E atma projesi bilgi kitapçığı (1) by omerfarukgurses

E-ATMA PROJESİ BİLGİ KİTAPÇIĞI

İÇİNDEKİLER 1) İstiklal Marşı sf.4 2) Gençliğe Hitabe sf.5 3) E-Atık Kapsamı sf.6 4) Elektronik Atık Miktarı sf.8 5) Elektronik Atıkların Değerlendirilmesi sf.9 6) Elektronik -Atıkların Toplanması Ve Taşınması sf.10 7) Elektronik Atık Geri Dönüşümü İçin El/Mekanik Demontaj/Ayırma sf.11 8) Rakamlar İle E-Atık sf.12 9) Cep Telefonu Cenneti sf.13 10) Zararları İle E-Atık sf.14 11) Tehlikeli Metaller Kullanılmamalı sf.17 12) Bunları Biliyor muydunuz? sf.18 13) Elektronik Atıklar Değerlidir sf.19 14) Türkiye "E-Atık" Cenneti sf.20 15) Elektronik Atıkların Geri Dönüşümünü Destekleme Derneği sf.21 16)İstanbul Büyükşehir Belediyesi Elektronik Atıkları Topluyor sf.22 17) E-Atık Nedir? sf.23 18) Dünya’da ve Türkiye’de Elektronik Atık-300 Ton Altın sf.24 19) Kaynaklar Tükeniyor sf.25 20) Elektronik Atık Eşyaya Dönüştü-Geri Dönüşüm Bilincini Kazandırmak İçin sf. 26 21) Neden Geri Dönüşüm? sf.27 22) Türkiye’de Kato Atık Yönetimi Sempozyum E-Atık Bildirisi sf.28 23) Türkiye'de Elektronik Atık Yönetimi sf.29 24) Çekmecelerdeki Servet sf.33 25) Bunları Biliyor musunuz? sf.34 26) Geri Dönüşüm Sisteminin Basamakları sf.36 27) Geri Dönüşüm Yapılan Maddeler ve Geri Dönüşüm Metotları sf.37 28) Çöplük Mü? Siz Öyle Sanın Tam 51 Milyar $ sf.41 29) Elektronik Atıklardan Bilgisayar Sınıfı Oluşturdular sf.42 2

İSTİKLAL MARŞI

Korkma, sonmez bu şafaklarda yuzen al sancak; Sonmeden yurdumun ustunde tuten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Bastıgın yerleri ''toprak!'' diyerek geçme, tanı! Duşun altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehid oglusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dunyaları alsan da, bu cennet vatanı.

Çatma, kurban olayım, çehrene ey nazlı hilal! Kahraman ırkıma bir gul... Ne bu şiddet, bu celal? Sana olmaz dokulen kanlarımız sonra helal; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklal.

Kim bu cennet vatanın ugruna olmaz ki feda? Şuheda fışkıracak topragı sıksan, şuheda! Canı, cananı, butun varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dunyada cuda.

Ben ezelden beridir hur yaşadım, hur yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kukremiş sel gibiyim: Bendimi çigner, aşarım; Yırtarım dagları, enginlere sıgmam taşarım.

Ruhumun senden İlahi şudur ancak emeli: Degmesin ma'bedimin gogsune na-mahrem eli; Bu ezanlar -- ki şehadetleri dinin temeli -Ebedi, yurdumun ustunde benim inlemeli.

Garb'ın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar; Benim iman dolu gogsum gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasıl boyle bir imanı bogar, ''Medeniyet!'' dedigin tek dişi kalmış canavar?

O zaman vecd ile bin secde eder -- varsa -- taşım; Her cerihamda, İlahi, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruh-i mucerred gibi yerden na'şım! O zaman yukselerek Arş'a deger, belki, başım.

Arkadaş! Yurduma alçakları ugratma sakın; Siper et govdeni, dursun bu hayasızca akın. Dogacaktır sana va'dettigi gunler Hakk'ın... Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilal! Olsun artık dokulen kanlarımın hepsi helal. Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlal: Hakkıdır, hur yaşamış, bayragımın hurriyet; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklal. Mehmet Akif ERSOY

GENÇLİĞE HİTABE

Ey Türk Gençliği! Birinci vazifen, Turk istiklalini, Turk Cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve mudafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegane temeli budur. Bu temel, senin, en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek, dahilı ve haricı bedhahların olacaktır. Bir gun, İstiklal ve Cumhuriyeti mudafaa mecburiyetine duşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacagın vaziyetin imkan ve şeraitini duşunmeyeceksin! Bu imkan ve şerait, çok namusait bir mahiyette tezahur edebilir. İstiklal ve Cumhuriyetine kastedecek duşmanlar, butun dunyada emsali gorulmemiş bir galibiyetin mumessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın, butun kaleleri zaptedilmiş, butun tersanelerine girilmiş, butun orduları dagıtılmış ve memleketin her koşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Butun bu şeraitten daha elım ve daha vahim olmak uzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalalet ve hatta hıyanet içinde bulunabilirler. Hatta bu iktidar sahipleri şahsı menfaatlerini, mustevlilerin siyasi emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bıtap duşmuş olabilir. Ey Turk istikbalinin evladı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi, vazifen; Turk İstiklal ve Cumhuriyetini kurtarmaktır! Muhtaç oldugun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur! Mustafa Kemal Atatürk 20 Ekim 1927

E-Atık Kapsamı Turkiye’de e-atık tanımı, “Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Sınırlandırılmasına Dair” 30.05.2008 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan yonetmelik ile aşagıda belirtilen elektrikli ve elektronik eşyalar dahil olmak uzere ve alternatif akımla 1000 Volt’u, dogru akımla da 1500 Volt’u geçmeyecek şekilde elektrik kullanımı tasarlanmış olan, uygun bir biçimde çalışması için elektrik akımına veya elektromanyetik alana bagımlı olan eşyaları ve bu akım ve alanların uretimi, transferi ve olçumune yarayan eşyaları işaret edecek şekilde kapsanmaktadır.

Turkiye’de e-atık tanımlaması aşagıdaki konuları içermektedir: ·

Buyuk ev eşyaları (Bulaşık, çamaşır makinesi vb.)

Kuçuk ev aletleri (Elektrik supurgesi, tost makinesi vb.)

Bilişim ve telekomunikasyon ekipmanları (Bilgisayarlar, telefonlar vb.)

Tuketici ekipmanları (Video kameralar, muzik enstrumanları vb.)

Aydınlatma ekipmanları (Florasan, tasarruflu ampuller vb.)

Elektrikli ve elektronik aletler (Buyuk ve sabit sanayi aletleri hariç olmak uzere matkaplar, testereler vb.)

Oyuncaklar, eglence ve spor aletleri (Video oyunları, jetonlu makineler vb.)

İzleme ve kontrol aletleri (Termostatlar, ısı ayarlayıcıları vb.)

Otomatlar (Para, içecek otomatları vb.)

Bu kapsama girmeyen kategori ise tıbbi cihazlardır.

Elektronik Atık Miktarı Her yıl ortalama %5-8 oranında artış gosteren e-atık miktarı, uretilen yıllık katı atıgın yaklaşık %5-6’sını oluşturmaktadır. Gelişmekte olan ulkelerde bu artış hızının ileri teknoloji kullanımı nedeniyle daha da artması beklenmektedir. E-atık miktarı Gelişmişlik Endeksi ve Satın alma Gucu ile dogru orantılıdır. Ozellikle PC’ler ve iletişim cihazları eatık konusunda onde gelen cihazlar olacaktır. Moda, yeni fonksiyon talepleri ve teknolojinin ve bilişim yazılımlarının ilerlemesi kişileri bu alanlarda yeni araç kullanımına itmektedir Dunya Ticaret Orgutu verilerine gore, 1996’dan 1999 yılına kadar dunya elektronik sektoru yuzde 10.5 oranında buyumuştur. 2003 yılında dunya elektronik eşya uretimi 1,324 milyon dolar tutarındadır. ABD 286 milyon dolarlık uretim ile dunya birincisi iken Japonya170 milyon dolar ile ikinci ve Çin 147 milyon dolarla uçuncu sıradadır. Elektronik atıklardan buzdolabı atıklarının geri donuşumune gonderilmeden once CFC gibi ozon tuketen zararlı maddeler eski dolaplardan uygun yontemlerle uzaklaştırılmalıdır. Pil/Aku geri donuşumunde ise Pb-asit tip araç akulerinin geri donuşumu %90 oranında yapılmaktadır. Bunun nedeni de eski akunun teslim edilerek ancak yeni akunun alınmasından kaynaklanmaktadır. Bu sistemde geri donuşumde uygulanabilir sistemlerden bir olarak ele alınmalıdır. Asitsiz kurşunlu/çinkolu pillerin %4’u geri donuşturulmuştur. Ni-Cd, Ni-MH ve Lion piller çevreye zararlı aktif metaller içerdiginden uygun şekilde yok edilmelidir. İletişimin vazgeçilmezi cep telefonu geri donuşumunde telefonlar kıymetli Au ve Cu kaynagı olup, gomuldugunde EPA’ya gore zehirli (Pb, Hg, Cd ve As) içerir. 1 ton cep telefonundan 230 gr 1 ton eski maden atıgından 62 gr Au kazanılmaktadır. Boylece madencilik faaliyeti azalır, zehirli atıklar gomulmekten kurtarılmış olurlar. 8

Elektronik Atıkların Değerlendirilmesi E- atıklar dogru olarak degerlendirildiklerinde hammadde olarak kullanılabilmektedirler.

