Kijk op het Noorden editie 427 april 2023

Page 50

KENNISCENTRUM

ARBEIDSRECHT

Kennis delen is het toverwoord

DELTA GEOCONSULT

Grondmechanica en funderingstechniek

HANSA-FLEX

Nieuwe vestiging in het Noorden

NUMMER 427 | JAARGANG 52 | 2023

Bouwadvies wij bouwen zekerheid in

Bouwadvies nodig?

Dit zijn onze disciplines waar wij altijd aan de bal zijn.

Bouwtechnische aankoop- en verkoopkeuringen

Deskundigen onderzoek bouwkundig

MJOP

Bouwadvies

Bouwbegeleiding

Opleveringskeuring

Tekenwerk

Machlaan 5 | 9761 TK Eelde | Tel.: 050 - 205 31 3 2

WAKKER ZIJN

‘Om te dromen moet je wakker zijn’, staat er levensgroot op de muur van Peter Ravens kantoor in Zwolle. Deze bevlogen en enthousiaste ondernemer vertelt in dit eerste nummer van Kijk op het Noorden over zijn missie. Hoe hij actuele kennis deelt en zo zijn collegaondernemers scherp weet te houden. Actueel zijn en in kunnen spelen op nieuwe ontwikkelingen is een must voor goed ondernemerschap. Wanneer het om HR gaat voelt Raven zich als een vis in het water, en helpt hij anderen graag verder.

Sterke ketens

Peter staat niet alleen wanneer het gaat om vragen vanuit het ondernemerslandschap in het Noorden. De ondernemersplatformen Grobusiness, Ynbusiness en Ik Ben

Drents Ondernemer worden inmiddels steeds beter gevonden door bedrijven die willen innoveren, groeien, verduurzamen of exporteren. Deze drie platformen focussen zich op ondernemers

in de provincie, maar werken ook nauw samen om zo te beschikken over een groot netwerk.

Mooiere wereld

Ook Sytse Keuning, directeur van Bioclear Earth, is zo’n bevlogen ondernemer die samen met zijn 35 collega’s aan een schonere, mooiere en duurzamere wereld werkt. Hij vertelt dat zij naar een 36-urige werkweek zijn gegaan. “De denkkracht van onze professionals is onverminderd groot.” Een duurzame en noodzakelijke manier om het arbeidspotentieel beter te benutten.

Gedreven

Voor u ligt weer een mooie edite van Kijk op het Noorden, met nog veel meer interessante artikelen over de ambities van ondernemers in Noord-Nederland. Ondernemers met een vooruitziende blik, inspelend op de kansen en mogelijkheden van morgen. Zij laten zich zeker niet in slaap sussen.

Kijk op het Noorden, hét zakelijk platform voor ondernemers in de Noordelijke regio, werkt samen met u aan een offline én online platform waar we met z’n allen trots op kunnen zijn. Op onze website en social mediakanalen publiceren we relevant nieuws voor en over ondernemers. Een aantal keren per jaar brengen we een magazine uit vol inspirerende interviews, boeiende achtergrondverhalen, informatieve columns en zakelijk nieuws.

VOORWOORD
3 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

PAGINA 24

ONDERNEMERSVRAAGSTUK? DEZE MKB ADVISEURS HELPEN JE OP WEG

Innovatie, financiering, groei, digitalisering, internationaal ondernemen en verduurzaming. Het zijn thema’s die bij veel ondernemers spelen. GroBusiness, Ynbusiness en Ik Ben Drents Ondernemer zijn ondernemersplatformen die mkb-bedrijven uit de drie noordelijke provincies ondersteunen met specialistische kennis en ondernemerschap. <

EXPERT IN GRONDMECHANICA EN FUNDERINGSTECHNIEK

“Ik opereer op het snijvlak van techniek, marktkennis en commercie.” Aan het woord is ingenieur Sikko Doornbos (67), funderingsexpert en eigenaar van Delta Geoconsult uit Woudrichem. Doornbos heeft meer dan veertig jaar ervaring met grondmechanica en funderingstechniek. Hij vertrok destijds uit het Noorden, maar het werk - en het hart - trekt hem steeds weer naar deze regio. <

PAGINA 30

WAARDERING VOOR

HERWONNEN GRONDSTOFFEN

Oranje vrachtwagens rijden af en aan bij de vestiging van NNRD in Groningen. Hier wordt bedrijfsafval ingezameld, gesorteerd en gerecycled. Tussen alle bedrijvigheid is directeur Foky van der Veen een energieke verschijning. Er is werk aan de winkel: in de transitie naar een circulaire economie zit de NNRD bij bedrijven, overheden, instellingen of scholen in Noord-Nederland aan tafel. <

PAGINA 40
4 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

WERKWEEK VAN 36 UUR PAKT GOED UIT BIJ BIOCLEAR EARTH

Bioclear Earth in Groningen is overgestapt op een voltijd werkweek van 36 uur. En dat pakt goed uit. Directeur Sytze Keuning kan het elke ondernemer aanraden. ‘Het heeft zelfs een positieve invloed op de productiviteit.’ <

PAGINA 48

MAATSCHAPPELIJK, DUURZAAM, REGIONAAL

Smeets bouwmanagement en advies bestaat bijna 35 jaar. Begonnen in de sociale woningbouw met diensten voor woningcorporaties is Smeets nu sterk verankerd in het Noorden van het land. Naast woningcorporaties behoren vooral (maatschappelijke) organisaties in het onderwijs, de zorg en overheden tot haar opdrachtgevers. Smeets ontwikkelt en bouwt met hen aan duurzaam, circulair en betaalbaar vastgoed. <

PAGINA 52

GEDEMARREERD VAN HET PELOTON NAAR DE KOPGROEP

In september van dit jaar vierde Timmerfabriek De Jong uit Woudsend het 100-jarige bestaan. In die eeuw groeide het uit van een lokaal timmerbedrijf tot een landelijke specialist in de renovatiesector. Directeur Ferdi de Jong is al de vierde generatie. Ferdi rijdt inmiddels blindelings naar elk adres in Amsterdam, terwijl hij voor menige klus in Friesland op zijn ‘TomTom’ moet vertrouwen. Hij blikt met ons terug op het verleden en vooruit op de toekomst van de Woudsender Timmerfabriek. <

PAGINA 60

Redactie: Tine van Knijff, Erik Riensema, Persbureau Martin Laning, Nina Kamping, Peter Pels en anderen. Aanleveren nieuwsberichten: nieuwsberichten@kijkophetnoorden.nl Fotografie: Ed Klijnman en anderen Vormgeving: VDS Crossmedia, Emmen Druk en afwerking: Veldhuis Media, Raalte

Kijk op het Noorden is een uitgave van: Brouwer Business Media Tussendiepen 21, 9206 AA Drachten 0512-366326, www.kijkophetnoorden.nl

Aan de inhoud van de artikelen is veel aandacht besteed. De redactie en de uitgever aanvaarden geen aansprakelijkheid voor eventuele onvolledigheden of onjuistheden in de tekst. Overname van artikelen uit deze uitgave is uitsluitend toegestaan met bronvermelding en na schriftelijke toestemming van de uitgever. www.kijkophetnoorden.nl |

KIJK OP INHOUD
INHOUD
5 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
Uitstekend bereikbaar Ondernemen in het groen Gunstig ondernemersklimaat Supersnel internet Mooie woonomgeving Bedrijvenpark Leeksterveld www.leeksterveld.info Meer informatie bij de gemeente Westerkwartier via telefoonnummer 14 0594. Of kijk op: Drachten Groningen Roden Leek aqua energy systems | aardwarmte techniek Koldingweg 8 9723 HK Groningen T 050 5493673 • De toepassing in nieuwbouw van woning of bedrijfspand! • Ver warmen en koelen! • Gasaansluiting verleden tijd! AARDWARMTE Vraag naar de mogelijkheden in de bestaande bouw! Voor subsidie neem contact met ons op of kijk op:www.snn.eu

DE BAKENMEESTERS: AANJAGERS VAN BOEIEND ONDERNEMEN

Sinds september 2022 hebben Karin LanghoutElzinga en Erik Pel hun kennis en ervaring gebundeld en zijn ze gestart met ‘De Bakenmeesters’, specialisten in strategische bedrijfsontwikkeling. Vanuit hun kantoor in Leeuwarden bedienen ze MKBbedrijven in diverse branches. Kortom: een nieuw bedrijf met vertrouwde gezichten.

De naam ‘De Bakenmeesters’ is geïnspireerd op het oude ambacht ‘bakenmeester’. “De bakenmeester was verantwoordelijk voor een deel van de rivier en hield het tij in de gaten”, zegt Karin Langhout-Elzinga. “Het was zijn taak om bij veranderende omstandigheden tijdig de bakens te verzetten zodat de scheepvaart ongehinderd door kon varen. We helpen ondernemers om de bakens te verzetten, koers te houden of om scherper aan de wind te zeilen.”

Ondernemers kennen vele uitdagingen om de continuïteit te waarborgen en moeten daarbij strategische keuzes maken, zoals new business genereren, een intensieve samenwerking aangaan, het ‘verkoop klaar’ maken van het bedrijf of gewoon de bedrijfsontwikkeling managen.

Elke keuze brengt verandering en dwingt de ondernemers om aan het bedrijf te werken. Veelal komt deze taak boven op de bestaande operationele drukte. “Een duidelijke koers en heldere doelen zorgen voor focus, rust en duidelijkheid voor de organisatie én voor boeiend ondernemen”, aldus Erik Pel. “De toegevoegde waarde van De Bakenmeesters is dat de strategie wordt vastgesteld, de voortgang wordt bewaakt en de implementatie soepel verloopt.”

www.debakenmeesters.nl

GRONINGER EXPERIMENT BASISBANEN BLIJKT SUCCES

In maart 2020 is de gemeente Groningen gestart met het driejarige experiment basisbanen. Met de Basisbaan creëert de gemeente extra werkgelegenheid voor inwoners die op een andere manier geen kans maken op een betaalde baan. Uit een eindevaluatie blijkt dat verreweg de meeste deelnemers er qua inkomen op vooruit zijn gegaan, en belangrijker nog: in welzijn en gezondheid. Alle resultaten werden onlangs aangeboden aan minister Carola Schouten.

”Ik ben ontzettend blij met deze resultaten”, vertelt wethouder Bloemhoff. “Mensen die ik spreek geven aan dat het werk hen weer zelfvertrouwen en energie geeft. Ook voelen ze zich fitter en ervaren ze minder stress. Bovendien gaan ze er qua inkomen op vooruit. Ik ben ervan overtuigd dat de Basisbaan een prachtige manier is om mensen die anders niet aan het werk komen bestaanszekerheid en betekenisvol werk te bieden in de praktijk.”

Van experiment naar beleid

Er zijn op dit moment in de gemeente 56 mensen werkzaam met een basisbaan. Vanwege de positieve resultaten wordt de basisbaan structureel onderdeel van het arbeidsmarktbeleid in de gemeente. Ieder jaar wordt het aantal ‘basisbaners’ uitgebreid met minimaal 50 mensen, tot in totaal 250.

NIEUWS KIJK OP NIEUWS
Fotocredits: Bert Lanting
7 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
www.verbionvloeren.nl DE BODEM TOT SUCCES WIJ MAKEN UW VLOER MET VEEL PLEZIER Industrieel Antislip Vloeistofdicht Decoratief Emissievrij Antistatisch J.A. Koningstraat 21 9672 AC Winschoten info@verbionvloeren.nl 0597 - 42 28 00 Bouwkostenbegroting  Projectvoorbereiding  Directievoering & toezicht Meerjaren onderhoudsplannen  Onderhoudsinspectie Vluchtplannen Contractenscan  Energiecontrole & -advies Beheersbare, betrouwbare en betaalbare huisvesting voor onderwijs, gemeente, mkb, zorg en industrie Koningsweg 35a I 9731 AR Groningen I 050 573 56 72 I www.syplon.nl 410 KoHN.indd 38 05-12-18 14:08

Deep Atlas zoekt samenwerking met databedrijf Researchable

Ingenieursbureau Deep Atlas uit Groningen slaat de handen ineen met Researchable, specialist op het terrein van software-ontwikkeling en databeheer. Deep Atlas werkt sinds 2017 aan een nieuwe methode om de mineralogie van gesteenten in beeld te brengen en wil uiteindelijk de doorstroombaarheid van gesteentemonsters in de diepe ondergrond voorspellen met kunstmatige intelligentie. De samenwerking richt zich op het verder doorontwikkelen, automatiseren en marktklaar maken van bestaande software en algoritmen.

Deep Atlas heeft een analysetechnologie ontwikkeld waarbij het bedrijf kunstmatige intelligentie inzet om gesteenten te analyseren met behulp van een hyperspectrale camera. Met de resulterende data kan men voorspellingen doen over de mineralogie en het stroomgedrag. Het leveren van data en voorspellingen over de doorstroombaarheid van gesteenten is van grote waarde voor de winning van aardwarmte, CO2-opslag en de gas- en olie-industrie, zo melden betrokkenen.

VolkerWessels en vliegveld Eelde mikken op stikstofreductie

Groningen Airport Eelde is een test gestart met een door VolkerWessels ontwikkeld NoNOx-filter. Gedurende een periode van zes maanden experimenteert men met het terugbrengen van de stikstofuitstoot bij de grondafhandeling. Minister Harbers verzorgde het startschot van de testperiode door tijdens zijn bezoek aan de luchthaven het filter te onthullen.

Het NoNOx-filter reduceert tot 99% van de stikstofuitstoot van zowel stilstaand als mobiel materieel. “Het filter leidt de uitlaatgassen van de Ground Power Units door een filtermedium dat stikstofoxiden opvangt en omzet in onschadelijke gassen zoals waterdamp”, vertelt Ron Frazer, directeur van VolkerWessels Materieel & Logistiek. “Een GPU wordt ingezet om vliegtuigen aan de grond van elektriciteit te voorzien.”

Veelbelovende technologie

“Als je de technologie van Deep Atlas vergelijkt met bestaande technieken, vormt het echt een revolutionaire technologie, omdat er nu veel beter inzicht kan worden verkregen in hoe gesteenten zijn opgebouwd”, aldus Researchable-directeur Eduard van Pagée. “Dit is zeer interessant voor het verminderen van onzekerheid bij het plannen van boringen naar bijvoorbeeld aardwarmte.”

Testperiode

Afgelopen jaar is Groningen Airport Eelde gestart met het programma NXT Airport, bedoeld om de luchthaven te verduurzamen. De samenwerking met VolkerWessels past daar goed in, meent Jonas van Dorp, Manager Commerce & Communication bij het vliegveld. “We zijn erg blij met deze samenwerking, want het sluit perfect aan bij onze duurzame ambities. We testen het filter zes maanden lang, inclusief de drukke maanden juli en augustus, zodat we goed kunnen meten wat de effecten zijn, ook bij piekbelasting.”

