Organic Retail 12

c i n a org l i a t re

2 ruari 201 uari, feb 011 - janemande 2 er b ple d decem , dec) — nçaise sur sim jun, sep ra ar (ma, X - Version F ja er p l aa pen hijnt 4 m r: Antwer t – VerscAfgiftekantoo o D’hon – V.U. Nik ang P802085 4e jaarg

14

nr

Bio babyvoeding: in dit nummer:

Op bezoek bij biologisch e

HOEVEWINKELS

meer dan ‘onbespoten’ Natuurcosmetica:

douchegels

Magazine voor de bioprofessional

Priméal: innovatie voor de voedingswereld

De slimme mengeling die meer omega 3 brengt Gemalen lijnzaad en tarwe*

*  Rijk aan omega 3: optimale opname van omega 3 vetzuren afkomstig van lijnzaad (40% meer dan bij rauw lijnzaad)

 Rijk aan vezels De oplossing van Priméal voor het onevenwicht in onze moderne voeding (namelijk de verstoorde verhouding omega 6 – omega 3)  Makkelijk in gebruik: kan bij alle bereidingen toegevoegd worden, ook geschikt om over de maaltijd te strooien  Zachte smaak van lijnzaad  Product afkomstig uit Frankrijk

Lijnzaad en tarwe uit Frankrijk *Gepatenteerde en exclusieve bereiding

Het door Priméal geselecteerde lijnzaad is afkomstig van Franse landbouwers die samen werken in het kwaliteitsnnetwerk ‘Bleu-Blanc-Coeur’. Het logo van dit netwerk garandeert dat het bio lijnzaad afkomstig is van lokale Franse varianten, van nature rijk aan omega 3.

Euro-Nat - www.primeal.fr - www.blog-primeal.fr - E-mail : euro-nat@euro-nat.com

c i n a g r o re t a i l 14

nr

Inhoud...

10 Nieuwe wetgeving voor bio-import van buiten de EU

Een nieuwe onlangs goedgekeurde Europese verordening vereenvoudigt de invoer van biologische producten van buiten de Europese Unie.

11 Stevia eindelijk erkend

Sinds november zijn stevia en steviol glycoside eindelijk officieel erkend als zoetend additief voor voeding, helaas nog niet als ingrediënt. Een stand van zaken.

13 Biologisch shoppen bij de landbouwer

Nergens is de biologische landbouw zo tastbaar aanwezig als in een hoevewinkel. Vandaag zijn sommige winkels erg professioneel en versterken ze het imago van de biolandbouw in hun streek.

19 Biologische babyvoeding: meer argumenten dan ‘onbespoten’ De producenten kunnen zich echter ook gaan onderscheiden op het vlak van ethiek, een verantwoorde beleid rond aroma’s, toegevoegde suikers en gezondheidsclaims.

24

24 Graviola: lekker èn geneeskrachtig

Met een aanenaam frisse smaak en zachte romigheid overtuigt het graviolasap een snelgroeiende schare liefhebbers. Meer info over de graviolavrucht en haar diverse nuttige en geneeskrachtige effecten.

Colofon

Organic Retail is een onafhankelijk vakblad voor de distributie van biologische, vegetarische, ecologische en dieetproducten in de Benelux en Frankrijk.

Organic Retail beoogt door middel van onafhankelijke communicatie een bijdrage te leveren binnen de biologische sector.

De redactie werkt onafhankelijk van de publiciteitswerving.

27 Ecologische vaatwasdetergenten maken het verschil

Wat is de milieu-impact van ecologische vaatwasmachinedetergenten en hoe doorstaan zij de vergelijking met de producten voor de handafwas? We stelden de vraag aan een aantal fabrikanten.

30 Biologische of natuurlijke douchegels: waar zit het verschil?

Met hulp van de sector vergeleken we de biologische en natuurlijke douchegel metgangbare producten.

Verantwoordelijke uitgever — Niko D’hont Jozef Guislainstraat 44 bus 1, B-9000 Gent, België Tel. +32 (0)9 329 66 96 – Fax +32 (0)9 270 32 01 niko@organicretail.net Reclametarieven — www.organicretail.info Redactie — Sarah Braekman (sarah@organicretail.net), Niko D’hont (niko@organicretail.net), Martine Cosserat Vertaling — AF Translation Fotografie — Niko D’hont, Martine Cosserat Coverbeeld — Angel_a (Yaymicro ) Eindredactie — Christiane Lateur Vormgeving — 79d.be - Gentbrugge Drukwerk — Druk in de Weer – Gent De uitgever kan niet verantwoordelijk gesteld worden voor de inhoud van de gepubliceerde advertenties. Het verlenen van toestemming tot publicatie in dit tijdschrift heeft tevens betrekking op de terbeschikkingstelling in om het even welke elektronische vorm. Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de verantwoordelijke uitgever.

Version française sur simple demande.

Dit magazine wordt gedrukt met plantaardige inkten op 100% gerecycleerd papier.

13

30

4

ORGANIC NEWS Emile Noël overleden Op 28 september overleed op 82 jarige leeftijd Emile Noel. Als pionier in de productie van biologische oliën is hij een van de ‘founding fathers’ van de Franse biosector.

Emile Noël werd in 1929 geboren in Pont Saint-Esprit en onder zijn leiding evolueerde het familiale voedingsoliebedrijf tot een belangrijke in- en uitvoerer van biologische olie naar zowat alle continenten.

De familie en de medewerkers roemen Emile Noël omwille van zijn oprechtheid, eenvoud en zijn warmte, die hij dagelijks inzetten binnen zijn bedrijf en bij contacten met alle patnerbedrijven. Als vooruitkijkend ondernemer bereidde de overledene stichter zijn bedrijf al midden jaren ’90 voor op de toekomst door zijn dochter Annick Garnier aan te stellen als voorzitter van de raad van bestuur en zijn kleinzoon David Garnier aan het roer van de onderneming te zeten als general manager.

Van 23 tot 25 januari vindt in Montpellier (Frankrij) de biowijnvakbeurs Millésime Bio plaats. Daar gaat de discussie verder. U leest er meer over in onze volgende editie.

Symposium voor de aromatherapie in Grasse Van 16 tot 18 maart kan men in Grasse (Frankrijk) verzamelen een keur aan aromatherapie-specialisten op het Symposium voor de Aromatherapie. Thema’s zijn flora als middel tegen milieuvervuiling, heilige en zalige oliën, stofwisselingsziekten en zuiverende, weerstandverhogende planten, bijen en bloemen verzekeren onze toekomst.– www.aromatherapie.ville-grasse.fr

Brengt 2012 eindelijk en Europese reglementering voor biowijn?

Al jaren wacht de Europese biologische wijnsector op een algemene reglementering voor biowijn. Sinds het verwerpen van een wetsvoorstel in 2010 werd er internationaal verder onderhandeld over een compromis omtrent het uiterst moeilijke thema van het toegelaten sulfietgehalte in biowijn. Zo circuleert er een compromisvoorstel dat Europa zou opdelen in drie geografische zones met een verschillend sulfietniveau (met als gevolg dat Frankrijk, Roemenië en Slovenië zich in twee verschillende zones zouden bevinden).

Een ander compromisvoorstel dat meer kans maakt is een berekening van het sulfietgehalte in verhouding tot het suikergehalte in de wijn.

CERTISYS

Voor het programma van Millésime Bio kan u terecht op www.millesime-bio.com

®

Meer dan 25 jaar ervaring op het vlak van

ConTRolE En CERTIfICaTIE van de Bio-landbouw en -voeding

•••••••••••••

www.certisys.eu K. Maria Hendrikaplein 5-6 - B-9000 Gent - teL 32(0)9 245 82 36 ann 71x200.indd 1

certi

bio

®

•••••••••••••

4/29/10 12:34:59 PM

organic retail nr 14

NIEUWE PRODUCTEN Priméal: Biomélin omega 3 mix Priméal pakt uit met een innovatie voor de voedingswereld. Biomélin is een mengeling van gemalen lijnzaad en tarwe die meer omega 3 brengt en de verhouding in opname van omega 6- omega 3 herstelt.

De mengeling is rijk aan omega 3 dankzij het gebruik van rauw gemalen lijnzaad.

Biomélin is makkelijk in gebruik: kan bij alle bereidingen toegevoegd worden, ook geschikt om over de maaltijd te strooien.

Ecodoo: keukentoebehoren uit gerecycleerd materiaal Het Ecodoo gamma wordt uitgebreid met vier nieuwe accessoires: polyvalente reinigingsdoeken, keuken- en schuursponzen en keukendoeken. Al deze producten zijn voor minimum 97% vervaardigd uit gerecycleerd materiaal. De wasbare reinigingsdoeken bevatten gerecycleerde vezels, zijn erg zacht, verwijderen uitstekend alle vuil en zijn multi-inzetbaar. Ze werken antistatisch en zijn ook geschikt voor het reinigen van auto’s.

•• De keukensponzen hebben een schuurkant en een zachte kant.

De schuurzijde is vervaardigd van gerecycleerde plastic flessen, de zachte kant is vervaardigd van het schuimmateriaal in meubelkussens. Ze absorberen water en voorkomen kalkafzetting.

190x136_OrganicRetail_nl_BF.indd 1

•• De schuursponzen zijn volledig vervaardigd van gerecycleerde plastic flessen en ideaal om vervuiling weg te schuren.

•• De keukendoeken zijn volledig samengesteld uit gerecycleerd katoen dat afkomstig is van handdoekrollen.

•• Het volledige productengamma is verpakt in 100% gerecycleerd karton en bedrukt met plantaardige inkten.

Vitasil presenteert zijn siliciumgamma op basis van bioactieve organische silicium Vitasil brengt een aanbod drinkbare oplossingen en gels. Organisch silicum versterkt het bindweefsel en het beenderstelsel, de elasticiteit van onze vaatwanden en heeft een hoge antioxidante kracht.

Er is ook een gel beschikbaar die bijdraagt tot de celvernieuwing en de elasticiteit van de huid en de beenderen hermineraliseert.

De ArticulaSil op basis van biogeactiveerd silicium onderhouden de soepelheid van onze gewrichten en zorgt ook voor een weldoend en rustgevend effect. Articulasil is beschikbaar als drinkbare oplossing of als gel.

Vitasil biedt ook nog een siliciulmoplossing met MSM -GlucosamineChondroïtine die het bindweefsel versterkt, bijdraagt aan een betere gewrichtsmobiliteit en het kraakbeen versterkt.

Distributie: Dexsil Labs (Frankrijk), Biovita (België) www.biovita.be

08.11.11 09:51

Cuisinier Bio depuis 20 ans

Kastanjes, warm en lekker!

In de beschermde omgeving van de Moulin d’Andiran bereiden onze koks al 20 jaar biologische producten voor het hele gezin.

De kastanjes van DANIVAL worden zonder toevoegingen gekookt en vervolgens met de hand verpakt, zonder vocht, zodat de kastanje heel en heerlijk zacht is.

Heel, in stukjes of als puree: deze kastanjes geven uw hartige gerechten een feestelijke toets en maken al uw warme desserten heerlijk zacht.

OK

NIEUWE LO

jgt ons feesten kri van het rs a ja e d in Voor de e nt kastanjes de stijl assortimeANIVAL-handvest. nieuwe D

het etiket p o s p ti e Heerlijk ere verkopen: ge cake rti voor hog oep en ha eeën: s 2 receptidchef-kok Jérôme. van onze

ELIJKER!

T NOG FEES

nze psule om obereiden! a c e g ri u le Een goudkzo mooi mogelijk te kastanjes

DANIVAL - Le Moulin d’Andiran - 47 170 ANDIRAN - ( FRANCE )

organic retail nr 14 Bio by Natur’Inov: snackmixen met fruit, noten en zaden Natur’Inov brengt een gamma van biologische snackmixen uit op basis van gedroogde vruchten, noten en zaden. Dit aanbod versterkt het aantal plezierproducten in het assortiment van de biowinkel en is beschikbaar als impulsproduct aan de kassa (zakformaat 60 gram) of in het winkelrek met een familieverpakking van 150 gram. Het marktsegment biologische ‘fun’ producten is in volle groei en zorgen voor meer variatie in het aanbod en stimuleren de verkoop van de biospeciaalzaak.

Er is keuze uit vier varianten: amandel en kers, cranberry en pinda’s, tamari noten en zaden, en een sport mix met extra energie.

minimum 95% natuurlijke ingrediënten en een minimum van 50% plantaardige ingrediënten van biologische origine. Voor 20 van de 38 producten geldt dat minimu 95% van de ingrediënten van biologische origine zijn.

