CULTUUR INTERVIEW

Het meisje met de luidende stem

Het meisje met de luidende stem van Abi Daré (1964) vertelt het verhaal van de 14-jarige Nigeriaanse Adunni, een meisje uit een arm gezin wier grootste wens het is om naar school te gaan. Haar leven loopt anders dan gehoopt en ze belandt in Lagos bij een rijke familie waar ze gaat werken als dienstmeisje. Het fenomeen van jonge, vaak arme meisjes die bij families in dienst gaan als werkster is veelvoorkomend in Nigeria, al wordt er niet veel over gesproken. Met Het meisje met de luidende stem legt Daré dit voor veel mensen onbekende fenomeen bloot en geeft ze de duizenden meisjes met hetzelfde lot als Adunni een stem. Een luidende stem.

DOOR NINA KLAASSEN

Abi Daré groeide op in Lagos, Nigeria, en vertrok op haar negentiende om in GrootBrittannië te gaan studeren. Inmiddels woont ze er al twintig jaar. Met Het meisje met de luidende stem keert ze terug naar haar jeugd in Nigeria. Haar debuut werd direct een grote hit en verscheen op de New York Times’ bestsellerlist en werd in vele talen uitgebracht. In augustus verschijnt ook de Nederlandse vertaling.

Ik begreep dat je dochter de inspiratie voor je boek was. Kun je daar wat meer over vertellen? “Ik heb de roman geschreven omdat toen ik opgroeide in Lagos het heel gewoon was dat hele jonge meisjes al werkten. Deze meisjes kwamen vaak uit extreem arme

gezinnen en moesten werken om mee te helpen het hoofd boven water te houden. Mijn eigen familie had ook van die meisjes in dienst. Als jong meisje vroeg ik me af waarom zij niet naar school gingen zoals ik. Ik zag toen ook dat de families die deze meisjes in dienst hadden, ze vaak niet goed behandelden. Maar in de cultuur waarin ik ben opgegroeid stel je geen vragen aan volwassenen. Je daagt ze niet uit. Ik heb daarom ook nooit wat gezegd. “Vele jaren later vroeg ik mijn dochter of ze me wilde helpen de vaatwasser uit te ruimen. Ze was toen acht jaar en voelde daar weinig voor. Ik zei toen tegen haar dat in Nigeria jonge meisjes zoals zij al moesten werken. En ze was daar heel verbaasd over. Ze vroeg: waarom dan? Ga je mij dan ook betalen voor het opruimen? Dat leidde tot een heel interessant gesprek, waardoor ik me weer dingen van vroeger ging herinneren. Het bracht dezelfde vragen terug die ik vroeger al had, maar nooit heb kunnen stellen. Maar nu was ik ouder en kon ik mijn eigen onderzoek gaan doen. Ik ben diezelfde avond nog gestart met het onderzoeken van het inhuren van jonge meisjes als dienstmeisje

en vooral het misbruik waar zij mee te maken krijgen. Zo kwam ik een artikel tegen in een krant, ik geloof dat het een paar artikelen waren, over een 13-jarig meisje dat was overgoten met kokend water door haar werkgever. Ze had daardoor ernstige brandwonden opgelopen. Het was verschrikkelijk. Haar naam werd in geen van de artikelen genoemd en er is nooit een vervolgverhaal gepubliceerd over wat er met het meisje of de dader is gebeurd. Niemand had er nog aandacht voor. Het liet mij de realiteit zien. Deze meisjes hebben geen stem en het misbruik blijft maar doorgaan.

“Het liet een diepe indruk op mij achter. Ik wilde een verhaal schrijven over deze meisjes. Ik schreef het echt voor mezelf en niemand anders. Ik was op dat moment bezig met mijn master in creatief schrijven en ik schreef het verhaal als onderdeel van de opleiding. Het was voor mij belangrijk om echt de stem van een meisje te zijn. Ik kende haar als iemand met hoop en dromen en als iemand met nog een hele toekomst voor zich. Als een intelligent kind dat een blijvende indruk zou achterlaten. Om haar echt goed weer te geven besloot ik haar verhaal in ‘gebroken’ Engels te vertellen. Ik noem het nietstandaard Engels.”

Dat taalgebruik is heel bijzonder. Doordat het Engels ‘gebroken’ is, voelt het alsof je Adunni’s gedachten heel intiem meeleest. “Door het op die manier te doen, kon ik haar verhaal vertellen. Ik had eerst een deel van het boek in standaard Engels geschreven en dat voelde respectloos naar Adunni toe. Het enige waar ik nog een beetje

‘Wereldwijd gaan er meer dan 130 miljoen kinderen niet naar school. We verliezen

hierdoor zo veel talent.’

mee zat was dat ik niet wilde dat het spottend was. Ik wilde dat men haar verhaal zou lezen en haar zou respecteren voor de manier waarop ze spreekt.”

