Załącznik II.2.2.1

Tekst z instrukcją ćwiczeń „notatki użytkowe” Mózg – narzędzie w procesie uczenia się

Uważany jest za najważniejszy organ w ciele człowieka. Otrzymuje i wysyła informacje za pomocą komórek nerwowych, tj. neuronów. Pomimo że stanowi jedynie około 2% całkowitej wagi przeciętnego człowieka, wykorzystuje 20% tlenu pobieranego z powietrza przez organizm. Tak duże zapotrzebowanie na tlen i energię jest spowodowane tysiącami reakcji chemicznych zachodzących w mózgu. Niedotlenienie mózgu przez kilkanaście sekund powoduje utratę przytomności, a przez kilka minut − nieodwracane zmiany prowadzące do śmierci.

Samo pojęcie „mózg” nie jest oczywistym określeniem, ponieważ stosuje się je tylko w klasyfikacji klinicznej jako część mózgowia. W tym medycznym podziale oprócz mózgu wyodrębnia się jeszcze pień mózgu i móżdżek. Inaczej jednak klasyfikuje się części mózgowia w przypadku, gdy pod uwagę brany jest sposób jego kształtowania się w czasie rozwoju zarodkowego. Wyodrębnia się kresomózgowie, międzymózgowie (tworzące kliniczny mózg), śródmózgowie, tyłomózgowie wtórne i rdzeń przedłużony. Brzmi skomplikowanie i tak jest, więc w praktyce stosowane jest umownie określenie „mózg” – do struktury odpowiedzialnej za zapamiętywanie i uczenie się.

Najważniejszą rolę odgrywa ta część mózgu, która rozwojowo określana jest jako kresomózgowie.To właśnie w niej występują półkule zbudowane z istoty szarej, tworzącej korę mózgową, oraz znajdującej się pod nią istoty białej. Określenia te słyszał zapewne każdy. Warto jednak wiedzieć, że istotę szarą stanowią ciała komórek nerwowych, a istotę białą tworzą włókna nerwowe tych komórek. Jeśli sobie wyobrazimy, że nasz mózg składa się z około dwudziestu miliardów neuronów, a wszystkie są ze sobą połączone, to staje się jasne, jak niezwykłą sieć neuronalną stanowi. Obie półkule komunikują się nieustannie ze sobą, a dzięki narządom zmysłów, odbierającym sygnały z wnętrza ciała i rejestrującym bodźce dochodzące z zewnątrz, tworzą dynamiczny układ, który podlega ciągłej przebudowie.

W korze mózgowej panuje jednak swoisty porządek i możemy wyróżnić ośrodki funkcjonalne, np. korę wzrokową, słuchową, ruchową czy kojarzeniową. Każdy ośrodek ma swoją lokalizację i staje się bardziej aktywny, gdy docierają do niego swoiste sygnały. Ciekawe, że to właśnie kora kojarzeniowa, odpowiedzialna za procesy uczenia się, obejmuje wszystkie płaty kresomózgowia. Podczas neuroobrazowania można jednak dostrzec bardzo wyraźne różnice w aktywności poszczególnych ośrodków u poszczególnych osób, np. intensywniejsze pobudzenie ośrodków wzrokowych wystąpi u osoby, dla której obraz ma szczególne znaczenie w procesie uczenia się. Tak będzie u tych z nas, którzy najpierw przypomną sobie obrazek po prawej stronie kartki tekstu, a dopiero później będą mogli powiedzieć, o czym był ten tekst.

Uwagi dla prowadzącego: • tekst jest dostosowany do poziomu liceum ogólnokształcącego i może sprawić uczniom nieco trudności, więc można go dowolnie zmienić. Nie powinien być zbyt łatwy, ponieważ na jego podstawie powinny powstać wartościowo różne notatki; • tekst powinien być wydrukowany na osobnych kartkach i rozdany każdemu uczestnikowi zajęć; • tekst pozostaje u ucznia, ponieważ można w nim dokonywać dowolnych oznaczeń.

Instrukcje do ćwiczenia (powinny być wydrukowane i wycięte do losowania metody notowania)

I. Przeczytaj uważnie tekst dotyczący roli mózgu w procesie uczenia się. Wykonaj notatkę, wykorzystując poniższe wskazówki. 1. Zwróć uwagę na najważniejsze informacje zawarte w tekście. Możesz podkreślać lub dowolnie oznaczać wybrane zwroty. 2. Notatkę wykonaj metodą Cornella. Podziel kartkę zgodnie ze schematem. Uzupełnij pola A, B i C, wykorzystując informacje z tekstu „Mózg – narzędzie w procesie uczenia się”. Po powrocie do domu przeanalizuj notatkę i uzupełnij pole D, służące utrwaleniu informacji. W notatce możesz zastosować podkreślenia, pogrubienia, symbole lub kolor. Notatka, którą stworzysz, ma być na tyle czytelna, abyś mógł z niej skorzystać.

A – miejsce, w którym wpisujemy temat, datę lub tytuł notatki B – miejsce na główne pojęcia, słowa kluczowe, odsyłacze do innych notatek w zeszycie lub podręczniku (ok. 1/3 strony) C – miejsce na właściwą notatkę, np. z lekcji (ok. 2/3 strony) D – miejsce na porządkowanie treści po lekcji; warto wykonać je w tym samym dniu

II. Przeczytaj uważnie tekst dotyczący roli mózgu w procesie uczenia się. Wykonaj notatkę, wykorzystując poniższe wskazówki. 1. Zwróć uwagę na najważniejsze informacje zawarte w tekście. Możesz podkreślać lub dowolnie oznaczać wybrane zwroty. 2. Notatkę wykonaj metodą zdaniową: najważniejsze informacje zapisz jako osobne zdania. Zdania powinny być krótkie i zawierać istotę informacji. Unikaj zdań złożonych. W notatce możesz zastosować podkreślenia, pogrubienia, symbole lub kolor. Notatka, którą stworzysz, ma być na tyle czytelna, abyś mógł z niej skorzystać.

III. Przeczytaj uważnie tekst dotyczący roli mózgu w procesie uczenia się. Wykonaj notatkę, wykorzystując poniższe wskazówki. 1. Zwróć uwagę na najważniejsze informacje zawarte w tekście. Możesz podkreślać lub dowolnie oznaczać wybrane zwroty. 2. Notatkę wykonaj w tabeli: zaprojektuj tabelę, a najważniejsze informacje zapisz jako osobne kategorie. Stwierdzenia wpisane do tabeli powinny być krótkie (najlepiej pojedyncze określenia) i zawierać istotę informacji. Unikaj wpisywania całych zdań. W notatce możesz zastosować podkreślenia, pogrubienia, symbole lub kolor. Notatka, którą stworzysz, ma być na tyle czytelna, abyś mógł z niej skorzystać.