ON47

o001_on

16/7/08

13:18

Pรกgina 1

2008ko uztaila 47. zenbakia

MUSIKAZ BETERIKO

HISTORIA 60 URTE BETE DITU ERRENTERIAKO MUSIKA KULTUR ELKARTEAK

ZINEMA Lola Gomez makillatzailea, saritua

o002_on

22/1/08

21:00

Pรกgina 1

o003_on

16/7/08

11:18

Pรกgina 1

gaiaksarrerakoa

Kale nagusitik Ibai Maritxalar

Denbora izakiok ez galtzeko edo, denboraren zenbaketan iaioak izan gara betidanik. Erreferentzia puntuak behar ditugunez, geure ustezko existentzia denboraren baitan antolatu dugu. Duela 65 milioi urte desagertu omen ziren dinosaurioak, Siberia aldean meteorito baten aztarnak topatu eta adituek horrela iritzi diotenez; hori irakasten digute ikastetxeetan.

Gizakiaren jaiotza, aldiz, milioi gutxiko epean kokatu dugu eta arotz bizardunaren baitan zenbatzen dugu egun mendebaldekoon tenpusa. Nik 28 urte omen ditut, eta urteak hama-

G

bi hilabete. Idatzi hau 29 egun barru irakurriko omen duzue eta gaurko bazkaria berotzeko minutu eta erdi nahikoak direla irakurri dut mikrouinaren erabilpen orrian. Inguratzen gaituen oro harrapatu du denboraren katalogazioak eta hildako izarren argi izpia ere denboraren baitako bidaian ulertzen dugu, itzali dela esan diguten arren.

Hori kezkagarria iruditzen zait. Hausnarketarik gabeko egia absolutuez osatu dugu geure heziketa eta lasai egiten dugu lo. Ulermen modu honek hutsune nabarmenak baditu

ere, erlijio, zientzia eta sinismenekin estaltzen ditugu; eta estal ezin litekeenaz, atmosferaren kortinatik haratago dagoenaz (unibertsoaren existentziaz, adibidez), ez pentsatzeko gomendatzen digute.

Naturak duen erritmo naturala (zenbaezina dena), geure behar eta premietara egokitu nahi dugu, eta azkartasuna eta abiadura dira egungo ikur nagusiak. Ahal dela, beraz, uzten badidazue, galdutako denbora lasaigarriaz osatu nahi dut zenbakitu gabeko nire gozaaroa.

iritzia ON-EN DATUAK Argitaratzailea. Oiartzualdeko Hedabideak S.L. Egoitza. Santa Klara 22, Errenteria-Orereta (20100) Telefono zenbakia.

943 34 03 30 Fax zenbakia.

943 34 11 02 Posta elektronikoa. on@oarsoaldekohitza.info Lege gordailua. SS-607/04 Zenbakia. 47.a (2008ko uztaila) Urtea. III.a Maiztasuna. Hilabetekaria Zuzendaria. Urko Etxebeste Publizitatea.

678 68 71 20 - 607 22 70 56 Harpidetza. 943 30 43 46 Tirada. 2.500 ale Inprimategia. Leitzaran Grafikak Koordinazioa. Iban Iza Azaleko argazkia. Errenteriako Musika Kultur Elkartea Diseinua. Hitzako Euskara eta Komunikazio Zerbitzuak

03 Zutabeak.

Musika elkarte honek 60 urte bete ditu aurten, ibilbide oparoa osatuz.

nagusia

12 Lola Lopez.

San Pedron bizi den makillatzaile honek Goya saria irabazi du aurten, El Orfanato filmean egindako lanarengatik.

OHARRA ON hilabetero jasotzeko, beharrezkoa da O A R S OA L D E KO HITZAren harpidedun izatea.

Hapidetza: 943 304 346 Posta elektronikoa: on@oarsoaldekohitza.info.

18 Errenteriako Musika Kultur Elkartea.

Ibai Maritxalar, Joxe Juan Ugalde, Ainara Gurrutxaga, Ane Badiola eta Mikel Varelaren idatziak, ale honetan.

24 Zuzenekoaren indarra.

Kepa Garrok musika eta argazkilaritza ditu gustuko, argazki ederrak eginez kontzertuetan.

12

18

ON ESKUALDEKO ALDIZKARIAREN LAGUNTZAILEAK (erakunde publikoak)

Gipuzkoako Foru Aldundia

24

Errenteriako Udala

Lezoko Unibertsitateko Udala

Oiartzungo Udala

Pasaiako Udala

03

o004_on

9/7/08

13:38

Pรกgina 1

o005_on

10/7/08

17:18

Página 1

iritzia Puntua

Tsunami gorria izipen esanguratsuak izan ditut azkenaldian, batzuek horrenbeste maite eta beste batzuek horrenbeste gorrotatzen duten futbolaren inguruan. Nik gustuko

B

Joxe Juan Ugalde

dut.

Allerru taldeko neskek paper polita egin zuten Liga ondorengo Kopako txapelketan. Finalaurrekoetara iritsi ziren, eta Lezoko zelaian jokatu zuten azken partida, Arrasateko taldearen kontra. Ikusle bakanen artean, Arrasateko hiru jarraitzaile nituen ondoan. Bi emakumeetako bat, etengabe, epaileari zer egin behar zuen esaten ari zen; astakeria astakeriaren gainean, futbolaz zipitzik ez zekien seinale.

Epaileak beren aldeko huts egitea egin zuenean, «vale arbitro, vale… venga neskak, aunque sea con trampas, lo importante es ganar», esan zuen emakume ahoberoak. Eta hori entzunda, oldartu egin nintzaion. Ea zer esaten ari zen… futbolaz ez dakienak onena isilik egotea duela… Berehala zelaitik alaba jokalaria etorri zitzaidan «aita utz ezazu» esatera. Ez zen berehala amaitu partida.

Galdu egin genuen. Halere, gure taldeko atezaina, errespetuz, eta oldartu gabe, kanpoko ikusle ilustratuarengana joan, eta, zorionak ematearekin batera, hurrengoan errespetu gehixeago edukitzeko eskatu zion.

MASAREN INDARRA. Arrazoi guztia nuela iruditu arren, damutu egin nintzen nire jokaeraz, urte batzuk atzerago, Realak Atotxan jokatzen zuenean gertatu zitzaidan moduan.

1982-83 denboraldian, Liga irabazi ondoren, Realak Superkopa irabazi zuen Real Madrilen kontra. Joanekoan 1-0 irabazi zuten madrildarrek; itzulerakoan, Atotxan, 4-0 Realak. Partidak luzapena behar izan zuen, eta minutu historiko haietan, beste hiru gol egin zituen Realak. Madrildarren ezinak eta amorruak bederatzi jokalarirekin utzi zuen taldea. Ikusleek eskura zuten guztia bota zuten atezain zuriaren kontra. Arkonadak penalti ikusgarria gelditu zuen. Jendea, zoro-zoro eginda, kristonak eta bi esaten aritu zen madrildarren kontra. Ni

HILEKO ESALDIA «Gol, gol, gol Allerru gol...»

barne. Partida amaitu eta euforia baretutakoan, «Zertan aritu nauk? Zer esan diat?», galdetu nion neure buruari. Eta zigor modura, urte batzutan futbolera ez joatea erabaki nuen. Masaren indarrak noraino eraman gaitzakeen ohartu nintzen.

ESPAINIAKO SELEKZIOAREN ALDE AL NAGO?. Berriki, Eurokopa irabazia du Espainiako

futbol selekzioak, denak esan behar eta, sekulako txapelketa jokatu ondoren. Txapelketa horrek buruhausteak eragin dizkio bati baino gehiagori.

Noren alde nago? Espainiako selekzioaren alde al nago? Egon al ninteke ni, horrenbeste bandera gorri-hori eta horrenbesteko euforia espainiarraren aldean? Finalaurrekoan Errusiaren alde jarri nintzen; finalean, berriz, Alemaniaren alde.

Esan behar dut inguruko jende asko sumatu dudala Espainiako selekzioaren alde. Finalak ez zuen kolorerik izan. Alemania ez zen deus izan jokalari gorrien aurrean. Eta, hala, Espainia txapeldun. Bai, Espainia txapeldun; ez Xabi Alonso euskaldunak, edota Carles Pujol, Xabi Hernandez, Andres Iniesta eta Cesc Fabregas katalanak. Donostiako, Bilboko, Gasteizko eta Iruñeko kaleetan Espainiako banderak ikusi genituen. Azterketa psiko-soziologiko azkarra eginda, herri-asimilazioaren atzaparra ikusi nuen. Azkar asko mugitu zen PP, selekzioaren hurrengo partida Euskal Herrian jokatu beharko litzatekeela esatera.

Gauzei buelta gehiegi emateak horrelakoak dituelako, lagunartera eraman nuen galdera. Pozik Espainiaren garaipenarekin? Nik Espainiako nazionalismoa indartuta ikusi nuela esan nuen. Eta, berehala, futbola politizatu nahian ari nintzela erantzun zidaten lagun batzuek, eta beste pertsona batek. Honek Alemaniak 1936an Gernikan egin zuena ekarri zuen gogora. Argudioa merkeegia irudituta, ez nintzen eztabaidan sartu. Edo ez zuen Francoren Espainiak Gernikakoan zerikusirik izan?

Eurokopa irabaztea beste urrats bat gehiago izan da Espainiako Estatuaren historian. Estatu horrek, ordea, Euskal Herriari ez dio berea idazten uzten; ez dio bere etorkizuna erabakitzen uzten; kate motzean lotuta dauka Euskal Herria. Oraindik ere, txalotu egin behar al dizkiogu golak? Erne tsunami gorriarekin, irentsi ez gaitzan!

05

o006_on

16/7/08

13:30

Pรกgina 1

o007_on

9/7/08

11:38

Página 1

artikuluairitzia

Koma

Beldurrak airean tsas bazterrean nago aspaldiko partez, Jaizkibelgo arroketan. Eguzkiaren beroak gatzatutako azala goxatzen didala, tortilla bokadiloa hartu dut esku batean eta poltsatik oker-oker eginda ateratako HITZA bestean. Uda iritsi da azkenean.

Laguna alboan toaila gainean buruz gora etzanda, erdi lokartuta dago. Erle txiki bat dabil arroken artean jolasean. Ez zaizkit gustatzen erleak. Ez dakit zergatik, txikitako gauza izango da. Ez diot pista galduko.

Gainetik irakurtzen ditut titularrak. «Zenbat lan udan egunkariak betetzen», pentsatu dut. Hirugarren orrian, izkina batean dagoen albiste txiki batek atentzioa eman dit, ordea: «Bizikletan biluzik ibiltzeagatik gizon bat atxilotu du Ertzaintzak Errenteria-Oreretan». Bigarrenez boz gora irakurri dut titularra, ea lagunarengan elkarrizketarako gogoa pizten duen ikusteko. «Qué fuerte» alper bat bota eta buruz behera jarri da. Oraingoan bai, guztiz lokartu da. Akabo elkarrizketarako aukera.

Ogitartekoari koska egin eta irakurtzen jarraitu dut: «50 urteko gizona herenegun atxilotu zuten, haurrak jolasean ari ziren parke batetik pasatu zenean». Badago zerbait albiste honetan nahiko susmagarria.

Erlea dabil inguruan bueltaka.

Irakurtzen jarraituta: «Ertzaintzako kideek janzteko eskatu zioten. Gizonak, ordea, ez zien jaramonik egin, eta garrasika hasi zen. Horiek horrela, Ertzaintzako kideek biluzik zihoan 50 urteko gizona atxilotzea erabaki zuten (…) Exhibizionismoagatik eta ertzainei kasu ez egiteagatik salaketa jarri zioten». Jesusmariatajose! Nola onar daiteke 50 urteko gizaseme bat bizikleta gainean larru-bizitan ibiltzea? Eta, hori gutxi balitz, haur inuzente batzuk zeuden parke batetik pasatzen! Gaizkilea behar da gero! Haur gizajoak eta pederasta madarikatua! Eskerrak ertzain maitagarri batzuk berehala konpondu zutela arazoa –Nire sarkasmoaren pasioaz, tortilla zati bat erori zait lurrera–.

Tira, agian pasatu egin naiz subtestuaren interpretazioarekin baina albistea idazteko moduak horretarako eta askoz gehiagorako aukera ematen du. Gertaera berak ere zer pentsatu ematen dit.

Biluzik bizikletan ibiltzea exhibizionismotzat hartzea kosta egiten zait.

I

Ainara Gurrutxaga

HILEKO ESALDIA «Beldurrari beldurra, epaileak burmuinean. Haren

gorpua ur gainean. Ezkatarik gabe, nora zoaz?» (Beti Mugan taldea).

INGALATERRAKO KASUA. Irakurritakoak Ingalaterrako kasua ekarri dit gogora. Bertako eskola batean lan egin nahi izanez gero, izan daiteke egun batez, lehenagotik fitxa poliziala aurkeztu beharra duzu. Behin eskolan zaudela, jo dezagun txotxongilo ikuskizun bat eskaintzen, beste arau baten berri ematen dizute: bertan dauden haurrak ezin dituzula ukitu. Sinesgaitza, ezta?

Albiste honen eta Ingalaterrako kasuaren atzetik señora bera dagoela esango nuke: madame beldurra.

