Groene staaltransitie in Europa uitgesteld
Jorine van Knippenberg
De ambitieuze plannen van staalgigant ArcelorMittal om haar Europese fabrieken te vergroenen, komen voorlopig op de lange baan. Het bedrijf wijst op hoge energieprijzen, trage ontwikkelingen in groene waterstof en een gebrek aan effectieve Europese handelsbescherming als reden.
In 2021 presenteerde ArcelorMittal ambitieuze plannen om de staalproductie in Europa drastisch te verduurzamen. Zo zou in Gent een nieuwe Direct Reduced Iron-installatie (DRI) samen met elektrische ovens (EAF’s) vanaf 2030 de jaarlijkse CO2-uitstoot met 3,9 miljoen ton verminderen. Deze stap was essentieel om de toekomst van de Europese staalindustrie veilig te stellen en een belangrijke bijdrage te leveren aan de klimaatdoelen van de EU. Toch staan deze plannen nu op losse schroeven. ‘Zonder een helder beleid dat hogere kosten voor duurzaam staal compenseert, kunnen we geen definitieve beslissingen nemen’, stelt CEO Aditya Mittal. Het bedrijf had gerekend op een tussenfase met aardgas, maar door stijgende gasprijzen en onvoldoende vooruitgang in waterstoftechnologie is dat geen haalbare optie meer.
Gentse fabrieken
Voor België is de situatie extra nijpend.
De DRI-installatie in Gent is een investering die cruciaal is voor de toekomst van de staalproductie in de regio. Vakbond ABVV uitte al zorgen over het uitblijven
De Europese staalindustrie
heeft te maken met structurele problemen
van concrete plannen. ‘De vergroening van AM Gent is essentieel om de concurrentiepositie en banen te behouden’, stelde een woordvoerder.
De Belgische overheid was eerder bereid om samen met ArcelorMittal meer dan een mil-
jard euro in dit project te investeren. Maar nu overweegt het bedrijf alleen nog elektrische ovens in Europa, waarbij Gent een potentiële locatie is. Dit besluit hangt echter ook af van het Europese staalactieplan, dat tegen maart 2025 verwacht wordt.
Europese staalindustrie
ArcelorMittal benadrukt dat de Europese staalindustrie te maken heeft met structurele problemen. Import van goedkoop Chinees staal zet druk op prijzen, terwijl de Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) en andere Europese handelsmaatregelen onvoldoende bescherming bieden. Tegelijkertijd blijven energieprijzen in Europa veel hoger dan elders.
Lees verder op vraagenaanbod.nl
Column: Meer omzet p3
ELEKTROLAS EN PARTNER VINDEN ONBEMANDE LASERLASCEL UIT P11
NIEUWE FREESMACHINE MOET DRUK VAN DE KETEL HALEN P14
DE SPECIALIST : HET RECEPT VOOR EEN GOEDE LAS P17
BRUSSEL (BE) • De wereldwijde staalproductie liet in oktober een stijging zien van 1,0 procent ten opzichte van oktober vorig jaar. De productie bedroeg 152,1 miljoen ton staal, in september was dit 143,6 miljoen ton.
Dit blijkt uit de cijfers van de World Steel Associati-
Fabrikant
Fabrikant van
Fabrikant
on, aangeleverd vanuit 71 landen. In oktober steeg de productie in de helft van de continenten ten opzichte van een jaar eerder. In Zuid-Amerika was de grootste stijging te zien van 7,2 procent, in de 27 EU-landen was er een stijging te zien van 5,5 procent. In Rusland en de andere CIS-landen en Oekraïne was de grootste daling te zien van 12,2 procent, in de andere Europese landen daalde de productie met 6,2 procent.
In Europa was zoals gezegd sprake van een daling van 6,2 procent voor de overige Europese landen en een stijging van 5,5 procent voor de 27 landen van de Europese Unie ten opzichte van een jaar eerder. www.worldsteel.org
Plannen voor een miljardeninvestering in Gent en andere Europese locaties belanden voorlopig in de ijskast. Foto: ArcelorMittal
Luma Hengelo
IJZERSTERK IN METAAL.
Van concept tot werkelijkheid, ons plaatwerk kent geen limiet.
Engineering Lasersnijden
Plaatwerk/constructie
Draaien/frezen Poedercoaten
Postbus 59 · 1440 AB Purmerend Kwadijkerkoogweg 2 · Purmerend Tel. 0299 42 77 51 · prokal@prokal.nl
LEIDINGWERK DRUKVATEN ONDER KEUR VERKOOP NIEUWE EN GEBRUIKTE STOOMKETELS - KETELHUIS-INSTALLATIE STOOMKETELVERHUUR - REPARATIE - REVISIE Vertegenwoordiging van: SILLER & JAMART STOOMKETEL- EN APP. BOUW STIERLE HOCHDRUCK ECONOMISER
‘Door Trumps terugkeer zal de inflatie in de VS oplaaien waardoor ook de rente wordt opgestuwd’
INTERNATIONAAL ONDERNEMEN Geschatte exportwaarde wereldwijd valt 135 miljard dollar lager uit
Trump veroorzaakt forse daling economische groei
'S-HERTOGENBOSCH • Door de handelsbeperkingen die de nieuwe Amerikaanse president Trump zal invoeren, valt de exportwaarde wereldwijd naar schatting 135 miljard dollar lager uit. Daarmee gaat vier procent van de verwachte wereldwijde exportgroei voor 2025-2026 verloren. Dat stelt kredietverzekeraar Allianz Trade in een nieuw rapport.
Volgens de kredietverzekeraar zal Trump bij zijn aantreden voor Chinese producten een importtarief van 25 procent introduceren. Voor import uit de rest van de wereld vijf procent. Als hierdoor de handelsconflicten met China en Europa oplaaien, kan het tarief voor Chinese import stijgen tot zestig procent en voor Europa tot tien procent. Als dit gebeurt zal de wereldwijde economische groei hierdoor met -0,8 procentpunt verminderen. Dat is bijna een derde van de wereldwijde groei.
Gevolgen Ook voor de Nederlandse economie betekent de herverkiezing geen goed nieuws. De importheffing van Trump is een serieuze bedreiging voor de wereldhandel. Volgens Johan Geeroms, Director Risk Underwriting Benelux van Allianz Trade, staat de vrije handel al een tijdje onder druk. ‘En daar doet Trump een flinke schep bovenop. Het internationale handelsklimaat zal verder verzuren. Niet alleen door protectionisme, ook zal de onzekerheid toenemen. Zal Trump de steun aan Oekraïne stopzetten? Hoe toegeeflijk is hij tegenover Poetin? Wat gaat de EU doen als reactie op Amerikaanse restricties, etc. Het heeft allemaal gevolgen voor de eurozone.’
Het bedrijfsleven wordt op twee manieren geraakt. ‘Door de tariefverhoging verzwakt de concurrentiepositie van bedrijven die naar de VS exporteren. Ook kunnen toele-
veringsketens verstoord raken door de toename van protectionisme en de tegenreacties die volgen.’
Geeroms wijst bijvoorbeeld op China. ‘Als Chinese bedrijven minder producten in de VS kwijt kunnen, zullen ze die in Europa trachten te verkopen (tegen dumpprijzen).
Slecht nieuws voor mkb’ers want zij zijn bij uitstek de leveranciers van de grote Europese bedrijven die straks minder kunnen afzetten op hun eigen markt.’
Hogere inflatie en rente
Allianz Trade verwacht dat door Trumps terugkeer de inflatie in de VS zal oplaaien waardoor ook de rente wordt opgestuwd. Dit als gevolg van het te verwachten stimuleringsbeleid zoals belastingverlagingen, deregulering en subsidies. De kredietverzekeraar heeft de inflatieverwachtingen bijgesteld naar 2,9 procent in 2025 en 3,4 procent
in 2026 (eerdere schattingen schommelden rond 2,2%).
Fed
Als de Republikeinen de meerderheid krijgen in het Amerikaans Congres betekent dat volgens de kredietverzekeraar dat Trump invloed kan uitoefenen op de benoeming van de nieuwe voorzitter van de Federal Reserve. De termijn van Jerome Powell loopt immers af in mei 2026. Geeroms: ‘Ook al is de Fed een onafhankelijk instituut (en waarschijnlijk ook nog in de toekomst), toch kan alleen al het idee van mogelijke marktbemoeienis van Trump leiden tot hogere inflatie omdat het financieel beleid daardoor minder restrictief zou worden.’ Historische gegevens tonen aan dat frequente interacties tussen de president en de Fed-voorzitter in de jaren ’60 en ’70 tot hogere inflatie hebben geleid, zo blijkt uit het onderzoeksrapport van Allianz Trade.
Meer omzet
De cijfers spreken boekdelen: de vraag uit Duitsland daalt. En dan zijn er nog de aangekondigde importhe ngen van Trump. Voor ondernemers in de maakindustrie is dit geen tijd om achterover te leunen. Maar wat kun je wél doen? Het antwoord ligt dichterbij dan je denkt: Vraag het je klant! Goede zakelijke relaties gaan verder dan een handdruk of een kwartaalrapport. Blijf oprecht betrokken. Laat zien dat je de klant begrijpt, luister actief, en wees er niet alleen wanneer er iets te halen valt. Het gaat om kleine gebaren die een groot effect hebben: een persoonlijke felicitatie, een onverwachte check-in om te vragen hoe een project loopt. Dit soort acties bouwen vertrouwen en maken je onvervangbaar.
In tijden van onzekerheid is de verleiding groot om concessies te doen: ‘meer voor minder’. Maar zwicht hier niet voor en leg helder uit waarom jij je tarief hanteert. Bespreek alternatieven: méér zekerheid in ruil voor langere contracten of grotere afnames, of – indien nodig – minder dienstverlening, maar nooit minder kwaliteit. Dit soort openheid schept duidelijkheid én respect. Veel ondernemers willen meer tijd vrijmaken voor klanten, maar in de praktijk slokt de waan van de dag ze op. Maak het jezelf gemakkelijker door structuur aan te brengen: blokkeer tijd in je agenda voor klantcontact, automatiseer routinetaken, en zorg dat je team weet wat jij belangrijk vindt. Daadkracht is niet hetzelfde als wilskracht; het zit in goed georganiseerde actie. Dalende vraag en internationale onzekerheid kunnen verlammend werken. Maar juist nu kun je het verschil maken. Investeer in relaties, wees duidelijk over je waarde, en werk systematisch aan nieuwe kansen. Wie nu bouwt aan vertrouwen, groeit straks harder als je de wind weer in de rug hebt.
Arjan Stoeten, CEO
Reageren?
E-mail: redactie@vraagenaanbod.nl
De specialist in stalen buizen
Barteling Buizen B.V. Aduarderdiepsterweg 14/1 9745 EM Groningen
+31 (0) 50 55 15 655 verkoop@barteling-buizen.nl www.barteling-buizen.nl
De importheffing van Trump is een serieuze bedreiging voor de wereldhandel.
3
METAAL
Extra bezuinigingen
Tata Steel
IJMUIDEN • Tata Steel Nederland moet in het eerste kwartaal van 2025 opnieuw stevig de broekriem aanhalen. Het staalbedrijf kondigt een extra bezuiniging van zestig miljoen euro aan. Dit bedrag komt bovenop eerdere maatregelen die al in gang waren gezet, maar onvoldoende effect hadden op de fi nanciële positie.
Volgens het Financieele Dagblad heeft de directie de medewerkers in een interne boodschap gewaarschuwd: ‘Linksom of rechtsom: we kunnen het ons niet veroorloven om het doel van zestig miljoen euro niet te halen.’
Financiële druk
De situatie bij Tata Steel is nijpend. De Europese staalmarkt blijft zwak, terwijl import van goedkoop Chinees staal en hoge grondstof- en energieprijzen de druk verder verhogen. In het afgelopen boekjaar noteerde Tata Steel een verlies van 556 miljoen euro. Ook eerdere investeringen van driehonderd miljoen euro in de vermindering van CO2-uitstoot en overlast rondom de fabriek in IJmuiden hebben zwaar op de kaspositie gedrukt.
Crisismanager Hans Turkesteen, sinds september financieel directeur, scherpt daarom het beleid aan. Financiële controles worden voortaan wekelijks uitgevoerd, en uitgaven worden onder een vergrootglas gelegd. ‘Iedereen die geld uitgeeft, doet dat met een goede reden, maar we zullen anders moeten denken en handelen dan we gewend zijn,’ stelt de directie.
Onzekerheid
Hoewel Tata Steel eerder al 580 banen schrapte, is het nog onduidelijk of de nieuwe bezuinigingsronde opnieuw banen gaat kosten. Voor medewerkers kwam de aankondiging volgens vakbondsbestuurder Marten Jukema van CNV als een verrassing: ‘Waar de nieuwe besparingen in moeten gaan zitten, is voor velen nog onduidelijk.’
Ook leveranciers voelen de druk. Zij werden eerder aangespoord om hun tarieven te verlagen, een maatregel die voor sommigen een directe bedreiging vormt na jarenlang samenwerken met het staalbedrijf.
Vergroening
Ondanks de financiële problemen blijft Tata Steel investeren in vergroening. Het bedrijf wil tegen 2030 een deel van de installaties vervangen door duurzamere alternatieven, waarvoor miljarden euro’s nodig zijn. Hoewel gesprekken met de overheid over financiële steun gaande zijn, blijft Tata voorlopig zelf verantwoordelijk voor een groot deel van deze investeringen.
www.tatatsteelnederland.com
INNOVATIE Belangrijke opsteker voor technologische industrie
WBSO verhoogd met €100 miljoen
DEN HAAG • Bij de behandeling van het Belastingplan is een amendement van CDA, CU, VVD, BBB en Volt aangenomen om het budget voor de Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO) structureel met honderd miljoen euro te verhogen.
Deze verhoging is essentieel voor het stimuleren van innovatie in Nederland, vooral binnen het mkb en start-/ scale-ups, die vaak sterk a ankelijk zijn van deze regeling. Hiermee wordt de WBSO een nog krachtigere steun voor innovatieve bedrijven die willen groeien, waarmee zij gemakkelijker kunnen investeren in onderzoek en ontwikkeling.
De honderd miljoen euro van het amendement van Kamerleden Inge van Dijk (CDA), Pieter Grinwis (CU), Wendy van Eijk (VVD), Henk Vermeer (BBB) en Laurens Dassen (Volt) wordt gebruikt om de paramaters aan te passen. Het tarief van eerste schijf van de WBSO gaat van 32 naar 36 procent voordeel op R&D-kosten. De eerste schijf wordt bovendien verruimd van 350.000 naar 380.000 euro.
