Live Magazine at Discovery Festival Martijn Brugman
Een briljant idee. Vinden wij tenminste. Die combinatie tussen wetenschap en feest hier op het Discovery Festival. Je denkt eerst: gaat dat wel samen? Maar zodra je NEMO binnenstapt en twee in witte jassen gehulde laboranten je een chemische cocktail serveren, in een reageerbuis, waar rook uitkomt, dan ben je direct overtuigd. Wetenschap is feest en feest is wetenschap. Dat bewijst Discovery Festival. Nu voor het vijfde jaar achtereen. Vanuit het Techno Lab op de eerste etage van NEMO maken wij tijdens Discovery Festival een Live Magazine. Dit Live Magazine, dat nu voor je ligt. Een Live Magazine maken is doorwerken. We schrijven op wat we zien, we maken foto’s en doen interviews met bezoekers. En alles moet aan het eind van de avond af. Is dat moeilijk? Niet op Discovery Festival. Hier is alles aanwezig voor een te gek magazine. Het programmaboekje is een Luilekkerland voor iedere redacteur. En dan werken we ook nog eens samen met de bloggers van Sciencepalooza. Vier van hen versterken de redactie. Wat dat oplevert heb je nu in handen. Lees dus vooral verder. Dan werken wij nog even door. Want als we alles op tijd afkrijgen ligt er een beloning op ons te wachten. De dansvloer van Discovery Festival.
1
Inhoudsopgave Inleiding
1
Achter de schermen
3
Discovery in sneltreinvaart
4
Sfeerimpressie
6
De curieuze kant van Discovery 2
10
Discovery door Sciencepalooza: AndrĂŠ Boorsma
12
Mark Geels
14
Eva Teuling
16
Bezoekers poll
18
Zelfs de hardste roddel krijgt een punt
19
Sfeerimpressie
20
Groeten van Discovery Festival
22
Colofon
24
ACHTER DE SCHERMEN Tim van Opijnen (Sciencepalooza) Terwijl de dansvloer danst bij een snelheid van 120 bpm, wordt een laboratoriumopstelling gebruikt om zoete cocktails te destilleren. Verderop zweven space cowboy Wubbo Ockels en de Nederlandse Einstein Erik Verlinde voorbij en in mijn linker ooghoek staan allerlei mensen voor een pijnexperiment met elkaar te knuffelen. Een eclectische verzameling gebeurtenissen met wetenschappelijke grondtoon die op het eerste gezicht helemaal niets met elkaar te maken hebben, maar zo bij elkaar gebracht een wonderwel soepele en verrassende avond creëren. Welkom op Discovery Festival. Die fantastische maar werkende chaos is typerend voor Alex Verkade, de kale en bebrilde man achter de schermen wiens ongebreidelde enthousiasme de kracht is achter het Discovery Festival. Alex wilde vroeger gewoon wetenschapper worden en ging biologie studeren. Aan het eind van zijn studie bleek dat het laboratorium niet de juiste plek was. Hij sloeg linksaf en richtte onderwijs- en wetenschapscommunicatiebureau De Praktijk op. Naast leiding geven aan De Praktijk, draagt hij nu de eindverantwoordelijkheid van het Discovery Festival. Een festival dat letterlijk het resultaat is van een verloren wedstrijd. In 2005 organiseerde McKinsey een businessplanwedstrijd waar Alex en een stel vrienden aan meededen. Ze zetten in op een wetenschapsnacht door heel Amsterdam. Naadloos balancerend op het grensvlak van wetenschap, kunst en muziek. De wedstrijd ging kansloos verloren en nadat de kater was uitgewerkt brainstormden Alex en een aantal vrienden zich naar een plan voor Discovery Festival Editie #1. Na veel vijven, zessen en zweterige go/no-go’s werd toch besloten om de eerste editie te organiseren in september 2006. Alex: “We waren al blij dat we die eerste keer
überhaupt van de grond hadden gekregen, dat er uiteindelijk toch nog ijs voor de DNA-isolaties voorhanden was en dat we toen min of meer op tijd de deuren open konden doen”. Het feit dat die editie in Pakhuis de Zwijger stampvol zat en mensen geweigerd moesten worden, was een teken aan de wand. In 2010 is het festival grootser, gevarieerder en gestroomlijnder dan ooit en dat dankt Alex vooral aan de vele vrijwilligers en zijn team van Tanja, Bow en Annemiek. Het adagio “Omring jezelf met mensen die beter zijn dan jij” snijdt wederom hout, aldus Verkade. Waar Alex knarsetandend de trage voorverkoop aanschouwt, draagt Bow die verantwoordelijk is voor de PR “die stress gewoon vol enthousiasme”. Maar hij doet meer: live op 3FM bij Giel, 538 over de vloer, Amsterdam dichtgeplakt en -geflyerd. Kortom, moderne propaganda die werkt, want Discovery Festival is met 1700 mensen stijf uitverkocht. Bow