Denok ditugu beldurrak, noski, baina badira gizarteak inposatzen dizkigun beldurrak ere. Eta poliki-poliki, halako albisteekin edo iragarkiekin gure burmuinean leku hartzen dute, gure gizarte eredua markatzeraino.

«Neska, a zer aurkikuntza! Noam Chomsky eta beste batzuk duela aspalditxo hasi ziren beldurraren kulturari buruz liburu mardulak argitaratzen», bota diot nire buruari. Erleari lurrera erori zaidan tortilla gustatzen zaiola ematen du.

Beldurra bolbora bezala zabaltzen da, gainera, egiazko arrisku batek edo irudikatutako batek sortu duen kontutan hartu gabe. Pentsa, zer nolako tresna eraginkorra.

Eta horrelaxe sortzen ditugu legeak, eta bizikletan biluzik paseatzen duten gizasemeak zigortzen ditugu, haurrak ukitzen dituzten txotxongilolariak espetxeratu, ideia ezberdinak planteatzen dituztenei lege antiterrorista ezarri…

Hara, putzu sakonegitan ari naiz murgiltzen orain ere.

URDURITASUNA LASAITZEKO. Burutazioetan galduta, ez naiz ohartu erlea begien aurrean dudala. Gero eta gertuago, gainera. Ai ama. Ez naiz mugituko. Izerdi hotza gorputzetik behera.

Zergatik ez nau bakean uzten? Uxatzen saiatu naiz, baina alperrik. Badator. Kaka. Garrasi bat bota eta HITZArekin erleari mehatxuka hasi naiz: edo bera edo ni. Urduritasuna lasaitzeko, azkenean, dinbi-danba erleari. Lurrean dago orain. Laguna esnatu egin da zarata dela medio. Ni oraindik arnasestuka, ez naiz fio. Lagunaren zapatila bat hartu eta zapla eman diot. Behin eta berriz, antenatxo bakar bat ere mugitzen ez duela ziur egon arte. Azkenean gelditu da.

–Zergatik hil duzu?-Bota dit lagunak harrituta.

–Ziztatu nahi ninduelako.

–Bai zera, erleek ez dute apropos inor ziztatzen…

–A, ez… Tira, ba badaezpada.

07

o008_on

9/7/08

11:40

Página 1

iritziazzenbat buru, hainbat aburu

Azken kokreta Iosu Mitxelena

Handik

«Alletzin geldittu» laza aldea niju!», esan nion. «Oso ongi, alletzin geldittu», erantzun zidan hark. Hala esan zidan behin auzokide batek, iristean gelditzeko.

Eta hala egin beharko nukeela ere pentsatu izan dut maiz, gehiegi pentsatu gabe. Zentzuduna eta logikoa dirudi; iritsi nahi dugun lekura iristean gelditu.

Tamalez, ez da hain gauza erraza.

Nora doan ez dakiena nekez geldituko da iristen denean. Baten batek geldiaraziko al du... Nor da besteei mugarria ezartzen dien ausarta? Hipokritak alde batera utzita, noski.

Joan, joan, joaten gara, norberak ahal duen neurrian.

Haurrek gurasoen pausoak jarraitu ohi dituzte.

Hala erakutsi zidan lehengoan bazihoan ume batek. Ama bere zapata garesti berriez mintzo zen ikastola atarian; haurrak barre egiten zien beste haurrei, bere gosaria besteena baino hobea zela-

P

Ane Badiola

08

ko. Nolako egurra, halako ezpala. Bide luzea dute oraindik egiteke, luzea eta gogorra.

Agureek, berriz, ez dute iritsi nahi, gelditzeak beldurtu egiten baititu. Gertuegi ikusten dute helmuga. Batzuentzat zuria dena, beltza da besteentzat. Behin eta berriz gogoratzen dute atzean gelditu zaien bidea eta harro egiten diote so, bertan gelditu ez direlako.

Badira bidean nekatzen direnak ere, iparra galduta, hutsean gelditzen direnak. Ez aurrera, ez atzera. Noraezean. Iritsi aurretik gelditzen dira hauek, etsipenaren aparrean itota. Saiatzea omen da inporta duena…

Helmuga argi duten gutxi horiei, ordea, ez diete iristen uzten. Ironia dute eguneroko ogi. Zoritxarra opa dieten zorionekoak besterik ez dira. Haientzat, bereziki, goraintziak eta musu bana, beraiek baitira benetan, ailegatu arren sekula geldituko ez direnak.

o009_on

10/7/08

17:16

Página 1

zenbat buru, hainbat aburuiritzia

Idoia Arbelaitz Villaquiran (Oarsoaldeko AEK-ko arduraduna)

Noren esku dago euskararen biziraupena?

Euskararen ezagutzak gora egin arren gutxiago erabiltzen da gaur egun, Jaurlaritzak egindako IV. Inkesta Soziolinguistikoan ondorioztatu duenez. Horren inguruan hausnartu du ondorengo lerrootan Idoia Arbelaitzek, helduen euskalduntze eta alfabetatzean 15 urte luzez aritutakoak

rain aste gutxi, Eusko Jaurlaritzak IV. Inkesta Soziolinguistikoaren datuen berri eman zigun. Egungo gazteek duela 15 urte baino gutxiago hitz egiten dute euskaraz, ikerketak ondorioztatu duenez, euskararen ezagutzak puntu batzuk gora egin arren.

Aldi berean, nahiz eta elebidunen kopurua gehitu eta jendartean oro har euskararen erabilerak gora egin, elebidunen euskararen erabilera ez da hazi urteotan; ez dute euskara gehiago erabiltzen gaur egunean.

Honela, eta Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikako sailburuorde Patxi Baztarrikaren esanetan, «zenbaitek aitortzen duena baino hobea da euskararen osasuna (…) eta hizkuntza politika eragingarriek bakarrik ere ez dutela hizkuntza baten erabilera bermatzen. Aitzitik, jendartearen atxikimendua da giltzarri nagusia, euskara erabiltzeko aukera berriak sortzea eta jadanik ditugunak sendotzea behar-beha-

O

rrezkoa den bezala, baita ere ezinbestekoa eta erabakigarria da jadanik dauden erabilera aukerak herritarrek eguneroko jardunean baliatzea».

ERANTZUKIZUNA. Euskararen biziraupenerako erabilerak berebiziko garrantzia badu ere, Patxi Baztarrika jaunak arlo estrategiko ezinbestekoa ahantzi duela adierazi nahiko nioke nik tarte honetan.

Izan ere, euskararen normalizazioa lortu nahi badugu –hau da, hizkuntza gutxitua izanen den hori bizitzaren esparru guztietan «normaltasunez» erabiltzea lortu nahi badugu–, helduek euskara ikastea ezinbestekoa da, haurrak euskalduntzen dituzten ereduetara hurbiltzea bezainbeste. Haurrek helduengandik ikasten dutelako; helduek egiten dutena errepikatuz ikasten baitute. Helduok gara haur horien adibiderik nagusiena, gugandik ikasiko

dutelako; gu gara haien eredua, edo, behintzat, izan beharko genuke.

Baina, horretarako, ezin dugu Baztarrika jaunak esaten zuen moduan, «jendartearen atxikimenduaren» zain egon soilik. Euskararen normalizazioa helburu dugun eragileok argi dugu jendartea osatzen duen orok, administrazioaren neurriak eta laguntzak ezinbestekoak dituela. Ezin dugu ez dakienaren azalean utzi euskararen biziraupena, ikas dezan, erabil dezan, transmisorea izan dadin, euskararen altxorra bere egin dezan… elebakar horrek laguntza, aukerak, neurriak behar ditu.

Benetako Plan Estrategikoa, politika integrala eta eraginkorra garatu behar du administrazioak. Ez diezaioten oinezko horri errua bota euskara desagertzen bada. Aitzitik, benetako euskararen normalizazioa lortu nahi badugu, administrazioak, dituen tresna guztiak luzatu behar dizkio euskalduna ez den heldu orori.

Enrique Mugica Herzog vs demokrazia pirileko ON aldizkarian, atal honetako artikulua serioegia gelditu zitzaidala aipatu nuen.

Horregatik, hurrengo artikulua Enrique Mugica Herzog jaunari buruzko txiste batekin hasiko nintzela aipatu nuen. Hitzartutakoa betez, hona hemen txistea: Duela hilabete batzuk, Interneteko elkarrizketa batean, PSOEko kide Enrique Mugica Herzog jaunari honako hau galdetu zioten: «Amnistia Internacional-ek (AI) txosten negatibo bat kaleratu du Israelgo Estatuari buruz, eta bertan Giza Eskubideen urraketa masiboa ematen dela esaten da. Zer diozu honi buruz?».

Gure aingerutxoaren erantzuna, berriz, hauxe: «Egoera honetan aplika daitekeen iritzi bat emango dut. AIk Espainiako Poliziaren ETAko kideenganako tortura salatu zuen. Hau guztiz faltsua da.

ETA beti kexu da Estatuaren tortura dela eta, baina

A

hori gezurra da. Nire herri demokratiko honetan, norbaitek tratu txarrak egiten baditu, kartzelara doa. Nire ustez, Israelen antzeko zerbait gerta daiteke».

Beno... argi dago Espainiako trantsizioak faxismoarekin bukatu ez zuela... Zer broma klase da hau? Nola justifika daiteke «talante» famatua, munduko neofaxismo eta ultraeskuinaren elitea den Mossad-a goraipatzen txotxongilolari (jende gehienak pailazo, txotxolo, memelo, ergel, inozo, buruarin, sinpletzar edota pepelerdo hitzak erabiliko lituzke pertsonaia hau definitzeko orduan, baino zuzentzaileekin hitz egin eta gero, txontxongilolaria aukeratu dut azkenean...) bat zure partidu berean edukita?

PSOEk, gainera datorkigun krisi ekonomikoa eta Ibarretxeren sasi-galdeketa kudeatu behar baditu, presta zaitezte, garai txarrak datoz eta...

hONa

Mikel Varela

09

o010-011_on

15/7/08

11:33

Página 1

iritziassakONduz

Juanra Cano

Hilaren errepasoa

Lotsagarria asaiako Portuko Agintaritzatik aspaldi ez dut ezer seriorik espero. Europako Parlamentuaren antzera, maldan behera datozen politikarien birziklapenerako postua da Portuko Lehendakaritzarena. Hauek eginiko azkenekoa, «kanpo kaiaren aldeko» inkesta izan da. Penagarria da oso, komunikabide guztiak lagun izanda, IKERFEL enpresaren laguntzaz, hain inkesta negargarria eta lotsagarria egin izana. Are lotsagarriagoa, Portuko lehendakaria, Portuko zuzendaria eta IKERFELeko zuzendariak jendaurrera halako manipulazio nazkagarria kaleratzeko aurpegi gogorra izatea. Inkesta hau pairatu dutenek oso argi erakutsi dute zer nolako galdera maltzurrak egin zitzaizkien, eta nola galdera horien guztien xedea erantzun jakin batzuetara bideratuta zegoen. Politikari profesionalen aldetik ez dago beste ezer itxaroterik, baina IKERFEL bezalako enpresa batek halako jokoan parte hartzea ere…Portzierto, eta nork ordaindu du sasi-inkesta hau?

P

Auzolana II onantza Auzo Elkartekoek antolatuta, aurten ere IV. Alabortza Eguna ospatu da Pasai Donibanen, ehunka lagunen parte-hartzearekin.

Iaz, gai honen inguruan gogoeta xume bat idatzi nuen aldizkari honek emandako aukera aprobetxatuz.

Urtea pasatu den arren, Donibaneko zonalde honekiko erakunde ezberdinek duten utzikeria nabarmena da oraindik. Udalaren aldetik, aspaldi

B

10

o010-011_on

15/7/08

11:33

PĂĄgina 2

sakONduziritzia

Termika

Krisia ote...

usko Jaurlaritzako Ingurugiro Sailak Pasaian Iberdrolak daukan zentral termikoari bere horretan jarraitzeko baimena luzatu dio. Nahiz eta Gipuzkoa osoan gehien kutsatzen duen enpresetako bat izan, hori ez da haren aurkako neurriak hartzeko arrazoi nahikoa, antza. Bestelako interesek garrantzia gehiago dutenean, argi dago inguruko biztanleon osasuna bigarren maila batera pasatzen dela.

da badoa aurrera, eta, harekin batera, herrietako jaiak nonahi dauzkagu. Batzuk pasatu dira dagoeneko, eta beste batzuk oraindik iristeke daude. Igarotakoei begiradatxo bat luzatuta, egondako jende urria izan da lagunarteko esamesa.

Urte batzuetatik hona, jende kopurua jaisten joan da etengabe; koiunturalki, batzutan eguraldia dela, bestetan lan kontuak... Baina, azken finean, guztiaren azpian prezioen etengabeko gorakada ikusten ari gara; Euriborra, eta antzeko kontuen eragina. Hortaz, jendea selektiboagoa izaten da. Jaietan egunero jaistearen kontu hori bukatu da‌ oraingoz.

E

U

Alabortzaren berreskurapenaren aldeko mozio bat onartu bazuen ere, praktikan ezer gutxi ikusi ahal izan dugu. Espainiako Estatuaren aldetik, are gutxiago. Gipuzkoako Foru Aldundiak, aldiz, hondarra ekarri du hondartzara, agindu moduan‌ Baina auskalo nondik ekarritako hondar iluna; ziur Kontxan edota Zarautzen ere botako ez luketena, behar izanez gero.