OVERNAME
Tot slot gaat het tarief voor starters in de eerste schijf van veertig naar vijftig procent voordeel op R&D-kosten. Dit versterkt het innovatief mkb in het uitbreiden van hun R&D-activiteiten.
Succesvol instrument
FME verwelkomt deze structurele verhoging van harte. De WBSO is een bewezen succesvol instrument dat onmisbaar is in een tijd waarin er sterke behoefte is aan innovatie en productiviteitsgroei, zoals ook Draghi in zijn gezaghebbende rapport schrijft. Het mkb is goed voor 97 procent van de WBSO-aanvragen en wordt zo gestimuleerd hun innovatieve activiteiten uit te breiden en op te schalen, wat bijdraagt aan de concurrentiekracht van hun onderneming en versterking van innovatieve ecosystemen.
Laagdrempelig
De staat van het mkb, die deze week verscheen, wees er nog op dat de productiviteitsgroei van het mkb achterblijft bij andere welvarende landen. De verwachte R&D-uitgaven van het mkb voor volgend jaar blijven bovendien achter bij die van grote bedrijven (respectievelijk 6 en 12%, in
de industrie zelfs respectievelijk. 6,4 en 17,5%). Om de ruggengraat van de Nederlandse technologische industrie te versterken, is het daarom noodzakelijk dat het mkb geprikkeld wordt meer in productiviteitsgroei en innovatie te investeren. Deze verruiming van de WBSO draagt daar op eenvoudige en laagdrempelige manier aan bij.
Stabiliteit
Het is daarnaast positief dat de regeling niet grootscheeps wijzigt maar stabiliteit biedt voor de gehele technologische industrie. Naast continuering van deze cruciale regeling, moet de focus verder liggen op het toegankelijker maken van de WBSO en het terugdringen van administratieve lasten om juist het mkb beter te bedienen met de WBSO. FME is betrokken bij de evaluatie van de WBSO en ziet uit naar de resultaten die naar verwachting binnenkort zullen verschijnen. Begin december stemt de Eerste Kamer over het Belastingplan en als dit wordt aangenomen, is de hier beschreven verhoging definitief.
www.fme.nl
De WBSO is een bewezen succesvol instrument dat onmisbaar is in een tijd waarin er sterke behoefte is aan innovatie en productiviteitsgroei. Foto: FME
Amerikaanse SurfacePrep neemt Leering over
HENGELO • Het Amerikaanse
SurfacePrep, een wereldwijde speler in oppervlakteverbetering, heeft familiebedrijf Leering uit Hengelo overgenomen. Leering, actief in straal- en oppervlaktetechniek en de snelgroeiende 3D-nabewerkingsindustrie, vormt een strategische aanwinst voor de internationale groeiambities van SurfacePrep.
Leering, opgericht in 1939, begon als een technische groothandel en is het uitgegroeid specialist op het gebied van oppervlaktebehandeling en een technische groothandel in gereedschappen, gieterij- en reinigingsapparatuur. Sinds 1982 produceert het bedrijf straalinstallaties onder het merk Normfinish, dat wereldwijd bekend staat om zijn kwaliteit. In 2008 voegde Leering de eerste 3D-nabewerkingsinstallatie toe aan het assortiment. Het bedrijf opereert vanuit Nederland en Frankrijk.
Grootschalige productie
Mede door de verschuiving van prototyping naar grootschalige productie in 3D-technologie groeit de markt
van Additive Manufacturing snel. Jon Dodge, president van SurfacePrep: ‘De 3D-nabewerkingsindustrie is een prioriteit voor ons. Via Leering, en de samenwerking met marktleider AMT, kunnen we deze technologie nu naar de Verenigde Staten brengen.’
Sterke groei
Onder leiding van directeur-grootaandeelhouder (DGA) André Gaalman heeft Leering sinds 2007 een sterke groei doorgemaakt, mede dankzij de productie van hoogwaardige straalcabines en strategische samenwerkingen. Met het naderen van de pensioengerechtigde leeftijd zocht Gaalman een geschikte koper die het bedrijf kon begeleiden naar de volgende groeifase, met focus op internationale expansie en de groeiende 3D-markt. Na de transactie blijft Gaalman betrokken bij de organisatie om een soepele overgang te waarborgen.
Wereldwijd SurfacePrep, opgericht in 1956, is distributeur van oppervlakteverbeteringsoplossingen. Het bedrijf opereert vanuit 50 vestigingen in de VS,
Sinds 2007 maakte Leering een sterke groei door.
Canada en het Verenigd Koninkrijk en biedt lokaal maatwerk met een wereldwijde reikwijdte. SurfacePrep werkt samen met fabrikanten om innovatieve en duurzame oplossingen
te ontwikkelen. Leering blijft als zelfstandige entiteit opereren binnen de groep.
www.leering.nl
‘Het
ADDITIVE MANUFACTURING
HR Arbeidsmarkt minder krap
DEN HAAG • Het aantal vacatures nam in het derde kwartaal af met vijfduizend en het aantal werklozen nam toe met vierduizend. De arbeidsmarkt werd hierdoor iets minder krap. Met 106 vacatures per 100 werklozen is de spanning echter nog steeds hoog. Het aantal banen nam opnieuw toe (+18 duizend). Dat blijkt uit nieuwe cijfers van het CBS.
Aan het einde van het derde kwartaal van 2024 stonden er 397 duizend vacatures open. Het aantal vacatures daalt nu al ruim twee jaar vrijwel onafgebroken, alleen in het eerste kwartaal van 2024 was nog een lichte toename. De meeste vacatures zijn in de handel, de zorg en de zakelijke dienstverlening. Gezamenlijk zijn deze drie bedrijfstakken goed voor de helft van alle openstaande vacatures. In de vervoer en opslag nam het aantal vacatures af met ruim duizend tot zeventienduizend. Ook in de bouw en de financiële dienstverlening nam het aantal vacatures af met duizend, tot 26 duizend en negenduizend vacatures. Vervoer en opslag en de bouw behoorden tot de weinige bedrijfstakken waar vorig kwartaal het aantal vacatures nog toenam. In de industrie nam het aantal vacatures toe met tweeduizend ten opzichte van het voorgaande kwartaal.
www.cbs.nl
METAAL
Staalonderzoek in de ruimte
IJMUIDEN • In het internationale ruimtestation ISS voeren Tata Steel Nederland en de European Space Agency (ESA) onderzoek uit naar de thermo-fysische eigenschappen van staal tijdens het gietproces. Het gaat op dit moment specifiek om staal dat geschikt is voor toepassingen in elektromotoren, zoals die in elektrische voertuigen.
De kwaliteit van dit staal speelt een sleutelrol in het rendement van de motoren en daarmee in het verduurzamen van mobiliteit. Het onderzoek richt zich op het complexe stollingsproces van staal, dat van cruciaal belang is voor het voorkomen van productiefouten en het verbeteren van de prestaties van dit staal. De samenwerking is onderdeel van het ‘Space for Science’-programma en moet bijdragen aan e ciënter energiegebruik, verbeterde staalproductie en de energietransitie.
Waarom in de ruimte?
Volgens Dr. Begona Santillana, onder-
zoeker bij de R&D-afdeling van Tata Steel en initiatiefnemer van dit project, biedt het ontbreken van zwaartekracht unieke voordelen. De stolling van staal bij temperaturen rond de 1500 graden Celsius wordt beïnvloed door diverse krachten, waaronder zwaartekracht. In de ruimte kun je zuivere data verzamelen die niet verstoord worden door deze effecten. Dit maakt het mogelijk om fundamentele eigenschappen zoals stoltemperatuur en thermodynamische parameters beter te begrijpen.
De kennis van staalstolling en andere eigenschappen helpt Tata Steel bij het optimaliseren van het gietproces. Santillanae: ‘Door de verkregen kennis uit dit wetenschappelijk onderzoek kunnen we de productie van staal e ciënter realiseren. Bovendien kunnen we verschillende staalsoorten dankzij de opgedane kennis met minder procesproblemen produceren. Indirect leidt dit tot energiebesparing en een beter product.’
www.tatasteelnederland.com
Marine 3D-print reserveonderdelen
DEN HELDER • De Koninklijke Marine staat voor de uitdaging om zijn vloot te onderhouden, waar die zich ook bevindt. De schepen, helikopters, boten en onderzeeërs vereisen vaak reserveonderdelen, wat een logistiek dilemma oplevert. Het vervoeren van grote hoeveelheden ongebruikte reserveonderdelen neemt ruimte in beslag, voegt gewicht toe en brengt kosten met zich mee. Het aanvoeren van reserveonderdelen kan weken duren en is duur, als het al mogelijk is. Bovendien stoppen leveranciers soms met de productie.
Om deze uitdaging aan te pakken, heeft de Koninklijke Marine 3D-printen omarmd en kan het reserveonderdelen lokaal en op aanvraag produceren. Elk schip is uitgerust met UltiMaker 3D-printers en een verscheidenheid aan materialen, waardoor de bemanning een breed scala aan toepassingen kan printen. Onderdelen op schepen vereisen voornamelijk sterkte en slijtvastheid, terwijl onderdelen voor land- of luchttroepen vaak bestand moeten zijn tegen extreme hitte of kou. Beu-
Bemanningsleden kunnen de benodigde onderdelen direct aan boord printen. Foto: Ultimaker
gels die op landvoertuigen worden gemonteerd, moeten bijvoorbeeld bestand zijn tegen langdurige blootstelling aan de zon. Door de wereldwijde aanwezigheid van de Koninklijke Marine moeten deze onderdelen bestand zijn tegen uiteenlopende, veeleisende omstandigheden. Onderdelen worden ontworpen en getest op hun hoofdkantoor in Den Helder. Na goedkeuring worden ze toegevoegd aan een digitale catalogus. Bemanningsleden hoeven alleen de benodigde onderdelen direct aan boord te selecteren in een digitale catalogus en te printen.
www.ultimaker.com
COLUMN Ondernemen
Sprinkhaan of engel
Private Equity (PE) heeft een bijsmaak in Nederland van de sprinkhanen van het bedrijfsleven. En eerlijk, daar zijn ook voorbeelden van. Middelgrote bedrijven als destijds de Volkskrant en NRC die volgestopt werden met schulden en daaraan ten onder gingen.
Ik heb in mijn loopbaan veel met PE te maken gehad. Zo kreeg ik een aantal jaren geleden de leiding over een bedrijf dat net door een PE verkocht was. En inderdaad bleek dat deze partij er veel aan verdiend had, maar dat het bedrijf behoorlijk uitgekleed was. Er was flink bezuinigd, noodzakelijke investeringen waren niet gedaan en medewerkers hadden het gevoel gekregen dat alles om geld draaide. Het heeft me een paar jaar gekost om dit recht te trekken.
Is PE dan slecht? Nee, zeker niet. Er zijn veel voorbeelden waarin PE van grote waarde kan zijn. Allereerst bedrijven die aan de rand van de afgrond staan en die anders failliet zouden gaan. Hier kan PE de engel zijn door geld en aandacht te steken in zo’n bedrijf en eventueel in delen te verkopen. Wellicht blijft dan niet alles bestaan, maar een faillissement wordt afgewend en veel werkgelegenheid behouden. Ik mocht eens leidinggeven voor een PE-partij aan zo’n proces en uiteindelijk pakte dat voor alle partijen goed uit.
Een andere nuttige functie is als een ondernemer van een mkb-bedrijf overweegt om over een paar jaar te stoppen en geen opvolger heeft. Er zijn specialistische PE-partijen die zich daarop richten. In de maakindustrie bijvoorbeeld Berk Partners. Zij zoeken maakbedrijven met groeiambities en helpen de DGA met groei en langzaam minder operationeel worden, zodat na een jaar of vijf het bedrijf er beter voor staat en het met nieuw management verkocht kan worden.
De tijd dat een bedrijf volgestouwd wordt met schulden is wel voorbij. Banken werken daar ook niet meer aan mee en de belastingregels zijn in Nederland in ieder geval minder aantrekkelijk geworden. Zo’n sprinkhaan hoeven we niet.
Maar als u overweegt op termijn te verkopen en groei voor ogen hebt die gefinancierd moet worden, dan kan PE ook een engel voor u zijn.
Joachim Driessen, onafhankelijk adviseur Reageren? E-mail: redactie@vraagenaanbod.nl
www.buislasersnijden.nl
Zeecontainers met toegevoegde waarde
• Verkoop en verhuur
• Nieuwe of gebruikte modellen
• Naar wens uitgevoerd in uw bedrijfskleur(en)
• Zeecontainers uitgevoerd als kantoor- en magazijnruimte
• Milieucontainers
• Leverbaar met afzetsystemen
• Maatwerk
• Transport met eigen laad- en loskraan
Stobbeweg 11 2461 EX Ter Aar Telefoon: (0172) 60 43 43
E-mail: info@pietersecontainer.nl www.pietersecontainer.nl
Buizen in elke maat en kwaliteit
Schroeftransporteurs, aslose spiraalschroeven, schroefbladen
Asloze transportschroeven zijn uitermate geschikt voor het transporteren van kleverige en vezelige materialen zoals geschredderde mais, ontwaterde mest, slib etc.
BUISLASERSNIJDEN
TRUMPF TRULASER TUBE 3000
Voor het snijden van buizen van verschillende vormen en materialen met hoge precisie, efficiëntie, veelzijdigheid en gebruiksvriendelijkheid
Sinds 1919 biedt Assink & Schipholt betrouwbaarheid en hoogwaardige kwaliteit.
Wilt u meer weten over Assink en Schipholt? Kijk dan op www.assinkschipholt.nl
Leidingen afpersen of blokkeren?
Leidingen afpersen of blokkeren?
Leidingen afpersen of blokkeren?
Pijp-eindbewerkingsmachines
Laskanten maken aan plaat of strip?
Verenvoorelketoepassing,prototypetotproductie Maatwerkinkleineengroteseries Snellelevertijden
Producentvanverenvoorzowelbestaandealsnieuwe machines
Eenzeeruitgebreidstandaardassortiment Deskundigadvies,oplocatiemogelijk
Neemvandaagnogcontactmetonsopvoormeerinformatieof omeenafspraaktemaken info@bakkersprings.com www.bakkersprings.com
...Wortelboer levert alle pijpstoppers
Laskanten maken aan plaat of strip?
