalbranden zijn een groot probleem. Ze komen regelmatig voor en zorgen voor veel schade bij afvalbedrijven zelf, maar leveren ook zorgen op bij de omgeving. Branden komen voor bij opgeslagen afval op overslagstations of op plekken waar het wacht op verwerking, maar soms ook al in vuilniswagens zelf. Uit onderzoek blijkt dat overtreding van de regels vrijwel nooit de oorzaak is.

De twee belangrijkste oorzaken zijn broei en de aanwezigheid van brandgevaarlijke stoffen of voorwerpen in het afval.

ONDERTEKENING CONTRACTEN VOOR CIRCULAIRE MINICONTAINERS Op 18 september 2019 heeft Midwaste voor haar leden contracten getekend met ESE en SULO voor de aankoop van circulaire minicontainers. “Samen met de NVRD, Gemeente Rotterdam, Gemeente Terneuzen, HVC en Meerlanden, Midwaste, Terneuzen, Houten, Utrecht, De Bilt en ZRD hebben we een resultaat behaald waar we trots op zijn, namelijk het opstellen van standaard aanbestedingsstukken voor circulaire minicontainers, ”, zegt Peter Verhagen, “Midwaste heeft op basis van de aanbestedingsstukken nu een contract getekend voor een nagenoeg 100% circulaire minicontainer”. De tweewiel containers gaan door ESE geproduceerd worden en de vierwiel containers door SULO. Met het realiseren van deze contracten hebben we een basis gelegd voor een circulaire inkoop voor de toekomst, dit kunnen we alleen bereiken door samenwerking in de hele keten.

THEMADAG VANG OVER KWALITEIT & GFT-AFVAL De kwaliteit van gescheiden ingezameld afval staat stevig in de belangstelling.

Met name als het gaat om gft-afval is dit een hot topic: regelmatig verschijnen er alarmerende berichten in de media. Maar hoe staat het nu eigenlijk met de kwaliteit van gft-afval en compost?

En wat kunnen we doen om te zorgen dat we de

kwaliteit van gft-afval zo

goed mogelijk krijgen en houden? Stuk voor stuk vragen die tijdens de VANGthemadag 'Een kijkje in de keten' op 20 november aan de orde komen.

Inl. www.VANG-HHA.nl

22 | GRAM #08 oktober 2019

GEMEENTEN ZETTEN FORSE STAPPEN IN AFVALSCHEIDING Eind september zijn alle gemeenten via een brief geïnformeerd over de tussenresultaten van het Uitvoeringsprogramma VANG–Huishoudelijk Afval. Steeds duidelijker wordt dat het Uitvoeringsprogramma, dat in 2015 van start ging, bij veel gemeenten tot mooie resultaten leidt.

D

e gezamenlijke ambitie is om in 2020 nog maximaal 100 kilogram huishoudelijk restafval per inwoner over te houden en minimaal 75% van het huishoudelijk afval te scheiden. Gemeenten hebben een sleutelpositie bij het behalen van deze ambities en pakken dit voortvarend op. De ambities zijn overgenomen in (nieuw) gemeentelijk afvalbeleid en gemeenten zijn druk bezig met de implementatie en investering in nieuwe inzamelstrategieën zoals diftar en omgekeerd inzamelen.

DALING HOEVEELHEID RESTAFVAL INGEZET Uit de voorlopige CBS-cijfers over 2018 blijkt dat weer grote stappen zijn gezet in het behalen van de VANG-doelen. De gemiddelde hoeveelheid restafval is gedaald tot circa 185 kilogram per inwoner en het scheidingspercentage is gestegen naar circa 63%. In 2017 bedroeg de hoeveelheid restafval nog 200 kilogram per inwoner en het schei-

dingspercentage 60%. Bij de start van het Uitvoeringsprogramma was dit nog ongeveer 250 kilogram en 50% afvalscheiding. Een daling van 70 kilogram restafval per inwoner in slechts drie jaar. Een ongeëvenaard succes in een half decennium afvalbeleid en een resultaat om trots op te zijn. De verbetering is goed zichtbaar in de onderstaande figuur; Nederland kleurt langzaam groen.

MEER AANDACHT VOOR KWALITEIT Mede door dit succes is er nu meer aandacht voor de kwaliteit van de ingezamelde stromen. Kwaliteit van de pmd-fractie is bijvoorbeeld een belangrijk onderwerp van gesprek bij de nieuwe afspraken over verpakkingen. Ook in het herziene Uitvoeringsprogramma VANG-HHA 2018-2020 ligt meer focus op kwaliteit. Hieraan wordt onder andere vorm gegeven door het Aanvalsplan GFT en textiel dat is gericht op meer en schonere deelstromen. Dit Aanvalsplan richt zich op de gehele keten en niet alleen op de schakel inzameling. Naast de gescheiden inzameling zijn ook de toegenomen kwaliteitseisen, veranderingen op de wereldmarkt en een verslechtering van de inputkwaliteit, zoals bij textiel, van invloed op de kwaliteit. Het programma VANG-HHA is en blijft gericht op afvalpreventie, afvalscheiding én het sluiten van kringlopen waarbij grondstoffen daadwerkelijk worden toegepast in nieuwe producten.

VANG IN 2020 Het jaar 2020 wordt een speciaal jaar voor het Uitvoeringsprogramma VANG huishoudelijk afval. In 2020 wordt onderzocht of de bovenstaande trend doorzet en welke resultaten na 2020 verwacht worden.

Duidelijk is dat er nog veel ‘in het vat zit’. 2020 wordt dus een jaar van evalueren en vooruitkijken.

Ook in 2020 blijven we vanzelfsprekend gemeenten ondersteunen vanuit het Uitvoeringsprogramma VANG-HHA om stappen te zetten naar een circulaire economie en de gezamenlijke ambities op het gebied van afvalscheiding, afvalpreventie en het sluiten van grondstofketens te realiseren. Wij komen graag op gesprek en bieden VANGsupport op maat. Voor meer informatie zie www.vang-hha.nl.