Behalve dat Adunni dus een ander soort Engels spreekt dan jijzelf is ze ook een heel stuk jonger. Hoe moeilijk was het om in de huid van een 14-jarige te kruipen? “Ik kreeg geweldig advies van de supervisor van mijn masteropleiding. Hij vertelde me dat de beste manier om in de huid van Adunni te kruipen was door te luisteren naar mijn dochters. Ook al waren mijn twee dochters tijdens het schrijven nog veel jonger dan Adunni, hielp het mij wel om de onschuld van een jong kind vast te leggen. Het was ook een uitdaging om mezelf te ontdoen van alle dingen die ik wist en alles wat me had gevormd tot de persoon die ik ben. De opleiding en kennis die ik had verworven, moest ik allemaal vergeten. Ik probeerde mezelf letterlijk opnieuw voor te stellen als Adunni. Ik hield van die uitdaging omdat het me in staat stelde de dingen die ik als vanzelfsprekend had beschouwd echt te waarderen. Elke dag dat ik aan het schrijven was zei ik tegen mezelf: je bent nu niet Abi, je bent nu Adunni. Ze werd echt een deel van mij. Soms schreef ik iets en had ik bijna het gevoel dat ze tegen me sprak. Dan corrigeerde ze me en vertelde ze me dat ze dat nooit zo zou zeggen, dat ik nu zelf aan het woord was. Dat was een hele vreemde ervaring. Dit prachtige personage heeft drie jaar lang een groot deel van mijn leven uitgemaakt en het einde daarvan was echt pijnlijk voor mij. Ik wilde haar echt niet laten gaan.”

Je vertelde eerder dat je eigen familie ook jonge meisjes in dienst had. Ben je door het schrijven van dit boek ook anders gaan kijken naar je eigen opvoeding? “Absoluut. Het maakt me heel nederig. Ik heb heel veel geluk gehad. Je kunt niet beslissen waar je geboren wordt. Voor mensen als Adunni, die in extreme armoede geboren is, is het leven altijd een strijd. Niemand vraagt daarom. Ik besef dat er heel Adunni’s zijn. Dat besef alleen heeft me al een beter mens gemaakt. Het maakte me ontvankelijker. Ik luister en onderzoek nu veel meer hoe ik levens van jonge meisjes kan veranderen. Een klein gebaar kan al een enorm verschil maken in het leven van iemand die niets heeft.”

In het boek is de band tussen Adunni en haar moeder heel belangrijk. Hoe is jouw band met je moeder? “Ik heb een zeer hechte band met haar. Mijn moeder heeft mijn broer en mij het belang van onderwijs en onafhankelijkheid meegegeven. Ze heeft me altijd gezegd zelfvertrouwen te hebben. Adunni maakt heel veel mee en ik denk dat al die dingen haar nooit waren overkomen als haar moeder nog zou leven. Voor het grootste deel van het boek is haar moeder al overleden, maar ze is een essentieel deel van het verhaal en ze heeft een enorme invloed op Adunni. Dat komt erg overeen met mijn eigen leven. Mijn moeder heeft mij een aantal van de beste waarden bijgebracht die mij hebben geholpen te worden wie ik nu ben. Ik heb het boek ook aan haar opgedragen.”

Het viel mij ook op dat alle vrouwen in het boek, ongeacht hun klasse, te maken hebben met ongelijkheid. Hoe heb jij dat als jonge vrouw in Nigeria zelf ervaren? “Ik verliet Nigeria toen ik negentien was, maar ik was toen net oud genoeg om te beseffen dat het patriarchaat enorm was. In al mijn publicaties neem ik ook mee dat veel meisjes denken dat als er iets gebeurt, het meestal de schuld van de vrouw is. Als een huwelijk stukloopt, is het de schuld van de vrouw. Als er vruchtbaarheidsproblemen zijn, is het de schuld van de vrouw. Dus dat heb ik in mijn verhaal verweven. Ik had het gevoel dat dit echt mijn kans was om het verhaal van ongelijkheid via verschillende personages te vertellen. De focus ligt natuurlijk op Adunni die niks liever wil dan naar school gaan. Maar het was een belangrijk onderdeel van het verhaal dat al de vrouwen in het leven van Adunni die hoog opgeleid zijn en goed Engels spreken, nog steeds problemen hebben. Daarom heb ik vrouwen in het boek beschreven met zeer verschillende levens en laten zien hoe het patriarchaat hen nog steeds beïnvloedt. Zelfs een vrouw als Big Madam, die zeer succesvol is met haar bedrijf, zit vast in haar huwelijk met een vreselijke man omdat ze haar klanten zou verliezen als van hem zou scheiden. Ik wilde laten zien dat deze dingen nog steeds gebeuren en dat vrouw zijn, ongeacht je privileges, altijd met zijn eigen uitdagingen komt. Al biedt het hebben van een opleiding veel. Daarom blijft onderwijs ook zo’n belangrijk thema voor mij.

“Ik wil zo graag dat dit boek een oproep tot actie is. Het is voor mij een kans om mijn eigen luidende stem te gebruiken om echt een verschil te maken. Ik denk dat dit boek op een bepaalde manier heeft gezorgd voor meer aandacht voor dit probleem, maar het heeft niet zoveel teweeggebracht als ik had gehoopt. Wereldwijd gaan er meer dan 130 miljoen kinderen niet naar school. We verliezen hierdoor zo veel talent. We kunnen veel meer doen om zo veel mogelijk kinderen goed onderwijs te bieden. Ik blijf hopen dat het in de handen van beleidsmakers komt. Niet alleen in Nigeria maar overal in de wereld.”

‘Grijpt je vanaf de eerste pagina bij de keel.’

The Bookseller Het meisje met de luidende stem is vanaf 24 augustus verkrijgbaar. O