11

o012-015_on

16/7/08

11:57

Página 1

nagusia LOLA LOPEZ makillatzailea

“

Goya saria jasotzea ezusteko oso atsegina izan zen; ez genuen espero” Testua: Ion Ansa Argazkiak: Iñaki Berrio

oya sariaren irudia harro erakutsi du Lola Lopezek (Coruña, 1968). El Orfanato filmean egindako lanarengatik eman diote saria, aurten. Margolari izena duen zinema saria da.

Lopezek pertsonaiak margotzen ditu: gaiztoak, heroiak, bereziak...

Makillajea makillatzea baino gehiago dela ikasi du kazetari honek. Horregatik, makillajerik gabe erantzuteko eskatu dio Lopezi, eta hark pertsonaiak eta pertsonak ondo bereizten dakiela erakutsi dio kazetariari. Gaztea bada ere, ibilbide luzea egin du iragan gizaldiko 80. hamarkada urrun hartan zinemagintzan lehen pausoak ematen hasi zenetik.

Coruña, Bartzelona eta Madrilen barrena ibili da Lola Lopez. Azkenean, Oarsoaldean, Pasai San Pedron, geratu du trena. Eta oraingoz, ez du hurrengo geltokira joateko asmorik.

G

Nolako bizimodua daramazu San Pedron?

Oso erraza egin zait hemengo bizimodura moldatzea, ezagun eta lagun asko egin baititut hemen.

Herri txikia da San Pedro, ez da Madrileko zaratarik; eta bizitza lasaia atsegin dudanez, uste dut hona etorrita bete-betean asmatu genuela. Bestela, ama bizimo12

dua egiten dut batik bat. Haurra euskalduna da, eta hari esker euskara ikasten ari naiz. Gainera, uste dut herrialde batera bizitzera joanda, bertako hizkuntza eta kultura ezagutu behar direla.

Zer dela eta erabaki zenuen hona etortzea?

Telmo nire mutil-laguna hemengoa denez, beti izan dut harremana Euskal Herriarekin. Madrilen bizi ginen, eta pixka bat gogaituta geunden han, lan eta bizi bertan egiten baikenuen. Orain bederatzi urte, haurra jaio zenean, Galiziara joan ginen bi urtez bizitzera, baina Telmok Euskal Herrian lan aukera gehiago zituenez, hona etorri ginen. Sei urte daramagu hemen.

Zeintzuk izan ziren makillajearen munduan egin zenituen lehen urratsak?

Lanbide Heziketa egin nuen, baina ez nuen batere atsegin. Nik garbi nuen makillajea egin nahi nuela. Madrilen eta Bartzelonan ikasi nuen, eta gero Coruñan ikastaro bat egin nuen. 19 urterekin hasi nintzen lanean Galiziako telebistako telesail batean.

Gustatu egin zitzaizun...

Bai, oso gustura aritu nintzen, eta bide horretan jarraitzea erabaki nuen. Ikastaro batzuk egin nituen,

o012-015_on

16/7/08

11:57

Pรกgina 2

zinemanagusia

13

o012-015_on

16/7/08

11:57

Página 3

zinemanagusia

“

“

Oso gustura egin izan dut lan Javier Bardemekin; ikaragarri jatorra da, eta oso profesionala” eta Pedro Carvajalen Martes de carnaval (1991) filmean lan egiteko aukera eman zidaten. Horri esker, Madrilen lanean hasteko aukera izan nuen, eta 21 urterekin joan nintzen hara lanera. Film askotan parte hartu dut orduz geroztik.

Eta zein filmatan aritu zara gustuen?

El Orfanato (2007) biziki gustatu zitzaidan, hasieratik ekoizpen garrantzitsua zela ikusi nuelako.

Martin Hache (1997) egiten ere asko gozatu nuen. Ex tasis (1996) filmarekin ere bai. Film batzuetan besteetan baino gus14

Makillajeaz ez da hainbeste hitz egiten, baina hori ona da: makillajea ez nabaritzea”

turago aritzen zara. Gusturen, adibidez, Aupa Etxebeste-n (2005) ibili nintzen. Oso ondo pasatu genuen lan hori egiten, konpainia onean gainera, eta oso emaitza ona izan genuen.

Zinemagintzaren mundua zaila dela diote. Nola moldatu zara horrelako ingurunean?

Ez dut arazo berezirik izan. Zorte handia izan dut. Ekoiztetxeek deitzen dizute, eta zuzendaria zurekin gustura badago, hurrengo filmerako deitzen dizu. Salvador Garciarekin, esaterako, hori pasatu zitzaigun. Normalean zuzendari beretsuekin egiten duzu lan.

Produkzio zuzendariak antolatzen du lan taldea. Haiek deitzen diote normalean gustatzen zaien jendeari. Honela, lan talde antzekoak izaten dira film askotan. Nik, adibidez, Itziar Arrietarekin egiten ditut lan asko.

Goya bezalako errekonozimendu bat jasotzeak asko lagunduko du, ezta?

Ez genuen uste emango zigutela.

Agian filmeak arrakasta handia izan zuelako eman ziguten. Normalean, makillajea oso nabarmena duten filmei ematen diete saria. Gurea oso landua zen, baina ez zen hainbeste nabari-

tzen. Ezusteko oso atsegina izan zen.

Nola bizi duzu film bat egiteko prozesua?

Gidoia irakurtzen duzu lehenengo. Zuzendariarekin bilera bat egiten duzu, eta pertsonaiez duzun ideia azaltzen diozu. Berak bere ikuspegia azaltzen dizu, eta berak nahi duen horretara egokitzen zara. Batzuek askatasuna ematen dizute; beste batzuek oso garbi dute zer nahi duten, eta nahiz eta beti ados ez egon, haiek nahi duten hori egiten saiatzen zara. Normalean badakizu nola jokatu zuzendari bakoitzarekin

o012-015_on

16/7/08

11:58

PĂĄgina 4

zinemanagusia adostasun batera heltzeko. Esperientziarekin ikasten da hori.

Zer da, zehazki, makillajea film batean?

Pertsonaiak sortzea da. Iletik hasita, azken rimel tantaraino. Begiak, malkoak... dena sartzen da.

Aktoreei ere laguntzen diezu joan behar duten bezala joaten: oso guapo egon behar badute, modu batera makillatzen dituzu; eta deprimituta azaldu behar badira, beste modu batera. Ideia orokor batetik abiatuta, eszenatik eszenara egiten duzu lan.

Aktoreekin zer moduz moldatu izan zara?

Ondo. Denetik dago: oso jatorrak direnak, ikusi ere ezin dituzunak...

Profesionalak direnekin, filmarekiko konpromisoa dutenekin, ondo moldatzen zara; baina beste batzuekin zailagoa da.

Kasu horietan, zuzendaria sartzen da tartean egoera bideratzeko. Aktore askorekin egin dut lan.

Javier Bardemekin, adibidez, oso gustura egin izan dut lan; ikaragarri jatorra da, eta oso profesionala. Federico Luppi ere aipatuko nuke. Gozamena da horrelakoekin lan egitea. Estatu mailan dabiltzan aktore gehientsuenekin aritu naiz, eta horietatik gehienekin ariko nintzateke berriro. Gure artean harreman handia sortzen da, oso gertutik egiten dugulako lan. Aholkuak eskatzen dizkizute, eta zuk lagundu egiten diezu.

Talde lana da.

Aktoreez gain, langile asko daude film produkzio batean.

Nola antolatzen zarete?

Ile-apaintzailea eta ni orpoz orpo aritzen gara. Itziarrekin bikain moldatzen naiz, elkarri begiratu baino ez diogu egin behar zer nahi dugun jakiteko. Ez da erraza horrelako lankideak topatzea.

Arropa daramatenekin ere bai, baina zaila da denak koordinatzea. Horregatik da atsegina estimatzen duzun jendearen ondoan aritzea.

Lanaren emaitza ikustean zer sentitzen duzu?

Parte hartzen dudan filmeen es-

treinaldietara joaten naiz, eta oso urduri egoten naiz. Hor ikusten duzu zer egin duzun ondo, eta zer hobetu zenezakeen. Filmeari kasu gutxi egiten diozu; normalean zure lana ikusten duzu.

Zuzendariaren eta aktoreen lanaren ondoan, makillajea ez da gehiegi aipatzen den alderdi bat.

Makillajeaz ez da hainbeste hitz egiten, baina hori ona da, makillajea ez nabaritzea. Filma ondo irten bada, zure lana ere ona izan delako da.

Estatu mailan zabiltza orain.

Kanpora irteteko asmorik baduzu?

Ez. Ondo nago horrela. Oso istorio ona eskainiko balidate, agian onartuko nuke; baina ez dut horretarako asmorik. Hemengo lan egiteko modua atsegin dut, eta horri eutsi nahi nioke.

Lan txikietan ala handiagoetan aritzea duzu nahiago?

Film txikietatik handietara aldea badago, baina antzekoa da azken finean. Film txiki batean, agian harreman gehiago duzu jendearekin, baina lanari dagokionez, gauza bera egiten duzu. Bietan aritu izan naiz gustura.

Ba al dago aukerarik Euskal Herrian lan egiteko?

Tamalez, oso lan gutxi egiten da hemen. Ez dago ondo antolatuta, egiten diren filmeak ez dira koherentziaz egiten. Laguntzak behar dira, diru gutxi dagoelako. Oso gauza onak egin daitezke; oso tekniko onak daude hemen, baina denek kanpoan egin behar dute lan. Gauzak nola egin badakien jendea behar da erabaki guneetan. Ez dago batere baloratua, eta uste dut merezi duen garrantzia eman behar zaiola zineari Euskal Herrian. Dirua beharrezkoa ez den gauzetan xahutzen da, eta benetan garrantzia duten kontuak baztertu egiten dira.

Ikusle modura, nolako filmeak gustatzen zaizkizu?

Denetik gustatzen zait: independenteak, abenturazkoak... Lehen oso zinefiloa nintzen, baina orain ez dut denbora askorik. Ezingo nuke bat esan. Ez naiz inoren zalea bereziki, baina zuzendari asko gustatzen zaizkit. Salvador Garcia asko gustatzen zait, zorte handirik izan ez badu ere. Urte asko makillajean ari direnen lana ikustea ere gustatzen zait.

Nola ikusten duzu etorkizun hurbila?

Proiektuak dauzkat urritik aurrera. Udan lasaiago ibiliko naiz, eta udazkenean gogor ekingo diot lanari. Ez da ezer ziurra, baina espero dut ondo ateratzea. San Pedron bizitzen jarraituko dut. Egunerokotasun hori maite baitut, oso. Lanbide honetan garrantzitsua da zuretzat denbora hartzea eta lasai egoten jakitea; bestela, erotzeko arriskua baituzu.

15

o016-017_on

15/7/08

17:33

Página 1

nagusiakkirola

Argazkian, Xanistebanetako Sokatira Txapelketako lehenbiziko aldia, orain 22 urte.

JAI HANDIA sokatik tiraka

Xanistebanetako Sokatira Txapelketak arrakasta handia du Oiartzunen; auzoen arteko lehia honen 22. aldia jokatuko da aurten, Madalensoron berriro Testua: Iban Iza Argazkiak: Artaso Elkartea/Goiatz Labandibar 16

anisteban egunean da beti, abuztuaren 3an.

17:00etan hasita, eta beti ehunka lagun bilduz pistan nahiz harmailetan. Xanistebanetako Sokatira Txapelketa Oiartzungo jaietako ekitaldirik garrantzitsuenetakoa bihurtu baita. Auzoen artean sokatiran aritu, hiru bat orduz; eta gero, parte-hartzaile guztiak afaltzera Artaso Elkartera, Karrika auzoan, festa handia biribilduz.

Eta afaria Karrikan egitea ez da kasualitatea. Xanistebanetan sokatira txapelketa egiteko ideia bert an sortu baitzen, duela 22 urte. «Karrikako jaiak antolatzeko batzordean atera zen ideia», dio Jesus Leonetek, Artaso Elkarteko partaideak eta txapelketako antolatzakuntzan lan egiten duenak. «Xanistebanei begira Artaso Elkarteak ez zuela ezer antolatzen ohartu ginen. Eta zer egin zitekeen pentsatzen ginela atera zen ideia», erantsi du Leonetek.

Ideia polita zen, baina lan handia eskatzen zuena. Eta hiruzpalau lagun aritu ziren aztertzen ideia bideragarria zen edo ez.

«Auzoz auzo ibili ginen, batekin hizketan, bestearekin... Azkenean, taldeak osatzea lortu genuen; hori bai, lan handia eginez».

Baina esfortzuak ere pena merezi izan zuen. «Lehenenbiziko urtean bertan jende pila elkartu zen txapelketa ikustera», dio Leonetek.

«Gogoan dut urte haietan sokatira erakustaldiak ere izaten zirela xanistebanetan, gero desagertuz joan zirenak. Bada, txapelketak erakustaldiak baino ikusle gehiago izan zituen!».