Madara Ecocosmetics is niet getest op dieren. Het merk werd gelanceerd in 2005 en kende een opmerkelijk internationaal succes en viel ook in de smaak bij sterren zoals Gwyneth Paltrow en Kimberly Wyatt.

Nat-Ali: GatoBio lekkere en makkelijke bakmix voor zoet en hartig gebak Nat-Ali lanceerde dit najaar het gamma GatoBio. GatoBio is een bakmix die op eenvoudige en snelle manier de ideale basis is voor zowel zoet als hartig gebak… Petits Finanicers, Muffins met frambozen, cake met maanzaad en ananas, kleine hartige gebakjes mediterraans of met algen…

Nat-Ali engageert zich en gebruikt louter biologische ingrediënten van lokale origine en of fair trade landbouw!

Biosano: biologische en fairtrade chocolade van Schönenberger Biosano verdeelt de premium biologische en fairtrade Zwitserse chocoladeproducten van Schönenberger. Het gaat onder meer om de Bio Choco-Carré. Choco-Carré is een uiterst dunne tablet chocolade van 85 gram, naar wens massief of met crèmevulling. Er is keuze tussen melkchocolade of pure chocolade, voor de vullingen is er keuze uit munt, aardbei en ‘Irish Cream’.

Bionido: de eerste eerlijke Belgische biomelk Biogroothandel Biosano en de Coöperatie Biomelk Vlaanderen werkten samen om de eerst eerlijke Belgische biomelk te lanceren. Daartoe werd de merknaam Bionido gelanceerd. Om te allen tijde een eerlijke prijs te bieden aan de biomelkboer ontwikkelde men een uniek en transparant kostprijsmodel.Aan de hand van dit model wordt twee keer per jaar een eerlijke prijs per liter biomelk voor de boer berekend.De berekening gebeurt op basis van gedetailleerde parameters zoals de prijs van het voer, de gemiddelde melkproductie, het gemiddelde landbouwersinkomen en de gezondheidskosten.

Deze berekening levert een prijs per liter rauwe biomelk op die zowel de kosten dekt als een faire verloning voor de boer omvat. Veranderen de marktomstandigheden sneller dan verwacht, dan wordt ook de basisprijs sneller herberekend. www.bionido.be

bio · organic

Heerlijke wafels in een nieuw jasje • • • • •

Gezoet met natuurlijke zoetmiddelen In de smaken: honing, hazelnoot en mout Zonder sojalecithine Lactosevrij Gistvrij

Biosano verdeelt Madara ecocosmetics

Ongewijzig lekker!

Sinds dit najaar verdeelt Biosano het gamma Madara Ecocosmetics in België. Madara is het Letse cosmeticabedrijf dat een uitgebreid gamma semi-luxe verzorgingsproducten ontwikkelde op basis van de typische flora van de Baltische regio. Het harde klimaat en de korte zomerperiode zorgt voor een korte bloei van de planten en een exceptionele kwaliteit van de actieve bestanddelen van de planten tijdens hun bloei. Madare producten zijn Ecocert gecertificeerd en bevat www.terrasana.com

d

Martera: nieuw Graviola sap GDI nv breidt haar Martera sappen gamma uit met het nieuwe Graviola sap. Martera Graviola sap is een 100% puur sap, pulp van de Graviola vruchten, zonder toevoeging van water en daarom een vrij dik sap. Het heeft een heerlijk verfrissende smaak.

Graviola vruchten zijn bovendien een rijke bron van natuurlijke vitamine C en het sap bevat dan ook 26 mg vitamine C/portie van 100 ml, wat reeds 32% van de dagelijks aanbevolen hoeveelheid vitamine C is. Het Martera Graviola sap wordt gecontroleerd op pesticiden residuen om een “pesticiden vrij” garantie te kunnen waarborgen. Glazen fles van 500 ml.

Distributie België: Sanvita (T 02 522 77 82 – sanvita@skynet.be)

Health XL presenteert Chia – het voedsel van de Azteken Chia zaden komen oorspronkelijk uit Mexico. De Chia plant behoort tot de mintfamilie, maar is ook verwant aan salie.

Ze vormen al eeuwen een bron van voedsel voor de Amerikaanse inheemse bevolking.

Azteekse krijgers aten Chia tijdens de jacht en andere overleveringen vertellen over Indianen van het Zuidwesten die chiazaad mengden met water. Het zou kunnen dat de Spaanse veroveraars (de conquistadores) zo rond 1521 (na de verovering van Mexico), het zaad meegenomen hebben naar Spanje. Chia wordt aangeplant in veel Zuid-Amerikaanse landen. De voornaamste reden hiervoor is de extreem hoge hoeveelheid omega-3 vetzuren in Chia zaden. Omega-3 vetzuren zijn erg belangrijk voor de mens, ook omdat het lichaam de Omega 3 die Chia zaad levert niet zelf kan produceren. Daarnaast bevat Chia ook een aantal vitaminen, zoals niacine, riboflavine, thiamine en vitamine A, mineralen zoals kalium, calcium en zink, antioxidanten en hoogwaardige eiwitten. Vergeleken met andere zaden en granen biedt chiazaad de hoogste bron van eiwitten (rond de 20 procent eiwit). Chia Zaad bevat ook nog meer eiwit, vezels en calcium. .

Chia zaden kunnen rauw of gedroogd gegeten worden en worden ook gebruikt als verdikkingsmiddel of als ingrediënt voor sauzen. Voeg de Chia zaden toe aan ontbijtgranen, yoghurt of sap. Het is ook geschikt om toe te voegen aan brooddeeg, het brood blijft ook nog langer houdbaar! www.healthxl.eu – info@healthxl.eu

Health XL: Big Tree Farms rauwe cacaooproducten uit Bali Nieuw producten lijn zijn de rauwe cacaoproducten uit Bali van Big Tree Farms. Naast cacaobonen, -nibs, -poeder en -boter heeft het gamma ook gezoete nibs en gezoete nibs-cashews als lekker snack voor tussendoor of voor bij de muesli. Het gamma heeft ook lekker biologische kokosbloesemsuiker. Alles is natuurlijk, biologisch en ongeroosterd (behalve de kokosbloesemsuiker). www.healthxl.eu – info@healthxl.eu

Brouwerij La Binchoise lanceert nieuw gamma bieren ‘Organic’ en heeft een wereldprimeur…

De oude brouwerij La Binchoise in Binche (Henegouwen, België) lanceerde dit najaar een gamma biologische bieren onder de naam ‘Organic’. Het gaat om vier Belgische streekbieren waarin alle knowhow van de brouwerij vervat zit: een tripelbier, een bruin, een honingbier en een bier met rode vruchten. De recepten van de gangbare tegenhangers die La Binchoise al jarenlang brouwt, werden behouden. Men verving alles door biologisch gecertificeerde ingrediënten. “De resultaten zijn erg positief.

Doordat er een andere moutsoort gebruik is, hebben ze een ietwat andere maar erg geslaagde smaak ontwikkeld.”, vertelt Bruno De Ghorain van La Binchoise. De bieren zitten gebotteld in flessen van 37,5 cl met een kurken stop en een champagne muselet.

De brouwerij La Binchoise heeft ook een wereldprimeur: de Scot. Scot is een biologisch tripelbier dat gelagerd werd in oude biologische whiskyvaten. Scot is een echt degustatiebier voor liefhebbers van bier èn whisky. De Scot is te koop in een champagnefles van 75 cl.

bio · organic

Heerlijke zachtzoete biologische drop Deze zoete drop van TerraSana wordt volgens een eeuwenoude traditie geproduceerd met vers geoogste ingrediënten.

Een uitgebalanceerde combinatie van o.a. biologische milde zoethoutwortelextract en biologische anijsolie zorgen voor de karakteristieke zachtzoete dropsmaak die zo lekker lang blijft hangen.

Voor de echte dropliefhebber en waar je niet van af kunt blijven.

www.terrasana.com

8 nieuwe producten

y b t i f Go Go fit by Bioline Met het nieuwe ‘Go fit’ gamma van Bioline eet U niet alleen veilig en gezond maar U eet bovendien precies wat goed is voor Uw lichaam.

Producten met een laag vetgehalte en zonder cholesterol zorgen ervoor dat U zich fit en vol vitaliteit zal voelen. De krachten van soja, granen, groenten en kruiden zullen Uw lichaam herbronnen en terug in balans brengen.

Met ‘Go fit’ eet U niet alleen beter maar voelt U zich ook beter.

Rijk aan Omega 3 Deze producten zijn van nature rijk aan Omega 3.

Omega 3 vetzuren dragen bij tot het voorkomen van hart- en vaatziekten.

           Voor meer informatie over AL onze producten surf naar:

www.bioline.be - Contact: info@bioline.be

Een nieuwe onlangs goedgekeurde Europese verordening vereenvoudigt de invoer van biologische producten van buiten de Europese Unie. In de toekomst vervalt het oude systeem met de invoervergunningen in de lidstaten. De controle komt in handen van erkende controle-organismen die in het land van oorsprong zelf toezien op de controle van de biologische origine.

Nieuwe wetgeving voor

bio-import van buiten de EU De Ierse invoerder dient gewoon te controleren of de verkoper over de nodige certificaten beschikt.

Erkend controleorganisme per land

Exportvergunning via geaggregeerd controle-organisme Het nieuwe systeem gaat in voege op 1 juli 2012 en maakt geleidelijk komaf met het complexe systeem van importvergunningen die de door de EU-lidstaten of hun regio’s worden verleend.. Vanaf juli 2012 zullen invoerders die bio producten aankopen bij uitvoerders die gecontroleerd worden door een erkend controle organisme geen invoervergunning meer moeten aanvragen. Een voorbeeld: indien de biologische bananen in Peru gecertificeerd worden door een controle organisme dat hiervoor erkend is (d.w.z. voor plantaardige producten in Peru), dan moet de invoerder van die bananen geen invoervergunning meer aanvragen na 1/7/2012. De bananen moeten wel vergezeld blijven van een lotcertificaat.

Oud systeem: importvergunning Het oude en langzaam uitdovende systeem kan nog tot 1 januari 2015 toegepast worden maar is omslachtiger en kan tot tegenstrijdige toestanden leiden. Het oude systeem legt de verantwoordelijkheid namelijk bij de Europese invoerder. Deze dient bij het bevoegde ministerie in zijn land of regio een vergunning te vragen voor de invoer van een biologisch product. Een fictief voorbeeld: een Ierse invoerder vraagt bij de Ierse overheid een vergunning voor de invoer van mango’s uit Senegal. Vanaf juli 2015 is dit niet langer mogelijk en kunnen enkel nog mango’s van door het lokaal CO erkende landbouwers ingevoerd worden.

10 organic > wetgeving

Teneinde de controle van de biologische producten in hun land van oorsprong op een correcte manier te laten gebeuren, erkende de Europese Commissie voorlopig 30 controle-organismen (CO) voor de controle en certificatie in bepaalde landen waar deze CO's actief zijn.. Opvallend is dat de overgrote meerderheid van de controle-organismen van buiten de EU afkomstig zijn en dat de erkende Europese CO’s relatief kleinere spelers zijn: Certisys (België), CCPB en ICEA (Italië), Organska Controla (Bosnië). Van grote namen zoals Ecocert, IMO… is niets terug te vinden in de lijst.

In totaal zijn er voor 59 landen één of meerdere controle-organismen erkend.

Landen zonder erkenning Voor sommige landen zijn er meerdere CO’s erkend, voor andere is er sprake van exclusiviteit en opmerkelijk: voor sommige landen is er geen enkele CO erkend en is het dus feitelijk onmogelijk om in de huidige situatie op lange termijn nog een bioproduct uit dat land te importeren. De toekomst zal uitwijzen of het feitelijk onmogelijk is, of dat er toch nog een alternatieve regeling komt…

Wat verandert er voor de invoerder (dus de distributeurs en verwerkers van de bioproducten) in de EU?

•• Invoerders kunnen ten laatste op 30/6/2013 nog aanvragen bekomen voor invoervergunningen wanneer hun uitvoerder gecontroleerd wordt door een CO dat niet door Europa erkend is. Deze invoervergunningen zijn maximaal geldig gedurende 12 maanden.

•• Invoerders die al vanaf 1 juli 2012 handelen met een door een CO erkend uitvoerder in het land van origine hoeven geen importvergunning meer aan te vragen en sparen hier werk en geld mee.

organic retail nr 14 Sinds november zijn stevia en steviol glycoside eindelijk officieel erkend als zoetend additief voor voeding, helaas nog niet als ingrediënt. Dit unieke plantje heeft talloze troeven en wordt in de rest van de wereld al jaren frequent gebruikt als zoetmiddel. Een stand van zaken.

