Organic Retail 5

organic

retail

Onafhankelijk vakblad voor de distributie van biologische, ecologische, vegetarische en dieetproducten in de Benelu x en

V.U. Niko D’hont – Verschijnt 4 maal per jaar (maart, juni, september, december) – April-Mei-Juni 2009 – 2e jaargang P802085 – Afgiftekantoor: Antwerpen X – Version Française sur simple demande

MODIEUS én BIO

Biowijnen: aanbod en verkoop gaan sterk vooruit Essentiële oliën en hydrolaten in de keuken Bio in Japan Biochocolade: lekker met een gerust geweten

nr

5

Frankrijk

Vind de expertise van Primeal op het gebied van granen terug met het gamma

gegarandeerd zonder gluten, bio, smakelijk, evenwichtig en creatief !

www.maviesansgluten.fr - E-mail : euro-nat@euro-nat.com

Organic Retail - juni 2009

Organic Retail editie 5 5 11

Organic News Ecotextiel in de biowinkel Nog te weinig mensen zijn er zich van bewust dat het gebruik van katoen (en andere textielsoorten) heel erg milieubelastend kan zijn. Katoenteelt is op haar eentje goed voor 20 tot 25% van alle gebruikte pesticiden ter wereld. Kledij van biokatoen of andere milieuvriendelijke stoffen kent een stijle opgang.

Publireportage: Dr. Bronner komt naar Europa!

17

Chef’s Corner: Essentiële oliën en hydrolaten veroveren gastronomie Bij meer en meer koks vinden essentiële oliën, hydrolaten en essences een plaats in de buurt van het fornuis. De intensiteit en de nieuwe smaakcombinaties die deze flesjes schenken, overtuigen hen.

18

22

p

18

Vakbeurs Vitasana pakt uit met nieuwe initiatieven In september vindt de 12de editie van Vitasana plaats in Gent. De vakbeurs heeft een nieuw elan gevonden en zal de aandacht voor supplementen en biovoeding evenwichtiger verdelen. Daarnaast werd een uitgebreid aanbod seminaries uitgewerkt en is Frankrijk gastland.

23

Marktcijfers uit Nederland, Frankrijk en België Recent presenteerde de Nederlandse, Belgische en Franse biosector marktcijfers over 2008. Wij brengen u een overzicht.

27

Biochocolade: ook tot genoegen van de cacaoteler Chocolade is een redelijk geniale uitvinding. Het is bijzonder lekker, maakt gelukkig en is ook rijk aan voedzame en gezonde ingrediënten. Als ethisch winkelier en uiteraard ook sommige als consument kies je natuurlijk voor biologische en fairtrade chocolade. Dat bespaart namelijk een aantal kopzorgen omtrent milieu en mensenrechten.

p

33

Publireportage: Natural Food Company De pionier van de biologische chocoladepralines

32 33

Bio in Japan Ook in het Verre Oosten rijst de ster van de biologische producten. Wij verzamelden marktcijfers en spraken met een Française die starte met een biopakket in Tokyo.

Euro-Nat, BIOGROEP MET EEN HART VOOR DE BIOSECTOR

36 39

Dossier: Biowijnen Het gaat uitstekend met de sector van de biowijnen. Het aanbod biowijnen wordt steeds ruimer en beter van kwaliteit en een nieuw klantenpubliek is zeer geïnteresseerd. Meer en meer biowinkels werken aan hun aanbod.

45

Publireportage: Biotiek Belgische wijnimporteur met meer dan 270 biowijnen uit alle hoeken van de wereld Publireportage: CELLIERS LANGUEDOC VINS DISTRIBUTIONS (CLVD) Innovatieve wijndistributeur investeert in duurzame groei van de biosector

p

46

39

Coverfoto: NürenbergMesse/©Thomas Geiger

COLOFON

Organic Retail is een onafhankelijk vakblad voor de distributie van biologische, vegetarische, ecologische en dieetproducten in de Benelux en Frankrijk.

Organic Retail beoogt door middel van onafhankelijke communicatie een bijdrage te leveren binnen de biologische sector. De redactie werkt onafhankelijk van de publiciteitswerving.

Verantwoordelijke uitgever Niko D’hont Jozef Guislainstraat 44 bus 1, B-9000 Gent, België Tel. +32 (0)9 329 66 96 – Fax +32 (0)9 270 32 01 niko@organicretail.net

Reclametarieven www.organicretail.net

Eindredactie Aline De Boeck, Christiane Lateur, Bjorn Verlinde

Redactie Sarah Braekman (sarah@organicretail.net) Niko D’hont (niko@organicretail.net) Martine Cosserat

Vormgeving ‘79 design, Kortrijk (matthias.halsberghe@telenet.be)

Vertaling AF Translation Fotografie Niko D’hont Sarah Braekman

Drukwerk Druk in de Weer – Gent De uitgever kan niet verantwoordelijk gesteld worden voor de inhoud van de gepubliceerde advertenties. Het verlenen van toestemming tot publicatie in dit tijdschrift heeft tevens betrekking op de terbeschikkingstelling in om het even welke elektronische vorm. Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de verantwoordelijke uitgever.

Version française sur simple demande.

Dit magazine wordt gedrukt met plantaardige inkten op 100% gerecycleerd papier.

Inhoud & colofon

‘09

Flanders Expo - Gent (B) e

Vernieuwde 12 editie met: Gastland Frankrijk • Meer dan 100 nieuwe producten • Actuele seminars (zie website) • Gratis toegang via online bezoekers registratie • koninklijk bezoek

Zondag Maandag

27 september (09:30 tot 20:00) 28 september (09:30 tot 17:30)

• • • • • • • • •

• • •

Biologische voeding Dieetvoeding Voedingsupplementen Natuurlijke cosmetica Natuurlijke kleding Slaapcomfort en meubilair Boeken en tijdschriften Bio petfood Ecologische was- en onderhoudsproducten Biologische landbouw Winkelinrichting En veel meer...

Vitasana is een organisatie van Naredi, BioForum, Artexis en Immo Events Meer informatie? 0032(0)9 241 9997, info@immo-events.be of www.vitasanaexpo.be

Organic News Biomaaltijden nu ook op Duitse treinen Sinds februari hebben treinreizigers in Duitsland de mogelijkheid om voor een biologische maaltijd te kiezen. Deutsche Bahn biedt dagelijks vier 100% gecertificeerde biomaaltijden. Elke maand wordt er een andere regionale biomaaltijd aangeboden.

Voor de ontwikkeling van de maaltijden wordt samengewerkt met topchefs. Voor de maaltijd van februari werd bijvoorbeeld een beroep gedaan op Oliver Heilmeyer van restaurant Burg in Brandenburg die vorig jaar nog een Michelin-ster ontving en bij Gault Millau 16 punten verzamelde.

Succesvolle editie van Natural & Organic Products Europe lokt ruim 8000 bezoekers

Ondanks de zware economische crisis in het Verenigd Koninkrijk kende de recentste editie van de Natural & Organic Products Show die in de Londense Olympia plaatsvond een succes.

Er waren meer dan 600 exposanten met producten afkomstig van meer dan 40 landen present. Ook de ‘Natural Beauty Pavillon’ met meer dan 150 exposanten en de uitgebreide Organic Kitchen, de cateringruimte op de beurs, trok veel bezoekers.

De volgende editie van Natural & Organic Products Europe vindt opnieuw plaats in de Olympia in Londen op 11 en 12 april 2010.

Nederland Nieuwe vakbeurs voor biologische detailhandel in 2010: Bio-Retail BioVak, de Nederlandse vakbeurs voor de biologische land- en tuinbouw die jaarlijks in januari in Zwolle plaatsvindt, is niet meer weg te denken als ontmoetingsplaats voor het uitwisselen van informatie en het opdoen van kennis over de biologische landen tuinbouw.

Organic Retail - juni 2009

Voortbouwend op dat succes wordt nu de vakbeurs Bio-Retail georganiseerd.

Bio-Retail wordt georganiseerd door ICEM die ook al jaren met succes BioVak organiseert. Terwijl BioVak ook de biologische landbouw en verwerking aanspreekt legt Bio-Retail zich specifiek toe op de detailhandel in biologische producten. Bio-Retail zal zich profileren als de plaats voor het uitwisselen van informatie en het opdoen van kennis. Bovendien zal Bio-Retail gebruik gaan maken van de unieke mogelijkheden die de websites duurzaamnieuws.nl, mvonieuws.nl en biofoodonline.nl te bieden hebben. Op deze websites zal regelmatig het laatste nieuws gebracht worden over Bio-Retail en de biologische sector. De website www.bio-retail.nl zal gekoppeld worden aan deze duurzaamheid sites.

BioRetail wordt gelijktijdig gehouden met de BioVak, 20 en 21 januari in de IJsselhallen, Zwolle.

De professionele bezoeker vindt op Bio-Retail een totaaloverzicht van alles wat de markt biedt, zodat iedereen iets van zijn gading kan vinden. Bio-Retail richt zich op inkopers, versmanagers, categorie managers en zelfstandige ondernemers binnen de:  gespecialiseerde detailhandel, (incl. AGF zaken)  supermarkten  maaltijdverstrekkende organisaties  (contract)cateraars  restaurants en maaltijdverstrekkende bedrijven  formule- en franchiseorganisaties  farmaceutica en cosmetica branche Met een uitgebreide publiciteit- en PR-campagne, alsmede door persoonlijke relatiekaarten en uitnodigingen zullen zowel de bedrijven in de biologische sector als ook de bedrijven in de niet biologische sector in Nederland en Vlaanderen erop worden gewezen dat Bio-Retail de ontmoetingsplaats is voor ondernemers met een bewuste kijk op de toekomst.