De hoeveelheden huishoudelijk restafval per gemeenten voor de jaren 2015 tot en met 2017.

WETEN WAAR UW GEMEENTE STAAT? Via de website www.benchmarkafval.nl kunt u de resultaten van uw eigen gemeente vergelijken en vergelijken met andere gemeenten. Hiervoor zijn twee VANG-tools ontworpen; de VANGvergelijker en de VANG-landkaart.

Ook via www.afvalmonitor.nl kunt u gemeentelijke en landelijke inzameldata zien.

GRAM #08 oktober 2019 | 23

CHEMISCH RECYCLEN: NOG GEEN ERKENNING IN AFVALBELEID

PLASTIC GAAT CIRCULAIR TEKST: PIETER VAN DEN BRAND

Chemisch recyclen is de opkomende technologie om de groeiende berg vuil en niet-recyclebaar kunststofafval aan te pakken. Voor circa de helft van deze stromen is mechanisch recyclen te lastig. Nu nog een goed plekje krijgen in het afvalbeleid.

E

uropa kampt met gigantische overschotten afvalplastic. In China is het gemengde en vervuilde kunststof niet langer welkom. Circa de helft van dat plastic laat zich mechanisch lastig recyclen, want het bestaat uit gelaagde materialen. Grote hoeveelheden kunststofafval eindigen in Europa dan ook op de

stortplaats, de afvalverbrandingsoven of in het meest gunstige geval in laagwaardige bestemmingen als bermpaaltjes. Een opkomend alternatief is chemisch recyclen: kunststofafval naar zijn oorspronkelijke materiaal terugbrengen en daar nieuw kunststof van maken. Kunststof dat als voedselverpakking geschikt is. Een vooruitzicht dat de levensmiddelenindustrie

aanspreekt met haar ambitie om verpakkingen herbruikbaar en recyclebaar te maken. Zo wil Unilever volgend jaar chemisch ‘geregenereerd’ PET in de mayonaise-knijpflessen van Calvé toepassen. Het ‘nieuwe’ PET wordt teruggewonnen uit kunststofafval door Ioniqa. Dit jonge bedrijf heeft een techniek, om uit PET-afval zuivere monomeren te produceren die gelijk zijn

Close-up van de depolymerisatie-fabriek van Ioniqa; vanwege het bedrijfsgeheim wil men geen cruciale installaties in beeld brengen (Foto: Ioniqa).

24 | GRAM #08 oktober 2019

aan fossiel PET. Eind september werd het cleantechbedrijf tijdens 'De Wereld Draait Door' uitgeroepen tot Nationaal Icoon. Het kabinet gaat Ioniqa de komende drie jaar helpen bij het aantrekken van financiering en nieuwe partners. Sinds afgelopen zomer is de eerste fabriek van Ioniqa in bedrijf op industriecomplex Chemelot in Geleen met een jaarcapaciteit van 10 kiloton PETgrondstoffen (omgerekend 250 miljoen 1,5-literflessen). “Er is nu volop kunststofafval beschikbaar. Van het kunststof dat wij gaan verwerken, wordt negentig procent nu niet gerecycled”, zegt directeur-oprichter Tonnis Hooghoudt. Schaalvergroting is echter essentieel om rendabel te zijn, maar Hooghoudt is optimistisch. “Bij grote volumes kunnen we concurreren met zeer lage olieprijzen, onder het niveau wat ze nu zijn, maar het optimum ligt vanaf de 50 kiloton per jaar. Naar dat volume gaan we op termijn toe.”

Ook de gevestigde orde richt zich op chemische recycling. Nouryon (voorheen AkzoNobel Chemie) wil samen bij afvalbedrijf AVR in Rozenburg een fabriek bouwen, die met de vergassingstechnologie van het Canadese Enerkem kunststofafval omzet naar methanol, een chemische basisstof maar ook een prima transportbrandstof.

Eveneens op het Limburgse Chemelot heeft chemieconcern SABIC de eerste ‘circulaire polymeren’ gemaakt met de pyrolyse-techniek van het Spaanse Plastic Energy. De twee gaan een installatie bij de stoomkraker van SABIC neerzetten.

LAP3 In het regeerakkoord noemt het kabinet chemisch recyclen als belangrijke oplossing voor verduurzaming van de kunststofketen. Twee jaar terug kwam chemisch recyclen als extra trede op de vernieuwde Ladder van Lansink in het Landelijk Afvalbeheerplan-3 (LAP3). Om een vinger achter de kansen van de recyclingtechniek te krijgen, deed CE Delft een verkennende studie in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Het onderzoeksbureau hield de range van chemische recyclingtechnieken tegen het licht, van vergassing en pyrolyse tot depolymerisatie en solvolyse (zie kader). Voor al deze technieken is energie nodig, legt manager Ketenanalyse Geert Bergsma uit. “Depolymerisatie en solvolyse scoren in energie-

risatie zijn relatief schone en homogene stromen gewenst.”

Toch verdienen de laatste twee de voorkeur volgens de CE Delft-studie. “Per kilo materiaal leveren ze het meeste milieuvoordeel op”, zegt Bergsma. “Qua waarde van het eindproduct scoren ze beter. Pyrolyse en vergassing zijn als second best voor sommige afvalstromen ook interessant. Deze technieken worden ook ontwikkeld om brandstoffen te maken. Terug naar producten heb je dan niet. Sommigen vinden dat jammer, anderen geven aan dat we zowel een energie- als een grondstofprobleem hebben. Recycling is het dan in elk geval niet. Op dit moment is het milieuvoordeel richting brandstof echter vergelijkbaar.”

