Nieuwsbrief op stoapel 8

11 Aug 2010 Te S p e ms cia e in le e de dit W ie ol ke n

N

i

e

u

w

OP STOAPEL s

b

r

i

Boelwerf, en zal de KTWV (Koninklijke Temse Watersport Vereniging) o.m. een parade van historische vaartuigen op de Schelde organiseren. We hebben onderzoek gedaan naar de geschiedenis van de Bernisse en hebben ook enkele houtscheepmakers gevonden die nog op dit schip hebben gewerkt op Boelwerf.

TEMSE, woe. 11 aug. In het kader van Temse in de wolken haalt Op Stoapel de Bernisse naar Temse. In deze nieuwsbrief alles over deze mijnenveger gebouwd op Boelwerf. Verder een kort verslag van de DVD-voorstelling ‘zolang er scheepsbouwers zingen’ en de vervollediging van de scheepsmaquettes in AC De Zaat.

e

f

8

op Boelwerf naar analogie van in de VS gebouwde zusterschepen.

Van dit type schepen zijn er sinds het begin van WOII wereldwijd zo’n 300 gebouwd waarvan het overgrote deel in de jaren 50. (Vervolg P2)

Programma BERNISSE Temse in de Wolken Bezoek aan de Bernisse: zaterdag 28/8 en zondag 29/8 tussen 9u en 12u en tussen 17u en 21u (o.v. waterstanden).

Veel leesplezier met deze extra editie!

De Bernisse - M927-Spa

Infostand Op Stoapel: alle info over het Boelwerferfgoed, opgesteld bij de Bernisse.

Na ‘Verankerd’ vorig jaar presenteren we dit jaar varend erfgoed aan het publiek. Een en ander gebeurt in het kader van Temse in de Wolken waar naast optredens ook historische vaartuigen een plaats krijgen. Zo organiseren we met Op Stoapel een programma rond de mijnenveger Bernisse en de

M927-Spa zoals hij er nu uitziet (AMS60 - Bernisse)

De Bernisse is een houten kustmijnenveger klasse AMS 60 (Adjudant class motor Mine Sweeper.), type MSC (Mine Sweeper Coastal) en is gebouwd

Boelwandeling: zaterdag 28/8 en zondag 29/8, vertrek om 14u aan de infostand van Op Stoapel (duur ± 2 uur).

Alle activiteiten zijn gratis, geen reservatie nodig.

De Bernisse ligt aangemeerd aan de kaai van Temse t.h.v. taverne Temsica (Wilfordkaai 38) bij de Scheldebrug.

Organisatie: Op Stoapel i.s.m.

Stichting Paradijsvogel, provincie Oost-Vlaanderen, gemeentebestuur Temse en Exmar.

M927-Spa in actie

Info:

Lieven

Muësen

•

opstoapel@scarlet.be

•

0486

89

76

85

•P 1

11 Aug 2010

Deze mijnenvegers werden na WOII de heropbouw van de door de oorlog ingezet om de kustwateren hier bij ons getroffen Europese landen. De meeste mijnenvrij te maken. De Nederlandse Marine en de Belgische Zeemacht werkten hierbij nauw samen. De Nederlandse Marine ontving tussen 1953 en 1954, 14 mijnenvegers. De B e l g i s ch e ze emacht kreeg in dezelfde periode 26 stuks (M910 M935).

chefort, M931-Knokke, M932-Nieuwpoort, M933-Koksijde). Alle mijnenvegers hadden dus namen van Belgische steden, mooi verdeeld over de 2 landsdelen. De M927-Spa, gebouwd op Boelwerf, is hiervan het enig overgebleven schip en heet nu ‘Bernisse’.

Voor Boelwerf betekende deze order van 4 mijnenvegers, werkverschaffing voor 400 man gedurende 1,5 jaar.

De kiellegging van de M927-Spa vond plaats in juni 1953. Het schip werd, feestelijk bevlagd, te water gelaten op maandag 21 juni 1954 om 20u15. De muziekkapel van de 11e brigade zorgde voor de muzikale noot. Z.E.H. Luystermans, deken van Temse, zegende het schip voor een behouden vaart.