E-atıkların çıg gibi buyuyen hacmi nedeniyle dolgu yapımında, fakir ulkelere ihraç edilerek yeniden kullanılması, yakılması, saglam ve kullanılabilir olanların tekrar kullanımı en yaygın kullanılan geri donuşum metotlarıdır . Diger yandan bu metotların zararları da soz konusudur. Dolgu malzemesi olarak kullanılması yeraltı sularının kirlenmesine, gelişmekte olan ulkelerde yeniden kullanımı oradaki insanların zarar gormesine, yakılması havanın kirlenmesine neden olmaktadır. Bu nedenle bu geri donuşum yolları seçilirken bile dikkat edilmesi gerekmektedir. ABD’de sadece e-atıkların ancak %10’u geri donuşturulmektedir. Bilgisayarların %11 -15’i tekrar kullanılmakta/geri kazanılmaktadır. Gelişmiş ulkelerin buyuk bir kısmı tehlikeli e-atıklarını fakir Asya ve Afrika ulkelerine ihraç etmeyi veya bagışlamayı tercih etmektedir. E-atık ihracatı hem karlı hem de en ucuz, tehlikeli atıktan kurtulma yontemidir. Az gelişmiş/gelişmekte olan fakir ulkelerde ozellikle kadınlar, mahkumlar ve çocuklar çok ucuz işgucu ile bu atıkların manuel olarak geri donuşumunu saglarken çok ciddi saglık tehditleri altındadır. Gelişmiş bir ulke tarafından e-atıkların ihracatı onun ulke içinde geri donuşturulmesinden 10 kat daha ucuz olmaktadır. E-atıklar Çin, Hindistan, G. Afrika ve Nijerya gibi ulkelerde açıkta yakma ve asit banyolarında metalleri kazanılıp geri kalan tum zehirli atıklar denetimsiz dogaya atılmaktadır. Buda topragın, suyun ve havanın aşırı kirletilmesine neden olmaktadır . Uluslararası Basel antlaşması 1989’da oluşturuldu ve 1994’te tum zehirli atıkların zengin ulkelerden fakir ulkelere ne sebeple olursa olsun ithalini/ sevkini yasaklamıştır. Tehlikeli atıklar azaltılmalı ve milli sınırlar içinde çozulmelidir. Dunyada 149 ulke Basel atık antlaşmasını kabul etmiş fakat ABD kabul etmemiştir. ABD’de eatık problemini Asya/Afrika’nın arka bahçesine supurmeyi tercih etmektedir . Turkiye Basel Antlaşmasını 1994’te imzalamıştır. 1996 Londra, 1998 Roterdam ve 2001 Stokholm Antlaşmalarını imzalamamıştır. Bu yuzden ulkemizin tehlikeli atıklar açısından notu ortadır. 9

Elektronik -Atıkların Toplanması Ve Taşınması Kullanıcısı tarafından kullanım omrunu tamamlayan cihaz ve aletlerin başlıcaları şunlardır: TV, bilgisayar, yazıcı, telefon, faks, fotokopi makinaları, ekranlar, DVD, VCR, entegre devreler, yarı iletkenler, baskılı devreler, algılayıcılar, kablolar vs... Yapılan araştırmalara gore Turkiye’de yıllık 535.000 ton e-atık ortaya çıkmakta ve bu miktarın sadece 10.000 - 25.000 tonu (%2,5) geri donuşum firmaları tarafından toplanabilmekte ve saglıklı geri donuşume tabi tutulmaktadır .Geri kalan e-atıklar hurdacılar tarafından alınarak çeşitli şekillerde bertaraf edilmekte veya diger hurdalarla beraber yitip giderken ve ihtiva olan degerli metaller ve iletkenler açısından da onemli bir deger kaybı yaşanmaktadır. E-atıkların toplanması ve geri donuşum surecine tabi tutulması için bu konuda oncelikle egitim ve farkındalık, çevre bilinci ve teknik yeterlilik gerekmektedir. Turkiye’de 22.05.2012 tarihinde yayınlanan 28300 sayılı Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolu Yonetmeligi (AEEE) ile e-atık konusundaki esaslar belirlenmiş, elektrikli eşyalardaki bazı zararlı maddelerin kullanımı sınırlandırılmış ve duzenlenmiş durumdadır. Bu tur atıkların toplanması, ayrıştırılması, yeniden kullanımı gibi işlemleri gerçekleştiren T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlıgı'ndan Faaliyet Belgesi almış firmalar e-atıkların geri donuşumu konularında faaliyette bulunmaktadır. Faaliyet Belgesi alan bu firmalar, soz konusu faaliyetlerini detaylı olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlıgı'na aylık olarak bildirirler. Surekli toplama, ozel yerlerden toplama ve evlerden toplama olmak uzere uç farklı toplama şekli vardır. Surekli toplama yıl boyunca yapılan toplama şeklidir. Belediyelerin belirttigi bir yere e-atıklar getirilir ve oradan belli zamanlarda belediye/geri donuşumcu firmalarca e-atıklar geri donuşum tesisine taşınır. Bu en etkin ve ucuz yoldur. Bu sitemlerden her biri uygulanarak uygunabilirligi araştırılmalıdır. Akulerde depozito uygulaması nedeni ile eski alınarak yerine yeni aku verilmektedir. Alınan aku geri donuşume veya yeniden doldurulmak uzere uretime geri alınmaktadır. Pil veya diger elektronik aletlerde kullanılanparçalarda da buna benzer bir uygulamanın getirilmesi bu tur elektronik urunlerin çope atılmasının onune geçilecektir. 10

Elektronik Atık Geri Dönüşümü İçin El/Mekanik Demontaj/Ayırma

E-atıklar malzeme kazanma tesislerinde (MRF) once tekrar kullanım veya satılabilir parçalar için test edilir ve sınıflandırılır. Malzeme fişe takılır eger çalışıyorsa tekrar kullanım/ bagışlanma için ayrılır. Eger çalışmıyorsa manuel veya mekanik olarak parçaların en pahalısından en ucuzuna dogru demonte edilerek ayrılır. Çalışabilecek parçalar ve tehlikeli atıklar ayrıldıktan sonra malzeme kazanım prosesi başlar.

Rakamlar İle E-Atık 

2006 yılında gerçekleşmiş olan Birleşmiş Milletler Çevre Programı Nairobi Deklarasyonu’na gore, Dunya elektronik atık pazarında her yıl %5 -%8 arasında bir artış gozlenmektedir. 2009 yılında e-atık pazarının 11 milyar dolar’a ulaştıgı tahmin edilmektedir.



Elektronik atık uretim kaynakları goz onune alındıgında tum dunyada yıllık 50 milyon ton e-atık oluştugu tahmin edilmektedir. Avrupa Birligi’nde yıllık 14-24 kg e-atık ortaya çıkmakta, yıllık 24 milyon ton olarak bilinen e-atıkların 8 milyon tonu saglıklı geri donuşume tabi tutulabilmektedir.



Turkiye’de kişi başına duşen e-atık miktarının yıllık 4 kg oldugu tahmin edilmektedir. Ulkelerin gelişmişlik durumu ve kişi başı geliri e-atık miktarının başlıca belirleyicilerindendir. Çevre bakanlıgı 2012 yılı verilerine gore ulkemizde yılda 537.000 ton e-atık ortaya çıkmaktadır.



Ulkemizde ortaya çıkan e-atıgın sadece %7-10'u lisanslı tesislerde geri donuşturulmektedir.



Elektronik atıkların %25ini televizyon ve monitorler oluşturur. İçerdikleri kurşun ve fosfor sebebiyle tehlikeli atık kapsamına giren bu urunlerden 9 adeti 1.000.000 metrekup suyu kirletecek potansiyeldedir.



Sogutucular ( klimalar ve buzdolapları ) elektronik atıkların %25’ini oluşturur, içerdikleri CFC yuzunden hem ozon tabakasına zarar verirler ve kansorejen içerik ahibidirler.



Bir floresanın içindeki civa 30.000 litre suyu kullanılmaz hale getirir



2013 Mayıs itibariyle nufusu 450.000 ve uzeri olan belediyeler evsel elektronik atıkların toplanmasından sorumludur.



Ulkemizde kayıtlı cep telefonu sayısı 90 milyondur ve her yıl ortalama 10-11 milyon yeni cep telefonu satılmaktadır. Turkiye’de ortalama cep telefon yenileme suresi 18 aydır. Yaklaşık her yıl 1,5-2 milyon adet cep telefonu kullanılmaz hale gelmektedir. Yenileme ile açıga çıkan telefonların %1-2’si için bile geri donuşum soz konusu degildir. 12

ABİ Research verilerine gore dunyada 1.2 milyar cep telefonu satılmıştır. Bunun %60’ı muhtemelen eskisiyle degiştirilmiştir. ABD’de ortalama 12 ayda bir cep telefonu degiştirilmekte ve halkın %80’i cep telefonuna sahiptir. Çin’de yılda 200-300 milyon telefon kullanım dışı kalmaktadır ABD’de ReCellular’a gore cep telefonlarını %10 geri donuşmektedir.

Cep Telefonu Cenneti Cep telefonları gunluk hayatımızın vazgeçilmez bir parçası ve iletişim aracıdır. Neden onlardan çok çabuk vazgeçiyoruz? Bazen seçenegimiz olmayabiliyor. Bazen degişik ozellikler istenebiliyoruz. (Kamera, muzik, İnternet, Dokunmatik ekran gibi.) Bir çok marka bu ozelliklerin hepsini bir araya koyduysa da cep telefonu sektoru yeni gelişmelere hala açıktır. Geri donuşumculere gore bir çok telefon teknolojik eskimeden degil psikolojik (prestij açısından, moda, statu, kişilik yansıtıcı) olarak kullanıcılar tarafından emekli edilmektedir. Bugun ABD cep telefonu piyasasında 470 model satışa sunulmuş olup yaklaşık her ay 16 yeni model pazara çıkmaktadır. Yeni modellerin çogu mevcutlardan çok az farklıdır. Bu da kişilerin çok çabuk sıkılmalarına neden olmaktadır. Sadece Motorola RAZR’un 48 farklı tipi (Kayar kapaklı veya katlamalı açılanlar, farklı renkler, farklı tuşlar, dar/geniş ekranlar, farklı hafızalar / kameralar, farklı şekiller / kalınlıklar vs.) mevcuttur. ABD’de cep telefonlarının operatorler tarafından ucretsiz iki yıllık kontrat imzalatılarak verilmesi de telefon degiştirmeyi hızlandırmaktadır. Dunyada kişiler pazar gazetelerinde mukemmel telefonları 50$ gorunce, dayanamayıp ortalama 18 ayda bir telefon degiştirmektedirler. Kişilerin %50-60’ı telefonlarını ondan bıktıklarından veya pili bittiginden degiştirmektedir Yeni model telefonların her turlu yeni ozellige sahip olması istense de bu ozelliklerin çogu maalesef kullanım kılavuzu yeterince okunmadıgından kullanılmamaktadır. Telefonlarında internet baglantısı olanların %82’si internete girmemektedir. Turkiye’de cep telefonu sayısı 90 milyonu aştı bunun 65 milyonu aktif durumda ve aktif durumdakilerin yarıdan fazlası kamera, MP3 çalar ve radyo ozellikleri taşımaktadır. Kişilere bagımsızlık ve kişisellik saglayan telefonlar kişilerin el oyuncagı haline gelmiştir. Bu da kişilerin telefonla oynarken çevreyle olan iletişimlerini en aza indirmektedir. Bu da kişilerin içe kapanmasına neden olmaktadır. Ozellikle gençler toplumla konuşmak yerine cep telefonuyla oynamayı tercih etmektedir. Bu avuç içi, ileri-teknoloji plastik oyuncakların ozellikle çocuklar için tum dunyaları olması engellenmelidir. Telefonlar için cennet yoktur. Hepsi eninde sonunda ya topraga gomulmekte ya da Umicore firması gibi firmaların fırınlarında yaklaşık 1200 derecelerde ergitilerek geri kazanılmaktadır. (Bu makale Eskişehir-Osmangazi Universitesi, Teknoloji Araştırma Merkezi (TEKAM) Muduru Prof.Dr. Muammer Kaya tarafından kaleme alınmıştır.) 13

Zararları İle E-Atık Elektronik atık kapsamında bulunan maddelere ilişkin bilgiler: ·

Bir televizyonun tupu (CRT) yaklaşık 2-4 kg kurşun ihtiva eder.

Toprak dolgusundaki Pb, Cd, ve Hg gibi agır metallerin %40’tan fazlasının elektronik alet atıklarından geldigi bilinmektedir.