Ioniqa-ceo Tonnis Hooghoudt: “Van het kunststofafval dat wij gaan verwerken, wordt negentig procent niet gerecycled” (Foto: Ioniqa). gebruik ongeveer gelijk aan mechanisch recyclen. Pyrolyse en vergassing breken plasticafval verder af, waardoor extra processtappen nodig zijn om er nieuw materiaal van te maken. Het milieuvoordeel is dan nog maar circa de helft van dat van mechanisch recyclen. Maar nog altijd zijn al deze technieken energetisch en qua klimaatemissies beter dan verbranding. Het voordeel van pyrolyse en vergassing is dat je met een vervuilde kunststofmix uit de voeten kunt. Voor solvolyse en depolyme-

CO2-REDUCTIE CE Delft schat dat er al vrij snel jaarlijks zo’n 330 kiloton Nederlands kunststofafval (recyclinguitval, PET-trays en de vuile mix aan huishoudelijk verpakkingskunststof) chemisch gerecycled kan worden, wat een jaarlijkse CO2-reductie van 0,3 Mton oplevert. “Dat is het conservatieve scenario”, zegt Bergsma. “In een optimistisch scenario, als we uit onze directe buurlanden gesorteerde stromen kunnen importeren, kunnen we jaarlijks anderhalf miljoen ton plastic recyclen.” Dat volume is volgens de CE Delft-studie goed voor jaarlijks 1,7 Mton CO2-reductie (waarvan 0,8 Mton in Nederland zelf).

Bij de stoomkraker van SABIC op Chemelot komt een pyrolyse-installatie om ‘circulaire’ polymeren te maken (Foto: Sabic).

GRAM #08 oktober 2019 | 25

goede plek.” Een positie vergelijkbaar met mechanische recycling (categorie ‘c2’) is volgens Bergsma voor deze beide technieken te verdedigen.

Onderzoeker Geert Bergsma van CE Delft: “De huidige positie van chemische recycling in LAP3 is niet logisch” (Foto: CE Delft).

Voor de vereiste schaalgrootte is het volgens Bergsma wel zaak dat de aanvoer van kunststofafval uit het buitenland goed geregeld is. “Ook in andere Europese landen moet de overheid chemisch recyclen erkennen als geaccepteerde vorm van recycling. Die erkenning is er nu nog niet.” In LAP3 is de erkenning ook nog niet florissant. In de afvalhiërarchie is de trede voor recycling in drieën gesplitst. Bovenaan staat het opwerken van grondstoffen naar de oorspronkelijke kwaliteit (type ‘c1’). Daarna komt recycling van stromen naar een laagwaardige kwaliteit (‘c2’) en onderaan staat chemische recycling (‘c3’).

“Deze cascadering kan innovatie frustreren. Recycling naar een laagwaardige toepassing staat in het LAP nu immers boven chemische recycling, terwijl chemische recyclingtechnieken mogelijk straks veel hoogwaardigere toepassingen kunnen re-

190x62mm.indd 1 26 | GRAM

#08 oktober 2019

aliseren. En het kabinet wil juist de aanpak van vervuilde stromen stimuleren waar dat nu niet goed van de grond komt, zoals bij de groeiende berg kunststofafval.”

Onlangs kreeg CE Delft van Rijkswaterstaat daarom de opdracht op basis van de verschillende beschikbare chemische recyclingtechnieken te adviseren over een verdere verfijning van de voorkeursvolgorde in het LAP. Dat onderzoek loopt nu, dus Bergsma kan daar nog niet veel over zeggen. Wel komt in de eerdere verkenning door CE Delft naar voren, dat de huidige positie van chemische recycling niet logisch is voor depolymerisatie en solvolyse. “Gezien de milieuprestaties en de kwaliteit van het eindproduct ligt een indeling van deze technieken in de hoogste categorie voor de hand. Voor pyrolyse en vergassen zoeken we nog naar een

CHEMISCHE RECYCLING KENT VIER HOOFDTECHNIEKEN. Bij Vergassing wordt kunststofafval tot de elementaire verbindingen CO en waterstof gekraakt. Dit ‘syngas’ is de basis voor nieuwe mono- en polymeren. Verontreinigingen zijn geen enkel probleem.

Pyrolyse splitst polymeren bij verhitting (400-500 graden) onder zuurstofloze condities op in een gas of olieachtige substantie en is geschikt voor veelvoorkomende kunststoffen als PE, PP of PS. Nadeel is dat pyrolyse niet zomaar geschikt is voor gemengde kunststoffen. Bij Depolymerisatie gaat het afbraakproces minder ver terug. In de depolymerisatiereactor van Ioniqa breekt een magnetische ionische vloeistof (in ethyleenglycol) als katalysator op circa 100 graden versnipperd PETafval af en worden kleurstoffen verwijderd. De lange polymeerketens gaan terug naar losse moleculen als grondstof voor nieuw plastic en de kleurstoffen worden verwijderd. Solvolyse scheidt kunststof van andere materialen met eveneens een oplosmiddel, terwijl de polymeerketen intact blijft. Synbra heeft een proeffabriek die polystyreenschuim recyclet en daarbij de brandvertragende broomhoudende stof HBCD terugwint. Solvolyse haalt alle onzuiverheden uit kunststof.

Bronnen: Roadmap Chemische recycling van kunststofverpakkingen (KIDV, december 2018); Verkenning chemische recycling (CE Delft, september 2018).

21-9000-0449-01 NVRD GRAM 2019 aug

27-06-19 10:43

WIJ MAKEN WERK VAN CIRCULAIR TEKST: MAX NARINX BEELD: LEON KLAASSEN

In Nederlands oudste Romeinse stad Nijmegen woonden in de tweede eeuw na Christus al meer dan 5000 mensen. De herinrichting van het Maasplein bood de gelegenheid om door hergebruik van materialen de geschiedenis op een unieke manier weer zichtbaar te maken.

Tot voor kort trof men hier (zie afbeelding) een kaal en door asfalt gekenmerkt plein aan. Dat paste niet meer binnen de klimaatadaptieve, duurzame en circulaire ambities van Nijmegen. Om de duurzame ambities vorm te geven in de openbare ruimte heeft Nijmegen in 2017 de Green deal GWW 2.0 ondertekend. Met deze ondertekening committeert Nijmegen zich onder andere aan 20% CO₂-uitstoot reductie en een 10% verhoging van circulair materiaalgebruik in 2020. In de praktijk betekent dit dat voor elk project in de openbare ruimte wordt geïnventariseerd of er al bestaande materialen beschikbaar zijn om te hergebruiken.