STEVIA

eindelijk erkend…

Sinds de eeuwwisseling talmde de Europese Unie (zogezegd) door een gebrek aan wetenschappelijke bewijzen omtrent de impact op de gezondheid om stéviol glycosiden goed te keuren. In de lange aanloopperiode werd stevia al verkocht voor ‘uitwendig gebruik’. In 2009 was de afgeleide rebaudioside A, mits gezuiverd tot 97%, al door Frankrijk goedgekeurd als additief voor de verwerkende industrie. Sinds januari 2010 is het daar ook verkoopbaar als apart zoetmiddel. Nu kan het dus in heel Europa.

Een additief met diverse toepassingsmogelijkheden Het zijn de uit de Stevia gehaalde Steviol glycosiden die over een enorme zoetend vermogen beschikken. Een negental van de dertig glycosiden worden gebruikt door de verwerkers: Rebaudioside A, B, C, D, F, Stevioside, Dulcoside, Rubusoside en Steviolbioside. Rebaudioside A is de bekendste molecule omdat ze over de beste organoleptische eigenschappen beschikt. Ze kreeg het Europees additiefnummer E960 en heeft een erg breed toepassingsgebied: zuivel, roomijs, fruit- en groentenconserven, confituur, confiserie en chocolade, kauwgum, granen, gebak, visconserven, soep, sausen, tafelzoetmiddelen, dranken, voedingssupplementen.

Zoetkampioen Steviol glycosiden hebben een zoetende kracht die vele malen groter is

voor een veel kleinere hoeveelheid dan de andere zoetmiddelen. Twee eetlepels gedroogd steviablad zoeten even sterk als een volledige tas wit suiker… Bovendien is het een fantastische smaakversterker en heeft het geen bittere nasmaak. De steviol glycosiden weerstaan ook probleemloos verhitting tot rond de 200°C en zijn niet onder invloed van vergisting. Vandaag is Stevia vooral beschikbaar onder de vorm van extract (wit poeder), of poeder van gedroogde blaadjes.

Gezond zoetmiddel Qua gezondheid heeft stevia ongeëvenaarde eigenschappen. Stevia is caloriearm en is dus ideaal in een vermageringsdieet. Het is evenmin verslavend en is een ideaal zoetmiddel voor heel wat diabetici. Bij suikerzieke is bovendien vastgesteld dat stevia glycosiden een positief effect hebben op de pancreas en bijdragen aan een stabielere suikerspiegel in het bloed. Er zijn nog andere positieve effecten vastgesteld die momenteel verder onderzocht worden. Het gaat om ontstekingsremmende effecten en kankerwerende eigenschappen. Momenteel beschikt men echter enkel over in vitro resultaten en resultanten van dierenproeven.

Voor mensen met diabetes type 2 zijn er wel een aantal voorzorgsmaatregelen te treffen. Zij moeten hun glucosegehalte goed controleren.

Zwangere vrouwen worden opgeroepen hun verbruik ook te matigen.

En ja, ook een stevia-allergie is al vastgesteld, maar zou zeldzaam zijn.

12 dossier > stevia In de Verenigde Staten is stevia al langer toegelaten en ondertussen goed voor 10% van alle gebruikte zoetstoffen trekken. Pierre Moreau van Stevia Natura: “Momenteel is men verplicht om samen te werken met industriële verwerkers.” Hij is ervan overtuigd dat stevia glycosiden op termijn synthetische zoetmiddelen en voor een deel ook suiker zullen vervangen. “Ter vergelijking: in de Verenigde Staten waar stevia al langer volkomen legaal is, is stevia goed voor 10% van alle gebruikte zoetstoffen. Eens alle wetgeving hier aangepast is gaat het bij ons zeker dezelfde weg op.”

Biologische stevia?

Steviateelten sterk in opmars

De wetgever besliste dat Steviol glycosiden minimum 95% zuiver zijn en spijtig genoeg ook dat het enkel als additief mag gebruikt worden.

Dat heeft een aantal gevolgen voor voedingsproducenten. De dagelijks toegelaten hoeveelheid van additief is altijd sterk beperkt en heel wat voedingsverwerkers kunnen daarom voor het zoeten niet louter stevia gebruiken, maar dienen ook nog andere zoetmiddelen toe te voegen.

Vanzelfsprekend wordt door de groeiende vraag steeds meer stevia aangeplant. De plant is oorspronkelijk afkomstig van de hoogvlakten in de grensregio van Paraguay met Brazilië en Argentinië. Daar wordt ze al lang als medicinale plant gebruikt door de lokale Guarani Indianenstam en ook als zoetmiddel voor de populaire maté thee.

Stevia behoort tot de familie van de asteraceae, tweezaadlobbige graslandplanten die wild groeien op hoogvlakten met halfdroog klimaat.

De plant wordt makkelijk 40 à 60 cm hoog, soms ook tot 80 à 100 cm.

De plant wordt ondertussen op meerdere continenten geteeld, ook in Europa. Er zijn teelten in Spanje, Zuid-Frankrijk en er lopen momenteel testen in Duitsland en België.

Op markten treft men de plant zelf ook meer en meer aan. De blaadjes worden geoogst tijdens de bloei en vervolgens gedroogd in de zon. Dan kan men starten met de productie van stevia glycosiden. De rest van de plant is niet bruikbaar. Het gehalte steviosiden in de bladeren varieert tussen 4 en 20% van het drooggewicht en hangt af van de variëteit en de teeltomstandigheden.

Het gebruik in voeding van de steviaplant zelf blijft verboden.Wat betreft biologische landbouw geldt momenteel het uitgangspunt dat de plant zelf gecertificeerd kan worden als landbouwkundig product.

Aangezien de verwerkte plantendelen niet als ingrediënt kunnen gebruikt worden heeft het certificeren van verwerkte plantendelen weinig zin. Wat betreft het gebruik van het de steviol glucosiden als additief in een bioproduct is het noodzakelijk dat het gebruik van dit additief toegelaten is, nl door opname in bijlage VIII van de Verordening 889/2008 . Verder zijn er eigenlijk geen technische bezwaren om biologische stevia te telen en er de wateroplosbare moleculen uit te

STEVIA NATURA biedt een gamma natuurlijke zoetstoffen aan op basis van Rebaudioside A, extract uit de plant Stevia rebaudiana.

STEVIA NATURA heeft een waaier aan producten om te voldoen aan de verschillende eisen van gebruikers: Rebaudioside A poeder, tabletjes, poedersuiker en druppels.

De Stevia Natura producten zijn 100% natuurlijk, bevatten weinig tot geen calorieën en scoren van laag tot nul op de glycemische indexschaal.

NIEUW: een doos met 60 individuele zakjes ter vervanging van een klontje suiker, zonder calorieën en een glycemische index van nul.

WWW.STEVIA-NATURA.FR Superfoods Distributor OR14_STEVIA_NATURA.indd 1

U vindt deze produkten in de biologische winkels en op de website www.healthxl.eu Voor inlichtingen: ealthxl.eu 0477/38 06 06 of 015/63 90 01 – info@healthxl.eu 12/12/11 09:20

organic retail nr 14

Biologisch shoppen bij de landbouwer

Nergens is de biologische landbouw zo tastbaar aanwezig als in een hoevewinkel. Vandaag zijn sommige winkels erg professioneel en versterken ze het imago van de biolandbouw in hun streek. Organic Retail bezocht hoevewinkels in Nederland, België en Frankrijk en peilde er bij de uitbaters naar hun verhaal, drijfveren en de band met hun klanten.

La Ferme à l’Arbre in Lantin (België) In Lantin (nabij Luik) werd dit najaar de compleet vernieuwde biowinkel van La Ferme à l’Arbre geopend. Het nieuwe ecologische gebouw is opgetrokken uit houten balken en de muren werden geïsoleerd met (biologische) strobalen en bepleisterd met aarde. De winkel heeft een oppervlakte van 330 vierkante meter.

Het gebouw wordt verwarmd met de recuperatiewarmte van de koel- en diepvrieskasten.

Michel Pâque: “De boerderij was van mijn grootouders, mijn ouders kozen voor een job als ambtenaar. Mijn vader bleef wel boeren als hobby. In 1978 startte hij met de eerste groententeelt op een halve hectare, later op 3 hectaren. Toen mijn grootouders in 1990 op pensioen gingen, heeft de familie zich weer voluit op de boerderij geconcentreerd en hebben we hier alles omgeschakeld naar biologische landbouw. We hebben stap voor stap de boerderij uitgebouwd met diverse

activiteiten. Met succes: momenteel hebben we 44 hectaren landbouwgrond, 70 runderen en 600 scharrelkippen en ook varkensteelt.

Die verkoop is steeds gegroeid, dan zijn we met de winkel verhuisd naar de oude schuur.”

Bescheiden start In de beginperiode verkochten we seizoengroenten aan de mensen in de streek.

Al vrij snel beslisten we om ons naast de groententeelt ook toe te leggen op biovlees en bovendien de verwerking van het vlees in eigen handen te nemen. Nadien is er in de voormalige paardenstal een eenvoudige shop gekomen waar we vlees en seizoensgroenten verkochten.

“Uiteindelijk hebben we dan beslist om een volledig vernieuwde boerderijwinkel te bouwen. We zijn niet uit op winstmaximalisatie, maar wilden er echt iets moois van maken dat binnen onze filosofie van duurzaamheid en respect voor de natuur past. Dit is het resultaat en we zijn er trots op. De opening in oktober heeft wel wat te weeg gebracht in de streek, mede met aandacht van de lokale pers.

We hebben de indruk dat de mensen erover spreken met hun kennissen en dat er veel mond-tot-mond reclame is. “

14 organic > shopping

“Een directe band tussen landbouw en eindverbruiker” Sterke betrokkenheid We voelen ons met zijn allen zeer betrokken bij de eigen productie, ook omdat je die eigen kool, die eigen sla, wortelen, vlees, eieren allemaal door de handen van de klant ziet gaan bij de verkoop. Omdat ze weten dat het eigen teelt is krijgen we ook meer vragen en dan kunnen we bijvoorbeeld uitleggen waarom onze wortelen soms kleiner zijn. Dat schept een bijzondere band.”

De eigen producten verkoopt men bij Ferme à l’Arbre aan een lagere prijs dan gangbaar is in de biowinkel. “We kunnen deze producten aan een voor ons eerlijke prijs verkopen en tegelijkertijd is het ook een erg goede prijs voor de klant.”

aangekocht. We willen een zeer hoogwaardig kwaliteitsvlees aanbieden. In dat kader moet je ook onze keuze van de rundersoorten zien.

Zo hebben we niet gekozen voor het typische

Belgisch witblauw ras, maar voornamelijk voor Blonde d’Aquitaine en Limousin runderen. We vinden dat vlees smaakvoller, roder ook en ook wel wat vetter en malser.

De eigen slagerij van Ferme à l’Arbre is een zeldzaam gegeven. Ze telt in totaal vijf medewerkers: twee slagers, 1 stagiair en twee verkoopsbedienden. Opvallend is het erg ruime assortiment in de winkel dat bovendien voor 95% van de eigen dieren afkomstig is en er ter plaatste verwerkt werd. “Slachten doen we niet hier en in de koeltoog zijn slechts enkele producten zoals Aostaham of Filet de Saxe extern

bio · organic

Voedzame biologische roggebroden De biologische roggebroden van TerraSana zijn gemaakt van 100% natuurlijke ingrediënten.

Ons roggebrood wordt op traditionele wijze bereid en er wordt geen suiker toegevoegd.

Dit roggebrood is rijk aan vezels, wat goed is voor de spijsvertering. Daarnaast is ons roggebrood gunstig voor het cholesterolgehalte en bevat het weinig vet en zout.

Onze roggebroden hebben een positief effect op uw welzijn en dragen bij tot een gezond dieet.

Heerlijk met kaas, ham of zoetig beleg.

www.terrasana.com

organic retail nr 14 De Schoffel in Boxtel (Nederland) In Boxtel, een dorpje in het mooie landschap van Noord-Brabant (Zuid-Nederland) bevindt zich biolandbouwbedrijf De Schoffel. Het is een landbouwbedrijf met 1100 kippen en een gevarieerde aanbod tuinbouwproducten. Vijf jaar geleden werd het kleine hoevewinkeltje gerenoveerd tot een moderne biowinkel met 150 vierkante meter.

Hobby “Het is eigenlijk een uit de hand gelopen hobby”, glimlacht Marina Vogels, die samen met haar man Kees van Esch met het biolandbouwbedrijf De Schoffel startte in 1992. “Maar ondertussen verdienen ook onze kinderen en hun partners hun brood met dit bedrijf. En eigenlijk zijn we een klein landbouwbedrijf, want ons bedrijf is slechts 3,5 hectare groot.”