Lehenbiziko txapelketak berezitasun bat ere izan zuen: talde mistoek parte hartu zuten. Aldi bakarra izan zen, geroztik emakumezkoak batetik eta gizonezkoak besterik aritzen baitira.

X

TALDE LANA. Auzoen arteko txapelketa honen aitzakiarekin, giro handia sortzen da Oiartzunen. Eta ez soilik txapelketaren

o016-017_on

15/7/08

17:33

Página 2

kirolanagusia

Ezker-eskuin, iazko bi irudi: Ugaldetxoko emakumezkoen taldea eta gizonezkoak eta emakumezkoak batera, Jon Larrañaga ‘Larra’ bertsoa kantatzen ari dela. Ugaldetxok irabazi zuen bi mailatan. Behean, berriz, Karrikako gizonezkoen taldea, 1988. urteko txapelketan.

egunean bertan. «Zortziko taldeak osatu behar dira auzoz auzo.

Gero, tx apelket a egunerako oraindik hilabetea baino gehiago falta denean, entrenatzen hasi...

Giro polita sumatzen da herrian», Jesus Leoneten esanetan. «Txapelketa egunean bertan, batzuk irabaztera irtetzen dira. Beste batzuk, berriz, parte-hartze hutsagatik. Baina, guztiaren gainetik, oso konpetibitate sanoa dago».

Iritzi berekoa da Jon Larrañaga Larra. Aurreneko bi alditan ez beste guztietan parte hartu du txapelketan Larrak, Ugaldetxoko taldearekin tira eginez. Eta marka hori duen bakarrenetakoa da.

«Festa polita da auzoen arteko sokatira txapelketa. Entrenatzeko denbora gutxi izaten dugu, baina oso ondo pasatzen dugu. Lagunarteko giroa da nagusi», dio Larrak. «Hori bai, behin tiraldia hasita, denoi gustatzen zaigu irabaztea. Kar, kar», erantsi du.

Jesus Leoneten arabera, txapelketaren atzean dagoen «taldeko lan indartsua» da arrakastaren giltza. «Baten ideia izan zen, baina hasieratik jende mordoak parte hartu zuen antolakuntzan.

15-20 laguneko talde sendoa arduratzen da den-dena antolatzeaz: batzuk txapelketako mahaian egoten dira, beste batzuk gaueko afaria prestatzen... Gutxi gorabehera, goizaldeko 03:00et an bukatzen dugu. Pentsa, lagun askok jaietako egun oso bat es-

proposatu zuen taldekide berak animatuta. ‘Hik bertso bat kantatu behar duk’, esan zidan. Harrez geroztik, urtero kantatzen dut, eta jendea ere zain egoten da!». Batik bat Txirritaren bertsoak kantatzen ditu Larrak, «bertso zaharrak asko gustatzen zaizkidalako».

H E R R ITI K H E R R I RAKO.

kaintzen diogu txapelketari!», nabarmendu du Leonetek.

URTE ZAILAK. Gaur egun, gizonezkoetan, badira bost talde finkoak. Urtero parte hartzen dutenak: Ugaldetxo, Elizalde, Ergoiene, Altzibar eta Karrika, hain zuzen. Iturriotzek, berriz, orain urte gutxi utzi zion tiratzeari. Eta iaz, Gurutzek eta Learrek osaturiko taldea ere aritu zen. Emakumezkoetan, halaber, hiruzpalau taldek parte hartzen dute.

Baina beti ez da horrela izan.

Txapelketa bera sendotu arte, lan asko egin behar izan zuten antolakuntzakoek. «Lehenengo bostsei urteetan lan asko egin behar izan genuen», oroitzen du Jesus Leonetek. «Etxez etxe, baserriz baserri ere ibili ginen... Taldeak osatzeko benetako lanak izan genituen. Urte kaskarrenetan, hiru bat taldek baino ez zuten parte hartzen».

Gizonezkoetan, Ugaldetxoko taldea da finkoenetako bat. Eta, bitxikeri gisa, partaideak Eskoziako gonak jantzita dituztela aritzen dira txapelketan. «Orain dela seizazpi urte hasi ginen horrela», adierazi du Jon Larrañagak. «Taldeko batek proposatu zuen horrela irtetzea. Hor ibili ginen denok: gona nola egin, nola lortu... eta, txapelketa egunean, denok agertu ginen gonekin, ideia bota zuena ezik!», gogora ekarri du Larrak, barrez.

Ez da, ordea, Ugaldetxokoen berezitasun bakarra. Sari banaketan, talde bakoitzak norbaiti eskaintzen dio irabazitako saria: auzoko presoren bati, azken urtean hildako auzotarren bati... Taldeek esango dutenaren zain egoten dira ikusleak, gogoz. Eta Ugaldetxokoek bertso bat kantatzen dute, Larraren ahotik. «Duela seizazpi urte ere kantatu nuen lehen aldiz, eta Eskoziako gonen ideia

Aurten txapelketaren 22. aldia jokatuko da. Eta, aspaldiko partez, berriro Madalensoron, lehenbiziko urtetan bertan egiten baitzen.

Leoneten ustez, «Madalensorok hurbiltasuna ematen dio, ez da Elorsoro bezain hotza».

Artaso Elkarteko kideak aitortu du ez zutela espero txapelketak hainbeste urte iraungo zuela.

«Aurreikuspen onenak ere ez zuen asmatuko!». Baina, noiz arte iraungo duen galdetuta, argi mintzo da Leonet: «Prestigioa lortu du txapelketak, herritik herrirako sortutako ekitaldia baita. Baina zaindu egin behar da, gauza guztiak bezala». Zaindu, nola? «Txapelketaren berezko antolakuntza eta ezaugarritzea mantenduz.

Adibidez, noizbait bururatu zaigu ondorengo afaria beste nonbaiten egitea, eta ez Artason, hainbesteko lana ez hartzearren.

Baina berehala baztertzen dugu ideia, ez litzatekeelako gauza bera. Txapelketa horrela da», azpimarratu du Jesus Leonetek.

Eta horrela izaten jarrai dezala, urte askotarako.

17

o018-023_on

14/7/08

13:54

PĂĄgina 1

nagusiakkultura

MUSIKA

60 urtez oparituz Errenteriako Musika Kultur Elkarteko partaideek 60 urte daramatzate kaleak, plazak eta bestelako eskenatokiak haien doinuekin eta musikarekin alaituz Testuak: Nahiara Gago Argazkiak: IĂąaki Berrio/Errenteriako Musika Kultur Elkartea 18

o018-023_on

14/7/08

13:54

Página 2

kulturanagusia usikarekin bizitza bestelakoa da. Lasaitzeko, girotzeko, gozatzeko...

Zer lirateke gure bizitzak musikarik gabe? Hori oso ondo dakite Errenteriako Musika Kultur Elkarteko partaideek, 60 urte baitaramatzate jendea zoriontsu egin nahian musikaren bitartez.

Errenteriako Musika Kultur Elkartea 1948an sortu zen, baina aurretik ere egon zen musika bandarik herrian;1864. urtekoa da lehenebizikoa, hain zuzen. Urtetan zehar hainbat izen izan zituen bandak, gaur egun ezagutzen den izena jaso arte; hala nola, Sociedad Filarmónica (1864-1889) edota Banda de FET y de las JONS (1938-1946). 36ko Gerran sortutako banda da azken hau; bertako partaideak uniformearekin joaten ziren, baina jendeari ez zitzaion gustatzen, eta gero eta jende gutxiagok hartzen zuen parte bertan. Beraz, hau guztia desmilitarizatzearren, Errenteriako Musika Kultur Elkartea sortu zen 1948an.

Oraindik ere jende askok Udal Banda deitzen diola esan du Iosu Mitxelenak, Musika Kultur Elkarteko lehendakariak, «eta gomendagarria litzateke jendeak bi termino horiek desberdintzea». Mitxelena 1995. urtetik da elkarteko lehendakaria; baina lehenagotik da bandako partaidea, flauta jotzen baitzuen bertan.

«Errenteriako Musika Kultur Elkartea sortzeko ekimena Ramon Mujika Errenteriako alkate ohia izan zenak eraman zuen aurrera», Mitxelenaren esanetan. «Bere lana ezinbestekoa izan zen gaur egun ezagutzen den musik a banda dagoen lekuan egoteko.

Horregatik, oso kontuan hartzen den pertsona dugu Mujika», erantsi du lehendakariak.

M

‘Z E NTE NAR IOA’. 1948tik 2008rako ibilbidea oso luzea izan da, eta bide horretan gertakizun asko bizi izan ditu Errenteriako Musika Kultur Elkarteko Bandak.

Haietako batzuk mugarri gisako-

Errenteriako Musika Kultur Elkarteko Banda, 1954an, prozesio batean jotzen; Jose Maria Iraola zen orduan bandako zuzendaria.

Azpian, Carlos Rodriguez –egungo zuzendarietako bat– eta bandako beste partaide batzuk, entsegu batean.

ak bihurtu ziren bandaren historian.

1967.urtea da mugarri horietako bat. Izan ere, urte hartan, bandak udaletxearen azpian jo zuen lehen aldiz Zentenarioa, herriko ereserkia edo pieza famatua. Jendez gainezka zegoen Herriko Plaza, eta bandako partaideak inoiz baino alaiago, lagun haientzako guztientzako jotzeko prest.

Ordura arte, Alhondigan izaten baitzen ospakizun hau.

B andaren ibilbidean, 1974a da beste urte esanguratsuetako bat. Urte horretan, bailableak jotzeari utzi behar izan zion bandak. Zumardian izaten

ziren dantzaldiak, eta gazte ugari joaten zen dantzatzera. Herriko zein eskualdeko bikote asko ezagutu ziren, adibidez, bandak jotako abestien doinupean. Baina musika modernoaren garaia iritsi zen, eta bandaren musika zaharkitutzat jotzen zuten askok. Ondorioz, igandero ematen zuen kontzertua alde batera utzi behar izan zuten.

Baina, beranduago, une oparoagoak ere bizi izan zituen bandak. 1995ean, esaterako, Euskal Herriko Banden Topaketa irabazi zuen, Bizkaiko Zalla herrian.

EGOERA ZIKLIKOA. Banda-

ren sasoirik edo urterik oparoenaz galdetuta, Iosu Mitxelenak azpimarratu du 1965ean garaipen asko lortu zituela bandak, eta oso talde ona zela ordukoa. «Baina oso zaila izaten da urte bakarra aukeratzea», nabarmendu du Mitxelenak. «Banda baten momentu onena definitzea zaila izaten da, banda baten egoera ziklikoa delako. Momentu hauetan gora doa, baina inoiz ez dakigu noraino igoko den», elkarteko lehendakariaren iritziz.

Eta zaila da musika banda bat maila gorenean mantentzea, besteak beste, partaideen joan-etorria handia delako. Bandako par- 19

o018-023_on

14/7/08

13:54

Página 3

kulturanagusia Irudian, gaur egungo banda. Azpian, udaletxeko arkupetan kontzertua, 1975ean, Ignacio Ubiria zuzendaria zela; eta Musika Plazaren inaugurazioa, 1983an.

taide bakoitzak bizitza bat du,

sendia, ikasketak... Eta, edozein taldeetan bezala, egonkortasuna mantentzea ezinbestekoa da musika banda batean.

Hori gutxi balitz, musika bandak badu zailtasun korapilatsu bat. Hau da, instrumentu kopuru jakin bat behar duela: 13 klarinete, bi saxo... Ez da, esaterako, dantza talde batean gertatzen denaren antzekoa. Eta honek zailtasun asko ekartzen dizkio bandari. Izan ere, egon daitezke instrumentu jotzaile oso onak, baina akaso ezin dute musika banda batean hasi, jada instrumentu hori jotzen dutenen kopurua beteta dagoelako. Eta alderantziz: gerta daiteke bandan behar bat egotea, eta behar hori betetzeko pertsona bat zuzenean sartzea bandara, intrumentu hori jotzen duen beste inor ez dagoelako.

B ETE RANOE NA. Ignacio Garmendia Arrastoak duela 62 urte jo zituen bere lehen notak Errenteriako Musika Kultur Elkar20

teko Bandan. Klarinetea da bere instrumentua, eta harro agertzen da bere ibilbide musikalaz hitz egiterakoan. Egia esan, ez da gutxirako, bandako beteranoena baita Garmendia.

Musikarekin izan duen harremana haren amaren eskutik etorri zen. «Nire amak onena nahi zuen niretzat, ama guztiek bezala; eta entzun zuen soldaduska egiterakoan, musikoa izanda, tratu ona jaso zenezakeela. Eta egia zen», esan du Garmendiak. Arrazoi horrengatik hasi zen musika ikasten, eta gaur egun «musikaz maiteminduta» dagoela dio.

Klarinetea lehen aldiz entzutean, soinu horrek zirrara berezi bat sortu omen zion gorputzean. Horregatik aukeratu zuen klarinetea.

Baina bere garaietan ez zegoen klarinete onik, eta ahal zuen moduan moldatu behar izan zuen.

Hala ere, oso irakasle onak izan zituela dio bandako beteranoak.

Elkartea ofizialki eratu zen ondorengo urteetan ere –1948tik aurrera– oso zaila zen musika

o018-023_on

14/7/08

13:55

Página 4

kulturanagusia

Galdetuz 1.- Noiztik eta zergatik zara Bandako partaide?