NIEUWS KIJK OP NIEUWS
9 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
Fotocredits: Léon van Dorp
Uterwei 3, 9284 XL Augustinusga 0512-361475 | www.spinderkabeltechniek.nl CONGRESSEN BEDRIJFSFEESTEN VERGADEREN PRESENTATIES SPORTEN BEURZEN ARRANGEMENTEN DINEREN BOWLEN EVENTS LUNCHEN BORRELEN OVERNACHTEN Grenzeloze mogelijkheden! www.debontewever.nl Subtropisch zwemparadijs Events Bowling Fitnesscentrum Viersterrenhotel Caféstraat Congreszaal Plaza Vergaderzalen Restaurant Flinck Restaurant Dapper Beauty & Wellness -ABW0743.indd 1 08-03-2022 11:38

René Schripsema nieuwe directeur Groningen Bereikbaar

Groningen Bereikbaar heeft de sinds kort openstaande directievacature snel invulling gegeven: René Schripsema is deze maand gestart als nieuwe directeur. Hij volgt Wilko Huyink op, die afgelopen najaar zijn vertrek aankondigde. "Met René trekken we een zeer ervaren directeur aan die goed past binnen het gevraagde profiel. Bovendien beschikt hij over de benodigde kwaliteiten om deze rol goed vervullen: verbindend, inspirerend en ondernemend”, meldt Philip Broeksma namens de organisatie.

“Met René verwachten we de juiste directeur te hebben om partijen blijvend te verbinden en richting en uitvoering te geven aan de koers van Groningen Bereikbaar. Niet alleen op het gebied van bereikbaarheid en infrastructurele werkzaamheden aan weg en spoor zijn er de komende jaren nog volop uitdagingen, ook als het gaat om verduurzaming van mobiliteit valt nog veel te winnen."

Leuk en uitdagend

Schripsema kijkt uit naar zijn nieuwe functie. "In mijn eigen regio meewerken aan duurzame mobiliteit en bereikbaarheid is een belangrijke reden geweest om voor Groningen Bereikbaar te kiezen. Bijdragen aan 'de mooiste provincie van het Noorden' is leuk en uitdagend tegelijk.”

Overheden werken samen aan gastvrije waterprovincie

De provincie en Groninger gemeenten gaan de komende vier jaar intensiever samenwerken om de waterrecreatie in Groningen te verbeteren. De overheden willen een betere afstemming van brugbedieningstijden tijdens het vaarseizoen, voldoende aanlegplekken voor boten en meer aandacht voor recreatie en voorzieningen langs de vaarroutes.

Dat staat in een intentieverklaring die begin maart werd ondertekend door gedeputeerde Mirjam Wulfse en Erich Wünker, voorzitter vrijetijdseconomie bij de Vereniging van Groninger gemeenten.

Themaroutes

In Groningen zijn veel themaroutes voor de recreatievaart en fietsen wandelroutes langs het water. Die routes kunnen aantrekkelijker en klantvriendelijker worden aangeboden. “We kunnen deze routes nog beter combineren met onze natuur, cultuur, erfgoed, toeristische bedrijven en evenementen. Er is veel te beleven in Groningen. Zo versterken we de economie, leefbaarheid en brede welvaart in de provincie”, zegt Wünker.

Gedeputeerde Wulfse ziet eveneens kansen. “Waterrecreatie in onze provincie heeft potentie, maar krijgt tot nu toe onvoldoende aandacht. Een betere en nauwere samenwerking is daarom nodig om van Groningen een gastvrije en aantrekkelijke waterprovincie te maken. Deze intentieverklaring is een groeimodel. We hopen dat er op termijn meer partijen, zoals de waterschappen en belangenverenigingen, zullen aanhaken.”

NIEUWS KIJK OP NIEUWS
11 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
Foto: provincie Groningen, Xander Brinkman
ARCHITECTUUR MET IDENTITEIT, FUNCTIONALITEIT EN BETROKKENHEID VLEESMARKT 7 9101 MH DOKKUM OOSTERKADE 1 9711 RS GRONINGEN IJSSELKADE 60 8261 AH KAMPEN WWW.ADEMA-ARCHITECTEN.NL Lavendelheide 8D | 9202 PD Drachten info@kbkadministratie.nl | 085-0410204 DE9010733-ONT001-CB021 PASSIE VOOR LASTECHNIEK EN KWALITEIT Kwaliteitsborging (QA) Kwaliteitscontrole (QC) Lascoördinatie Lastechnisch advies Certificeren van bedrijven, lasprocessen en lassers Inspectie Project begeleiding Micha van Veen | tel. +31 6 375 465 28 | micha@welding-synergy.com www.welding-synergy.com

YFK Research & Marketing breidt uit naar Groningen

Marketingbureau YFK Research & Marketing heeft de vleugels uitgeslagen richting Groningen. Met het nieuwe kantoor aan de Westerkade is het bureau nu gevestigd in Leeuwarden én Groningen. “Een uitbreiding waar we heel erg trots op zijn. Met deze vestiging leggen we een stevig fundament in de noordelijke markt en daar zal het zeker niet bij blijven”, aldus oprichter Eva van Leeuwen.

“YFK richt zich op een duurzame toekomst voor organisaties en professionals buiten de Randstad. De uitbreiding naar Groningen is voor ons dus eigenlijk een no-brainer”, vertelt mede-eigenaar Heleen Ploeg. ”Sinds onze oprichting in 2016 zijn we met opdrachtgevers als UMCG, Alfa-college, Marketing Groningen, SKSG, Avebe en de RUG al actief in Groningen en krijgen we er steeds meer opdrachtgevers bij. Om hen nog beter te kunnen bedienen is het belangrijk in de buurt te zitten.”

Groei en ontwikkeling

“De kracht van YFK is de kwaliteit van onze mensen, die bij ons echt de ruimte krijgen aan hun professionele groei en ontwikkeling te werken. Met onze vestiging in Groningen zijn we beter zichtbaar voor studenten van de RUG en hogescholen. Na het afstuderen kunnen we hen een prachtige loopbaan aanbieden. Onze professionals kunnen bij ons in korte tijd veel ervaring opdoen in verschillende sectoren.”

TREINEN ARRIVA IN NOORDEN RIJDEN OP DUURZAME HVO-BRANDSTOF

Alle Arriva-treinen in Fryslân en Groningen rijden sinds kort op een duurzame brandstof: Hydrotreated Vegetable Oil (HVO). Het rijden op HVO-brandstof zorgt voor 90% minder CO2-uitstoot in vergelijking met rijden op diesel. Arriva-regiodirecteur Milfred Hart en Avine Fokkens-Kelder, gedeputeerde van provincie Fryslân, plakten onlangs een HVO-sticker op een van de treinen. Zo is deze duurzame stap ook zichtbaar voor reizigers.

Achttien nieuwere treinen rijden sinds de ingebruikname in 2021 al op HVO. Daarnaast werden de afgelopen periode 50 GTW-treinen klaargemaakt om eveneens op HVO te rijden. “Dit is een belangrijke stap richting emissieloos treinvervoer in het Noorden”, stelt gedeputeerde Fokkens-Kelder. “We werken daar stap voor stap naartoe. Zo lopen er in Groningen en Fryslân ook proeven met

waterstof- en batterijtreinen. En we rijden vanaf 2027 tussen Leeuwarden en Harlingen Haven met batterijtreinen.”

NIEUWS KIJK OP NIEUWS
13 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
GIANNI VERSACE RETROSPECTIVE FOTO: ANDRÉ RAUDEZE TENTOONSTELLING IS NIET OFFICIEEL, NOCH GEAUTORISEERD DOOR OF VERBONDEN AAN GIANNI VERSACE S.R.L. EN/OF DE FAMILIE VERSACE. Weegoplossingen voor o.a. industrie, landbouw, handel en laboratoria. Ruime voorraden, snelle levering en vakkundige installatie en service. www.henkmaas.nl Hoevenkamp 5a - 9461 HE Gieten (DR) Servicepunt Noord Snekertrekweg 61 8912 AA Leeuwarden w ww a l y ni a-arc hi tecte n.n l A l y ni a Arc hi tecte n Har ling e n B V

KIJK OP NIEUWS

We’r media:

‘Blijf digitaal verbonden!’

Arbeidsmarkt in Drenthe: zo toekomstbestendig is jouw baan

In Drenthe is de krapte op de arbeidsmarkt niet altijd even voelbaar. Zo is er binnen de provincie meer dan voldoende werk voor verpleegkundigen, terwijl andere banen door digitalisering juist langzaam verdwijnen. Receptionistes, administratief medewerkers en secretaresses zijn voorbeelden van beroepen die er anno 2023 slecht voor staan. Dit en meer blijkt uit onderzoek van Nationale Vacaturebank.

In Drenthe zijn er gemiddeld 4,1 geïnteresseerden per vacature. Landelijk is dit 2,8. In Drenthe is er voor sollicitanten daarom meer concurrentie dan elders in het land, al zijn er wel grote verschillen per beroep. Niet elke beroepsgroep hoeft echter te wanhopen. Zo is er op de arbeidsmarkt veel vraag naar leerkrachten in het basisonderwijs, online marketeers, werkvoorbereiders en ontwerpers van machines en gereedschappen.

We’r media is hét full-service webbureau uit Emmen. “Met onze frisse kennis van websites en online marketing adviseren en ondersteunen wij vele bedrijven. Ons team staat garant voor krachtige en kwalitatieve websites. Samen met jou werken we aan een sterke website die past bij jouw bedrijf, merk en visie. Onze websites worden ontwikkeld om potentiële klanten aan te trekken, te boeien en te betrekken bij jouw productdienstverlening.”

“Met onze jarenlange ervaring en kwaliteitswerk zijn wij in staat om een website te creëren die niet alleen de aandacht trekt, maar ook zorgt voor een verhoogde conversiewaarde en omzet. We maken gebruik van de nieuwste technologieën en trendy designs om jouw website met de juiste indruk achter te laten en tegelijkertijd de gebruiksvriendelijkheid te verhogen. Bovendien zorgen wij voor een responsive website, die volledig geoptimaliseerd is voor ieder apparaat en iedere browser.”

“Naast websiteontwikkeling bieden wij een groot scala aan online marketingdiensten

merk zichtbaarder maken en de juiste aanspreken. succesvolle leads tot het werven van

zoals social media advertising, Google Advertising en zoekmachineoptimalisatie om jouw bedrijf online naar een hoger level te tillen. Ons doel is om jouw bedrijf te laten groeien door middel van gerichte en effectieve marketingstrategieën die het merk zichtbaarder maken en de juiste doelgroep aanspreken. Met onze expertise en ervaring binnen deze digitale wereld, kunnen we jouw online aanwezigheid en de stroom van potentiële klanten verhogen. Of je nu een start-up bent of een gevestigd bedrijf, bij We’r media staan we klaar om je te ondersteunen bij het bereiken van verschillende marketingdoelen. Van het binnenhalen van succesvolle leads tot het werven van nieuwe medewerkers. Wij zijn er klaar voor.”

Online marketingstrategie

“Kortom, als je op zoek bent naar een krachtige website voor jouw bedrijf of een effectieve online marketingstrategie, dan ben je bij ons aan het juiste adres! Jouw online ambities worden bij We’r media werkelijkheid. We drinken graag een kop koffie om het te hebben over te gekke online ideeën.”

NIEUWS
15 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
UW SPECIALIST IN KLEDING EN RECLAME Ceresweg 23, Leeuwarden, telefoon 058 - 20 38 093 info@spinoffnederland.nl, spinoffnederland.nl Voor als je gezien wilt worden. 0595 - 572 664 zijlstraleens.nl RUPSHOOGWERKERS VAN 11 TOT 31 METER AUTOHOOGWERKERS TOT 30 METER OP B-RIJBEWIJS TRUCKHOOGWERKERS TOT 90 METER.

MKB EN DIGITALISERING GAAN PRIMA SAMEN

Hét MKB bestaat niet, horen we altijd, maar meer dan 95 procent van alle bedrijven in Nederland behoort dan wel weer tot dat MKB. Het is een groep van uiteenlopende soorten bedrijven en dat maakt het juist ook weer zo reuze interessant. Van de kapper en de bakker op de hoek tot een high-tech internationaal bedrijf.

Digitalisering en MKB wordt nog interessanter. Ik ben er heilig van overtuigd dat digitalisering het MKB verder kan helpen, op meerdere fronten. Digitalisering maakt het MKB juist slimmer. Digitalisering kan je helpen om je werk efficiënter, sneller en vooral minder foutgevoelig uit te voeren. Deze efficiency, samen met gemak voor je klant en voor jezelf en kostenbesparing zijn bij het MKB de voornaamste redenen om na te denken over digitalisering in je onderneming.

Digitalisering is echter ook complex, en voor menig ondernemer niet meteen iets waar hij of zij in thuis is. Veel bedrijven worstelen met digitale ontwikkelingen. Het ontbreekt hen simpelweg aan kennis en middelen om succesvol te opereren, maar digitalisering is wel hard nodig om in de toekomst een goede positie op de markt te behouden. En de digitale wereld verandert snel.

De Rijksuniversiteit Groningen in het algemeen en het Groningen Digital Business Centre (GDBC) in het bijzonder zijn erbij gebaat om het

MKB in deze digitale transformatie te ondersteunen. De kennis die in de universiteit aanwezig is op dit gebied wordt graag ingezet om het MKB vooruit te helpen. De win-win zit erin dat onze studenten tijdens hun studie praktische kennis opdoen en weten hoe het reilt-en-zeilt in een onderneming. Ik merk ook dat juist studenten die een universitaire opleiding volgen hier behoefte aan hebben gedurende hun studietijd. Het project gerelateerde onderwijs waarin groepen studenten – onder begeleiding van coaches –een vaak digitaal gerelateerde opdracht van een écht bedrijf met échte opdrachtgevers uitvoeren is uitermate populair bij de hedendaagse student.

In het project SLIM-mer MKB hebben we de afgelopen twee jaar bewezen dat dit werkt. Met behulp van de SLIM-subsidie samen met twee partners uit het bedrijfsleven, in dit geval Xtract uit Zuidlaren en Nidaros uit Hoogeveen, zijn tientallen MKB-bedrijven in Noord-Nederland geholpen op het gebied van digitalisering,

variërend van kappers, online marketing bedrijven tot fietsenwinkels. De aanpak was succesvol. Maatwerk per bedrijf en per vraagstuk, ja inderdaad omdat hét MKB niet bestaat en de digitale ‘oplossing’ vaak per bedrijf weer anders is. Dus daarmee geen reuzestappen op het gebied van digitalisering in hét MKB, maar wel vele mooie mini-sprongetjes waar vele MKB-bedrijven in Noord-Nederland van hebben kunnen profiteren. Nidaros en Xtract dank voor deze samenwerking waarin we bewezen hebben dat het werkt, en bovenal dank aan de vele tientallen studenten van de Rijksuniversiteit Groningen die met hun kennis en enthousiasme voor vele blije ondernemersgezichten hebben gezorgd. Hoe mooi is dat.

Bas Baalmans, projectleider bij het Groningen Digital Business Centre (GDBC) van de Rijksuniversiteit Groningen. Voor meer info zie https://rug/nl/gdbc. Hier ook meer informatie voor MKB’ers en hoe ook te profiteren van wetenschappelijk talent in het noorden van Nederland. <

17 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL COLUMN

Arbeidsrecht: continu in beweging

Arbeidsrecht: een ingewikkeld rechtsgebied, dat bovendien continu in beweging is. Elke ondernemer met personeel krijgt er wel eens mee te maken. Meestal bij een ontslag, of juist om ontslag te voorkomen. Of als het gaat om arbeidsomstandigheden. Voor een ondernemer zonder HR-specialisme in huis is het fijn dat er dan een Kenniscentrum Arbeidsrecht is, waar je terecht kunt voor het juiste advies.