Bir bilgisayar ekranı agırlıgının %4-6’sı kadar kurşun içerir.

10 gram kurşun 25.000 ton topragı kirletmekte ve 200.000 litre suyu kullanılamaz hale getirmektedir.

1 floresanın içerisinde bulunan civa 30.000 litre suyu tamamen kullanılamaz duruma sokar.

Çinkonun 20 yıl, kurşunun 22 yıl, bakırın 30 yıl, petrolun 40 yıl, dogalgazın 50 yıl, kromun 127 yıl içinde tukenecegi hesaplanmıştır. ·

Cıva, beyinde ve bobreklerde hasarlara yol açar. Baryum, kalp ve karaciger hastalıklarına, kas zayıflıklarına sebep olur. Berilyum, akciger kanserine yol açar zehirlidir. Krom, genetik hasarlara ve alerjik bronşite neden olur. Kobalt, radyoaktiftir. Kurşun, sinir sistemi, dolaşım sistemi ve ureme sisteminde hasarlara yol açar. Kadmiyum, bobrekleri tahrip ederek kemiklerin kırılgan hale gelmesine neden olur.

Telefonlar ve pilleri kadmiyum, kurşun, berilyum gibi toksik maddeler içermektedir. Bir cep telefonu yarı olimpik bir havuz buyuklugundeki su kutlesinin kirlenmesine sebep olur.

Cep telefonları ve içindeki elektronik kartlar geri donuşume tabi tutuldugunda altın, gumuş, bakır, paladyum gibi degerli metaller açıga çıkar. 14

LCD ekranlar cam katmanlarının arasına gomulen sıvı kristallerden oluşur ve cıva gibi zehirli maddeler içerir. Bir cep telefonu geri donuşumunden elde edilen enerji tasarrufu, bir televizyonu 3

Elektronik urunlerin yapımında klorlu solventler, bromlu alev geciktiriciler, PVC, agır metaller, plastik ve gazlar kullanılmaktadır. Ornegin: bir TV katot ışın tupu (CRT) 2-4 kg kurşun, buyuk TV ekranı ondan daha fazla kurşun içermektedir. ABD’de 1997 ile 2004 yılları arasında kullanılmaz hale gelen 315 milyon bilgisayar ve monitorde toplam 545,000 ton kurşun bulunmaktadır. Elektronik urunlerin içerdigi tehlikeli maddeler ve etkilerini şoyle sıralayabiliriz: Kurşun (Pb):Kurşunun saglık uzerindeki olumsuz etkileri iyi bilinmektedir. Merkezi sinir sistemini (bilhassa çocuklarda), bobrekler ve ureme sistemlerini bozmakta, çocuklarda beyin hasarına neden olmaktadır. Yogun miktarda Kurşun alan bunyelerde reaksiyon suresinin uzaması durumunda, parmaklarda, el ve ayak bileklerinde zayıflık, hafıza kaybı ve kan hastalıkları gibi sorunlar gorulmektedir. Monitorlerdeki katod ışın tupleri, eski lehimler, entegre devreler, baskılı devre kaplamaları, cam, aku ve piller Kurşun içerir. Civa (Hg):Duşuk dozlarda bile zehirlidir. Beyin ve bobreklere zarar verir. Anne sutuyle çocuklara geçer. Sinir sistemi civanın tum formlarına karşı çok duyarlıdır. Yuksek miktarlarda maruziyet beyinde, bobreklerde ve fetus gelişiminde kalıcı zararlara neden olabilir. Beyin fonksiyonlarına yapacagı etkiyle irritabilite, urkeklik, titreme, gorme ve duyma kusurları ve bellekte zayıflama ortaya çıkabilir. Kısa sureli ve yuksek duzeyde maruziyet durumunda akciger hasarı, bulantı, kusma, ishal, tansiyon yuksekligi, deri dokuntuleri ve gozde irritasyon meydana gelebilir. Yeni dogan ve fetusta, civa, beyin gelişiminde gerilik, zeka geriligi, korluk ve konuşamamaya neden olabilir. Çocukta sinir ve sindirim sistemleriyle bobrekler etkilenir. Kanserojenler arasında sınıflandırılmaktadır. Bir çay kaşıgının 70’te biri civa bile 80,000 m2 ‘lik bir goldeki suyu kirletip yaşayan balıkların yenmesini engeller. Piller, termometre, tansiyon olçme cihazlarında civa kullanılmaktadır.

Kadmiyum (Cd):Havaya karışan kadmiyum partikulleri yere ya da sulara duşmeden once çok uzun mesafeler kat edebilir. Vucutta çok uzun sure kalabilir ve duşuk duzeyde maruz kalınsa bile yıllar içinde birikebilir. Kadmiyum havadan solunarak, kadmiyum bulaşmış yiyeceklerin yenmesiyle, sigara dumanından, kadmiyumla kirlenmiş suların içilmesiyle vucuda alınabilir. Yuksek duzeyde kadmiyumun solunması akciger hasarına baglı olarak olume neden olabilir. Çok yuksek duzeyde kadmiyumun yiyeceklerle alınması kusma ve ishale neden olur. Hava, su ya da besinler yoluyla duşuk duzeyde kadmiyuma uzun sure maruziyet sonucunda kadmiyum bobreklerde birikir ve bobrek hastalıklarına neden olabilir. Akcigerde hasar ve kemiklerin kırılganlıgının artması diger etkileridir. Hayvan deneylerinde kadmiyumun tansiyon yukselmesine, kandaki demir duzeyinin duşmesine, karaciger hastalıklarına, sinir sistemi ve beyinde hastalıklara neden oldugu gosterilmiştir. Yuzeye bindirilmiş aletler, yonga resistorleri, infrared dedektorleri, yarı iletkenler ve eski tip monitor katod ışın tupleri (CRT) Kadmiyum içerir. Ayrıca plastiklerde kullanılır. Krom: Yuksek miktarlarda solunması burun, akciger, mide ve bagırsaklara zarar verebilir. Kroma allerjisi olan kişilerde astım krizlerine neden olabilir. Uzun sure yuksek ve orta duzeylerde maruziyet burun kanaması, yaraları, akciger hasarı ve kanser dışındaki akciger hastalıklarında artışa neden olabilir. Sindirim yoluyla yuksek duzeylerde alınırsa mide şikayetleri ve ulsere, konvulsiyonlara, bobrek ve karaciger hastalıklarına, hatta olume neden olabilir. Cilde temas durumunda cilt ulserleri oluşabilir. Ayrıca ciltte allerjik reaksiyonlara yol açabilir. Bazı bileşikleri kanserojendir Bromlu Alev Geciktiriciler (BFR): Normal gelişme için gereken hormonal fonksiyonları onemli derecede etkiler. BFR işyeri ve ofislerdeki bilgisayarlar uzerindeki tozlarda bulunmaktadır. ABD ve İsveç’te anne sutunde çok fazla miktarda rastlanmıştır. Fosfor (P): CTR tupun iç yuzunu kaplamak için kullanılır. Kırılan tuplerden oluşan tozların teneffusu çok risklidir. Fosforun zararı pek fazla bilinmemektedir. Baryum (Ba): Tehlikeli kimyasal madde olarak sınıflandırılmaktadır. Kısa sure Baryum maruziyeti beyin şişmesine, kas zayıflıgına, kalp ve karaciger hastalıgına neden olabilmektedir. Monitorlerdeki katod ışın tupunden (CRT) radyasyonu azaltmak için kullanılır. Altı Degerlikli Krom (Cr+6): DNA hasarı ve astımik bronşite sebep olabilir. Korozyon koruması ve işlenmemiş galvaniz çelik levhalar ve sertleştirilmiş çelik için kullanılır. Berilyum (Be): Kanserojen olarak sınıflanmaktadır. Ana kart ve baglantılarda bulunur. Plastikler: Bir bilgisayarda ortalama 7 kg civarında PVC içeren plastik bulunur. PVC en tehlikeli plastiktir. Belli sıcaklıkta yandıgında dioksin oluşur. Araştıma sonuçlarına gore, dioksin kanser yapmasının yanında, sinir, bagışıklık ve ureme sistemlerine (sperm sayısında azalma dahil) zarar verebilmekte, dogmamış bebeklerde bozuk oluşumlara, sakatlıklara sebep olabilmekte, endokrin sistemini bozabilmekte ve daha bir çok olumsuz etkiye neden olabilmektedir.

Tehlikeli Metaller Kullanılmamalı Elektronik endustrisi AB’nin Atık Elektrik ve Elektronik Aletler (WEEE) ve Tehlikeli Maddelerin Sınırlandırması (RoHS) direktifleriyle daha temiz/yeşil urunler uretmeye zorlanmaktadır. Tehlikeli metaller (Pb, Cd vs) urunlerde kullanılmamaya çalışılmaktadır. Ozellikle Nokia ve Sony Ericsson firmaları RoHS Direktifi dışındaki tehlikeli maddeler de gonullu azaltmaya çalışmaktadır. Kullanılmış urunlerin ureticilerce kullanım sonrası geri alınması tum dunyada yaygınlaşmaktadır. Dunyada tehlikeli atıkların ihracatını yasaklayan Basel Konvansiyonunu 170 ulke imzalasa da ABD henuz imzalamamıştır.

Bunları Biliyor muydunuz? *Turkiye'de "Buzdolabı Geri Donuşum Tesisi" bulunmamaktadır. Evciler ilk buzdolabı geri donuşum tesisini kurmayı hedeflemektedir *Çevre Bakanlıgı verilerine gore Turkiye'de bir yılda 539.000 TON e-atık ortaya çıkmakta ve bunun sadece %5-10'u geri kazanılmaktadır *Bir tek televizyon veya monitorun tupu 2-4 kg kurşun ihtiva etmektedir. 10 gr kurşun bile 25.000 ton topragı kirletmekte ve 200.000 lt suyu kullanılmaz hale getirebilir nitelikte zararlıdır *Bir yılda ulkemizde satılan yeni cep telefonu sayısı 10 milyon civarında olup sadece cep telefonlarının yarattıgı e-atık miktarının ulkemizde yıllık 1000 ton civarı oldugu duşunulmektedir *Bir floresanın içinde bulunan cıva 30.000 lt suyu kullanılmaz hale getirebilir niteliktedir… *Turkiye'nin en buyuk e-atık geri donuşum tesisi Ankara/ Pursaklar'da Evciler'e aittir. Kapasitesi yıllık 10.000 TON'dur *Elektronik atıklar cıva (floresan), kurşun (buzdolabı), fosfor (televizyon), berilyum, krom, arsenik, kadmiyum gibi tehlikeli atık kapsamında degerlendirilen agır metaller içerirler. *Turkiye'de "Buzdolabı Geri Donuşum Tesisi" bulunmamaktadır. Evciler ilk buzdolabı geri donuşum tesisini kurmayı hedeflemektedir *Bir tek televizyon veya monitorun tupu 2-4 kg kurşun ihtiva etmektedir. 10 gr kurşun bile 25.000 ton topragı kirletmekte ve 200.000 lt suyu kullanılmaz hale getirebilir nitelikte zararlıdır *Bir yılda ulkemizde satılan yeni cep telefonu sayısı 10 milyon civarında olup sadece cep telefonlarının yarattıgı e-atık miktarının ulkemizde yıllık 1000 ton civarı oldugu duşunulmektedir Bir floresanın içinde bulunan cıva 30.000 lt suyu kullanılmaz hale getirebilir niteliktedir… *Çevre Bakanlıgı verilerine gore Turkiye'de bir yılda 539.000 TON e-atık ortaya çıkmakta ve bunun sadece %5-10'u geri kazanılmaktadır