MATERIALEN HERGEBRUIK De Gemeente Nijmegen heeft in het moederbestek eisen geformuleerd waaraan duurzame/circulaire projecten moeten voldoen.

Ten eerste zijn er eisen opgenomen over hoe lagere CO2-emissies nagestreefd worden.

Daarnaast zijn, om circulariteit te waarborgen, voorwaarden opgenomen over hoe om te gaan met (vrijgekomen) materialen. Over het algemeen wordt ‘circulaire economie’ geassocieerd met complexiteit. Geert Hendriks, Coördinator Duurzaamheid Gemeente Nijmegen ziet dat anders: "Circulariteit begint met eenvoudig denken en het voorkomen van verspilling". Kijk dus goed naar welke materialen vrijkomen in de openbare ruimte en ga na hoe je deze weer kunt inzetten. Juist door simpel te denken kan ontzettend veel materiaalverbruik beperkt worden.

BURGERPARTICIPATIE Léon Klaassen, adviseur Groen bij de gemeente Nijmegen, geeft aan dat in elk project in de openbare ruimte ook burgerparticipatie wordt nagestreefd. Op verzoek van de wijkraad Ons Waterkwartier is de gemeente gaan nadenken over het verduurzamen van

Op het Maasplein zijn bomen geplant die de Romeinen 2000 jaar geleden naar Nijmegen brachten. het Maasplein. De gemeente heeft in een zo vroeg mogelijk stadium samenwerking gezocht met aanwonenden en stakeholders. In eerste instantie was daar weinig belangstelling voor, maar met een tweede informatieavond is het toch gelukt om een klankbordgroep van wijkbewoners samen te stellen.

In de klankbordsessies kwam al snel de Romeinse geschiedenis van Nijmegen-West ter sprake. Naast de plek waar nu het Maasplein ligt, stonden namelijk 1900 jaar geleden twee Romeinse tempels. Het idee ontstond om op het nieuwe Maasplein bomen en planten te planten die de Romeinen tweeduizend jaar geleden naar Nijmegen brachten om hun tuinen mee te versieren. Daarnaast was er een grote voorkeur om gebruik te maken van de aanwezige materialen. In een tent op het voormalige Maasplein is het ontwerp ter inzage en ter feedback aan de omwonenden voorgelegd. De op- en aanmerkingen die daar verzameld werden zijn gedeeltelijk verwerkt in het uiteindelijke plan.

STENEN ER UIT, GROEN ERIN In het gerealiseerde project is de bestrating opnieuw gebruikt voor parkeervakken en op de gemeentewerf waren kinderkoppen en klinkers beschikbaar die vrijgekomen waren uit andere projecten. De bankjes zijn afkomstig van het plein Kelfkensbos waar ze vorig jaar gebruikt zijn voor het Green Capital informatiepaviljoen. Door hergebruik van al wat oudere materialen zoals de betonnen elementen van een gesloopte fontein ademt de nu groene speel- en ontmoetingsplek een romeinse sfeer. In totaal is 2100m² verharding getransformeerd in een groene oase.

Een perfecte invulling van de campagne Operatie Steenbreek: Stenen eruit, groen erin. Omgerekend naar stoeptegels, praten we over maar liefst 23.000 tegels die zijn ingeruild voor groen. Dit project is een uniek voorbeeld van hoe groen en historie elkaar kunnen versterken.

GRAM #08 oktober 2019 | 27

DE LEDEN CENTRAAL “DE NVRD IS EEN BELANGRIJKE VRAAGBAAK” TEKST HETTY DEKKERS

In deze rubriek krijgen NVRD-leden een stem in GRAM. De NVRD is er immers voor een door leden. Deze keer aan het woord: Petra Medendorp, beheeradviseur team reiniging, gemeente Assen.

WAT HOUDT JE FUNCTIE IN? Mijn functie is een jaar of zeven geleden in het leven geroepen en was oorspronkelijk bedoeld als vertaler van beleid naar praktijk.

Maar inmiddels is dat verschoven en bedenk ik samen met ons team zelf het beleid. Wij zien immers de dingen die moeten gebeuren. Ik schrijf dus raadsvoorstellen, maar verzin ook elke dag oplossingen voor kleine problemen, zoals het vervangen van prullenbakken waar drie partijen bij betrokken zijn. Verder bemoei ik me zeer met communicatie, aanbestedingen en ga zo maar door.

WAT BETEKENT DE NVRD VOOR JOU? Ik vind het erg leuk om op congressen en regiobijeenkomsten gelijkgestemden te ontmoeten. Ik geniet ervan om daar ervaringen uit te wisselen en nieuwe ideeën op te doen. De NVRD is ook een belangrijke vraagbaak. Soms bel ik voor iets en blijkt het voor de NVRD iets geheel nieuws te zijn, de andere keer word ik verrast omdat ze met mijn onderwerp allang bezig zijn.

tie terecht. Samen met het team reiniging proberen we hier steeds een topprestatie neer te zetten tegen zo laag mogelijke kosten.

WAAR STOOR JE JE AAN? De lakse, onverschillige houding die mensen vaak aannemen ten opzichte van afval. Ze klagen graag over de hoogte van de afvalstoffenheffing, maar doen er zelf niets aan om die zo laag mogelijk te houden. En wilde verhalen als ‘uiteindelijk wordt alles toch weer bij elkaar gegooid’ krijg je bijna niet de wereld uit. Mensen praten elkaar na zonder na te denken.

WELKE TIP WIL JE DE LEZERS VAN GRAM MEEGEVEN? Geen tip, maar eigenlijk een verzoek. Laten we al die voormalige stortplaatsen eerst eens opruimen, voordat we gaan denken aan het sluiten van avi’s vanwege overcapaciteit. Die lelijke bulten horen gewoon niet in ons landschap en ze bevatten immers ook nog energie.