18 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
"Kennis delen is het toverwoord"
19 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Het Kenniscentrum Arbeidsrecht (KCA) is gevestigd in Beilen, Groningen, Hoogeveen, Zwolle en Goes en wordt gerund door mr. P. (Peter) Raven. Een bevlogen jurist en ondernemer, die zich de laatste jaren heeft gespecialiseerd in arbeidsrecht en zijn expertise graag deelt met collegaondernemers. Door ze te adviseren en bij te staan in individuele procedures, maar ook door regelmatig actuele informatie te verstrekken, masterclasses en workshops te geven aan groepen ondernemers op verschillende locaties in het Noorden. Er is altijd wel iets nieuws te melden op het gebied van arbeidsrecht en Peter Raven kan dat als geen ander duiden.

Melkboer

De jurist is een netwerker pur sang. Het ondernemerschap is hem met de paplepel ingegoten: ‘Mijn vader was melkboer en later runde hij samen met mijn moeder een

SRV-winkel. Dat was niet eenvoudig in een tijd waarin de supermarkt in opkomst was en de markt overnam. Maar mijn ouders hebben het goed volgehouden. Ik had en heb daar veel respect voor en dat heb ik nog steeds voor elke collega-ondernemer, hoe klein of hoe groot het bedrijf ook is.’

Banken

Na het behalen van zijn HEAO-diploma, behaalde de oorspronkelijk uit Zeeland afkomstige, maar inmiddels al vele jaren in Drenthe woonachtige Peter Raven zijn meestertitel in de afstudeerrichting arbeidsrecht. Hij werkte daarna bij diverse banken, waaronder ING-bank en Rabobank.

Na 14 jaar in het bankwezen te hebben gewerkt, maakte hij in 1996 de keuze om te gaan ondernemen onder de naam Raven Advies. Daarnaast startte hij als docent aan diverse hogescholen en gaf trainingen aan bankmedewerkers. Met Raven Advies is hij

doorgegaan met wat hij al deed: het ondernemingsrecht.

Arbeidsrecht

In 2018 begon Peter samen met zijn vrouw Herma het Kenniscentrum Arbeidsrecht om daar arbeidsrecht activiteiten onder te brengen die ondernemers en werkgevers betreffen en in het najaar van 2022 kwam daar Kenniscentrum Ontslagrecht bij waar ontslagrecht voor de werknemer centraal staat.

Peter volgde diverse specialisatieopleidingen, waaronder opleidingen op het gebied van financiële bedrijfsanalyse, intensief- en bijzonder beheer en de postdoctoraal opleiding PALA (arbeidsrecht). Hij volgde in 2014-2015 bij de Grotius Academie de postdoctorale specialisatiecursus arbeidsrecht en is als onderzoeker/promovendus verbonden aan de TUA in Apeldoorn.

20 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Daadkrachtig

Maar meer nog dan al deze juridische know-how kunnen we Peter Raven zien als een ondernemer in hart en nieren. Hij is daadkrachtig, optimistisch, heeft een prettige zelfverzekerde houding, handelt adequaat en is in staat om anderen mee te nemen in zijn denk- en werkwijze, zo werd hij eens omschreven.

Wakker zijn

Flexibel, daadkrachtig en betaalbaar (fixed fee). Dat is waarmee het Kenniscentrum Arbeidsrecht zich onderscheidt. Maar ook met een missie om actuele kennis te delen en ondernemers scherp te houden. ‘Om te dromen moet je wakker zijn’, staat er levensgroot op de muur van Ravens kantoor. En dus is de jurist altijd alert op nieuwe ontwikkelingen in zijn vakgebied, om deze te kunnen delen met zijn netwerk.

Specialisatie noodzakelijk

‘Kennis delen is het toverwoord. We zien telkens weer nieuwe wetten en regels op ons afkomen op het gebied van arbeidsrecht. Tegelijkertijd zien we steeds meer gespecialiseerde vragen vanuit ondernemers op ons af komen. Dat geldt voor elk rechtsgebied. Kon je een jaar of 30 geleden als dorpsadvocaat nog van alle markten thuis

zijn, tegenwoordig moet je specialist in een bepaald rechtsgebied zijn om alle nieuwe kennis bij te houden en te delen. Voor mij is dat het arbeidsrecht.’

Dossier opbouwen

Vooral voor ondernemers met één tot twintig mensen in dienst, die vaak geen HR-specialisme in huis hebben, is het cruciaal om te allen tijde te kunnen beschikken over kennis op het gebied van arbeidsrecht. ‘Om een eenvoudig voorbeeld te noemen: een werknemer functioneert niet, hoe ga je daarmee om? Ga je het gesprek aan? Dan moet je een dossier hebben en dat is er veelal niet. De wet verplicht je om zo’n dossier op te bouwen. Om een verbeterplan op te stellen en de werknemer daarin te coachen. Of als dat niet werkt, herplaatsen binnen je organisatie. Pas daarna kun je denken aan ontslag.’

Nieuwe wetten

En dan zijn er telkens nieuwe wetten zoals sinds augustus 2022 de wet Transparante en Voorspelbare Arbeidsvoorwaarden: ‘Die wet zegt dat je je werknemers vooraf moet informeren over de rechten en plichten als het gaat om de arbeidsvoorwaarden. En ook dat je scholing moet aanbieden. Veel werkgevers weten dat niet.‘

Rechtspositie zzp’er

Een nieuwe wet die er later dit jaar aan zit te komen uit de koker van minister Van Gennip van Sociale Zaken is een wet die de rechtspositie van de zzp’er moet verbeteren. ‘Het is de vraag of het een verbetering voor de zzp’er betreft, maar hoe dan ook gaat deze wet grote gevolgen hebben voor de manier waarop ondernemers met zzp’ers samenwerken’, waarschuwt Raven alvast. Hij is zich al een tijdje aan het verdiepen in -de totstandkoming- van deze nieuwe wet en zal uiteraard zijn kennis delen met zijn netwerk.

Workshops

En dat kennis delen geschiedt onder meer in de vorm van een regelmatige nieuwsbrief met tips en tricks, maar ook met -vrij toegankelijke- workshops en masterclasses voor ondernemers in de regio. Benieuwd? Zie https://kenniscentrumarbeidsrecht.nl/ events/ <

WAT IS ARBEIDSRECHT

Het arbeidsrecht gaat over de verhouding tussen werkgever en werknemer. Van een werkgever –werknemer relatie is sprake wanneer iemand door middel van een arbeidsovereenkomst zich ertoe verbindt om onder het gezag van de werkgever te werken. Dit in ruil voor salaris.

Het arbeidsrecht is voor zowel werkgever als werknemer zeer belangrijk bij het beëindigen van de arbeidsovereenkomst. Een groot deel van het arbeidsrecht heeft dan ook betrekking op het ontslagrecht. Maar het gaat ook over arbeidsomstandigheden, scholing, pensioenvoorziening, kortom: alle zaken die betrekking hebben tot de verhouding tussen een werkgever en een werknemer.

21 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
www.medprevent.nl 085-044 12 44 - info@medprevent.nl Samen veilig & gezond! Focuz Support: de facilitaire partner voor uw project! Wij ontzorgen u op het gebied van (tijdelijke) huisvesting, schoonmaak, onderhoud, mobiliteit, inrichting en vele andere ondersteunende processen zodat u de 'focuz' kunt houden op uw primaire werkprocessen. Interesse? Neem dan vrijblijvend contact met ons op om te ontdekken hoe wij u kunnen ontzorgen! T 0596-87 00 29 | E. info@focuzsupport.nl | I. www.focuzsupport.nl

DE KLOOF TUSSEN DIRECTIETEAMS EN MEDEWERKERS

IK DANS, JIJ DANST, WIJ DANSEN...

“Overtuig mij nou eens wat ik als bestuurder of CEO anders moet doen?”

“Waar moet ik expliciet in zijn?”

“...dat gaan we niet doen. Dat kunnen we ook niet, die overtuiging moet uit jouzelf komen”. “Jouw gedrag moet congruerend zijn met waar jij als leider voor staat. Elke dag weer.”

We gaan daarom niet overtuigen. Dat landt niet op een goede bodem. Geen bodem van gelijke inzichten, van het delen van een visie en ambitie. Van het samen voelen van de noodzaak en geloof in de mogelijkheden. Als dit ontbreekt dan verval je in de overtuiging en vaak is dat toch het begin van een dood spoor.

Het ownen ervan begint bij het bestuur, de CEO en directie. Zonder hun commitment in woord en gedrag is er in onze overtuiging geen slagingskans. Passie en gevoel, net als in de tango, zo zou je leiding moeten geven en nemen. Vol overtuiging en commitment met waar jij voor staat en hoe je dat uit je mensen wilt zien komen. Techniek en gevoel, net als bij dansen. Bij directies heerst te vaak de waan van de dag, vooral kijkend naar de huidige problemen zoals hoog verzuim, verloop personeel, werkstress en krampachtig vormgeven van werkgeluk. Dáár ligt de focus. En begrijpelijk, het is alleen korte termijn en de uitkomst i.p.v. een doel op zich. Het doel in organisaties zou een ‘dancing culture’ moeten zijn.

Organisaties die zich onttrekken aan die waan, daarboven uitstijgen en verder denken, komen tot het inzicht en geloof dat focus op eigen mensen de oplossing is. Focus op hun vitaliteit, plezier, dat ze autonomie in het werk ervaren, een gevoel van verbinding met collega’s én niet te vergeten met het hogere doel van de organisatie

en tot slot jezelf als competent ervaren en/of de mogelijkheden daarin te kunnen ontwikkelen. Dat vraagt ondersteunend leiderschap en vaardigheden als: “ik ben veeleisend, behulpzaam en durf me kwetsbaar op te stellen”.

We weten het niet en gaan met elkaar dansen. Wel de tango! En top down zorg ik ervoor dat we daar tijd en geld voor vrijmaken om alle medewerkers daarbij te faciliteren, te ontwikkelen en te laten groeien en bloeien.

Deze organisaties hoeven wij niet te overtuigen. Hier inspireren we, jagen we aan of remmen en verbinden we met ons team van tien professionals en evenveel energie en geloof als ik eerder noemde. Dan sta je met elkaar op hetzelfde station en hoeft niemand overtuigd te worden.

Cruijff zei het al: je gaat het pas zien als je het door hebt.  <

Linata Rutgers,  Directeur Werk 3.0, verbinder, moeder en bestuurder.   www.werk30.nl  Linata@werk30.nl voor een kop koffie met een koekje erbij!

23 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL COLUMN

GROBUSINESS, YNBUSINESS, IK BEN DRENTS ONDERNEMER Ondernemersvraagstuk?

Deze mkb adviseurs helpen je op weg

Innovatie, financiering, groei, digitalisering, internationaal ondernemen en verduurzaming. Het zijn thema’s die bij veel ondernemers spelen. GroBusiness, Ynbusiness en Ik Ben Drents Ondernemer zijn ondernemersplatformen die mkb-bedrijven uit de drie noordelijke provincies ondersteunen met specialistische kennis en ondernemerschap.

Mkb-bedrijven uit Groningen, Friesland en Drenthe kunnen met ondernemersvraagstukken terecht bij de drie platformen. Het zijn onafhankelijke regionale organisaties die er voor de ondernemer zijn. We spreken Kees Tuin van GroBusiness (Groningen), Dennis Carton van Ynbusiness (Friesland) en Floortje van Aken van Ik Ben Drents Ondernemer (Drenthe) over wat deze platformen voor ondernemers betekenen.

Mkb adviseurs met kennis en kunde

De platformen zijn een eerstelijnsportaal voor mkb’ers in de betreffende provincie. Kees

Tuin: “Ondernemers kunnen bij ons terecht met vragen over groei. Groei in de zin van omzet of personeel maar ook in robuustheid en continuïteit. Adviseurs komen met mkb-bedrijven tot de kern van het vraagstuk en helpen ze op weg om de uitdagingen verder te brengen. We hebben veel kennis en

ervaring in het ondernemerschap in huis en we weten als geen ander de vraag achter de vraag te achterhalen.”

Sterke ketens

GroBusiness, Ynbusiness en Ik Ben Drents Ondernemer hebben een groot netwerk en zetten dat in om mkb-bedrijven te versterken. Dennis Carton: “Ondernemers hebben tal van innovatieve ideeën die niet tot ontwikkeling komen omdat ze niet over een bijpassend netwerk beschikken. We helpen ze daarbij. Onder andere door ze in contact te brengen met de juiste partijen. We leggen ons toe op sterke ketens waarin ondernemers hun innovatieve ambities versneld kunnen waarmaken.”

Proactief naar het mkb

Het doel van de onafhankelijke platformen is om ondernemers te ondersteunen bij het

waarborgen van hun continuïteit en het realiseren van hun ambities. Floortje van Aken: “We zijn er voor mkb-bedrijven met ambitie om ze verder te helpen met al hun vragen over innovatie en ondernemerschap, ongeacht de fase waarin ze zich met hun onderneming bevinden. We wachten niet tot ondernemers met vragen naar ons toekomen, maar we zoeken het mkb proactief op, in nauwe samenwerking met onze partners. Daarin zijn we uniek in het Noorden.”

24 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
“Ondernemers kunnen bij ons terecht met vragen over groei in de zin van omzet of personeel maar ook in robuustheid en continuïteit.”

ONDERNEMERSPLATFORMEN

GroBusiness is het centrale platform voor ondernemers in de provincie Groningen, onderdeel van Economic Board Groningen en het wordt ondersteund door andere programma’s van Economic Board Groningen zoals Vrijetijdseconomie. Het platform wordt gefinancierd door de provincie Groningen en het Nationaal Programma Groningen.

Ynbusiness is het ondernemersplatform van de provincie Friesland. Het werd opgericht op initiatief van het bedrijfsleven, de provincie Fryslân, de F4-gemeenten en het Friese hoger en middelbaar beroepsonderwijs, verbonden in het Innovatiepact Fryslân (IPF).

Over provinciegrenzen heen

De drie platformen focussen zich op ondernemers in de eigen provincie, maar werken ook onderling veel samen. Kees Tuin: “De basis van alle drie de platformen is vergelijkbaar, met accentverschillen op basis van regionale kenmerken. In Groningen speelt bijvoorbeeld de aardbevingsproblematiek een beduidende rol.” Floortje van Aken vult aan: “De infrastructuur in de provincies is verschillend, maar onze samenwerking gaat over de provinciegrenzen heen. Het gebeurt

regelmatig dat we een ondernemer in onze eigen provincie in contact brengen met een partij in de twee andere noordelijke provincies omdat daar de juiste kennis zit. Bovendien zoeken we alle drie de samenwerking op met kennisinstellingen in de regio.”

