De invloed van je bioritme

from Herfsteditie YOGAKRANT 2022

primaire emoties

INVLOED VAN HET

BIORITME OP ONS LEVEN

Kortgeleden vroeg een studente aan mij hoe ze beter zou kunnen slapen. Ze had al lange tijd slaapproblemen. Ze hoopte dat yoga haar zou kunnen helpen, maar wist niet precies hoe. Als we de oorzaak weten, dan kunnen we het gevolg voorkomen, is een wijs advies van Patanjali.

In het onderstaande artikel gaan we daarom in op achtergronden van dit probleem en geven daarna een drietal adviezen vanuit de yogawetenschap om beter te slapen.

Bioritme (letterlijk: ’tijdmaat in leven’) is het natuurlijk ritme van een biologische cyclus (wat circuleert en zich steeds herhaalt) van mens, dier of plant, dat invloed heeft op ons bestaan. Dit fenomeen vinden we terug in het heelal, zonnestelsel, aarde, mens, plant en dier, vanuit het principe van zo macrokosmos, zo microkosmos. Het circuleert in een steeds wisselend patroon dat wordt beïnvloed door aantrekkings- en afstotingskrachten van zon en maan. Dat patroon in de natuur dijt uit, krimpt in en blijft even constant. In de yogasutra’s van Patanjali wordt dit fenomeen de drie toestanden van de natuur (guna’s) genoemd. Het is een bekend gegeven dat licht en geluid dit ritmisch patroon verstoren. We hebben ‘s avonds het kunstlicht aan en gaan niet meer met de kippen op stok. In de nacht is het niet meer donker en volkomen stil. Licht- en geluidsvervuiling worden vaak buitengesloten bij de term milieuvervuiling, maar verstoren wel degelijk ons bioritme. Er zijn ook andere oorzaken aan te wijzen. Het verzetten van de tijd een uur voorwaarts of achterwaarts heeft aanwijsbare invloeden op ons bioritme. Dat geldt ook voor onregelmatige diensten. We hebben dan meerdere dagen nodig om weer volledig te herstellen. Gelukkig is ons lichaam en geest erg flexibel, maar er zijn natuurlijk grenzen. Als die worden overschreden heeft dit fysieke, emotionele en/of intellectuele invloed. Onze hersengolven onderscheiden een toestand van wakker zijn, sluimerslaap, lichte slaap, diepe slaap en droom (REM- slaap). Deze golven kunnen worden gemeten en de verhouding tussen deze toestanden bepaalt de kwaliteit van ons leven. De diepe slaap en de droomslaap zijn het meest belangrijk. De diepe slaap zorgt voor lichamelijk herstel en de droomslaap zorgt voor geestelijk herstel. We hebben een gezonde slaap als we vrij snel in slaap vallen, ongestoord doorslapen, een diepe- en droomslaap van ongeveer 4 uur, een regelmatige ademhaling en hartslag, weinig lichamelijke bewegingen en een slaapduur van 7 á 8 uur hebben.

Bioritme beïnvloedt onze energiehuishouding, stofwisseling, de werking van hormonen en ons weerstandsvermogen. Langdurige verstoring leidt uiteindelijk tot een burnout. Je fysieke (temperatuur, bloeddruk, hormoonhuishouding), emotionele (somberheid) en mentale vermogen (concentratie) zijn dan volledig uit balans. Er zit dus een heel mechanisme achter ons ritme van waken en slapen. Dit mechanisme zorgt voor de timing van diverse biologische processen in ons lichaam. Als je bijvoorbeeld slaapproblemen hebt, dan wordt de afgifte van het slaaphormoon (melatonine) verstoord. Dit hormoon wordt door de pijnappelklier in de hersenen aangemaakt en regelt het slaap-waakritme van ons lichaam. Het zorgt ervoor dat we slaperig worden als het donker wordt en wakker worden als het weer licht wordt.

Deze oefeningen kunnen leiden tot een verbetering van onze slaap:

1. Yogatechnieken:

Vanuit de yoga weten we dat de pijnappelklier (slaaphormoon) een equivalent is van kruincentrum. Door de volgende technieken kan het kruincentrum worden beïnvloed. Nb. Doe deze oefeningen alleen onder begeleiding van yogadocent(e).

Asana’s: sirsasana, sarvangasana (foto 1) en prasarita padottanasana (foto 2). Kriya’s: kapalabati, nadi sodhana. Pranayama’s: surya bedhana, bhastrika Mudra’s: viparita karani (foto 3).

2. Veranderen van levensstijl:

Verstoring van bioritme door slapeloosheid is ook een groeiend probleem vanwege onze levenswijze of levensstijl. Ons lichaam houdt van een gewoontepatronen. Als dit patroon verstoord is, zijn de volgende adviezen van belang om weer een gezond patroon te ontwikkelen.

1. Eet op geregelde tijden drie keer per dag. 2. Voorkom overmatig alcoholgebruik 3. Ontwikkel een terugkerend slaapritueel. 4. Ga op tijd naar bed en sta op tijd op. 5. Ontspan voor dat je naar bed gaat. 6. Maak je slaapkamer donker. 7. Voorkom overbodig geluid.

3. Verbetering fundamentele ademhaling

Verkeerde ademhaling is een belangrijke oorzaak van disbalans van ons bioritme. Het roept namelijk stressreacties in je lichaam op. De fundamentele ademhaling is een zogeheten ‘romp-ademhaling’, maar begint bij de buik. Als je bewust ademhaalt, dan kun je daar ook op sturen. 1. Ga liggen op je buik in de krokodillen houding (foto 4). 2. Richt je aandacht op buikgebied en onderrug. 3. Ga vanuit je buik dieper en langer in- en uitademen. 4. Voel het rijzen en dalen van de ademhaling in je buikgebied. 5. Voel de zacht masserende werking in dat gebied. 6. Houd dat ongeveer vijf minuten vol. 7. Kom terug en rek je volledig uit.

4. Leren ontspannen van lichaam en geest

Ontspannen van lichaam en geest is aan te leren. Volgens de yoga is de volgende oefening waardevol om beter te leren slapen. De oefening heet yogaslaap. Dat is geen echte slaap, maar een volkomen ontspanning van lichaam en geest, waarbij de geest helder blijft. Als je jezelf beter leert te ontspannen, val je ook sneller in een gezonde slaap.

1.Ga liggen in de fundamentele lighouding op de rug. 2. Pas de buikademhaling toe. 3. Verleng rustig je ademhaling, maak deze zacht, soepel en rustig. 4. Ga in 18 stappen je lichaam volkomen ontspannen. 5. Richt daarbij je concentratie eerst op voeten en tenen. 6. Voel de werkzaamheid van de concentratie in dat gebied. 7. Adem dan dieper in door de neus en langer uit door mond, laat los en ontspan. 8. Ga weer terug naar een verlengde ademhaling. 9. Draai je om en ga liggen op je linkerzijde. 10. Ga na enige tijd omdraaien naar je rechterzijde. 11. Houd die rustige, verlengde ademhaling vast. 12. Wel te rusten…