Evers is drummer van ‘Hit Me TV’, zelf een act op Discovery Festival in 2008. (Hij kan zich vooral de kleedkamer op het dak van NEMO herinneren.) Bow lachend over Alex: “Zijn muzieksmaak is ‘all over the place’. En bovendien wil hij altijd over alles meepraten.” Dat laatste doet Alex ook weleens na deadlines of genomen besluiten, aldus Tanja, die algemeen projectleider van het festival is en het kunstprogramma maakte. “Als ik dan eens lekker zit te vloeken achter m’n computer, vraagt ‘ie of een agressief muziekje op z’n plek is. Tja, probeer dan maar eens boos te blijven.” Annemiek, de producent, maakt vanavond haar 4e editie mee. In 2006 werd ze in allerijl ingehuurd om de fantastische chaos in goede banen te leiden. Zij is inmiddels de operationele olie in de festivalmotor - door Alex op de website
ooit omschreven als een gelouterde producent die haar Blackberry nog opneemt als ze met haar andere hand een brand blust en met haar voet een tijger van zich af houdt. Annemiek vindt dat zelf wel meevallen en gooit nog met wat enthousiasmerende beschrijvingen, alsof het evenement nog verkocht moet worden:“Een multidisciplinaire, intelligente, maar niet pretentieuze uitgaanservaring. Laagdrempelig, een instituut met internationale potentie.” En weg is ze terwijl ze liefdevol in haar telefoon schreeuwt. Tijdens de vorige edities van Discovery Festival bleek de wetenschap zich soms parallel maar niet in hetzelfde universum te bevinden als de kunst en muziek. De bezoekers leken niet goed te kunnen kiezen. Dit jaar is die twijfel verder dan ooit. Tot één uur staan nagenoeg alle bezoekers bij de verschillende opstellingen om zich daarna massaal naar de dansvloer te spoeden. Gevraagd naar toekomstdromen zegt Alex: “Ik hoop dat Discovery andere wetenschappers aansteekt om net zoiets te gaan doen. Om elkaar op te zoeken en samen leuke dingen met wetenschap te gaan doen. En om organisatoren buiten de wetenschap te stimuleren wetenschap als vermaak te programmeren op evenementen. Want het werkt. En the big picture: mijn droom is dat het maatschappelijk wantrouwen tegen diepgang verdwijnt. Dat nuance weer nuttig wordt gevonden in plaats van lastig. Intellect is geen zwakte maar een kracht.” Vuige four-to-the-floor van The Walk & Rogerseventytwo zet de biomassa tot vier uur in een hogere versnelling. Gelijk de wetenschappelijke methode wordt aan Discovery Festival geschaafd en getest om uiteindelijk die ene, functionele, botsing tussen wetenschap en cultuur te vangen.
3
Discovery in sneltreinvaart Martijn Brugman (Live Magazines)
Onze reporter doet een rondje Discovery Festival. Loopt u even mee? 4
Het is druk in NEMO. Overal zijn mensen bezig. Een groepje vrienden drinkt een biertje en kijkt ondertussen naar een wat raadselachtig object, een soort van apparaat opgebouwd uit printplaten, waar bovenop een fietswiel ronddraait. Ergens middenin dat apparaat ligt een stel hersenen, van rubber, waar draadjes uitkomen die verbonden zijn met een aantal beeldschermen. Je kan er de egodocuthriller van audiovisueel designer Thijs van Gasteren op kijken. Het apparaat met het fietswiel en de hersenen heeft hij speciaal in elkaar gelast om de film op te vertonen. We lopen verder, helemaal naar achteren want we willen weten waar de muziek vandaan komt. Heerlijke muziek. Om op te dansen. En kijk aan, wij stuiten als vanzelf op de dansvloer. Twee dj’s draaien muziek, de eerste danspassen worden nu al voorzichtig gezet. Voor ons nog iets te vroeg. We lopen verder en stuiten op het Personal Space Station. Bezoekers krijgen een zwarte bril in handen en dienen hun handen onder een scherm te plaatsen. Zo kunnen ze met hun handen een virtueel hoofd in 3D bewegen. Alsof dat hoofd in hun handen ligt. Leuk om mee te spelen, maar het is eigenlijk bedoeld voor wetenschappers. Om complexe data mee te visualiseren, legt Denis Fenistein van Personal Space Technologies ons uit. We lopen de trap op naar boven. Voor de Sounding Universe van de Rijksuniversiteit Groningen staat een rij. Het is een soort van zwarte iglo, maar wat binnen gebeurt kunnen we niet zien. We vragen het Jan, die net naar buiten stapt. Hij vertelt dat er met een beamer een universum geprojecteerd wordt dat met drie controlepanels te beïnvloeden valt. We zijn nieuwsgierig, maar we moeten door.