VOLDOET HET LIDMAATSCHAP AAN JE VERWACHTINGEN? Ik zou niet weten wat er beter kon. Soms vind ik het wel jammer dat de NVRD niet meer in de melk te brokkelen heeft bij landelijke overleggen, zoals met de VNG en de politiek. Als wij met zijn allen op zouden houden met afval in te zamelen, zou het toch een aardige puinhoop worden in Nederland.

WAT ZIJN VOLGENS JOU DE BELANGRIJKSTE ONTWIKKELINGEN BINNEN DE AFVALBRANCHE? Het is fijn om te zien dat er steeds nieuwe technische ontwikkelingen komen voor transitie naar niet-fossiele brandstoffen en het recyclen van afval. Denk aan hergebruik van textiel op vezelniveau en vergassing. Hoe halen we het meest optimale uit afval, daar zijn toch veel mensen mee bezig. De uitdaging daarbij is de stromen zo schoon mogelijk te houden.

WAT VIND JE HET LEUKSTE/MOOISTE AAN JE WERK? Er gebeurt iedere dag wel wat. Half augustus hadden we het PFASverhaal, er zouden mogelijk brandwerende en vuilafstotende stoffen zitten in ons veegvuil. Daardoor werd ons veegvuil tijdelijk niet meer opgehaald. Dan moet je snel acteren, door analyses te regelen, extra containers en andere noodmaatregelen.

Voor mij is afval al meer dan dertig jaar een zeer boeiend onderwerp. Ik begon mijn carrière in de jaren tachtig bij Roteb, was daarna een aantal jaren wagenparkbeheerder en kwam zo in deze func-

28 | GRAM #08 oktober 2019

Petra Medendorp

[Advertorial]

WASTE VISION:

NIEUWE MOBIELE KEURINSTALLATIE BIJ WASTE VISION Waste Vision heeft innovatie hoog in het vaandel staan. Het is dan ook om deze reden dat er vaak anders tegen bestaande processen wordt aangekeken. Zo is ruim tien jaar geleden een heel nieuw concept voor het keuren, reinigen en onderhouden van ondergrondse containers ontwikkeld: de ‘BroNij-methode’. In plaats van alle werkzaamheden ter plekke uit te voeren, wordt er gebruik gemaakt van een mobiele keurinstallatie. Verbeterslagen hebben ertoe geleid dat inmiddels de derde versie van deze installatie in gebruik is genomen.

ele reparaties zijn altijd in de buurt en er kan gebruik worden gemaakt van allerlei hulpmiddelen (kraan, kantelsysteem, spuitbakken) die de activiteiten niet alleen vergemakkelijken, maar tevens veiliger maken.

NIET LANGER KEUREN OP INZAMELLOCATIE De mobiele keurinstallatie bestaat uit alle middelen die nodig zijn om op een kwalitatieve en veilige wijze de ondergrondse containers te keuren, reinigen en repareren. Doordat de keurinstallatie verplaatsbaar is, kan deze op praktische locaties aan de rand van de stad worden geplaatst.

Alle onderhoudswerkzaamheden worden hier uitgevoerd. Er is voldoende ruimte en licht om op een nauwkeurige wijze te werk te gaan, onderdelen voor eventu-

Vrachtwagens die langere tijd op logistieke knelpunten het verkeer ophouden, geluidsoverlast van ronkende motoren en hogedrukspuiten tijdens de werkzaamheden, schadelijke dieseldampen in het centrum: al deze aangelegenheden behoren tot het verleden. Ondergrondse containers worden op een speciaal ontworpen vrachtwagen geplaatst en vervoerd naar de locatie van de mobiele keurinstallatie.

Hier worden de containers geleegd, gereinigd, gekeurd (en eventueel gerepareerd), waarna ze vaak binnen een uur weer te-

Buiten het kwalitatieve aspect zorgt de verplaatsing van de werkzaamheden er tevens voor dat overlast zo veel mogelijk wordt ingedamd. Door alle activiteiten op een locatie buiten de stedelijke drukte te organiseren, ondervinden burgers en verkeer niet langer meer hinder.

rug te vinden zijn op hun vertrouwde, oorspronkelijke locatie. In de tussentijd fungeert een tijdelijke container op de plek van de ondergrondse container als vervanger, waardoor de dagelijkse afvalstroom ononderbroken door kan blijven gaan.

ONTWIKKELING NIEUWE MOBIELE KEURINSTALLATIE Waste Vision heeft inmiddels de derde variant van de mobiele keurinstallatie in bedrijf genomen. Bij de nieuwe installatie wordt de hydrauliekpomp elektrisch aan-

gedreven, waardoor collega’s binnen een schonere én stillere omgeving kunnen werken. Bovendien is het frame van de kraan verlaagd, zodat het keuringsteam is verzekerd van een beter overzicht en meer veiligheid. Het zijn stuk voor stuk aanpassingen die ervoor zorgen dat de bestaande processen nog efficiënter en effectiever worden ingericht. En dat is precies waar Waste Vision op inzet; door te blijven innoveren zal de mobiele keurinstallatie een toekomstbestendige oplossingsmethode blijven. .

GRAM #08 oktober 2019 | 29 WILT U MEER WETEN? WWW.WASTEVISION.COM

Uw terrein is uw visitekaartje U wilt graag dat uw terrein er iedere dag piekfijn bij ligt. Afval mag geen afbreuk aan doen aan de uitstraling. Daarom wilt u inzamelmiddelen die gebruikers van uw terrein uitnodigen afval (gescheiden) in te zamelen, maar niet de uitstraling nadelig beïnvloeden.

Deep Waste Collection levert de nieuwste generatie semi-ondergrondse afvalcontainers. De belangrijkste eigenschappen van dit concept zijn door ons aantoonbaar verbeterd.

Twee derde van de container bevindt zich onder de grond, het grootste deel van de container is uit het zicht. Het deel dat zich boven de grond bevindt, kan aan iedere stijl worden aangepast.

Zo sluit de semi-ondergrondse container altijd aan bij de uitstraling van uw terrein.