Laskanten maken aan plaat of strip?
Van een eenvoudige 1020 stopper tot en met hoogwaardige hogedrukstoppers. Wortelboer levert een ruim assortiment uit voorraad. Op onze website www.wortelboer.ws vindt u alle varianten.
Laskanten maken aan plaat of strip?
Laskanten maken aan plaat of strip?
...Wortelboer levert alle pijpstoppers
...Wortelboer levert alle pijpstoppers
Van een eenvoudige 1020 stopper tot en met hoogwaardige hogedrukstoppers. Wortelboer levert een ruim assortiment uit voorraad. Op onze website www.wortelboer.ws vindt u alle varianten.
Van een eenvoudige 1020 stopper tot en met hoogwaardige hogedrukstoppers. Wortelboer levert een ruim assortiment uit voorraad. Op onze website www.wortelboer.ws vindt u alle varianten.
...HBM HBM Leidingen afpersen of blokkeren?
...Kohle en CHP plaatkantenfreesmachines
Leidingen afpersen of blokkeren?
...Kohle en CHP plaatkantenfreesmachines
De Kohle plaatkantenfreesmachines zijn snel, flexibelen breed inzetbaar en geschikt voor afbramen, laskanten en radiussen.
Leidingen afpersen of blokkeren?
...Kohle en CHP plaatkantenfreesmachines
...Kohle en CHP plaatkantenfreesmachines
De Kohle plaatkantenfreesmachines zijn snel, flexibelen breed inzetbaar en geschikt voor afbramen, laskanten en radiussen.
De Kohle plaatkantenfreesmachines zijn snel, flexibel en breed inzetbaar en geschikt voor afbramen, laskanten en radiussen.
...Kohle en CHP plaatkantenfreesmachines
De Kohle plaatkantenfreesmachines zijn snel, flexibelen breed inzetbaar en geschikt voor afbramen, laskanten en radiussen.
...Wortelboer levert alle pijpstoppers
De Kohle plaatkantenfreesmachines zijn snel, flexibelen breed inzetbaar en geschikt voor afbramen, laskanten en radiussen.
De Kohle plaatkantenfreesmachines zijn snel, flexibelen breed inzetbaar en geschikt voor afbramen, laskanten en radiussen.
De Kohle plaatkantenfreesmachines zijn snel, flexibelen breed inzetbaar en geschikt voor afbramen, laskanten en radiussen.
...Wortelboer levert alle pijpstoppers
De Kohle plaatkantenfreesmachines zijn snel, flexibelen breed inzetbaar en geschikt voor afbramen, laskanten en radiussen.
...Wortelboer levert alle pijpstoppers
...Kohle en CHP plaatkantenfreesmachines OOK TE HUUR!
...Kohle en CHP plaatkantenfreesmachines
OOK TE HUUR!
...Kohle en CHP plaatkantenfreesmachines OOK TE HUUR!
OOK TE HUUR!
De Kohle plaatkantenfreesmachines zijn snel, flexibelen breed inzetbaar en geschikt voor afbramen, laskanten en radiussen. ...Kohle en CHP plaatkantenfreesmachines
OOK TE HUUR!
Van een eenvoudige 1020 stopper tot en met hoogwaardige hogedrukstoppers. Wortelboer levert een ruim assortiment uit voorraad. Op onze website www.wortelboer.ws vindt u alle varianten.
Van een eenvoudige 1020 stopper tot en met hoogwaardige hogedrukstoppers. Wortelboer levert een ruim assortiment uit voorraad. Op onze website www.wortelboer.ws vindt u alle varianten.
TE HUUR!
Van een eenvoudige 1020 stopper tot en met hoogwaardige hogedrukstoppers. Wortelboer levert een ruim assortiment uit voorraad. Op onze website www.wortelboer.ws vindt u alle varianten.
De
De CHP plaatkantenfreesmachines zijn ideaal voor grote platen en maken gelijkmatige laskanten, zonder herrie en zonder stof. Belvoor een vrijblijvende demonstratie.
Behalve stoppers levert Wortelboer ook (hand)perspompen. Informeer vrijblijvend naar de mogelijkheden.
Modellen: TUD / TU-2 t/mTU-14
De CHP plaatkantenfreesmachines zijn ideaal voor grote platen en maken gelijkmatige laskanten, zonder herrie en zonder stof. Belvoor een vrijblijvende demonstratie.
Behalve stoppers levert Wortelboer ook (hand)perspompen. Informeer vrijblijvend naar de mogelijkheden.
Klemming:zelfcentrerend Ooktehuur!
De CHP plaatkantenfreesmachines zijn ideaal voor grote platen en maken gelijkmatige laskanten, zonder herrie en zonder stof. Bel voor een vrijblijvende demonstratie.
De CHP plaatkantenfreesmachines zijn ideaal voor grote platen en maken gelijkmatige laskanten, zonder herrie en zonder stof. Belvoor een vrijblijvende demonstratie.
De CHP plaatkantenfreesmachines zijn ideaal voor grote platen en maken gelijkmatige laskanten, zonder herrie en zonder stof. Belvoor een vrijblijvende demonstratie.
Th. WORTELBOER B.V.
WORTELBOER B.V.
Behalve stoppers levert Wortelboer ook (hand)perspompen. Informeer vrijblijvend naar de mogelijkheden.
Sluisweg 9, 6582 AG Heumen tel. +31 (0)24-358 65 14, +31 (0)24-358 70 79 www.wortelboer.ws
Behalve stoppers levert Wortelboer ook (hand)perspompen. Informeer vrijblijvend naar de mogelijkheden. Th. WORTELBOER B.V. Sluisweg 9, 6582 AG Heumen
3 december • #22 • www.vraagenaanbod.nl
PRECISIETECHNOLOGIE Veel buitenlandse delegaties aanwezig
ASML en Duitse automotive centraal op Precisiebeurs
Jerom Rozendaal
Met 370 deelnemers was de Precisiebeurs al in mei uitverkocht.
Beursorganisator Mikrocentrum, het verbindende platform voor de hightech- en maakindustrie, ontving de voorbije maanden nog veel verzoeken van Duitse bedrijven voor deelname. De achterblijvende Duitse automobielsector en de afkoeling van de ASML-honger domineerden de beursgesprekken.
De Precisiebeurs, die medio november plaatst vond in Den Bosch, vond dit jaar voor de 22ste keer plaats. Het tweedaagse evenement, waar traditioneel de gehele waardeketen voor de precisietechnologie vertegenwoordigd is, kende de voorbije jaren een sterke groei waarbij het aantal standhouders en bezoekers elk jaar stegen. Het recente succes van de beurs is mede te verklaren door het succes van ASML. Als producent van machines voor de chipindustrie bouwde het bedrijf de voorbije jaren mondiale faam op en een groeiende miljardenomzet. Vorig jaar boekte het bedrijf een omzet van 23 miljard euro. Talloze fijnmechanische metaalbe-
drijven in Nederland profiteerden van het succes van ASML.
Geopolitiek
Maar geopolitieke spanningen, waarbij de Nederlandse overheid op aandringen van de Verenigde Staten de export van de nieuwste generatie duv-machines aan China aan banden legde, zetten een rem op de monstergroei. Zo bleek vorige maand dat klanten van ASML veel minder machines voor de productie van chips hadden besteld waarop het de omzetverwachting voor 2025 naar beneden bijstelde.
ASML
De neergang bij ASML, dat overigens nog onverminderd positief is over de verdere toekomst, was merkbaar
op de beurs. De verminderde bestellingen door het miljardenbedrijf laten zicht voelen bij de toeleveranciers. ‘Op vraag van ASML hebben veel toeleveranciers de voorbije jaren geïnvesteerd in nieuwe machines en hun capaciteit uitgebreid. Nu de vraag even tegenzit hebben veel bedrijven een capaciteitsoverschot’, vertelt Gerrit-Jan de Ridder, medeoprichter van De Ridder, distributeur van high end machines voor draaien, frezen, eroderen en slijpen. De Ridder schat dat een derde van zijn klanten werkt voor ASML in meer of mindere mate. ‘Vooral de bedrijven die zicht in hoofdzaak richten op ASML maken lastige tijden door’, volgens De Ridder die overtuigd is dat de situatie zich op termijn zal normaliseren. In de tus-
sentijd zijn deze fijnmechanische bedrijven op zoek naar alternatieven marken, waarbij luchtvaart en defensie mogelijkheden zijn. ‘Er wordt steeds meer gevlogen en ook is er sinds de oorlog in Oekraïne steeds meer aandacht voor defensie’, aldus De Ridder, die beaamt dat deze sectoren het werk van ASML niet op korte termijn kunnen vullen.
Gevoelig
Voor VDL ETG is ASML een belangrijke opdrachtgever. Het bedrijf werkt voor meerdere klanten in de microchipsector en heeft acht vestigingen over de wereld met in totaal 4.000 mensen op de loonlijst. Meer dan de helft daarvan werkt in de Nederlandse fabrieken in Eindhoven en Almelo. ‘De opdrachten van ASML
zijn gevoelig waardoor we ons nu meer focussen op de optimalisering van de productie en kostenreductie met e ciëntere productietechnieken’, zeggen ze op de beursstand. Niet alleen ASML maar ook andere bouwers van chipmachines maken een dip door. Dat vertelde Tim Auerbach van het Duitse TF-Präzision Wildbach onder Karlruhe. Het bedrijf maakt lineaire onderdelen voor semiconductor industrie en ziet de vraag momenteel kwakkelen.
Duitse economie
De a oeling van de chipindustrie was niet het enige onderwerp van gesprek op de beurs. Ook de kwakkelende Duitse economie, waarbij de automotive door een diep dal gaan, werd veelvuldig besproken.
Delegatie van Precision Tooling & Machining Association (PTMA).
Tim Auerbach - links - van het Duitse TF-Präzision uit Wildbach.
‘Talloze fi jnmechanische metaalbedrijven in Nederland profiteerden van het succes van ASML’
De crisis waar de automobielsector mee kampt, was ook terug te zien in het aantal Duitse beursbezoekers en standhouders. ‘Duitse metaalbedrijven zijn op zoek naar alternatieve klanten en Nederland is dichtbij’, vertelde Daniel Garten van de Duitse onderzoeksinstelling Gesellschaft für Fertigungstechnik und Entwicklung.
Duitse interesse
Ook beursmanager Bart Kooijmans spreekt van een buitengewone Duitse interesse voor deze editie van de Precisiebeurs. ‘De voorbije tijd hebben tal van Duitse bedrijven ons benaderd of ze deel konden nemen aan de beurs.’ Kooijmans is verbonden aan Mikrocentrum, sinds 2001 de organisator van de Precisiebeurs. De beurs werd destijds opgericht als
een ontmoeting- en netwerkbeurs voor bedrijven en organisaties actief in de precisietechnologie.
Ruim twintig jaar na dato staan de doelstellingen – het ontwikkelen en doen groeien van de hightech maakindustrie - nog steeds als een paal boven water. Symbolisch daarvoor is ook de ‘netwerkhal’, waar onder andere scholen, belangenvertegenwoordigers en kennisinstellingen stonden opgesteld. ‘De Precisiebeurs is boven alles ook een netwerkbeurs waar we verschillende partijen met elkaar in contact willen brengen. Samenwerking en kennisuitwisseling is de basis voor verdere groei’, vervolgt Kooijmans.
Ierland
Nieuw dit jaar was ook de aanwezigheid van buitenlandse delegaties waaronder Precision Tooling & Machining Association (PTMA) uit Ierland, dat 56 leden telt. Op de beurs waren acht leden, high precision tooling bedrijven aanwezig. ‘Wij zijn hier om te kijken of we ook wat kunnen doen voor semicon-industrie in Nederland’, vertelt James Scott van Rosco Engineering uit Armagh. Hij is onder de indruk van het niveau op de beurs. ‘Het precisiegehalte voor de semicon-industrie is erg hoog.’ Een aantal dagen voor de beurs had de Ierse delegatie VDL ETG bezocht in Eindhoven.
Ook tal van Belgische bedrijven waren naar het walhalla van de fijnmechanica afgekomen. ‘Dit is de vierder keer dat we deelnemen’, vertelt Pascal Van de Sande, technisch manager van CNC Alura uit Heistop-den-Berg. Mede door de beursdeelnames wist het bedrijf dat zich toelegt op draaien en frezen het Nederlandse aandeel in de afzet te verhogen tot 15 procent.
Koelsmeermiddel
Voor Will Fill is Nederland eveneens een interessante markt. Het bedrijf is voortgekomen uit Dierickx Tools dat een zevental jaar geleden op ver-
zoek van een klant een koelsmeerbad bewakingssysteem bouwde waarmee de ideale emulsie automatisch gewaarborgd kan worden. Met het eigen ontwerp bleek het te voldoen aan een grote vraag waarop het Will Fill als zusterbedrijf oprichtte. ‘Als je wilt automatiseren is een constante, uniforme aanvoer van koelvloeistof ook essentieel zodat je bijvoorbeeld niet in het midden van de nacht moet langskomen om bij te vullen’, verklaart vertegenwoordiger Dries De Vadder. Het bedrijf telt nu zo’n 10 medewerkers. Veel van de klanten bestaan uit toeleveranciers aan de vliegtuigindustrie, waar borging van de data van het productieproces essentieel is. ‘Ook in de semicon zien we een groot potentieel’, vertelt De Vadder. ‘Doordat de vloeistof gedurende het productieproces stabiel is, is het eindresultaat veel schoner en dienen er minder nabewerkingen plaats te vinden waardoor bedrijven tijd sparen’, legt hij uit. Dit jaar ontwikkelde het bedrijf een tweede type koelsmeerbadbewakingssysteem dat met een extern olievoedingssysteem wordt bevoorraad. ‘Hier kunnen meerdere machines op aangesloten worden, waardoor de kosten per machine dalen’, zegt hij.
Automatisering
Doordat het bedrijf actief is in de automatisering, merkt het minder van de economische tegenspoed van het moment. Waar de tegenspoed van tijdelijke aard is, is het gebrek aan arbeidskrachten vermoedelijk een blijvend fenomeen. Dat het met de microchipsector op termijn ook goed komt, is ook de stellige overtuiging van ASML. Ondanks de tijdelijke tegenslag blijft het onverdeeld positief over de toekomst die volgens het bedrijf geregeerd wordt door artificiële intelligentie. Tegen 2030 blijft het onveranderd geloven in een verdubbeling van de huidige omzet.
precisiebeurs.nl
Koelsmeerbad bewakingssysteem van Will Fill.