2.- Zeintzuk dira Bandako kide izatearen alde onak eta txarrak?

3.- Bandako kide gisa izan duzun bitxikeriaren bat?

4.- Noiz arte jarraitu nahi duzu Bandan?

EDURNE RODRIGUEZ

AMAIA SALABERRIA

IXIAR IZAGIRRE

MIREN LINAZASORO

Saxo altua

Klarinetea

Oboea

Klarinetea

1.- 1989az geroztik. Saxo altua ikasten ari nintzela, irakasleek bultzatuta hasi nintzen Bandan.

2.- Asko betetzen nau Banda honetako kide izatea. Eta oso ondo moldatzen naiz kideekin.

Zentenarioa jotzean, adibidez, zirrara suma daiteke gure artean.

Baina sakrifizio izugarria da.

3.- Erregeet ako kontzertua bukatzean goxokiak botatzen ditugu urtero. B aina behin, kontzertua hastean, giltzak ere sartu nituen patrikan, ohartu gabe, eta goxokiak botatzean giltzak ere bota nituen publikora.

4.- Beti daukat zalantza berdina.

Gainera, orain ama naiz et a bizitza zeharo aldatu zait. Beti esaten dut utziko dudala, baina pena izugarria ematen dit.

Senarrak ez uzteko esaten dit.

1.- 2004. urtean hasi nintzen Bandan, nire musika irakasleak animatut a. Nire anaiak ere Bandan jotzen duenez, baiezkoa esatea ez zen zaila izan.

2.- Bandako kideekin gustura egotea da alde onenetakoa. Alde txarrak, berriz, gustuko ez duzun pieza bat jotzea edota Bandako partaide izateak eskatzen duen konpromisoa bera.

3.- Bizi izan dudan esperientziarik politenetakoa izan da bandarekin batera duoa jo nuenekoa. Asko disfrutatu nuen, eta oso ondo sentitu nintzen.

4.- Oraingoz ez dut Banda uzteko arrazoirik; ahal dudan arte Bandako partaide izaten jarraitu nahi dut. Gainera, oso denbora gutxi daramat elkartean. Oraindik Bandaz gozatzeko denbora dut.

1.- 2001. urtean hasi nintzen oboea jotzen Bandan. Suertatu zen baja bat betetzeko deitu ninduten, eta eskaintza onartu nuen, oso pozik.

2.- Bandako partaideon arteko harremanak oso onak dira, eta hori oso garrantzitsua da. Alde txarrak, berriz, goizetako dianan jo beharra edot a igande eguerdian kontzertua eman beharra.

3.- Behin, bandako trajea estu nuen, eta ez nuen kremailera itxi.

Kontzertuaren buk aeran, zuzendariak guztiok altxatzeko eskatzean, han altxatu nintzen ni, kremailera zabalik nuela!

4.- Egia esan, momentu honetan Bandan jarraitzeko gogoekin nago; eta ondoren, ikusiko dut zer egiten dudan.

1.- 2000. urtean hasi nintzen klarinetea jotzen Bandan; nire irak asleak gomendatu zidan Bandako partaide izatea.

2.- Alde onei dagokienez, jarraipen modukoa da Bandako partaide izatea: instrumentua ikasten emandako lanak fruituak ematen dituela ikusten duzu.

Alde txarrak, berriz: astean bitan etorri beharra entseguetara, parrandet atik buelt an jo beharra...

3.- Pas aian bizi naiz, et a Errenteria-Orereta etortzeko topoa hartzen dut beti. Behin, kontzertu batera joateko, Bandako uniformea jantzita hartu nuen topoa, eta jendeak treneko pika-rekin nahastu ninduen.

4.- Ahal dudan bitartean izan nahi dut Bandako partaide.

banda mantentzea. Ez omen zegoen horretarako jenderik, ez gogorik... Eta horrek guztiak banda egonkortzeko prozesua zaildu zuen, bai eta asko atzeratu ere.

«Gaur egun, ordea, egoera zoragarria dela uste dut», adierazi du Ignacio Garmendiak. Hala ere, lehen, «bandako partaide izatea

pribilegio bat zen», Garmendiaren esanetan. Baina gaur egun balore guztiak galdu dira, beteranoenaren ustez; eta orain gazteek ez dute hori pribilegio gisa ikusten, «bizitza estiloan eragina izan duten aldaketen ondorioz, gazteak ezin direlako konprometitu», Garmendiaren esanetan.

GAZTEENA . Ruben Rial da txanponaren beste aldea, bandako partaiderik gazteena baita gaur egun. Iaz bihurtu zen bandako kide eta, Ignacio Garmendia beteranoenarekin batera, klarinetea jotzen hasi zen taldean.

Rialen kasuan, ordea, jo nahi zuen instrumentua hautatzeko

aukera izan zuen. «Hiru instrumentu gustatzen zitzaizkidan: klarinetea, saxoa eta tuba. Baina klarinetea hartzea erabaki nuen, sortzen zuen soinuarengatik», adierazi du Rialek.

Bandara iritsi zen lehen egunean lotsa izugarria pasatu zuela dio Ruben Rialek. «Baina, denbo- 21

o018-023_on

14/7/08

13:55

Página 5

Zuzendariak Musika Kultur Elkartearen bandak hainbat zuzendari izan ditu 60 urte hauetan: Jose Maria Iraola (1948-1959).

Gabino Zarranz (1959-1960).

Valentin Manso (1960-1969).

Ignacio Ubiria (1970-1986).

Jose Luis Mate (1987-1988).

Carlos Rodriguez (1988-oraindik jarraitzen du).

Aitor Mitxelena (1999-oraindik jarraitzen du).

Bandako lau belaunaldi: Iosu Mitxelena lehendakaria, Carlos Rodriguez zuzendaria, Ruben Rial eta Ignacio Garmendia, azken biak klarinete jotzaileak. Azpiko iruditan, bandako partaideetako batzuk kontzertu batean Foru Plazan.

rarekin, harrera ona izan dut eta

jendearekin oso gustura nabil orain». Oso zaila egin zitzaion bandan txertatzea, «partiturak askoz zailagoak direlako; eta ondokoari galdetu behar diozu, zuzendaria konturatu gabe, obra behar bezala interpretatzeko eta jo ahal izateko». Baina, antza, partaide guztiek fase hori pasatzen dute; eta behin gaindituta, gehiago disfrutatzeko aukera dago.

Euskadiko Orkestra Sinfonikoan jotzea da Rialen ametsa, baina oso zaila ikusten du bertako partaide izatea. «Horretarako, klarinete batek baja eskatu beharko luke, bertako partaide izan nahi duten klarinete guztiek azterketa bat egin, eta, gainditu ondoren, 22

bertako partaide izatera pasatu», zehaztu du Rialek.

Oraingoz gaztea denez, Errenteriako Musika Kultur Elkarteko Bandan asko ikasten ari dela dio Ruben Rialek. «Gero eta gehiago ikasi, orduan eta aukera gehiago Euskadiko Orkestra Sinfonikoko kide izateko».

KON PROM I SOA. Logikoa den bezala, 60 urteko ibilbidean zuzendari ezberdinak izan ditu Musika Kultur Elkarteko Bandak.

Ignacio Garmendiaren iritziz, «Jose Maria Iraola izan zen errespetatuena». «Erraztasun handia zuen irakasteko. Pianoko irakaslea izan zen Donostiako Kontserbatorioan, eta hortik profesional

izugarriak atera ziren», erantsi du Garmendiak. Haren esanetan, «Iraola zuzendariarekin oso urte onak bizi izan ziren, hark zuzendari bezala ospea eman baitzion bandari».

Baina Valentin Manso zuzendariari mirespena dio Garmendiak. Bere irakaslea ere izan zen, eta, bandako beteranoenaren hitzetan, «oso pertsona ona eta profesionala».

Musika Kultur Elkarteko presidente Iosu Mitxelenak apustu garrantzitsua egiten du gaur egungo zuzendarien alde, Carlos Rodriguezen eta Aitor Mitxelenaren alde. Mitxelena zuzendari modernoagoa dela dio, «baliteke Frantzian hezi delako». Carlos Rodri-

guez, berriz, klasikoagoa dela uste du. «Eta bien arteko uztarketaren ondorioz oso emaitza onak lortzen dira».

Hala ere, Iosu Mitxelenak beti gogoratuko du beste zuzendari bat: Ignacio Ubiria, hain zuzen.

Ubiriak berak aukeratu zuen Iosu Mitxelena bandako kide izan zedin. «Baina, hala ere, oso pertsona gogorra bezala gogoratzen dut», dio Mitxelenak.

Ignacio Garmendiaren hitzetan, «herriko banda beti egon da oso maila altuan. Irungo Musika Bandarekin pareka daitekeen banda dugu herrikoa, eta Gipuzkoan dauden onenetarikoa».

Etorkizunari begira, Errenteriako Musik a Kultur Elk arteko Banda oso maila altuan mantenduko da, Garmendiaren iritziz.

«Baina partaideen konpromisoa ezinbestekoa izango da mailari eutsi ahal izateko», nabarmendu du bandako beteranoenak.

Etorkizunaz galdetuta, Iosu Mitxelena ere baikor ageri da, eta bandak aurrera jarraituko duela uste du. «Baina ikuspegi erreal batetik ikusita, jende asko biltzen duen banda bat da; lana doan egiten duena, baina, aldi berean, gastu asko sortzen dituena. Ikuspegi horretatik, beraz, beldurra ematen dit, baina baikor mantentzen naiz».

o018-023_on

14/7/08

13:55

Página 6

BATUTAREN BIKOTEA Aitor Mitxelena eta Carlos Rodriguez dira gaur egun bandako zuzendariak; biak ala biak bandako kideak ere izan ziren aurretik Testua eta argazkia: Nahiara Gago

arlos Rodriguezek 1987an hartu zuen Errenteriako Musika Kultur Elkarteko Banda zuzentzeko batuta lehen aldiz. Bera baino lehenago, Jose Luis Mate zen zuzendaria; baina, bitartean, zuzendaritzan trebatzeko gazte bat nahi zuten bandan. Bapatean, zuzendaritza utzi zuen Matek, eta Rodriguez proposatu zuten zuzendari berri bezala.

Rodriguezek flistorna jotzen zuen lehenago herriko bandan, baita Donostiako Bandan ere.

Eta ezagutu zituen zuzendari guztietatik hartu zituen erreferentziak ardura berrirako. Ignacio Ubiriarekin asko ikasi zuela aitortu du; baita Donostiako Bandako zuzendari Jose Luis Marcoren izaeran oinarritu ere.

Zuzendari izateak musika instrumentua bigarren plano batean uztea ekarri zuen Rodriguezentzat, zuzentzea asko gustatzen zaiola azpimarratu arren. Dena den, instrumentua jotzen jarraitzen du, «instrumentutik ahalik eta gertuen mantendu nahian»: irakasle da akademia batean, ezkontzetan jotzen du, orkestra batean...

C

LEKUKOA. Aitor Mitxelenak, berriz, 1999an hartu zuen batuta lehen aldiz, banda zuzentzen hasiz Rodriguezek ezin zuenean.

Batuta hartu zuen lehen aldian «boteretsua» sentitzen zela aitortu du, «mugimendu bat egin orduko musika sortzen bainuen, eta ez nekien botere hori noraino iristen zen».

Hala ere, bandako zuzendari izatea oso esperientzia ona dela onartu du Mitxelenak. «Musika zure gustura egin dezakazu; zu

zara dena menperatzen duena».

Baina baditu alde txarrak ere bai: «Jotzen zaudenean kritikoagoa bihurtzen zara».

Aitorrek berak klarinetea jotzen du. Gaztea zenean, klarinetea entzutean arreta deitu zion soinuak, eta horregatik aukeratu zuen instrumentu hau. Zuzendari lanetan hasi zenean eta bandako jotzaile izateari utzi zionean instrumentua jotzeari ere utzi behar izan zion.

Dena den, Rodriguezek bezala, ez du guztiz alboratu: jotzen jarraitzen du, klaseak ematen ditu...

«Uzten baduzu forma galtzen da.

Horregatik da garrantzitsua da jotzen jarraitzea», adierazi du Mitxelenak.

Zer nolako banda zuzentzea gustatuko litzaiokeen galdetuta,

zalantzatsu ageri da Rodriguez.

«Ez dakit zein banda gustatuko litzaidakeen zuzentzea; baina telebista ikusten dudanean beste zuzendarien lana aztertzen dut, etengabe».

Mitxelenari, berriz, Valentziako bandaren bat zuzentzea gustatuko litzaioke, «bertako banden maila harrigarria delako, eta, aldi berean, oso altua». «Euskal Herrian baino ohitura gehiago dute.

Adibidez, hango edozein herri txikik banda bat du; eta ez 50 laguneko banda, 100 lagunetik goragokoa baizik», esan du Mitxelenak.

ETORKIZUNA. Aitor Mitxelenaren esanetan, 1995. urtea izan zen onena herriko bandarentzat;

Euskal Herriko Txapelketa irabazi zutenekoa. Bere urte pertsonalik onena erabakitzeko orduan, aldiz, zailtasunak izan ditu Mitxelenak, beti izan baita «zoriontsu» bere lanarekin. Zentenarioa zuzentzen duenean, esaterako, oso momentu garrantzitsuak bizitzen ditu; une hori bere bizitzan oso presente egoten dela aitortu du Aitor Mitxelenak.