Laat u verrassen door onze vele mogelijkheden en uitvoeringen. Deep Waste Collection is een bedrijf met een schat aan ervaring, onze producten worden reeds jaren verkocht in de Benelux.

www.deepwastecollection.com - info@deepwastecollection.com 0031 - 6 2485 3309 of 0031 - 6 2310 6428 21-9000-0431-01 NVRD GRAM 2019 aug

190x130mm.indd 1

01-07-19 13:50

BOR-Vision

BOR-Vision, eenvoudig meer controle

BOR-Vision geïntegreerd in uw ICT-landschap

Voor overzicht en inzicht in uw projecten en planning rond Beheer Openbare Ruimte.

Groene software geïntegreerd in uw ICT-landschap.

Centraal financieel / HRM

BOR-Vision

Afval inzameling

Beheersoftware

Grafisch taakgestuurd werken

Digitale kaart / GIS

Meer informatie: T +31 (0)172 23 54 44

1_2_li_GRAM_190x130.indd 1

21-8000-1344-02 NVRD GRAM 2018 dec

www.bor-vision.nl info@infogroen.com

29-11-18 17:09

PREVENTIE DIERPLAGEN NOG NIET POPULAIR, WEL BELANGRIJK TEKST: BASTIAAN MEERBURG, DIRECTEUR KAD BEELD: KAD

Gemeenten worstelen momenteel met beperkt beschikbare budgetten. Het lijkt dan aantrekkelijk om te besparen op de beheersing van dierplagen, zeker op het moment dat er al een aantal jaar geen overlast is opgetreden. Dat dat niet altijd verstandig is, bleek deze zomer. De uitbraak van

T

de eikenprocessierups heeft velen verbaasd.

erwijl experts al eerder waarschuwden voor de mogelijkheid, waren veel gemeenten onvoldoende voorbereid. Vooral het feit dat de gezondheid van de mens direct door de brandharen geschaad werd, kantelde de publieke opinie.

Om toch aan de zorgplicht te voldoen moesten veel gemeenten last-minute aannemers inhuren die de rupsennesten uit de bomen verwijderden, echter vaak tegen hoge kosten of men stond achteraan in de rij.

immers niets aan van grenzen tussen particulier en openbaar terrein. Stakeholders zoals gemeente, bedrijven, instellingen en burgers hebben een belangrijke bijdrage in het geheel. Samenwerken is dus de boodschap. Daarnaast moet het gemeentebestuur ook zelf nadenken wat beleid en uitvoeringsagenda(‘s) doen op het gebied van plaagdieren. Veel gemeenten hebben gewoonweg geen beleid hierop en ad hoc acteren bij overlast, zo is de ervaring van het KAD.

PREVENTIE Omroep Gelderland heeft voor een groot aantal Gelderse gemeenten de kosten voor de bestrijding van de eikenprocessierups geĂŻnventariseerd. Gemeenten die over een service-overeenkomst met het Stichting Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD) beschikken, blijken over het algemeen beduidend lagere bestrijdingskosten te hebben. Reden: deze gemeenten doen aan preventie, zoals het stimuleren van biodiversiteit (bijvoorbeeld het ophangen van nestkasten van vogels of vleermuizen) of het gebruik van biologische bacteriepreparaten of aaltjes (nematoden). Het KAD ziet dit graag: in het opleidingsaanbod van het KAD en in haar tijdschrift Dierplagen Informatie staat preventie centraal. Bij goede preventie is bestrijden alleen noodzakelijk als een vooraf ingestelde drempelwaarde voor een plaag wordt overschreden. Kennelijk hebben medewerkers van deze gemeenten de informatie van het KAD ter harte genomen en ook hun bestuurders weten te overtuigen.

De noodzaak voor preventie geldt overigens

Recent verscheen het CPB-rapport 'Diftar in Nederland: verschillen tussen oost en west'. In dit rapport staat de vraag centraal waarom bepaalde gemeenten wel en andere geen diftar hebben ingevoerd. Uit dit onderzoek bleek dat gemeenten waar de afvalinzameling is uitbesteed aan een middelgroot afvalbedrijf vaker diftar hanteren.

Diftar wordt in de meeste gemeenten in het oosten toegepast, maar in het westen, ook buiten de steden, nog zeer weinig. Een negatief effect van de invoering van diftar, dat niet in dit rapport staat genoemd, is dat er vaker plagen kunnen ontstaan omdat burgers een prikkel krijgen om hun afvalcontainer minder vaak aan de straat te zetten. Vliegen kunnen zich al binnen enkele dagen bij hoge temperaturen manifesteren.

Dit geldt bijvoorbeeld ook in ondergrondse afvalcontainers van gemeenten zelf, die lang niet altijd goed gereinigd worden in de zomermaanden. Kortom: bij het nemen van beleidsbeslissingen is het nadenken over preventie van plagen erg belangrijk om onverwachte verrassingen te voorkomen.

niet alleen voor de eikenprocessierups, maar bijvoorbeeld ook voor overlast door ratten.

Op het moment dat een gemeente haar preventie en monitoring goed op orde heeft, is ze in staat om vroegtijdig een plaag te onderkennen. Dit zorgt ervoor dat uiteindelijk ook minder ratten gedood hoeven worden, wat niet alleen een bestrijding technisch, maar zeker ook een ethisch voordeel biedt.

Het goed communiceren met inwoners over wat wel en geen wenselijk gedrag is (bijvoorbeeld: het voeren van eendjes, het weggooien van oud brood in het plantsoen vanuit religieuze overwegingen, het plaatsen van afval naast vuilcontainers) is belangrijk om overlast door ratten te voorkomen.

MAATSCHAPPELIJK BELANG Het beheersen van deze dieren is ook van maatschappelijk belang. Zij trekken zich

GRAM #08 oktober 2019 | 31

BRANCHE NIEUWS NNRD GAAT OVER OP AARDGAS De Noord Nederlandse Reinigingsdienst, afgekort NNRD, zet sinds kort twee Scania CNG trucks in voor de inzameling van bedrijfs-, bouw- en sloopafval. Daarmee verduurzaamt NNRD het wagenpark. Rijden op aardgas (CNG) zorgt voor stillere voertuigen en minder CO₂ uitstoot. Bovendien is het gas dat getankt wordt afkomstig uit de eigen afvalstroom die het bedrijf verwerkt.