Maatschappelijke organisaties willen bioproducten BTW-vrij Een aantal Nederlandze maatschappelijke organisaties starten een actiewebsite op, met een petitie om de BTW voor biologisch voedsel tijdelijk af te schaffen. Hun redenering is de volgende: als biologisch voedsel goedkoper wordt, dan kopen meer consumenten de producten, wordt de vraag vervolgens groter en kan het aanbod groeien, zodat de kostprijs kan dalen en dan kan uiteindelijk de BTW-heffing weer worden hersteld.

Voor meer info: www.biobtwvrij.nl

5

Organic News België Burgemeester uit ‘Nos Enfants nous accuseront’ op bezoek in Luik Op 28 april vond in de Cinéma Sauvenière in Luik onder grote belangstelling de voorstelling van de Franse film ‘Nos Enfants nous accuseront’ plaats. De film toont het leven in een klein dorpje in de Cévennes waar het gemeentebestuur beslist om de schoolmaaltijden naar bio om te schakelen en gaat dieper in op de nare gevolgen die pesticidengebruik voor de volgende generatie, onze kinderen, zal hebben. De film werd vertoond in bijzijn van Edouard Chaulet, burgemeester van Barjac, het dorpje waar de film zich afspeelt. De filmvoorstelling werd voorafgegaan door een lokale biomaaltijd en aansluitend vond er een debat plaats over de sensibilisering van de bevolking omtrent pesticidengebruik. De burgemeester toonde zich bijzonder strijdbaar en wees er op dat een gebrek aan budgetten nooit ingeroepen kan worden om niet over te schakelen op biologische schoolmaaltijden.

“Recent prees één van mijn collega-burgemeesters in de regio mij om mijn initiatief. Hij vertelde mij dat dit in zijn gemeente niet mogelijk was omdat er geen geld beschikbaar was. Ik vroeg hem hoeveel de rotonde kostte die onlangs bij hem in een bedrijvenzone gebouwd was. Het was meer dan een miljoen euro. Ik zei hem dat dit budget al goed is voor meerdere jaren biomaaltijden. Er is dus altijd geld voor bio op school, het komt er op aan om de juiste prioriteiten te leggen.

En wat is er belangrijker dan de toekomst van onze kinderen?” De organisatie was in handen van CFWPHC, een adviserend en ondersteunende dienst voor producenten van voeding in de provincie Luik en van Paul Mathieu, uitbater van de Luikse natuurvoedingswinkels Al Binète en Biosaveurs.

Eerste Studiedag Duurzame Catering in Brugge een succes In mei organiseerde Vredeseilanden in samenwerking met VELT, Bioforum en de Brugse hotelschool Ter Groene Poorte de eerste editie van de Studiedag Duurzame Catering in de keukens van de hotelschool. Vredeseilanden bracht grootkeukencateraars, vzw's die rond duurzaamheid werken en andere geïnteresseerden samen om de link tussen grootkeuken en duurzaamheid te bespreken en onderzoeken.

Geert Groffen, een professioneel cateraar die vanuit zijn eigen ecologische overtuiging voor duurzame catering koos, gaf een lezing omtrent de principes van duurzame voeding en hoe die te verzoenen met een kostgebaseerde en praktisch uitdagende grootkeuken. Groffen is een groot pleitbezorger voor een menusamenstelling die vertrekt van biologische, lokale seizoensgroenten en fair trade producten met een minimum aan vlees of vis of vleesvervangende eiwitten als alternatief voor het traditioneel vleesgeoriënteerd menu.

De studiedag kaderde in een uitgebreid project van Vredeseilanden ter bevordering van consumptie van duurzame landbouwproducten.

Uiteraard is er aanbod nodig om te kunnen consumeren en daarin kunnen cateraars een grote rol spelen. Vredeseilanden biedt naast deze studiedag ook een volledig programma aan voor grootkeukens die stappen willen zetten tot een meer duurzaam beleid in de keuken. Een opkomst van ruim 50 geïnteresseerden

Deelname ook voor u interessant!

Deelname aan Bio-Retail is met name interessant voor producenten, groothandelsbedrijven, importeurs en andere leveranciers van: •

natuurvoeding • cosmetica • dieetvoeding • supplementen

•

fairtrade • schoonmaak- en onderhoudsproducten

•

verpakkingsmaterialen • keukenapparatuur en winkelinrichting

•

kleding en schoeisel • automatisering • transport

•

vakopleidingen • financiële producten

Op wie richt Bio-Retail zich?

Inkopers-versmanagers-zelfstandige ondernemers binnen de: detailhandel met name: agf, vis, slagers, bakkers, kaas, delicatessen, slijters, poeliers, drogisten, schoenen en kleding. supermarkten - maaltijdverstrekkende organisaties (contract)cateraars - restaurants - formule- en franchiseorganisatie - farmaceutica en cosmeticabranche Bio-Retail heeft alles in zich om een groot succes te worden.

Reageert u daarom snel! Vraag nu een inschrijfformulier voor nadere informatie over standmogelijkheden en tarieven.

Specialist in de organisatie van vakbeurzen met een oog voor detail

's Gravenweg 44 2911 CG Nieuwerkerk aan den IJssel t. + 31 (0)180 - 314 662 f. + 31 (0)842 - 291 231 info@icem.nl - www.Bio-Retail.nl

BIO RE TAIL

De vakbeurs voor ondernemers met smaak

woensdag 20 & donderdag 21 januari 2010

IJSSELHALLEN ZWOLLE

Organic Retail - juni 2009

bewijst dat er vraag is naar informatie omtrent de achtergrond rond ecologische voeding. Het succes van het evenement valt waarschijnlijk ook te verklaren doordat de professionele opleiding voor koks in België op dat vlak nog tekort schiet.

Frankrijk Franse overheid investeert nog eens 3 miljoen euro extra voor omschakeling naar bio

ECOPOP: nieuwe bio en lifestyle Frankrijk verhoogt zijn inspanningen voor de biolandbouw. Met een extra budget van 3 miljoen euro voor omschakeling bedraagt het beurs in 2010 Op 6 en 7 febuari 2010 vindt een nieuwe consumentenbeurs rond de bio- en eco-levensstijl plaats in Kortrijk Expo. Ecopop is een initiatief van het evenementenbureau Twice|Promotheus, Inc. in opdracht van Kortrijk Xpo. Twee referenties in hun respectievelijke domeinen slaan zo de handen in elkaar om in partnerschap met onder andere Bioforum Vlaanderen, Greensleep en Bioplanet van Ecopop een uniek gebeuren te maken met (inter)nationale uitstraling.

totaalbudget nu 26 miljoen euro. In 2008 bedroeg dit budget nog maar 11 miljoen euro. Deze bedragen worden gefinancierd door de regio's en door Europa. Deze inspanning wordt positief onthaald door de sector, hoewel landbouwminister Michel Barnier dit pas op 6 mei aankondigde, net iets te laat om het geld dit jaar nog allemaal administratief te kunnen verdelen. De stijging van het budget kadert in het ontwikkelingsplan voor bio dat in 2007 werd gelanceerd en dat een areaal van 6% biologische landbouwgrond vooropstelt in 2012.

Naast bewustmaken en informeren wil Ecopop zich bovenal onderscheiden door een interactieve, entertainende en belevende aanpak.

De bezoeker zal immers niet alleen kunnen zien en horen hoe hij zijn leven ecologisch verantwoord kan invullen zonder aan levenskwaliteit te moeten inboeten, hij zal ook uitgebreid kunnen proeven, testen en experimenteren in de vele belevingszones in en rond Kortrijk Xpo. Van Afbreekbare wegwerpschoenen tot Zonnepanelen... Ecopop brengt de volledige bio- en ecomarkt samen onder één dak in een overzichtelijke opstelling. Fabrikanten, dienstverleners, instellingen en verenigingen worden onderverdeeld in 5 hoofdsectoren en subgroepen die op de beurs heel herkenbaar aangegeven worden met kleurcodes en symbolen. De werktitels voor deze 5 zones zijn: lifestyle, constructie, food&drinks, overheid & verenigingen en – tot slot – technologie & milieu. In de zone ‘Green Home & Garden’ verwelkomen we onze allereerste inschrijver Tintelijn uit Gent die in de zone vergezeld wordt door Herbox (organische muurbekleding) en Girretz Pierre (pelletkachels) uit Wallonië. De Ceuster Meststoffen en Eco Style vervolledigen het plaatje in de sector van de tuinproducten. Ecover (met hun mobiele en interactieve stand) en ook Greensleep hebben al bevestigd voor de zone ‘Ecolifestyle’ en bij ‘Institutional’ hebben we de Intercommunale IMOG die heeft bevestigd. Bioforum trekt de kar in de ‘Bio Delights’-zone waar we verschillende kookdemonstraties, workshops en smaaksensaties zullen voorgeschoteld krijgen. En ook de ‘A Better Place’-zone is al sterk vertegenwoordigd met een stand van Triodos Bank.