Rodriguezen kasuan, 90.hamarkada izan zen garrantzitsuena harentzat: «Solisten kontzertu asko egin ziren, Zallako kontzertuetara joaten ginen, kanpora askotan atera...». Baina Musika Kultur Elkartekoa bezalako banda mantentzea oso zaila dela azpimarratu du. Rodriguezek berak bost urtez utzi zuen banda, atseden hartzeko. Hala ere, berriro itzuli zen, aurrekoan baino energia gehiagorekin, eta, dirudienez, gelditzeko. Bere zuzendari lan onenak ere garai horretan kokatu ditu.

«Ez dakit bandaren etorkizunean non kokatuko den», adierazi du Rodriguezek. Baina, bere ustez, «herrian lortu duen maila mantentzean datza bandaren jarduna», bai eta Gipuzkoara eta Euskal Herrira begira lan egin ere: «Kanpoko aitorpena lortu eta mantendu behar du».

Etorkizunari begira, Mitxelena jabetu da jendeak ez duela serio hartzen musikaren ikasketa prozesua. «Horregatik, zaila izaten da prestakuntza onarekin iristea bandara; eta inor iristekotan, mantentzea ere oso zaila izaten da, denbora asko eskaini behar zaiolako, konpromisoak bete eta beste hainbat eginkizun burutu».

Elkarte gisa, «talde majoa» dagoela uste du Mitxelenak; eta, horri dagokionez, bide luzea duela iritzi dio. «Gauza desberdin asko ari dira egiten jendea erakartzeko: banden alardea, kanpoko bandak ekarri, umeentzako kontzertua Gabonetan, solisten kontzertuak bandako partaideekin... eta hau guztia bandak aurrera egin dezan».

23

o024-025_on

14/7/08

13:25

Pรกgina 1

musikakklik

Kontzertuz

KONTZERTU Urte osoan zehar izaten dira, baina, ezbairik gabe, uda da kontzertuetarako urtarorik emankorrena; Kepa Garro oholtzaz oholtza ibiltzen da, bere bi zaletasunak uztartuz: musika eta argazkilaritza. Hona hemen hark ateratako ehunka argazkien bildumatxo bat

KEPA GARRO Datuak.

1973.

Pasai Antxo.

Ibilbidea.

Rock estatal musika

aldizkariko kolaboratzailea.

Focalrock.com eta marearock.com webguneetarako ere ateratzen ditu argazkiak.

Gara egunkarian ere argitaratu izan dituzte haren argazkiak.

24

1

o024-025_on

14/7/08

13:26

PĂĄgina 2

klikmusika

3

1. Los muertos de Cristo taldea, Bilborock aretoan.

2. Albert Pla, ViĂąarock jaialdian (Albacete).

3. Ojos de Brujo taldea, Santurtziko plazan.

4. Piperrak taldearen agurra, Durangoko erakustazokan.

5.Marea taldea, Zornotzako futbol zelaian.

4

2

5

25

o026-027_on

14/7/08

12:51

Página 1

musikakklik

6

7

8 6. Berri Txarrak taldea, Gernikako Astran.

7. Ken 7 taldea, Lezoko Gazte Topagunean.

8. Amparanoia, Viñarock jaialdian (Albacete).

9. Fermin Muguruza eta Kontrabanda, Durangoko Plateruenean.

10. Sorkun, Viñarock jaialdian (Albacete).

9

26

10

o026-027_on

14/7/08

12:52

P叩gina 2

klikmusika

11

12

13 11. La Mala Rodriguez, Vi単arock jaialdian (Albacete).

12. Los Suaves, Barakaldoko Rock Star aretoan.

13. Caramelo santo taldea (Argentina), Vi単arock jaialdian.

14. El portal de Jade taldea, Irungo Tunk aretoan.

15. Su ta gar taldea, Vi単arock jaialdian.

14

15

27

o028-029_on

7/7/08

12:47

Página 1

euskara Orain arte, Oiartzungo 40 aitona-amonen lekukotza jaso dituzte Oiartzuarren baitan egitasmoan. Irudian, Ane Lardi proiektuaren koordinatzailea, bi elkarrizketaturekin, elkarrizketak egiteko garaian.

ahozko ondarea

ESKURA Oiartzungo hizkera jaso du Ttur-ttur Euskaltzaleon Bilguneak, ‘Oiartzuarren baitan’ proiektuaren bitartez; ondare hori zabaltzea da hurrengo urratsa Testua: Iban Iza Argazkia: Oier Gorosabel 28

skualdeko gure herrietan hitz egiten den euskara ez da berdina. Euskalki ezberdinak aurki daitezke, nolabait esatearren. Eta Oiartzungo hizkera da, esaterako, gehien nabarmentzen denetako bat. Baina Oiartzungo hizkera ere aldatuz joan da. Gaur egungo gazte oiartzuarrek ez dute garai batekoek bezala hitz egiten, oinarria mantendu arren.

Oiartzungo Ttur-ttur Euskaltzaleon Bilgunearen helburua, hain zuzen, euskararen erabilera bermatzea da. «Herri hizkerak naturaltasuna eta aberastasuna ditu berekin, eta horrek, erabilera sustatzera darama. Beraz, guretzako, oso garrantzitsua da herri hizkera mantentzea eta transmititzea», diote Bilguneko kideek.

Eta helburu horri erantzuten dio Oiartzuarren baitan egitasmoak; alegia, Oiartzungo ahozko ondarea jasotzea eta zabaltzea.

Hala, www.oiartzuarrenbaitan. com atarian ahozko ondare hori ezagutu daiteke. Egun, 40 oiartzuarren lekukotza dago jasota, ikus-entzuteko euskarrian, eta bilaketa sistema erraz baten bitartez kontsulta daitekeena.

E

EMAITZA. 2005. urtean, Tturtturrek Badihardugu Euskara Elkartearen lanaren berri izan zuen: Deba bailarako hizkerak jaso, digitalizatu eta datu-base bat prestatzen ari zen Badihardugu. Eta esperientzia hori Oiartzunen ere martxan jartzea erabaki zuen Tturtturrek, Oiartzuarren baitan egitasmoa abian jarriz.

2006ko udaberrian Oiartzungo Udalaren diru laguntza jaso ondoren, lekukotzak biltzeari ekin zioten. Emaitza: herriko 40 aitona-amonei egindako elkarrizketak, 2007ko urtarriletik 2008ko otsailera eginak, eta audioz eta bideoz jasoak.

Digitalizatu eta kodifikatu on-

o028-029_on

7/7/08

12:48

Página 2

albisteakeuskara

Euskararen gorabeherak

doren, esan bezala, proiektuaren atarian kontsulta daitezke lekukotzak. www.ahotsak.com-en ere aurki daitezke, Badihardugu Euskara Elkarteak sustaturiko atarian. Baina atari honetan, Oiartzungoa ez ezik, beste hainbat herritako ahozko ondarea ere dago bilduta. Oiartzuarren baitan proiektuaren atarian, ordea, soilik herrikoa dago, modu zabalagoan kontsulta daitekeena.

«Oso pozik gaude orain arte lorturiko emaitzarekin», adierazi dio ONi Ane Lardik, Oiartzuarren baitan-eko koordinatzaileak. «Elkarrizketak prestatzeko, galdetegi modukoa prestatu genuen.

Baina, zorionez, elkarrizketatuak ez ziren galdetegira mugatu, elkarrizketak baino, berriketaldiak bihurtuz», Lardiren hitzetan.

Hala, Oiartzungo hizkuntza ezaugarriez haratago, herriko ohitura eta pasarte asko jaso dituzte: txondarrak, karobiak, gobara, 36ko Gerra...

GORA. Dia supermerkatua Antxon.

Orain gutxi Dia supermerkatua berritu dute Antxon, N-1 errepidearen ondoan.

Eraikina kanpotik margotu eta aparkalekua atondu dute, besteak beste. Halaber, dendaren sarreran Ongi etorri jarri dute, handi-handian, erosleei eta bisitariei harrera eginez. Ezbairik gabe, eskertzeko keinua da. Dendaren biziberritzearen baitan, ekintza txikia; baina euskararen normalizaziorako bidean, urrats handia.

BEHERA. Bidaiatzeko katalogoak Udan murgilduta gaude; eta gehien bidaiatzen den urtaroa da uda. Eta, nora joan erabakitzeko orduan, bidaia agentzietan ematen dituzten katalogoak oso lagungarriak izan ohi dira: egonaldien prezioak, ezaugarriak... Katalogo hauetan, ordea, euskararen presentzia hutsaren hurrena da. Nora bidaiatu behar da agerkari hauetan ere euskaldunon hizkuntz eskubideak berma daitezen?

IKASTETXEAK. Lardik eta Ttur-tturreko gainerako partaideek eskerrak eman dizkiete egitasmoa garatzen era batera edo bestera lagundu duten guztiei; baina, bereziki, orain arteko elkarrizketatuei. «Elkarrizketatuak dira benetako protagonistak. Haien lekukotzari esker, Oiartzungo hizkera eta historia jasota gelditu da». Horregatik, 40 herritar hauek omendu zituzten joan den ekainaren 20an.

Proiektua, ordea, ez da bukatu.

Oiartzungo hizkera jasotzea zen helburua, baina baita hura zabaltzea eta hedatzea ere. «Datorren ikasturtetik aurrera, atarian ikus daitezkeen bideoen transkripzioak egin nahi ditugu, eta elkarrizketa gehiago, hautagai asko kanpoan gelditu direlako», dio Lardik.

Halaber, ikastetxeetan aurkezpenak eta zabaltze lanak egiteko asmoa dute.

Euskararen eskubideen urraketak salatzeko / bideratzeko Behatokia

902 19 43 32

www.euskararentelefonoa.com

Elebide

012

www.euskadi.net/elebide 29

o030_on

2/7/08

17:10

Página 1

denbora-pasa jakitekod

Gurutzegramak Begoña Amonarriz 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

BIZKAIKO HONDARTZAK Zeharka

Goitik behera

1.Ur ertzetako emakume mitologikoa. *** (Gautegiz-Arteagan).

2.Ald. guri dagokiguna. Lo egiteko gela.

3.Oihuzale, zaratazale. Gipuzkoako herria.

4. Errom. bi. Zati txikiena. Errom. 550.

5.Nafarroako herria. Guztia, dena.

6. Edozer sartzeko egiten dena. Anperea.

Ingelesez, da. Bat. 7. Zintzoak. etorriren aurkakoa. Ald. musika nota.

8.Lehen bokalea. Zabartu.

9. Lizarrako ibaia. etxeko hegaztiak. Aldizkari hau.

10. ***(Ibarrangelun) Oarso telebista.

Neurri informatikoa.

11. Bokalea. Ald. akuri. Oxigenoa. Gai gazi.

12. ***(Mendexan). Zaleren hasiera.

1. Konstelazio bat. Nafarroako oihan famatua.

Ald. karrika.

2. *** (Algortan). Anperea.

3. *** (Barrikan). Ald. Letoniako hiriburua.

4. Goraldera egin. Ald. zaletasun atzizki.

Ald. galizieraz kalea.

5. A famatua. Abarka moduko oinetakoa. Lehen, Burgosko autoetan. Errep., gorotza.

6. Gogor, haundi ere izan liteke. Bildu. Sufrea.

7. Kili-….., dantzan. Ald., gizena.

8. Ald., alfabeto grekoaren azken letra. Ald. badago. Iodoa.

9. Neoia. Leize zuloak, asunak ere izan litezke. Errep. Gura.

10. Edo. Osmioa. Roetgena. Baldintzetan erabiltzen da.

11. *** (Ibarrangelun). Nafarroako urtegi zoritxarrez famatua.

12. Beste A bat. Galderetan. *** (Lekeitio)

30

o031_on

14/7/08

15:46

Pรกgina 1

denbora-pasajakiteko

Soluzioak

Nor da hau?

GURUTZEGRAMAK 12

1

I S U N T Z A

L A A I A D L A

Nacho de Felipe. Oskorri taldeko abeslaria

2

I T O I T Z

nor da hau?

3

A N A G E L E A M O O S O I S A N D A R A K B B G A I O

ON-EN EKAINEKO ARGAZKI LEHIAKETA

4

11

5

10

6

9

7

8

8

7

9

6

10

5

11

4

K L O A L T O Z A J O A L S O O T O S P

3

L A M I A E R U G O R R O Z I I A A G O I T Z U L O A O N A K A B E G A U L A G A A I U K K A R R A

2

12

1

Irabazlea Jose Antonio Crespo Echegaray izan da ONeko sariaren irabazlea. Amaia Zubiriaren N a b i l diskoa eta Gaiak argitaleatxearen A l d a k e t a K l i m a t i k o b a d a t o r liburua.

Bejondeiola!