Elektronik Atıklar Değerlidir Atık kabul edilen elektronik eşyalar geriye donuşumu mumkun metal, cam ve plastik malzemeler de içermektedir. Yongalar, kablolar, cam, aluminyum, çelik, bakır ve diger degerli metaller, plastik veya bunların komposit bileşenlerinden oluşan parçalar barındırmaktadır. Bu malzemeler ya dogrudan yeniden kullanılırlar ya da işlenip degerlendirilirler. Eylul 2005’te yayınlanan bir rapora gore, geri donuşturulen plastik sektoru yıllık yuzde 10.2 ile en yuksek gelir artışına sahip sektor olmuştur. Elektronik atıklardan elde edilen geri donuşturulmuş metal pazarı yıllık yuzde 8.1 oranında buyumektedir. Telefonların tekrar kullanımı ve geri donuşumu madencilik maliyeti açısından da onemlidir. Belçikalı Umicore bu kıymetli metalleri geri kazanan şirketlerden biridir. Bu firma atık TV, bilgisayar, telefon, elektronik cihazlardan 17 metal kazanmaktadır. Umicore Amerikan fotograf banyo sularından gumuş kazanıp bunu İtalyan gumuş mucevhercilerine satmaktadır. Firma yaptıgı işi “yerustu madenciligi” olarak tanımlamaktadır. Umicore’un kokleri 1800 yılların sonuna giden gerçek bir madencilik firmasıdır. Afrika Kongo’sundan çıkardıkları bakırı Antwerp’e gemilerle taşıyıp orada son teknoloji 2 milyar $’lık bir izabe ve rafineri tesisinde işleyip, kazanan ve rafine edilen metalleri Asya ulkelerine yeni elektronik urunler yapılmak uzere satmaktadır. Bu kolonici somurgeciligin bugunku hali olup, zengin kaynaga sahip fakir az gelişmiş ulkelerin dogal kaynakları işlenmeden alınır, zengin gelişmiş ulkede işlenir, teknolojik urunler yapılması için başka gelişmekte olan ulkelere (ucuz emek, ucuz enerji ve onemsenmeyen çevre maliyetleri dolayısıyla) gonderilir, yeni teknolojik urunler, tekrar gelişmiş ulkeler vasıtasıyla az gelişmiş ulkelere çok yuksek fiyatlara satılır. Az gelişmiş ulkeler alım gucu olmadıgından bu teknolojik urunleri pahalıya çok az alıp kullanır, ancak bu teknolojik urunlerin tehlikeli atıkları az gelişmiş ulkelere boşaltılır. Umicore parçalanmış e-atıkları 1157oC’ta 4m genişlik ve 14m derinlikteki fırında ergitir. Akkor haldeki metaller, asitte eritilip elektrolizle %99.9 saflıkta bakır uretilir. Elektroliz çamurundan da kıymetli metaller (Au, Ag, Pt) kazanılır. Geri donuşum tesisinde gaztemizleme ve filtrasyon sistemleri mutlaka olmalıdır. Bu cihazlar tehlikeli (kanserojen ve endokrinik) maddeleri yakalayıp notralize eder. DPT verilerine gore Turkiye’de 2000 yılında yaklaşık 30 milyon TV bulunmaktadır. 2003 yılında sabit telefon abone ayısı 19 milyona yakındır. Kullanılan telefon sayısının bu civarda oldugu soylenebilir.

Türkiye "E-Atık" Cenneti

Turkiye'de geçen yıl kullanım omru tamamlanan elektrikli ve elektronik cihazların toplam agırlıgı 503 bin tonu buldu. Turkiye bu rakamla dunya genelinde 184 ulke arasında 17. sırada yer aldı. AA muhabirinin, Birleşmiş Milletler Universitesi (UNU) tarafından hazırlanan "2014 Global e-Atık İzleme Raporu"ndan derledigi verilere gore, geçen yıl dunya genelinde 41,8 milyon ton e-atık ortaya çıktı. ABD, 7 milyon tondan fazla e-atıkla ilk sırada yer aldı. Bu ulkeyi yaklaşık 6 milyon ton e-atıkla Çin, 2,2 milyon ton e- atıkla Japonya izledi. Almanya'da 1,8 milyon ton, Hindistan'da 1,6 milyon ton e atık oluştu. Kişi başına en fazla elektronik atık duşen ulke, 28,4 kilogramla Norveç oldu. İsviçre 26,3 kilogramla 2'nci, İzlanda 26 kilogramla 3'uncu sırayı aldı. Türkiye'de kişi başına düşen e-atık miktarı 6,5 kilogram Turkiye, 503 bin ton e-atıkla dunya genelinde 17'nci sırada yer aldı. Ulkede kişi başına duşen e-atık miktarı da 6,5 kilogram olarak belirlendi. Surdurulebilir Uretim ve Tuketim Dernegi (SUT-D) Başkan Yardımcısı Prof.Dr. Filiz Karaosmanoglu, AA muhabirine, elektronik atıkların dogru yonetilmesi gerektigini soyledi. Bu konuda ureticiden tuketiciye kadar herkesin sorumlulugunun yuksek oldugunu ifade eden Karaosmanoglu, şunları kaydetti: "E-atıklar dunyada en hızlı buyuyen atık turunu oluşturmaktadır. Bunlara yeni bir kaynak, hammadde demek daha dogrudur. e-atıklar bakır, gumuş, altın, paladyum ve benzeri degerli metalleri, cam, plastik ve diger pek çok geri kazanılabilir bileşenleri içermektedir. Bunlar geri kazanılmadıgında buyuk maddi kayıplar oluşur. e-atık yonetimi ile çevresel avantaj, yeni istihdam ve yeni iş kolları yaratılması ve katma deger saglanması bir arada ilerleyecektir." E-atık geri donuşumune yapılacak yatırımların onemine işaret eden Karaosmanoglu, "Firmalar, omrunu tamamlamış elektrikli ve elektronik eşyaların geri donuşumu, geri kazanımı ve bertarafında sorumluluk almalıdır. Uretici firma, tuketici, e-atık geri donuşum firması, yerel yonetim birlikte ilerlemelidir. Denetim ve ceza yaptırımları gundemde olmalı, yetkin ve yeterli tesislerde e-atık geri donuşumu başarılmalıdır" diye konuştu. 20

Turkiye'de Çevre ve Şehircilik Bakanlıgı tarafından yetkilendirilmiş, ilk elektrik ve elektronik atık toplama kuruluşu olan Elektrik ve Elektronik Geri Donuşum ve Atık Yonetimi Dernegi İktisadi İşletmesi (ELDAY) Genel Muduru Levent Halaç da Turkiye gibi gelişmekte olan ulkeler için e-atıkların çevresel etkilerinin yanında ekonomik etkilerinin de onemli oldugunu ifade etti. Turkiye'nin hurda demir- çelik ithalatına buyuk miktarda para harcadıgına dikkati çeken Halaç, "1 kilogram demir uretimi için 200 kilogram maden işleniyor. 1 kilogram demiri 2 kilogram e-atık prosesinden elde etmek mumkundur. Bu açıdan bakıldıgında e-atık geri donuşumu için rahatlıkla şehir madenciligi ya da yeşil madencilik diyebiliriz" degerlendirmesinde bulundu.

Elektronik Atıkların Geri Dönüşümünü Destekleme Derneği Çevre bilinci , geri donuşum ve elektronik atıklar da dunyadaki degişimden nasibini aldı. Biz de bu degişime yabancı kalamadık ve dernekleşme surecine girdik. Kısa bir hazırlanma surecinden sonra Kasım 2012 'de "Elektronik Atıkların Geri Donuşumunu Destekleme Dernegi" EAGD'yi kurduk.7 kişiyle başladıgımız faaliyetlerimiz şu an 16 kişi ile devam ediyor. Egitim çalışmaları yapıyor , Universite ve okullara atık kutusu koyuyor , ve geri donuşum firmalarının bu kutulardan atıkları toplamalarını organize ediyoruz. Elektronik atık parçalarından robot yapıp , Robot yarışmalarına katılıyoruz. Atıklarını bagışlamak isteyen gonullulerimiz bizlere ulaşıyor , biz de iletişim bilgilerini lisanslı firmalar ile paylaşıyoruz . Sırada okullar arası elektronik atık toplama yarışması var. Mayıs 2013 tarihinde AEEE yonetmeligi açıklandı ; uretici firmalar , belediyeler , dagıtıcılar , bakanlık , Geri donuşum firmaları .. ve tuketiciler. Butun kurumların bu konudaki sorumlulukları , yonetmelikle beraber netleşti. Tum bu sorumlulukları onumuzdeki gunlerde detaylıca inceleyecegiz. Dernek uyeleri olarak hepinize yeşil gunler diliyoruz .

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Elektronik Atıkları Topluyor Tum dunyada giderek buyuk bir çevre sorunu haline gelen ve kı-saca "e-atık" diye nitelenen elektronik eşya atıkları, Turkiye’nin de onemli bir sorunu. İstanbul Buyukşehir Belediyesi, çevre ve insan saglıgı açısından buyuk bir tehdit oluşturmaya başlayan bilgisayar ve beyaz eşya atıkları için dev proje başlattı. İSTANBUL Buyukşehir Belediyesi, katı, tıbbi ve tehlikeli atıklardan sonra, şimdi de çevre ve insan saglıgını tehdit eden bilgisayar ve beyaz eşya atıklarını toplayacak. Avrupa Birligi’nin 500 bin Euro maddi destek sagladıgı "İstanbul Yerel Elektronik Atıkların Surdurulebilir Yonetimi Projesi"nin ilk ayagında en fazla 5 yıl kullanılmış, geri kazanımı mumkun olabilecek bilgisayar atıklarını toplayarak kayıt altına alınacak. İlk etabı 30 ay surecek olan projeyle 6 bin unite bilgisayarın toplanması hedefleniyor. Bilgisayarlardaki veriler silinerek, yeniden kullanılabilecekler, ihtiyacı olan hastane ve benzeri kurumlara dagıtılacak. Projenin ikinci ayagında ise beyaz eşya atıkları toplanacak. Elektrikli ve elektronik eşyalar için ilk hedef, yılda kişi başında 4 kilo atık toplamak. Kullanılamaz durumdaki bilgisayar atıkları ise aluminyum, bakır, plastik, demir, kablo ve tehlikeli atık olmak uzere ayrı konteynırlarda toplanarak, geri donuşturulecek. Evimizde kısa sure sonra atık olacaklar Televizyon, bilgisayar, muzik seti, radyo, walkmen, telefon, cep telefonu, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi, elektrikli supurge, elektrikli tıraş makinesi, mikser, elektrikli fırın, uzaktan kumanda, laptop, fırın, fotograf makinesi, piller... Elektronik urunlerin yapımında kullanılan kurşun, cıva, kadmiyum gibi agır metaller, PVC’ler, plastiekler, klorlu solventler, bromlu alev geciktiriciler ve gazlar, çevre ve insan saglıgı açısından, organik atıklardan çok çok daha buyuk tehlikeler oluşturuyor. Bu atıklar, bu tur urunlerin çok yaygın kullanıldıgı gelişmiş ulkelerde içinden çıkılamaz devasa bir sorun haline geliyor. mumkun olmayanlar ise kullanılabilir parçaları yeniden kullanılmak uzere stoklanacak. Kullanılmayan tesislerinde (Tehlikeli Atıkların Kontrolu Yonetmeligi'ne uygun olarak) bertaraf edilecek.