3
INTERN TRANSPORT Eerste zelfrijdende counterbalanced forklift afgeleverd
‘Automatisering van de interne logistiek is nodig om volcontinue productie mogelijk te maken’
Forklift Joe aan de slag
Jerom Rozendaal
BAKEL • Specialist in AGV-oplossingen Kumatech heeft deze maand zijn eerste zelfrijdende counterbalanced forklift afgeleverd bij een klant. De vorkheftruck, die de naam Forklift Joe meekreeg, is een aanvulling op het aanbod van zelfrijdende voertuigen van het Brabantse bedrijf. Hiermee kunnen ook gesloten pallets van de vloer en pallets van gesloten werktafels gelift worden.
‘Vandaag verliet onze allereerste Forklift Joe het pand, op weg naar een nieuwe thuis bij een klant’, liet Kumatech uit Bakel eerder deze maand op zijn LinkedIn-pagina weten. Het bedrijf is sinds 2018 bezig met de ontwikkeling van Automated Guided Vehicles (AGV), oftewel zelfrijdende voertuigen. Het bedrijf is ontsproten uit Kuunders Technoworks, een metaalbedrijf dat zich toelegt op machinebouw. ‘Oprichter Kuunders voelde vanuit zijn eigen praktijk een grote behoefte aan geautomatiseerde logistiek op de bedrijfsvloer’, verklaart Marij Vriens, commercieel verantwoordelijke van Kumatech.
Tom en Jack Kumatech richtte zich met zijn AGV-oplossingen in het begin op de maakindustrie, maar breidde in de
voorbije jaren het klantenbestand ook uit met productiebedrijven. Het heeft inmiddels 65 tractor Tom’s (een kleine vloer-AGV) en pallet Jack’s, (een zelfrijdende palletwagen die tot 1,2 meter kan liften, red.) en dus één Forklift Joe rondrijden bij metaal-, kunststof-, papier- en voedingsbedrijven in Nederland, België en Duitsland.
Europese makelij Kumatech merkt volgens eigen zeg-
gen toenemende concurrentie, onder andere vanuit China. ‘Maar veel Nederlandse bedrijven geven de voorkeur aan producten van Europese makelij. Bovendien is onze prijs-kwaliteitverhouding erg goed’, vertelt bedrijfsleider John Jaspers.
Gesloten pallets
Pallet Jack is het belangrijkste afzetproduct van Kumatech en kost rond de vijftigduizend euro. Maar omdat deze
zelfrijdende palletwagen geen gesloten pallets kan optillen en de vraag daarnaar juist toenam, heeft het bedrijf dit jaar Forklift Joe ontwikkeld. De basis van de zelfrijdende vorkheftruck is gebaseerd op Pallet Jack, maar heeft een voorzetstuk waardoor de lepels vrijdragend zijn. Niet alleen kan het gesloten pallets van de grond tillen met haar vrijdragende lepels, bovendien kan het tot aan een gesloten werkplaats- of tafel rijden en met de vork een pallet of
onderdeel van de tafel optillen. Kumatech denkt hiermee te voldoen aan een vraag uit de maakindustrie. Het bedrijf merkt verder op dat de automatisering van de sector volop doorgaat. Dit terwijl sommige bedrijven hinder ondervinden van economische tegenspoed, vooral in Duitsland. ‘Het arbeidstekort is een probleem dat de komende jaren niet opgelost zal worden, het is aan- of afhaken’, vertelt Jaspers.
Automatisering interne logistiek Hij merkt op dat automatisering van machineparken al min of meer is uitgegroeid tot gemeengoed. ‘Maar nu begint ook het besef volop door te dringen dat een automatisering van de interne logistiek nodig is om volcontinue productie mogelijk te maken.’ Behalve de AGV’s legt Kumatech zich ook toe op het automatiseren van palletopslag met onder anderen pallet dispensers en opslagtorens. De eerste Forklift Joe gaat naar een bevestigings- en verpakkingsspecialist in Helmond dat behalve met gesloten pallets op verzoek van de klant ook veel met andere dragers werkt. Vriens en Jaspers geven aan dat de komende tijd nog meer Joe’s de fabriek verlaten. ‘We gaan in ieder geval nog twee bestelde exemplaren leveren dit jaar.’ www.kumatech.nl
Forklift Joe.
Het pand van Kumatech in Bakel.
Van Schijndel ziet veel potentieel in de
METAAL Onbemande laserlascel biedt optimale veiligheid bij handmatig laserlassen
Brabants metaalbedrijf en Elektrolas vinden onbemande laserlascel uit
Van Schijndel Metaal en Elektrolas brengt lasersafecell op de markt (Foto: Sjaak Pols Fotografie)
Jerom Rozendaal
DONGEN • Metaalbedrijf Van Schijndel Metaal en Elektrolas, beide uit Noord-Brabant, hebben een onbemande laserlascel ontwikkeld die optimale veiligheid moet bieden bij handmatig laserlassen. De lasser kan van buitenaf, met speciale handschoenen, binnendringen in de cel en verder zonder beschermende kledij zijn werk verrichten. Elektrolas biedt de “LaserSafeCell” aan en Van Schijndel Metaal staat in voor de productie.
‘Van Schijndel Metaal’ staat er op een laserlascel in de werkplaats van Van Schijndel Metaal uit Dongen. De lasser kan van buitenaf, met speciale handschoenen binnendringen in cel, en vervolgens het laswerk verrichten. Het betreft een eigen ontwerp van het metaalbedrijf dat zich specialiseert in dun gelakt plaatwerk.
Eigenaar-directeur Jessica Van Schijndel, derde generatie in het metaalbe-
drijf dat door haar grootvader opgericht is, vertelt hoe het idee van de laserlascel die gedoopt is tot ‘LaserSafeCell’ aan de keukentafel tot stand kwam. ‘Tijdens een etentje met mijn vader ben ik eens begonnen over handmatig laserlassen. Dat dit zo’n trend in de plaatbewerking is op het moment, maar dat de veiligheid een belangrijk aandachtspunt is’, vertelt Van Schijndel.
Inspiratie bij parelstraalcabine
Nadat Van Schijndel het onderwerp aanhaalde, bracht haar vader het idee van de parelstraalcabine naar voren. Het Brabantse bedrijf maakt van deze techniek gebruik voor de egale afwerking van RVS-onderdelen. ‘Mijn vader suggereerde om dat principe ook bij het laserlassen toe te passen. Bij een parelstraalcabine wordt ook het materiaal ingepakt en niet de lasser’, aldus Van Schijndel, die sinds 2000 het veertigkoppige plaatbewerkingsbedrijf aanstuurt.
De onderneemster zocht vervolgens contact met Elektrolas Lastechniek uit Waalwijk bij wie het klant is en enkele jaren geleden ook een cobot afnam. Samen ontwikkelden ze een laserlascabine van zo’n 1 bij 2 bij 1 meter die van bovenaf is uitgerust met gekleurd, laserlicht werend glas, waardoor de lasser het werkobject ziet en kan lassen zonder helm, maar toch beschermd is. Aan de bovenkant van de hermetisch afgesloten machine zit een afzuigkanaal voor de afvoer van lasrook.
Patent en gecertificeerd
Om de veiligheid van de uitvinding juridisch vast te leggen, wilde het bedrijf haar creatie certificeren. ‘Het was niet zo makkelijk om keurders te vinden en uiteindelijk zijn we uitgekomen bij een bedrijf dat ook andere toepassingen van lasertechnieken keurt. Dit bedrijf heeft de cabine gekeurd volgens de laatste lasersafety-normen’, vertelt Van Schijndel. Voordat de LaserSafeCell in september in gebruik is ge-
nomen op het metaalbedrijf, hebben twee medewerkers van Van Schijndel
Metaal een training lasersafety-ocer gevolgd en kregen andere werknemers een cursus laserlassen.
Of het bedrijf veel van de eigen vinding, waarvoor het patent ontving, gebruik zal maken, moet nog blijken. ‘Onze producten worden nu geanalyseerd of ze gere-engineerd kunnen worden voor het laserlassen. Bij het laserlassen is toch een andere voorbereiding van het plaatwerk vereist’, aldus Van Schijndel, die veel TIG werk verricht, maar vaak grotere stukken. ‘Door de beperkte werkruimte kunnen alleen kleinere stukken gelaserlast worden in de cabine’, zegt ze.
Veiligheid centraal
Een afzonderlijke laserlasruimte waar de lasser met beschermende kledij zijn werk doet, zou theoretisch meer aansluiten op de behoefte van het metaalbedrijf. Maar deze optie, die momenteel een opmars kent bij Nederlandse
metaalbedrijven, is om veiligheidsoverwegingen nooit een optie geweest, vertelt Van Schijndel. ‘Men beweert dat dit veilig moet zijn, maar in mijn ogen kunnen er te veel dingen nog mis gaan.’ Juist door de veiligheidsgaranties ziet Van Schijndel veel potentieel in de LaserSafeCell. Zij wijst op het feit dat laserlassen aan een sterke opmars bezig is. Het proces staat te boek als een alternatief voor TIG-lassen en heeft het imago sneller te gaan en veel schoner laswerk op te leveren. Hierdoor zijn er ook minder nabewerkingen nodig. Naast het eigen gebruik hoopt Van Schijndel de laserlascel ook voor andere maakbedrijven te kunnen produceren. Dit onder aansturing van Electrolas, dat instaat voor de verkoop van de nieuwe machine. ‘De bouw van de LaserSafeCell past goed bij ons productengamma. Wij maken veel behuizingen voor machines’, besluit de onderneemster.
www.vanschijndelmetaal.nl
• Enkelligger 5t ca. 19.700 mm S.W.F. 1997
• Enkelligger 2x 5t ca. 19.800 mm S.W.F. 2022
• Enkelligger 2t ca. 14.600 mm S.W.F. 2002
• Enkelligger 2t (ketting) ca. 14.700 mm S.W.F. 2002
• Dubbelligger 16t ca. 19.300 mm Omis 2009
• Dubbelligger 16t ca. 19.300 mm Omis 2009
• Enkelligger hangkraan 3,2t ca. 12.450 mm DEMAG 2001
• Enkelligger hangkraan 2x 2,5t ca. 11.991 mm DEMAG 2001
• Enkelligger 5t ca. 12.802 mm SWF 2006 •
• Enkelligger 3,2t ca. 11.940 mm DEMAG 1998
• Dubbelligger 12,5t ca. 10.500 mm DEMAG
• Dubbelligger 25t ca. 14.170 mm DEMAG
• Dubbelligger 16t ca. 10.500 mm DEMAG Krimpen aan den IJssel Tel. 0180-512933
Vanaf €74.500,-
* Voorwaarden zijn van toepassing.
Merwedeweg 13
Merwedeweg 13 3621 LP Breukelen 3621 LP Breukelen Tel.: 0346 261135 Tel.: 0346 261135 info@degreefcoatings.nl info@degreefcoatings.nl www.degreefcoatings.nl www.degreefcoatings.nl
DE GREEF Coatings is ruim 50 jaar een betrouwbaar adres voor
•Poedercoating en •Enkelenatlakstuks en (grote) series
•Stralen en transport
DE GREEF coatings is ruim 60 jaar een betrouwbaar adres voor:
• Poedercoating en natlak
• Enkele stuks en (grote) series
DE GREEF coatings bv Merwedeweg 13 3621 LP Breukelen
• Stralen en transport
Tel.: 0346 261135 info@degreefcoatings.nl www.degreefcoatings.nl
Topkwaliteit Laswerk!
Al uw plaat- en laswerk op afroep leverbaar
Omdat uw producten in serie en daarmee milieuvriendelijker en goedkoper worden gemaakt, en in ons magazijn (7.000 m2) worden opgeslagen, kunnen wij u op afroep leveren. Dat scheelt u ruimte én geld!
voordelen
Lagere prijs
Facturering bij afname
Verzekerd van voorraad
...waar vakmanschap, hightech en duurzaamheid hand in hand gaan
Groenste productie
Veluw Metal Creations
Uit voorraad leverbaar: nieuwe, zo goed als nieuwe en gebruikte
• Bandtransporteurs
• Bovenbandmagneten
• Rollenbanen en wieltjesbanen
• Complete transportsystemen
• Dozensluitmachines
• Heftafels enz.
Inkoop, verkoop & verhuur
Telefoon : +31(0) 226 35 25 44 E-mail : info@beerepoot.nl www.beerepoot.nl
Uw partner in projecten voor
Technisch tekenwerk
Product ontwikkeling (R&D) Ontwerpen van giet- en smeeddelen
Musd is een zelfstandig Mechanical Engineer welke diensten levert voor de maakindustrie en machinebouw in zuid-west Nederland. Musd richt zich vooral op het ontwikkelen en tekenen van technische producten, machines of onderdelen welke in serie worden geproduceerd.
Benieuwd of Musd een Musd voor u kan zijn?
Bellen naar: +31 6 478 298 59
Mailen naar: andries@musdengineering.nl
Website: www.musdengineering.nl
* Engineering
* Montage
Vlam Machinefabriek B.V.
T: 0228-593066
E: info@vlammachinefabriek.nl
I: www.vlammachinefabriek.nl
3 december • #22 • www.vraagenaanbod.nl
FREZEN Producent kunststof voersystemen voor de varkenshouderij verhoogt capaciteit
Nieuwe freesmachine moet druk van de ketel halen
Jerom Rozendaal
Verba uit Sint-Oedenrode heeft het in jaren niet zo druk gehad. Het Brabantse bedrijf produceert kunststof voersystemen voor de varkenshouderij en nam enkele weken geleden een nieuwe CNC-freesmachine in gebruik. ‘De nieuwe freesmachine, die dient als vervangingsinvestering maar bovendien de capaciteit verhoogt, komt op het juiste moment’, stelt het bedrijf.
Enkele weken geleden werd een nieuwe Busellato CNC-freesmachine geleverd bij Verba in Sint-Oedenrode. Het Brabantse familiebedrijf produceert voersystemen voor de varkenshouderij, van biggenkappen tot vloerverwarming, drinkbakken en voerbakken voor biggen, vleesvarkens en zeugen. Het bedrijf verwerkt zevenhonderd ton kunststof platen (gerecycled polyetheen) op jaarbasis. De frames worden gemaakt van RVS. Varkenshouder
Net als veel bedrijven in de landbouwtechniek heeft Verba haar roots in de veeteelt zelf. Oprichter Bert Verbakel
was varkenshouder en ontwikkelde in 1971 een nieuwe varkensvoerbak. Nadat de voordelen zich bewezen hadden, besloot hij zijn eigen creatie te vermarkten. In de jaren daaropvolgend werden meerdere producten aan het gamma toegevoegd.