Dennis Carton: “Het gaat erom dat we samen ondernemers verder helpen. Zo leveren we met elkaar een betekenisvolle bijdrage aan de brede welvaart in de drie noordelijke provincies.” <

Ik Ben Drents Ondernemer is het centrale platform voor de Drentse ondernemer. Het is een initiatief van de provincie Drenthe in samenwerking met de Drentse gemeenten en Hardenberg, NHL Stenden, Hanzehogeschool Groningen, Alfa College, Drenthe College en VNO-NCW MKB Noord.

grobusiness.nl | ynbusiness.nl | ikbendrentsondernemer.nl

25 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
V.l.n.r. Dennis Carton, Kees Tuin en Floortje van Aken

Drenthe College maakt werk van waterstof

26 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Waterstof is een belangrijke schakel in de energietransitie. Het is misschien wel dè energiedrager van de toekomst en vindt nu al zijn weg in de industrie. Steeds meer bedrijven laten hun machines, verwarming en wagenpark draaien op waterstof.

Maar hoe doe je dat in de praktijk? Hoe zit het met productie, transport, opslag en toepassingen van waterstof? Veiligheid? Onderhoud? Zijn je technici er voldoende voor geschoold of moet je specialisten in huis halen? Het in Emmen gevestigde practoraat Waterstof in de Industrie van Drenthe College heeft veel antwoorden en maakt letterlijk en figuurlijk werk van waterstof.

‘Het aantal fte’ers dat met waterstof werkt kan oplopen tot wel 72.000. Daaronder vallen engineers, operators, installateurs, onderhoudstechnici, noem maar op. Die moeten allemaal worden (bij-)geschoold of omgeschoold. Voor die uitdaging staan wij nu. Het gebeurt al. Kijk naar een bedrijf als Resato, waar nu 50 mensen met waterstof werken; in 2030 moeten dat er 1000 zijn.‘

Dat zegt Willem Hazenberg, die het practoraat in Emmen bestiert. Hij is senior consultant bij Stork en al jaren waterstofexpert, stond aan de wieg van het Hydrogreenn netwerk en was nauw betrokken bij de realisatie van de waterstofwijk in Hoogeveen. In april 2022 werd Hazenberg aangesteld als practor bij Drenthe College en sindsdien heeft hij een stevig netwerk gecreëerd om industrie, overheid en onderwijs bijeen te brengen.

‘We doen praktijkgericht onderzoek en delen onze kennis met andere practoren, lectoren, professoren, docenten en studenten op alle niveaus, maar vooral ook met bedrijven. We ontwikkelen trainingen voor medewerkers van bedrijven en voeren projecten uit, waaronder testopstellingen. Daarbij ligt onze focus op het veilig en efficiënt toepassen van waterstof in een industriële omgeving.’

De projecten worden op locatie uitgevoerd, bijvoorbeeld bij Groningen Airport Eelde

(groundpower-installatie), bij bedrijven als Stork, Resato en bij Getec. Maar ook in de eigen DC Tech praktijkhal en in de GreenWise Campus. Daar leren de studenten van de mbo-opleiding Allround Operational Technicus, Technical Engineering en Procentechniek met een waterstofmodule wat het principe van waterstof inhoudt. Ook staan er bouwpakketten voor speelgoedauto's met een waterstofcel, die toekomstige mbo’ers in elkaar mogen zetten tijdens een open dag. En dat vindt niet alleen de jeugd leuk om te doen.

Hazenberg werkt samen met Liesbeth Horstmann, projectmanager Techniek Innovatie bij Drenthe College. Zij benadrukt dat de Drentse mbo-opleiding niet alleen opereert, maar stevig samenwerkt met andere opleidingen, overheden en instellingen in binnen- en buitenland. ‘Waterstof is een wereldwijd verhaal en dan is het mooi om te zien dat we in Emmen een belangrijke spilfunctie kunnen vervullen. Niet voor niets zien we veel van onze studenten hier de weg oversteken', waarbij ze wijst op het naastgelegen industriecomplex Getec, waar het bedrijvencluster zich bevindt waar hoogwaardige circulair plastics worden geproduceerd. ‘We willen graag samenwerken met ondernemers in de regio. We kunnen ze helpen bij de energietransitie, het trainen van hun medewerkers, maar ook het opzetten van innovatieve projecten. Waarbij onze studenten zaken voor elkaar kunnen krijgen wat anderen bedenken. Uiteraard wel met respect voor het leerproces. Zo kunnen we er met elkaar voor zorgen dat we hoogwaardige (procen-) techniek in onze regio houden en werkgelegenheid creëren in en voor de energietransitie.’ <

27 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Grodal Expeditie B.V. is een volledig onafhankelijke Expediteur en een gecertificeerd douane-vertegenwoordiger. Grodal is ruim 25 jaar actief en vanaf de start van de onderneming al gevestigd in Veendam. Grodal onderscheidt zich door de deskundigheid met betrekking tot de douaneformaliteiten, de know how van het gehele logistieke proces en de stelregel: afspraak is afspraak.

• Grodal staat voor kwaliteit.

• Grodal heeft een enorm netwerk van agenten wereldwijd.

• Grodal heeft ook een logistiek adviserende rol richting zijn klanten.

• We zijn dan ook zeker een dienstverlenend bedrijf in de brede zin van het woord!

• Verder is Grodal volledig onafhankelijk en kiest steeds lokale partners die voor het betreffende traject optimaal presteren. Wij voeren de regie over een logistieke keten en kiezen voor u de meest efficiënte wijze van vervoer.

• En als douane-vertegenwoordiger en AEO gecertificeerd bedrijf kunnen wij ook alle douaneformaliteiten voor u afhandelen.

Grodal Expeditie B.V.

Boven Oosterdiep 96, Veendam

P.O. Box 423, 9640 AK Veendam The Netherlands

Tel. +31 (0)598 612725

Fax +31 (0)598 615229

e-mail: jager@grodal.nl // website: www.grodal.nl

VAT: NL801838617B01 / EORI: NL801838617

Trade Register Groningen: 02330341

the original retrofitting company. Wat is retrofitting? vernieuwen. +31 (0)513 43 73 16 24HR SERVICE: +316 53 69 8009 info@morrissolutioNS.EU www.morrissolUtions.nl Celsiusweg 8 - 8503 AC JOURE (FRIESLAND) - tHE NETHERLANDS
Wij adviseren u graag! Totaalleverancier op het gebied van licht, geluid en beeld Verkoop, Verhuur en Installatie Australiëweg 8 9407 TE Assen 0592 - 342098 www.dialgb.nl

INGENIEURSBUREAU DELTA GEOCONSULT

Expert in grondmechanica en funderingstechniek

30 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

“Ik opereer op het snijvlak van techniek, marktkennis en commercie.” Aan het woord is ingenieur Sikko Doornbos (67), funderingsexpert en eigenaar van Delta Geoconsult uit Woudrichem. Doornbos heeft meer dan veertig jaar ervaring met grondmechanica en funderingstechniek. Hij vertrok destijds uit het Noorden, maar het werk - en het hart - trekt hem steeds weer naar deze regio.

“Ik ben geboren en getogen in Dokkum en heb nog altijd een sterke binding met het Noorden. Bovendien ligt de kern van mijn werk hier, evenals in het westen. In deze twee regio’s is, vooral aan de kust, het meest te doen op het gebied van zware

bebouwing.” Doornbos heeft voor zijn funderingsadviezen altijd te maken met grote werken op het gebied van utiliteitsbouw en industriële bouw. Zijn portfolio bestaat voor een kwart uit opdrachten voor Nederlandse

opdrachtgevers en voor wel driekwart uit werk voor buitenlandse opdrachtgevers die – meestal - een project in Nederland hebben.

Ontwerpfase

“Welke opdrachtgever het ook betreft, ik kijk het liefst vooraf mee: in de ontwerpfase van het project. Er wordt mij bijvoorbeeld gevraagd of de bedachte funderingsoplossing haalbaar is op de gewenste locatie. Daarin een goede keuze maken is essentieel, want als er in deze fase

31 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Vergaderen bij het grootste stoomgemaal ter wereld

Weed Free Service

Wij zijn uw partner voor milieuvriendelijk onkruidbeheer.

Onkruid is van alle tijden. Hardnekkig, vervelend, onesthetisch en een constante bedreiging voor cultuurgewassen en planten in tuinen en parken. Maar met de bestaande methoden is onkruidbestrijding duur, slechts kortstondig effectief, milieuonvriendelijk en dus gevaarlijk voor mens en dier. Al dan niet onder druk van wet-en regelgeving wil je daar dus vanaf.

Laat u inspireren door de allure van dit Werelderfgoed. Voel de historie. Geniet van het prachtige uitzicht. Bij het Woudagemaal komt elke vergadering ‘op stoom’.

Een unieke locatie voor vergaderingen, presentaties of andere zakelijke bijeenkomsten. De twee uitstekend uitgeruste vergaderruimtes, voorzien van moderne apparatuur en WiFi, bieden plaats aan groepen van 5 tot 100 personen.

Daarom vergaderen bij het Woudagemaal!

• Gelegen in een unieke en inspirerende omgeving

• Mogelijkheid voor lunch, borrel en rondleiding

• Goed bereikbaar en gratis parkeren op eigen terrein

Wilt u ook vergaderen bij deze iconische stoomreus?

Scan de QR-code voor meer informatie of neem contact met ons op. We bespreken graag de mogelijkheden met u.

UNESCO Werelderfgoed

Ir. D.F. Woudagemaal

Gemaalweg 1 • 8531 PS Lemmer

T +31 (0) 514 561814 • E info@woudagemaal.nl

Ceresweg 48, 8938 BG Leeuwarden

085 – 303 8276

info@weedfreeservice.nl

www.weedfreeservice.nl

fouten worden gemaakt, krijg je achteraf mogelijk schade. Bij schadegevallen word ik ook wel eens betrokken, dan wordt gevraagd of ik kan achterhalen wat de oorzaak is en hoe het kan worden opgelost. Dit gebeurt gelukkig niet zo vaak, want dit is voor de betrokken partijen natuurlijk erg vervelend.”

Techniek, marktkennis en commercie

Doornbos werkte zelf vele jaren aan de uitvoerende kant en weet goed hoe het er ‘buiten’ aan toe gaat. “Ik kan daardoor niet alleen ontwerpen, maar ook prijzen, budgetten en te investeren tijd goed beoordelen. Ik breng risico’s in kaart, adviseer over de soort techniek die op de gewenste locatie haalbaar is, welk grondonderzoek daarvoor uitgevoerd moet worden en met welke technische Nederlandse normen rekening gehouden moet worden. Desgewenst raad ik bovendien geschikte marktpartijen aan. Ik opereer dus op het snijvlak van techniek, marktkennis en commercie.”

Nieuwe technieken

Lang geleden, toen er alleen nog werd gebouwd op gunstige locaties, hoefden funderingen niet zo diep. Maar nu wordt overal gebouwd waar nog ruimte is. “De technieken die nodig zijn om funderingen aan te leggen, worden daardoor steeds groter en geavanceerder. Tegenwoordig ga je met een paalfundering wel 20 tot 40 meter diep. Bovendien worden er steeds vaker trillingsvrije en geluidsarme technieken toegepast: in plaats van heien gaan funderingspalen door middel van boren of drukken ver de grond in.” Daarnaast wordt in de bouw steeds vaker nagedacht over elektrische aandrijving. “Deze sector staat nooit stil, maar blijft zich ontwikkelen naar de wensen en eisen van de markt.” Ook Doornbos zelf staat niet stil: hij hoopt dit werk nog lang te kunnen doen. “Ik doe het met veel plezier. Funderingen zijn per locatie elke keer weer verschillend. Het mooiste vind ik om in de ontwerpfase te worden betrokken, zodat we foute keuzes kunnen voorkomen!” <

EEN KLEINE GREEP UIT DE LOPENDE PROJECTEN:

Datacenter: “Ik ben betrokken bij de bouw van een Google datacenter in de Eemshaven. Ik heb dit al vaker gedaan voor Google, maar ook voor Microsoft. Ik weet dus wat er bij komt kijken.”

Staalfabriek: “Van Merksteijn, uit Almelo, laat een staalfabriek bouwen in de Eemshaven door een Italiaanse partij. Deze partij heeft mij gevraagd welke typen funderingen hier mogelijk zijn en hoe ze de fundering het beste kunnen aanpakken.”

Industrieel project: “Een bedrijf uit Finland dat ik al dertig jaar ken voert in industriegebied Europoort in Rotterdam een industrieel project uit. Vanwege onze jarenlange relatie is het voor hen logisch mij te betrekken bij het ontwerp.”

Noorwegen: “Een Engels bedrijf heeft mij gevraagd te bemiddelen bij een industrieel project in Ålesund, Noorwegen. Ik heb daar connecties en bemiddel tussen de opdrachtgever en lokale bedrijven.”

33 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

INNOVATIEVE FUNDERINGSMACHINE UNIEK IN EUROPA

Trillingsvrij en geluidsarm funderen met Drukpaal.nl

Als op een bouwlocatie de eerste paal de grond in wordt gedrukt door de funderingsmachine van Drukpaal.nl staan er vaak tientallen mensen te kijken. Niet omdat het indrukken met veel geweld gepaard gaat, of lawaai maakt. Juist niet. Trillingsvrij en geluidsarm verdwijnen de prefab funderingspalen in de grond. En juist dat is spectaculair. “Bij de tweede paal beginnen mensen vaak om zich heen te kijken: wat gebeurt hier eigenlijk?”, vertelt bedrijfsleider Menrik Doornbos.

34 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Het innovatieve systeem van Drukpaal.nl wordt al meer dan drie jaar op bouwprojecten ingezet en het bedrijf uit Kampen krijgt het steeds drukker, maar er is nog steeds ‘zendingswerk’ te verrichten. Doornbos: “De bouw is behoudend en we zijn de enige in Europa met deze funderingsmachine. Ik voer continu gesprekken met constructeurs, ingenieurs en overheden om onze methode uit te leggen.”

Indrukken

De techniek die Drukpaal.nl gebruikt, heet indrukken. Kwalitatief hoogwaardige prefab palen worden door een hydraulisch aangedreven funderingsmachine van 375 ton de grond in gedrukt. Dat gebeurt trillingsvrij, geluidsarm en er komt geen (vervuilde) grond mee omhoog. “Onze zelfontwikkelde tool berekent hoeveel druk we verwachten te ondervinden. Tijdens het indrukken registreren we hoeveel drukkracht de paal die de grond in gaat daadwerkelijk ondervindt. Daardoor weet je het exacte draagvermogen van die paal en of die voldoet aan wat is uitgerekend. Dit biedt meer zekerheid dan bij andere funderingssystemen.”

Werk in het Noorden

Menrik Doornbos is een ‘Fries om utens’ en werkt graag in het Noorden. “Ik houd van de mentaliteit en vind de mensen prettig om mee te werken. De helft van onze opdrachten speelt zich af in de Randstad, de andere helft in Friesland en Groningen: in plaatsen als Harlingen, Groningen, Bedum, Hoogeveen, Delfzijl en Appingedam. Wat die locaties

gemeen hebben, is dat de grond vaak slecht is. Ook gaat het vaak om binnenstedelijk gebied: dichtbij andere gebouwen wil je het liefst zo weinig mogelijk trillingen en overlast veroorzaken. Zodoende komen opdrachtgevers bij ons uit. Wij worden ingeschakeld voor woningbouwprojecten, utiliteitsbouw en industriële bouw.”