Aan een tafeltje verderop staan studenten Sociologie Iris en Nienke. Wat vinden zij van Discovery Festival? Iris: ‘Leuk, er is veel te zien hier. Soms een beetje vreemd wel. Maar we vinden die combinatie van wetenschap, kunst en technologie heel interessant.’ Komen zij als aanstaande alfa’s wetenschappers ook aan hun trekken? Nienke: ‘Zeker. We zagen net iets over een onderzoek bij Papoea’s. Bovendien kan bèta ook leuk zijn. En ik hoef ook niet alles te begrijpen om het interessant te kunnen vinden.’ Vinden wij ook. We lopen door naar de bar. Maar ook daar ligt de wetenschap op de loer. Op een podium kondigt een presentator net wetenschapper Erik Verlinde aan die een presentatie over de zwaartekracht houdt. Newton zien we voorbij komen en een hele ingewikkelde formule. Miriam van Ommeren van het online cultureel magazine De Optimist neemt het stokje over. Ze vertelt over het project Kamermans Kermis dat in samenwerking met De Balie deze herfst van start gaat. Een programmaserie over de fascinerende wetenschapper, schrijver en filmmaker Otto Kamerman. Overleden aan notenallergie, als we het goed verstaan hebben. Het rondje NEMO zit er bijna op. Slechts de theaterzaal is nog over. Het is er druk. We lopen naar binnen en we zien te gekke dingen. Er speelt een film over intrigerende wezens, met lichamen die enkel bestaan uit ledematen. Curieus. Wat kan kloppen. Dit is het Cabinet of Curiosities. Een collectie bijzondere objecten op het snijvlak van kunst en wetenschap. Zoiets vind je dus alleen op Discovery Festival.
5
6
7
8
9
De curieuze kant van Discovery Tim van Opijnen (Sciencepalooza)
10
VIBRERENDE HERSENEN Op zoek naar het ‘Cabinet of Curiosities’ struikel ik over zulke vreemde evenementjes dat ik me afvraag of er eigenlijk ook ‘normale’ dingen te vinden zijn op Discovery. Op de begane grond loop ik tegen een stellage aan die zo uit de film ’12 monkeys’ van Terry Gilliam lijkt te komen. TV’s, mobiele telefoons, printplaten en babyfoons zijn tot een nieuw en luid geheel gevormd. In het midden van het ding liggen de hersens van kunstenaar en filmer Thijs van Gasteren te vibreren. Hij vertelt me dat ie pas geleden in stukken is gezaagd en dat z’n hersenen nu het middelpunt vormen van ieders leven hier op Discovery.
DIGITALE BIOLOGIE Een beetje aangeslagen kom ik vervolgens terecht in de wereld van professor Walewijn de Boer, de oprichter van het Instituut voor Digitale Biologie. Het internet blijkt allang niet meer beperkt te worden door glasvezel en computer. Het manifesteert zich als losse levende objecten. Applicaties begeven zich reeds onder ons! Een filmpje toont hoe het Ministerie van Buitenlandse Zaken wordt bewoond door een groot intranetmonster dat alles controleert. Nog fantastischer is hoe de met uitsterven bedreigde Akuntsu stam in de Amazone een kleine schattige applicatie in de gemeenschap heeft opgenomen dat alles van taal tot cultuur registreert. Zo zal de stam nooit echt uitsterven.
VREEMDE GELUIDEN Uiteindelijk loop ik door een openstaande deur het ‘Cabinet of Curiosities’ binnen. Het is hier nogal donker en de sfeer is geheimzinnig. De ruimte is gevuld met geluid. Een monotone beat dringt m’n hersenpan binnen. Mensen zitten en staan als gehypnotiseerd naar de achterkant van de zaal te kijken. Op een scherm zie ik nu wat zij horen en zien. Pierre Bastien, ik noem ‘m maar geluidskunstenaar, staat live iedereen zijn wereld van vreemde geluiden binnen te trekken. En het werkt want ik merk dat ik het ook niet los kan laten.
BEHAARDE VISSENSTAART Toch moet ik door want ik moet zien wat hier in deze ruimte verder nou zo bijzonder is. En bijzonder is het zeker. Een lugubere kettingzaag met een behaarde vissenstaart van Peter Zwaan hangt aan de muur. De evolutie van de Razorius gilletus van Koert van Mensvoort is simpel maar zo goed. Skeletten liggen verspreid over de vloer, pick-ups met vogels en hun bekken als naald en de afgestroopte huid van een auto zijn wat mij betreft de vreemdste hoogtepunten. Plots zwelt het geluid weer aan, de zaal is vol, Pierre begint op een trompet te spelen, kippenvel.
11
André Boorsma SCIENCEPALOOZA
GEZOCHT NAAR PERFECTIE MAAR HET NIET GEVONDEN Discovery is vooral ook een plek waar je je kunt laten testen. Bijvoorbeeld hoe symmetrisch je bent je, heb je meer of minder pijn als je geknuffeld wordt en vooral ben je goed in roddelen. Ik ga naar ‘Searching for perfection” ’waar ik me kan laten testen op de schaal van perfectionisme dus snel een kop koffie om vooral superscherp te zijn.