Dirua talde lezoarraren Dirua diskoa eta Gaiak argitaletxearen AMA JAINKOSA, euskal mitologiatik interpretatua liburua

ERANTZUTEKO EPEA irailaren 12a (ostirala) NORA BIDALI on@oarsoaldekohitza.info Santa Klara 22, Errenteria-Orereta NOR/ZER DEN ADIERAZI ZURE IZENA / TELEFONOA PARTE HARTZEKO Beharrezkoa da Hitzaren harpidedun izatea

31

o032_on

7/7/08

12:37

Página 1

Horoskopoa Jaxinta Izarzabal

Aquarius. (Urtarrilak 21– Otsailak 19). Eguzkitako betaurrekoak erabiltzeko direla! Kopetean zimurrak betirako geratuko zaizkizu ez badituzu betaurrekoak erabiltzen. Begiak erdi itxiak edukitzen dituzu; eta hori gutxi balitz, ikusmena ere ez duzu batere ona. Betaurrekoak erosi eta askoz hobeto ibiliko zara.

Piscis. (Otsailak 21–Martxoak 20). Kontuz ibili! Oporret an, ustek abean, diru gehiegi gastatzen da, eta jaietako txiringitoetan engainatzen saiatuko dira. Regateatzen ikasi ondoren joan txiringitoetara, eta ikusiko duzu nola gastatuko duzun gutxiago. Hala ere, egin dezakezun gauzarik onena da ez erostea. Bestela, krisi ekonomikoak lur jota utziko zaitu.

Aries. (Martxoak 21–Apirilak 20). Karramarroa dirudizu. Horretarako, kontuan hartu aholku hau: ilargiak ez du erretzeko arriskurik, baina parranda luzatuz gero, goizeko eguzki printzak harrapa zaitzake. Hurrengoan, krema hartuta irten etxetik.

Taurus. (Apirilak 21– Maiatzak 21). Bikinia ez zaizula s artzen et a, kezk aturik zaude. Operación bikini egiten hasteko beranduegi da, ordea! Bada, beste bikini bat erosi beharko duzu. Ez geldi-

32

tu jan gabe, behintzat; hori bekatua baita!

Gemini. (Maiatzak 22– Ekainak 21). Beti esan izan da errepidea arrisku galanta dela.

Baina zuk autoa hartzen duzunean… kontuan hartu errepidean ez zabiltzala zu bakarrik!

Eserlekua zure neurrira jarri, ispiluak ere bai, eta ikusiko duzu nola zabiltzan hobeto.

Cancer. (Ekainak 22–Uztailak 23). Eguzkiari kostatu zaio galanki irtetea, baina, hala ere, zu beti bezain beltz zaude. Zer egiten duzu horrelako kolorea izateko? Dena den, kontuz ibili eta ez ahaztu inoiz krema ematea. Zure azalak eskertuko du.

Leo. (Uztailak 24–Abuztuak 23). Sanferminetan zezenak harrapatu zintuen. Madalenetan, berriz, dianako txarangak.

Xanistebanetan kontuz ibili, arkume-jatea antolatu baitute herriko parrandazaleenek.

Haiekin topo eginez gero, ez dizute etxera bueltatzen utziko. Beraz, abuztuaren 5ean garaiz bukatu parranda!

Virgo. (Abuztuak 24–Irailak 23). Mundu zabalean herri xarmangarri asko dago; baina, aurten, zure herrian geratu beharko duzu oporretan. Eta ondo dakizu zergatik gertatu zaizun hau aurten ere bai: diru guztia alperrikako gauzetan gastatzen duzulako. Beraz, pentsa ezazu gauzak erosterakoan beharrezkoa duzun edo ez.

Libra. (Irailak 24–Urriak 23).

Ez naiz batere harritzen beroa edukitzea. Beti beltzez jantzita baitzoaz. Look aldaketa egin beharko duzu, ezta? Uda aukera ederra duzu horretarako. Elastiko hori bat erosi eta kitto. Ondoren, txima horiek moztu et a beste pertsona bat izango zara.

Eta, gainera, bero gutxiago pasatuko duzu.

Eskorpius. (Urriak 24–Azaroak 22). Gasolina garestiegi dagoela esanaz zabiltza. Bada, badakizu zer egin behar duzun: bizikleta hartu! Gainera, zure gorputzak eskertuko du mugimendu pixka bat, azkenaldian oso alfertuta ibili baitzara, eta soberan dituzun kiloak jaisteko primerakoa da kirola egitea.

Sagit arius. (Azaroak 23– Abenduak 21). Dagoeneko abuztua gainean dugu eta urtarrilean bezain zuri zaude. Normala, beti gauez irteten baitzara etxetik! Udan ez duzu parranda besterik egin. Beraz, abuztuan orain arte egin ez dituzun lanak egiten gelditu beharko duzu etxean. Beraz, abuztuan ezin izango duzu plan handirik egin.

Caprikornius. (Abenduak 22 –Urtarrilak 20). Xanistebanak iritsi direla! Urte guztian data hauek iristeko zain, eta, azkenean, iritsi da baserritik herrira jaisteko unea. Baina, kontuz: urtetik urtera gauzak asko aldatzen dira herrian, eta ondo informatu herriko egoeraz, bestela hanka sartuko duzu eta!

inkesta

Amparo Iriondo (Lezo). Aparkatzeko arazo asko daude herrian; beraz, hori konpontzea eskatuko nuke. Haurrentzako parke gehiago ere egingo nituzke, Euskal Herria plazakoa txiki gelditu baita.

Lezo, herri gisa, asko handitu da azken urteetan, baita aldatu ere. Baina,

zure ustez, zer falta zaio Lezori? Zer-nolako gabeziak ditu? Ba al dago zerbait faltan botatzen duzuna?

?

Maite Isasti (Lezo). Faltan botatzen dut aparkatzeko leku gehiago ez egotea. Arazo hori konpondu beharko litzateke. Eguneko Zentroa ere behar du Lezo bezalako herri batek. Eta, eskatzekotan, bidegorri gehiago egitea ere eskatuko nuke.

11:32

Ainhoa Intxaurrandieta (Lezo). Gustura nago herriak gaur egun duen itxurarekin eta antolakuntzarekin. Hori bai, Pasaia-Lezo Lizeoak hemen eraikin edo zentro bat edukitzea nahiko nuke, eta haurrentzako parkeak eta jolas-guneak hobetzea. Ah! Eta aparkaleku gehiago egitea, aparkatzeko arazo handia baitago Lezon.

16/7/08

Manuel Hernandez (Lezo). Egia esan, azken urteotako aldaketak eta gero, oso gustura nago gaur egungo Lezorekin. Asko hobetu da. Pena herria ez delako beti horrela egon!

Maria Rodriguez (Lezo). Ni Ijurkon bizi naiz, eta auzoa denbora luzez egon da obretan, dena hankaz gora zegoela. Baina orain, lanak bukatuta daudela, oso ondo dago. Eta alde zaharra ere, berritu ondoren, oso ondo gelditu da. Ez diot behar premiarik ikusten herriari.

o033_on Pรกgina 1

o034_on

15/7/08

10:48

Página 1

ondarellarrugorritan

JOSE LUIS ERKIZIA ‘BASERRI’ Arraunlari ohia

“

Dena ez dut ikusten arrosa kolorekoa, ezta gutxiago ere”

Parrandaren ondorengoa (kar, kar)!

Doping. Ez al da hobeto etxeko sofan egitea ‘tumbing’?

Baina kirolerako ez du balio tumbing-ak! Eta dopingak balio du, baina ez luke beharko.

Koxtapeko arraunlari ohia. Bizitzan dena arrosa kolorekoa ikusten al duzu?

Ez, ezta gutxiago ere (kar, kar).

Pasai Donibane-Koxtape.

‘Turbo Errekaren’ motorra gripatuta dago?

Aurrera egitea KOXTatzen zaiona!

Testua eta argazkia: Iban Iza

Sanpedrotarra. Aurten hasitako indarrarekin... ‘Libiaraino’ ere irits daitezke arraunean.

ose Luis Erkizia B aserri (Errenteria-Orereta, 1954).

Fanderia auzoan jaioa, baserrian bizi da oraindik, baina its as mundua oso ondo ezagutzen du. 10 urtez izan zen arraunlaria, Pasai DonibaneKoxt apen. Duela 16 urtetik, berriz, es at aria da Eusk al Telebist an, estropaden jarraipena eginez.

J

Dudarik gabe, ezusteko onenetariko bat aurtengo ligan, oraingoz.

Illunbe. Gogorra al da ‘Azkuene’ gora arraun egitea?

Ilunpetatik ateratzen ari den taldea da Illunbe.

Hibaika. Jaietarako ez ezik, arraunerako ere balio al du ‘Maddalenek’?

Balio beharko luke, baina entrenatzeko zikina dago Oiartzun ibaia.

Baserri. Baserriak badu etorkizunik gaurko gizartean?

Pekin edo Kontxa. Non jokatzen dira arraunaren Olinpiar Jokoak?

Oso zaila.

Mandoa. Zertarako erabiltzen duzu gehiago, baserriko lanetarako ala telebista ikusteko?

Dudarik gabe, Kontxan.

ETB. ‘Euskal Te Despista’?

Baserrian lan egiteko, telebista apenas ikusten baitut.

Kar, kar. Despistearen barruan, arraunaren alde asko egiten ari da ETB.

Arrauna. Ofizio zenak zergatik du hainbesteko afizio?

Mikel Olazabal eta Baserri.

Inoiz krisirik ez duen izatezko bikotea?

Lehengo ofizioa kirola bihurtu delako, eta horrek eman dio xarma.

Bikote perfektua (kar, kar)!

Patroia. ‘Obrero despedido, patrón colgado’ oihukatzen zen garai batean.

Bai, hala da (k ar, k ar). B aina arraun munduan, jendea eta ontzia bideratzea dira bere zereginak.

Ankekoa. Aurrez aurre beti du patroiaren hankatartekoa...

‘Zentenarioa’. Letrarik gabeko ereserkia... Espainiakoaren antzera.

Branka. Traineruan bronka sortuz gero, zer egin?

...Eta arnasa hartzen nahiko lanak dituena!

Bi alboetakoen artean –popa eta eta branka– eztabaida konpondu.

Aurrekoa. Aurreak erakusten du atzeak nola dantzatu?

Popa. Nor bidaliko zenuke popatik hartzera?

Aurreak erakusten du atzean nor gelditu (kar, kar)!

Uffff, lerro hauetan ez lirateke sartuko (kar,kar).

34

Ziaboga. Bizitzan ere eman behar al dira ziabogak ala beti aurrera jarraitu?

Bai, bizitzan ere ziabogak eman beharra dago.

Galerna. Zein da gogorragoa, hondartzan harrapatzen zaituena ala parranda baten biharamunean buruan duzuna?

Baserritarra izanik, pixka bat urruti harrapatu gaituen ereserkia da Zentenarioa. Baserrian beti lana dagoenez, jai giroa beti urruti gelditu zaigu.

‘Pixka bat es mucho’. Beti?

Zerbaitekin hasi behar da. Baina, egia esan, tamalgarria da pixka bat horri heldu beharra oraindik.

Euskarak alderantzizkoa beharko luke.

o035_on

8/7/08

16:55

Página 1

sormenajakiteko

Bertsolaritza

Antxotar batzuen udako festen kronika Urtarrilean hasi zen Pasaiako Bertso Eskola, beranduago Aho-bero+2 izenarekin bataiatu zutena. Bertso Eskolako partaideak lan eskerga egiten ari dira bertsolaritza zabaltzeko Pasai Antxo bezalako barruti batean. Udako jaiak hizpide izanda, hona hemen ON aldizkarirako propio sortu dituzten bertsoak. Doinua: ‘Ia guriak egin du’

-1-

-2-

Bertso eskolan gabiltza Ondo erabiliz hitza.

Aukera eskeinita ONekin degu zita Eginez jaien kronika Gure etxetik hasita.

Uztaileko hasieran Guztiok dakigun eran.

Badatoz sanferminak Berezi, ezberdinak.

Festa txukun eta finak.

Denon neurrira eginak.

-3-

-4-

Ondoren Karmengo Ama Horra horko panorama.

Dira txukunak edo Baina ez gero espero Jai mundial batzuk bero Sanferminak eta gero.

-5Abuztun xanistebanak Kazeroentzat diranak.

Hor nere arrazoia Nahiz txosnek duten goia Da giro oso tostoia Falta zaie regetoia.

Uztaileko azken festak.

Oreretan mutil neskak.

Izenez madalenak Kutreak ez direnak Ederki asko daudenak Baina Antxokoak onenak.

-6San Pedro, Lezo, San Juan Hara ez gera inoiz juan.

Hau ez degu ukatzen Ta ez gera lotsatzen Antxon banaiz ateratzen Ez det beste ezer galtzen!

Bertso eskolak OIARTZUN Arkaitz Oiartzabal.

635200021.

ERRENTERIA-ORERETA Iñigo Legorburu.

605 756 333.

LEZO Asier Salaberria.

652767892.

PASAI ANTXO Haritz Casabal.

696 388 119.