Uniek project: FDCA-fabriek

Drukpaal.nl heeft recent meegewerkt aan een uniek project. Naast Chemie Park Delfzijl bouwt Avantium ‘s werelds eerste commerciële fabriek voor FDCA. Het innovatieve Avantium richt zich op hernieuwbare chemie en wil hier jaarlijks vijf kiloton FDCA produceren: de belangrijkste bouwsteen voor de 100% plantaardige, recycleerbare kunststof PEF. In opdracht van Geveke Bouw uit Eelde heeft Drukpaal.nl de fundering aangebracht. “Voor deze fabriek was een relatief duur funderingssysteem voorzien, waarbij de kans bestond dat de palen zouden ‘uitspoelen’ door waterstromen in de grond. Onze opdrachtgever Geveke Bouw zocht daarom een alternatief. Ingenieursbureau Wiertsema & Partners uit Tolbert deed een funderingsonderzoek en samen met hen hebben wij de handschoen opgepakt. Ons systeem werkt met prefab palen: deze zijn al keihard, daardoor is er geen kans op uitspoeling. Dat wij aan zo’n unieke fabriek een bijdrage hebben kunnen leveren, daar zijn we trots op.”

Emissieloos funderen

Doornbos: “Over het algemeen worden we

ingezet als er sprake is van slappe ondergronden. Ook een ondergrond van potklei, zoals bij Appingedam, Bedum en Loppersum, is voor ons relatief eenvoudig om in te drukken.” Als Drukpaal.nl op een bouwlocatie actief is, zie je een enorme machine staan en een ploeg van vier man. “Een ploegbaas, funderingsmachinist, funderingswerker en de machinist op de rupskraan die de palen in de machine hijst. De machine wordt aangedreven door een dieselaggregaat, maar kan ook volledig elektrisch werken op een bouwstroomaansluiting.”

Betrouwbare partij

Iedereen die het relatief jonge bedrijf in actie ziet, is enthousiast. “We worden vaak door dezelfde opdrachtgevers opnieuw gevraagd. Zodra mensen snappen wat we doen, zien ze dat we een betrouwbare partij zijn en kwaliteit bieden in ons werk. Qua productie doen we niet voor traditionele funderingssystemen onder, terwijl we meer voordelen bieden. We krijgen het daardoor steeds drukker.” <

35 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
“Zodra mensen begrijpen wat we doen, zien ze dat we een betrouwbare partij zijn en kwaliteit bieden in ons werk.”

ERIK MOORLAG, 53 jaar, getrouwd, drie kinderen

Opleiding: University of life, met als grote voordeel dat ik alle aspecten van mijn vak in de praktijk heb geleerd. Dus autodidact; van ‘krullenjongen’ tot eigen baas.

Hobby’s: Ik heb het mooiste vak ter wereld, dus ik had het voorrecht om van mijn hobby mijn werk kunnen maken. Ik maak door de week veel uren, maar het weekend is ‘quality time’, dan geniet ik graag met volle teugen van het leven.

36 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

ERIK MOORLAG VAN RODENBURG INTERIEURS/ PROJECTINRICHTING:

‘Ieder individu is een potentiële klant’

“Ons motto is: Wij zijn ‘bedenkers en makers’. En daarbij lopen wij net zo hard voor een particulier die een plankje in de bijkeuken nodig heeft als voor een bedrijfsmatig project. Ik zeg wel eens ‘ieder individu is een potentiële klant’.” Aan het woord Erik Moorlag (53), sinds zeven jaar eigenaar van Rodenburg Interieurs/ Projectinrichting aan de Giek 9 In Drachten. Wij vroegen hem het hemd van het lijf over zijn bedrijf en zijn ambities.

Kun je in het kort iets vertellen over de geschiedenis van het bedrijf?

Ik ben autodidact en heb ‘het vak’ geleerd op de ‘university of life’. Ongeveer zeven jaar geleden heb ik Rodenburg Interieurs overgenomen van zijn naamgever, de heer Rodenburg, die het bedrijf ongeveer 30 jaar geleden heeft opgericht. In de beginperiode is er veel geïnvesteerd en hebben we behoorlijke stappen gemaakt in vernieuwing van het machinepark, automatisering en de organisatie zelf. Resultaat is dat er nu een bedrijf staat dat alles op het gebied van interieur in huis heeft en projecten desgewenst op ‘turn key’ basis kan realiseren. Voor particulieren, bedrijven of overheidsinstellingen. Samen met eigen ontwerpers en een team enthousiaste meubelmakers realiseren en begeleiden wij grote en kleine projecten van A t/m Z.

Wat maakt jullie bijzonder?

Wij hebben het hele pakket zelf in huis. Bij concurrenten is dat, in veel gevallen, niet het

geval. Het feit dat wij een eigen interieurarchitect in huis hebben is op zich al uniek. Daarnaast hebben wij een kleine staalafdeling, een spuiterij, een moderne houtbewerkingsafdeling en koop ik zelf de vloeren in. Kortom, het moet raar lopen voordat wij ‘neen’ moeten verkopen. Alhoewel ons hoofdkwartier in Drachten staat, werken wij door heel Nederland.

Hoe ziet het bedrijf er qua organisatie uit?

In totaal heeft Rodenburg Interieurs/ Projectinrichting 11 werknemers, maar er lopen gemiddeld door het jaar heen altijd wel een man of 15 rond, omdat ik graag en veel met stagiaires werk. Samen met een vertegenwoordiger neem ik de verkoop voor mijn rekening, waarbij met name de ‘scholenmarkt’ een aantrekkelijke sector is. De verhouding particulieren – bedrijven/ overheid schommelt rond de 50-50. Ons belangrijkste verkoopargument is dat we bij projecten ‘het hele pakket’ in eigen hand

hebben en dus de ‘faalkosten’ tot vrijwel nul kunnen reduceren.

Wat maakt het vak zo mooi?

Wij zijn bedenkers en makers. Wij creëren iets en daar zijn wij trots op. Als je aan het eind van de rit het resultaat ziet; een enthousiaste klant en we er zelf ook een goed gevoel bij hebben, dan weet ik dat we het goed hebben gedaan.

Hoe zie je de toekomst?

We willen niet groeien om te groeien. Er zal wel een bescheiden organische groei plaatsvinden, maar 50 man op de loonlijst zie ik niet zitten. Liever werk ik bij grotere projecten samen met complementaire bedrijven of zelfs met concullega’s. <

37 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

De voordelen van Drukpaal.nl

Speciaal voor bouwprojecten waar heien geen optie is, introduceren wij een bestaande, beproefde en in Nederland uitgebreid geteste methode om hoogwaardige prefab funderingspalen met een hydraulisch aangedreven machine de grond in te drukken. Trillingsvrij, geluidsarm en zonder dat er (vervuilde) grond omhoog komt. De betrouwbaarste funderingspaal van Nederland heet Drukpaal.nl Aangenaam kennis te maken! 100% elektrisch

Geen trillingen Werkt volledig elektrisch

Geen geluidsoverlast Beproefd én betrouwbaar

Gegarandeerde kwaliteit

Geen vrijkomende (vervuilde) grond, restbeton, of spoelwater Afvalvrij

Drukpaal.nl Eckertstraat
tel.
info@drukpaal.nl
46 8263 CB Kampen
088 - 087 0700
www.drukpaal.nl
aanbrengen
trillingen en overlast!
Eindelijk. Prefab funderingspalen
zonder

HET KAN ALTIJD ANDERS, HET KAN ALTIJD BETER

Die visie hebben we binnen Van Braak Accountants. We komen als accountant bij veel ondernemers en organisaties over de vloer en zeker bij potentiële nieuwe klanten, merken we vaak dat ze er vanuit gaan dat ze hun financiële, fiscale en juridische zaken goed op orde hebben. Het tegendeel is helaas vaak waar. In een goed gesprek, dat in de regel nooit meer dan één uur duurt, tonen wij graag aan dat het anders kan, precies datgene wat je van je accountant mag verwachten.

Neem nu die kleine MKB-er met 2 à 3 man personeel, die actief is in de handel. Een nieuwe klant, dus is het van belang goed om je heen te kijken. Voordat je daar binnenstapt heb je namelijk al een hoop kunnen zien. Bijvoorbeeld dat er diverse vervoersmiddelen staan. Er staat een grote woning op het terrein, bedrijfsgebouwen met kantoren, een loods met voorraad. Is dat voldoende verzekerd, is een vraag die meteen opkomt.

Tijdens het gesprek is het verstandig om meteen ter zake te komen. De eigenaar in kwestie vertelt dat hij voorheen een eenmanszaak had, dat is omgezet naar een BV. Heeft hij dat fiscaal zo gunstig mogelijk gedaan of is daar nog iets aan te verbeteren? Hij verhuurt het kantoorpand voor een deel aan derden. Dat moet op de brandverzekeringspolis worden vermeld, is dat gebeurd? Verder verhuurt hij een loods aan een BV, daarin staan veel brandgevaarlijke apparaten. Is dat gemeld aan de verzekeraar? Kortom, binnen vijf minuten worden heel veel vragen gesteld, waarop die klant graag antwoord wil.

Het gaat er om meteen de juiste vragen te stellen en dat is niet altijd gemakkelijk. In de praktijk hoor je vaak alleen de mooie verhalen van de ondernemer. Daar kom je niet verder mee, je moet verder kijken. Deze klant heeft met hard werken zijn geld verdiend en heeft geen kennis van fiscale en juridische aangelegenheden, daarvoor rekent hij op zijn accountant. En zo bleek, die had hier en daar wat steken laten vallen.

Conclusie van het verhaal: in de huidige tijd is het meer dan ooit van belang om je zaken goed op orde te hebben. Al was het alleen maar om onaangename verrassingen achteraf te voorkomen. Een goede accountant kijkt daar naar, want het kan altijd anders en het kan altijd beter. <

Hennie
39 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL COLUMN

NNRD: KETENPARTNER IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE

Waardering voor herwonnen grondstoffen

Oranje vrachtwagens rijden af en aan bij de vestiging van NNRD in Groningen. Hier wordt bedrijfsafval ingezameld, gesorteerd en gerecycled. Tussen alle bedrijvigheid is directeur Foky van der Veen een energieke verschijning. Er is werk aan de winkel: in de transitie naar een circulaire economie zit de NNRD bij bedrijven, overheden, instellingen of scholen in Noord-Nederland aan tafel. “Van de bakker om de hoek tot grote industriële bedrijven”, aldus Foky van der Veen. Zij is directeur van NNRD in Drachten en Groningen en Visser ATR in Harlingen.

40 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

“Om bedrijven te activeren en bewust te maken van hun afvalstromen adviseren we de klant rondom preventie en scheiding, bijvoorbeeld door middel van een afvalscan. We kijken naar mono- en sorteerbare stromen voor hergebruik en tegelijkertijd willen we de reststroom verminderen. Een bedrijf kan wel tot 40% besparing creëren”, aldus Van der Veen.

Hergebruik en recycling

Vergoeding

Goed nieuws voor bedrijven: sinds 1 januari wordt de inzameling en recycling van plastic verpakkingen, drankkartons (PD) en glas vergoed door het Afvalfonds. Meer informatie rondom de kosteloze inzameling van PD is te vinden op www.nnrd.nl.

In een circulaire economie bestaat er geen afval. Aan het einde van de levensduur worden producten hergebruikt of gerecycled. Sinds het Klimaatakkoord is de urgentie met sprongen toegenomen. “Wij adviseren onze klant hun materiaalstromen te reduceren, beter te scheiden en deze zo schoon als mogelijk aan te bieden. Op bouwplaatsen kijken we samen naar bijvoorbeeld het verminderen van verpakkingsmateriaal en ook worden nieuwe primaire grondstoffen vervangen door circulaire alternatieven. We verbinden partners aan elkaar, zodat niet alleen van gerecyclede materialen nieuwe bouwmaterialen gemaakt worden, maar ze ook daadwerkelijk weer worden toegepast. Zo maken we er samen iets moois van.”

Initiatieven

bij restafval? Van welk materiaal is die doek? Is er een alternatief zodat de doek wél hergebruikt kan worden? We creëren samen het ‘nieuwe normaal’.”

‘Wij zijn van het doen’

“Het nut én de noodzaak van circulair ondernemen is wel duidelijk, maar waar te beginnen? In het algemeen wordt er veel gesproken en geschreven. Bij NNRD zijn we van het doen. Het liefst letterlijk. Dit doen we op locatie bij de klant, maar we nodigen ook met regelmaat bedrijven uit om bij ons op de verwerkingslocatie te komen kijken. De beste manier om bewustwording te creëren. Wat je met eigen ogen ziet, kun je niet negeren.”

Onderscheidend

Bonton inzamelmodule

Om het scheiden van afval op de werkplek eenvoudiger te maken is de Bonton en Circubin ontwikkeld: een 100% gerecyclede kunststof inzamelmodule voor intern gebruik. "Om

Circulair ondernemen vraagt om het anders inrichten van bijvoorbeeld de bouwplaats én om gedragsverandering. “Wij adviseren en kijken graag mee. NNRD investeert veel in circulaire ontwikkelingen. Voorbeelden zijn het hergebruik van kozijnen, hout, kalkzandsteen of betonpuin. We zetten deze één-op-één om in herbruikbare producten of recyclen ze naar nieuwe producten zoals een stoeptegel, kalkzandsteen of nieuwe kozijnen.” Ook binnen de zorgsector is NNRD een betrokken partner. “Een steriele doek bijvoorbeeld: moet die echt

“Onze ambitie is om afval voor de volle 100% om te zetten naar hoogwaardige nieuwe grondstoffen, circulaire producten of duurzame toepassingen. De kennis, expertise en innovativiteit die we ten behoeve van de circulaire economie inbrengen, is absoluut onderscheidend. Dat neemt volgens Van der Veen overigens niet weg dat voor succes (keten)partners cruciaal zijn. “Niets doen is geen optie meer. Met regionale samenwerkingen en door acuut te handelen geloof ik dat onze ambitie haalbaar zal zijn.” <

"We creëren samen het nieuwe normaal"
41 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
afvalstromen een tweede leven te kunnen geven is samenwerken noodzakelijk"

Hét Kenniscentrum voor arbeidsrecht in Noord Nederland

www.kenniscentrumarbeidsrecht.nl

We maken het voor mekaar!

PLANN ingenieurs houdt zich iedere dag bezig met de inrichting en het beheer van de buitenruimte We werken overheden, projectontwikkelaars en aannemers Onze diensten worden ingezet in de verschillende projectfasen binnen de werkvelden Infra & Groen, Natuur & Water, Begraafplaatsen, Aannemersondersteuning en Sport

Geef jouw project VORM!