DE TEST Voor ik begin wordt er eerst van me verlangd dat ik een “informed consent” invul; met andere woorden mocht er iets gebeuren tijdens de test dan is het testteam niet verantwoordelijk. Dan volgt een alchoholtest die pas na drie keer blazen aangeeft dat ik geen druppel heb genuttigd. De echte test begint met een vragenlijst waarin ik met een cijfer moet aangeven of het eens of oneens ben met bepaalde stellingen. Onder andere stellingen over de verwachtingen van mijn ouders over mij en in hoeverre ik twijfel over bepaalde dingen. Daarna wordt mijn gemoedstoestand aan de hand van een aantal sleutelwoorden bepaald.
ROKEN MOET! Nu er in cafe’s en openbare gebouwen nergens meer gerookt mag worden weet ik als ex-roker dat de gezelligste plek vaak buiten is. Op Discovery is dit ook precies het geval. De rokersplek van NEMO is op het dak en kan vandaag alleen via de lift worden bereikt. Als de liftdeuren opengaan slaan de keiharde beats je om de oren.
50% GOED 12
Hierna begint het lastige gedeelte van de test. Ik krijg twee patronen te zien en moet nu aangeven of de patronen verschillend zijn of hetzelfde. De linkermuis knop moet ik gebruiken als iets verschillend is en de rechter hetzelfde. Ik moet daarbij ook de tijd in de gaten houden, blaaaahhh. Tijdens de test begin ik echt te twijfelen, was links nu voor hetzelfde patroon of was het nu rechts. Na een stuk of 10 patronen krijg ik de score te zien: 50% goed (net zo goed als willekeurig een beetje klikken) terwijl de tijd ook net iets boven het gemiddelde ligt. Het zal wel aan de muziek en aan de drukte liggen, ik vind het ook niet zo belangrijk.
SMOKE PONG Behalve dansen, kan hier buiten ook hét computerspel uit de prehistorie van het computertijdperk, PONG gespeeld worden. Speciaal voor rokers heeft kunstenaar Lieven van Velthoven een installatie gemaakt (Smoke Pong) waarbij de batjes in PONG met behulp van een brandende sigaret aangestuurd worden. Daarbij detecteert een infraroodcamera het brandende puntje van een sigaret en stuurt op zijn beurt de batjes aan. Roken moet! (als je tenminste smoke pong wilt spelen). Lieven liet me ook een ander spel zien waar met hetzelfde principe een racespel op de vloer kan worden gespeeld.
GEEN ONGEZONDE PERFECTIONIST Na afloop heb ik met Simon Dalley, de onderzoeksleider van het experiment, mijn scores besproken. Gelukkig blijk ik op de belangrijkste resultaat, in hoeverre ik me zorgen maak over mijn fouten, precies gemiddeld te scoren. Ik ben dus geen ongezonde perfectionist. Het experiment hier is een pilot en zal misschien uitsluitsel geven of de studie in het groot met een homogene populatie menseg gaat worden uitgevoerd. Dalley is vooral geïnteresseerd of hij mensen met bijvoorbeeld een eetprobleem met deze test eruit kan pikken.
Met behulp van allerlei objecten, schoenen en touwtjes en dergelijke kun je dan zelf een racecircuit maken. De objecten worden door de camera gedetecteerd en de geprojecteerde raceauto’s worden door de objecten tegengehouden.Volgens Lieven kan de techniek toegepast worden in spellen waarbij net als de Nintendo Wii kinderen veel actiever een computerspel spelen. Misschien maar beter niet aangestuurd door een brandende peuk.
12
WUBBO OCKELS IN TIJD EN RUIMTE
13
Een van de grote supersterren van vanavond is Professor Wubbo Ockels. En zoals het een superster betaamt had hij z’n exorbitante eisen pakket bij de organisatie op tafel gelegd. Ockels wilde worden opgehaald met een limousine, een eigen kleedkamer met een tafel en daarop vier verschillende soorten whiskey, drie kratten Grolsch en een schaal vol blauwe M&Ms. Helaas kon de organisatie daar niet aan voldoen en vond Wubbo het uiteindelijk ook wel best zonder.
20PK Ik sta in het publiek op nog geen 5 meter afstand van mijn grote held die in
werkelijkheid een stuk kleiner lijkt dan in een spaceshuttle. Ockels geeft een zogenaamde 20PK, een micropresentatie van 20 slides. Voor elke slide mag 20 seconden worden uitgetrokken zodat de presentaties precies 6 minuut 40 seconden duren. 20PK zijn ook vooral bedoeld om nieuwe, controversiële ideeën te presenteren. Wubbo Ockels presenteert het idee dat tijd een creatie van het leven is als gevolg van de zwaartekracht. Een inzicht dat hij mede dankzij zijn ruimtereis heeft gekregen. Als ik het goed heb begrepen bedoelt Ockels dat al onze tijdsafhankelijke observaties afhankelijk zijn van de zwaartekracht en daarmee typisch aards. Wij mensen op aarde zijn chronocentrisch!