De NNRD heeft naast de hoofdvestiging in het Friese Drachten ook een vestiging in Groningen. In totaal omvat de vloot 47 voertuigen waarvan een groot deel Scania trucks. Het bedrijf is sinds 2011 onderdeel van GP Groot uit Alkmaar. Bedrijfsleider Jan Kuipers van de NNRD legt uit waarom het bedrijf over is gegaan tot de inzet van CNG voertuigen: “Wij zijn continu bezig met het verduurzamen van onze bedrijfsvoering. De eisen in de aanbesteding van de nieuwe Gemeente Noard East Fryslân met betrekking tot de vermindering van CO₂ sloten dan ook aan bij ons beleid. Wij hebben een aantal

Na

Voor

1_4_li_GRAM_190x62-C.indd 1

21-9000-0287-01 Gram 2019 april

DÉ TRANSPORT COMPAGNON! DE EXPERT OP HET GEBIED VAN HET VERVOER VAN AFVAL!

190x62-ccerin.indd 1 32 | GRAM

opties overwogen en uiteindelijk bleek CNG voor ons de ideale oplossing. Temeer daar wij onze eigen afvalstromen nu laten vergisten. Bij onze vaste afvalverwerker wordt het gas aan het net toegevoegd en daarmee kunnen we rijden op ons eigen gas. Daarmee is de cirkel rond en dat is natuurlijk de ideale situatie’’.

Het gaat om een Scania P340 6x2 met gestuurde sleepas en een kraakpers opbouw en een Scania P410 4x2 met een portaalarmsysteem. De laatste wordt ingezet met een zware drie assige aanhangwagen waardoor er gekozen is voor de 410 pk uitvoering. Beide Scania trucks zijn voorzien van opvallende belettering waaruit duidelijk wordt dat het om CNG trucks gaat. Verder zijn de trucks uitgevoerd in de herkenbare, frisse oranje huisstijl van de NNRD. De P340 met kraakpersopbouw kreeg een dakspoiler, terwijl de P410 voorzien werd van een fraaie lichtbak met het NNRD logo. Door te kiezen voor de compacte, maar ruime Scania P-cabine met daar achter een rek met extra brandstoftanks bleef er aan het chassis ruimte voor de nodige installaties. Met de extra tanks aan boord hebben de trucks een actieradius van 350 kilometer en daarmee kan de NNRD uitstekend uit de voeten.

#08 oktober 2019

14-03-19 15:27

T: +31 (0)512-368000 E: planning@dtcsurhuisterveen.nl

WWW.DTCSURHUISTERVEEN.NL 21-8000-0810-01 NVRD GRAM 2019 feb

16-01-19 11:01

VAKBEURS RECYCLING ONTWIKKELT ZICH VERDER NAAR RECYCLINGTECHNIEK ÉN AFVALMANAGEMENT

Vakbeurs Recycling is al 10 jaar het netwerkmoment en de marktplaats voor recyclingtechniek voor afvalinzamelaars en -verwerkers. Jaarlijks trekt de vakbeurs ruim 4.500 professionals binnen de afvalbranche en de verantwoordelijke(n) voor het afvalbeheer van bedrijven met grote afvalstromen.

Om daadwerkelijk een circulaire afvalketen te worden, kosten te besparen en te voldoen aan de steeds strengere regelgeving, zijn ook bedrijven met grote afvalstromen en gemeenten steeds vaker op zoek naar nieuwe technieken en oplossingen voor het afval.

Reden voor vakbeurs Recycling om de komende jaren te voldoen aan deze marktvraag voor intensievere ketensamenwerking en uit te breiden met leveranciers en partners voor afvalmanagementvraagstukken.

Naast het samenbrengen van vraag en aanbod voor afvaloplossingen, is vakbeurs Recycling ook het platform waar innovaties en demonstraties gepresenteerd worden. Ondersteund door een uitgebreid kennisprogramma met drie centrale thema’s: Veilig en gezond afval verwerken, kunststof recycling naar 2025 en voorsprong door techniek. Dit alles omvat het motto van deze jubileum editie 'Samen slimmer afval verwerken' waarin de noodzaak van ketensamenwerking en het gebruik van nieuwe processen en technieken onder de aandacht wordt gebracht om in 2050 100% circulair te kunnen zijn. Deze doelstelling spreekt niet alleen de afvalbranche aan, maar ook gemeenten, bedrijven met grote afval-

stromen, de logistieke branche en de voedingsmiddelenindustrie.

Nieuw op de beursvloer is het meet & matchplein. In samenwerking met Afvalgids.nl is centraal op de beursvloer een digitale encyclopedie te vinden waar afvalproblemen direct worden omgezet in een lijst met beschikbare exposanten die daarbij kunnen ondersteunen. Daarnaast worden ook voor het eerst de innovaties uitgelicht gepresenteerd onder de naam “Recycling in de spotlight”.

De vakbeurs Recycling vindt plaats op 19, 20 en 21 november in de evenementenhal Gorinchem. Voorafgaand aan de beurs vindt op woensdag 20 november het toonaangevende Recyclingsymposium plaats, georganiseerd door BRBS Recycling, Federatie Herwinning Grondstoffen en ENVAQUA. Inl. www.vakbeursrecycling.nl

VERNIEUWDE WEBSITE OVER RIOOL De inhoud van de publiekswebsite www.riool.info is grondig tegen het licht gehouden en de site heeft een nieuw uiterlijk.

De website biedt geïnteresseerden uitgebreide informatie in eenvoudige taal. Over de doelen en uitvoering van de gemeentelijke watertaken, over wat te doen en te laten met water in en om het huis en over het oplossen van problemen.