Ten einde zeker te zijn dat iedere exposant ook daadwerkelijk ecologische of biologische producten presenteert werd er een adviesraad samengesteld. Op donderdag 4 juni 2009 kwam deze Ecopop adviesraad al voor de eerste keer samen. Meer info: www.ecopop.be

Meer leukemie bij kinderen van vrouwen blootgesteld aan pesticides

Belgische biobieren gepresenteerd op Belgische ambassade in Parijs Op 19 mei verzamelden 15 Belgische brouwers, waaronder ook heel wat biobrouwers, op hun ambassade om de Franse drankenhandels voor hun nog onbekende bieren te laten proeven. De reacties over de nieuwe smaken en geuren waren enthousiast.‘s Avonds was er nog een netwerkevenement voor Belgen in Frankrijk waar landgenoten die in Frankrijk leven de nieuwe en minder bekende bieren presenteerden...

Een studie aan de universiteit van Ottawa (Canada) heeft vastgesteld dat het risico op leukemie verdubbelt bij kinderen van vrouwen die tijdens de zwangerschap blootgesteld werden aan pesticides. Het risico voor de vrouwen zelf stijgt met 40%. De blootstelling aan insecticides vermeerdert het risico met een factor 2,7, bij blootstelling aan herbicides stijgt dit met 3,7.

Grasse gaststad van een internationaal symposium over aromatherapie De 11e editie van dit symposium over aromatherapie ontving gedurende drie dagen 2500 bezoekers. Het symposium richt zich vooral op professionals met een uitgebreid programma lezingen gegeven door wetenschappers. In het volgende nummer van Organic Retail wijden we een artikel aan de inhoud van het symposium. De editie in 2010 zal doorgaan van 26 tot 28 maart. Het centrale thema wordt 'de plant, tussen materie en licht'. Elke dag wordt er een nieuw thema aangesneden: biodiversiteit in Oceanië (ethnobotanie, ethnopharmacologie, kennis en therapie) ; de plant in zijn 1001 omgevingen (pluridisciplinaire benadering van planten en hun therapeutische eigenschappen: homeopathie, phytospagyrie, phyto-aromatherapie, Bachbloesems, gemmotherapie); Water, de blauwe ziel van onze planeet (biofysische eigenschappen van water, kristallisatie, het geheugen van het water, link tussen planeet en remedies).

Meer info op www.ville-grasse/aromatherapie

Regio Rhône-Alpes presenteert ‘bio’website voor collectiviteiten: www.corabio.org De biosector in de regio Rhône-Alpes pakt uit met en biogids voor collectiviteiten. Daarmee hoopt het de bio-inspanningen voor geïnteresseerde collectiviteiten te vergemakkelijken.

De gids met een overzicht van producenten en distributeurs is gratis en makkelijk raadpleegbaar op Internet. Het geheel is ontwikkeld vanuit een duurzaam uitgangspunt waarbij men voorrang geeft aan lokale producenten. De gids met bedrijven actief in de biosector is ‘work in progress’ en telt op dit moment al meer dan 200 aanbieders met hun productaanbod, oorsprong van de grondstof, minimumbestelhoeveelheid, contactpersoon. Naast een overzicht van de in de regio actieve bedrijven, vindt men er ook algemene raadgeving omtrent de introductie van bio in de collectieve keukens en een seizoenskalender.

7

Organic News Natexpo 2009: van 17 tot 19 oktober in Parijs Het gaat goed met de Franse biosector, dat merkt men ook bij Natexpo waar ondertussen(vier maanden voor de beurs) al 90% van de beursoppervlakte geboekt is door om en bij de 500 exposanten. Natexpo is de belangrijkste tweejaarlijkse beurs voor de professionals van de biosector. De organisatie verwacht om en bij de 10.000 aankopers en voorschrijvers uit alle delen van de wereld die er alle productcategorieën uit de wijde bio- en ecosector kunnen ontdekken.

Volgende productcategoriëën komen aan bod:  Biologische voeding  Voedingssupplementen en dieetsupplementen  Natuurlijke en biologische cosmetica  Ecologische producten en accessoires

Frans cateringbedrijf MRS serveert dagelijks 5.000 biomaaltijden in bedrijfsresto’s

Het Franse cateringbedrijf MRS presenteerde begin mei met het gamma ‘Vitamines & Vitalité’ een aanbod biologische maaltijden aan zijn klanten. MRS, gevestigd in de buurt van Parijs, levert dageljiks meer dan 15.000 maaltijden aan ruim 80 bedrijfsrestaurants. Gilles Terzakou, voorzitter van het bedrijf, wilde een gezond en biologisch aanbod uitwerken voor zijn klanten. Voor de ontwikkeling van dit gamma werkte MRS sinds januari samen met Biogourman, het bedrijf van biokok en culinair schrijfster Valérie Cupillard. Sinds begin juni is het aanbod ‘Vitamines & Vitalité’ verkrijgbaar in alle bedrijfsrestaurants die door MRS beleverd worden en kent een groot succes. 30% van alle bestelde maaltijden gebeurt in dit aanbod, wat goed is voor 5000 biomaaltijden per dag. Gezien de beperkte beschikbaarheid van bio in de maaltijden van collectiviteiten is dit uitstekend nieuws voor Frankrijk. Dat vindt ook Valérie Cupillard: « Ik ben heel tevreden over dit project. De uitgewerkte recepten zijn volledig in overeenstemming met mijn visie op bio : gebruik van plantaardige melk en vetten, een gevarieerd aanbod granen, seizoensgroenten en –fruit… Een mooi Vernieuwend voorbeeld van wat mensen in dit gamma op hun bord krijgen is de Qua innovaties wordt vooral veel verwacht van producten met extra voor- champignonsoep met notenparmesan die zijn smeuïgheid dankt aan delen op nutritioneel vlak (bv. omega 3, …), de opkomst van cosmetica de toevoeging van notenpuree. Verder was er ook een bereiding met met het Cosmébio label en een uitgebreid aanbod onderhoudsproducten. ‘Butternut’ pompoen met notencrème en een quinoa crumble op een Voor het eerst komt er ook een biowijndorp op de beurs. De biowijnprobed van groentepuree of Kamut couscous met vergeten groenten. ductie kent momenteel een sterke groei en de gerennomeerde wijnjournalist Jean-Marc Carité, gespecialiseerd in biowijn, zal er diverse wijndegus- Rhône-Alpes: Organic Pack ondersteunt bedrijven in ontwikkeling taties en wijnworkshops organiseren.

Om de internationale aspiraties van Natexpo kracht bij te zetten zal er ook van milieuvriendelijkere verpakkingen Het Ecodesignbureau Etoile Azélie uit Valence en het technisch exeen stand zijn met exposanten uit Wallonië. pertisebureau voor verpakkingen CTCPA zetten een begeleidingsproject voor de ontwikkeling van ecologische verpakkingen op touw. Het Natexpo Trophées Net als de voorbije twee edities worden er opnieuw trofeeën uitgereikt focust daarbij specifiek op kleine en middelgrote bedrijven die actief voor de beste nieuwe producten. De selectie gebeurt door een jury van zijn in de sector van biologische voedings- en cosmeticaproducten.

Het volledige project gebeurt in samenwerking met OPTIréseaux, een professionals. Er zijn trofeeën voor vier categorieën:  Bien se nourir: biovoeding innovatiegeoriënteerd begeleidingsproject voor bedrijven in de regio  Forme et Equilibre: dieetvoeding, voedingssupplementen Rhône-Alpes. Organic Pack doet onderzoek naar ecologische verpak Le Beauté au naturel: natuurlijke en biologische cosmetica, hygiëne kingsconcepten en helpt bedrijven individueel met de omschakeen verzorginsgproducten ling naar milieuvriendelijkere verpakkingen. De bedrijven kunnen  Le bien-être au quotidien: ecologische producten en accessoires tevens gebruik maken van subsidies (tot 80%) om de kosten voor deze (textiel, eco-habitat, tuin…) projecten te financieren.

Het volledige project neemt 18 maanden in beslag en start in Natexpo wordt georganiseerd door Comexposium en verzamelt alle september 2009. belangrijke actoren op de Franse biomarkt: FDD (Fédération FranMeer info op www.organicpack.org çaise de la Diététique), Synadiet (Syndicat National des Fabricants en Produits Diététiques, Naturels et Compléments Alimentaires), Synabio (Syndicat National des Transformateurs et fabricants de Produits Biologiques) en SynadisBIO (Syndicat des Distributeurs Spécialisés en produits Biologiques).

Organic Retail - juni 2009

9

NIEUWE PRODUCTEN Priméal: “Vite une sause » en «Vite une tarte» Priméal innoveert met een nieuw, handig biologisch product. Sinds april brengt het bedrijf drie instantsauzen op de markt. De sauzen bestaan uit gedehydrateerde biogroenten van hoogwaardige kwaliteit en aromatische kruiden en specerijen. Ze zijn makkelijk te bereiden, bevatten geen maltodextrine, vetstoffen of suiker en zijn verkrijgbaar in drie smaken: provencaalse tomatensaus, chilisaus en pestosaus.

Naast deze sauzen is er nu ook een gamma taartmixen voor snelle, huisgemaakte taart. Een taart maken behoeft nu enkel nog eieren, vetstof een pakje taartmix en 10 minuten tijd. Er is chocoladetaart, worteltaart en spelttaart.

Nieuw glutenvrij gamma van Nature & Compagnie Nature & Compagnie bouwt al enkele jaren aan een gamma lekkere en praktische producten voor mensen met glutenintolerantie. Het bedrijf investeert veel in het ontwikkelen van recepten om maaltijden opnieuw aangenaam te maken voor deze patiënten.