(Nu ik snel even op internet Google naar chronocentrisch is de eerste hit die ik krijg die van een club die Omega horloges verzamelt). Volgens Ockels is bijvoorbeeld de lichtsnelheid aards en op een andere planeet met een andere zwaartekracht weer anders. Vanwege de verschillende zwaartekracht op andere planeten zullen we ook niet snel andere levensvormen tegenkomen behalve als we volgens Wubbo Ockels de juiste instrumenten gebruiken. En dan zou het zomaar kunnen dat het wemelt van de E.T.’s. Interessante stellingen, ik kan niet zeggen dat ik het allemaal begrijp. Ik ben niet de enige, in het publiek hoor ik, tijd tijd, ..... tijd is geld.
Mark Geels SCIENCEPALOOZA
VEEL SEX, DRANK EN CO2 Daaaamn! Auw! Een stukje koudijs (vaste vorm van CO2, -78 graden Celsius) rolt over mijn tong. De menukaart van Chemobar geeft met koeienletters aan dat je het ijs niet in je mond moet nemen. RTFM! De bar voor mij is de bar bezaait met bebloede tissues: een ‘blood explosion’ aan de Chemobar bestellen is niet zonder risico, maar wel erg lekker. Het zoete van de biet gaat over in het kruidige van de kaneel waarna de vodka de enige echte smooth burn geeft. Meteen na binnenkomst lopen de bezoekers van Discovery Festival tegen de Chemobar aan waar cocktails worden geserveerd in laboratoriumstijl. Drie analisten in smutzige labjassen serveren
o.a. Professor Moonshine, Prozac Liquid of een heerlijke Anorexia Relax. De stellage bevat naast een heus keteldestillatie een draaiende bar voor zes personen. Naast mij worden twee wildvreemden gekoppeld met een Aphrodisicum. Zij ziet het wel zitten, hij niet. Maar ze drinken het samen toch op. Niet vergeten om ze straks op te zoeken en te controleren op de juiste werking. Twee studentes kunnen niet stoppen met giechelen als ze de Strawberry Blowjob ontvangen: vodka, appel en aardbei. Koudijs zorgt voor een fontein van rook die uit de aardbei spuit. De barman maakt het af met een spray van witte kokossaus (ongeveer 10 CC). Alle mannen aan de bar draaien met hun ogen.
14
De Chemobar is het geesteskind van Erik Hobijn, kunstenaar en woonachtig in Berlijn. Hij maakte o.a. open-lucht installaties waarin vuur een belangrijke rol speelde. De Chemobar was in eerste instantie gebouwd als een project waarin een kip groot gebracht zou worden dmv slechts digitale interfaces en internet. Temperatuur, voedsel, etc zou worden geregeld via de glasvezel terwijl de kip in een grote kooi zat. Dit project kwam nooit van de grond maar de kooi werd een bar. En wat voor één….
Newton heeft ongelijk en ik heb gelijk (en Einstein ook) Driemaal is scheepsrecht. Twee keer eerder is aan deze bioloog geprobeerd uit te leggen hoe zwaartekracht, relativiteit en zwarte gaten werken en twee keer is het mislukt. De eerste keer op de middelbare school, de tweede keer door Stephen Hawking in een boek. Vanavond mag Eric Verlinde het doen in 6 min en 40 sec a.k.a. 20PK. 20PK zijn micro-talks op ‘break-neck speed’. Een presentatie bestaat uit 20 afbeeldingen die 20 seconden te zien zijn, en duurt dus altijd 6 minuut 40. De computer is de meesteres: ben je te langzaam, dan is het plaatje alweer weg. Eric Verlinde is professor in de theoretische natuurkunde aan de UvA van Amsterdam. Zijn onderzoek richt zich voornamelijk op de snaartheorie en hiermee samenhangende theorieën, zwaartekracht, zwarte gaten en kosmologie. Hij presteerde het in 2009 om een nieuwe theorie te presenteren waarin twee van Newton’s zwaartekrachtwetten op betrekkelijk eenvoudige wijze kunnen worden afgeleid. Revolutionaire nieuwe inzichten die op de voorkant van de New York Times terecht kwamen.