Tewaterlating in Oostende van M930 met premier Achiel Van Acker in 1955

Dit alles kaderde in het grote Marshall- van deze mijnenvegers werden geplan (hulpprogramma van de VS) voor bouwd in de VS maar gezien de grote aantallen zijn er, onder Amerikaans toezicht, ook gebouwd op Europese Technische gegevens: werven.

Het schip heeft een dubbele eikenhouten romp. Naast hout is uitsluitend niet-magnetisch metaal gebruikt zoals koper, brons, en aluminium om de mijnen niet ‘aan te trekken’. Dit schip was uitgerust voor het vegen van verankerde, akoestische, magnetische- en dieptemijnen in de kustwateren.

Bouw: Boelwerf, BN1308, M927SPA, te water gelaten in 1954 Afmetingen: 44 x 8,3 x 2,6 meter Max Diepgang: 2,6 meter Hoogte: 17,6 meter, waterlijn tot top mast Waterverplaatsing 345 ton Voortstuwing: 2 gescheiden motoren, Type GM 8-268A, tweeslag Diesel, elk 8 cilinders. 2 schroeven individueel aangedreven door de hoofdmotoren. BB schroef linksom draaiend; SB schroef rechtsom draaiend Brandstofopslag: 28 ton Diesel Vermogen: 2 x 440PK Snelheid: 12 knopen maximaal Dienstsnelheid 10,5 knopen Bemanning: oorspronkelijk 4 officieren, 15 onderofficieren en 20 matrozen (39 bemanningsleden) Info:

Lieven

Muësen

Krantenartikel De Zweep, M927, tewaterlating

M927 in de bouwloods van Boelwerf op de langshelling, tijdens de stapelloop

Van de 26 kustmijnenvegers voor de Belgische zeemacht werden er 4 gebouwd op Boelwerf in Temse (M926 Mechelen, M927-Spa, M928-Stavelot, M929-Heist) en 4 op de Beliard-Crighton & Cº Werf in Oostende (M930-Ro•

Mevrouw Spinoy, echtgenote van de minister van landsverdediging, aanvaardde het meterschap en mocht het lintje doorhakken met het traditionele bijltje. De fles champagne sloeg stuk tegen de boeg, waarna de stutbalken werden verwijderd en het schip op de met vet en bruine zeep bestreken stapelbalken de Schelde in gleed. Dit alles in aanwezigheid van heel wat eregasten.

(Vervolg P3)

opstoapel@scarlet.be

•

0486

89

76

85

•

P 2

11 Aug 2010

Een fragment uit de speech van George Van Damme (grote baas van Boelwerf, na de oorlog) die veel respect had voor zijn werklieden: “...mag ik hierbij nog onderlijnen hoezeer onze werklieden genot vinden in het uitoefenen van de houtbewerking: de stiel zit bij hen in het bloed en is als laaide de voorvaderlijke behendigheid weer op wanneer ze dit levendig materiaal omscheppen tot schip...”

In het archief vonden we ook nog een lijst met dranken en rookwaren die verbruikt werden op deze tewaterlating. Er werden behoorlijk wat sigaren genuttigd: 138 Corona's de Salon, 25 senator Excellent. Ook Amerikaanse sigaretten konden niet ontbreken gezien de relatie van dit schip met de VS. In 1978 kreeg het schip een andere functie, het werd opgebouwd tot transportschip voor munitie en wapensensoren en kreeg een andere naam, nl.

A963- Spa. Het schip bleef in dienst tot 1993 en werd nadien verkocht.