Steeds meer export
Het bedrijf heeft zich inmiddels ontwikkeld tot een internationale speler en heeft een kleine twintig werknemers op de loonlijst staan. Waar het maakbedrijf zich in de beginjaren vooral concentreerde op de binnenlandse markt, gaat er vandaag de dag veel op export. ‘Tegenwoordig gaat
zo’n zestig procent op export. Veel blijft binnen de Europese Unie, maar er gaat ook het nodige naar verre bestemmingen. Zo hebben we recent bijvoorbeeld drie containers geleverd aan Zuid-Korea’, vertelt Jeroen Gloudemans, Verba-directeur en neef van de oprichter.
Stoppersregeling
De ondernemer erkent dat de varkenshouderij in Nederland en in bredere zin Europa onder druk staat door allerlei maatregelen op het gebied van dierenwelzijn, klimaat en milieu. In Nederland zijn bijvoorbeeld veel bedrijven ingegaan op de stoppersregeling van de overheid. ‘Dat betekent enerzijds inderdaad dat de markt verkleint, maar aan de andere kant worden de overblijvers groter en zij besteden meer aandacht aan hun stalinrichtingen en dan komen onze producten in beeld’, verklaart Gloudemans, die vooral stalinrichters als klant heeft.
Drukste periode in jaren
De professionalisering en schaalvergroting in de varkenshouderij en de hoge vleesprijzen van het voorbije jaar verklaren waarom het maakbedrijf uit
Sint-Oedenrode momenteel drukke tijden kent. ‘Het is al jaren niet zo druk geweest. De freesmachine, die al draait, maar momenteel door de leve-
ranciers nog verder afgestemd wordt op ons productieproces, komt daarom op het goede moment’, vertelt de Brabantse ondernemer.
Vijftien meter lang
De Italiaanse machine van vijftien meter lang komt ter vervanging van een oude freesmachine (ook van Busellato) en is vooral gekend in de houtverwerking. In tegenstelling tot de oudere machine is de nieuwkomer uitgerust met een automatische belading en lossysteem. ‘Hierdoor hoeven plastic platen niet langer handmatig op de machine gelegd te worden. De nieuwe machine freest, terwijl het systeem de volgende plaat alweer klaar legt’, vertelt Gloudemans, die op deze manier minstens een 0,5 FTE denkt te kunnen besparen. ‘Het is niet zo dat we daarmee op mensen besparen. Integendeel, het personeel kan op deze manier bij andere zaken ingezet worden, waardoor we onze capaciteit verhogen.’
Rollensysteem
Behalve het laad- en lossysteem bespaart ook het rollensysteem van de freesbank het maakbedrijf tijd. Deze rollen bevinden zich naast de frees en zorgen ervoor dat de plaat doordraait.
Gloudemans: ‘Voorheen werd de platen door de machine geduwd met een vacuümsysteem, maar omdat wij
gaten en vormen in de plaat frezen, werd het vacuüm weleens doorbroken waardoor de doorstroom haperde.’
Tijd sparen op nabewerking
Dit ving het bedrijf op door de platen
Jeroen Gloudemans bij nieuwe Busellato freesmachine.
‘Moderne machines hebben de capaciteit van het maakbedrijf sterk opgevoerd’
ONDERWIJS
‘Bijdrage werkgevers aan vakopleiding jongeren vaak onderschat’
DEN HAAG • Individuele bedrijven leveren in Nederland een essentiële bijdrage aan het opleiden van jonge mensen in de beroepspraktijk en investeren daar fors in. De kosten die zij maken voor het aanbieden van stage- en leerwerkplaatsen varieren enorm, a ankelijk van onder andere de student, het type bedrijf en stage, en de benodigde begeleiding. Dat blijkt uit onderzoek van ResearchNed in opdracht van MKB-Nederland en VNO-NCW.
Zo werd de Busellato freesmachine geleverd.
niet helemaal door te frezen maar na afloop de laatste stukken met een mes uit te snijden. ‘Doordat we deze problemen in de doorstroom van platen in de machine niet langer voorzien, kunnen we ook in de nabewerking tijd uitsparen’, zo stelt het bedrijf.
Minimum De Brabander geeft aan dat de moderne machines de capaciteit van het maakbedrijf sterk hebben opgevoerd de voorbije jaren. ‘Vroeger werden stukken gesneden op een zaag en vervolgens in een frees gelegd om er gaatjes in de vormen toe te voegen. Platen moesten op deze manier meerdere keren door menselijke handen gaan. Het aantal be-
handelingen van de platen wordt nu tot een minimum beperkt.’
Indekken voor crisis
Na de komst van de freesmachine, die in combinatie met een tienjarige Biesse-freesmachine gebruikt wordt, staan er voorlopig geen nieuwe investeringen op de planning. ‘We doen het rustig aan. Laat eerst deze machine zich bewijzen. Bovendien zijn wij ons ervan bewust dat het niet altijd even goed gaat in de varkenshouderij als nu. Het voorbije jaar was goed voor de varkenshouders. Maar eens in de zoveel jaar doet zich een crisis voor en hebben we merkbaar minder werk’, besluit Gloudemans. verba.nl
Gemiddeld genomen dalen de netto kosten van stages naarmate studenten meer ervaren zijn en dus meer bijdragen aan het bedrijf. ‘Wij zijn daarom voor een stagevergoeding die past bij de bijdrage die stagiairs leveren. Dat is geen one size fits all’, zegt voorzitter Jacco Vonhof van MKB-Nederland, die het rapport mede namens VNONCW en betrokken branches heeft overhandigd aan de vaste Kamercommissie voor onderwijs.
Kosten verschillen
Het onderzoek van ResearchNed laat zien hoe de kosten die werkgevers maken voor een stageplaats kunnen verschillen. Zo investeren werkgevers gemiddeld netto 4.750 euro in een meewerkstage van een mbo-student, maar kunnen deze kosten in afzonderlijke situaties variëren van een opbrengst van duizend euro tot een kostenpost van tienduizend euro. Meewerkstages van vmbo-leerlingen bijvoorbeeld vergen gemiddeld een netto investering van 5.500 euro. Verder blijkt dat de netto kosten van stages dalen naarmate de student verder gevorderd is en dus een grotere bijdrage levert.
Behoud stageplaatsen
‘In die gevallen is het logisch dat een stagiair een hogere stagevergoeding krijgt dan een collega-stagiair die nog
in het eerste jaar zit’, zegt Vonhof. De ondernemersorganisaties zijn daarom niet voor een verplichte vaste stagevergoeding, maar – zoals in het Stagepact ook is afgesproken – voor een passende vergoeding die aansluit bij de specifieke situatie en de bijdrage die studenten leveren. Daarover worden steeds meer afspraken gemaakt aan de cao-tafels.
Schoenmaker op de hoek ‘Het is ook echt iets anders of je stage loopt bij een grote onderneming of de schoenmaker op de hoek waar de ondernemer zelf ook de praktijkbegeleider is. Bij de schoenmaker daalt de productiviteit direct als gevolg van die begeleiding, maar krijgt de student feitelijk een één-op-éen-begeleiding en leert die het vak als de beste. Het zou niet passen om zo’n klein bedrijf dan te verplichten om een vaste stagevergoeding te betalen. Daarmee loop je bovendien het risico dat dit soort bedrijven a aakt omdat het gewoonweg niet uit kan. Met het oog op het behoud van voldoende en kwalitatief goede stageplaatsen is dat een risico dat je niet moet willen nemen.’
Eigen belang
Bedrijven leveren een onmisbare bijdrage aan het onderwijs in Nederland: aan de beroepsopleiding (vmbo, mbo en hbo) van jonge mensen in de praktijk, aan het (verder) opleiden van hun eigen medewerkers, en ook door het verzorgen van allerlei bijdragen zoals gastlessen op scholen. Uiteraard hebben ze zelf ook belang bij goed opgeleide vakmensen. Het bieden van stages of leerwerkplaatsen geeft hen bovendien de kans om jonge mensen vroegtijdig aan zich te binden. Maar evengoed is hun bijdrage van essentieel belang voor de opleiding van de (toekomstige) Nederlandse beroepsbevolking in algemene zin, aldus MKB-Nederland en VNO-NCW.
Niet vanzelfsprekend
De ondernemersorganisaties constateren dat die bijdrage nogal eens wordt onderschat en als iets vanzelfsprekends wordt beschouwd. ‘Dat was een belangrijke reden om die kosten eens in beeld te laten brengen’, aldus Vonhof. ‘Zoals we het in Nederland hebben geregeld, dat bedrijven en het beroepsonderwijs sámen de beroepsopleiding van jonge mensen verzorgen, is uniek. Nederland is daarmee een voorbeeld voor veel andere landen waar dat niet gebeurt.’
Zijden draadje
De tendens in het onderwijs is dat er steeds meer wordt opgeleid op de werkplek. Bedrijven dragen daar graag aan bij, maar hebben daarvoor ook begrip en ondersteuning nodig. Zo is de Subsidieregeling Praktijkleren een belangrijke bijdrage in de kosten voor bedrijven en organisaties om voldoende en goede opleidingsplaatsen in de beroepsbegeleidende leerweg in het mbo (BBL: vier dagen praktijk, één dag school) te kunnen bieden. De regeling hangt echter regelmatig aan een zijden draadje. En hoe meer leerwerkplekken, des te lager de vergoeding. De ondernemersorganisaties willen dat de regeling langjarig behouden blijft en het budget meeademt met het aantal BBL-plekken, zodat werkgevers kunnen rekenen op een vast bedrag per werknemer-student gedurende de gehele opleiding. Een compleet BBL-traject kost een bedrijf gemiddeld 26.000 euro. De subsidie die werkgevers krijgen bedraagt nu circa 2.400 euro per jaar. MKBNederland en VNO-NCW doen verder onder meer de aanbeveling dat de overheid de zogenoemde derde leerweg voortaan bekostigt, bij voorkeur via de student zelf.
www.mkb.nl
MKB-Nederland is voor een stagevergoeding die past bij de bijdrage die stagiairs leveren.
Zaagmachine
16 UITGELICHT
3 december • #22 • www.vraagenaanbod.nl
Behalve monitoring is ook regelmatig onderhoud belangrijk
ROBOTISERING Goede voorbereiding essentieel voor succesvolle cobotintegratie
SANDE (DE) • Uit onderzoek van Reichelt Elektronik blijkt dat ruim 45 procent van de bedrijven van plan is binnen een jaar cobots te integreren. Maar een goede voorbereiding is essentieel om obstakels te overwinnen en succesvol te zijn. Reichelt heeft daar een zes stappenplan voor ontwikkeld.
‘We zagen de potentie van cobots al een tijdje geleden en daarom bieden we veelzijdige modellen van verschillende fabrikanten aan. Er zijn echter een aantal strategische overwegingen en voorwaarden waarmee rekening moet worden gehouden voordat dergelijke cobots worden aangeschaft, om een succesvolle inzet te garanderen’, zegt Tobias Wölk, productmanager voor automatiseringstechnologie en actieve componenten bij Reichelt.
1. Definieer doelen en analyseer behoeften Bepaal als bedrijf de belangrijkste doelen, zoals kostenbesparing of het verbeteren van productkwaliteit, en analyseer of de cobot hieraan kan bijdragen. De eerste stap is het in kaart brengen van de huidige situatie door de sterke en zwakke punten, kansen en bedreigingen (SWOT) van de bestaande productieprocessen naast elkaar te zetten. Formuleer daarna specifieke eisen en verwachtingen die door cobots kunnen worden vervuld. Tijdens de evaluatie en het opstellen van actiepunten kunnen terugbetalingsformules meer inzicht geven. Hiermee kan men bijvoorbeeld berekenen hoeveel grondstoffen het bedrijf kan besparen door productie met een cobot, of hoeveel handmatige nabewerking kan worden vermeden. Ook het budget is altijd een belangrijk punt om rekening mee te houden bij
In zes stappen een cobot integreren
de aanschaf van een cobot. Kijk als bedrijf daarom naar eventuele beschikbare financiering hiervoor en plan op basis daarvan verder.
2. Technische vereisten
Bij het selecteren van een geschikte cobot spelen verschillende belangrijke factoren een rol. De grootte en de mate van samenwerking zijn bijvoorbeeld van belang, evenals de draagcapaciteit en fouttolerantie van de cobot, die bepalend zijn voor de optimale automatiseringsoplossing.
3. Pilotproject en risico’s in kaart brengen
Zodra er is gekozen voor een cobotmodel, is het testen op geschiktheid de volgende stap voor een succesvolle implementatie. Naast een succesvolle implementatie brengt het de risico’s voor de werkomgeving van de cobot in kaart om deze te minimaliseren. In de test horen de volgende onderdelen:
• Analyse van de taak: opstellen van een specificatieblad en vastleggen van relevante prestatiegegevens.
• Technische haalbaarheidscontrole, inclusief beoordeling van de capaciteiten en de opleidingsbehoeften van het personeel.
• Opstellen van een technisch concept: specificaties voor de cobot, werkplekvereisten, benodigde vei-
ligheidsvoorzieningen en logistiek.
• Snelle laatste controle (Quick Check). De Quick Check evalueert alle toepassingskenmerken in detail en verzekert dat aan de relevante criteria, zoals flexibiliteit, productiviteit en veiligheidseisen, wordt voldaan. Als uit de Quick Check blijkt dat er problemen zijn bij de implementatie van de toepassing, moet de geschiktheidstest opnieuw worden uitgevoerd.
4. Risico’s en veiligheidsmaatregelen Voordat een cobot operationeel wordt, moet deze een risicobeoordeling ondergaan. Dit proces evalueert veiligheidstechnische vragen rond ontwerp, functie en gebruik, in lijn met normen zoals DIN EN ISO 10218. Maatregelen worden genomen op basis van de geïdentificeerde risico’s, zoals het installeren van sensoren of gebruik van afgeronde randen op grijpers. De veiligheidsmaatregelen voor risicobeperking zijn a ankelijk van de geconstateerde gevaren. Stel bijvoorbeeld dat de cobot aan de productielijn werkstukken assembleert. Uit de risicobeoordeling kan blijken dat er een risico bestaat op beknelling tijdens de verwerking, zowel voor het product als voor medewerkers bij het
verwijderen van afgewerkte werkstukken. Om dit risico te beperken, worden sensoren geïnstalleerd die de kracht van de cobot monitoren en een signaal geven als een vooraf bepaalde referentiewaarde wordt overschreden. Afgeronde randen op de grijpers minimaliseren ook het risico op letsel.