35

o036-037_on

16/7/08

hileko irudia ondareh

36

11:12

Pรกgina 1

o036-037_on

16/7/08

11:12

PĂĄgina 2

hileko irudia ondareh

Maldan behera ere, egurra San Pedro modan dago. Komeni da aitortza ozen egitea, inork ez dezan beste aldera begiratu. Luze izan da ahaztua Pasaiako barruti txiki hori oarsotarron artean. Orain, ordea, garai gozoak heldu dira, gantzez ondo hornitutako behiak, gaztelaniazko esamoldeak dioen bezala. Libia trainerua da horren errudunetako bat: hori da arraun egitea! Duela apenas hilabete gutxi ia ahazturan amilduta zebilen; baina, halako batean, ezustean, hara non azaldu zaigun oilartuta, TKE ligako talde handien pare, beste talde askori txopa erakutsiz. San Pedro modan egotearen beste errudunetakoa, berriz, Mikel Astarloza txirrindularia da. Astar esaten diote lagunek, eta Lozas. Txirrindulari ikusgarria da, luzanga, klasekoa; baina, horrekin batera, ausardia ikaragarrikoa. Argazki hau Tourrean ateratakoa da, Pau eta Hautacam arteko etapan, helmugatik bederatzi kilometrora; eta Astarloza ageri da, maldan behera, erasoa jotzen. Maldan behera ere erasotzen dakienetakoa baita Astarloza. Aldizkari honen edizioa ixteko orduan, ez genekien txirrindulari sanpedrotarrak zein postuan bukatu zuen lasterketa, Tourra bukatu gabe zegoelako. Baina, berdin da. Guretzako, Astarloza da txapelduna. Argazkia: IĂąaki Berrio.

37

o038-039_on

16/7/08

11:26

Página 1

nON dabil? ondaren

au urtetik behin. Halaxe izaten dira Olinpiadak edo Olinpiar Jokoak. 2004ko Atenasko Olinpiar Jokoak eta gero, aurten Pekinen (Txina) izango dira; abuztuaren 8tik 24ra bit artean, hain zuzen. Duela 16 urte, berriz, Bartzelonan izan ziren Olinpiar Jokoak; eta han izan zen Josu Andueza lezoarra, arraun probatan parte hartuz.

Andueza 13 urterekin hasi zen arraunean, Pasai Donibane-Koxtapen, eta 19 urte besterik ez zituela parte hartu zuen Bartzelonako Olinpiar Jokoetan. Hala, zernolako adina zuen kontuan hartuta, «hurrengo Olinpiar Jokoetan esperientzia hartzeko aukera zen Bartzelonakoa», Anduezaren esanetan. «Arraunlari batentzako Olinpiar Jokoetan parte hartzea, zerua ikutzea bezala da», esan du.

L

HAMALAUGARREN POSTUAN. Aulki mugikorrean aritu zen lehian lezoarra, zortzi arraunlari eta timonela zituen ontzian.

Anduezaz gain, beste hiru euskaldun ere zihoazten ontzian (goiko argazkian, ikurriñarekin). «12-13 pertsona izan ginen zortzi posturako, eta liskar batzuk sortu ziren.

Hasieran ondo joan zen, baina gero gauzak okertu egin ziren».

ADO Elkartearen (Asociación de Deportistas Olimpicos) prestakuntza jaso zuten guztiek; hautaketa baten ondotik, modalitate ezberdinetako kirolaririk onenak babesten zituen elkarte honek –entrenatzaile eta mediku onenak jarriz, besteak beste–, kirolari bakoitzak ahalik eta emaitza onenak izan zitzan. «Hala ere, esperientzi bezala ondo egon zen; agian guretzako azkarregi etorri zen, 19 urte besterik ez genituelako», aitortu du lezoarrak.

Azkenean, Anduezaren ontzia 14. postuan gelditu zen Bartzelonan. «Askot an uste da 19 urte izateagatik Olinpiar Jokoetara joan eta oso paper ona egin behar dela, eta dezepzio hori 38

ZERUA ikutzea bezalakoa Bartzelonako Olinpiar Jokoetan parte hartu zuen Josu Andueza lezoarrak, 19 urte baino ez zituela; esperientzia ona izan zela aitortu du arraunlari ohiak Testuak: Ekaitz Arrieta Argazkiak: Ekaitz Arrieta/Josu Andueza

o038-039_on

16/7/08

11:26

Página 2

nON dabilondare

24 urterekin berriro hastea Gaur egun, arrauna utzita du Josu Andueza lezoarrak. “Arraunetik ezin da bizi», nabarmendu du. «Espainiako selekziotik etorri eta gero, lana bilatzen hasi nintzen. Izan ere, arrauna egiteko gauza asko utzi nituen alde batera, ikasketak eta abar», ekarri du gogora. «24 urterekin iritsi nintzen hona, eta ez nuen ez ikasketarik ezta lan esperientziarik ere».

Lezoarrak, ordea, lortu zuen bere bidea egitea, eta, ekinez-ekinez, etorkizuna eraiki. Hala, gaur egun, mantenimentuko enpresa batean egiten du lan Josu Anduezak. «Aire egokituak konpontzen ibiltzen naiz gehienbat». Jardun horretan, batetik bestera ibiltzen da lezoarra; baina lasai bizi dela adierazi du, «eta gustura». Seme-alaba banaren aita da gaur egun, eta mendia asko gustatzen zaiola aitortu du.

egon zen. Ez ginen Euskadiko Txapelketa batean; hori beste gauza bat izan zen», gogorarazi du arraunlari ohiak.

Beste edozein kirol txapelketarekin alderatuz, Olinpiar Jokoak ezberdinak dira. Eta hori ere atzeman zuen Anduezak Bartzelonara iritsitakoan: «Banyolesen egon ginen, han jokatu behar zirelako arrauneko probak. Jende guztiak arreta eskaintzen zigun une oro.

Inaugurazio eguneko oroitzapen onak ditut», esan du.

Inaugurazio ekitaldian kirol askotako kirolariak ikusteko aukera izan zuten Josu Anduezak eta Espainiako selekziorako beste hau-

tatuek. «Inaugurazio ekitaldian ginela, gure aurretik Carl Lewis bezalako atletak pasatzen ikusi genituen; lekuz kanpo bezala sentitzen ginen», kontatu du lezoarrak.

«Ez ginen kontziente zer bizitzen ari ginen. Kirolariak negarrez ikusi genituen, urte asko pasatu dituztelako Olinpiar Jokoetan egoteko. Izan ere, Olinpiar Jokoetara iritsi direnek lan asko egin behar izan dute», dio Anduezak.

KONTXAN BIGARREN. Lezoarra 2000. urtera arte aritu zen arraunean. 2003ko denboraldian ere arraun egin zuen, baina sasoi hartan bakarrik. Eta beti Pasai

Donibane-Koxtapen. Inoiz ez zuen taldez aldatu Orain albo batera utzi badu ere, ez du guztiz baztertu arrauna.

Izan ere, ONi aitortu dioenez, astean bitan Errenteria-Oreretako lagun batekin arrauna egitera joaten da Pasai Donibanera. «Klubak gauzak on asko eman dizkit eta oraindik arraun egitera joaten naiz», adierazi du lezoarrak.

Kantauri itsasoko estropaden artean preziatuena Kontxako estropada da, zalantzarik gabe. Anduezak berak lau aldiz parte hartu zuen Kontxan, eta bigarren postua izan zen lortu zuen markarik onena. Baina Olinpiar Joko ba-

tzuetan parte hartzea ere ez da nolanahikoa, Josu Anduezaren ustez. «Agian hemengo jende askok Kontxa esango luke; nik biak bizitu ditut eta ez dute zerikusirik», nabarmendu du Josu Andueza arraunlari ohi lezoarrak.

«Kontxak gehiago du festa girotik; eta Olinpiar Jokoek, berriz, kirol arlotik gehiago dute. Munduko arraunlari onenak elkartzen dira Olinpiar Jokoetan, eta nahiz et a zu haien mailan ez egon, haiek dira onenak, eta haiekin parte hartzea gustatzen zaizu» Aurtengo Kontxari begira, pronostikoa ematera ere ausartu da: «Astillerok irabaziko du».

39

o040_on

15/7/08

13:02

Pรกgina 1

o041_on

15/7/08

11:35

Pรกgina 1

o042_on

16/7/08

13:01

Página 1

azken balada Bertso saioak asko ugaritu dira azken urteetan, baina bertso saio bat antolatzea ez da hain erraza. Zein da antolatzaileen egitekoa? Eta zein bertsolarien erantzukizuna? Behar bezala baloratuta al daude bertsolariak?

Hil honetan hortaz jardun dute Exte, Ander eta Xamoa bertsolari oiartzuarrek

Exteban Martiarena Arkaitz Oiartzabal Ander Lizarralde

Duintasuna xteban Martiarena. «Bertsolayan artin etziok giro, beti kejan zeudek azken aldiyan. Gutxi kobratzen men ttek (Argentinako payadorik eo euskal artixta elektrikuk miño gutxiyo, adibidez. Harrapazak!!!), Hainbeste ordu sakrifikatu ta ez men ttuk baloratuk sentitzen. Antolatzaillik duintasuna lapurtzen men ziotek, bigarren mallako artixtak bezela tratatzen men ttiztek... Gue herriyan esaten yaun bezela: gizajo zerriyak!!! Sayuk antolatzeko goguak kentzen ai zizkigutek».

Hara, Xam, lengun auzo bateko antolatzalle batei aittutakua.

Arkaitz Oiartzabal ‘Xamoa’. Joño, ondo ziok. Aspaldi enin holakoik attu. Nik eztit uste euskal artixta elektrikuk aña ber yeunik, ta etzakit Ar-

E

42

gentinako payadorik zenbat kobratzen tteken; biño duintasuna ez duk dirut an paatzen. Nahi baduk beste elkarrizketa bat kontatukoit, non bertsolayak saten diken: «Ondo kobratu nin sayua, e, biño sayo hoi etziten bertsotan itteko antolatu, herri kiroletatik bazkairarteko ordulaurdena betetzeko baizik; eskerrak gutxinin paatu ziuteken!».

Akaso guri re antolatzalle mota batekin eoteko gogua jon ziuk, ta eztit saten denak igualak ttukenik, eh Ander....

Ander Lizarralde.

Ettuk igualak, ezta gutxiyo re. Kobratzikin etzakau problemik, ez kobratzikin zakau izatezkeo re. Biño Hamaika Bertute bezelako ekimenek eakusten ttek ez dukela prioridade bat. Prioridadia bertsotan ittia duk, ta hortako bai baldintza duinak ber ttukela.

Sayo bat antolatzen duken momentutik

bertsolayak azaltzeko obligazioa zakak, biño antolatzallin lana re ez duk telefono dei hortan bukatzen; propaganda, ahoz ahoko lana, bertsolayan gidaritza (hala ber denin), etab... ere hor zioztek.

Erki dakik hoi hik, Exte, Bertso Astia dukela-ta intako lan pillakin!

Exteban Martiarena. B ai hala duk, Ander, urte batzutan lan pixkat ina gattuk, gustua oso, dena esaten hasita. Hainbeste urtetan denetik ikusiya nak, ona t a tx arra.

Beraz, hontaz pixkat bazakit.

Sayo bat antolatzin obligaziyo batzuk zeudek: kartela erabaki ta lotu, bertsolayak hartu ta agurtu, hauei kanturako kondiziyo minimo batzuk eskeini. Ta patu. Behin lan hoik in ezkeo, artixtan esku ziok sayua. Hau, normalin, muxutruk itten dik antolatzallik. Be borondate onenakin.

Batzuk, tarteka, paripe bat eskeintzen ttek.

Sayo batea kantatzea jutine bazeudek obligaziyo batzuk: prestatua eon behar duk; denborakin alletu berra ziok («girotu»); tokiko referentziz jantziya eotia derrigorrezkua duk; datorrenai aurre iñez, emateko prest eon berra ziok.Ta kobratu. Behin lan hoik in ezkeo, publikun esku ziok sayua. Hau, normalin, kobratuta itten dik bertsolayak.

Borondate onenakin?

Batzuk, tarteka, paripe bat eskeintzen ttek.

Arkaitz Oiartzabal ‘Xamoa’. Eztit ukatzen, biño konsziente gattuk sayo batea jun gattukenin, eo etorri zaizkigukenin, haserako konbersaziyun oñarriya sayun nondik noakuk galdetzia dukela.

Eta antolatzallin zeregiña duk nolazpatteko txibatazuk atetzia, ez?

Bertsolayak Interneten billa zezakek herri hortako biztanle kopurua, biño herri bizitza duk garrantzitsua, herritarrak; hoi duk entzulian

belarriyak gozatzen ttikena.

Zoritxarrez, bertsolai ta antolatzalle askok belarriyak ixtiyakin tortzen ttuk, aba haundigiya zakateken señale normalin. Hi ze proportziyotan yabil, Ander?

Ander Lizarralde.

Nik denetik pixkat. Sayatzen nak lenbizi belarriyak eabiltzen abua miño, miño ez duk erraxa. Nik uste ez tukela nahitaezkua informatua eotia; miño sayun ment alizatzeko t a errespetua eukitzeko sayuri baliyo dik.

Nei gehina izorratzen tzikena duk, kunplitzea jotia s ayo batea, bertsun futzionayuk bagiña bezela.

Motibatuk joten ez gattukenin, entzulia engañatzen sayatzen gattuk betiko lau bukaera xixtriñekin. Alde on ta txarrak ttik, bertsolari profesionala izatik.

S ayo geyegi izatik, sayo bakotxin jartzen duken ilusiyua jeixten dikela iruitzen tzik.

Bueno, hala saten ttek!

o043_on

15/7/08

11:21

Pรกgina 1

Pizza Sprint

o044_on

23/6/08

12:51

Pรกgina 1