Tien seconden voordat hij opgaat zegt hij me dat hij niet zenuwachtig is maar dat de ambiance wel nieuw is. Bier, sneakers en Duitse techno zullen idd niet vaak het decor zijn bij zijn praatjes. Met een laatste opmerking dat hij niet de diepte in gaat loopt hij het podium op. Ik zet me schrap. Top Chrono! De tijd loopt. “Welkom allemaal, waarom valt de appel van de boom?” In de derde slide krijgen we de eerste formule om ons oren maar “die wist Newton niet, Einstein had het wel door.” Slide 7: pixels, bergen, wielen en foto’s. Ik hang inmiddels aan een laatste vinger boven het ravijn te bungelen. Slide 13: hologrammen, appels en the Matrix, AAAAAAaaaaahhhhhhhhh….Met mijn restje bier verdwijn ik voor de derde keer in het zwarte gat van Einstein cs. Wat u rest is de korte ‘take home message’: op macro-schaal is zwaartekracht aanwezig: de appel die valt, de maan die om ons heen draait. Op mini-mini-mini schaal is niets wat het lijkt.
15
WIST U? Erik is de eeneiige tweelingbroer van Herman Verlinde, eveneens hoogleraar theoretische fysica maar dan aan Princeton in de VS.
Eva Teuling SCIENCEPALOOZA
16
Hersen lateralisatie Waarom zijn sommige mensen rechtshandig en anderen linkshandig? Evolutionair gezien lijken linkshandigen in het nadeel te zijn: ze hebben bijvoorbeeld meer kans op allerlei afwijkingen zoals autisme en schizofrenie. Maar aan de andere kant kan linkshandigheid bij gevechten voordelig zijn als de rest rechtshandig is... Zo zijn bijvoorbeeld heel veel topboksers linkshandig! Maar waarom is dan niet 50% van de mensen links- en 50% rechtshandig? Om antwoord op deze vraag te krijgen ga ik langs bij Sara Schaafsma en Kristina Pfannkuche van de Rijksuniversiteit Groningen. Zij deden onderzoek naar linkshandigheid bij de Papoea’s in Nieuw-Guinea (zie bijvoorbeeld www.sciencepalooza. nl/?p=2585). Kristina vertelt
me dat links-en rechtshandigheid optreedt omdat onze hersenen niet symmetrisch maar gelateraliseerd zijn. Deze lateralisatie heeft invloed op gezichtsuitdrukkingen, die je kunt meten. Dit hebben de onderzoekers bij de Papoea’s gedaan, en nu willen ze hun resultaten met Westerse mensen vergelijken. Om aan veel proefkonijnen te komen gebruiken (of misbruiken) ze Discovery. Ik ben een van de eerste proefpersonen op de avond, en begin met een simpel testje waarbij ik metalen pinnetjes snel moet verplaatsen, met links en met rechts. Ik dacht altijd extreem rechtshandig te zijn, maar het verschil in fijne motoriek valt mee: met rechts kost de taak me 13.5 seconden, met links slechts
2 seconden meer (dit zou te maken kunnen hebben met een recent ongelukje waardoor ik gedwongen werd veel met links te doen, maar dit terzijde). Vervolgens moet ik een vragenlijstje invullen, o.a. over de hoeveelheid genuttigde alcohol-consumpties en of ik ooit bijna overleden ben door een ongeluk. Ook wordt me gevraagd of ik vaak vecht, en zo ja, of ik dan win of verlies. Vervolgens maakt Kristina een foto van mijn gezicht en bewerkt deze op de computer. Door één helft te spiegelen en te combineren met dezelfde helft is te zien hoe symmetrisch een gezicht is. Sommige mensen zijn zo asymmetrisch, dat op deze manier 2 totaal verschillende gezichten verschijnen, die niet eens meer te herkennen zijn als de persoon
in kwestie. Bij mij valt dat nog mee – ik lijk nog wel op beide foto’s, alhoewel een verschil wel duidelijk is. Volgens Kristina zou dit betekenen dat ook mijn beweging en fijne motoriek waarschijnlijk niet zo gelateraliseerd zijn als ik zelf denk - in lekentermen: dat ik best zowel rechts- als linkshandig zou kunnen zijn. Nog een beetje dooroefenen dus met links! De onderzoekers hopen de resultaten te gebruiken voor een artikel. Of de proefkonijnen die aangegeven hebben al een aantal alcoholische consumpties hebben genuttigd nog meegenomen worden is nog maar de vraag...
Jij als proefkonijn! Discovery staat niet alleen vol met de laatste wetenschappelijke snufjes, sommige onderzoekers zien zo’n festival ook als een slimme manier om veel proefpersonen voor hun onderzoek te kunnen regelen. Zo testen onderzoekers van de Rijskuniversiteit Groningen onze links- en/ of rechtshandigheid en vergelijken ze dit met de symmetrie van je gezicht – zie een ander stukje hierover in dit magazine. Ze bereiken hiermee waarschijnlijk meer dan 100 proefpersonen.