E-Atık Nedir? Elektronik atıklar veya kısaca e-atıklar kullanım omrunu tamamlamış elektrikli ve elektronik atıklardır. Elektronik atıklar evsel ve endustriyel atık akışının en hızlı buyuyen segmenti olup kırılmış, hasar gormuş, demode olmuş veya kullanım omrunu tamamlamış, içerdigi agır metaller ile atıldıgında dogayı kirleten en onde gelen varlıklardan biri olan elektronik eşyaların genel bir ifadesidir. Bu atıkların çogu tehlikeli atıklar kapsamında degerlendirilirler; buyuk hacimli olmaları ve bunyelerinde barındırdıkları insan saglıgına zararlı maddeler nedeniyle ve teknoloji kullanımının her alanda giderek artması sonucu dunya için her geçen gun buyuyen bir sorun olmaktadır. Hayatımızdan çıkaramadıgımız ve çıkarmayı duşunemeyecegimiz bilgisayar, televizyon, kablosuz iletişim araçları, ses ve goruntu kayıt cihazları, cep telefonları, yazıcılar, x-ray cihazları, mikrodalga cihazlar, diger beyaz eşya grubundaki urunler, kuçuk ev aletleri, otomatlar vb. birçok turde urunler bu gruba girmektedir.

Dünya’da ve Türkiye’de Elektronik Atık Birleşmiş Milletler Universitesi (UNU) tarafından hazırlanan "2014 Global e-Atık İzleme Raporu’ndan derledigi verilere gore, geçen yıl dunya genelinde 41,8 milyon ton e-atık ortaya çıktı. ABD, 7 milyon tondan fazla e-atıkla ilk sırada yer aldı. Bu ulkeyi yaklaşık 6 milyon ton eatıkla Çin, 2,2 milyon ton e- atıkla Japonya izledi. Almanya'da 1,8 milyon ton, Hindistan'da 1,6 milyon ton e-atık oluştu. Turkiye’de kişi başına duşen elektronik atık miktarı ise 6,5 Kg olarak hesaplandı. 503 bin ton elektronik atıkla dunya sıralamasında 17’inci sırayı alarak insanlarımızın tuketim çılgınlıgını bir kez daha kanıtladık.

300 Ton Altın Yapılan araştırmalara gore gelecek 3 yılda elektronik atık miktarı 50 milyon tona ulaşacak. Geçen yıl ortalama 300 ton olan atık miktarının artmasında surekli yenilenen modeller ve insanların tuketim hızları etkili. Yapılan diger araştırma sonucu ise şaşkınlık verecek sonuçlara sahip geçtigimiz yıl hurdaya ayrılan elektronik cihazlardan dunya genelinde tam 300 ton altın çıktı.

ÜLKE

E-ATIK (BİN TON)

ABD

7,072

ÇİN

6,033

JAPONYA

2,200

ALMANYA

1,769

HİNDİSTAN

1,641

İNGİLTERE

1,511

FRANSA

1,419

BREZİLYA

1,412

RUSYA

1,231

Kaynaklar Tükeniyor

Monitorlerin içinde bulunan çinkonun 20 yıl, kurşunun 22, bakırın 28, petrolun 40 ve dogal gazın da 60 yıl sonra tukenecegi ongorulmektedir. Bu da geri donuşumun onemini ortaya koymaktadır. İzmit Belediyesi olarak halk saglıgı ve çevreye buyuk onem veriyoruz. Elektronik atıklarla ilgili uzerine duşen sorumlulukları yerine getiren Turkiye`nin en iyi belediyelerinden biriyiz. Çevrenin korunmasında Belediyemizin yapmış oldugu çalışmaların başarılı olmasının en onemli sebebi vatandaşlarımızın çok duyarlı ve ozverili bir şekilde projelerime destek olmalarıdır. Ellerinde elektronik atık bulunan vatandaşlar belediyemize adreslerini bildirdikleri taktirde gorevli arkadaşlarımız kısa sure içinde belirtilen adrese gidip elektronik atıkları alacaktır.” şeklinde konuştu. Havva Açıkgoz, Çevre ve Şehircilik Bakanlıgı`nın elektronik atıkların toplanmasıyla ilgili butun yetkiyi belediyelere bırakacak bir duzenleme içinde oldugunu sozlerine ekledi.

Elektronik Atık Eşyaya Dönüştü Elektronik atıkların geri donuşumune dikkat çekmek isteyen ogrenciler, topladıkları atıklardan eşyalar yaptı. Robottan duvar panosuna, kalemlikten hayvan barınagına kadar farklı urunler ortaya koyan ogrenciler, pazar gunu sergi açacak. Yukselen Koleji ogrencileri elektronik atıkların geri donuşumune dikkat çekmek amacıyla ilginç bir projeye imza attı. Ogrenciler, e-atıkların donuşturerek dogayı koruma bilincini diger arkadaşlarına da anlatmak amacıyla, kullanım omru dolmuş bilgisayar, telefon gibi elektronik malzemelerden gundelik yaşamda kullanılan eşyalar yaptı. Ogrenciler, CD’lerden salyangoz, balık, duvar saati, saksı; klavye tuşları ile çerçeve, kalemlik, anahtarlık, telefonlarla aydınlatıcı; hard diskle saat; televizyondan duvar panosu ve hayvan barınagı; robot, uçak, kuş, kopek gibi birçok yaratıcı urun ortaya koydu. Ogrenciler yaptıkları urunleri Pazar gunu CEPA AVM’de açacakları sergi ile Ankaralıların begenisine sunacak.

Geri Dönüşüm Bilincini Kazandırmak İçin “Eskimiş, bozulmuş veya kullanılmayan elektrik ya da pille çalışan urunlerin tamamı elektronik atık olarak çope atılıyor. Atılan bu atıklar topraga, havaya, suya agır metaller ve kimyasal kalıntılar bırakıyor. E-atıkları dogaya atarak, dogamızı yuzyıllarca kendini toparlayamayacagı bir duşmanla baş başa bırakıyoruz. Çocuklarımıza e-atıklarını donuşturerek dogayı koruma bilincini kazandırmayı hedefledik. E-atıkları nasıl geri donuşturecegimiz uzerine çalışmalar yaptı. E-atıklar ile yaptıgımız urunler bu soruna dikkat çekmek için. Çankaya Belediyesi E-atık Birimi ile goruşmelere başladık ve sene sonunda biriktirdigimiz e-atıklar fabrikaya goturulerek geri donuşturulecek. Projemiz ogrencilerimizin evlerinde ve çevrelerinde bulunan elektronik atıkları okulumuza getirmesiyle hızla devam ediyor.”

Neden Geri Dönüşüm? Geri donuşum, kullanım dışı kalan geri donuşturulebilir atık malzemelerin çeşitli geri donuşum yontemleri (genelde fiziksel işlemler) ile hammadde olarak tekrar imalat sureçlerine kazandırılmasıdır. Geri donuşum ile geri kazanımın arasındaki en belirgin fark, atıkların belirli ozelliklerinden yararlanılarak çeşitli yontemlerle başka urunlere veya enerjiye çevrilmesinin soz konusu olmamasıdır. Tuketilen maddelerin, madenlerin yeniden geri donuşum halkası içine katılabilmesi ile oncelikle hammadde ihtiyacı azalır; çunku elektronik eşya kullanımı dunyada giderek artmaktadır. Boylece insan nufusunun artışı ve teknolojinin ilerlemesiyle ortaya çıkan ve giderek artan tuketimin dogal dengeyi bozması ve dogaya verilen zarar engellenmiş olur.

Ayrıca yeniden donuşturulebilen maddelerin tekrar hammadde olarak kullanılması buyuk miktarda enerji tasarrufunu mumkun kılar. Ornegin, yeniden kazanılabilir aluminyumun kullanılması aluminyumun sıfırdan imal edilmesine oranla %30-35'e varan enerji tasarrufu saglamaktadır. Ya da geri kazanılan PVC, sanayi kuruluşlarında yeniden plastik esaslı mamul veya yarı mamul olarak kullanılır, yine aynı şekilde ayrımı yapılan bakır ve aluminyum ise bu hammaddelerden uretilen tum malzemelerde kullanıma uygun hale gelir. Boylece kablo atıkları ekonomiye geri kazandırıldıgında çevre kirliliginin de onune geçilir.

Türkiye’de Kato Atık Yönetimi Sempozyum E-Atık Bildirisi Elektrikli ve elektronik cihazlar gunluk hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Gelişen teknoloji ile beraber gun geçtikçe daha çok yeni model piyasaya surulmekte ve tuketim artmaktadır. Kullanım omru dolan elektrikli ve elektronik cihazların ne oldugu hakkında ise pek çok kişinin bir fikri bulunmamaktadır. Sonuçta insanlık bugun elektronik atık adı verilen yeni bir çop turu ile karşı karşıyadır. E-atıklar, yer kaplamaları ve zehirli maddeler içermelerinden dolayı dunyada gittikçe buyuyen bir sorundur. Katot ışın tuplu (CRT) bir bilgisayar ekranında, agırlıgının %6′sı kadar kurşun bulunmaktadır. Bugun E-atıkların geri donuşum için toplanması ve içinde bulunan metallerin saglıklı şartlarda geri kazanılması çevre ve insan saglıgı bakımından da buyuk onem taşımaktadır. E-atıklardan geri kazanılacak olan degerli metaller, yuksek maliyet, teknik yetersizlik gibi nedenlerden sekteye ugrayan madencilik faaliyetleri için buyuk bir hammadde kaynagı durumundadır. AB standartlarına bakıldıgında tuketiciye de E-atıkların bertarafı konusunda çeşitli yukumlulukler getirildigi gorulmektedir. Turkiye’de ise 30 Mayıs 2008 tarihinde yayınlanan ve bir yıl sonra yururluge girmesi planlanan “Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Sınırlandırılmasına Dair Yonetmelik” ile EAtıklar konusunda çeşitli idari, hukuki ve teknik esasların duzenlenerek elektrikli ve elektronik eşyalarda bazı zararlı maddelerin kullanımının sınırlandırılmasına ilişkin usul ve esaslar belirlenmiş durumdadır. Bu çalışma kapsamında E-atıkların oluşumu, potansiyeli, metal içerikleri, bertarafı ve ilgili yasal duzenlemeler ulusal ve uluslararası olçekte incelenmiş ve Eatıkların yonetimi, ekonomisi ve içindeki degerli metallerin geri kazanımına yonelik çeşitli oneriler sunulmuştur. Bireysel Sorumluluklarımız… Hiçbir elektronik cihazı çope atmayın, Bir cihazınızı yenisiyle degiştirmeden once yapabileceginiz seçeneklerinizi duşunun; --Yeni özellikler yükseltilebilir mi? --Yada büna gerçekten ihtiyacınız var mı? Yeşil prensiplere sahip olan ureticileri takip edin. Uzun omurlu / yukseltilebilir cihazları satın alın. Geri alım programına sahip urunleri satın alın. Eski ancak çalışan urunlerinizi mutlaka yerel bir organizasyona bagışlayın.