Dat de volledige familie van Esch een leefbare landbouwactiviteit kon uitbouwen in een bedrijf van deze schaal, dankt het aan de directe verkoop. “Alles wat we produceren verkopen we rechtstreeks aan consumenten. Wij leveren niets aan groothandels of distributeurs.

Die groothandels leveren ons wel producten voor onze biowinkel. Door alle tussenschakels in de keten te vermijden hebben we allen een volwaardig inkomen. Op een andere manier is dit onmogelijk. Maar het blijft hard werken hoor. We werken hier allen minstens zestig uur per week, anders kan niet. Enkel in de winter is het wat kalmer, maar van de lente tot het najaar is het hard werken. Dit jaar was trouwens een moeilijk jaar. De zomer was nat met weinig zon, waardoor we veel meer onkruid te wieden hadden en er tegelijk minder landbouwopbrengsten waren.”

Iedereen in de familie heeft zijn taken: vader Kees bekommert zich om de kippen en de groententeelt, moeder Marina gaat naar de markten en staat tussendoor ook in de winkel, zoon Jacky doet de markten en de tuinbouw, Mark is verantwoordelijk voor de winkeluitbating.

De marktverkoop van De Schoffel situeert zich op de biologische boerenmarkten van NoordBrabant en in de eigen winkel. Op dinsdag staat men op de boerenmarkt van Breda, op vrijdag is Den Bosch aan de beurt en op zaterdag gaat het richting Tilburg. Op de markten worden de eigen producten verkocht, de collega’s op de markt brengen brood en andere courante artikelen mee. Gezien de markten slechts een beperkt aantal marktkramers trekken, zorgt De Schoffel ervoor dat het aanbod bioproducten op de markt zo compleet mogelijk is.

De 180 zonnepanelen bij De Schoffel zijn goed voor 19.000 Kilowattuur groene stroom

Van links naar rechts: Kees, Mark, Mariska, Jacky en Marina van Esch

“Onze winkel heeft een compleet assortiment en is in die zin volledig te vergelijken met elke andere biowinkel. We trachten zoveel mogelijk eigen fruit en groenten te hebben, maar uiteraard kopen we ook aan bij versgroothandel Udea om de klant altijd een volledig aanbod te garanderen.”, vertelt Mark.

Boxtel is een klein dorpje, ten midden van een landelijke en rustige regio. De grote stad is hier een eind rijden verwijderd. “We zijn de enige biowinkel in de streek en ook de enige hoevewinkel in het dorp. We hebben hier bovendien een parking voor de winkel, dus

het shopcomfort is verzekerd. We kennen heel wat van onze klanten persoonlijk en de meesten zijn trouwe afnemers die ook begaan zijn met wat er op het landbouwbedrijf gebeurt.”

“Door de directe verkoop van bioproducten kunnen we het landbouwbedrijf rendabel houden”

TerreNeuve.com

EMILENOEL bio-EQUIT sesame toastee FR/NL 92,5x277_Mise en page 1 10/06

organic retail nr 14 Ferme Durr in de Elzas (Frankrijk) Bij de overname van de ouderlijke boerderij in de jaren ‘80 beslisten Raymond Durr en zijn echtgenote Anne-Marie resoluut te kiezen voor biologische landbouw. “Het begin was moeilijk, er was niets van advies beschikbaar.

We mochten geen schrik hebben te mislukken of kritiek te krijgen en hebben alles zelf uitgezocht”, aldus Raymond. Het is duidelijk goed gekomen op de Ferme Durr: vandaag werken er dertig mensen en loopt de omzet in de miljoenen euro.

Hoevewinkel in volle ontwikkeling Het winkeltje op de Ferme Durr bleef lang bescheiden en men vond er enkel de zelf geproduceerde voeding: rundsvlees, fijne vleeswaren, appelsap, zuivel, kaas en bier… In 2010 werd de winkel echter volledig gerenoveerd en breidde de winkelruimte uit tot 40 m² en kreeg de shop het volledige aanbod van een biowinkel. “Daar was hier behoefte aan, want de dichtstbijzijnde biowinkel bevindt zich op 20 kilometer. Het complete aanbod bioproducten wordt dan ook naar waarde geschat door de klant”, verduidelijkt Denise Roecker, winkelverantwoordelijke.

Producten uit de Elzas Voor het fruit en de groenten zetten men een partnerschap op touw met een regionale groothandel. Ferme Durr verkoopt de eigen producten maar koopt ook vers in. Dat garandeert dat het grootste deel van de groeten- en fruitafdeling uit de regio afkomstig is. “Indien mogelijk zullen we altijd producten uit de eigen regio kopen, bijvoorbeeld het gevogelte.

Zo willen we het aantal leveranciers beperken en ons ook onderscheiden van de supermarkt.”

“Ons doel is niet zoveel mogelijk producten aan te bieden”, vertelt Denise. “We willen vooral compleet zijn, kwaliteit leveren en door stuk voor stuk het aanbod in de kijker zetten bij de klant trachten we hen te overtuigen ook alles bij ons te kopen. We zien nu nog te veel dat men voor bepaalde specifieke producten komt. Maar het gaat de goede richting uit!”

Zuivelspecialist De Ferme Durr telt vandaag 180 hectaren met diverse bestemmingen: weilanden, graanteelt… Het vee omvat een zestigtal melkkoeien, vleeskoeien en varkens op stro, gevoed met het lactoserum (een natuurlijk melkbestanddeel dat door middel van een speciaal bereidingsproces uit melk gewonnen wordt. Lactoserum is zeer rijk aan energie in de vorm van lactose, en bevat daarnaast proteïnen met een hoge biologische waarde).

De eigen melk wordt samen met melkoverschotten van collega’s in de streek (geweigerd door grote zuivelbedrijven) bij Raymond Durr zelf verwerkt tot zuivel en kaas. Hij maakt er onder meer gefermenteerde en gegelifieerde melk mee en ook enkele typische streekkazen.

Reeds in de jaren ’70 ontwikkelde Raymond Durr met enkele collega’s en klanten de Tome du Ried kaas. Het idee was een lokale kaas te ontwikkelen die de melkveeteelt in de regio zou aanmoedigen en ingaan tegen de massale omschakeling van de landbouw naar maïs.

Raymond Durr en zijn collega’s maakten zich terecht zorgen over de impact van de maïsmonoteelt op het grondwater. Door de

nabijheid van de Rijn zit de grondwaterlaag hier erg hoog en de vervuilende maïsteelt bedreigt de zuiverheid van het grondwater.

Verkoop via meerdere kanalen Dertig jaar hard werken hebben de Ferme Durr geen windeieren gelegd. De rechtstreekse verkoop op biomarkten (vijf in eigen streek en één over de grens in het Duitse Freiburg) is goed voor 5% van het zakencijfer, deze in de winkel 7% van het totale zakencijfer van 4,1 miljoen euro. De andere productie van Ferme Durr wordt verkocht in biowinkels elders in de Elzas, in Parijs of andere delen van Frankrijk.

“Lokale productie van artisanale specialiteiten”

word masterchef met gat bio

Met GatoBio beschik je over een ideale basis voor zoet en hartig gebak…

Petits Finanicers, Muffins met frambozen, cake met maanzaad en ananas, kleine hartige gebakjes mediterraan of met algen…

Nat-Ali engageert zich en gebruikt louter biologische ingrediënten van lokale origine en of fair trade landbouw!

NATURE ET ALIMENTS - Rue Nicolas Appert, ZAC de la Brosse - 44400 Rezé France -

w w w. n a t u r e - a l i m e n t s. c o m

HYGIENA - Oostjachtpark 3 - 9100 Sint-Niklaas Tel.03 780 53 00 - Fax.03 778 14 13 - Email : info@hygiena.be - www.hygiena.be Voor uw gezondheid: matig uw gebruik van vet, suiker en zout

organic retail nr 14 Biologische babyvoeding draait vanzelfsprekend om onbespoten ingrediënten en de hoogst mogelijke voedselveiligheid voor onze jongste spruiten. De producenten kunnen zich echter ook gaan onderscheiden op het vlak van ethiek, een verantwoorde beleid rond aroma’s, toegevoegde suikers en gezondheidsclaims.

Bio babyvoeding kan zich op diverse punten onderscheiden Business Biologische babyvoeding neemt in Europa heel verschillende posities in. In sommige landen blijft het een nichespeler, in andere landen domineert bio babyvoeding dan weer de markt (het marktaandeel van bio babyvoeding in Duitsland bedraagt om en bij de 60%). Feit is dat de concurrentie bikkelhard is en dat het er qua marketing en marktpositionering bikkelhard aan toe gaat.

Strenge normen Onbespoten of pesticidevrij weegt als argument voor het fragiele metabolisme van baby’s nog zwaarder door dan bij voeding voor volwassenen, maar het is een feit dat de wettelijke normen voor pesticidenresidu’s voor gangbare babyvoeding eveneens zeer streng zijn. Het mag dan ook niet verwonderen dat omwille van het respecteren van de normen ook voor gangbare babyvoeding voor sommige grondstoffen volledig biologisch geteeld zijn, net omdat men er anders niet in slaagt onder de maximum residu limiet.

Vervuiling Af en toe verschijnen in de pers overal ter wereld schandaalartikels die melden dat een of meerdere babyvoedingsproducten uit de winkelrekken gehaald werden omwille van een of andere vervuiling. Het toont aan dat in onze zwaar vervuilde wereld er geen 100% garantie bestaat op een perfecte zuiverheid, ondanks de inspanningen die alle producenten zich ongetwijfeld getroosten. Soms gaat het daarbij ook om biologische babyvoeding. Biologisch biedt dus evenmin 100% garantie. Wat als argumentatie wel overeind blijft, is dat de filosofie van de productie en de algemene milieu-impact

Ook gangbare babyvoeding bevat al eens een volledig biologisch geteeld ingrediënt. Om de wettelijke normen voor pesticidenresidu’s te respecteren...

20 dossier > biologische babyvoeding De toevoeging van DHA Omega 3 aan biovoeding ter bevordering van de visuele ontwikkeling van zuigelingen is omstreden. van de teelten beter zijn en dat er geen voedingssector is waar er meer controle en certificatie is dan de biosector.

Gezien de consument (zie verder) de hoogste zuiverheid en ethiek verwacht van bio babyvoeding, kan men zich in de komende jaren op diverse domeinen ook op andere vlakken verder onderscheiden van de gangbare babyvoeding.

DHA en omega 3 Een interessante case die recent het nieuws haalt lijkt ons de toevoeging van DHA of Docosahexaeen-zuur (DHA). Dit zuur is een keten omega-3 vetzuren die van nature aanwezig is in de menselijke moedermelk. Veel onderzoekers geloven dat de aanwezigheid van DHA in babyvoeding de gezichts- en hersenontwikkeling optimaliseert.

Daarom beslisten babyvoedingfabrikanten DHA eveneens toe te voegen aan hun producten. Zij plaatsten op hun verpakking de claim dat DHA bijdraagt tot de normale visuele ontwikkeling van baby's tot 12 maanden oud. Er ontspon zich echter een discussie in het Europees parlement over die claim en het nut en zelfs de risico’s van de toevoeging. Sommige specialisten stelden dat men niet zeker was van dit effect, dat men niet wist bij welke hoeveelheid dit effectief zou bijdragen aan de visuele ontwikkeling en verontrustender: dat een te hoge dosis toegevoegd DHA net risico’s inhield. Het probleem zou mede zijn dat in het laboratorium gesynthetiseerde stoffen niet volledig dezelfde zijnHOL11002_190x135_DeNieuweBand_NL.ai als DHA dat van nature aanwezig is in moedermelk.

1 28.02.11 16:53

Hoewel de Europese milieucommissie tegen was stemde het Europees parlement uiteindelijk voor.

De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) gaf een positief advies en de Europese Commissie stelde voor om de gezondheidsclaim "De inname van DHA draagt bij tot de normale visuele ontwikkeling van zuigelingen tot de leeftijd van 12 maanden" op de lijst van toegestane claims toe te voegen.

Het zou in dit kader goed zijn mochten de biologische babyvoedingproducenten de grootste terughoudendheid hebben in een dergelijk dossier en verzaken aan dergelijke controversiële toevoegingen en claims.

Aroma’s Ook het toevoegen van natuurlijke aroma’s aan babyvoeding is betwistbaar. Vanzelfsprekend zijn alle fabrikanten bezig met de acceptatie van hun voeding bij de baby’s - en terecht. Op basis van smaakonderzoek pikt men smaken uit die goed in de markt liggen. Bovendien is dit smaakonderzoek meestal gebaseerd op wat volwassenen lekker vinden, logisch want als mama iets aan haar kind moet geven wat ze zelf niet lekker vindt, doet ze dat natuurlijk niet. Daardoor blijven minder evidente smaken onderontwikkeld.