5. Bereid systeemintegratie voor Nu komt het spannende deel: de cobot moet laten zien wat hij kan in een proefproject. Hiervoor kunnen werknemers het best een opleiding volgen die de nieuwe werk- en productieprocessen uitlegt en hen voorbereidt op veranderingen op het gebied van arbeidsveiligheid, gezondheid en ergonomie, en gegevensbescherming. Ook moeten zijn misschien hun eigen werkprocessen aanpassen wanneer een cobot bepaalde taken overneemt of processen versnelt. De cobot zelf moet ook worden ‘getraind’ voor zijn nieuwe taak. Deze robots kunnen worden geprogrammeerd via handmatige begeleiding of grafische interfaces, wat de inwerkperiode aanzienlijk verkort. Operators leren sneller programmeren, zelfs zonder specifieke programmeerkennis, waardoor de cobot sneller kan worden ingezet voor dagelijkse operaties. Terug naar het voorbeeld van de cobot in de productielijn: tijdens de
testfase worden de bewegingen van de cobot gecontroleerd en zo nodig aangepast om maximale e ciëntie, precisie, veiligheid en intuïtieve bediening te garanderen. Aan het einde van het proefproject – dat a ankelijk van de complexiteit enkele weken tot maanden kan duren – moet de cobot optimaal zijn geïntegreerd in de productieomgeving en bijdragen aan een verhoogde productiviteit.
6. Monitoring en onderhoud van de cobot
Na het succesvol afronden van het pilotproject is de cobot klaar voor dagelijks gebruik. Regelmatige controle van de prestatie- en bedrijfsparameters garandeert een optimale werking. Feedbackloops, gevoed door gebruikers, maken het mogelijk om zwakke punten te identificeren en indien nodig aanpassingen te doen, waardoor de cobot continu kan worden aangepast aan veranderende eisen. Behalve monitoring is ook regelmatig onderhoud belangrijk voor de cobot. Dit omvat controle en, indien nodig, vervanging van slijtageonderdelen en het updaten van de software voor veiligheids- en prestatieverbeteringen.
Neem de juiste beslissing De checklist geeft de belangrijke aspecten die spelen bij het maken van de aankoopbeslissing. Theoretische overwegingen kunnen natuurlijk niet de plaats innemen van het uitproberen in de praktijk. Ben je nog op zoek naar de juiste oplossing of heb je nog niet besloten of een cobot geschikt is? Dan kun je je het beste oriënteren op de nieuwste modellen en informatie verzamelen op de verschillende cobotbeurzen.
www.reichelt.com
Zodra er is gekozen voor een cobotmodel, is het testen op geschiktheid de volgende stap voor een succesvolle implementatie. Foto: Reichelt Elektronik
‘Een goede lasser moet volgens de WPS lassen’
Er wordt in de metaal enorm veel gelast.
SPECIALIST
Het recept voor een goede las
Op het gebied van lassen is veel geregeld en veel genormeerd. En dat is maar goed ook, want lassen is een moeilijk proces dat snel tot afkeur kan leiden. Anders dan bijvoorbeeld bij verspanen, wordt de kwaliteit van elke las bepaald in het lasproces zelf. En lasfouten zijn vaak niet goed merkbaar. Ook komt een deel van de lasfouten pas later aan het licht. Kortom een lastig en gecompliceerd proces dat snel kan misgaan.
Toch wordt er in de metaal enorm veel gelast. De reden daarvoor is dat lassen erg flexibel en relatief goedkoop is. Vrijwel elk metaalbedrijf heeft lasapparatuur en lassers in dienst. Maar omdat er veel gelast wordt, is de kans op slechte lassen erg groot. Zoals gesteld, de kwaliteit van elke las wordt in het proces zelf bepaald. Ook een goede lasser kan lasfouten maken, bijvoorbeeld door een slechte dag, slecht materiaal, vervuiling etc. Kortom lassers goed opleiden alleen voorkomt niet alle fouten. Een las moet ook goed ontworpen zijn en de lasmethode moet aan het te lassen materiaal aangepast worden. Lassen brengt zeer veel warmte in, in het materiaal, wat een direct negatieve invloed heeft
op hogesterkte staal. Als hogesterkte staal zonder voorzorgen gelast wordt, verdwijnt de hogere sterkte direct in en om de las.
Laszorgnorm Om de kans op lasfouten (in de laswereld spreekt men over lasonvolkomenheden) te minimaliseren, is een systeem van normering opgezet. Dit systeem wordt aangestuurd door de laszorgnorm EN 3834. Het systeem bestaat er op hoofdlijnen uit dat de lasser opgeleid en gecertificeerd wordt (dat laatste via de EN 9606 norm), dat de lasaggregaten regelmatig gevalideerd worden, dat lastoevoegmaterialen en de te lassen materialen via een attest informatie geven over de samenstelling en de sterktes en dat elk lasproces ook gecertificeerd wordt. Deze certificering levert per lasproces een WPS ( Welding Procedure Specification, in Nederlands Lasmethodebeschrijving) op, eigenlijk het recept voor de las. De lasser stelt het lasaggregaat in volgens de parameters uit de WPS en legt de las ook volgens de parameters en instellingen van de WPS.
Op zich simpel, echter er is toch weer veel onduidelijkheid over lasmethoden en WPS-en. Zo moet voor elke las, bepaald door te lassen materiaal, de diktes ervan, de vorm de positie van de lasser een WPS bepaald zijn. Dat zou een enorm moeilijk verhaal zijn. Daarom werkt men met meerde-
bedrijfsvoering • versterking van de concurrentiekracht • “Industriële” marketing • R&D • technisch geschoolde / flexibele arbeidsmarkt • investering • wetgeving
re methoden van lasmethodebeschrijvingen en heeft elke lasmethode een bepaalde bandbreedte die in de normen vast ligt.
Kwalificatie
Het belangrijkste is dat voor elk type las een kwalificatie wordt bepaald (de LMK of WPQR, Welding procedure Qualification Report). Er zijn vijf methoden van kwalificatie waarbij de methode via het lastoevoegmateriaal (via de norm EN 15610) of die via een lasproef (via de norm EN 15614) het meest in de metaal voorkomen. In de genoemde normen wordt exact vastgelegd hoe de lasproef moet worden uitgevoerd, de afmetingen van het proefstuk, de methode van beproeven en het belangrijkste de bandbreedte van de parameters. Een WPQR (of LMK in het Nederlands) is dus een rapport waarin alles is vastgelegd over de kwalificatie van de las, de onderbouwing van alle keuzen en de meeten beproevingsresultaten. Tevens ligt in de WPQR de bandbreedte van de lasparameters vast. Hiermee kan de lascoordinator voor elk lastype dat binnen deze bandbreedte valt, een WPS opstellen. De lasser gebruikt de WPS dus bij het instellen van de lasparameters en legt de las zoals in de WPS omschreven. In feite kan je de WPS opvatten als het recept voor een taart. Elke bakker kan taarten bakken, maar voor een goede taart heb je een recept nodig. Dus ook een goede lasser moet volgens de WPS lassen.
Standaardlasmethode
Nu zeggen veel mensen dat het wel erg veel papierwerk is en dit hele systeem nodeloos ingewikkeld is. Maar bedenk wel dat dit systeem opgezet is om lasonvolkomenheden en bezwijkende lassen te voorkomen. Het bezwijken van een deel van het AZ stadion toont duidelijk aan dat het niet volgen van de lasprocedures tot grote schade kan leiden. Telkens valt mij op dat mensen heel negatief over dit soort systemen zijn, terwijl elke schade en ongeval de noodzaak ervan weer aantoont. Sommige leren dat blijkbaar nooit.
Nu zijn er ook mensen die zeggen: voor eenvoudige lassen is dit toch veel te omslachtig. Dat kan en daarom is
CONTACT OVER DIT
er ook de kwalificatie via de lastoevoegmaterialen (de EN 15601) of de standaardlasmethode (de EN 15612). Hier kan je een WPQR bij de leverancier van toevoegmaterialen of die van de lasaggregaten gewoon kopen. En op basis van deze gekochte WPQR’s kan je dan een WPS opstellen voor de las. Dus het systeem werkt ook voor lassen waaraan minder eisen worden gesteld. Immers deze moeten ook goed zijn en mogen niet bezwijken. Kortom, lassen is een moeilijk proces dat altijd voor onvolkomenheden kan zorgen. Door het systeem van lasnormen goed toe te passen, kan je economisch goede lassen leggen. De praktijk laat zien dat dit systeem echt geen overbodige luxe is.
ONDERWERP?
redactie@vraagenaanbod.nl of hartgers@pkm.nl
LASSEN
Paul Hartgers is technologie-adviseur bij PKM advies metaal.
3 december • #22 • www.vraagenaanbod.nl
INDUSTRIETECHNIEK
Noodverlichting
InduXEL is het nieuwe, explosieveilige noodverlichtingsarmatuur van VanLien/ABB. Deze voldoet aan de ATEX-standaarden voor gaszone 2 en stofzone 22. De serie is daarmee geschikt voor industriële omgevingen en utiliteits-gebouwen waar explosieveilige producten een eis zijn. Het InduXEL-aanbod bestaat uit producten die veiligheid bieden in explosiegevaarlijke omstandigheden. De polycar-bonaat behuizing met UV-bescherming is duurzaam en slagvast en is bovendien eenvoudig te installeren aan wand of plafond. Met zijn 2-in-1 functie als vluchtrouteaanduiding en vluchtrouteverlichting is InduXEL praktisch en kostenefficiënt. Noodverlichtingsinstallaties moeten regelmatig gecontroleerd en getest worden, zodat ze in geval van nood, voor een veilige evacuatie kunnen zorgen. Daarbij heeft noodverlichting regelmatig onderhoud nodig. Het automatische monitoringsysteem NaveoPro ondersteunt hierbij. Het noodverlichtingssysteem reguleert zichzelf, waardoor er minder tijd nodig is voor het beheer ervan. Naveo Pro zorgt voor een verhoogde veiligheid door 24/7 inzicht via de mobiele app.
abb.nl/lowvoltage
SENSOREN
Ultrasone vorksensor
Is een betrouwbare kantsturing en webrandcontrole ook mogelijk bij uitdagende materialen zoals transparante folies of materialen met verschillende kleuren, patronen en oppervlakken? SICK kan deze vraag nu volmondig met ja beantwoorden dankzij de nieuwe UFW. De ultrasone vorksensor staat voor een uiterst betrouwbare werking en trekt zich niets aan van stof. De UFW is verkrijgbaar met een 12 mm of een 40 mm detectieveld en staat voor een optimaal gebruiksgemak. Na montage laat de sensor zich meteen in gebruik nemen. Voor het lokaal inleren is de UFW voorzien van een teachknop en drie LEDs. Ook handig: de tussen stroom en spanning omschakelbare analoge uitgang maakt een betere integratie in machines mogelijk.
www.sick.nl
INDUSTRIETECHNIEK
PLC
Duranmatic brengt, namens de Horner Automation Group, een nieuwe allesin-één HMI-PLC-serie op de markt; de Canvas-serie. De Canvas HMI-PLC's worden gelijktijdig met de nieuwe IEC-61133-programmeersoftware Cscape 10 uitgebracht. Waar de Canvas-serie de logische voortzetting is van de bestaande XL-serie HMI-PLC's, is Cscape 10 dat van de reeds lang op de markt zijnde Cscape 9-software. Alle Canvas-modellen zijn voorzien van een moderne, snelle dual-core processor; één core specifiek voor de PLC-logica en de andere voor de uitvoering van de HMI-gebruikersinterface. De Canvas-modellen zijn verkrijgbaar met vijf verschillende touchscreenformaten, variërend van 3,5” tot 10,1”. Opvallende types zijn onder meer de Canvas 5, met een 4,3” display en 12 ingebouwde I/O-punten, en de Canvas 10D, met een 10,1” display en 6 optionele interne I/O-configuraties, variërend van 22 tot en met 42 I/O-punten. Alle modellen zijn uitgerust met zowel analoge als digitale I/O's.
www.duranmatic.nl
METAAL
Hefmagneten
Goudsmit Magnetics heeft sinds kort een nieuw assortiment permanente hefmagneten in haar leveringsprogramma. Deze magneten zijn geschikt voor het snel en veilig heffen en verplaatsen van individuele vaste lasten zoals plaatwerk, vormstukken, smeedstukken, gietstukken en profielen met een bereik van 100 tot 3000 kg. Permanente hefmagneten werken zonder externe energievoorziening. Ze hebben een compact design, zijn laag in gewicht en manueel schakelbaar. Dit type hefmagneten zijn de meest gebruikte hijsmagneten. Ze zijn zowel binnen als buiten toepasbaar en prettig in gebruik. Dat heeft te maken met het feit dat ze gemakkelijk met één hand in te schakelen zijn zonder over het oppervlak van het te heffen product te verschuiven. Ook schakelt de magneet soepel uit zonder terugslag van de handel. Hefmagneten zijn te gebruiken in de metaalbewerking voor het heffen en verplaatsen van stalen platen en componenten. Maar ook op scheepswerven, voor het heffen van stalen buizen en platen, zijn deze betrouwbare magneten inzetbaar.
www.goudsmitmagnetics.com
INDUSTRIETECHNIEK
Panel
INDUSTRIETECHNIEK Noodstroom
TDK Corporation kondigt de introductie aan van de DUSH-serie UPS-systemen van TDK-Lambda, die zijn ondergebracht in een compacte behuizing voor DIN-railmontage. De DUSH-serie levert noodstroom in geval van stroomuitval. Onder normale omstandigheden wordt de belasting gevoed door de voeding die op de ingang is aangesloten. De DUSH-serie beheert ook het opladen van de aangesloten batterij. In het geval van een stroomonderbreking handhaaft de DUSH-module een gereguleerde uitgangsspanning, waarbij de batterij wordt gebruikt als voedingsbron voor de last. De DUSH-serie kan werken met een ingangsspanning van 10 tot 60 V en kan worden geprogrammeerd om een gereguleerde uitgang van 10 tot 58 V te leveren, met een nominale uitgangsstroom van 20 A. Daarnaast is er een ongeregelde hulpuitgang van 5 A beschikbaar (model met achtervoegsel -0M). Meerdere batterijtechnologieën worden ondersteund, waaronder lood, nikkel, lithium en supercondensatoren, tot een capaciteit van 1000 Ah.
www.emea.lambda.tdk.com/nl
Het mobiele multi-touch panel HGT 1054 van SIGMATEK heeft een projectief capacitieve 10,1 inch TFT-kleurendisplay (WXGA 800 x 1280 px).
