შაზია სიკანდერი: რისი გვჯერა კულტურის შესახებ

ხელოვნება ხელს უწყობს სტერეოტიპების აღმოფხვრას და რთულ და დინამიკურ სამყაროში, საკუთარი თავის უკეთესად გამოხატვისთვის ქმნის გზას

იყო აზიელ-ამერიკელი - ან ნებისმიერი აზიელი - დასავლეთში ხშირად ნიშნავს პარადოქსში ცხოვრებას, იყო უხილავი და თან მასისგან გამორჩეული. ეს არის ფართო რასობრივი კატეგორია, რომელშიც მრავალმა განსხვავებულმა ერმა, ეთნიკურმა წარმომავლობამ, კლასებმა, კულტურამ, ისტორიამ, საზოგადოებამ და ენებმა უნდა იბრძოლონ აღიარებისთვის. ერთი ადამიანის იდენტობის კონსტრუქცია პირადი გამოცდილებიდან გამომდინარე, შეიძლება განსხვავდებოდეს, მაგრამ ის ყოველთვის დაკავშირებულია საზოგადოების ღრმა რასობრივ იერარქიასთან, რომელიც უსაფუძვლო რწმენასა და სტერეოტიპებით გამოწვეულ ირაციონალურ შიშებს ეყრდნობა.

სრულიად განსხვავებული გამოცდილებაა - ცხოვრობდე უმრავლესობაში და მაინც წაშლილი იყო - ასევე ხშირი შემთხვევაა მსოფლიოში. 1980-იან წლებში პაკისტანში, ლაჰორში ცხოვრებისას, ვაკვირდებოდი თუ როგორ იშლებოდა ადგილობრივი და ეროვნული იდენტობების ისტორია და სხვა მახასიათებლები კოლონიელი თეთრკანიანის მიერ. ვსწავლობდი ინგლისურ საშუალო სკოლაში, რომელიც იმ დროს კულტურულად ხელსაყრელად ითვლებოდა. არავის უფიქრია მოძველებული ინგლისური სასწავლო პროგრამის შეცვლაზე, რომელიც ბრიტანეთის კოლონიური ეპოქის გადმონაშთი იყო, ან რატომ იგზავნებოდა საგამოცდო ფურცლები შესაფასებლად კემბრიჯში. სახელმძღვანელოები არ ასახავდნენ ადგილობრივ რეალობას ან ენებს. დღემდე მჭირდება დახმარება ურდუ პოეზიის კითხვისას, ხოლო პენჯაბის თავისუფლად დღემდე ვერ დავეუფლე.

როდესაც ლაჰორის ხელოვნების ეროვნულ კოლეჯში წავედი, ტრადიციული მინიატურული მხატვრობა სტიგმატიზირებული იყო, როგორც უგემოვნო და გაცვეთილი. "მინიატურა", კოლონიური ტერმინი, მოიცავდა პრემოდერნისტულ, ცენტრალურ და სამხრეთ აზიურ ხელნაწერ მხატვრობას. მას თითქმის არცერთი სტუდენტი არ სწავლობდა, თუმცა საინტერესოა, რომ საგანი თავდაპირველად ინგლისური კოლონიური პროექტის ფარგლებში ისწავლებოდა, რომელიც ინდური ხელნაკეთობების აღორძინებას ითვალისწინებდა. სკოლის პირველი დირექტორი იყო ბრიტანელი კოლონიელი თანამდებობის პირი და მხატვარი, ჯონ ლოკვუდ კიპლინგი, მწერალ რადიარდ კიპლინგის მამა.

ჩემი ინტერესი პრემოდერნისტული ხელნაწერებისადმი გაჩნდა როგორც ამ მეტწილად უარყოფითად დამოკიდებულების საპასუხოდ, ასევე პაკისტანში და შეერთებულ შტატებში ღრმა კულტურული ცოდნის კოლექტიური ნაკლებობის გამო. იმის გამო, რომ სამხრეთ აზიის არტეფაქტები და ისტორიული ნახატები ძირითადად არსებობდა დასავლეთის კოლექციებში, მე და ჩემს თანატოლებს არ გვქონდა რეალური კავშირი ჩვენი რეგიონის ისტორიული ხელოვნების ტრადიციებთან.