Voedingsaroma’s kunnen ook aanleiding geven tot allergische reacties, voornamelijk bij baby’s en peuters. In die context ligt het in babyvoeding populaire vanille trouwens ook onder vuur.

C

M

W elk U nm E I e g N igelin melk

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Volwaardige baby-voeding van de beste biologische landbouw

zu e rHolle Demet t me

Het is de bijzonder zorgvuldige en zorgende manier van werken van de biologischdynamische landbouw, die het de landbouwgrond mogelijk maakt haar waardevolle vruchtbaarheid te behouden.

Deze vitaliteit vind je terug in de vruchten en granen die uit deze grond voortkomen en dient als basis voor een gezonde voeding. Daarom biedt Holle al meer dan 75 jaar baby-voeding van de beste biologische landbouw. Holle baby-voeding is ongezoet, licht verteerbaar en eenvoudig te bereiden.

Verkrijgbaar bij De Nieuwe Band www.nieuweband.nl

Liefde, Geborgenheid en Holle

baby food

organic retail nr 14 Jonge ouders en hun koopgedrag Het consumentengedrag van jonge ouders is opmerkelijk en er werd dan ook al veel onderzoek naar gedaan. Wij struinden door een aantal onderzoeken hieromtrent en verzamelden de belangrijkste conclusies: •• Belgische ouders van jonge kinderen hechten meer dan gemiddeld belang aan label of certificaat en het feit dat de producten van biologische landbouw afkomstig zijn. (Onderzoek OIVO-CRIOC) •• Prijs is een minder belangrijk argument als het om voeding voor kleine kinderen gaat. In een grotere steekproef noemt 87% van de Belgen prijs het belangrijkste criterium bij de aankoop van voeding, bij ouders van jonge kinderen is dat slechts 47%. (Onderzoek OIVO-CRIOC) •• Het krijgen van kinderen is voor jonge ouders een van de momenten waarop men het meest de aankooppatronen veranderd. 21% zou zijn aankoopgedrag niet veranderd hebben sinds het krijgen van kinderen. 26% kiest voor goedkopere merken, 37% voor grote merken, 16% vaker voor private label.

•• Uit een studie van Sanoma Uitgevers blijkt dat Nederlandse

ouders dat ze in een beginfase meer vertrouwen hebben in gevestigde merken. De verkenning voor de producten die ze gaan kopen voor hun baby begint echter al voor en tijdens de zwangerschap.

•• Uit Deens en Brits onderzoek uit 2008 blijkt dat de komst van een baby een positieve invloed heeft op de aankoop van biologische voeding.

•• Dat beschikbaar inkomen een rol speelt in de keuze van duurdere biologische voeding is evenzeer onmiskenbaar. Deense consumenten zijn meer geneigd om voor bio babyvoeding te kiezen bij één of twee kinderen dan wanneer men drie of meer kinderen heeft.

•• Uit een onderzoek van de Universiteit van Wageningen uit 2010 blijkt het belang dat door prille ouders gehecht wordt aan variatie, gezond, vers, veilig en onbespoten, smaak, lekker, weinig suiker of suikervrij.

•• Bij babyvoeding voor kinderen ouder dan 18 maanden moet men vooral smaak en lekker benadrukken

Biologische babyvoeding zou misschien dus beter verzaken aan iedere aromatoevoeging, zoals trouwens bij Demeter het geval is. De onschuldig klinkende ‘toevoeging van natuurlijke aroma’s ‘ is trouwens niet zo onschuldig als het lijkt. Ze mogen dan wel niet synthetisch zijn, de aroma’s zijn vaak niet afgeleid van de natuurlijke bron.

potjesvoeding, maar kinderartsen keuren dit af.

Baby's zijn altijd enorme zoetekauwen. Als men ze laat wennen aan suiker bestaat de kans dat ze daarna elk hapje zonder suiker weigeren.

Meestal bevat hun voeding al genoeg suikers en later zal de baby nog genoeg suiker te verwerken krijgen. De meeste biologische babyvoedingsproducenten zijn op dit punt veel terughoudender en dat kan enkel maar toegejuicht worden.

Suikers Teveel suikertoevoeging in bereide voeding: het is een ziekte van onze tijd. Helaas blijkt ook babyvoeding niet altijd te ontsnappen. Sommige babyvoedingsproducenten voegen suiker(s) toe aan hun papjes of

bio · organic

TerraSana Natuurlijk lekker!

Echt Canadese ahornsiroop • 100% puur en natuurlijk!

• Rijk aan mineralen (calcium, ijzer en thiamine) • Mild zoet van smaak • Heerlijk over bijv. pannenkoeken, toetjes en in koffie of thee

www.ahornsiroop.nl

e g a t r o p e r i Publ

Econological een bulkconcept met meerwaarde voor winkelier en klant ®

“Met dit bulkaanbod zorg je voor laagdrempelig shopplezier en extra variatie” Bij de pas vernieuwde biohoevewinkel Ferme à l’Arbre in Lantin (nabij Luik) opteerde men voor het bulkconcept van ‘Econological® by Natur’Inov’.

Michel Paque van Ferme à l’Arbre vindt bulk een logische keuze in zijn hoevewinkel om zo onnodige verpakkingen te vermijden en stelt vast dat de Econological® bulkmeubel ook veel shopplezier brengt voor zijn klanten.

“Bij de voorbereiding van de inrichting van de nieuwe winkelruimte was het snel duidelijk dat we ook zouden opteren voor een ruim aanbod bulkproducten. We wilden een aantal typische bulkproducten combineren met plezierartikelen in een meubel waar de klant zelf zijn hoeveelheid kan kiezen. In totaal telt het meubel 76 verschillende referenties, wat uitstekend is voor de ruimte die het in beslag neemt.

Wat mij persoonlijk sterk aanspreekt is dat ik merk dat de klanten het leuk vinden om te snuisteren in het bulkaanbod zonder daarbij gepusht te worden om te grote hoeveelheden te kopen. De drempel is op die manier zeer laag, er is evenmin dwang tot overconsumptie of verspilling. Dat sluit goed aan bij de principes van Ferme à l’A rbre.”

“Het aanbod leuke snackingproducten van Econological® bevindt zich naast de meer traditionele bulkmeubelproducten. Klanten maken er op een ongedwongen manier kennis mee en zijn vaak onmiddellijk gecharmeerd. Aangezien ze zelf bepalen hoeveel ze nemen, zien we dat ze van alles een beetje nemen. In alle vrijheid wordt er dan een breed aanbod aperitiefhapjes samengesteld of een reeks tussendoortjes voor op het werk of op school.”

Het meubel bevindt zich net naast de groenten- en fruitafdeling. Waarom?

“Dat leek ons vanzelfsprekend. Enerzijds is de groeten- en fruitafdeling hevan groot belang in onze winkel en trekt. Aangezien ons fruit en groenten ook in bulk verkocht worden, vinden we dit vanzelfsprekend.

Naast de het Econological®meubel hebben we ook ons aanbod eigen bakmeel en bloem uitgestald, dat zelf ook in bulk verkocht wordt. Dit deel van de winkel is voor ons dan ook de afdeling waar alles in bulk aangeboden wordt. Door het Econological® meubel er naast te plaatsen, krijgt het veel aandacht en verleidt het veel mensen om ook enkele producten van Econological® te kiezen.”

Het Econological® concept is nu een maand in gebruik.

Kan u al een eerste evaluatie doen van de resultaten?

“Daarvoor is het nog vrij vroeg. Enerzijds kan je stellen dat het om een aanzienlijke investering gaat. Er kruipt ook behoorlijk wat werk in het op orde houden van het meubel. Het moet regelmatig schoongemaakt worden en de bakken dienen natuurlijk ook aangevuld te worden.

Maar daar staat ook wat tegenover: je krijgt een heel groot aanbod bulk, we bieden onze klanten producten aan die uniek zijn en shopplezier brengen. De verkoopsresultaten vallen zeker niet tegen, en het Econological® concept is ook flexibel. We kunnen dus gepast inspelen op tendensen en op de behoeften per seizoen. Ik vertrouw erop dat we een goede keuze maakten.”

Wat deed je specifiek voor Econological® by Natur’Inov opteren?

“We wilden een ruim meubel dat kwalitatief top was.

Bovendien moest het er ook mooi uitzien. Dat we dit meubel konden aanschaffen bij Natur’Inov, een partner hier niet zo ver vandaan gevestigd is deed ons definitief over stag gaan. In het Econological® aanbod zijn bovendien ook een hele boel leuke onderscheidende producten voorradig. Zo vermijdt je ook een dubbel op in het aanbod.”

22

Natur’Inov info@natur-inov.com – Telefoon +32 (0)71 21 37 30

La Cafinière,

de nieuwste biodynamische plantage van Côteaux Nantais

De biodynamische fruitspecialist verkoopt sinds dit najaar voor het eerst fruit geoogst op de nieuwste van zijn acht plantages: La Cafinière. Een rondleiding met Robert Dugast, algemeen verantwoordelijke voor de plantages.

De nieuwste plantage telt 10 hectaren met appelbomen (met 10 appelvariëteiten), 2 hectaren perenbomen (2 variëteiten) en 22.000 aardbeiplantjes. “We wilden dat deze plantage echt een innoverende boomgaard werd die ten volle gebruik maakte van al het onderzoekswerk qua variëteiten en oogstbescherming van de voorbije twintig jaar. In totaal werken we bij Côteaux Nantais met 35 nieuwe en oude variëteiten die ons in staat stellen nog beter fruit te oogsten.”

Meer afstand tussen de bomen, gemengde hagen De densiteit van de bomen in La Cafinière werd bewust tot 1600 bomen per hectare verlaagd. Overal tussen de fruitbomen wordt met permanente begroening gewerkt.

Tussen de verschillende aanplantingen legde men gemengde hagen aan. “Deze hagen bevatten onder meer hazelnoot, vlier, mispel, kastanje en hulst en zorgen voor een natuurlijke bescherming van onze plantage doordat ze natuurlijke vijanden aantrekken tegen de insecten die het fruit bedreigen.”

Typisch voor biodynamische boomgaarden is de diepe worteling van de bomen. Dat zorgt ervoor dat de wortels meer nuttige mineralen uit de grond halen en er slechts weinig waterirrigatie nodig is. De voordelen zijn talrijk: minder waterverbruik, een betere vruchtkwaliteit, meer natuurlijke suikers en smaak en een betere bewaring van het fruit. La Cafinière beschikt ook over twee nieuwe waterzones et vijvers en filter- en dynamiseringssysteem gebouwd werd. Deze twee zones volstaan voor de volledige plantage.

Nieuwe renettenvariëteit en aardbeien onder tunnel In primeur is er in La Cafinière ook een nieuwe zelf gecreëerde appelvariëteit te ontdekken: Renette des Côteaux.

Verder worden onder meer volgende variëteiten geteeld: Pirouette, Crimson Crisps, Opale, Reinette d’A njou, Topaz, Valstar en de eigen creatie ‘Reinette des Coteaux Nantais’. Daarnaast is er ook nog een nieuwe Conférence peer aangeplant: Président Héron.

Coteaux Nantais schroefde ook zijn aardbeienproductie op. “We kozen hier voor aardbeienteelt in volle grond onder tunnels. Dit maakt ons minder afhankelijk van de grillen van het weer in april, mei en juni.

Ook werden er hagen met phacelia aangelegd, deze plant is een echte bijentrekker en vergemakkelijkt de bestuiving.

Extra tewerkstelling Zoals steeds bij Coteaux Nantais werkt Robert Dugast met assistenten die de verantwoordelijkheid krijgen over een deel van de plantage. De creatie van La Cafinière zette extra medewerkers aan het werk, waaronder ook een landbouwingenieur.

Toekomstvisie De ontwikkeling van een botanisch conservatorium voor boomgaarden samen met andere Europese biodynamische boomgaarden stelt Côteaux Nantais in staat om nog meer te werken met oude variëteiten en te experimenteren met verschillende teeltmethoden. In samenwerking met een lokale imkersvereniging werden twintig bijenkorven geplaatst, met tijdens de bloeiperiode nog eens dertig extra bijenkorven. Momenteel bekijkt men of het mogelijk is om schapen te gaan hoeden in de boomgaard.

Ook op het vlak van educatie is La Cafinière een stap voorwaarts voor Coteaux Nantais. Er werd een bezoekerscentrum gecreëerd en men zal voortaan ook meer schoolkinderen kunnen ontvangen. “Zo willen we bijdragen aan de band tussen kinderen en de natuur en biologische landbouw. Bovendien hopen we sommigen van hen zo ook warm te maken voor een job in de fruitteelt.”