Hij heeft een x86 Intel Atom dual-core processor, 4 GByte DDR4 RAM en 32 GByte eMMC-geheugen en kan veeleisende toepassingen met HTML5-visualisatie aan. Het handbediende bedieningsapparaat combineert krachtige prestaties met intuïtieve bediening en een maximale gebruikerservaring. Machines, systemen en robots kunnen direct ter plaatse bediend, getest en onderhouden worden met behulp van het OPC UA-compatible panel. De geïntegreerde veiligheidselementen, noodstop- en bevestigingsschakelaar zorgen voor de vereiste veiligheid voor gebruikers en machines. Een Gigabit Ethernet en USB 2.0 type A-interface zijn geïntegreerd in de standaardversie. De met kabels verbonden mobiele HMI in IP54-bescherming is ergonomisch ontworpen en ligt daarom goed in de hand. sigmacontrol.eu
3 december • #22 • www.vraagenaanbod.nl
INDUSTRIETECHNIEK
HMI
Eaton lanceert een nieuwe instap-HMI voor de easyE4 mini-PLC: de RTD Advanced. Deze ‘Advanced’ uitvoering stelt gebruikers in staat krachtige gepersonaliseerde visualisaties te maken. Ook eigen tekst, afbeeldingen en bedieningselementen kunnen worden geïmporteerd en timerfunctieblokken worden bewerkt. Het is een kosteneffectieve HMI die flexibel en snel allerlei visualisatieopties aanbiedt. De RTD Advanced vormt een ideaal verlengstuk van de populaire easyE4 besturingsrelais c.q. mini-PLC. Het is een kant-en-klaar apparaat dat eenvoudig op de nieuwste easyE4 kan worden aangesloten. Dit gebeurt via een standaard RJ45 Ethernetkabel. De HMI is gebaseerd op de nieuwste versie van Eatons easySoft-software (versie 8.10) en laat zich dankzij een moderne gebruikersinterface gemakkelijk bedienen. Programmeerkennis is niet nodig.
www.eaton.com
INDUSTRIETECHNIEK
Starre koppelingen
Ruland biedt nu starre koppelingen met metrische en imperiale/inch boorgatcombinaties als standaardproduct aan. Hierdoor hebben gebruikers nu een ruimere keuze aan koppelingen die standaard verkrijgbaar zijn. Deze uitbreiding is de nieuwste toevoeging aan het standaardassortiment van de koppelingsspecialist van een koppeling voorzien van een metrisch en imperiaal boorgat, die al zeven verschillende motion-control koppelingen en universele koppelingen omvat. In plaats van koppelingen opnieuw te bewerken of aan te passen, bespaart het gebruik van kant-en-klare koppelingen met een metrische en imperiale boorgatcombinatie tijd en geld. Starre koppelingen van Ruland worden vaak toegepast bij de koppeling van motoren of reductoren aan kogelomloopspillen of lineaire aandrijvingen met de hoofdspil. Veel ontwerpers geven de voorkeur aan starre koppelingen, omdat ze nauwkeuriger zijn en aanzienlijk meer koppel kunnen overbrengen dan flexibele koppelingen van dezelfde grootte. www.ruland.com
INDUSTRIETECHNIEK
Roltandwielsystemen
De roltandwielsystemen van Nexen met grootte 32 mm en 40 mm zijn vernieuwd met sterkere naaldlagers om hogere koppelbelastingen aan te kunnen zonder verlies van de hoge nauwkeurigheid. Het 32 mm tandwiel van Nexen is even groot als zijn voorganger, maar levert 66 procent meer koppel met behoud van de massatraagheid. Hierdoor hebben machinebouwers meer mogelijkheden om projecten te realiseren die spelingvrij zijn en een hoge nauwkeurigheid vereisen. Het nieuwe ontwerp met grootte 32 mm kan in projecten gebruikt worden die in eerdere ontwerpen een 40 mm tandwiel vereisten, waardoor een compacter uitvoering mogelijk is. Net zoals bij de grootte van 32 mm, is het 40 mm tandwiel ontworpen om nauwkeurige, hoger koppelbelastingen aan te kunnen terwijl een spelingvrije beweging behouden blijft. www.nexengroup.com/linear-motion-control
INDUSTRIETECHNIEK Grijper
SCHUNK breidt zijn portfolio van mechatronische universele grijpers voor flexibele machinebelading uit met een extra module: de nieuwe EZU centrische grijper verwerkt betrouwbaar cilindrische en excentrisch gepositioneerde werkstukken. Dankzij de robuuste, afgedichte constructie en de uitbreidbare grijpkracht in StrongGrip modus, voldoet hij aan alle eisen voor veeleisende productieen assemblageprocessen. Schunk zet vaart achter de elektrificatie van zijn portfolio om de mogelijkheden voor efficiënte, toekomstbestendige productieprocessen verder uit te breiden. Na de succesvolle marktintroductie van de slimme EGU parallelgrijper, presenteert Schunk nu ook een 3-vinger versie van de universele grijper: de EZU. Hiermee kunnen laad- en losprocessen met cilindrische werkstukken betrouwbaar uitgevoerd worden. De flexibele grijper kan ook gebruikt worden in de automobielindustrie, bijvoorbeeld voor het hanteren van assen of tandwielen voor productie- en assemblageprocessen van aandrijflijnen.
INDUSTRIETECHNIEK
Drukregelventielen
De elektronische proportionele drukregelventielen uit de AVENTICS 625 Sentronic-Serie en de DaS-software (Data acquisition Software) maken snel opstarten, bewaking en regeling rechtstreeks vanaf een PC mogelijk. Emerson heeft de nieuwe Series 625 Sentronic proportionele drukregelingsventielen van AVENTICS aangekondigd. Met een regelafwijking van minder dan 0,5% zijn de nieuwe ventielen ontworpen om een uitermate nauwkeurige, elektronische proportionele drukregeling te leveren en bieden ze de flexibiliteit die nodig is om geavanceerde pneumatische regeltechnische toepassingen te ondersteunen. De data-acquisitiesoftware (DaS) die bij de Sentronic-ventielen uit de Serie 625 wordt meegeleverd, maakt het ook mogelijk om rechtstreeks vanaf een PC de ventielen te starten, te bewaken en aan te sturen.
www.emerson.com
www.schunk.com
INDUSTRIETECHNIEK
Flexibele klauwkoppelingen
R+L Hydraulics GmbH presenteert koppelingen uit de Spidex HighTemp- en UltraTemp-serie, die speciaal zijn ontwikkeld voor toepassingen bij hoge temperaturen. De flexibele klauwkoppelingen zijn duurzaam en resistent en worden gekenmerkt door bestendigheid tegen hoge temperaturen en hydrolyse. De flexibele klauwkoppelingen bieden betrouwbare prestaties, zelfs onder extreme omstandigheden. Dankzij de temperatuur- en hydrolysebestendigheid van de UltraTemp-serie kunnen deze worden gebruikt bij continue bedrijfstemperaturen tot 180 °C. De driedelige koppelingen zijn axiaal steekbaar, doorsteekbestendig en onderhoudsvrij, waardoor ze de ideale keuze zijn voor veeleisende omgevingen, bijvoorbeeld in staalfabrieken, kalkovens, drooginstallaties en scheepvaarttoepassingen. Dankzij het gebruik van elastomeer tandkransen die bestand zijn tegen hoge temperaturen, zijn Spidex-koppelingen bijzonder duurzaam en bestand tegen frequente temperatuurschommelingen.
www.rl-hydraulics.com
Vraag
We lossen problemen op of denken al in de ontwikkelingsfase met u mee. Zo helpen we productieprocessen weer op gang, verlengen we de levensduur van materialen, en bieden we een alternatief voor dure of moeilijk verkrijgbare metalen. Onze adviseurs helpen u graag.
Maastricht +31 43 363 2021 chromin.nl
Kwaliteit in alle lagen
RICHTPRIJZEN 17
RICHTPRIJZEN 21
STAAL
$/ton3-mnds
BUSINESS
Toelichting op de Vraag & Aanbod richtprijzen
Toelichting op de Vraag & Aanbod richtprijzen
DEVENTER • De prijzen die in de bovenstaande tabellen worden vermeld zijn indicatieve, brutoprijzen. De daadwerkelijke prijzen liggen meestal een stuk lager afhankelijk van de hoeveelheid en frequentie waarop de materialen worden afgenomen.
DEVENTER • De prijzen die in de bovenstaande tabellen worden vermeld zijn indicatieve, brutoprijzen. De daadwerkelijke prijzen liggen meestal een stuk lager afhankelijk van de hoeveelheid en frequentie waarop de materialen worden afgenomen.
Hierna een verder specificatie van de kunststofprijzen. De prijzen die in de tabellen van kunststoffen worden genoemd zijn onderveeld in: - gangbare grondstoffen, in grotere volumes, per silowagen geleverd - technische grondstoffen, in hoeveelheden van 5 ton, geleverd in zakken op pallets
Hierna een verder specificatie van de kunststofprijzen. De prijzen die in de tabellen van kunststoffen worden genoemd zijn onderveeld in: - gangbare grondstoffen, in grotere volumes, per silowagen geleverd - technische grondstoffen, in hoeveelheden van 5 ton, geleverd in zakken op pallets
Het zijn richtprijzen, rekening houdend met ontwikkelingen op kor-
Het zijn richtprijzen, rekening houdend met ontwikkelingen op kor-
te termijn, kortom, een prijstrend aangevend. De noteringen worden gegeven door een gemiddelde te berekenen tussen gepubliceerde contractprijzen en actuele spotprijzen op de markt. Volume speelt een belangrijke rol. Zeer grote afnemers doen rechtstreeks zaken met producenten. Meestal wordt bij de uiteindelijk te betalen prijs van een kunststofsoort rekening gehouden met de maandelijks gepubliceerde monomeerprijs. Daarnaast kunnen kwantumkortingen worden bedongen en speelt continuïteit/beschikbaarheid de laatste jaren ook een rol. De netto prijs is in deze categorie lager dan de in onze tabel genoemde richtprijzen. De prijs van PVC poeders ligt vrij-
te termijn, kortom, een prijstrend aangevend. De noteringen worden gegeven door een gemiddelde te berekenen tussen gepubliceerde contractprijzen en actuele spotprijzen op de markt. Volume speelt een belangrijke rol. Zeer grote afnemers doen rechtstreeks zaken met producenten. Meestal wordt bij de uiteindelijk te betalen prijs van een kunststofsoort rekening gehouden met de maandelijks gepubliceerde monomeerprijs. Daarnaast kunnen kwantumkortingen worden bedongen en speelt continuïteit/beschikbaarheid de laatste jaren ook een rol. De netto prijs is in deze categorie lager dan de in onze tabel genoemde richtprijzen. De prijs van PVC poeders ligt vrij-
wel op de richtprijs. Verwerkers van gangbare kunststoffen, die aangewezen zijn op distributeurs, betalen meer, echter ook hier geldt dat het volume bepalend is voor de toeslag bij levering van minder dan een volle wagen. Een relatief gering verschilwordt doorberekend voor een volle wagen, toeslagen volgens een staffel kunnen vanaf 0,10 tot 0,75 euro per kg oplopen bij kleinere zendingen.
wel op de richtprijs. Verwerkers van gangbare kunststoffen, die aangewezen zijn op distributeurs, betalen meer, echter ook hier geldt dat het volume bepalend is voor de toeslag bij levering van minder dan een volle wagen. Een relatief gering verschilwordt doorberekend voor een volle wagen, toeslagen volgens een staffel kunnen vanaf 0,10 tot 0,75 euro per kg oplopen bij kleinere zendingen.
Prijzen van technische grondstoffen lijken stabieler, echter, bij ABS en POM heeft invoer op lage prijzen de markt onder druk gezet, andere soorten zijn a ankelijker geworden van onverwachte prijsstijgingen door schaarste in andere werelddelen. Ook hier is het verschil in af te ne-
Prijzen van technische grondstoffen lijken stabieler, echter, bij ABS en POM heeft invoer op lage prijzen de markt onder druk gezet, andere soorten zijn afhankelijker geworden van onverwachte prijsstijgingen door schaarste in andere werelddelen. Ook hier is het verschil in af te ne-
men volume per keer van grote invloed op de prijs. Des te kleiner het volume, des te hoger de toeslag, die kan oplopen tot vele euro’s per kilo, a ankelijk van het specifiek gewenste, of voorgeschreven type. Grote afnemers betalen aanzienlijk minder dan de aangegeven richtprijzen.
men volume per keer van grote invloed op de prijs. Des te kleiner het volume, des te hoger de toeslag, die kan oplopen tot vele euro’s per kilo, afhankelijk van het specifiek gewenste, of voorgeschreven type. Grote afnemers betalen aanzienlijk minder dan de aangegeven richtprijzen.
Regranulaat en maalgoed De prijzen van regranulaten en maalgoed volgen met vertraging de prijzen van de originele materialen. Bepalend is de continuïteit van kwaliteit en beschikbaarheid. Wel is sprake van grote verschillen met de aangegeven richtprijzen wanneer het te leveren recyclaat uit
Regranulaat en maalgoed De prijzen van regranulaten en maalgoed volgen met vertraging de prijzen van de originele materialen. Bepalend is de continuïteit van kwaliteit en beschikbaarheid. Wel is sprake van grote verschillen met de aangegeven richtprijzen wanneer het te leveren recyclaat uit
meerdere soorten bestaat. Het prijsverschil kan tot tientallen procenten onder de richtprijzen liggen, in een kwaliteit die wel goed verwerkbaar is.
meerdere soorten bestaat. Het prijsverschil kan tot tientallen procenten onder de richtprijzen liggen, in een kwaliteit die wel goed verwerkbaar is.