GRAM #08 oktober 2019 | 33

COOLSTAR, DE DUURZAME EN ECONOMISCHE OPLOSSING VOOR NIEUWE KUNSTSTOFFEN Coolrec, een dochteronderneming van Renewi, heeft een nieuw circulaire polystyreen (HIPS) regranulaat geïntroduceerd, genaamd Coolstar; een korrel met een zuiverheid van +98% die kan worden ingezet als duurzame en economische oplossing voor ‘virgin’ plastics. Van afgedankte koelkasten tot volledig gerecycleerd regranulaat, Coolstar biedt een direct toepasbare granulaatoplossing beschikbaar in drie kwaliteitsniveaus; Coolstar Circular, Coolstar Plus, Coolstar Master.

AGENDA 30 OKTOBER Landelijke bijeenkomst StAA, binnen het programma Eerlijk, Gezond en Veilig Werk Media Plaza Jaarbeurs Utrecht

14 NOVEMBER NVRD-themadag over verpakkingen 'Bestaat de perfecte verpakking?'

Ook afgedankte koelkasten bestaan uit waardevolle grondstoffen.

Om deze reden zamelt Coolrec de apparaten uit verschillende Europese landen in om ze vervolgens op eigen locaties te ontmantelen en versnipperen. In dit verwerkingsproces komen de grondstoffen in verschillende fracties vrij en worden ze gescheiden in onder andere metalen, koelmiddelen en plastics. De plasticfractie, die de basis vormt voor Coolstar, wordt vervolgens gesorteerd in verschillende categorieën, gebaseerd op polymeersoort. Dit gebeurt met de inzet van drijf/zink- en elektrostatische technieken.

In de laatste fase wordt deze fractie omgezet in kwalitatief hoogwaardig regranulaat of een klantspecifieke samenstelling.

KWALITEITSGARANTIE Om de hoogwaardige kwaliteit van de nieuwe korrel te garanderen heeft de WEEE-recycler in de verschillende verwerkingsprocessen kwaliteitsroutines geïmplementeerd. Zo wordt onder andere om het hoogste gehalte aan polymeren te garanderen, de zuiverheid getest met een infraroodspectrometer. Daarnaast worden de plastics (HIPS) uitgebreid geanalyseerd om te voldoen aan de hoogste technische norm. Ook wordt het regranulaat bemonsterd en getest volgens de ISO-norm waarna een analysecertificaat (CoA) afzonderlijk voor iedere lading wordt opgesteld. “Bewust zijn en blijven van de invoer- en uitvoermaterialen is cruciaal in dit recyclingproces. Kwaliteit moet altijd gewaarborgd zijn, ook wanneer het materiaal onze deuren verlaat”, aldus Dieter Avonds, directeur Coolrec. “Zo kunnen we ook in maatwerk voorzien door op wens van de klant het proces aan te passen aan de materialen. In de meeste gevallen is dit juist andersom. Op deze manier zijn we samen met de klant in staat het maximale uit de gerecyclede plastics te halen en leveren we een wezenlijke bijdrage aan de circulaire economie.”

De nieuwe circulaire pellet is inmiddels leverbaar in drie verschillende kwaliteitsniveaus: • Coolstar Circular: een 100% gerecycled witte pellet zonder additieven (hulpstoffen) en direct te gebruiken voor de meeste spuitgiettoepassingen.

• Coolstar Plus: vergelijkbaar met Circular, maar met een extra stap in zuiverheid waarmee het ideaal geschikt is voor onder andere 3D-printing en gedetailleerde spuitgiet en (sheet) extrusie toepassingen.

• Coolstar Master: een optimaal gerecyclede HIPS samenstelling met hoge slagvastigheid, die op specificatie van de klant kan worden gebracht.

Meer informatie: www.coolrec.com.

34 | GRAM #08 oktober 2019

20 NOVEMBER VANG-bijeenkomst Kwaliteit en GFT-afval, 'Een kijkje in de keten' Jaarbeurs, Utrecht

19 – 21 NOVEMBER Vakbeurs Recycling, Evenementenhal Gorinchem

Je hart ben jij Wij zijn er voor je hart.

Kijk wat we samen kunnen doen op hartstichting.nl

10e

EDITIE

Het jaarlijkse vakevenement met 150 leveranciers voor de afvalketen, bekend om het laagdrempelige netwerken en de gratis catering.

Gebruik de uitnodiging om uw ticket te bestellen. Zit de uitnodiging niet meer in het blad, dan is iemand u voor geweest. Maar niet getreurd, registreer u met onderstaande code voor gratis* toegang.

1.

2.

3.

4.

5.

Ga naar www.vakbeursrecycling.nl Vul uw registratiecode in: 71908125 Vul uw gegevens in Na registratie ontvangt u uw ticket via de mail Print deze uit en neem hem mee tijdens uw bezoek

Deze uitnodiging wordt u aangeboden door:

GRAM *toegang zonder inschrijving bedraagt â‚Ź 20,-.

Eventlocatie: Easyfairs Evenementenhal | Franklinweg 2 4207 HZ Gorinchem T: +31 (0)523 289 818

19, 20 & 21 november 2019 Evenementenhal Gorinchem Volg ons op:

@Recycling_EH recycling-vakbeurs

Bestel uw

gratis ticket

WWW.VAKBEURSRECYCLING.NL

by EASYFAIRS

Acht miljoen oude autobanden inzamelen per jaar... …dat zijn alle ingeleverde gebruikte personenwagenbanden in Nederland …dat is gelijk aan de oppervlakte van 400 voetbalvelden

…op milieuverantwoorde wijze verwerkt …dit levert 32 miljoen kilo hoogwaardige grondstoffen …dit betekent bijna 60.000 ton minder CO2-uitstoot …daarmee besparen we CO2 gelijk aan de emissie van 400 miljoen autokilometers (10.000 keer de aardbol rond) of de aanplant van 400.000 nieuwe bomen

Inzamelen oude banden. Voor een schoner milieu.

Alle gebruikte autobanden worden in Nederland door RecyBEM ingezameld en op een milieuverantwoorde wijze verwerkt.

RecyBEM is een initiatief van uw bandenleverancier.

Het RecyBEM-systeem is door het ministerie van I&W algemeen verbindend verklaard (AVV). Hierdoor heeft RecyBEM kracht van wet.

www.bandenmilieu.nl

Oude banden, nieuw leven.