De Stichting Paradijsvogel uit Rotterdam kocht het schip aan in 1997 en heeft het inmiddels prachtig gerestaureerd. Wat later kreeg het zijn huidige naam AMS 60-Bernisse naar het gelijknamige dorp nabij Rotterdam. Voor zover wij hebben kunnen achterhalen is de Bernisse het enige nog varend schip van dit type in Europa. De laatste verwezenlijking van de stichting is de restauratie van een 40 mm Bofors AA luchtdoelkanon. Eenzelfde soort geschut dat origineel op de M927-Spa heeft gestaan. Het wordt in primeur in Temse getoond.

der schoorvoetend. Ze hebben ‘Franske Boel’, Boelbaas en burgemeester van Temse, nog gekend: ‘hij was nogal impulsief, hij kon je op staande voet ontslaan en vooraleer je de poort bereikte al terug in dienst nemen’.

Roger van Kerkhove

Roger herinnert zich ook nog de sabotage op de werf van o.m. een stapelloop waarbij een schip bleef ‘steken’ op de helling waardoor het niet te water kon gaan. Er werden dan massaal vingerafdrukken genomen en ondervragingen gehouden door de Duitsers. Dat was niet om te lachen. Na de dood van Frans Boel in 1943 kwam Jef Boel aan het roer, die collaboreerde wel met de Duitsers. Roger herinnert zich nog dat Jef Boel het cokesvuurtje waar de arbeiders zich aan warmden in de winter omver stampte met de mededeling dat hun kameraden aan het Oostfront het ook koud hadden en dat ze beter daar

aan zouden denken.

Roger is zoals zovelen begonnen bij de klinkers als nagelheetmaker, Gilbert begon aan de ponsmachine. Beiden hebben vroegtijdig gehoorschade opgelopen door het vele lawaai, ‘een cadeautje van de werf ’. Nadien werden ze na een opleiding als schrijnwerker, collega’s als houtscheepmakers. Deze vaklui bouwden houten schepen waaronder het gekende opleidingszeiljacht ‘Zenobe Gramme’, dat nog altijd vaart, en ook de kustmijnenvegers waaronder M927Spa (Bernisse).

Boelwerf Temse bouwde heel wat schepen voor Rusland en heeft zijn groei kort na de oorlog voor een deel hieraan te danken. Op hetzelfde moment werden de Amerikaanse kustmijnenvegers waaronder de Bernisse gebouwd onder toezicht van Amerikaanse technici in dienst van de US Navy. In volle koude oorlog was er dus wel wat zenuwachtigheid te bespeuren.

De veiligheidsmaatregelen waren dan ook streng. Gilbert en Roger hadden een speciale pas nodig om deze schepen te betreden. Er mochten geen foto’s genomen worden en er was constant bewaking van de politie.

Gilbert vertelt met fierheid over zijn werk op de Zaat. Hij legt uit hoe de mijnenvegers gebouwd werden: (Vervolg P4)

Houtscheepmakers We zijn ook op zoek gegaan naar scheepsbouwers die nog aan dit schip gewerkt hebben.

We hadden een gesprek met Gilbert Van Mullem en Roger van Kerkhove, 2 houtscheepmakers van toen, nu prille tachtigers. Beiden zijn op 14-jarige leeftijd beginnen werken op Boelwerf aan het begin van WOII. Toen was er volop werk in de scheepsbouw omdat Boelwerf verder werkte voor de Duitse bezetter., al was dat onder Frans Boel eerGilbert Van Mullem Info:

Lieven

Muësen

•

opstoapel@scarlet.be

Gilbert Van Mullem met de schaafmachine tijdens het repareren van de sleden in het ‘sledenkot’ •

0486

89

76

85

•

P 3

11 Aug 2010

eerst de buitenkiel, dan de spanten en vervolgens de binnenkiel. In de kiel werd ook lood gegoten zodat het zwaartepunt naar beneden kwam te liggen. De machinekamer was een plezier om aan te werken, zegt hij. Alles paste precies, veel ruimte was er niet over. ‘Op de Zaat was ik altijd 100% met mijn vak bezig, andere dingen interesseerden me niet’. Af en toe liep het ook wel eens mis door een verkeerde berekening waardoor planken te kort waren.

Op een gegeven moment was er een mijnenveger die water maakte. Gilbert moest enkele dagen naar Oostende om de oorzaak van het lek te onderzoeken maar kon niets vinden, althans niet aan het houtwerk. Uiteindelijk bleken er gaatjes te zitten in het brons rond de schroef, een gietfout in de gieterijen in Luik waar het brons gegoten werd.