Aan de gegeven richtprijzen kunnen geen rechten worden ontleend. Het is duidelijk dat nooit een absolute hoogte van een prijs wordt genoemd. Onze richtprijs let op toekomstige ontwikkelingen, houdt rekening met meerdere factoren die van invloed zijn op de verwachte marktprijs. Deze wijkt meestal af van de hogere contractprijzen die door producenten worden afgegeven. Te beschouwen als bruto verrekenprijzen waar kortingen op kunnen worden gegeven. Afwijkend van de actuele marktprijzen.
Aan de gegeven richtprijzen kunnen geen rechten worden ontleend. Het is duidelijk dat nooit een absolute hoogte van een prijs wordt genoemd. Onze richtprijs let op toekomstige ontwikkelingen, houdt rekening met meerdere factoren die van invloed zijn op de verwachte marktprijs. Deze wijkt meestal af van de hogere contractprijzen die door producenten worden afgegeven. Te beschouwen als bruto verrekenprijzen waar kortingen op kunnen worden gegeven. Afwijkend van de actuele marktprijzen.
Weervast plaatstaal
Leverbare afmetingen uit coil voorraad:
Diktes: 0,6 t/m 20 mm
Lengtes: tot max. 14 meter
Breedtes: 1000 tot max. 2500 mm
Uit voorraad leverbaar: platen in diktes 2 t/m 15 mm Bijsterhuizen
LEZERSSERVICE
Beurzen I
Faillissementen
UITGESPROKEN
Plastoforce kunststoffen bv Nijverheidsweg 7, 5953 JZ Reuver
Curator: mr H.M.L. Dings, Postbus 505, 5900 AM Venlo, tel. 077-3545566
ARPA logistics
Nusterweg 63, 6136 KT Sittard
ogenbosc H Inl.: Mybusinessmedia www.safetyevent.nl
Lijmevent 27/11 2024 Veld H oV en Inl.: Mikrocentrum www.mikrocentrum.nl
DECEMBER
MBD Solutions Event 2024 3/12 2024 Veld H oV en Inl.: Mikrocentrum www.mikrocentrum.nl MAART Sheet Metal Event
6/3 2025 Veld H oV en Inl.: Mikrocentrum www.mikrocentrum.nl
Machineering
26-28/3 2025 b russel Inl.: Industrial Fairs www.machineering.eu
APRIL
Empack
2-3/4 2025 ‘s -H er T ogenbosc H Inl.: Easyfairs www.empack.nl
OKTOBER
Metavak
7-9/10 2025 g orinc H em Inl.: Easyfairs www.metavak.nl
K Messe
8-15/10 2025 d üsseldorf (de) Inl.: Messe Düsseldorf www.k-tradefair.nl
NOVEMBER
Houtpro+
4-7/11 2025 ‘s -H er T ogenbosc H Inl.: Claever Associates www.houtproplus.nl
Blechexpo/Schweisstec
4-7/11 2025 sT u TT gar T (de) Inl.: P. E. Schall GmbH & Co. KG www.blechexpo-messe.de/en/ FEBRUARI
Indumation.be
4-6/2 2026 Kor T rij K Inl.: Industriafairs www.indumation.be
MAART
Light + Building
8-13/3 2026 fran K fur T Inl.: Messe Frankfurt light-building.messefrankfurt.com
Curator: mr M. Woisch, Wilhelminastraat 25, 6131 KL Sittard, tel. 046-4205660
Cali-Infra bv
Soestdijksekade 551, 2574 BE 's-Gravenhage
Curator: mr M.K. Butôt, Postbus 85005, 3508 AA Utrecht, tel. 030-2595959
Cygan Klussenbedrijf
Oldenburgerstraat 147, 3573 SJ Utrecht
Curator: mr D.H. de Haan, Newtonlaan 265, 3584 BH Utrecht, tel. 088-4804000
Out Bouwsupport bv Ruysstraat 24C, 1403 SJ Bussum
Curator: mr L. van Keulen, Postbus 10058, 1301 AB Almere, tel. 036-5346220
Yakko Trans Logistic
Amsterdamweg 48, 1324 RR Almere
Curator: mr A.M. in 't Veld, Postbus 170, 3500 AD Utrecht, tel. 088-4402400
BD Installaties bv Neutronstraat 7-8, 9743 AM Groningen
Curator: mr L.H. Hooites, Postbus 1100, 9701 BC Groningen, tel. 050-5214333
NOV Timmerwerken
Madoerastraat 139, 3131 ZJ Vlaardingen
Curator: mr I.M. Harmsen, Veerhaven 17, 3016 CJ Rotterdam, tel. 088-2344500
Steenbergen Bouw & Installatie bv Van Andelstraat 10, 4651 TA Steenbergen
Curator: mr F.J.C. Hofland, Oude Bredaseweg 64, 4872 AG Etten-Leur, tel. 076-5013171
Nagabouw bv Ring 30, 4697 EC Sint-Annaland
Curator: mr E.C.G. van Loon, Postbus 301, 4870 AH Etten-Leur, tel. 076-5022080
Rink installaties
Willem de Zwijgerlaan 118, 6904 CR
Zevenaar
Curator: mr T.S. Weijers, Mercurion 20-1, 6903 PZ Zevenaar, tel. 0316-527752
Otten Bouw & Montage bv Julianastraat 25, 6851 KJ Huissen
Curator: mr K.J.G. Hilderink, Postbus 3155, 6802 DD Arnhem, tel. 026-3777111
Bouwbedrijf Pinkert bv
Constructieweg 2-14, 7451 PS Holten
Curator: mr F. Kolkman, Postbus 828, 7600 AV Almelo, tel. 0546-588888
Timmerbedrijf L. Nijsen bv Stekshofweg 19, 6004 RZ Weert
Curator: mr B.T.G.M. Lamers, Emmasingel 38, 6001 BD Weert, tel. 0495-532583
B&P Metaal bv
Zilverstraat 56, 2544 EL 's-Gravenhage
Curator: mr L.E. Burggraaff, Postbus 85563, 2508 CG 's-Gravenhage, tel. 070-3615048
Strouken Installatie Service
Hoogstraat 63, 6102 XS Echt
Curator: mr J.J.Th. Paulissen, Mauritslaan 49, 6129 EL Urmond, tel. 046-4338333
De Vries & Van Weel Bouwgroep bv Parallelweg 124-14, 1948 NN Beverwijk
Curator: mr A. Ourhris, Velserbeek 1, 1981 LA Velsen-Zuid, tel. 0255-547800
H&F Koeltechniek bv
Damaststraat 1, 7621 TX Borne
Curator: mr S. Veenema-Bruinsma, Postbus 300, 9400 AH Assen, tel. 0592-393333
MV Aannemingen bv Langestraat 2, 4568 PK Nieuw Namen
Curator: mr B.J. van de Wijnckel, Postbus 14, 4500 AA Oostburg, tel. 0115-610466
Wisse Installaties
Oude Hogeweg 20, 8085 PA Doornspijk
Curator: mr K. Horstman, Postbus 232, 8160 AE Epe, tel. 0578-614029
VEREENVOUDIGDE AFWIKKELING
Thiqa Infra bv
Pollux 56, 3902 TP Veenendaal
Curator: mr A.R. Logtenberg, Postbus 354, 3500 AJ Utrecht, tel. 030-2320800
Algemene Machinebouw Noord-Holland bv Westerwerf 14-16, 1911 JA Uitgeest
Curator: mr M.A.M. de Vries-Meijer, Wilhelminalaan 10, 1815 JC Alkmaar, tel. 072-5312000
Van Zon Arbeidsbemiddeling bv, hodn Van Zon Steigerbouw
Robbertsmatenstraat 17, 8081 HL Elburg
Curator: mr L.J. Steenbergen, Postbus 60, 8050 AB Hattem, tel. 038-4449988
VMB Metaalbewerking bv Opaalstraat 42, 7554 TS Hengelo
Curator: mr M.M.J. Severiens, Postbus 126, 7500 AC Enschede, tel. 053-4840000
MD Installatie bv Damzigt 18, 3454 PS De Meern
Curator: mr R.J.C. Florijn, Postbus 170, 3500 AD Utrecht, tel. 088-4402400
Comfort Projectontwikkeling Nunspeet bv Linie 578, 7325 DZ Apeldoorn
Curator: mr J.B.A. Jansen, Postbus 695, 7300 AR Apeldoorn, tel. 055-5262020
GEËINDIGD
Hakobouw bv Bovenkerkweg 1, 3417 TA Montfoort Wegens gebrek aan baten
AN Totaalafbouw bv Industrieweg 3L, 5262 GJ Vught Wegens gebrek aan baten
A dakonderhoud Kamerlingh Onnesstraat 13, 5223 ES ’s-Hertogenbosch Wegens gebrek aan baten
VD Detachering bv Bijdorp-West 65, 2992 LC Barendrecht Door verbindende uitdelingslijst
Pierik Transport bv Minden 16, 7327 AW Apeldoorn Wegens gebrek aan baten
Machinefabriek Ringeling bv Handelsweg 8, 3641 RC Mijdrecht Door verbindende uitdelingslijst
Diekema Montage Hanzestraat 142, 6826 MR Arnhem Wegens gebrek aan baten
Bouw techniek nederland Voortwijk 12, 3621 HR Breukelen Wegens gebrek aan baten
Bouw- en aannemingsbedrijf Verdorr bv Vlietskade 9002, 4241 WT Arkel Wegens gebrek aan baten
Eldacom Elektrotechniek bv Burgemeester Sweensplein 21, 5121 EM Rijen Wegens gebrek aan baten
Teknik bv, hodn Tekniksolar Bergslagen 14, 4823 KK Breda Wegens gebrek aan baten
R&S Bouwservice Oestererf 11, 6413 LM Heerlen Door verbindende uitdelingslijst
SLOTUITDELINGSLIJST
Interio Royal Klussenbedrijf Govert 't Hoenstraat 32, 1502 WN Zaandam
Kuipers Electronic Engineering bv Houtkopersstraat 6, 3334 KD Zwijndrecht
G3 Industry bv MediArena 2, 1114 BC AmsterdamDuivendrecht
VERNIETIGD
RDG Metaalbewerking Coenecoop 121J, 2741 PJ Waddinxveen Vernietiging faillissement na verzet Bron: www.rechtspraak.nl
ECONOMIE Derde kwartaal brengt omslag voor industrie
DEN HAAG • De omzet van de Nederlandse industrie was in het derde kwartaal van 2024 0,6 procent hoger dan in hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Dit is de eerste stijging na vijf kwartalen op rij waarin de omzet daalde ten opzichte van een jaar eerder. Dit meldt het CBS op basis van de nieuwste cijfers.
De buitenlandse industriële omzet is in het derde kwartaal gestegen met 1,3 procent vergeleken met een jaar eerder. De binnenlandse industriële omzet is gedaald met 0,4 procent. De papier- en grafische industrie was in het derde kwartaal opnieuw de grootste stijger. De omzet van de elektrotechnische en machine-in-
dustrie is met 5,4 procent gestegen. De transportmiddelenindustrie was in het derde kwartaal, net als een kwartaal eerder, de grootste daler (-6,3 procent). In de onderliggende branches zijn de verschillen groot, de omzet van de auto- en aanhangwagenindustrie is 29,8 procent lager, terwijl de omzet van de overige transportmiddelenindustrie is gestegen met 36,3 procent. In de raffinaderijen en chemische industrie was de omzet 5,9 procent lager ten opzichte van hetzelfde kwartaal van 2023. De raffinaderijen en chemische industrie is onderverdeeld in aardolie-industrie, chemische industrie, farmaceutische industrie en rubber- en kunststofproductindus-
Foto: This is engineering
trie. In de aardolie-industrie is de omzet met 16,4 procent gedaald, in de farmaceutische industrie met 14,5 procent gestegen. In de andere twee deelbranches waren de omzetschommelingen beperkt.
www.cbs.nl
Uitgeverij
Mybusinessmedia Holding bv Postbus 58 7400 AB Deventer
Verschijning Tweewekelijks op vrijdag
Redactie
Postbus 58
7400 AB Deventer
Telefoon: 0570 - 504 390
E-mail: redactie@vraagenaanbod.nl
Hoofdredacteur
Rolf Elling
Eindredactie
Kasper Weigand
Webredactie
Jorine van Knippenberg
Uitgever Arjan Stoeten
Advertentieverkoop
René Wibbelink
Tel.: 0570 50 43 43
Roy Wösting Tel.: 06 225 483 04
E-mail: verkoop@vraagenaanbod.nl
Abonnementen
Voor vragen over abonnementen, bezorging en of adreswijzigingen kunt u:
Mailen: klantenservice@mybusinessmedia.nl
Schrijven:
MYbusinessmedia Holding
Vraag&Aanbod
Postbus 58 7400 AB Deventer
Abonnementsprijs
Jaarabonnement Nederland € 329,-* Jaarabonnement buitenland € 399,-*
* Prijzen zijn excl. 9% BTW.
Jaarabonnement geldt tot wederopzegging. Beëindiging van het abonnement kan uitsluitend schriftelijk geschieden, uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode; nadien vindt automatisch verlenging plaats.
Druk
Printman, www.printman.nl
Basislayout
Bureau OMA bv, www.bureauoma.nl
Vormgeving Bureau OMA bv, www.bureauoma.nl
Auteursrechten © voorbehouden. Niets uit deze opgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotocopie, microfilm, elektronisch of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Op de advertentiecontracten of overeenkomsten tot plaatsing van losse advertenties zijn van toepassing de Regelen voor het Advertentiewezen van de Stichting ROTA zoals gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam onder nummer 28114570. Uitgeverij Mybusinessmedia Holding
Vraag aan via: Demag.nl/KBK
VERBETER UW WERKPLEK
Met Demag KBK Hangbaansystemen
Demag KBK hangbaansystemen maken elke werkplek voor een takel bereikbaar. Onze hand- of elektrisch verrijdbare hangbaansystemen zijn leverbaar als monorailbaan of als hangkraan, van staal of aluminium. Intern transport met Demag KBK is flexibel, vloervrij en verhoogt uw efficiëntie. Haal ook meer uit uw werkplek en vraag uw eigen KBK-systeem op via www.demag.nl/KBK
Haag
van den Berg Transporttechniek
◾ Vloervrij transporteren
◾ Voor bedrijfslasten tot 2.000 kg
◾ Eenvoudig te monteren
◾ Makkelijk te wijzigen en uit te breiden
◾ Leverbaar in staal of aluminium
◾ Zeer lage rolweerstand