Momenteel is er een nieuwe productenlijn in de droge afdeling met biologische koekjes (melkchocolade, chocoladeparels en kokos-citroen), zoete cakes, madeleines, bloem, mix, deegwaren en ontbijtgranen.

Jessenhofke: genummerde Tripel Magnumfles Brouwerij Jessenhofke brengt 1229 genummerde magnumflessen (inhoud: 150 cl) Jessenhofke Tripel uit. Het kruidenbier is minimum drie jaar houdbaar en is ideaal als cadeau of om zelf (later) op te drinken.

Natuurvlees Dobbelaere: compleet gamma voorverpakte biologische vleesproducten Natuur- en biovleesspecialist Dobbelaere werkte de voorbije maanden een compleet gamma verpakte vleesbereidingen en kant-en-klare maaltijden voor het biokanaal uit. Op die manier biedt het biowinkels die onder hun medewerkers geen gediplomeerd slager en versnijtoog hebben de mogelijkheid toch een compleet aanbod biologisch vlees aan hun klanten te bieden.

Het gamma bevat vers biologisch rundsvlees, kalfsvlees, varkensvlees, kippenvlees en panklare bereidingen. Daarnaast is er ook een heel aanbod vleessalades, pizza’s, alsook bioballetjes in tomatensaus, stoofvlees op z’n Vlaams, vol-au-vent en bolognaisesaus, moussaka, lasagne.De bewaartijd in de winkel bedraagt ongeveer 21 dagen.

Douce Nature: douchegel met algen en rozemarijn Douce Nature ontwikkelde een douchegel op basis van algen voor een frisse en ontspannende douche. De douchegel is verrijkt met algen uit Bretagne en biologische rozemarijn en is zeer geschikt voor het ontgiften en verstrakken van de huid. De gel werd dermatologisch getest.

TIBET AUTHENTIC GOJIBESSEN …het gezondheidsgeheim uit Tibet GOJIBESSEN vervullen een belangrijke rol in de traditionele Chinese geneeskunde. Ze zijn een zeer rijke bron van vitamines, mineralen, essentiële aminozuren, antioxidanten en sporenelementen.

Gojibessen worden ook wel “Happy Berries” genoemd omdat het dagelijks eten van een klein handvol (+/- 20 g) een positieve invloed heeft op uw algemeen welzijn.

MEER VITAMINE C DAN SINAASAPPELS! Gojibessen bevatten meer vitamine C per gram dan sinaasappels.

Gojibessen hebben een hoger beta-caroteen gehalte dan wortels.

RIJK AAN VITAMINEN EN MINERALEN! Gojibessen bevatten vitamine A, B1, B2, B3, B6, C en E Ze zijn ook een rijke bron aan mineralen zoals zink, ijzer, magnesium, selenium en calcium.

EXCLUSIVITEIT HET TIBET AUTHENTIC LOGO is in samenwerking met het Tibet Medical College ontwikkeld en garandeert u dat onze Gojibessen een echt Tibetaans natuurproduct zijn.

HEALTH XL is exclusieve verdeler van Tibet Authentic Gojibessen in België, Luxemburg en Frankrijk

Verkrijgbaar bij:

Health XL

Wijngaardstraat 7, 2800 Mechelen t. 0477 38 06 06 – info@healthxl.be – www.healthxl.be Ook verkrijgbaar: Cacao Nibs en Maca

KLEINE ZAKJES VOL INSPIRATIE

voor de doe-het-zelf keuken BAK- EN DESSERTPRODUCTEN Agar-agar, vanillesuiker, Bakpoeder, bakkersgist • Agar-agar is een plantaardig geleermiddel die de gewenste consistentie biedt voor zoete en hartige bereidingen • Vanillesuiker geeft een aangenaam parfum aan uw desserts • Bakpoeder en bakkersgist zorgen voor een geslaagd brood en patisserie Ook verkrijgbaar: yoghurtfermenten, vanille, biologische aroma’s…

Dossier

Organic Retail - juni 2009

> Ecotextiel

Ecotextiel in de biowinkel

Past mode in het plaatje van de ecobewuste consument?

Nog te weinig mensen zijn er zich van bewust dat het gebruik van katoen (en andere textielsoorten) heel erg milieubelastend kan zijn. Katoenteelt is op haar eentje goed voor 20 tot 25% van alle gebruikte pesticiden ter wereld. De verwerking van de stoffen tot draagbare kledij verbruikt en vervuilt massa’s water. Ook op menselijk vlak zijn er heel wat nare gevolgen. De behoefte aan ethische en milieuvriendelijke alternatieven groeit. De jongste tijd werd de textiel- en modewereld zich bewust van dit probleem. Zien we het begin van een biologische revolutie?

Schrijnende problematiek Het probleem omtrent textiel is meervoudig. Maar het is katoen – en dat verrast sommigen omdat het een natuurlijk gewas is – dat de kroon spant. We schetsen de cyclus van conventionele textiel om de pijnpunten te verklaren.

De meeste kledingstukken worden van katoen gemaakt. Logisch, want katoen is een erg dankbaar gewas. Bij de verwerking wordt er slechts 10% van de plant weggegooid. Katoen levert dus veel op.

Het enige nadeel: de plant is nogal kwetsbaar voor aanvallen van insecten. Gedurende de jaren zestig verrichtte men daarom uitvoerig onderzoek naar plantenveredeling, monoteelt, kunstmest, chemische

pesticiden en later ook naar genetisch gemanipuleerd katoenzaad.

Deze ingrepen leveren inderdaad een grotere oogst op, maar ze zijn ook nefast voor de omgeving. Marci Zaroff van ecologische modeproducent Under The Canopy: “De meeste katoenboeren zijn erg afhankelijk geworden van de gevaarlijke pesticiden. De natuurlijke vijanden van de katoenplant zijn echter snel weer resistent tegen de laatste nieuwe pesticide. Hierdoor moet de boer steeds opnieuw zwaardere en duurdere bestrijdingsmiddelen aankopen. De meeste boeren komen op een punt waarop ze deze aankopen niet meer aankunnen. Bovendien worden ze ziek door jarenlange blootstelling aan zware, chemische stoffen. De toestand is erg dramatisch. Ooit

11

Dossier

> Ecotextiel

berekende men dat er ieder half uur een katoenboer zelfmoord pleegt omwille van de torenhoge schulden voor de aankoop van pesticiden en de nefaste gevolgen voor de gezondheid.”

De problemen van de katoenproductie blijven echter niet beperkt tot de velden. Het spinnen en weven van het katoen gebeurt meestal door onderbetaalde vrouwen en kinderen die in zogenaamde ‘sweatshops’ onder mensonwaardige omstandigheden moeten werken.

De stof krijgt een kleur door metaalhoudende, milieubelastende en giftige kleurstoffen. De meest vervuilende verwerking gebeurt bij het kleuren en wassen van jeans. De verwerkers gebruiken niet alleen giftige kleurstoffen die het grondwater in de buurt van de jeansfabrikant indigo kleuren en vervuilen. Bovendien wassen zij de jeans en ook dat verbruikt enorm veel water. En dit laatste is, in de meeste warme landen waar katoen geteeld wordt, eveneens een ernstige bedreiging voor het milieu.

De hierboven geschetste problematiek is vrij dramatisch. Het positieve is dan weer dat er voor elk onderdeel in de textielproductie ook oplossingen voor handen zijn.

volwassen planten gebruikt. Nu weet men dat hennepplanten die nog niet bloeiden meer bruikbaar zijn voor zachte, comfortabele textiel. Dat is ook de reden waarom henneptextiel gelegaliseerd werd.

Aangezien de plantjes geoogst worden vóór de hallucinanten tot bloei komen, is er geen reden tot angst voor drughandel. Robert Hertel van HempAge, producent van kledij op basis van hennep: “Momenteel kunnen we fijne, zachte stoffen maken van hennep. De fijnheid van de draad bedroeg vroeger slechts 12 nm. Dit betekende dat 1 gram draad 12 meter lang was. Nm staat voor het aantal meters draad of vezel per gram en is daarnaast ook een maat voor fijnheid. Momenteel bestaan er hennepdraden die tot 60 nm bedragen. Dit betekent: 60 meter draad voor 1 gram. Stoffen van deze garens zijn echter extreem duur.

Maar de mogelijkheid bestaat. Zomaakt Armani bijvoorbeeld al jaren gebruik van dergelijke hennep in zijn collectie.”

Hennepgaren

Hennep als alternatief Om te beginnen kan het milieubelastende katoen vervangen worden door andere, schonere vezels. De ecologische textielindustrie deed hiervoor enerzijds inspiratie op in het verleden en anderzijds ging zij bij andere culturen kijken. Zo veredelde zij de stoffen om ze in te passen in de huidige cultuur van mode en comfort. De textelindustrie maakt nu, net als 100 jaar geleden, gebruik van hennep. Hennepstengels worden eerst gebroken of geveld om vervolgens gesponnen te worden tot robuuste, kwalitatief hoogstaande stof. Henneptextiel staat bekend om zijn ruwe structuur. Vroeger werden echter enkel

TerraSana introduceert

Barnhard Bodywear For men and women

Bio Cotton

NIEUW

Bewust beter!

www.barnhardbodywear.com

Design, comfort en een perfecte pasvorm.

Met Barnhard Bodywear zorg je niet alleen goed voor jezelf, maar ook voor het milieu.

De nieuwe ondergoedcollectie van TerraSana is gemaakt van 100% biologisch katoen en wordt op een sociaal verantwoorde manier geproduceerd, zónder bestrijdingsmiddelen.