Türkiye'de Elektronik Atık Yönetimi Teknolojinin gelişimiyle birlikte hayatımızın vazgeçilmezleri arasında yer alan televizyon, bilgisayar, cep telefonu, buzdolabı ve çamaşır makinesi gibi beyaz eşya olarak adlandırılan elektrikli ve elektronik eşyalar, kullanım omrunun bitmesiyle tum dunyada oldugu gibi Turkiye'de de çevre için buyuk bir tehlike oluşturuyor. Geri kazanımla elde edilen ekonomik katkı da duşunuldugunde teknolojideki gelişmelere paralel olarak çok çabuk modası geçen elektronik urunlere ilişkin atık yonetimi buyuk bir onem kazanıyor. Tehlikeli maddeler içeren bu atıkların yonetimi kapsamında ortaya çıkan e-atık sektoru de buyuyen bir pazar konumunda. Atık yonetiminde her geçen gun daha da buyuk onem kazanan e-atık sektorunun onumuzdeki yıl 11 milyar dolarlık bir pazar olması bekleniyor. Elektrikli ve elektronik eşyalar; 'buyuk ev eşyaları (buzdolabı, çamaşır ve bulaşık makineleri vb.), kuçuk ev aletleri (elektrik supurgesi, halı yıkama makineleri vb.), ve telekomunikasyon ekipmanları, ekipmanları (radyo, televizyon, video muzik enstrumanları vb.) aydınlatma ekipmanları (floresan ampuller, duşuk basınçlı sodyum lambalar vb.) elektrikli ve elektronik aletler (buyuk sabit endustriyel aletler hariç - matkap, testere, dikiş makinesi, çim biçme makinesi vb.), eglence ve spor ekipmanları, tıbbi cihazlar (enfekte olmuş urunler hariç - RoHS Direktifi kapsamında degil), izleme ve kontrol aletleri (duman detektoru, termostatlar vb. - RoHS Direktifi kapsamında degil), otomatlar (sıcak soguk içecek otomatları, para otomatları vb.) olmak uzere 10 ayrı kategoride sınıflandırılıyor.

Bu kategorilerde yer alan urunlerin kullanım omru doldugu andaki butun bileşenleri, unsurları ve ihtiva ettigi sarf malzemeleri "Elektrikli ve Elektronik Atıkları" oluşturuyor.

AB'de E-Atık Yönetimi Atık elektrikli ve elektronik eşyalarla ilgili olarak Avrupa Birligi'nde (AB) 13 Şubat 2003 tarihinde yururluge giren 2002/96/EC Waste Electrical and Electronic Equipment-WEEE ve 2002/95/EC Restriction of Hazardous Substances in Electrical and Electronic equipmentRoHS olmak uzere iki ayrı direktif bulunuyor. 13 Agustos 2004 tarihinde uygulama yasalarının çıkartıldıgı WEEE Direktifi kapsamında AEEE'ler için ucretsiz geri alma sistemlerinin kurulması ve etiketleme yapılmasına ilişkin duzenlemenin ise 13 Agustos 2008 tarihinde yapılması planlanıyor. 2006 yılında 4 Kg/kişi/yıl olarak belirlenen toplama hedefine ilişkin yıl sonu itibarıyla teknik ve ekonomik tecrubeler dikkate alınarak yeni bir zorunlu hedef belirlenmesi bekleniyor. RoHS Direktifi kapsamında sınırlama getirilen maddeler ise şoyle: kurşun, civa, kadmiyum, krom+6, polibromurlu bifeniller (PBB), polibromurlu difenil eterler (PBDE).

Türkiye'de E-Atık Yönetimi Turkiye'nin elektrikli ve elektronik atıkların yonetimiyle ilgili gerçekleştirilen ilk çalışma 2004 yılında Matra Projesi kapsamında Hollanda Hukumeti ile yapıldı. Ocak 2004 yılında başlayan toplam maliyeti 450 bin Euro olan proje Aralık-2005'te sona erdi. Çevre ve Orman Bakanlıgı, TAİEX- 2007 Yılı Teknik Destek Programı kapsamında AEEE'ların (Atık Elektrik ve Elektronik Eşyalar) yonetimi konusunda "Çalışma ziyareti" başvurusunda bulundu. Talebin olumlu karşılanmasının ardından, İngiltere'de WEEE ve RoHS Direktiflerin uyumlaştırılması, yururluge girmesi ve uygulanmasına dair yetkili mercii olan UK Department for Business Enterprise and Regulatory Reform (BERR) ile bilgi alışverişinde bulunuldu. Ayrıca, AEEE'ler için lisanslı bir geri donuşum tesisi yerinde incelendi. Bakanlık daha sonraki aşamada, Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Sınırlandırılmasına Dair Taslak Yonetmelik (RoHS) çalışmaları ilgili sektor temsilcileri ile birlikte gerçekleştirerek, taslak yonetmeligin son halini hazırladı. Soz konusu taslak yonetmelik 2007 yılı Haziran ve Temmuz ayları arasında Bakanlık internet adresinde tarafların goruşlerine sunuldu. Taslak yonetmelik ayrıca, yaklaşık 80 adet ilgili kurum ve kuruluşa posta yoluyla iletildi. Boylece yonetmeligin yayınlanma surece başlatıldı. Atık elektrikli ve elektronik eşyalarla ilgili taslak yonetmelik (AEEE) çalışmaları da Çevre ve Orman Bakanlıgı içerisinde RoHS Yonetmeligine paralel olarak halen devam ediyor.

Yıl Sonunda Çıkacak

Çevre ve Orman Bakanlıgı'ndan aldıgımız bilgilere gore, AEEE ve EEE -(RoHS) yonetmeligi ile ilgili yonetmelik çalışmalarının bu yıl içinde tamamlanarak yururluge girmesi hedefleniyor. Teknik ve idari hususların ise, soz konusu yonetmeligin tamamlanarak yururluge girmesi sonrasında netlik kazanacagı belirtiliyor. Atık elektrikli ve elektronik eşyalarla ilgili henuz mevcut bir duzenleme bulunmamakla birlikte, bu tur atıkların toplanması, ayrıştırılması, yeniden kullanımı gibi işlemleri gerçekleştiren Çevre ve Orman Bakanlıgı'ndan uygunluk belgesi almış beş tesis bulunuyor. Uygunluk belgesi alan bu firmalar, soz konusu faaliyetlerini detaylı olarak Çevre ve Orman Bakanlıgı'na aylık olarak gonderiyorlar. Bakanlıgın firmaların aylık raporlamalarını degerlendirmesi sonucu ortaya çıkan 2007 verilerine ait e-atık sonuçları şoyle: bin 90 ton bilişim ve telekomunikasyon ekipmanları (toplanan ekipmanların yaklaşık 331 tonunu baskılı devre kartları oluşturuyor), 22 ton kuçuk ev eşyaları, 8 ton buyuk beyaz eşya, bir ton tuketici ekipmanları olmak uzere toplam bin 121 ton. Mayıs 2008 itibarıyla Bakanlıktan uygunluk belgesi alan tesisler ise şoyle: Exitcom Recycling for Future-Kocaeli / Evciler Madencilik ve Degerli Metaller Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.- Ankara / EAG Geri Donuşum Sanayi ve Ticaret A.Ş.-İzmir / Doga Entegre Geri Donuşum Endustri A.Ş.- Kocaeli / Ugur Metal İnşaat Madencilik Nakliyat Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.-

İstanbul İBB'nin e-atık projesi İstanbul Buyukşehir Belediyesi tarafından Çevre ve Kultur Mirasını Koruma Dernegi (ÇEVKU) ve Yunanistan Ekolojik Geri Donuşum Dernegi'nin (ERS) ortak olarak yer aldıgı ve Avrupa Birligi'nin mali destek verdigi, bilgisayar atıklarının toplanarak çevreye verilen zararın minimize edilmesini ongoren 'İstanbul Yerel Elektronik Atıkların Surdurulebilir Yonetimi Projesi' (SMİLE) hayata geçirildi. Başlangıç konferansı 12 Mayıs 2008 tarihinde gerçekleştirilen proje ile İstanbul'da, entegre bir elektrik ve elektronik atıklarının yonetimi için; çalışmalar yapılıyor. Turkiye'de bir ilk olan proje kapsamında; yeniden kullanımı ve geri kazanımı mumkun olabilecek bilgisayar atıkları, İBB tarafından toplanarak kayıt altına alınacak. Bu atıkların verileri tamamen silindikten sonra yeniden kullanımı mumkun olanlar degerlendirilecek, yeniden kullanımı mumkun olmayanlar ise kullanılabilir parçaları yeniden kullanılmak uzere stoklanacak. Kullanılmayan parçalarda aluminyum, bakır, plastik, demir, kablo ve tehlikeli atık olmak uzere ayrı konteynırlarda toplanarak geri donuşum yapılacak. Tehlikeli atık kısmı, tehlikeli atık bertaraf tesislerinde (Tehlikeli Atıkların Kontrolu Yonetmeligi'ne uygun olarak) bertaraf edilecek.

AB'den Destek Soz konusu proje ile Bakanlıgını bu yıl yururluge koymayı hedefledigi AEEE Yonetmeliginin daha uygulanabilir olmasına onemli olçude fayda saglaması bekleniyor. Proje ile elektrik ve elektronik atıklar hususunda şimdiye kadar İstanbul'da yapılmamış olan envanter çalışması da yapılacak. Proje kapsamında bir de web sitesi hazırlandı. İlgilenenler www.ibb.gov.tr/ sites/lifesmile/ adresinden ayrıntılı ve guncel bilgilere ulaşabilecek.

Ayrıca oluşturulan çagrı merkezinden de iletişim kurulabilecek. İTU, Çevre ve Orman Bakanlıgı, İTO, İSO, Elektronik Cihazlar İmalatçıları Dernegi (ECİD), Turk Elektronik Sanayiciler Dernegi (TESİD), Beyaz Eşya Sanayicileri Dernegi (TURKBESD) ve Metal Sanayicileri Sendikası'nın (MESS) destekledigi projenin toplam butçesi 739 bin 899 Euro. Projenin yuzde 66.91'i (495 bin 92 Euro) AB Komisyonu tarafından fonlanacak. İBB yuzde 23.21 (171 bin 707), ÇEVKU (49 bin Euro) ve ERS (24 bin 100 Euro) yuzde 13.88 ile projeye katkıda bulunacak.