Wij zijn MORV adviseurs! Een milieukundig adviesbureau wat voornamelijk opereert in Noord en Oost Nederland We verzorgen milieukundig (voor)onderzoek en voeren partijkeuringen van grond, baggerspecie en niet vormgegeven bouwstoffen uit. Tevens doen we milieukundig (water)bodemonderzoek en zijn we gespecialiseerd in milieukundig onderzoek naar kunstgrasvelden en naar de groenstroken daarom heen

KOM WERKEN W IJ HOUDEN NEDE R L A N D MOOI! s c hilde rs va kopleiding.nl /asse n Neem contact op met: Egbert Reidinga via 06-57504200 e.reidinga@faberpersoneel.nl

NIEUWE VESTIGING HANSA-FLEX IN HET NOORDEN

‘Wij gaan voor langdurige samenwerkingen’

Aan de Wasaweg 16a, op bedrijventerrein Eemspoort in Groningen, is sinds kort HANSA-FLEX gevestigd. Voorheen was in Beilen de meest noordelijke vestiging van dé internationale specialist in hydrauliek, nu wordt het Noorden van nog dichterbij bediend. Vestigingsmanager Sander Vogel: ,,Lokaal aanwezig zijn betekent nog meer service kunnen bieden. In Groningen, Drenthe én Friesland.”

44 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Ook de locatie op Industrieterrein

Eemspoort stemt tevreden. ,,Het is een vrij nieuw industrieterrein, met bedrijven die wij ook graag bedienen. Bovendien is het geografisch een logische plek: we zijn snel bij bijvoorbeeld de scheepswerven in de omgeving van Hoogezand, bij de Eemshaven en in Delfzijl. In tegenovergestelde richting zijn we binnen drie kwartier in Drachten en Heerenveen.” Door klanten is er positief gereageerd op de Groninger vestiging. ,,Ik werkte de afgelopen twee jaar bij de vestiging in Beilen, voor sommige klanten was dit net te ver. Ik werk al 25 jaar in de hydrauliek en kom uit Hoogezand: ik ken veel mensen van bedrijven in de regio. Zij zijn blij dat we hier nu aanwezig zijn. Ik zie hen bovendien niet als klanten, maar echt als relaties.”

Meerwaarde

De Groninger vestiging is de twaalfde van HANSA-FLEX in Nederland. ,,We hebben een hele brede voorraad, we putten zowel uit onze eigen voorraad als die van andere vestigingen. Naast losse artikelen leveren, repareren én produceren we ook. We leveren vrijwel alles op het gebied van hydrauliek én pneumatiek.” In elk bedrijf waar machines staan die iets moeten laten bewegen, komt er 9 van de 10 keer hydrauliek of pneumatiek bij kijken. ,,Onze klanten maken vaak gebruik van beide aandrijvingstechnieken, daarom bieden wij ze een one-stop-shop. Dat is de meerwaarde van HANSA-FLEX.

Familiebedrijf

De vestigingsmanager benadrukt dat de mentaliteit van deze grote club nog steeds die van een familiebedrijf is. ,,Hier in het Noorden heb je een klant voor het leven, als je waarmaakt wat je belooft. HANSA-FLEX is die betrouwbare partij die meedenkt met de klant. We zijn sterk in prijs én service. We ontzorgen, bezorgen en leggen desgewenst voorraad aan voor de klant.” Vogel voegt toe: ,,Hier hoort ook productie bij. Wij kunnen voor bijvoorbeeld machinebouwers serieproductie verzorgen.”

HANSA-FLEX is groot en bekend geworden door het leveren van hydrauliekslangen. Daarnaast levert HANSA-FLEX nog veel meer. ,,Industrieslangen, metaalslangen, PTFEslangen, pneumatiek-onderdelen, maar ook gebogen leidingwerk en hydrauliekbuis, koppelingen van staal en rvs tot aan complete aggregaten toe. Dit zijn producten die we allemaal in ons productenpakket hebben.”

Mobiele Hydrauliek Service

HANSA-FLEX heeft bovendien een landelijke

Mobiele Hydrauliek Service (MHS). ,,Onze

monteurs repareren op locatie. Er rijden 35 bussen rond in het land, die terug kunnen vallen op de voorraad en de hulp van alle vestigingen. Onze storingsdienst is 24/7 beschikbaar om onderdelen te verzorgen. Wij weten wat stilstand van een machine betekent en sparen kosten nog moeite, zodat onze klant weer verder kan.”

Vogel besluit: ,,We zijn een grote, gevestigde club die nu ook in het Noorden is gevestigd.

Mijn - eveneens ervaren - collega Ludolf Mulder en ik gaan voor langdurige samenwerkingen met onze relaties en een sterke toekomst vanuit Groningen.” <

WERELDWIJD ACTIEF

FAMILIEBEDRIJF

HANSA-FLEX is wereldwijd een grote speler in de hydrauliek. Het familiebedrijf is in de jaren zestig gestart in de garage van de Duitse oprichter. Inmiddels zijn er 425 vestingen in 42 landen op alle vijf continenten, met ruim 4400 werknemers. De R&D-afdeling in Duitsland brengt voortdurend nieuwe onderdelen op de markt, waardoor HANSA-FLEX marktleider is in nieuwe ontwikkelingen. Ook de twaalf vestigingen in Nederland plukken hier de vruchten van.

45 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

‘Nut en noodzaak zijn inmiddels ruimschoots bewezen’

Digitalisering speelt een steeds groter wordende rol in ons dagelijks leven. Het beïnvloedt onder andere ons sociaal contact, hoe we nieuws binnenkrijgen, hoe we leren en hoe we werken. Tegelijkertijd veranderen hierin ook onze verwachtingen als consument. “Daardoor is bij veel bedrijven en organisaties de kennisbehoefte op het gebied van digitale transformatie sterk toegenomen”, vertelt Bas Baalmans, programmamanager van het Groningen Digital Business Centre (GDBC).

Het GDBC werd in 2018 opgericht door de Faculteiten Economie en Bedrijfskunde en Science en Engineering van de Rijksuniversiteit Groningen en de Noordelijke Online Ondernemers (NOO). Het GDBC bevindt zich op de Zernike Campus Groningen en is een kenniscentrum in digitaal ondernemen en data-analyse. “Ons doel is om de digitale sector in de provincies Groningen, Friesland en Drenthe te versterken”, licht Baalmans toe. “We verbinden het noordelijke bedrijfsleven met de kennis van onze studenten. Dit doen we op basis van onderzoeksvragen vanuit de praktijk, stages en specifieke consultancy opdrachten. Zo brengen we het bedrijfsleven de universiteit binnen en brengen we onze kennis naar alle ondernemers in het Noorden toe. Ongeacht hun bedrijfsgrootte.”

Digitale transformatie

Het kenniscentrum heeft vier pijlers. Het fungeert ten eerste als kennisplatform op het gebied van digitaal ondernemen, waarin de betrokken partijen seminars organiseren over relevante thema’s. De tweede pijler is matchmaking, waarbij talentvolle studenten in contact worden gebracht met bedrijven en

organisaties in het Noorden. De derde pijler is het opzetten van een multidisciplinair onderwijsprogramma en de vierde pijler is het opzetten van een onderzoekagenda.

Binnen deze pijler wordt onderzocht welke onderzoeksvragen er zijn binnen de digitale sector in Noord-Nederland.

“Sinds de oprichting heeft het GDBC de digitale sector in het Noorden al op verschillende manieren weten te versterken. Nut en noodzaak van ons kenniscentrum zijn inmiddels ruimschoots bewezen. In de afgelopen vijf jaar is daarbij vooral de behoefte aan onze kennis over digitale transformatie sterk toegenomen. Dit is het gevolg van de steeds verdergaande digitalisering in onze samenleving. Vrijwel alle bedrijven en organisaties merken dat hierdoor ook de verwachtingen van hun klanten veranderen. Denk bijvoorbeeld aan het online maken van een afspraak bij de kapper of een restaurant, maar ook aan de robotisering van operationele processen bij grote bedrijven.”

Vijfde industriële revolutie Digitale transformatie wordt ook wel de

vierde industriële revolutie genoemd, waarbij digitale technologieën worden geïntegreerd in een bedrijf of organisatie. Het integreren van online communicatie, intern en extern, is hier een voorbeeld van, net als artificial intelligence, blockchain en big data. Voor bedrijven betekent dit vaak een fundamentele verandering van hun bedrijfsvoering. Zowel op technologisch als op cultureel gebied.

“In de afgelopen jaren hebben we gemerkt dat digitaal transformeren voor veel mkb’ers in het Noorden een flinke uitdaging is. Hier helpen we ze graag bij door ze in contact te brengen met onze studenten. Zij kunnen bijvoorbeeld een adviesrapport schrijven of meehelpen met de implementatie van de nieuwste ontwikkelingen in digitaal ondernemen. Nu focussen op digitaal transformeren is voor alle bedrijven en organisaties belangrijk. Temeer omdat we aan de vooravond staan van de vijfde industriële revolutie, waarin de harmonieuze samenwerking tussen mens en machine centraal staat.” <

GRONINGEN DIGITAL BUSINESS
CENTRE (GDBC)
46 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
47 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
"Nu focussen op digitaal transformeren is voor alle bedrijven en organisaties belangrijk"

Werkweek van 36 uur pakt goed uit bij Bioclear Earth

48 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Bioclear Earth in Groningen is overgestapt op een voltijd werkweek van 36 uur. En dat pakt goed uit. Directeur Sytze Keuning kan het elke ondernemer aanraden. ‘Het heeft zelfs een positieve invloed op de productiviteit.’

aar waar veel overheden en instellingen al zijn overgegaan van 40 naar 36 uur (met behoud van salaris), wagen de meeste ondernemers zich er nog niet aan, uit angst voor verlies aan productiviteit ofwel het onvoldoende benutten van het arbeidspotentieel. Volgens Keuning is die angst ongegrond. ‘Dat zie je bij experimenten in het buitenland, en ik zie het nu ook in de praktijk bij ons. Ik durf te stellen dat we het arbeidspotentieel op deze manier juist beter benutten. Bovendien vraagt de huidige arbeidsmarkt er om.’

Mooiere wereld

Bij Bioclear Earth werkt een team van 35 professionals, waaronder biotechnologen, microbiologen, bodemkundigen en procestechnologen, dagelijks aan de missie van het bedrijf om de wereld een beetje mooier, schoner en duurzamer te maken. Het innovatie- en adviesbureau ontwikkelt duurzame projecten op het gebied van bodem, water en klimaat. Met de natuur als bondgenoot. Alsmede met de denkkracht van de 35 gedreven experts. En die denkkracht is na de transformatie van 40 naar 36 uur onverminderd groot.

Ruimte

‘De mensen nemen nu een dagdeel vrij, maar doen in de overige dagdelen het werk wat ze voorheen deden. Tegelijkertijd ervaren ze meer ruimte, in alle opzichten. Ruimte om iets anders te doen, ruimte om je leven wat meer in te richten zoals jij dat wil, ruimte om te ontspannen. En dat komt de

efficiency tijdens de werkzame uren juist ten goede. Ik krijg van mijn collega’s terug dat ze meer werkplezier beleven’, aldus Keuning.

Meerjarenplan

Het idee van de 36-urige werkweek kwam een jaar geleden naar voren tijdens het opstellen van een meerjarenplan voor Bioclear Earth (en Microbial Analysis, onderdeel van het bedrijf). Daarbij werd het personeel gevraagd ‘Wat is de ideale werkweek voor jou’. Bij de beantwoording bleek een 36-urige werkweek met behoud van salaris de grootste gemene deler. Waarop Keuning besloot het in te voeren.

Stikstof

In die 36 uur per week zijn en blijven de 35 specialisten onverminderd innovatief bezig. Met het oplossen van vraagstukken van de klanten en tegelijkertijd met het verduurzamen van onze leefomgeving. Zo loopt er een onderzoek naar het vastleggen van stikstof met behulp van bacteriën, om zo een stikstofkringloop te realiseren en dus geen stikstofuitstoot. Het hoeft geen betoog hoe urgent deze oplossing is. Ook is Bioclear Earth samen met onder andere Strukton bezig met het ontwikkelen van biobeton, waarbij bacteriën voor een biologisch cement zorgen. Meer op macroniveau wordt er in Groningen gewerkt aan zogeheten zuiverende landschappen, waarbij diffuus verontreinigd oppervlaktewater wordt gezuiverd met behulp van een uitgekiende combinatie van bomen, planten, bacteriën en schimmels. <

HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
49

Famoz! maakt content om bedrijven verder te helpen

In de afgelopen 10 jaar maakte Mark van de Pol met zijn team naam en faam met professionele bedrijfsfilms en reclamevideo’s. Toen als MRK-film, nu staat er een creatief team dat doorgaat onder de naam Famoz! Hun drijfveer: ‘Ieder beeld van een film zou je moeten kunnen inlijsten. Pas dan zijn we tevreden.’

‘De tijd van pionieren ligt al lang achter ons, we ontwikkelen en groeien door. We maken serieuze campagnes, het werd echt tijd voor een nieuwe naam. Famoz! Een samentrekking van famous en vamos. Vrij vertaald “we maken merkend bekend” en “schouders eronder en gaan”. En een beetje dat Caribbean gevoel. Heel vet. Die z! op het eind maakt het krachtiger en een tikkeltje eigenwijs.’

Film als succesvol middel

Een film is een middel om een verhaal te vertellen. Het jonge, creatieve en dynamische Famoz!-team werkt met passie aan opdrachten. Belangrijkste is te achterhalen wat het doel van de opdrachtgever is met de film, wat wil hij of zij bereiken? ‘We vragen door tot we aan de kern komen. Voor de opdrachtgever zijn we het reclamebureau

dat alles regelt. Van creatief concept, regelen modellen of acteurs, locaties vastleggen, draaidagen organiseren tot het uitbrengen en wereldkundig maken van de film. En dan het effect meten: is er meer conversie, meer traffic? We horen wel eens terug van opdrachtgevers dat ze ons beschouwen als onderdeel van hun marketingteam.’

50 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Pakkende video’s

De films en video die het team van Famoz! maakt zijn hip, eigentijds en levendig. Je wordt als kijker snel verrast en gegrepen. ‘We maken een mooie productie voor een off shore bedrijf, waarbij we draaien in Schotland. Voor een modefirma maken we complete commercials. Soms maken we 10 video’s op één draaidag.’ Zo maar wat voorbeelden van de uitdagende opdrachten. Famoz! krijgt steeds meer vragen van bedrijven voor video’s met HR-content, voor het werven van mensen. ‘Dit is de afgelopen periode erg toegenomen. Werkzoekenden krijgen direct een goed beeld van het bedrijf

of organisatie. Dat werkt.’ Voor een bedrijf dat jongeren werft voor werken op de Caribische Eilanden werken de creatievelingen van Famoz! aan een concept voor een pakkende video. ‘We gaan “all the way” om hun vraag in beelden vast te leggen.’

Diversiteit

‘Een film is een kindje van ons, of dit nu een Tv-commercial is (Famoz! maakt er jaarlijks zo’n 50) of een product- of bedrijfsfilm. Iedere film is een teamprestatie. We beschikken over een eigen studio van 10 x 10 meter, hierin kunnen we hele sets nabootsen, bijvoorbeeld een woonkamer of

een skipiste. Alles kan hier. We maakten een eigen en unieke buggy om al rijdend beelden te kunnen schieten. Sommige campagnes vragen hierom en het brengt vaart in de film. De diversiteit van onze projecten is prachtig, dat motiveert ons iedere dag weer.’