LOVE HURTS: KNUFFELEXPERIMENT Een stukje verderop staan onderzoekers van de Radboud Universiteit Nijmegen. Vorig jaar onderzochten zij bij bezoekers of alcohol inderdaad als pijnstiller werkt. Dit
bleek helemaal niet het geval te zijn, soms hadden proefpersonen die alchohol hadden gedronken zelfs een lagere pijndrempel. Een avondje Discovery leverde genoeg data op voor twee publicaties! Dit jaar proberen ze dit opnieuw met een knuffelexperiment. De pijndrempel van proefpersonen wordt bepaald met behulp van electrische stroompjes en een druktest. Hierna wordt de pijngrens gemeten door middel van een bak ijswater. Dit wordt bij mensen gedaan die geknuffeld worden (al dan niet door je geliefde) of door mensen die alleen gelaten worden. Voorwaarde om aan dit onderzoek mee te doen is dat je nog GEEN alcohol hebt gedronken. Als je ondanks een flinke biercomsumptie toch wilt meedoen, worden je gegevens helaas niet meegenomen in de uitkomst van het onderzoek.
Ook worden de bezoekers van Discovery ondervraagd door studenten van de opleiding Methoden en Technieken van de VU. Zij vragen de bezoekers naar hun mening over de avond, over hun visie op wetenschap in het algemeen en of ze in hun dagelijkse leven met wetenschap in contact komen. Deze resultaten gaan gebruikt worden om volgend jaar Discovery nog leuker en beter te maken! Zo ben je tijdens een leuk avondje uit, onbewust, ineens deelnemer aan een heus wetenschappelijk onderzoek.
NEMO tijdens Discovery De locatie van Discovery is voor de derde keer het Science Center NEMO. Dit is natuurlijk de best denkbare plek voor een wetenschapsfeest! En ook een deel van de gewone collectie is te zien tijdens Discovery. Tijdens mijn omzwervingen kom ik terecht in een hoekje met preparaten op sterk water: mensen, dieren, onderdelen van dieren, ge- en mislukte embryo’s en nog veel meer. Zo sta ik voor het eerst van mijn leven oog in oog met de penis van een struisvogel, de clitoris van een
jonge olifant en de tong van een pinguin. Allemaal dingen die je in het dagelijkse leven niet vaak tegenkomt. Mijn nieuwsgierigheid is voor vanavond weer ruimschoots bevredigd. Ergens anders kun je met behulp van een spiegel licht laten schijnen op een vliegtuigje met zonnecellen. Door de opgewekte energie gaan de propellortjes draaien en het vliegtuigje vliegen. Als je dit met z’n vieren tegelijk doet kunnen die dingen een behoorlijke snelheid ontwikkelen!
Later, na een toiletbezoek, droog ik mijn handen in 10 sec met 640km/uur - dat is de snelheid waarmee de lucht langs mijn handen wordt geblazen in de supersonische handendrogers die op de toiletten hangen. Volgens NEMO bespaart ze dit maar liefst 200 km aan handdoekrollen per jaar! Dus, ook naast alle mooie dingen van Discovery is er genoeg wetenschap te zien en te beleven in NEMO!
17
18
‘Een initiatief als Discovery Festival vind ik geweldig. Wat ik heel goed vind is om dingen als techniek en wetenschap heel dicht bij de mensen te brengen doordat je het ook ‘s avonds kunt beleven, door er muziek bij te brengen, door te drinken en te praten. Dat het gewoon onderdeel is van je leven en dat het niet als een soort heilig huisje aan de kant staat.’ Wubbo Ockels
Bezoekerspoll Eva Teuling (Sciencepalooza)
Ook Sciencepalooza kan niet zonder een bezoekerspoll, maar echt wetenschappelijk en representatief is deze, gezien de kleine steekproef, niet. Een kleine rondgang onder de bezoekers leert dat, ook om 12 uur, er veel mensen nog maar net binnenkomen. Zij zullen helaas een deel van het wetenschappelijke progamma missen, maar daardoor des te meer genieten van het feest na afloop. Ook blijkt dat een groot deel van de bezoekers in meer of mindere mate “wetenschapper” is. De steekproef zal dus enigszins bevooroordeeld zijn door al bestaande interesse in wetenschap. Woorden die vallen tijdens mijn kleine enquete zijn “chaos” (in positieve zin), “interessant”, een “leuke combi van wetenschap en feest”, van “vrienden van vroeger en nu” en “heel afgezaagd: ontzettend leuk”. Niets dan positief dus. Ook schromen sommige ondervraagden niet toe te geven dat ze al de nodige hoeveelheid alcohol hebben genuttigd (menigeen al voor het betreden van NEMO), maar dat dat de lol alleen maar groter maakt doordat je dan alles niet meer zo serieus neemt. Zo is dat. Mijn taak zit erop voor vanavond. Proost!