Publ

Met de regelmaat van de klok verschijnen er nieuwe vruchtensappen in de biowinkel. Het in Brazilië zeer populaire graviola is nu ook in Europa aangekomen. Met een smaak die frisse, zure toetsen en zachte romigheid verzoent, overtuigt het sap een snelgroeiende schare liefhebbers. Bovendien blijkt de graviolavrucht ook allerhande nuttige en geneeskrachtige effecten te hebben.

GRAVIOLA

lekker èn geneeskrachtig (Sub)tropische vrucht De graviolavrucht (botanische naam Annona muricata)heet in het Nederlands weinig smakelijk zuurzak, vandaar dat de Portugese naam graviola wellicht de voorkeur geniet. In Indonesië en Maleisië wordt de zuurzak ook wel Durian Balando of Nederlandse doerian genoemd. Ook wordt wel eens de Spaanse naam guanabana of guanavana gebruikt voor deze vrucht.

De graviola is de vrucht van een altijd groene boom die vijf à zes meter hoog wordt en courant voorkomt in de tropische en subtropische klimaatzones van Noord-, Midden- en Zuid-Amerikaanse landen en de Caraïben. De boom wordt tegenwoordig ook in Aziatische landen aangeplant. De vruchten worden makkelijk tot 30 cm lang en hebben een gewicht van drie kilo of meer. Ze zijn geelgroen van kleur en hebben een onregelmatig, stekelig oppervlakte met een crèmekleurig, zacht vruchtvlees en donkere zaden.

Verfrissend met zachte achtergrond Het vruchtvlees van de graviola is rijk aan vitamines B1, B2 en B3 en vitamine C, ook mineralen zoals calcium, fosfor en ijzer zijn rijkelijk aanwezig. Graviola bevat bovendien drie essentiële aminozuren: tryptofaan, methionine en lysine.

De smaak van de vrucht is een combinatie van frisse, zure toetsen zoals bij ananas en passievrucht met een zoetzachte, romige ondergrond zoals bij banaan en kokos. Het is dan ook niet verwonderlijk dat graviola een populaire dorstlesser is in onder meer Brazilië.

Door zijn lekkere smaak kan het sap van de graviola ook gebruikt worden als basis voor een verfrissende smoothie (met andere vruchten), een shake (met yoghurt of melk), cocktails en ook voor sorbet of ijs.

organic retail nr 14

Kruidengeneeskunde Graviola is een veel gebruikt middel in de traditionele kruidengeneeskunde van de inheemse bevolking in Zuid-Amerika. Daartoe worden zowel de schors, de bladeren, de wortels als de vruchten en de zaden van de vruchten aangewend.

De vrucht en het vruchtensap worden er vooral gebruikt als middel tegen wormen en parasieten, voor het verlichten van koorts, voor een verhoogde moedermelkproductie na de geboorte en als middel tegen diarree en dysenterie. De geplette zaden worden eerder gebruikt tegen interne en externe parasieten, luizen en wormen. De schors, bladeren en wortels worden dan weer beschouwd als kalmerend, krampwerend, bloeddrukverlagend en zenuwversterkend.

Onderzoek naar Graviola Al sinds de jaren ’70 van vorige eeuw wordt onderzoek gedaan naar de werkzaamheid van graviola in de strijd tegen kanker, onder meer door het Amerikaanse National Cancer Institute.

Onderzoekers slaagden erin uit de graviola Annonacae acetogeninen vetzuren te isoleren. Deze vetzuren vertoonden opvallende resultaten bij in vitro onderzoek. De acetogeninen bleken effectief werkzaam te zijn tegen tumoren en parasieten en tegelijkertijd ook insectendodend en antimicrobieel te werken. Opmerkelijk daarbij is dat het selectief de kankercellen vernietigt zonder onze gezonde lichaamscellen aan te tasten.

Een ieder die

duurzaam denkt Komt naar BioVak WOENSDAG 18 JANUARI 2012 van 14.00 uur tot 22.00 uur

Vakbeurs voor duurzame landbouw, natuur, voedselkwaliteit en ondernemers met smaak

IJSSELHALLENCOMPLEX ZWOLLE Meer informatie? Ga naar

DONDERDAG 19 JANUARI 2012 van 11.00 uur tot 21.00 uur

www.biovak.nl

nieuw EcovEr Soft touch

Het nieuwe afwasmiddel Ecover Soft Touch is een krachtig ontvettend afwasmiddel dat zacht is voor de handen.

De innovatie komt op de markt in twee varianten: Lotus & Amandelolie en Granaatappel & Jojoba-olie (750ml)

Sterke producteigenSchappen • Dermatologisch getest, zacht voor de huid • Bevat Amandel-olie / Jojoba-olie, met huidverzachtende eigenschappen • Reinigt en ontvet krachtig • Op basis van plantaardige ingrediënten en mineralen • Bevat geen schuimversterkers (deze zijn schadelijk voor het milieu)

hernieuwbare verpakking De Ecover Soft Touch is, net als de andere vloeibare producten van Ecover, verpakt in een “Plantastische” fles op basis van suikerriet. De belangrijkste voordelen van plastic op basis van suikerriet: • Van een hernieuwbare bron, niet op basis van olie • CO2-efficiënter (de fles stoot 3x minder CO2 uit) • Van het meest energie-efficiënte gewas • 100% recycleerbaar (samen met bestaande plastics)

organic retail nr 14 De laatste generatie vaatwasmachines gaan erg spaarzaam om met water en energie en blijken zelfs qua waterverbruik niet meer te kloppen door de mens. Maar hoe zit het eigenlijk met de detergenten voor de vaatwasmachine? Wat is hun milieu-impact en hoe doorstaan zij de vergelijking? We stelden de vraag aan een aantal fabrikanten van ecologische afwasmiddel en detergenten voor vaatwasmachines.

Ecologische vaatwasdetergenten maken het verschil

Qua chemie scoren machines niet zo goed als de handafwas omdat de chemie de fysieke inspanning van de mens moet vervangen. Maar men beperkt de milieu-impact wel aanzienlijk met de keuze voor ecologische alternatieven, luidt het unaniem.

Wij overlopen de verschillende producten die men in de vaatwasmachine gebruikt: vaatwaspoeder en –tabletten, spoelmiddel en regeneratiezout.

Regeneratiezout Elke vaatwasmachine beschikt over een waterverzachter die het kalk en magnesium in het leidingwater neutraliseert. De waterverzachter gebruikt daarvoor regeneratiezout. Zonder zou men steeds een witte kalkaanslag hebben op de vaat en kalk en magnesium zouden ook de goede werking van het detergent in de poeder verhinderen. Van alle ecologische producten in de categorie voor vaatwasmachines is dit het product dat zich het minst onderscheidt van de gangbare producten. Het verschil is er en zit hem in het mijden van een aantal milieubelastende additieven die het klonteren van het zout voorkomen.

Vaatwaspoeder en tabletten Over het vaatwaspoeder of de vaatwastabletten die instaan voor het reinigen van de vaat zelf, valt heel wat meer te vertellen. Een ecologisch alternatief vermijdt in de eerste plaats fosfaten (of fosfonaten) en EDTA. Gangbare vaatwaspoeders en –tabletten bevatten in tegenstelling tot waspoeder wel degelijk nog fosfaten of fosfonaten (zelfs tot 40%). De mineralen die het water hard maken, worden door deze twee stoffen geneutraliseerd, en verbeteren de waswerking aanzienlijk. Het Europees parlement besliste om deze stoffen vanaf 2015 te verbieden in vaatwasdetergenten. Een te grote hoeveelheid fosfaat in het watersysteem veroorzaakt overmatige algengroei en uiteindelijk de biologischedood van het water

Gangbare vaatwasdetergenten bevatten nog steeds tot 40% fosfaten of fosfanaten.

(eutrofiëring). De nevenwerkingen van grote hoeveelheden fosfaat die in het milieu belandenzijn aanzienlijk. De voornaamste bron van fosfaatvervuiling zijn menselijke activiteiten: de landbouw gebruikt grote hoeveelheden als kunstmest, de waterzuivering kan maar een beperkt deel uit menselijke faecaliën en uit was- en vaatwasmiddelen tegenhouden.

Een andere erg schadelijk ingrediënt is EDTA(ethyleendiaminetetraazijnzuur). Het is een wateronthardende stof die bijna niet biologisch afbreekbaar is. De milieuproblemen worden voornamelijk veroorzaakt doordat EDTA verbindingen aangaat met vervuilende stoffen zoals zware metalen en zo onvermijdelijk in ons oppervlaktewater terecht komen.

De ecologische vaatwaspoeders en –tabletten zijn hoofdzakelijk samengesteld met natriumcitraten, natriumcarbonaat en natriumpercarbonaat. Dat trio ontvet, verwijdert vuil en zorgt voor glans. Ook wordt er door sommige fabrikanten gebruik gemaakt van silicaten die het vet en vui losweken.

Spoelmiddel Na het wassen gaat de vaatwasmachine spoelen. Om een vaat zonder strepen en zonder kalkaanslag te krijgen die bovendien ook sneller droogt wordt een spoelmiddel gebruikt. Ook voorkomt het een te snelle slijtage van het glaswerk. De gangbare producten bevatten meestal ook een detergent dat niet afbreekbaar is. Die detergenten bevatten ook dioxan, een stof waarvan geweten is dat ze cellen aantast en kankerverwekkend is.

Voor de producenten van ecologisch en zeker biologische spoelmiddel is het een grote uitdaging om even performant te zijn. Ze benaderen evenwel de geleverde resultaten met andere oplossingen. Er wordt gebruik gemaakt van ethanol, citroenzuur en somsOok worden er soms essentiële oliën toegevoegd voor een ontkalkend effect. Ook reduceert men de oppervlaktespanning van het water om er voor te zorgen dat het water makkelijker van het vaatwerk en de glazen glijdt en sneller droogt.

Alles in 1 tabletten Bij de gangbare producten wordt er meer en meer gegrepen naar alles in één oplossingen: zoutoplossing, detergent, spoelmiddel en glasbescherming. Een keuze die bij de producenten van ecologische producten voor de vaatwasmachine niet op goedkeuring kan rekenen. Allen benadrukken dat dit altijd overdosering impliceert. Deze tabletten bezitten behoorlijk ingenieuze chemie, want de ene component mag al sneller oplossen dan een ander. Net omdat het zo ingenieus is, is er echter ook een grotere milieu-impact.

Ook in het ecologisch aanbod vinden we tabletten, maar deze wassen enkel. Ze zijn erg makkelijk in gebruik en voorkomen het morsen met de poeders. Nadeel is wel dat men moeilijk de dosis kan halveren als de machine maar halfvol is. Maar eigenlijk is het gewoon ook een slecht idee om de vaatwasmachine te starten als ze halfvol. Hoewel sommige machines programma’s hebben voor een halve vulling, zal het stroomverbruik noch het waterverbruik gehalveerd worden.

Alles in 1 tabletten zijn slecht voor het milieu want ze zorgen voor extra vervuiling door overdosering

28 dossier > vaatwasdetergenten

Bij de gangbare tabletten zit rond tablet een handige wateroplosbare folie. Hoewel deze oplossen in het water zijn ze helemaal niet afbreekbaar. Ze komen dus onvermijdelijk in ons milieu terecht.

Vervuiling in de machine Een vervuilde vaatwasmachine kan het wasresultaat ernstig verstoren. Ook daar heeft men in de gangbare sector een product voor.

Onnodig en een extra bron van vervuiling klinkt het bij de ecologische producten. Die vervuiling is meestal te wijten aan nalatig onderhoud van de filters of ook door uitsluitend te wassen met het ‘eco’ wasprogramma. Dit ecoprogramma kiest voor lagere temperaturen en dringt zo het energieverbruik terug. Nadeel is dat sommige onderdelen niet volledig gereinigd worden, wat wel het geval is met de standaard watertemperatuur van 60°, meldt men bij Sonett.

Biologisch afbreekbaar: relatief Een opmerking die we van onze gesprekspartners (producenten van ecologisch huishoudmiddelen) nog kregen was dat een claim over het biodegradeerbaar zijn erg relatief is. Want er wort niet bij verteld hoe lang het dan precies duurt. Voor heel wat ecologische producten gaat het afbreken behoorlijk snel, terwijl het voor andere meer gangbare producten nog steeds over enkele jaren gaat.

Met dank aan Els De Ridder (Ecover), Carole Breux, Céline Herbaux en Claudie Villard van Etamine du Lys en Beate Oberdorfer van Sonett.