Contact

‘Heb je belangstelling voor een film voor je bedrijf? Wij gaan graag een uurtje met je om tafel om te brainstormen over waarom video interessant kan zijn voor jou en hoe we die kunnen inzetten voor je bedrijf. Neem gerust contact met ons op via ikwil@famoz.nl.’ <

51 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
"Elk verhaal is de moeite waard. Laat Famoz! het vertellen"

Maatschappelijk, duurzaam, regionaal

Smeets bouwmanagement en advies bestaat bijna 35 jaar. Begonnen in de sociale woningbouw met diensten voor woningcorporaties is Smeets nu sterk verankerd in het Noorden van het land. Naast woningcorporaties behoren vooral (maatschappelijke) organisaties in het onderwijs, de zorg en overheden tot haar opdrachtgevers. Smeets ontwikkelt en bouwt met hen aan duurzaam, circulair en betaalbaar vastgoed.

SMEETS BOUWMANAGEMENT EN ADVIES
52 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

‘Door onze ervaring in de sociale woningbouw hebben wij veel affiniteit met de maatschappelijke opgaven van onze opdrachtgevers. Daarnaast zijn we helemaal thuis in ons werkgebied, de vier noordelijke provincies. De cultuur hier is gericht op samenwerken en samen resultaat halen. Nuchterheid is een van onze kernwaarden. We spreken elkaars taal’, aldus René Grummel, samen met Erik Posthumus eigenaar van Smeets bouwmanagement en advies.

Smeets koploper in duurzaamheid en circulariteit Posthumus: ‘Vragen over duurzaamheid en circulair bouwen zijn in ons werk niet meer weg te denken. Organisaties hebben behoefte aan innovatieve, duurzame én betaalbare oplossingen voor hun vastgoed. De grootste uitdaging ligt in het bestaande vastgoed. Hoe passen we deze voorraad gebouwen aan? Die handschoen pakken we graag op. Door de gemeente Groningen zijn we uitgekozen om een utilitair pilotproject te doen. De opgave is de circulariteitsvisie van de gemeente te vertalen in een eerste nieuwbouwproject. Ook op het vlak van duurzaam renoveren voeren wij momenteel

een pilot uit. Door deze pilots lopen we voorop in kennis en ervaring met dit brede onderwerp, kennis die we overigens graag delen.’ Grummel wijst erop dat de wettelijke verplichting van tenminste energielabel C in 2023 óók voor kantoorgebouwen geldt. ‘Wacht niet te lang met het inplannen van een inspectie. Onze inspecteurs zijn gecertificeerd en helpen u graag met een maatwerk- en duurzaamheidsadvies. Eventueel ook in combinatie met een duurzaam Meerjarenonderhoudsplan.’

Bouwmanagement en Wet

Kwaliteitsborging

Smeets is een gedegen partner op het gebied van projectmanagement, bouwkundig advies, vastgoedmanagement/beheer, bouwschades en meer. De techniek van het bouwen vormt de rode draad in het dienstenpakket van Smeets. Een mooi project (7000 m2) waar Smeets momenteel bij betrokken is de (ver) nieuwbouw van het Ichthus college in Kampen. Grummel: ‘Wij geven namens de opdrachtgever, leiding aan het bouwteam en hebben een toetsende rol op het vlak van bouwkosten. Ook spelen we steeds in op de actualiteit. Zo bereiden we ons en onze opdrachtgevers voor op de Wet Kwaliteitsborging. Wij zijn één van de twintig gecertificeerde onafhankelijke kwaliteitscontroleurs die bouwers mogen en moeten controleren op de kwaliteit van het werk. Zoals de toets aan wettelijke technische eisen. Wij draaien pilots bij woningcorporaties, vooruitlopend op de definitieve invoering.’ Grummel: ‘Grote bouwbedrijven gaan zich hiermee zelf wel redden, de kleine en middelgrote aannemers lijken nog onvoldoende voorbereid. We

worden door veel partijen gevraagd. Neem gerust contact met ons op als je meer wil weten hierover. Het is beter als je goed voorbereid bent.’ Posthumus: ‘Groei zien we ook in het aantal zaken over funderingsschade. Toenemende droogte en lage grondwaterstanden spelen hierbij een rol. Onze twee specialisten complexe bouwschade, erkend door Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF), worden veel gevraagd om te inventariseren en te adviseren.’

Werken bij Smeets

Er werken ruim 50 medewerkers bij Smeets. Grummel: ‘We groeien door. We bieden graag kansen aan talentvolle en ondernemende mensen die bewust met vernieuwing bezig willen zijn. Spreekt dit je aan? Net als de laagdrempelige en no nonsense cultuur die we hier kennen? Wij bieden je de ruimte en ondersteuning om je te ontwikkelen. Met veel vrijheid om je eigen werk in te delen, thuis, hier op ons zeer energiezuinige kantoor in Meppel of bij een van onze maatschappelijk gedreven opdrachtgevers. We werken aan afwisselende en inspirerende opdrachten. KPI vertaal ik graag in “Keep people inspired”. Dat is wat we hier doen.’ Ben jij toe aan een eerste stap of switch in je loopbaan? Bel met René Grummel, 0522 242 510. <

"Wij lopen voorop in duurzaamheid en circulariteit"
53 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
"Met innovatieve oplossingen bouwen wij aan de toekomst"
Projectmanagement grootschalige renovatie Groningen, Lefier Projectmanagement, Bouwkostenadvies en Directievoering uitbreiding CBS De Borg Haren. Directievoering bouw Libertas, Nijestee. Fotografie: Stijlzinnig

Minder verzuim en verloop, betere dienstverlening en uiteindelijk een beter resultaat. Het is de hartenwens van elke ondernemer en over bijna geen onderwerp wordt meer vergaderd. Werk 3.0 uit Assen helpt bedrijven en organisaties deze wens in praktijk te brengen. Samen met haar collega’s ondersteunt Linata Rutgers, strategisch directeur van Werk 3.0, bedrijven en organisaties de knop om te zetten naar een mensgerichte bedrijfsvoering.

un motto: Wil je veranderen? Drop dan geen bevel vanuit de bestuurskamer, maar doe het samen met je medewerkers. ‘Een bedrijf waar alle neuzen dezelfde richting op wijzen, van de stagiaire tot en met de directeur, presteert namelijk beter,’ stelt Rutgers. Veranderingen worden volgens haar nog te vaak van bovenaf opgelegd. Dit gaat ten koste van de motivatie van het personeel en de kwaliteit van het werk. ‘Heel jammer want op de werkvloer zit je kennis en kapitaal. Geef ze vertrouwen, ga met elkaar in gesprek. Laat je mensen merken dat hun mening ertoe doet. Dit leidt onder meer tot een lager ziekteverzuim en minder jobhoppen. We denken mee en ondersteunen bedrijven bij dit veranderingsproces,’ legt de directeur uit.

Stapje harder

Ze haalt graag een voorbeeld uit haar eigen werkverleden aan. ‘Als vijftienjarige werkte ik bij Blokker. Het was een leuk team en we hadden een sympathieke leidinggevende. Maar als het ging om een kastekort, hoe klein ook, werden we er op aangesproken. Blijf scherp was zijn boodschap, het gaat om onze gezamenlijke boterham. Hij maakte ons medeverantwoordelijk voor het bedrijf en dat werkte. Voor hem liepen we graag een stapje harder. Dit in tegenstelling tot een latere leidinggevende die duidelijk maakte dat zijn wil wet was. Overleg was niet

mogelijk. Daar heb ik snel ontslag genomen. Een leidinggevende moet inspireren en motiveren. Dat was niet aan de orde. Zo wil en kan ik niet werken,’ kijkt ze terug.

Werk 3.0 is actief van Groningen tot en met Gelderland. Rutgers, woonachtig in Assen, is een geboren en getogen Noorderling. Net als haar team kent ze Noord- en MiddenNederland goed. ‘De mentaliteit spreekt ons aan. We voelen ons er thuis. Dat is belangrijk als je mensen wilt inspireren en dat is tenslotte ons doel.’

Geen luxe

Dat verandering niet altijd makkelijk is en tijd kost valt niet te ontkennen. De mensen van Werk 3.0 weten dat als geen ander. Ze staan organisaties daarom bij vanaf de eerste stappen tot en met het afronden van het veranderingsproces. ‘We zijn beslist geen voorbijganger, maar gaan diep in de aderen van het bedrijf zitten. In feite geven wij de route aan en reizen mee,’ aldus Rutgers. Een investering in een mensgerichte aanpak is beslist geen luxe, weten ze in Assen. ’Mensen hebben tegenwoordig vaak meerdere banen en stappen snel over naar een andere werkgever. Daarom moet je investeren in je mensen. Wie over tien jaar nog een serieuze speler wil zijn, moet nu beginnen met veranderen.’ <

54 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Werk 3.0 helpt bij verandering naar een mensgerichte aanpak

55 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Laten we er samen iets moois van maken!

Geld besparen door duurzaam te ondernemen?

▪ Het scheiden van materiaal met veel volume, zoals folies of papier, in een aparte container kan voordelig uitpakken.

▪ Ook kleine afvalstromen zijn interessant om te scheiden - denk aan glas of organisch afval.

Neem vrijblijvend contact met ons op om uw afvalmanagement in kaart te brengen.

SNEL EEN ENERGIELABEL VOOR UW WONING OF BEDRIJFSGEBOUW

DIRECT PLANNEN: WWW.ENERGIECERTIFICAAT.NL

Invent is gecertificeerd voor zowel het energielabel basis- als detail methode voor woningen en bedrijfsgebouwen.

De basismethode wordt toegepast voor bestaande woningen en bedrijfsgebouwen, voor hoogwaardig geïsoleerde panden, alsmede nieuwbouw wordt de detailmethode gehanteerd (label A en hoger)

MEER INFORMATIE:

Voor bedrijfsgebouwen: bedrijfspand@invent.nl

Voor woning: woning@invent.nl

A+ advies bij energiebesparing

Whatsapp: 06 - 83 80 84 65

Telefoon: 0593 - 54 10 45

Ossebroeken 26 9411 VR Beilen www.invent.nl
Scan de QR en vraag de gratis afvalscan aan.
Locaties in Drachten en Groningen - 0512 334 334 - nnrd.nl

ULL-SERVICE FILM AGENCY

WANNA BREAK RULES TOGHETER?

ikwil@famoz.nl www.famoz.nl

Veelzijdig adviseur bij nieuw- en verbouw

BOORSMA BV:
58 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

De vraag van opdrachtgevers omzetten in een concreet bouwwerk: dat is wat de adviseurs en ingenieurs van Boorsma BV met vestigingen in Drachten, Amersfoort en Urk doen. “We zijn breed inzetbaar in alles wat met bouwen te maken heeft”, aldus projectmanager Matthias Noordhuis.

De vier nieuwe werkvelden van het bedrijf, dat sinds kort de nieuwe naam Boorsma BV draagt, zijn BOUW, INFRA, WATER en BODEM. “Ze staan duidelijk op onze nieuwe website vermeld. De nieuwe huisstijl en look is overzichtelijk en maakt duidelijk wat we precies doen. De naam Boorsma BV - met als ondertitel Adviseurs en Ingenieurs - is korter en krachtiger dan de oude naam ingenieursbureau Boorsma. We werden altijd al kortweg Boorsma genoemd”, legt Noordhuis uit.

Opdrachtgevers kunnen bij Boorsma BV terecht voor bouwadvies- en ontwerpvraagstukken. “We hebben alle specialisten en disciplines onder één dak. We werken van het prille begin tot aan de oplevering mee aan projecten. Ikzelf ben bouwkundige en projectmanager en zorg samen met mijn collega’s voor de bouwkundige uitwerking en het projectmanagement op basis van het esthetisch ontwerp. Natuurlijk altijd in nauw overleg met de opdrachtgever. Het begint allemaal met het in kaart brengen van de wensen en eisen van de opdrachtgever.”

De adviseurs en ingenieurs van Boorsma BV staan de opdrachtgevers van het begin tot het eind bij als het gaat om nieuw- of verbouw. “We geven advies en pakken het bouwkundige en constructieve werk vervolgens op voor de klant, zoals we bijvoorbeeld hebben gedaan voor IKEA, Aldi en Bedrocan”, zegt Noordhuis. “We

begeleiden in vergunningstrajecten bij gemeenten, maken financiële haalbaarheid inzichtelijk, stellen tekeningen en berekeningen op voor onder andere de funderingen, staalconstructies en vragen offertes aan bij aannemers. We doen dit veelal perceelsgewijs. We ‘knippen’ het gebouw als het ware in stukken, zoals de staalconstructie, de installaties en de dakbedekking. Vaak krijgen we zo 6 of 7 percelen. Dat is een groot voordeel voor de opdrachtgever. De opdrachtgever heeft op deze manier zowel rechtstreeks contact als een contract met de uitvoerende aannemers en is niet afhankelijk van een hoofdaannemer die de bouwwerkzaamheden verdeelt over de onderaannemers. Wij verzorgen verder de gehele coördinatie met alle aannemers tijdens de bouw en zitten er bovenop dat alles goed verloopt.”

Het meest recente project is de uitbreiding van de in 2017 door Boorsma begeleide nieuwbouwvestiging in Emmeloord voor de firma Bedrocan, producent van legale medicinale cannabis van farmaceutische kwaliteit. Dit voor het ministerie van VWS. Boorsma verzorgt hiervoor het projectmanagement en de bouwcoördinatie.

Met elkaar

Het meewerken aan het omzetten van de vraag van de opdrachtgever naar een concreet bouwwerk, is bijzonder fijn, zo geeft Noordhuis aan. “Het geeft veel voldoening

om samen aan een project te werken. Eerst zit je met de opdrachtgever om de tafel, dan ga je de markt op voor offertes op basis van de tekeningen en bestekken. Vervolgens heb je te maken met een serie aannemers, die het gebouw maken en moet je de werkzaamheden goed op elkaar afstemmen. Uiteindelijk is er een bouwwerk gerealiseerd waar de opdrachtgever tevreden en blij mee is. Dat is het mooiste van dit vak.”

Ambitie

Kwaliteit en zorgvuldig werken staan bovenaan bij Boorsma BV. “Dat blijft zo. Verder willen we licht blijven groeien en blijven doen waar we goed in zijn. Maar we willen ook buiten onze comfortzone treden. We doen dit al met onderzoek naar gevelgeluidsisolatie. Voor Rijkswaterstaat inspecteren we woningen die te maken hebben met geluidsoverlast langs wegen. We maken een geluidsberekening en geven advies over geluidsmaatregelen. Vervolgens pakt de Rijkswaterstaat de uitvoering op. Zo zijn we op heel veel terreinen werkzaam.” <

"Opdrachtgevers vanaf begin tot eind bijstaan bij nieuw- of verbouwopgaven"
59 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
"We hebben alle specialisten en disciplines onder één dak"
60 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

TIMMERFABRIEK DE JONG IN WOUDSEND:

Gedemarreerd van het peloton naar de kopgroep

In september van dit jaar vierde Timmerfabriek De Jong uit Woudsend het 100-jarige bestaan. In die eeuw groeide het uit van een lokaal timmerbedrijf tot een landelijke specialist in de renovatiesector. Directeur Ferdi de Jong is al de vierde generatie. Ferdi rijdt inmiddels blindelings naar elk adres in Amsterdam, terwijl hij voor menige klus in Friesland op zijn ‘TomTom’ moet vertrouwen. Hij blikt met ons terug op het verleden en vooruit op de toekomst van de Woudsender Timmerfabriek.