Çekmecelerdeki Servet Kullanılıp bir kenara atılan cep telefonlarının sayısı gun geçtikçe artıyor. Ancak bu mobil cihazlar gumuş ve altın gibi birçok degerli hammaddelerden uretilmiş parçalar içeriyor. Ornegin, bir ton eski mobil telefon, bir kilo gumuş ve 300 gram altın içerebiliyor. Cihazların omru doldugunda bu maddelerin oldukları gibi çope gitmesi ve degerlendirilecekleri yerde çevreyi kirletiyor olmarı gerçekten yazık. İçerdikleri madenlere ek olarak, uygun yontemlerle geri donuşturulmeyen tek bir cep telefonu bile, sadece pilinde bulunan kadmiyumla, 600bin litre suyu kirletme potansiyeline sahip oldugu gibi, yeniden degerlendirilebilecegi halde çekmecelerimizde gereksiz yere bekletilen her telefon, dogal kaynakların gereksiz yere tuketilmesine de sebep olmaktadır.

Bu duruma potansiyel bir çozum olarak geliştirilen cep telefonu geri donuşum planları sayesinde ekonomik zorluklarla yuz yuze olan az gelişmiş uçuncu dunya ulkelerindeki iletişim ihtiyacına katkıda bulunulabilir ve yeni uretim surecinde dogal kaynakların tuketilmesinin onune geçilebilir. Eski telefonlardan geri donuşum yapma fikri İngiltere’de başlamıştır. Envirofone adı verilen şirket bu yolla kırık ,hasar gormuş telefonları ya da eski kullanmadıgınız telefonları alarak kilolarca altın ve gumuşu ekonomilerine geri kazandırmıştır

Bunları Biliyor musunuz? E-atıkların ekonomiye geri kazandırılmasıyla; DOGAL KAYNAKLARİMİZ KORUNUR. ENERJİ TASARRUFU SAGLANİR. ATİK MİKTARİ AZALİR. GERİ DONUŞUMLE GELECEGE YATİRİM YAPMİŞ OLURUZ. TURKİYE’DE YİLLİK 500 BİN TON ELEKTRONİK ATİK MEYDANA GELMEKTE VE BUNUN SADECE %1’İ (5 BİN TON) GERİ DONUŞTURULEBİLMEKTEDİR. 15 TON ELEKTRONİK ATİKTAN ORTALAMA 1 TON BAKİR ELDE EDİLİYOR.BİR BİLGİSAYARDA ORTALAMA 7KG CİVARİNDA PVC’DE BULUNAN PLASTİK BULUNUR. PVC EN TEHLİKELİ PLASTİKTİR.BUZDOLABİ GOVDESİNDEN UTU, ALUMİNYUM İÇECEK KUTULARİNDAN UÇAK GOVDESİ, MONİTOR PLASTİGİNDEN BANK YAPİLABİLİR.

Geri Dönüşüm Sisteminin Basamakları 1.Kaynakta ayrı toplanması; Degerlendirilebilir nitelikli atıkların oluştukları kaynakta çople karışmadan ve kirlenmesine izin verilmeden ayırarak toplanması. Bu şekilde bu tur atıkların diger çoplerle karışmadan ayrı toplanması geri donuşum basamaklarında zamandan tasarruf sagladıgı gibi kirlenmesinin onlenmesi ile ayrıca yıkanmasına gerek kalmayacaktır. Buda yeniden yıkanmasına engel olacagından sudan da tasarruf saglanmış olacaktır. 2.Sınıflama; Bu işlem kaynagında ayrı toplanan malzemelerin cam, metal plastik ve kagıt bazında sınıflara ayrılmasını saglayacaktır. Bu sınıflama degerlendirilecek çoplerin ayrı ayrı olarak geri donuşum tesislerine ulaştırılması saglanacaktır. Kaynagında sınıflama yapılmadan toplanan çopler ana çop alanlarına taşınarak bu bolgelerde ayrıştırılarak yeniden degerlendirilme işletmelerine taşınacaktır. Kaynagında sınıflara ayrılması zaman, nakliye ve işçilikten tasarruf yapılmasını saglayacaktır. 3.Değerlendirme; Temiz ayrılmış kullanılmış malzemelerin ekonomige geri donuşum işlemidir. Bu işlemde malzeme kimyasal ve fiziksel olarak degişime ugrayarak yeni bir malzeme olarak ekonomiye geri doner.

4.Yeni ürünü ekonomiye kazandırma; Geri donuşturulen urunun yeniden kullanıma sunulmasıdır.

Geri Dönüşüm Yapılan Maddeler ve Geri Dönüşüm Metotları Alüminyum: Atık aluminyum kuçuk parçacıklar halinde dogranır. Daha sonra bu parçalar buyuk ocaklarda eritilerek, dokme aluminyum uretilir. Bu sayede atık aluminyum, saf aluminyum ile neredeyse aynı hale gelir ve uretimde kullanılabilir. Aluminyumun geri kazanımıyla; enerji tuketiminde azalma % 95, hava kirliliginde azalma % 90, su kirliliginde azalma % 97, baca gazı kirletici emisyonunda azalma % 99 oranında olur ve boksit cevherinde korunmuş olur. Bir kilogram aluminyum kutu geri kazanıldıgında; 8 kg boksit madeni, 4 kg kimyasaln madde, 14 kW/sa elektrik enerjisi kullanımı korunmuş olur. On adet aluminyum içecek kutusu geri kazanıldıgında, 100 kW/sa bir lambanın 35 saatte veya bir TV’ nin 30 saatte harcadıgı elektrik enerjisi korunmuş olur. Bir ton kullanılmış aluminyumdan aluminyum uretilirse; 1300 kg boksit bakiyesi, 15000 litre sogutma suyu, 860 litre prosesn suyu, 2000 kg CO2 ve 11 kg SO2 emisyonu daha az oluşur. Beton: Beton parçalar, yıkım alanlarından toplanarak kırma makinalarının bulundugu yerlere getirilir. Kırma işleminden sonra ufak parçalar, yeni işlerde çakıl olarak kullanılır. Parçalanmış beton, eger içeriginde katkı maddeleri yoksa yeni beton için kuru harç olarak da kullanılabilir. Kağıt: Kagıt oncelikle kagıt çamurunun hazırlanması için, su içerisinde liflerine ayrılır. Eger gerekirse içinde lif olmayan yabancı maddeler için temizleme işlemine tutulur. Murekkep ayırıcı olarak, sodyum hidroksit veya sodyum karbonat kullanılır. Daha sonra hazır olan kagıt lifleri, geri donuşmuş kagıt uretiminde kullanılır. Kagıt, insanlıgın onemli ihtiyaç maddelerinden biri olup, kagıt sanayinin gelişmesi bir ulkenin sanayi ve kulturel gelişmişlik duzeylerinin belirleyici etmenlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Atık kagıt surekli olarak geri kazanılamaz. Eger, belirli miktardaki kagıt surekli olarak geri kazanılırsa, son kullanılma limitlerine çok kısa bir sure içinde ulaşılır. Her geri kazanımda, liflerin boyu kısalır ve liflerin yapışması için yardımcı maddeler ilave edilmeden yeni kagıt uretilemez.

1 ton kullanılmış kağıt çöpe atılmayıp geri dönüştürüldüğü ve kağıt üretiminde tekrar kullanıldığı zaman; -12400 m3 havadaki sera gazı ölan karbön diöksitin bertaraf edilmesi, -12400 m3 öksijen gazının üretilmeye devam etmesi, -34 kişinin öksijen ihtiyacını saglayan 17 yetişkin agacın körünması, -Ayda 3 ailenin tükettigi 32 m3 sü tasarrüfü, -Kış aylarında ısınma amacı ile iki ailenin tüketecegi 1750 litre füel-öil tasarrüfü, -2,4 m3 çöp depölama alanından tasarrüf, -20 ailenin bir ay süreyle tüketecegi 4100 kW/sa elektrik enerjisinden tasarrüf edilebilmesi mumkundur. Plastik: Plastik atıklar oncelikle cinslerine gore ayrılarak geri donuşum işlemine tabi tutulur. Cinslerine gore ayrılan geri donuşebilir plastik atıklar, kırma makinalarında kırılıp kuçuk parçalara ayrılır. İşletmeler bu parçaları direkt olarak belli oranlarda, orijinal hammadde ile karıştırarak uretim işleminde kullanabildigi gibi; tekrar eritip katkı maddeleri katarak ikinci sınıf hammadde olarak da kullanabilir. Cam: Camın bileşimine giren uç grup madde vardır. Bunlar cam haline gelebilen oksitler, eriticiler ve stabilizatorler denilen maddelerdir. Şişe, kavanoz, cam bardak, vazo ve diger cam atıklar toplama kutularında veya atıgın oluştugu yerlerde ayrı toplanır ve bu atıklar renklerine gore ayrılarak geri donuşum tesislerine verilir. Burada atık ve katkı maddelerinden ayrılır. Cam maddeler kırılır ve hammadde karışımına karıştırılarak eritme ocaklarına dokulur. Kırılan cam, beton katkısı ve camasfalt olarak da kullanılmaktadır. Camasfalta %30 civarında geri donuşmuş cam katılmaktadır. Cam, sonsuz bir dongu içinde geri donuşturulebilir, yapısında bozulma olmaz. Camın Geri dönüştürülmesiyle Sağlanan Tasarruf Enerji tuketiminde azalma %25 Hava Kirliliginde azalma %20 Maden atıgında azalma %80 Su Tuketiminde azalma %50 Korunan dogal kaynaklar: kum, soda, kireç