Door bewust te kiezen, is Barnhard Bodywear bewust beter.

Organic Retail - juni 2009

Zo bieden we de boeren zekerheid door hen per week te betalen. We bieden de boeren ook premies. Momenteel bouwen we in Uganda verschillende projecten uit. Voor ons betekent dat een zekerheid in aanvoer van vezels. Voor de boeren: een toekomst.”

Een ander belangwekkend initiatief is het OBEPAP-project dat in Benin hulp verschaft aan katoenboeren die wensen over te schakelen op biologische teelt. Simplice Davo Vodouhe van OBEPAP: “We houden in de gaten of de nieuw gecertificeerde boeren zich houden aan de kwaliteitseisen en aan de criteria die het certificaat voorop stellen.

Anderzijds zorgen wij ervoor dat de boer administratieve ondersteuning krijgt voor de certificering. Dat begint al bij de aanvraag. Onze mensen helpen echter ook met het bijhouden van de bestelbonnen en met de voorbereiding voor de controles. De meeste landbouwers in Benin zijn niet gewend om zich met dergelijk papierwerk bezig te houden. Dus zijn wij er om hen verder te helpen. Bovendien betaalt OBEPAP 70% van de certificeringsprijs.”

Biologisch duurder maar beter

Het grote nadeel van hennep is de productiekost. Die is momenteel 5 keer duurder dan conventionele katoenverwerking. De technologie voor de verwerking tot zachte, comfortabele stoffen staat immers nog in haar kinderschoenen. Er bestaan nog geen machines voor de hennepoogst. Alles wordt dus nog manueel gedaan. Voor het spinnen gebruikt men nu vaak katoenmachines. Dit gebeurt aan een veel lager tempo omdat de vezel niet mag breken. Hennep is vooral geschikt voor de zomer. Hij werkt erg afkoelend en absorbeert 5 x meer dan katoen. Hennep is dus perfect voor zolen in zomerschoenen of in kledij voor zomermode. Bovendien is hennep antibacterieel en mild voor de huid. Die antibacteriële werking is echter nieuw. Zij werd ontdekt door wetenschappers van de Universiteit van Piemonte. Zij spreken van een vergelijkbaar effect zoals bij penicilline. Daniel Kruse van Hempro: “De hennepplant, een oersterke plant, is gemakkelijk biologisch te telen. Hennep heeft geen pesticides nodig. Hij heeft een stabiele vezel. Het onderhoud van henneptextiel is identiek aan dat van katoen en kan evengoed in de wasmachine.”

Eco-katoen Een ander alternatief voor traditionele textiel is biologisch geteelde katoen. Biokatoen heeft, naast het voordeel van het bannen van pesticiden, een positief effect op de economie in de katoenteeltlanden.

Door betere arbeidsomstandigheden en gezondheidsvoordelen promoot biokatoen tevens de teelt van biologische voedingsgewassen.

Om biologisch te telen, maakt men gebruik van verschillende technieken. Peter Jelle Zeiss van de Nederlandse biokatoenkledijproducent Bo Weevil: “We kiezen de meest robuuste katoenvariëteit en we maken gebruik van wisselteelt met sojabonen, sesamzaad en rozijnen.

Bovendien worden er veel sociale projecten opgezet bij katoenboeren.

De certificering zorgt voor het gros van de meerprijs van biokatoen.

De geldbesparing voor de kost van pesticiden weegt namelijk niet op tegen de meerkost van de certificering en de daarbij horende administratie. Bovendien is er bij de productie van biokatoen meer manueel werk. Dit betekent: een hogere personeelskost. De boeren worden opgeleid biologisch te telen met oog voor kwaliteitscontrole.

Ze werken meestal met contracten die de afname van de volledige oogst garanderen. Deze boeren krijgen een eerlijke prijs. Zo floreert de lokale economie en kunnen de dorpen investeren in onderwijs en gezondheidszorg. De interesse onder de katoenboeren is enorm.

Aan biologisch telen zijn immers enkel voordelen verbonden. Toch is minder dan 1% van alle wereldwijde katoenteelt biologisch.

De meeste biokatoen wordt momenteel in India, Turkije en een aantal Afrikaanse landen verbouwd. Een nadere blik op de biologische katoenprojecten in deze landen is, omwille van de positieve sociale gevolgen en de gunstige invloed voor de plaatselijke economie, hatverwarmend.

Uiteraard dient biokatoen, net als conventionele katoen, van een goede kwaliteit te zijn. De pasvorm moet, ook na verschillende wasbeurten, behouden blijven. Ook de kleur moet stand houden en de vezel mag niet breken. Daarom kiezen de meeste biologische katoenboeren voor een lange vezel. Zo blijft een betere kwaliteit gegarandeerd.

Stijl Tot voor enkele jaren kon de milieubewuste klant enkele eenvoudige ‘basics’ vinden in ecotextiel. Dat is de jongste tijd sterk veranderd. Net als op de conventionele markt, vind je nu op de ecologische textielmarkt voor elk wat wils. Van basiskledij over kleurrijke, hippe ensembles tot high fashion. Ook designers worden de nieuwe vraag naar ethische mode gewaar en integreren daarom een groene lijn in hun modebeeld. De Parijse ethische modespecialist Ethos: “Er verschijnt inderdaad steeds meer stijl op de ecologische textielmarkt. Biokledij wordt een volwaardig alternatief voor conventionele kleding. Uiteindelijk willen mensen zich nog steeds mooi voelen in hun kledij. Ook dat blijft een belangrijke drijfveer voor de keuze die mensen maken.”

Voor biowinkels is dit een nieuw gegeven. Marci Zaroff van Under The Canopy: “Mode en de biologische sector gingen vroeger niet samen.

Mode zou oppervlakkig zijn, terwijl de biologische gedachte dat precies niet is. Deze tegenstellingen gaan zich echter meer en meer met elkaar verzoenen. De grote keuze aan stijlen en prijzen maakt dat een biowinkel die in de modeboot wil stappen, verplicht is zich, net als een conventionele kledingwinkel, te profileren. De keuze voor

13

Dossier

> Ecotextiel

een welbepaalde stijl spiegelt zich dan immers af op het imago van de winkel, en omgekeerd.”

Ook het ruimteprobleem speelt mee. Een keuze voor modieus ecotextiel betekent kiezen voor een groot deel van de winkel boordevol kledingrekken, etalagepoppen en pashokjes. Kies je als winkel voor zeer modebewuste collecties, dan spelen de seizoenen parten. Een grasgroene top uit de zomercollectie van 2009 kan in 2010 alweer outdated zijn. Daartegenover staat dat ecobewuste consumenten zelden strikt het modebeeld volgen. In 2012 kunnen ze, zolang ze zich comfortabel en stijlvol voelen, gerust nog met hun grasgroene top rondlopen.

De biowinkel die het er als eerste op waagt een goed uitgebalanceerde, door marketing ondersteunde, fashionhoek uit te bouwen, krijgt een ander publiek over de vloer. Consumenten die aangetrokken worden door de trendgevoeligheid van de winkel. Zo komt een groot publiek van jonge, conventionele klanten hun eerste stappen in het ethische consumeren zetten.

zijn en die passen in hun wereldbeeld. De drempel tot een traditionele biowinkel is meestal te hoog omdat dergelijke consumenten in de etalage van deze winkels enkel producten zien die niet stroken met hun gewoontes. Een stijlgerichte etalage met daarin de laatste mode zou als een magneet op dit soort mensen kunnen werken. Meestal staat de conventionele consument open voor suggesties in de richting van nieuwe, spannende producten. Biofashion is alleen daarom al heel dankbaar. De extra moeite die de biowinkel doet, door te kiezen voor dergelijke nieuwe producten, wordt snel terugverdiend met een hoop nieuwe, enthousiaste klanten.

Marci Zaroff van Under The Canopy: “Er zijn ook klanten die gewend zijn om bij de biowinkel te shoppen. Ze kennen biologische voeding, cosmetica en poetsproducten. Het biologische zaadje werd bij hen reeds geplant. Deze consumenten vragen zich af wat de volgende stap is. Mode kan die perfect opvullen. Laat mode dan ook bereikbaar zijn langs het kanaal dat ze gewend zijn.”

Groot potentieel

De meeste biowinkels kiezen, om vooral hun bestaande cliënteel tegemoet te komen, (terecht) voor evergreen basics die nooit uit de mode raken.

Peter Jelle Zeiss van Bo-Weevil: “Wij kozen bewust voor basics. Onze producten zijn niet seizoensgebonden. Het neemt heel erg veel tijd en werk in beslag om elk seizoen weer een collectie op te bouwen.

Daarom steken we onze tijd liever in onze projecten en in een gedegen kwaliteit. Bo-Weevil is geen marketing gedreven organisatie. We gaan in de eerste plaats voor kwaliteit en een sociale context. We geloven dat dit een meer geloofwaardig product biedt.”

Basics in de biowinkel

Het Nederlandse Made-By is een label dat ethisch correcte kledij gemakkelijker herkenbaar maakt. Made-By deed onderzoek naar de vraag naar biokledij onder conventionele klanten. De resultaten: 78% van alle consumenten vinden het belangrijk dat kledij op een ethische manier werd gemaakt, 39% voelt zich goed wanneer ze biologische kledij kopen, 24% van alle vrouwen koopt af en toe biologische kledij en 66% van de vrouwen zou meer biokledij kopen indien ze er iets meer over af wisten. Bijvoorveeld aan de hand van informatie in de biowinkel. Conventionele consumenten zijn echter eerder geneigd om hun eerste producten te kopen in omgevingen die hen vertrouwd

TerraSana introduceert

Barnhard Bodywear For men and women

Bio Cotton

NIEUW Bewust beter!

www.barnhardbodywear.com

Design, comfort en een perfecte pasvorm.