De afwas competitie: mens tegen machine Als het op waterverbruik aankomt kan de mens het niet meer winnen van de machine, zo blijkt uit onderzoek van de universiteit van Bonn. Een moderne vaatwasmachine gaat zo zuinig om met water dat - hoe hard men ook zijn best doet – een afwas met de hand voor een even goed resultaat meer water vereist. De universiteit van Bonn nam de proef op de som met 113 Europeanen uit tien Europese landen, die in het laboratorium een standaard-vaat van twaalf couverts mochten komen afwassen, net zoals ze dat thuis zouden doen. Op het vaatwerk (140 stuks serviesgoed, bestek en glazen) zaten de aangekoekte resten van spinazie, gehakt, havermout, melk, margarine, thee en eigeel. Er bleken enorme verschillen in de hoeveelheden verbruikt water, naargelang de gehanteerde afwasmethode. Gemiddeld deden de proefpersonen er 79 minuten over, hadden ze 103 liter water nodig, en verbruikten ze 2,5 kWh energie om het vaatwerk schoon te krijgen.

Maar geen van allen konden ze op tegen twee vaatwasmachines (met het milieulabel A/A/A) in het laboratorium die dezelfde vaat te verwerken kregen. Zij verbruikten, ondanks de hogere wastemperaturen, gemiddeld maar de helft van de energie van de handwassers, en kregen de vaat ook nog eens beduidend schoner.

Een ander onderzoek keek naar de vaatwas gebruiken bij Europese gezinnen. Daaruit bleek dat gezinnen met vaatwasmachine een derde minder energie en de helft minder water nodig hadden voor hun vaat dan huishoudens die de vaat met de hand deden. Veel blijft afhangen van de efficiëntie waarmee men de handafwas doet, de grootte van de handafwas maar eveneens van de discipline om de vaatwasmachine pas op te starten als ze volgeladen is.

Bij Etamine du Lys waarschuwt men nog voor een foute inschatting van de verschillende wasprogramma’s. Sommige machines hebben kortere programma’s, men mag daarbij echter niet denken dat deze minder energie en water verbruiken. Het tegendeel is waar. Er wordt dan namelijk aan een hogere temperatuur gewassen en het stroomverbruik kan zo oplopen tot 15% extra.

ed.oft: de11-311

Lekkere biologische frisdranken met ingrediĂŤnten van eerlijke handel

www.oxfamfairtrade.be

Een dagelijks stortbad is voor de persoonlijke hygiëne nog niet zo heel lang vanzelfsprekend. Bovendien is een douche ook veel meer dan louter een zaak van hygiëne geworden. Vandaag betekent zo’n douche evengoed ontspanning en dat verklaart het succes van de douchegels. Wij bekeken de eigenschappen van de biologische of natuurlijke douchegel en vergeleken die met de samenstelling van de meer gangbare producten.

Biologische of natuurlijke douchegels:

waar zit het verschil?

Een goede douchegel combineert de reinigende rol, met respect voor de pH en de vochtbalans van de huid, met een aangenaam parfum.

De biologische of natuurlijke douchegels die u in uw winkel aantreft, moeten op hun beurt zoveel mogelijk respect voor het milieu aan de dag leggen. Ingrediënten afkomstig van de petrochemische industrie zijn daarbij vrijwel taboe. Daar is ook een goede reden voor, want in tegenstelling tot sommige andere verzorgings- en cosmeticaproducten eindigt de douchegel nagenoeg geheel in de riolering.

Zeep of douchegel?

Omdat het belangrijkste ingrediënt van een douchegel water is, denken veel mensen automatisch dat een traditionele zeep zuiniger in gebruik en milieuvriendelijker is. Vaak zien we douchegels als onnodige luxeproducten, eigen aan onze consumptiemaatschappij. Toch hebben beide verzorgingsproducten een aantal typische eigenschappen.

Zeep is inderdaad zeer geschikt om vuil te verwijderen op voorwaarde dat dit vuil wateroplosbaar is. Vervuiling die vetoplosbaar is, wordt met een normale zeep niet goed verwijderd. Enkel een zogenaamde overvette zeep, of allepzeep, pakt ook deze vervuiling goed aan.

Daarnaast is er de zuurtegraad, waarop ook de gewone zeep niet zo goed scoort. Vervaardigd van kalium of natriumcarbonaat hebben dergelijke zepen een pH-waarde tussen 9 en 11. De menselijke huid is, met een pH-waarde tussen 5,5 en 6, eerder zuur. Hierdoor vormen de meeste zepen een risico voor het vetlaagje die de menselijke huid beschermt. Een gezonde huid zal, na gebruik van zeep, snel herstellen.

Voor een beschadigde huid is dat meestal niet zo. Aangezien douche-

30 dossier > douchegels

gels een huidneutrale pH-waarde hebben (van 4,5 tot 5,5) zijn ze beter geschikt voor alle lichaamsdelen en gaan ze ook perfect om met alle soorten vuil: van water- tot vetoplosbaar. Daarom zullen de meeste huidspecialisten ook een goede douchegel aanraden.

Oppervlakteactieve stoffen Een douchegel dankt zijn wassende kracht aan de zogenaamde tensioactieve of oppervlakteactieve stoffen, een familie van complexe moleculen die de nodige waskracht leveren. Voor een optimale mix kiest men meestal voor 2 tot 3 van dergelijke tensioactieve stoffen.

Meestal is er bij de gangbare producten een erg ruime keuze aan tensioactieve stoffen. De geëthoxyleerde polyethyleenverbindingen zijn de meest courante. Op de verpakking worden deze stoffen vaak aangeduid met de vermelding ‘glycol’. Ook bestanddelen die eindigen op -eth of beginnen met het voorvoegsel oxynol- of hydroxyethylduiden op de aanwezigheid van dergelijke verbindingen. De productie van deze niet-biologisch afbreekbare stoffen is gevaarlijk. Zo zijn ze in biologische of natuurcosmetica in ieder geval verboden en zouden ze aan de basis liggen van allerlei allergieën. In hun zoektocht naar tensioactieve stoffen hebben producenten van natuurcosmetica nochtans de keuze. Opvallend vaak kiezen zij in deze voor kokosolie. Deze olie dient als grondstof voor het schuimrijke, goedkope en een aangename viscositeit biedende natrium- en ammoniumlaurylsulfaat (SLS en ALS). Ook voor cocossulfaat en cocamidopropylbetaïne levert deze olie de grondstof. Verder bevatten suikerderivaten of acylglutamaten evenzeer tensioactieve stoffen.

organic retail nr 14

Schuim is een van de grote uitdagingen voor elke producent van natuurlijke en biologische douchegels Daar ze bij sommige gebruikers irritatie teweegbrengen, beslissen steeds meer fabrikanten om de populaire tensioactieve SLS en ALS uit hun producten te bannen. Bij Nature & Progrès zijn deze stoffen ondertussen al verboden. Volgens andere fabrikanten treedt irritatie uisluitend op als men nalaat de oppervlakteactieve SLS en ALS met een aantal andere ingrediënten te mengen. Een onduidelijk irritatieverhaal en het voorkomen van een bedenkelijke reputatie bij de goed geïnformeerde consument, doen de meeste fabrikanten daarom steeds meer op zoek gaan naar alternatieven.

Schuim!

Oppervlakteactieve stoffen afkomstig van suiker, ook wel suikertensiden geheten, genieten de voorkeur bij meer en meer fabrikanten. Deze suikertensiden zijn zacht voor de huid, afkomstig van hernieuwbare bronnen en gemakkelijk afbreekbaar. Merken als Santé, Logona en Melvita werken sinds enige tijd met deze stoffen.

Andere producenten kiezen dan weer voor acetylglutamaat, uitermate zacht voor de huid en goed biologisch afbreekbaar. De wasprestatie van dit ingrediënt is uitstekend en het laat zich bovendien ook erg makkelijk afspoelen. Al deze voordelen overtuigden onder meer producenten als Weleda, Melvita en Coslys. Acetylglutamaat heeft ook nadelen: het is duurder, heeft geen ideale viscositeit en schuimt weinig. Niettegenstaande de betrokken fabrikanten benadrukken dat schuim bij het douchen nergens voor nodig is, blijkt uit heel wat consumentenonderzoeken dat de gebruiker schuim wel degelijk op prijs stelt. Fabrikanten kunnen er dan wel anders over denken, de wil van de klant is wet en ook hieraan zal men tegemoet moeten komen. De winkelier kan echter een ‘bemiddelende’ rol spelen door zijn klanten ervan te overtuigen dat schuim bij het douchen eigenlijk overbodig is.

Houdbaarheid Het zal niet verwonderen dat de houdbaarheid van biologische of natuurlijke cosmetica minder vanzelfsprekend is dan die bij de meer gangbare producten vol toxische stoffen. Om de houdbaarheid voor en na opening aanvaardbaar te maken en min of meer in overeenstemming te brengen met die bij de concurrentie, kan een bewaarmiddel worden toegevoegd. Afhankelijk van het gevolgde lastenboek zijn een aantal van dergelijke bewaarmiddelen toegelaten voor bio- of natuurcosmetica (6 voor Natrue en Cosmos, 5 voor Cosmébio, 4 voor BDIH en 3 voor Nature & Progrès).

Elke fabrikant in de biosector heeft zo zijn oplossingen. Terwijl sommigen kiezen voor de toevoeging van essentiële oliën, werken anderen dan weer liever met een natuurlijk gist die de huidflora respecteert. Ook de tensioactieve stoffen hebben een bewarend effect en zelfs de juiste verpakking kan de houdbaarheid van natuurlijke cosmetica verlengen. Zo kiest men voor kleinere hoeveelheden voor airless-verpakkingen en werkt men bij de grote familieverpakkingen steeds meer en meer

met pompsystemen en ondoorzichtige lagen, die de negatieve invloed van licht en lucht op de bewaring van de gel dienen af te stoppen.

Het toevoegen van bewaarmiddelen is nooit ideaal. Zelfs in een beperkte hoeveelheid kan elk bewaarmiddel agressief zijn voor de huid. Vermelden we ook nog dat sterilistatie een mogelijkheid is, een procedé dat de Franse producent Laboratoires Gravier op punt stelde.

Bij sterilisatie wordt de douchegel kortstondig verwarmd, daarna afgekoeld en op het einde verpakt in een steriele verpakking.

Het parfum Het parfum van de douchegel is essentieel voor het plezier van een stortbad. Dikwijls volstaat een eenvoudig maar fris parfum voor een aangename ervaring. Door hun natuurlijke ingrediënten zijn biologische douchegels wel wat gevoeliger voor het teloorgaan van hun parfum. Zo is de geur van vanille, afkomstig van essentiële oliën, vrij gevoelig voor veroudering. Op het reinigende vermogen van de douchegel in kwestie heeft de vermindering van het parfum echter geen invloed.

Met hun neutrale zuurtegraad zijn douchegels beter voor de huid dan zeep Bij de meer gangbare producten wordt nog steeds gebruik gemaakt van heel wat bewaarmiddelen met een bedenkelijke reputatie. Van parabenen en bewaarmiddelen die het kankerverwekkende formaldehide 2-broom-2-nitropropaan 1,3, … bevatten tot het bijzonder allergene thiazolinone.

Daarbij kiest men meestal voor verschillende schadelijke bewaarmiddelen waardoor hun dosering beperkt blijft en het risico op huidproblemen tot een minimum herleid. Het gevolg is dat hierdoor erg complexe producten ontstaan met lange ingrediëntenlijsten van soms 35 bestanddelen per product.

Diverse prijsniveaus Wanneer we de prijzen van de biologische of natuurlijke douchegels onder de loep nemen, blijken die sterk van elkaar te verschillen. Daar zijn diverse redenen voor. Zo zijn de pompsysteemverpakkingen aanzienlijk duurder dan gewone verpakkingen, is er de keuze tussen uiteenlopende oppervlakteactieve stoffen die sterk in prijs verschillen en bepaalt ook het gebruik van essentiële oliën, die voor het verrassende parfum en nog meer doucheplezier zorgen, de prijs van de douchegel in kwestie. Daarnaast ontwikkelen sommige fabrikanten projecten waarbij hun ingrediënten zoveel als mogelijk lokaal worden geproduceerd, een charmant verkoopsargument dat meestal ook zijn prijs heeft. Wat de verpakkingsvolumes betreft, zien we, naast kleine formaten die voldoen aan de criteria voor handbagage in het vliegverkeer, vaak extra grote familieformaten die de prijs per liter enigszins terugdringen.