Zo lekker als een pak slaag Tim van Opijnen (Sciencepalooza) Het is ondertussen na twaalven, het feest komt los. In het theater vind ik de Deense geluidskunstenaar Jacob Kirkegaard en een afgeladen zaal met zenuwachtige bezoekers. Er wordt zachtjes gefluisterd, de spanning is voelbaar. Niemand weet echt wat te verwachten, maar dat het anders gaat zijn is duidelijk. Jacob steekt van wal. Hij vertelt dat als je twee specifieke tonen in je oren krijgt ‘geduwd’ je oor zomaar vanuit het niets zelf een derde toon kan produceren. Klinkt gek, maar laat maar horen. We moeten nog even wachten want hij vertelt verder over allerlei medische aandoeningen en een ellenlang verhaal over hoe het werkt. Het publiek heeft al wat gedronken en wordt
ietwat ongeduldig. “Ja we snappen het, we willen het horen!” roept een jongen vanuit het publiek. Kirkegaard laat zich niet van de wijs brengen en wil zich ervan verzekeren dat het publiek precies begrijpt hoe het werkt. Hij gaat nog even door, maar veel duidelijker wordt het niet, althans niet voor mij en mijn twee buurvrouwen hebben de hoop ook al opgegeven. Na twintig minuten gaat het gebeuren. Stilte, de nieuwsgierigheid stijgt naar grote hoogte. En dan plotseling hoor ik een toon, een tweede toon zwelt aan, hoog en hard, ik hoor twee tonen en verder niets. Ja toch! Mijn trommelvliezen beginnen te resoneren en ik hoor een derde toon. Mijn eigen oren produceren een derde toon! Heel raar, is het nou lekker of wat? Dan wordt mijn eigen geproduceerde toon vervangen door dezelfde toon maar nu geproduceerd door Kirkegaard. Er komt weer een tweede toon bij en BAM! mijn eigen oren produceren wederom een derde toon. Dit gaat minuten lang door. Ik zie mijn buurvrouwen de ogen sluiten, ik doe hen na en krijg een heel raar gevoel over me. “Als in een warm bad.” zegt Natasha naast me. Nouja een warm bad, ik weet het niet hoor, een vreemd gevoel van ongemakkelijk welbehagen overvalt me. Zo blijf ik minutenlang staan en laat me meevoeren door het experiment tot ik aangestoten wordt door Esther. “Het voelt als een pak slaag: heel lekker, zó bijzonder” zegt ze tegen me. Ik kijk haar aan. Ze moet lachen, het feest is nu echt begonnen geloof ik.
19
Zelfs de hardste roddel krijgt een punt Mark Geels (Sciencepalooza)
Ah, het voelt niet goed maar lucht soms vreselijk op. Roddelen. Iedereen doet het, met familie, vrienden en de buren? Maar wat is de functie? Voor het individu en voor de groep? In ultimo: wat bereikt men met roddelen? Tot diep in de nacht gegraven in de psyche van de mens. Het Roddelspel. Het roddelspel staat onder leiding van Eva van den Broek. Zij is afgestudeerd in kunstmatige intelligentie en werkt binnen de experimentele economie. Haar interesses liggen op het kruisvlak van psychologie, economie en speltheorie: disciplines die elkaar aanvullen bij het verklaren van sociaal gedrag. En roddel staat op de A-lijst van sociaal gedrag. Allereerst krijgen de bezoekers vanavond 10 punten en daarna krijgen de bezoekers van Discovery Festival op een PC een roddel voorgeschoteld die ze moeten beoordelen. Vraag: is het een aardige roddel of een smerige, onder de gordel roddel? Bezoekers kunnen vervolgens de roddel ranken en de roddelaar punten toekennen van 0 tot 10. Vervolgens wordt er naar politieke voorkeur van de roddelaar gevraagd en naar de voorkeur van de bezoeker. Zo probeert Eva in kaart te brengen hoe mensen bepaalde opvattingen en normatieve uitspraken ‘ranken’ en dat spiegelen aan hun eigen normen. En krijgt iemand die diametraal tegenover je staat nog wel een punt van je? Ja, is het verrassende voorlopige antwoord. Men geeft aan elke roddel wel een punt weg. Tussen de oorverdovende beats van de mainstage door hoor ik Eva nog zeggen dat basale altruïstische theorie er aan ten grondslag ligt: “I’ll scratch your back, if you scratch mine.” Het lucht dus niet alleen op, het heeft een functie.
20
21
Groeten van Discovery Festival Experimenterende bezoekers vastgelegd Concept/Art Direction: Maartje van Nimwegen Fotografie: Simon Wald-Lasowski Assistent: Helga Beuving
22
23
24
Het team van Live Magazines op locatie bij Discovery Festival in NEMO Amsterdam.
Tijdens evenementen en congressen maakt het team van Live Magazines® ter plekke binnen één dag een magazine. O.K. Parking / Grafisch ontwerpers, redactie Martijn Brugman / Schrijver en journalist Tom Roelofs / Fotograaf Kaman Chow / Producent Het team werd voor deze speciale gelegenheid aangevuld met de bloggers van Sciencepalooza. André Boorsma Eva Teuling Tim van Opijnen Mark Geels
www.livemagazines.nl live@livemagazines.nl Live Magazines® is een geregistreerd merk & concept van O.K. Parking, Arnhem. Deze uitgave is gemaakt in opdracht van Discovery Festival.