Met Barnhard Bodywear zorg je niet alleen goed voor jezelf, maar ook voor het milieu.

De nieuwe ondergoedcollectie van TerraSana is gemaakt van 100% biologisch katoen en wordt op een sociaal verantwoorde manier geproduceerd, zónder bestrijdingsmiddelen.

Door bewust te kiezen, is Barnhard Bodywear bewust beter.

Organic Retail - juni 2009

15 Oost-Turkije: katoen in de wisselteelt De Nederlandse biologische groothandel TerraSana, lanceerde begin dit jaar een eigen ondergoedlijn vervaardigd van biologische katoen: Barnhard Bodywear, vernoemd naar Kees Barnhard, directeur van Terrasana. Zijn keuze om biologisch ondergoed te produceren hield verband met de import van kikkererwten en linzen uit Oost Turkije door Terrasana. Kees Barnhard (Terrasana): “In Oost-Turkijke heb je tal van biodorpjes waar men de bodem vruchtbaar houdt met wisselteelt: tarwe, kikkererwten, linzen én katoen. De katoen wordt er louter geteeld omdat men een vierde gewas nodig heeft in de biologische wisselteelt. Tot voor kort ging dat biologisch katoen de gangbare handel in. Wij zagen de mogelijkheid om met dit katoen verantwoorde kledij te produceren. Dit bewijst hoe biologische kleding op een milieuvriendelijke en vooral innovatieve manier kan worden geproduceerd.”

Kees Barnhard van Terrasana

GOTS als standaard Een biowinkel kan zich zoiets uiteraard niet permitteren. Daarom werd er de laatste jaren werk gemaakt van een degelijke uitgebouwde certificering voor biokledij.

Aangezien biokledij belang hecht aan verschillende ethische aspecten besloot de Global Organic Textile Standard niet alleen de biologische teelt te beschrijven, maar ook de sociale, de ecologische en de fairtrade regels hiervoor vast te leggen. Textiel is immers een sterk verwerkt product dat normaliter verschillende verwerkingsstappen doorloopt. Daarom staken de International Association Natural Textile Industry (Duitsland), de Soil Association (UK), de Organic Trade Association (USA) en de Japan Organic Cotton Association (Japan) de koppen samen om hiervoor een volledige tekst uit te werken. De GOTS-standaard is momenteel de meest gebruikte certificering voor ecotextiel.

De belangrijkste punten:  Vereisten voor biologische katoenteelt

Pijnpunten Er zijn nog enkele pijnpunten waarvoor de biologische modesector een oplossing zoekt. Made-By onderzocht ze en hoopt met het label op termijn deze pijnpunten weg te werken. Ulrich van Gemmeren van Made By: “Hoe je het ook draait of keert, bij textiel komt het mode-aspect eerst. Mensen kopen kledij enkel als ze die leuk vinden.

Overigens: de business groeit. Er is dus op korte termijn vraag naar een gelijkmatige toevoer van biologisch katoen. Op dit moment is die toevoer, aangezien slechts 0,5% van alle katoenteelt biologisch is, een probleem. We hebben dus nood aan nieuwe biologische katoenboeren én aan variatie in stoffen. De verscheidenheid in het modebeeld wordt gecreëerd door de verscheidenheid in materialen en dat ontbreken we momenteel nog een beetje. Andere afwerkingen van de stoffen, zoals coating en bleaching, moeten eveneens onderzocht worden. Een ecologische regenjas bijvoorbeeld. Pas wanneer al deze pijnpunten zijn weggewerkt, kunnen we naar ethische massaproductie uitkijken. En pas dan zitten we op dezelfde wagen als de conventionele textielhandel en kunnen we qua prijs eveneens met hen meedingen.”

Certificering en misbruik: Niettegenstaande ecofashion een relatief nieuw begrip is, wordt er nu al gedegen misbruik van gemaakt. Veel kledingketens bieden vandaag ‘green fashion’ of ‘biocotton’ aan. De consument echter kan op geen enkele manier controleren of deze bewering correct is en koopt dus gemakshalve een kat in een zak.

Enkel biologische zaden en zaden in overgang zijn toegelaten.

Verder wordt de teelt van katoen op dezelfde manier gereguleerd als andere landbouwproducten.  Vereisten voor de samenstelling van het product Producten kunnen gelabeled worden als ‘biologisch’ wanneer ze voor minstens 95% uit biologische vezel bestaan. Ze worden deels biologisch genoemd als ze voor minstens 70% uit biologische vezel bestaan.  Vereisten voor chemicaliën Er is een negatieve lijst van verboden chemicaliën.  Vereisten voor chemicaliën tijdens de productie Strikte regelgeving voor chemicaliën tijdens het spinnen, het weven, het kleuren, het printen en het afwerken. Ook het afvalwater is, tijdens deze procedures, aan een strenge regelgeving voor chemicaliën onderworpen. Verder zijn er vereisten omtrent de kwaliteit van het product.  Sociale criteria - Geen gedwongen arbeid.

- Recht op syndicatie.

- Veilige en hygiënische werkomstandigheden.

- Geen kinderarbeid.

- Fair loon.

- Normale werkuren.

- Geen discriminatie.

- Respectvolle behandeling van de werknemers.

100% Certified organic cotton basics In the 20 years since we started, we have built up a strong reputation with our collection of ‘basics’ under the ECOTTON label which is now sold all over the world, and we continue to supply a wide range of home furnishing textiles and fabrics – all of course made from 100% certified organic cotton.

Many things have changed since those early days, but we still retain Bo Weevil’s original mission: to help create a healthier and more sustainable world by promoting and marketing organic, socially-responsible and highquality cotton and textiles.

Firstly we make sure that the cotton, fabrics and garments are of the highest quality and fully certified to organic standards at all stages of the chain. But we also ensure fair employment and fair trade – which means making the business economically viable for all parties involved from the farmers who grow the cotton right down to the consumers who wear the clothing.

And offering all these health, environmental and economic benefits to everyone in the chain really helps to develop the supply of organic cotton across the world – which in turn means more and more consumers everywhere can appreciate the benefits of truly sustainable clothing!

See for more information www.boweevil.nl

PO Box 236 | 3850 AE Ermelo,The Netherlands Phone 0031-341 562 767 / 562 067 | Fax 0031-341 562 913 | p.zeiss@boweevil.nl | www.boweevil.nl

Dossier

> Ecotextiel

Natuurlijk tintje

Wanneer het op de productie van ecologisch textiel aankomt, is het belangrijk om elke stap in de productie zo ecologisch mogelijk te verrichten. De kleuring van de stof is hierbij een stap die soms over het hoofd wordt gezien of waarbij het technisch onmogelijk lijkt om de ecologische kant te kiezen. De kleuren die op textiel worden aangebracht, zijn immers van primordiaal belang. Voor de klant zijn ze een meetinstrument voor kwaliteit. Kleuren die vervagen, vormen voor kledingstukken een probleem. Bij de productie van conventioneel textiel maakt men gebruik van chemische verven en zware metalen om de kleuren te fixeren. Deze stoffen worden na het kleuren weggespoeld met het afvalwater. Zo komen zij terecht in het bodemwater van de omgeving. Bovendien blijven de zware metalen en chemische stoffen op de stof achter en irriteren ze de huid. Het is dus belangrijk om, als producent, ook hier naar een

ecologische oplossing te zoeken. Wanneer een fabrikant ecologisch wil kleuren, gebruikt men natuurlijke kleurstoffen uit planten (kurkuma, kamille, saffraan, grassen, ...) en een fixatie uit mineralen (calcium carbonaat, soda, ...).

Noémie De Verneuil van Ethos: “Veel fabrikanten bieden nog geen stoffen aan die op basis van plantenextracten gekleurd werden.

Nochtans hebben dergelijke stoffen, naast de louter ecologische, meer voordelen. Stoffen die op deze manier werden gekleurd, voelen immers zachter aan en zijn bovendien sterker. En aangezien de vezel niet werd bewerkt met zware metalen ruiken ze ook heel natuurlijk en aangenaam. Bovendien zijn hun kleuren natuurlijker en zachter en leunen ze dus dichter aan bij de natuur. Dit zorgt dan weer voor een therapeutische, kalmerende werking op de geest.

Stoffen die op natuurlijke wijze gekleurd werden, absorberen daarenboven ook veel beter.”

Katoen gamma 100%

Biologisch Fair Trade

❍

Herkomst uit Bénin Traceerbaarheid van de producent tot de consument Bio: in overeenstemming met het lastenboek “textile biologique” van het controleorgaan Ecocert Fair Trade volgens het handvest Bio Equitable, gecontroleerd door Ecocert

❍

Duurzame ontwikkeling: biologisch afbreekbare verpakkingen van maïszetmeel

❍ ❍ ❍

Euro-Nat - 07340 Peaugres - Tél. : 04 75 32 43 60 - Fax : 04 75 67 30 24 E-mail : euro-nat@euro-nat.com - www.douce-nature.fr

Publireportage

De ‘magische’ zeep van Dr. Bronner komt naar Europa

Dr. Emanuel Bronner: biozeepproducent en wereldverbeteraar

Dr. Bronner’s Magic Soap is in de USA de nummer één onder de biologische zepen.