ხელოვნების ისტორიის ჩვენი აღქმა დიდი ხანია ევროცენტრული იყო, ასე, რომ დასავლურ ნორმებს გადაცდენილ ყოველივეს ავტომატურად უარვყოფდით. რწმენა იმის შესახებ რომ ორმაგი ცნებები, როგორიცაა აღმოსავლეთი-დასავლეთი, ისლამურ-დასავლური, აზიური-თეთრი ან მჩაგვრელებისგან თავისუფალი, ღრმად არის გამჯდარი ჩვენს ხედვაში. როდესაც მემკვიდრეობით ვიღებთ წარსულის ცალმხრივ, პოლარიზებულ კონსტრუქციებს, ჩვენ ქვეცნობიერად, იმავე გზებით ვაგრძელებთ სვლას.

თავად ისტორია ფაქტობრივად მხოლოდ ობიექტებისა და სხეულების მოძრაობის აღწერას წარმოადგენს. ვაჭრობა, მონობა, მიგრაცია, კოლონიური ოკუპაცია - ეს არის ძირითადი მიმდინარეობები, თანამედროვეობის ფუნდამენტი. როგორ არის მოთხრობილი ისტორია და ვინ შეძლებს მის მოყოლას, ჩვენს სამყაროში ძალაუფლების იერარქიას ამხელს.

მაგალითად, ევროპული კოლონიური ეპოქის დროს, ინდოეთის სუბკონტინენტზე მრავალი სამხრეთ აზიური ხელნაწერი მეხსიერებიდან წაიშალა, გაიფანტა და გაიყიდა მოგების მისაღებად, რამაც სამუდამოდ შეაჩერა ცენტრალური და სამხრეთ აზიის ფერწერული ტრადიციები. ყველაზე მნიშვნელოვანი ხელნაწერები დასავლეთის მუზეუმების ისეთ კოლექციებში მოიპოვება, როგორიცაა მეტროპოლიტენის ხელოვნების მუზეუმი, ბრიტანეთის მუზეუმი და სამეფო ბიბლიოთეკა. და საიდუმლო არაა, რომ ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ხელნაწერი, “შაჰ თაჰმასპის შაჰნამა” 1524 წლის - მონა ლიზას ეკვივალენტი რეგიონში - გაიჭრა და ნაწილ-ნაწილ გაიყიდა მეორად აუქციონებზე. თეირანის თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმმა დე კუნინგის ნახატები მის რამდენიმე გვერდში გაცვალა.

ლაჰორში მინიატურული მხატვრობის სწავლისას, მაოცებდა თუ როგორ დაემორჩილა ხელოვნების ასეთი რთული ფორმა ახალ ნარატივებს. მისი მდგომარეობის ტრადიციულ-ნოსტალგიურიდან თანამედროვედ ტრანფორმაცია ჩემს პირად მიზნად იქცა. 1990-იან წლებში მომიწია ხელოვნებაში მაგისტრის ხარისხის აღება ამერიკის შეერთებულ შტატებში, სადაც ადამიანების უმეტესობა არ იცნობდა სტილს. იმის გამო, რომ ჩემი ნამუშევარი ეყრდნობოდა ტრადიციებს, რომლებიც არ იდგა დასავლური ხელოვნების ისტორიის ცენტრში, ის ხშირად უგულებელყოფილი ან ძალიან ვიწროდ ინტერპრეტირებული იყო ჩემს ბიოგრაფიაში. ერთ-ერთი პირველი შეკითხვა, რომელიც მე დამისვეს უმაღლესში, იყო: „აქ იმიტომ ხარ, რომ აღმოსავლეთი დასავლეთს შეახვედრო?

ასე დაიწყო ყოველდღიური უსიამოვნებების ათწლეულის გამოცდილება. მე, ისევე როგორც ბევრი სხვა აზიელი, რეგულარულად მელაპარაკებიან ხმამაღლა, ნელი ინგლისურით. ხალხი მეკითხება, საიდან ვარ სინამდვილეში, ახალი ძიძა ვარ თუ მუსლიმი. მე ვექვემდებარები საათობით დაკითხვას შიდა უსაფრთხოების სამსახურის მიერ თითქმის ყოველ ჯერზე, როცა შეერთებულ შტატებში მივდივარ ან უკან ვბრუნდები.

ამისთვის წინააღმდეგობის გასაწევად, გამომრიცხავი რასობრივი წარმოდგენებისა და სტერეოტიპების დასამსხვრევად, ვიყენებ ჩემს ნამუშევრებს, რომლითაც უარვყოფ კოლონიალურ და მამაკაცურ მზერას და ხელახლა წარმოვადგენ არქეტიპულ პერსონაჟებს უფრო მრავლისმომცველი ამბების მოსათხრობად. თანამედროვე მინიატურების შექმნისას, რომლებშიც ქალები ეწინააღმდეგებიან გამარტივებულ კატეგორიზაციას, მე თანამედროვე კულტურაში წარმოდგენილი ფემინისტი ფერადკანიანი სამხრეთ აზიელების პოვნის სირთულეს ვაწყდები.