61 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

De verovering van de Randstad begon net voor de eeuwwisseling met een groot renovatieproject aan de President Kennedylaan in Amsterdam, waar 191 woningen gerenoveerd moesten worden. De Jong: “Mijn vader, Bertus de Jong, kreeg met zijn Friese nuchterheid zijn voet tussen de deur bij stadsarchitect Luursema, en mocht op basis van ‘no cure no pay’ twee woningen renoveren. De beoordelingscommissie was unaniem dermate lovend over het eindresultaat, dat hem het totale renovatieproject werd gegund”.

Architect Luursema was op slag fan van Timmerfabriek De Jong uit Woudsend en stak dat tegenover collega-architecten niet onder stoelen of banken. Er volgden meer klussen uit de Randstad, zodat er anno 2022 dagelijks in alle vroegte montageploegen vanuit Woudsend richting het westen gaan.

‘Mijn vader stelde mij een ultimatum’ “Ik was aanvankelijk helemaal niet van plan om in het familiebedrijf te stappen”, vertelt Ferdi. “Na de middelbare school volgde ik een opleiding in de verpleging, maar kwam met de finish in zicht tot de conclusie dat deze sector toch niet bij mij paste. Ik kon aan de slag bij een lokale jachtbouwer, waar ik de fijne kneepjes van scheepsbetimmering leerde. Mijn vader dacht ondertussen al na over de toekomst en de opvolging van het familiebedrijf. Hij stelde mij een ultimatum: ‘Ferdi als je wat wilt in het familiebedrijf, dan heb je een jaar de tijd om je beslissing te nemen’.”

Van magazijnbediende tot directeur

Ferdi de Jong: “Na veel wikken en wegen, ik had al een huis gekocht, was getrouwd en vader geworden, heb ik de knoop doorgehakt. Ik dacht: ‘als ik het niet doe krijg ik later misschien spijt’. Na achtereenvolgens te werken in de werkplaats, de montageploeg en de fabriek, om de machines te leren kennen, heb ik in de avonduren Bouwkunde en Commerciële Economie gestudeerd. In 2011 werden mijn broer Alexander en ik mede-eigenaren. In 2018 is mijn broer teruggetreden en is Timmerfabriek de Jong met VDM Woningen in zee gegaan, dat een belang nam in de Timmerfabriek. Dit betekende voor beide partijen structurele stabiliteit in de orderportefeuille. Bovendien kwam er ruimte voor verdere professionalisering, optimalisatie van de logistieke workflow, ‘state of the art’ geautomatiseerde machines en een verregaande vorm van digitalisering

62 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
"Ik dacht: als ik het niet doe krijg ik later misschien spijt"

van zowel het machinepark als ook de workflow.”

Betrokkenheid van het personeel

Samen met het personeel werd er in werkgroepen nagedacht en gediscussieerd over de fabriek van de toekomst. Op basis van deze uitkomsten zijn er ingrijpende veranderingen doorgevoerd om de productie te optimaliseren.

Ferdi de Jong: “Wij waren de derde fabriek in Nederland die de Automated Cloud Software van Cloudomotion invoerde. Dat is een zelflerend systeem dat de workflow en het projectverloop inzichtelijk en toegankelijk maakt. Dat heeft een aantal belangrijke voordelen, waaronder een lagere foutmarge, kortere doorlooptijden, een grotere leverbetrouwbaarheid en uitgebreide informatievoorziening rond de afgeleverde producten. Doordat op elk product een

unieke chip is aangebracht, die eenvoudig met een smartphone kan worden uitgelezen, verschijnt alle informatie overzichtelijk op het scherm; specificaties, maatvoering, gebruikte materialen, et cetera. Maar het allergrootste voordeel is dat we rust creëren in de fabriek, doordat het werk voor onze werknemers overzichtelijker, leuker, en minder stressgevoelig wordt gemaakt, zodat we met hetzelfde personeelsbestand van 45 mensen in de afgelopen vijf jaar een verdubbeling van de omzet hebben gerealiseerd.”

Timmerfabriek de Jong in 2028? De Jong over de toekomst: “De afgelopen twee jaren waren rommelig door interne

verbouwingen, plaatsing van nieuwe machines, overleg met toeleveranciers, werknemers en afnemers. Dus 2023 wordt een jaar van consolidatie en finetunen, waarna we met zijn allen in 2024 weer nieuwe stappen gaan zetten om kleine en grotere ‘bottlenecks’ in het proces te elimineren om de fabriek van de toekomst verder vorm te geven. In de afgelopen jaren zijn we gedemarreerd van het peloton naar de kopgroep en die positie willen we niet meer afstaan!” <

63 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
"Met hetzelfde bestand van 45 mensen hebben we in de afgelopen vijf jaar een verdubbeling van de omzet gerealiseerd"

De Wygeast 23

9294KP Oudwoude Netherlands

E-mail: info@promass.nl

Website: www.promass.nl

Maarten Baas ontwerpt nieuw interieur Café Groninger Museum

Groningen is een nieuw café rijker met een pracht-interieur: Café Groninger Museum. De Nederlandse kunstenaar/ ontwerper Maarten Baas tekende voor het nieuwe interieur. Het nieuwe museumcafé aan het Museumeiland 1 in Groningen is maandag t/m zondag open van 11-17 uur en ook te boeken voor speciale gelegenheden.

Twaalf jaar geleden ontwierp Baas het interieur van het toenmalige MendiniRestaurant maar al die jaren sindsdien dacht hij nog vaak: ‘shit dat had ik anders moeten doen’. Nu heeft hij een herkansing gekregen. De ruimte veranderde van zakelijk en minimalistisch naar eclectisch en divers. De naam, inrichting en menukaart zijn volledig vernieuwd. Het nieuwe concept CAFÉ is ontwikkeld door de Vermaat Groep, het Groninger Museum en Maarten Baas en is volgens Baas ‘eclectisch, een beetje maf en een allegaartje van verschillende stijlen’. Inspiratie hiervoor was de huiskamer van Baas zelf.

Thuis met een Mediterraans tintje

De muren in het nieuwe museumcafé hebben felle kleuren gekregen die passen bij het exterieur van het museum. De tafels zijn door Ward van Gemert bewerkt met gouden isolatiedekens. Wie straks een kop koffie of lunch komt nuttigen in het café hoeft geen enkele keer op dezelfde stoel zitten. De ene

stoel komt van Ikea, de andere is een Rietveld. Aan de muren hangen foto’s van Anton Corbijn, een originele Teun Hocks uit Baas’ eigen collectie en nu opkomende talenten zoals Bas van Wieringen.

CAFÉ is een huiskamer voor meer dan alleen museumbezoekers. Gasten met én zonder museumkaartje zijn van harte welkom de zintuigen te laten prikkelen tijdens een hapje en een drankje. De menukaart heeft invloeden uit Italië omdat Alessandro Mendini, de architect van het museum, Italiaans was en invloeden uit Portugal omdat dat het favoriete land van Maarten is. In CAFÉ vind je een palet aan culturele en artistieke activiteiten waarbij er aansluiting wordt gezocht met de stad. Ook organiseert CAFÉ (on)regelmatig events.

Maarten Baas

De Nederlandse ontwerper Maarten Baas (1978) werd geboren in Arnsberg, Duitsland, maar verhuisde in 1979 naar Nederland,

waar hij opgroeide. In 1995 begon hij met zijn studie aan de Design Academy in Eindhoven. Het baanbrekende concept Real Time (2009), bracht een nieuwe dimensie in Baas’ werk. Door acteurs te filmen die, gedurende 12 uur, elke minuut handmatig de tijd aangeven, kunnen deze films functioneren als klok. Het werk werd direct aangekocht door het Rijksmuseum en nog in hetzelfde jaar door o.a. het Philip Johnson Glass House en het Moma, New York. Een variant op deze klok hangt ook in Café Groninger Museum.

Eind 2009 werd Baas, als veruit de jongste ontwerper ooit, tijdens Design Miami, bekroond met de Designer of the Year Award. In 2018 had Maarten Baas een eigen tentoonstelling bij het Groninger Museum, waar veel van zijn beroemde werken te zien waren.

CAFÉ is geopend van dinsdag t/m zondag van 11:00 uur tot 17:30 uur. Tijdens schoolvakanties ook maandag geopend. groningermuseum.nl/cafe <

65 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL

Drents Museum presenteert buitengewone geschiedenis Molukkers in Drenthe

Van 16 april tot en met 1 oktober 2023 is in het Drents Museum in Assen de tentoonstelling Menyala - De buitengewone geschiedenis van de Molukkers in Drenthe te zien. Na de onafhankelijkheidsoorlog in Indonesië komen in 1951 nagenoeg 13.000 Molukkers naar Nederland. Van deze groep komen zo'n 3.000 Molukkers van de ene op de andere dag in Drenthe terecht. De meesten jong en vol toekomstdromen. Menyala - Maleis voor ‘schitteren’ - vertelt waarom ze hiernaartoe kwamen, hoe ze hun dromen vormgaven en hoe hun nakomelingen naar de toekomst kijken. Niet alleen het gevoelige verleden met de rafelranden wordt belicht, maar vooral ook de passie en veerkracht van de Molukse gemeenschap. Aan de hand van honderd voorwerpen met persoonlijke verhalen - in tekst, video, foto's en spoken word - beleef je de geschiedenis van de Molukkers in Drenthe.

Nieuw licht op verleden, heden én toekomst

Aan de hand van precies honderd voorwerpen ontdekt de bezoeker waarom de Molukkers naar Nederland kwamen en hoe het leven in de zeven Drentse woonoorden eruitzag. Het publiek maakt kennis met hun dromen, ambities en de moeite die ze deden hun weg in Nederland te vinden. In zes thema’s (oorsprong, idealen, samen, integratie, identiteit en toekomst) presenteert het museum een nieuw perspectief op verleden, heden én toekomst. De objecten met verrassende, soms ontroerende verhalen tonen nét een ander licht op de Molukse geschiedenis zoals die doorgaans bekend is.

Werkgroep Menyala

De tentoonstelling is een coproductie van het museum en de speciaal hiervoor in het leven geroepen werkgroep Menyala: een groep jonge Molukkers met ‘roots’ in de Molukse gemeenschap in Drenthe. De groep bestaat uit zeven kritische en nieuwsgierige jongeren die de Molukse geschiedenis van verschillende kanten bekijken. Zij zochten in de

voorbereiding samen met het Drents Museum naar bijzondere verhalen en objecten, afkomstig van veelal particuliere (Molukse) bruikleengevers uit Drenthe. Naast de totstandkoming van de tentoonstelling levert de groep ook een bijdrage aan de publiekscampagne en de randprogrammering.

Randprogrammering

Familiebanden zijn belangrijk binnen de Molukse gemeenschap. Daarom is er bij Menyala bijzondere aandacht voor families. Er komt een Familieroute en er worden - in samenwerking met stichting VerhalenOverLeven - speciale workshops Tracing Your Roots georganiseerd waarin jongeren met Molukse wortels op zoek gaan naar hun eigen familiegeschiedenis. Ook vindt er een Familiefestival plaats en zijn er activiteiten tijdens de mei- en zomervakantie voor jong én oud. Er staan lezingen op het programma in het kader van ‘Te Gast in het Drents Museum’ en er is een programma voor het primair en voortgezet onderwijs.

Publicatie

Bij de tentoonstelling verschijnt een rijk geïllustreerd publieksboek

in nauwe samenwerking met Waanders Uitgevers in Zwolle. Het boek belicht onder meer hoe de Molukkers in de zeven woonoorden in Drenthe terechtkwamen en wat de Molukse acties in Drenthe teweegbrachten. Over hoe de Molukkers ondertussen langzaam maar zeker integreerden en welke ontwikkeling hun identiteit doormaakte. Tussendoor maakt de lezer kennis met de zeven jonge, ambitieuze Molukkers uit Drenthe die de werkgroep Menyala vormen. Ze vertellen over hun familiegeschiedenis en hun ambities voor de toekomst. Te koop voor € 24,95 in de Museumshop van het Drents Museum en via de online webshop. <

66 KIJK OP HET NOORDEN | WWW.KIJKOPHETNOORDEN.NL
Wij denken graag net even anders met u mee! Duidelijk en betrokken advies. Daar ligt onze kracht en uw kans om het verschil te maken. Wij zijn betrokken adviseurs die ervaring en visie meebrengen. Doelgericht op zoek naar kansen en inventieve oplossingen om samen succesvol te kunnen groeien. www.vanbraakaccountants.nl Kraaiheide 15 9202 PC Drachten Postbus 652 9200 AR Drachten 0512 - 571250 drachten@vanbraakaccountants.nl adres post tel mail

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook

Articles inside

Drents Museum presenteert buitengewone geschiedenis Molukkers in Drenthe

3min
page 66

Maarten Baas ontwerpt nieuw interieur Café Groninger Museum

3min
page 65

Timmerfabriek de Jong in Woudsend: gedemarreerd van het peloton naar de kopgroep

4min
pages 60-63

Boorsma BV: veelzijdig adviseur bij nieuw- en verbouw

3min
pages 58-59

Werk 3.0 helpt bij verandering naar een mensgerichte aanpak

3min
pages 54-55

Smeets Bouwmanagement en Advies: maatschappelijk, duurzaam, regionaal

4min
pages 52-53

Famoz! maakt content om bedrijven verder te helpen

3min
pages 50-51

Werkweek van 36 uur pakt goed uit bij Bioclear Earth

3min
pages 48-49

Groningen Digital Business Centre (GDBC): 'Nut en noodzaak zijn inmiddels ruimschoots bewezen'

3min
pages 46-47

Nieuwe vesteging Hansa-Flex in het Noorden: 'Wij gaan voor langdurige samenwerkingen'

3min
pages 44-45

NNRD: Ketenpartner in de circulaire economie: waardering voor herwonnen grondstoffen

3min
pages 40-41

Het kan altijd anders, het kan altijd beter

2min
page 39

Erik Moorlag van Rodenburg Interieurs/projectinrichting: 'ieder individu is een potentiële klant'

3min
pages 36-37

Innovatieve funderingsmachine uniek in Europa

4min
pages 34-35

Ingenieursbureau Delta Geoconsult: expert in grondmechanica en funderingstechniek

4min
pages 30-31, 33

Drenthe College maakt werk van waterstof

3min
pages 26-27

Grobusiness, Ynbusiness, Ik Ben Drents Ondernemers: deze MKB adviseurs helpen je op weg

3min
pages 24-25

De kloof tussen directieteams en medewerkers: Ik dans, jij danst, wij dansen...

3min
page 23

Arbeidsrecht: continu in beweging

5min
pages 18-21

MKB en digitalisering gaan prima samen

3min
page 17
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.