Niet alleen omwille van de kwaliteit van de zeep, maar ook en vooral omwille van Dr. Bronner zelf, die met zijn excentrieke karakter en revolutionaire filosofie een gemotiveerd cliënteel achter zich schaarde.

Het Belgische bedrijf Noble-House is overtuigd van de slaagkansen van dit product en hoopt hiermee de Europese markt te veroveren.

Geëngageerd Het verhaal van Dr. Bronner is er een van moed, engagement en een groot hart. Emanuel Bronner werd in 1908 in Duitsland geboren in een Joodse familie die al sinds 1858 zepen fabriceerde. Van kindsbeen af was de jongen erg bevlogen en voerde hij ellenlange discussies met zijn familieleden. In de jaren ‘30 besloot Emanuel Duitsland te verlaten en de oceaan over te steken om zijn geluk in Amerika op te zoeken. Hij verfijnde het recept van de familiezeep en predikte er In parken en op pleinen veelvuldig over samenhorigheid. Hij lokte mensen met gratis monsters van zijn zepen, maar merkte dat mensen vooral geïnteresseerd waren in de zeep en minder in zijn verhalen, waarop hij besliste om zijn ideeën en visie op de etiketten van de zeepflesjes te drukken.

Tot op vandaag staat elk etiket volgeschreven met wijsheid, oproepen en voorschriften. ‘Spaceship Earth’ noemde hij onze planeet en hij zag het als een vervoersmiddel voor de mensheid waar wij alle verantwoordelijkheid voor dragen. Hij had al snel oog voor de opkomende vervuiling die gepaard ging met de industrialisatie en ook het risico van compleet verwoestende nucleaire oorlog baarde hem zorgen . Tijdens de jaren ‘60 gingen cosmeticaproducenten meer en meer chemicaliën gebruiken en hun producten in plastic verpakken, iets waar Dr. Bronner zich fel tegen kantte. Hij bleef trouw aan zijn natuurlijke recept en aan zijn ecologische productie. Hij was tevens een fervent voorstander van het verdelen van de winsten van het bedrijf onder de werknemers. Dr Bronner’s wereldvisie sloeg sterk aan in de jaren ’60 en de zeep van Dr. Bronner veroverde de schappen van de supermarkten in de VS.

Bio Dr. Bronner overleed eind vorige eeuw, ondertussen hebben zijn kleinkinderen de fakkel overgenomen, Zij vertaalden de bedrijfsfilosofie van Emanuel naar de hedendaagse context. Men koos voor biologische ingrediënten en in 2003 behaalde men het USDA ‘Organic’ en een ‘Oregon Tilth Organic’ Label . Het bedrijf is tevens een van de bedrijven die als eerste gebruik maakt van 100% gerecycleerde

verpakkingen.Om de waarde van de biolabels te vrijwaren gaat David Bronner, de huidige CEO van het bedrijf, de oorlog aan met traditionele cosmeticabedrijven, die meesurfen op de populariteit van bio en hun producten aanprijzen als zijnde natuurlijk of biologisch, maar wel nog chemicaliën gebruiken

Fair Trade Naast de keuze voor gerecycleerde plastic verpakkingen en een sterk sociaal engagement als werkgever benadrukt huidig CEO David Bronner vooral het biologische en fair trade karakter van deDr. Bronner producten. Zo is de hennepolie afkomstig van ‘Farmer Direct’ uit Canada, deze is ‘Fair Deal’ gecertificeerd. Dit label verzekert dat er eerlijke lonen uitbetaald worden en dat de boeren eerlijke prijzen krijgen.

Uitbuiting van landbouw is in Noord-Amerika evenzeer een probleem als in de rest van de wereld. De olijfolie in de Dr. Bronner producten komt dan weer van fair trade projecten in Palestina en Israël. Ze komt ondermeer van Canaan Fair Trade op de Westelijke Jordaanoever, het Dindyanna project rond Nazareth met Arabisch-Israëlische producenten en de Joodse familieboerderij Strauss in Israël. De palmolie voor de stukken zeep zijn afkomstig van een fair trade project in Ghana waar een door vrouwen beheerd productiehuis palmvruchten aankoopt onder fair trade condities. Alles wordt gecoördineerd door de NGO Fearless Planet. De kokosolie tot slot is afkomstig van het fair trade project Serendipol en wordt gedeeltelijk direct beheerd eigen vertegenwoordigers van Dr. Bronner.

100% plantaardig Het recept van Dr. Bronner’s Magic Soap is gebaseerd op het aloude recept van castile zeep, waarbij olijfolie wordt verzeept. Vandaag werkt Dr. Bronner met fairtrade olijfolie uit Palestina en Israël, naast kokosolie en palmolie, maar het principe blijft hetzelfde. De zepen worden verrijkt met essentiële oliën van pepermunt, eucalyptus, amandel, roos, citrus, lavendel en tea tree. Niet enkel is het een lekkere en heel natuurlijke zeep, ze is ook bijzonder polyvalent en doet even goed dienst als shampoo dan als afwasmiddel. De zepen zijn volledig biologisch afbreekbaar en plantaardig en er worden geen synthetische schuimmiddelen, verdikkingsmiddelen of bewaarmiddelen toegevoegd. Het gamma van Dr. Bronner werd door de jaren heen verder uitgebreid en naast de traditionele zepen zijn er handzepen,lotions, lip- en lichaamsbalsems. Gezien de populariteit van de producten van in de VS en Japan was de komst naar Europa een logische stap. Sinds begin dit jaar is het Belgische bedrijf Noble House gestart met de verdeling in Europa.

www.noble-house.tk

17

Chef’s Corner > Essentiële oliën en hydrolaten

Essentiële oliën en hydrolaten veroveren gastronomische keuken Bij meer en meer koks vinden essentiële oliën, hydrolaten en essences een plaats in de buurt van het fornuis. De intensiteit en de nieuwe smaakcombinaties die deze flesjes schenken, overtuigen hen. Wij gingen luisteren bij koks en producenten. Eén ‘essentiële’ waarschuwing: de enorme concentratie van essentiële oliën vereist de nodige voorkennis en een aantal voorzorgsmaatregelen.

De trend om essentiële oliën en hydrolaten in de keuken te gebruiken kent (volgens onze informatie) zijn oorsprong in Zuid-Frankrijk. Niet onlogisch aangezien de Provence en de Côte d’A zur de bakermat zijn van de distillatie van planten. Vanuit deze regio verspreidt deze kookkunst zich meer en meer over Europa. De Belgen bijvoorbeeld ontdekken eveneens de boeiende mogelijkheden.

Intenser De reden waarom meer en meer koks – zowel professioneel als liefhebbers – gek zijn van essentiële oliën en hydrolaten laat zich makkelijk raden: ze bieden nieuwe mogelijkheden qua combinatie van smaken. Ze laten toe met verrassende combinaties uit te pakken, maar nog belangrijker: zowel qua smaak als olfactorisch zorgen ze voor nieuwe sensaties. Valérie Cupillard, Frans culinair schrijfster, publiceerde enkele jaren geleden reeds een boek over koken met essentiële oliën en verwoordt deze als volgt: “De intensiteit van essentiële oliën is enkel vergelijkbaar met het gebruik van de verse plant.

Wanneer je een essence van sinaasappelschil gebruikt, lijkt het wel alsof je de verse schil ter plaatse raspt.”

Voor mij is essentiële olie dus geen vervangmiddel voor het verse kruid, maar een nieuwe dimensie. Essentiële olie zal het kruid nooit vervangen.”

Drie producten Wat onder de noemer ‘koken met essentiële oliën’ valt, omvat eigenlijk drie verschillende productcategorieën: de essentiële oliën zelf, de hydrolaten en de essences met elk hun eigen productie, karaktereigenschappen en toepassingsmogelijkheden.

Zowel hydrolaten als essentiële oliën zijn afkomstig van stoomdistillatie. Hierbij brengt men het kruid in een alambiek (bij voorkeur in inox). Daar wordt het verhit. Door de verhitting verdampen het vocht en de essentiële oliën uit het kruid. Bij de afkoeling slaat deze damp neer en verkrijgt men essentiële olie die bovenop een waterachtige substantie drijft die men het hydrolaat noemt.

Apart of samen De Belgische kok Frank Van Daele is er eveneens mee vertrouwd en schreef er ook een boek over: ‘Culinaire Alchemie met Aromatherapie’.

Hij prijst de ‘smaakverlenging’ die essentiële oliën bieden: “Ze zorgen zowel voor een smaakverdieping als een smaakverlenging.” Van Daele gebruikt deze olieën veelvuldig in zijn restaurant ‘Casa Mamounia’ in Lotenhulle en geeft ook workshops voor collega-koks en liefhebbers. Hij gebruikt de essentiële oliën zowel in combinatie met de kruiden als ter vervanging. “Je kan mensen verrassen met de smaak van een kruid zonder dat het zichtbaar is, bijvoorbeeld essentiële olie van basilicum in de plaats van basilicumblaadjes. Anderzijds biedt de combinatie van kruid en essentiële olie een meerwaarde. Zo gebruik ik af en toe essentiële olie van korianderzaad met korianderblad. Dat geeft een duidelijke meerwaarde aan de smaak van koriander.”

Nieuwe dimensie Ook voor Valérie Cupillard zijn essentiële oliën niet zo zeer een alternatief voor het kruid of gewas, maar bieden ze eerder een nieuwe dimensie: “Je kan als het ware jongleren met beide producten. De ene keer kies je voor het parfum en het aroma van het kruid, de andere keer ga je voor de essentiële olie. De smaakverschillen zijn ook groot.