ჩემი ხელოვნება ასევე ასახავს შეერთებულ შტატებში ერთდროულად უხილავად და ზედმეტად ხილულად ყოფნის მდგომარეობას, ამ იდენტობის მოძრავ ბუნებას - ის მხოლოდ ნაწილობრივ ექვემდებარება ჩვენს კონტროლს; დანარჩენი სხვა ადამიანების აღქმაზეა დამოკიდებული. ზოგიერთი პროექტისთვის, მე გამოვიყენე ამერიკაში ყოფნის საკუთარი გამოცდილება და როგორ შევშლივარ მექსიკელში, ჰავაიელში, ბენგალელში, ნეპალელში, მკვიდრ ამერიკელში, ჩინელში, გვატემალელში, პუერტო-რიკოელში ან მალაიზიელში, იმისდა მიხედვით, თუ რა მეცვა და სად ვიყავი ქვეყანაში. ვცდილობ გამოვავლინო რა სოციალური ძალები აძლევს ადამიანებს უფლებას იორჭოფონ ჩემს წარმომავლობაზე და მათ ვარაუდებზე დაყრდნობით როგორ გააკეთონ (არასწორი) დასკვნა.

ჩემს ხელოვნებაში ქალ პერსონაჟებს აქვთ ფიქრები, გრძნობები და ვიზუალი, რომლებიც სათავეს ცენტრალური, სამხრეთ და აღმოსავლეთ აზიის ინტელექტუალური და ვირტუოზული ხელნაწერის ტრადიციებიდან იღებს. ისინი მომდინარეობენ უზარმაზარი, ჰეტეროგენული, სინკრეტული, მრავალშრიანი ვიზუალური ისტორიებიდან, რომლებსაც აქვთ განსხვავებული ფესვები: ჯაინური, ბუდისტური, ზოროასტრული, ებრაული, ქრისტიანული, ინდუისტური, ისლამური, სიქური. ჩემს ნახატებში ქალები მრავალგანზომილებიანები არიან - ზოგჯერ ანდროგენები და ყოველთვის კომპლექსურები, აქტიურები, თავდაჯერებულები, ინტელექტუალურები, აქვთ მრავლისმომცველი კავშირები წარსულთან, ყოველი ჰეტერონორმატიული და ტრადიციული დამოკიდებულებების გარეშე საკუთარ ერთან ან დიასპორასთან.

ფემინისტური კრიტიკის ჭრილში, მინიატურული ნახატების დეკოლონიზაციითა და ხელახალი წარმოდგენით, მე ამ ისტორიების გადაწერას ვუწყობ ხელს. ეს არის შეხსენება, რომ კულტურები დინამიურია და არა სტატიკური და ისტორიები კი - მრავალგანზომილებიანი.

ენა იცვლება და დღეს საკუთარი სფეროების დეკოლონიზაცია- სთან ერთად, ხელნაწერთა მკვლევრებმა და ხელოვანებმა დაიწყეს ტერმინი „მინიატურის“ იშვიათად გამოყენება. მე არ ვარ მარტო. ბევრი თანამედროვე ხელოვანია, რომლებიც პრემოდერნისტულ ხელნაწერთა ხელოვნებას სხვადასხვა გზით ატარებენ. ჩვენი ნამუშევრები მოგვითხრობს ისტორიებს მრავალი პერსპექტივიდან, რაც გვეხმარება როგორც ისტორიის, ასევე აწმყოს უფრო სრულყოფილად დანახვასა და გააზრებაში.

რისიც გვჯერა, იცვლება და ვითარდება იმის მიხედვით, თუ როგორ ვუახლოვდებით მას, განვაგრძობთ მის სხვებისთვის გაცნობას და მუდმივად განახლებას ჩვენი კულტურისა და ისტორიის გარკვეული ასპექტების გათვალისწინებით.

თუკი გამოვიყენებთ ხელოვნებას, მედიასა და კულტურას სქესის, რასის, ემიგრანტებისა და სხვა ყველაფერი უცხოს შესახებ სტერეოტიპების შესაცვლელად, რწმენა, რომელსაც შემდგომში მომავალ თაობებს გადავცემთ, ასახავს იმ რთულ და დინამიურ სამყაროს, რომელშიც ჩვენ ვცხოვრობთ.