Aküler Ve Piller: Evlerde, işyerlerinde, ulaşımda ve sanayide kullanılan bir çok alet ve ekipmanda pil kullanılmaktadır. Atık piller; kagıt, metal ve cam gibi atıklara gore daha az hacme sahip olmalarına ragmen, onlardan binlerce kat fazla dogal yaşama ve insanlıga zararlı agır metaller içerirler. Atık haldeki piller ayrı bir yerde (naylon torba, kutu, kavanoz, vs.) biriktirilerek atık pil toplama kutularına atılmalı veya satın alındıgı yere geri goturulmelidir. Atık piller uzun sure muhafaza edilmemelidir. Akuler ise daha çok araçlarda olmak uzere yine bir çok alanda kullanılmaktadır. Atık akumulatorleri degiştirirken eskisini, akumulator urunlerinin dagıtım ve satışını yapan işletmeler ve araç bakım-onarım yerlerini işletenlerin oluşturdugu geçici depolama yerlerine ucretsiz teslim edilebilir. Tuketici olan sanayi kuruluşlarının uretim sureçleri sırasında kullanılan tezgah, tesis, forklift, çekici ve diger taşıt araçları ile guç kaynakları ve trafolarda kullanılan akumulatorlerin, atık haline geldikten sonra ureticisine teslim edilene kadar fabrika sahası içinde sızdırmaz bir zeminde doksan gunden fazla bekletilmesi gereklidir. Lastikler: Lastikler araç altından sokuldukten sonra "kullanılmış lastik" ya da "omrunu tamamlamış lastik" olurlar. Çevrede zor ayrışır olmaları, atık lastiklerin onemli bir çevre problemi olmalarının asıl nedeni degildir. Ne kadar zor ayrışsalar da atıklar tabiatta sonunda ortadan kaldırılabilmektedir. Buna yakma ile destek de olunabilmektedir. Ancak, uretilen atık lastiklerin çok onemli miktarlarda olması bu atıkların giderilmesindeki en onemli yonu ortaya koymaktadır. Atık lastiklerin yeniden kaplama, geri kazanma, enerji elde edilmesi, atık deposunda depolama ve ihracat yontemleri ile bertaraf edilmektedir. Hurda lastiklerin yıgıldıgı yerlerde onemli 2 çevre zararı soz konusu olmaktadır. Bunlar: Bu yıgınlarda meydana gelen şiddetli yangınlar ve bu yıgınlarda rahatça çogalma fırsatı bulan bocekler nedeniyle toplum için oldukça tehdit edici hastalıkların yayılma ihtimalleridir. Ozellikle kamyon ve iş makinasi lastikleri kaplama yolu ile geri donuşturulmektedir. Röntgen Sularından Gümüş Geri Dönüşümü: Resmi ve ozel hastanelerde kullanılan rontgen makinelerinden çıkan rontgen suları, n, matbaalardan, fotografçılardan kaynaklı atık fotografik banyo suları (rontgen suları), rontgen ve matbaa filmlerinden Gumuş geri kazanımı mumkundur. Bu işyerlerinden yıllardır buyuk miktarlarda kanalizasyon sularına karıştırılan ve atık olarak degerlendirilen bu sular, son yılarda Çevre Ve Orman Bakanlıgı’ndan lisans almış firmalar tarafından toplanmaktadır. Bu işyerlerindeki çevreye duyarlı yoneticilerin duyarlılıkları ve çevre denetimi gorevi yapan denetmenlerin telkinleriyle dogaya atılan bu sular lisanslı firmalara tarafından toplanarak gumuş kazanılması saglanmaktadır. Bu donuşu gerçekleştiren işletmeler atık sulardan ulkemizin kar etmesini saglamaktadırlar. Bu geri donuşum dongusunun etkin hale gelmesinde ozellikle hastane yetkililerine ve rontgen teknisyenlerine buyuk gorevler duşmektedir. Bu atık suların ve atık malzemelerin lisansı olmayan işletmelere verilmemesi gerekmektedir.

Atık Altın Parça Ve Tozlarının Geri Dönüşümü: Kuyumcu atolyelerinde (bilezik atolyeleri, tamir atolyeleri v.b) kuyumcu tamircilerden ve kuçuk çaplı atolyelerden altının işlenmesi sırasında yere dokulen, parlatma ve temizleme esnasında oluşan artık altın tozları piyasada yer ve cila ramadı olarak tanımlanmaktadır. Kuyumcu atolyelerinde, oluşan ayak ramadı ve cila ramadından Altın ve Gumuş’u saf olarak elde edilmesi işlemleri iki metodla yapılmaktadır. a)Ergitme(Kal Yöntemi): Gelen ramat (cila veya yer ramadı olsun) içindeki organikler once bir tavada yakılarak içindeki yabancı maddeler kul haline getirilir. Katı kısım, erimeyi kolaylaştırması açısından uzerine belirli oranlarda kurşunoksit, karbonat ve boraks ve kurşun indirgeyici ilavesi yapılarak eritme ocaklarında 1000-1100 derecede potalarda ergitilerek malzeme içindeki altın ve gumuş, indirgenen metalik kurşun bunyesinde toplanır. Agırlıgından ve yogunluk farkından dolayı metalik kurşun, altın ve gumuş içeren karışım sıcak iken pik pota içine dokulerek soguması beklenir. Beklenen malzeme iki fazdan oluşur biri curuf fazı digeride kurşun fazı olmak uzere iki fazdan oluşmaktadır. Kurşun fazı kal ocagına alınır 800-850 derece arasında kurşun buharlaştırılarak gumuş ve altın kulçe halinde alınır. Curufta çok az miktarda kalan altın ve gumuş degerlendirmek uzere saklanır.

b)Flotasyon(Kral Suyu): Ramatlar kapalı kaplarda işletmeye getirilerek ve içerisindeki organik atıklardan kurtulmak için tavalara serilerek yakılır. Kul haline getirilir. Kul içerisindeki altını almak için kral suyu (3Hacim Hidroklorik Asit 1 hacim Nitrik Asit) hazırlanmaktadır. Kral suyunda kaynatılarak altın sıvı içerisinde Altınklorur halinde çozundurulur. Sıvı içine alınan altın sıvısı kuruluga kadar buharlaştırılır. Mumkun mertebe sıvı buharlaştırılarak azaltılır daha sonra suzulerek demir sulftat veya başka indirgenler kullanılarak altın indirgenir bol su ile yıkanır. Yıkanan altın çelik veya bakır bir kapın içinde kurutulup istege gore toz altın veya kulçe altın olarak degerlendirilir.

Çöplük Mü? Siz Öyle Sanın Tam 51 Milyar $

BM Üniversitesi’nin raporun da dünya genelinde her yıl 42 milyon ton elektronik cihaz çöpe atılıyor bu atığın içinde 300 ton altın da var.

BM Universitesi çope giden elektronik atıkların içinde işlenebilir 300 ton altın, bin ton gumuş ve 16 milyon ton çelik oldugu belirtiliyor. Uzmanlar çope giden altının degerinin 10 milyar dolar, degerleri metallerin toplam degerinin ise 51 milyar doları buldugu belirtildi.

Araştırmada, elektronik atıkların her sene 2 milyon ton çogaldıgı, 2018 yılına kadar 50 milyon tona ulaşacagı uyarısında bulunuldu. Elektronik atıkların sadece yuzde 16’sının geri donuşumden geçirilebildigi ifade edilen raporda, bu atıkların kuresel çapta çevre kirliligine de yol açtıgı uyarısında bulundu. Çope giden buzdolabı, çamaşır makinesi, bilgisayar, cep telefonu gibi cihazlarda Ozon Tabakası’na zararlı 4 bin 400 ton kimyasal bulundugunun altı çiziliyor.

Elektronik Atıklardan Bilgisayar Sınıfı Oluşturdular

Elektronik Atıkların Geri Dönüşümü Projesi kapsamında Hekimhan Kurşunlu Yatılı Bölge Ortaokulu’na bilgisayar sınıfı kazandırıldı Elektronik Atıkların Geri Donuşumu Projesi kapsamında Hekimhan Kurşunlu Yatılı Bolge Ortaokulu’na bilgisayar sınıfı kazandırıldı. 2012 yılında bir grup idealist ogrencinin girişimi ile İstanbul’da kurulan Elektronik Atıkların Geri Donuşumunu Destekleme Dernegi (EAGD) ve Altaş Elektronik Atık Tesisi bir sosyal sorumluluk projesine imza attılar. Çeşitli illerdeki ferdi bagışçılar tarafından kendilerine ulaştırılan bozuk bilgisayarları, performansını yukseltip kullanılır hale getirdikten sonra elde ettikleri 10 adet bilgisayar, 1 adet notebook ve 1 adet yazıcıyı bilgisayar sınıfı olmayan Hekimhan Kurşunlu Yatılı Bolge Ortaokulu’na kazandırarak, hem elektronik atıkların geri donuşumunu sagladılar hem de egitime katkı sunmanın haklı mutlulugunu yaşadılar.

“SİVİL İNİSİYATİFLERİN BU İŞE GİRMİŞ OLMASİ SEVİNDİRİCİ” Bilgisayar sınıfının açılışını yapan Hekimhan Kaymakamı Mesut Çoban, uygulamanın ilk olarak Hekimhan’da başlatılmış olmasından buyuk memnuniyet duydugunu belirterek, “Bu projenin bizim açımızdan iki çıktısı var, ilki bilgisayarlarımızı artırmış ve çocuklarımızın ulaşımına sunmuş olduk. Milli Egitim Bakanlıgı tum okullara bu imkanları her ne kadar sunmaya çalışsa da hepsi bir anda olamıyor. Bu tur sivil inisiyatiflerin bu işe girişmiş olması sevindirici bir durum. Proje çocuklarımıza sadece sınıf kazandırmakla kalmadı, hem geri donuşum bilincini aşılamış oldu, hem de yardımlaşma duygusunu geliştirme anlamında onlara buyuk katkı sagladı. Ben Dernek Başkanı Burak Kokturk’e ve projede emegi geçen butun arkadaşlara teşekkur ediyor ve oluşturulan sınıfımızın hem çocuklarımıza hem de okulumuza hayırlı olmasını diliyorum” dedi. “BİZLER DE DESTEK VERECEGİZ” İlçe Milli Egitim Muduru Cafer Dilek ise, hizmetin Hekimhan’a getirilmiş olmasından dolayı dernege teşekkur ederek, “Bizler de bundan sonra elimizden geldigince elektronik atıklarımızı degerlendirmeniz için sizlere destek verecegiz” ifadelerini kullandı. “BU BİZİM PİLOT PROJEMİZ” Proje hakkında bilgi veren Elektronik Atıkların Geri Donuşumunu Destekleme Dernegi (EAGD) Başkanı Burak Kokturk de şunları aktardı: “Elektronik atıkların yaşam donguleri boyunca çevreye verdigi zararın minimize edilmesi ve urun omurlerinin uzatılması ile ilgili teknik çalışmalar yapan dernegimiz okullar, devlet ve ozel kuruluşlar, elektronik sanayicileri ve geri donuşum firmaları ile ortaklaşa projeler duzenlemektedir. Gundelik hayatımızın onemli bir parçası olan bu cihazların içinde havaya, suya ve topraga karıştıgında insan ve çevre saglıgına olumsuz etkisi olabilecek zehirli maddeler bulunmaktadır. Bu nedenle elektronik atıklar lisanslı geri donuşum firmalarına verilmelidir. Projeyi oncelikli olarak internet uzerinden yaydık. Çeşitli illerdeki ferdi bagışçılarımız projeye destek oldular. Çalışır ve çalışmayan durumdaki bilgisayarlarını bize yolladılar, biz onları performans testinden geçirdik. Çalışan bilgisayarları performansını yukselterek tekrar elden geçirdik, çalışmayanları da olabildigince tamir etmeye çalıştık, bu şekilde toplamda 10 adet bilgisayar, 1 adet notebook ve 1 adet de renkli yazıcı elde ettik. Bu bizim ilk projemiz ve bizim için pilot proje niteliginde. Bu projeyi baz alarak tum illerde tekrar daha buyuk sponsorlarla daha hacimli buyuk projeler yapmayı duşunuyoruz.”

Bu kitapçık Maltepe Anadolu Lisesi yerel projesi olan E-Atma kapsamında geri donuşturulebilir kagıttan hazırlanmıştır.