In 1959 liep de M927-Spa zware averij op bij een ongeval in de Antwerpse haven waarbij het anker van een ander schip werd uitgegooid en terechtkwam op de lager gelegen voorsteven van de Spa die aan het aanmeren was. Het schip moest terug naar de Boelwerf voor herstellingen. Er zijn toen verschillende foto’s genomen.

Het bijkappen van de spanten met rechtsonder Roger Van Kerkhove

Roger Van Kerkhove poseert op de M927-Spa in 1959

Tewaterlating Antverpia langs dwarshelling (gebouwd in 1958) met houten sleden, 1968 Info:

Lieven

Muësen

•

Een belangrijke job voor houtscheepmakers was het werken aan de houten sleden van de scheepshellingen voor en na tewaterlatingen. Een stapelloop was altijd een spannend moment, vertelt Roger. Hij herinnert zich nog levendig het fluitsignaal van hoofdingenieur Frank Van Dijcke, die zich op de brug van het schip bevond, waarna het schip afliep, en gracieus de Schelde in gleed.

(Vervolg P5 )

opstoapel@scarlet.be

•

0486

89

76

85

•

P 4

11 Aug 2010

Dit gebeurde altijd bij hoogwater, net vooraleer het water terug afging. Dit moment noemt men het wassend water, wat eigenlijk stilstaand water is. Een feestelijk moment met veel eregasten en champagne. Roger moest vaak ook vlaggetjes ophangen en tijdens de stapelloop de vlag onthullen die de naam van het schip bedekte. Kort na de oorlog kreeg hij per abuis in het magazijn de verkeerde vlaggetjes mee en zonder dat hij er erg in had hingen er ook Duitse vlaggetjes tussen, toen kreeg hij serieus tegen zijn voeten! Roger herinnert zich ook een voorval in 1956 wanneer een Russisch schip werd te water gelaten terwijl op hetzelfde moment een volksopstand in Budapest bloedig werd neergeslagen door Russische troepen.

Van feestgedruis was er toen geen spra-

ke in Temse. Internationaal nieuws had dus ook consequenties voor Boelwerf.

Roger ging op brugpensioen in 1984, Gilbert in 1985, net voor de zwanenzang van Boelwerf.

Wellicht komen er nog vele andere verhalen naar boven als Roger en Gilbert de Bernisse bezoeken tijdens Temse in de Wolken. Iedereen is welkom. Wij hopen samen met de bemanning dat er nog andere mensen die op het schip gewerkt of gevaren hebben naar Temse afzakken. We zijn erg benieuwd naar hun verhalen.

Speciale dank aan Gilbert Van Mullem, Roger Van Kerkhove, Luc en Monique Engels, Rudi Scheers, archief gemeente Temse en Jan Venem a v a n S t i c h t i n g P a r a d i j s v o g e l .

Achterkant M927 tijdens herstellingswerken op Boelwerf

Lieven Muësen

Hiernaast een groepsfoto van scheepsbouwers bij de Bernisse in 1959 tijdens de herstellingswerken . We hebben de namen van een aantal mensen op deze foto kunnen terugvinden.

16

17 15

14

13

11 5

6

Houtscheepmaker

2 Van Kerkhove Roger

Houtscheepmaker

3 De Bouw ?

Afschrijver

4 Van Den Brande Achiel Blikslager

9 10

1 Vervinkt Kamiel

8

12

7

4

1

3 2

5 De Nil Alouis

Houtscheepmaker

6 Pochet ?

Houtscheepmaker

7 Van Havere ?

Houtscheepmaker

8 Muys Arthur

Meestergast

9 ?

Houtscheepmaker

10 Van Den Brande

Houtscheepmaker

11 De Middelaer ?

Houtscheepmaker

12 Van De Voorde Robert Houtscheepmaker 13 Riské Amadé

Houtscheepmaker

14 Muys Jozef

Houtscheepmaker

15 Van Hoeiwege Benoit

Houtscheepmaker

16 ?