Etherische oliën en allergieën Allergieën komen alsmaar vaker voor. Helaas liggen ook bio- of natuurcosmetica aan de basis van dergelijke allergieën. Uit onderzoek blijkt dat 45% van alle allergieën, uitgelokt door cosmetica, veroorzaakt wordt door de gebruikte parfums. In 21% van de gevallen zijn de gehanteerde bewaarmiddelen de boosdoeners. Sinds 2005 is er een lijst met 26 bekende allergene stoffen die de fabrikanten helpen bij de selectie van essentiële oliën voor hun product. Hierbij dient wel te worden opgemerkt dat een allergie, veroorzaakt door essentiële oliën,

vooral te maken heeft met de productiemethode, de verwerking en de bewaring van het product in kwestie.

Hydraterend en mild In de strikte zin van het woord zijn douchegels niet hydraterend. Toch mogen ze deze eigenschap dikwijls dragen. Daartoe onderzoekt men of de douchegel niet te agressief is, de gel het beschermende vetlaagje op de huid bewaart en diezelfde huid zo weinig mogelijk uitdroogt. In natuurcosmetica werkt men vaak met ingrediënten zoals honing, rijk aan suiker en vitamine, en olijfolie die de huid voedt en beschermt.

Ook bloesemwater zorgt voor een huidverzachtend en tegelijk antispetisch effect.

Traditionele douchegels scoren dikwijls uitstekend op tests naar hun hydraterende eigenschappen. Deze goede scores hebben zij voornamelijk te danken aan de toevoeging van siliconen of quaternium, een stof waaruit ook formaldehyde vrijkomt. Deze chemie is uiteraard verboden in het bio- en natuurlijke gamma van douchegels.

Een volledig aanbod Omwille van hun ontspannende werking en gebruiksplezier zijn douchegels zeer persoonlijke producten geworden. Daarom werd er een uitgebreide segmentatie ontwikkeld. Een aantal gecontacteerde fabrikanten stellen dat er toch minstens keuze moet zijn uit 6 à 7 douchegels. Van gels voor de gevoelige huid en die voor dames, heren en jongeren apart tot een allround product dat iedereen aanspreekt en een familiaal aanbod in een grotere verpakking.

Een aanbod dat ook sterk varieert naar gelang de beschikbare plaats.

Best is ook de cosmetica en verzorgingsproducten volgens productfamilie op te delen. Zo kunnen shampoo’s, doucheproducten en vaste zeep, na opsplitsing, gewoon terug keurig volgens merk worden opgesteld. Per gamma kan het ook nuttig zijn om de verschillende verpakkingsformaten naast elkaar te zetten. Zo kan de consument zelf de afweging maken wat het best bij hem past. Hoed je voor al te veel segmentatie want dan gaat het product- en/of verpakkingsoverzicht ook verloren!

De ingrediënten van douchegels per categorie ingrediënten

functie

eigenschappen

sulfaten: ammoniumlaurylsulfaat, natriumlaurylsulfaat

tensioactieve stof

• zorgt voor schuim • is goedkoop • mogelijk irriterend voor de huid

cocamidopropylbetaïne

tensioactieve stof (secundair)

• gedeeltelijk afkomstig uit petrochemische bron • • • •

zeer zacht voor de huid goede biologische afbreekbaarheid derivaat van aminozuren schuimt weinig, duur en gevoelig qua viscositeit

acylglutamaten: sodiumcocoylglutamaat, disodiumcocoylglutamaat, natriumlaurylsulfaat

tensioactieve stof

alkylpolyglycosiden (APG): cocoglucoside, decylglucoside, laurylglucoside, caprylglucoside, sucrose

tensioactieve stof

• zacht voor de huid • suikerderivaat • zacht schuimend

bewaarmiddelen: benzoëzuur, sorbinezuur, salicylzuur, benzyl, dehydroacetic acid

bewaarmiddel

• de meest zachte beschikbare bewaarmiddelen

essentiële oliën

parfum bewaarmiddel

• van plantaardige oorsprong • kunnen allergeen zijn

32 dossier > douchegels

organic retail nr 14 Op 18 en 19 januari aanstaande beleeft BioVak haar vijfde editie. De Nederlandse beurs van en voor de biologische sector ontvangt in Zwolle de gehele keten: van boer tot detailhandelaar, van producent tot horeca- en cateringondernemer. Deze lustrumeditie belooft de grootste editie ooit te worden en heeft een zeer uitgebreid programma dat iedereen in de sector zal aanspreken.

Vijfde editie van BioVak:

GROTER DAN OOIT wordt samengewerkt met o.a.

Koksgilde, de ledenorganisatie van de Nederlandse Vereniging van Koks en Chef-koks. Het merendeel van de deelnemers aan het Horecacongres zal naar verwacht uit koks bestaan. Het doel is vooral om duurzaam en biologisch werkende ondernemers in de land- en tuinbouw meer te betrekken bij de horeca en andersom.

Bioboeren uit alle hoeken van de wereld In totaal worden er volgens de organisatie meer dan 300 exposanten verwacht met een bezoekersaantal dat rond de 17.000 schommelt.

Zoals steeds werkt de organisatie rond diverse thema’s die elk hun eigen plein of straat krijgen: •• De delicatessenstraat: een langgerekte straat waar meer dan 32 importeurs, groothandelaren en producenten van delicatessen zich met hun biologische lekkernijen smaakvol zullen presenteren.

•• Een Frans paviljoen in samenwerking met Ubifrance waar Franse biobedrijven acte de présence geven.

•• BD-plein voor het aanbod biologisch-dynamische producten •• Diergezondheidsplein •• Bodemgezondheidsplein •• Energie- en klimaatplein, •• Veredelingsplein voor biologisch zaaigoed(Organicseeds.nl) •• Streekproductenplein •• Cosmeticapaviljoen: in dit paviljoen wordt in samenwerking met het keurmerk voor biologische natuurcosmetica ICADA – International een voorstelling gemaakt rond de productie van natuurlijke en biologische cosmetica. De bezoekers kunnen er kennis maken met bedrijven uit Nederland en Duitsland die hen hun producten voorstellen, met daarnaast ook ruimte voor voorlichting, kennisoverdracht, demonstraties en workshops.

•• Horecaterras: centraal op de beurs komt er een horecaterras met live sfeervolle muziek waar exposanten en bezoekers tot rust kunnen komen bij een drankje en of een hapje.

BioVak kent de laatste jaren een toenemende belangstelling vanuit het buitenland. Boeren uit Duitsland, België, Denemarken en Engeland weten de weg inmiddels te vinden naar de beurshal in Zwolle. Maar ook uit verre landen worden er delegaties verwacht: Canada, Zweden, Oekraïne, Peru en Spanje. BioVak medeorganisator Sjoerd De Hoop is blij met deze buitenlandse belangstelling en werkt aan een opvang van deze bioboeren bij Nederlandse bioboeren in de regio. Zo kunnen zij wat langer in Nederland blijven en kennis maken met hun Nederlandse collega’s en hun werkmethoden.

BioVak klimaatneutraal Dit jaar is BioVak voor het eerste klimaatneutraal. Joop en Mike de Looze, organisatoren van BioVak engageren zich om de emissies van de beurs zoveel mogelijk te reduceren. De resterende uitstoot, om en bij de 200 ton CO2, zal gecompenseerd worden door de aankoop van emissierechten uit composteringsprojecten van Soil & More. Sjoerd de Hoop (BioVak): “ De biologische boer werkt door zijn methoden aan het reduceren van broeikasgasemissies. Het is goed dat het daar niet bij blijft maar dat ook hogerop in de sector gewerkt wordt om emissies in kaart te brengen en te reduceren.”

Horeca Congres BioVak kan evenmin voorbijgaan aan de ontwikkeling van de biologische maaltijden in de Nederlandse catering. Onder leiding van Bertus Buizer (Buizer Advies) komst er een Horeca congres dat zal worden geopend door directeur Dick Slootweg van FoodService bedrijf Deli XL. Voor de organisatie van het congres en de bijhorende workshops Ook Organic Retail is aanwezig op Biovak. Plezier ons met een bezoek!

Van 15 tot 18 februari 2012 vinden in N端rnberg (Duitsland)de vakbeurzen Biofach en Vivaness plaats.

Naast de gebruikelijke immense variatie aan informatie en producten focussen de internationale vakbeurzen voor respectievelijk biologische voeding en bio- en natuurcosmetica op een zich qua biolandbouw sterk ontwikkelend land: India.

N端rnberg ontvangt mondiale biosector India is bioland van het jaar

Biologisch vismarkt De organisatie van Biofach focust dit jaar in samenwerking met Naturland nog meer dan ooit op de biologische vismarkt. Er komt een echte vismarkt in hall 6, voorzien van een echte vissersboot en een visrestaurant omringd met kleine standjes.

Biologisch textiel

Voor de tweede maal op rij is India land van het jaar op Biofach en Vivaness. Niet onterecht, want de biolandbouw ontwikkelt er zich razendsnel. Momenteel is er al 2 miljoen hectaren landbouwgebied erkend als biologisch. Het land is tevens de belangrijkste producent van biologisch katoen ter wereld.

In alle deelstaten wordt biologische landbouw gepromoot, maar in liefst zes deelstaten van de federale staat India tolereert men louter biologische landbouw: Uttarakhand, Sikkim, Arunachal Pradesh, Mizoram, Karnataka en Himachal Pradesh.

Momenteel wordt ook hard ingezet op het beter uitbouwen van de verwerking van biologisch grondstoffen in voedingsproducten. De lokale biologische markt in India ontwikkelt zich ook goed. Momenteel zijn er om en bij de 2000 biologische speciaalzaken en een vijftiental bedrijven beschikt over een assortiment van meer dan 200 biologische producten.

De belangrijkste exportmarkt voor de Indiase biologische landbouw is de Europese Unie met een aandeel van 44% in de exportcijfers. De Indiase reglementering voor biologische producten, NPOP (National Program for Organic Produts) werd reeds erkend door de Europese Unie.

Traditioneel is er op Biofach ook veel aandacht voor ecologische en fair trade kledij en mode.

Marktstudies tonen dat de productie van fair trade katoen met 29% groeide in 2010. Dat is goed voor 2,6 miljoen kledingstukken, 15% daarvan is ook vervaardigd met biologisch katoen.

Deze kledij wordt vooral door kritische consumenten gekocht die goed ontworpen en actuele kwaliteitsmode willen zonder daarbij echter achter iedere hype te lopen die slechts een kort leven beschoren is.

Onderzoek bewijst ook dat er op de modescholen ook informatie gegeven wordt over ecologie en ethiek in de kledingwereld. De nieuwe lichting modeontwerpers schenkt dan ook meer en meer aandacht aan dit gegeven. Op Biofach weidt men ook verder uit over alle aspecten van ethiek en ecologie in de kledingwereld. Volstaat biologisch teelt?

Wat doen we met het kleuren en bedrukken van textiel? Hoe slecht zijn de omstandigheden in de kledingateliers en wat kan er verder aan gedaan worden?

Vier dagen hoogmis voor de globale biologische markt Biofach vindt plaats van woensdag 15 februari tot en met zaterdag 18 februari 2012.

Openingsuren:van 9.00 tot 18.00 uur, zaterdag van 9.00 tot 17.00 uur Er worden om en bij de 45.000 bezoekers verwacht (43% afkomstig uit het buitenland).

Ruim 2.500 exposanten waarvan 70% uit het buitenland afkomstig is.

www.biofach.de www.vivaness.de

34 beursvoorbeschouwing > biofach en vivaness 2012

®

T U M A K asan khor tarwe

e n r e d o m n a v r e d u o r o Een vo e w r a t m u dur k natuurlij zoet en g i nootacht

BEVAT

MEER

, eiwittenn, vetstofferen, aminozuen en vitaminalen miner

IEF S U L C X E ISCH BIOLOG MO NIET G RIJK AAN

Licht verteerbaar

(andere glu

ten)

selenium, zink en magnesium

www.

kamut.com

Création : Narur’Idée - www.natur-idee.net © Crédits photos : Kamut 2010

jn smaak, Gewaardeerd om zi jn grote zi en d ei rh a a b er te ver veelzijdigheid SMAAK

MET ONZE SOJASAUZEN VOEG JE EEN VLEUGJE FANTASIE TOE AAN JE GERECHTEN

De sojasauzen met condimenten van Lima – met nu 5 nieuwe varianten – zijn altijd een goed idee. Niet alleen omdat ze goed zijn voor je lichaam, ook omdat ze je inspireren bij het koken. En met de 5 nieuwe sojasauzen heb je aan inspiratie geen gebrek: wokgerechten, frisse salades, noedels, marinades, rijst, … Laat je creativiteit de vrije loop. En laat onze sojasauzen al je zintuigen prikkelen. www.limafood.com

Controle Certisys BE-BIO-01

De natuur. Niet meer, niet minder.