Houtscheepmaker

17 Van Lancker Hubert

Houtscheepmaker

Wie deze lijst kan aanvullen mag altijd een seintje geven via opstoapel@scarlet.be of een briefje naar Oostberg 192, 9140 Temse.

Info:

Lieven

Muësen

•

opstoapel@scarlet.be

•

0486

89

76

85

•

P 5

11 Aug 2010

Op Stap met Op Stoapel Op 27 mei organiseerden we samen met De Barst de première van de heruitgaven van de DVD ‘Zolang scheepsbouwers zingen’ in de Roxy te Temse. Er waren een 100-tal aanwezigen. Regisseur Jan Vromman gaf samen met Jef Maes een korte inleiding over de ontstaansgeschiedenis van deze documentaire en het belang ervan voor de toekomst. Na de film waren er dankbetuigingen voor diegenen die de restauratie en heruitgave van dit document hebben mogelijk gemaakt. Nadien volgde een receptie en kon er nagepraat worden in de Foyer van de Roxy.

De DVD is te koop voor 25€ in het toeristisch infokantoor van Temse (oud gemeentehuis op de markt), bij Wigoboekhandel, A k k e r s t r a a t 2 0 t e Te m s e e n v i a d e w e b s i t e www.scheepsbouwerszingen.be De DVD zal ook te koop worden aangeboden aan onze stand tijdens Temse in de wolken.

Op 3 juni werden we uitgenodigd door de gemeente Temse voor de voorstelling van de laatste maquettes die aan de collectie in AC De Zaat werden toegevoegd. Het ging hoofdzakelijk over maquettes die door Exmar in bruikleen worden gegeven, waaronder een maquette van De Yatzy (opgesteld in de inkomhal van AC De Zaat). Hoelang ze in AC de Zaat zullen blijven is niet duidelijk. Na enkele toespraken werd er een rondleiding gegeven en kon er bijgepraat worden op een receptie. Onder de aanwezigen ook Pauline en Ariane Saverys, dochters van Nicolas Saverys, voormalig bestuurder van Boelwerf. Het verheugt ons dat de familie Saverys geïnteresseerd is in onze werking. Een samenwerking in de toekomst werd vooropgesteld in het belang van het erfgoed Boelwerf.

De maquettes zijn te bekijken tijdens de openingsuren van AC De Zaat op de vierde en vijfde verdieping (zie www.temse.be).

Op onze Boelwandeling tijdens Temse in de Wolken zullen we met Op Stoapel ook een bezoek brengen aan de maquettes.

José De Staelen en Jean De Block bij de Yatsy

Blik op de toekomst Het grote evenement van 2010 is ongetwijfeld de komst van de Bernisse naar Temse tijdens Temse in de Wolken.

In september zullen we net zoals vorig jaar aanwezig zijn op diverse nautische evenementen. In het najaar verlenen Kalender Op Stoapel 2010 we onze medewerking aan Vorming plus die een cursus organiseert over de Boelwerf. Met Op Stoapel zullen we ❖ 28 - 29 augustus komst de Bernisse, Temse in de een wandeling uitstippelen en meer duiding geven over de Wolken + Boelwandeling en stand Op Stoapel scheepsbouw in Temse. ❖ September: stand ‘Weekend op de Helling’ ToleINFO: opstoapel@scarlet.be TEL : 0486 89 76 85 facebook: Boelwerf - Op Stoapel http://blog.seniorennet.be/boelwerf/ Info:

Lieven

Muësen

•

rant, Rupelmonde. ❖ 14 november: rondleiding en wandeling Boelwerf i.s.m. Vorming plus Waas en Dender ❖ Nieuwsbrief: december

opstoapel@scarlet.be

•

0486

89

76

85

•

Verantwoordelijke uitgever: L. Muësen,Oostberg 192, 9140 Temse - vrij van zegel art. 191 bis - niet op de openbare weg gooien

Jan Vromman en Jef Maes gaven een korte inleiding

P 6