Zo is kardemom in poedervorm veel aardser van smaak dan de essentiële olie van kardemom.

Agavesiroop geparfumeerd met een druppel essentiële olie als zoetmiddel voor een rode vruchtensalade (foto Emmanuel Cupillard)

Organic Retail - juni 2009

Essences zijn dan weer niet afkomstig van distillatie maar het resultaat van koude persing van de schil, wat eveneens resulteert in een olieachtige substantie. Zo gaat men citrusvruchten meestal persen voor het verkrijgen van een essence.

WATER DA

MP +

ESSEN

CE

KOUD WATER (KOELING)

AFVOER WARM WATER

SERPENTINE ESSENTIELE OLIE

HYDROLAAT

Voorzichtigheid De concentratiegraad van essentiële oliën is fenomenaal. Een klein flesje essentiële olie is het resultaat van meerdere kilo’s kruid. In die concentratie schuilt meteen ook een eerste gevaar voor wie essentiële olieën onbezonnen zou gaan gebruiken. In sommige (zeldzame) gevallen kan één druppeltje olie op de huid al zorgen voor iritaties en (lichte) brandwonden. Het spreekt voor zich dat men voor inwendig gebruik extra voorzichtig te werk moet gaan.

Daarom raden alle specialisten aan om de essentiële olie te verdunnen in een andere plantaardige olie. Valérie Cupillard: “Een zachte olijfolie is een uitstekende drager, je krijgt bijvoorbeeld een heerlijke en veilig bruikbare smaakolie door één druppeltje essentiële olie van zwarte peper of basilicum te vermengen in een fles olijfolie.

Men kan dan deze smaakrijke olijfolie veilig gebruiken in diverse bereidingen.”

Distillateur Gerard Perrot verzamelt rozenblaadjes voor de productie van bloesemwater (foto : Emmanuel Cupillard)

“De concentratiegraad is vooral bij essentiële oliën extreem hoog, bij essence is dat al minder het geval.

Wanneer ik 300 ml plantaardige slagroom met essentiële olie van geranium wil parfumeren, dan volstaat 1 druppeltje. Terwijl ik 6 druppeltjes mandarijnessence kan toevoegen.”

Uit voorzichtigheidsoverwegingen wijzen al onze gesprekspartners erop dat essentiële oliën met mate en met zoveel mogelijk variëteit moeten gebruikt worden. Ze zijn bovendien af te raden in voeding van zwangere moeders, baby’s en kleine kinderen. Hydrolaten vallen daar buiten. Hun concentratiegraad is veel lager is en overdosering is quasi uitgesloten.

Een nieuwe wereld vol innovatieve recepten De variatiemogelijkheden van essentiële oliën zijn ongekend en zorgen voor verrassende smaken en combinaties. Wij grasduinen even kort door de mogelijkheden: De Franse biologische traiteur Naturel Gourmet uit Comps (regio Montélimar) ontwikkelde recent een uitgebreid aanbod bereidingen waarin gebruik gemaakt wordt van essentiële oliën, essences en hydrolaten. Wij beperken ons tot een korte bloemlezing uit hun zoete en hartige (!) ijsjeskaart: Sorbet ‘Souvenir Drômois’ op basis van abrikozennectar; lavendelhoning; Noix du Royan, essentiële olie van lavendel; ‘Sous le Soleil’, een ijsje op basis van banaan; kokos en verse munt met essence van pompelmoes; ‘Saveurs Ardèchois’, op basis van kastanje, pure chocolade en zijden tofu met een vleugje essentiële olie van zachte sinaasappels.

Op de hartige ijsjeskaart: ‘Rosée Matinale’, ijsje op basis van rode biet, verse kaas ‘Picodon’, verse knoflook, rozenblaadjes en rozenhydrolaat; ‘Neige du Diois’, platte kaas van schapen, schuimwijn ‘Crémant de Die’, ‘Noix du Royan’, mosterd en essentiële olie van tijm.

Valérie Cupillard wijdde een volledig boek aan de toepassing van essentiële oliën: ‘Cuisiner avec Huiles Essentielles’ . In dit boek

geeft ze ons een aantal eenvoudige maar lekkere tips: een drupje essentiële olie van zwarte peper of lavendel schenkt aardbeienconfituur een nieuw en bijzonder geparfumeerd karakter, een crème brûlée wordt eveneens sterk opgewaardeerd met de aroma’s in de essentiële olie van zwarte peper zonder te pikant te worden.

Bijzonder is ook het gebruik van een druppeltje essentiële olie van basilicum in een zoete cake.

Frank Van Daele van Casa Mamounia prijst ondermeer de mogelijkheid van een spatje essentiële olie van gember bij witloof of sperziebonen om deze gerechten een Japans karakter te geven.

19

Chef’s Corner > Essentiële oliën en hydrolaten

Variëteiten en afkomst

Een druppeltje essentiële olie in gesmolten chocolade (foto: Emmanuel Cupillard)

Latijnse naam Wie in de keuken aan de slag wil met essentiële oliën of hydrolaten dient ook goed te beseffen dat ze niet allemaal geschikt zijn voor gebruik in voeding. Daarom is het van groot belang dat men enkel werkt met variëteiten die ook in kruidenvorm eetbaar zijn. Andere zijn giftig en dus ronduit gevaarlijk, zelfs in heel kleine hoeveelheden.

Valérie Cupillard: “Bij essentiële olie van munt dient men echt goed op te letten want sommige muntsoorten zijn ongeschikt voor gebruik in eten.” Daarom dient men op het flesje de Latijnse benaming van de gebruikte variëteit te controleren. Enkel dan kan men er zeker van zijn dat het een variëteit betreft die bruikbaar is. Een flesje waar geen Latijnse naam op prijkt, is sowieso te mijden. Men kiest ook best enkel voor betrouwbare leveranciers.

De verschillende variëteiten die er van een kruid bestaan zorgen voor aanzienlijke smaakverschillen. Ook binnen dezelfde variëteit kunnen de smaken, aroma’s en geuren nog aanzienlijk van elkaar verschillen. Dat heeft te maken met het klimaat waarin de kruiden groeien, en vooral ook de ondergrond.

Sommige varianten uit tropische streken zijn bijzonder en hebben andere accenten. Vooral essentiële oliën en hydrolaten afkomstig uit Madagaskar genieten een sterke reputatie. Simon Lemesle van Bio’Mada , importeur en distributeur van essentiële oliën van Madagaskar en gevestigd in het Franse Lamotte-Beuvron ( Loir-etCher), is vertrouwd met de winning van essentiële oliën op het eiland in de Indische Oceaan: “Het gaat er allemaal heel kleinschalig aan toe en voor alle duidelijkheid: er is geen sprake van uitbuiting door de landbouwers. We werken volledig fair trade. De mogelijkheden op Madagaskar zijn uniek: de biodiversiteit in de natuur is er ongekend en er zijn meer dan 10.000 plantensoorten aanwezig die uniek zijn in de wereld. Bovendien hebben zij dikwijls ook heel wat geneeskundige eigenschappen. De variatie in smaken en geuren is binnen dezelfde variëteit bijzonder groot omdat Madagascar een bergachtig eiland is.

Afhankelijk van de oorsprong van het kruid, in de vallei, laag of hoog op de berg of dicht bij de zee, krijg je opvallende verschillen.

We trachten er samen met de lokale landbouwers ook te werken aan de heropleving van oude variëteiten.”

Volgens Simon Lemesle loont het echt de moeite om te experimenteren met diverse soorten van een variëteit. “Bijvoorbeeld essentiële olie van Petit Grain Citron Combava (‘Petit Grain’ staat voor de winning van de essence uit de kleine onrijpe vrucht van een plant) biedt duidelijk andere aroma’s dan essentiële olieën van andere citroenvariëteiten.

Voor vele mensen is dat ook de charme van koken met essentiële oliën: je blijft nieuwe smaken en aroma’s ontdekken.”

Bio moet!

De afkomst van biologische teelt of wildpluk bepaalt ook altijd of een essentiële olie of hydrolaat al dan niet bruikbaar is in voeding.

Christel Van Vooren van Netelvuur, Belgische producent van essentiële oliën in Oostwinkel en pionier voor deze activiteiten in de Benelux, benadrukt het belang van bio: “Essentiële oliën afkomstig van gewassen die behandeld geweest zijn met pesticiden of waar kunstmest gebruikt werd, zijn totaal ongeschikt voor culinaire toepassingen. Er blijven altijd residu’s van pesticiden en chemie achter in concentraties die veel te hoog zijn. Bio is zelfs geen optie, het is een essentiële voorwaarde voor deze toepassing.”

Stoomdistillatie Even essentieel is dat de essentiële olie verkregen wordt door stoomdistillatie in een alambiek. Toch worden niet alle essentiële oliën volgens deze methode verkregen. “Om de prijzen van de essentiële oliën te drukken wordt veel gewerkt met oplosmiddelen zoals benzeen, tolueen, butaan …

Organic Retail - juni 2009

21 De etherische olie wordt door het oplosmiddel opgenomen en er ontstaat een soort pasta die met alcohol gereinigd wordt om het wasachtige gedeelte uit te filteren. De alcohol verdampt en men houdt essentiële olie over. Het spreekt voor zich dat culinair gebruik van dit type olie ronduit gevaarlijk is. Een biologisch keurmerk verzekert dat het puur natuur is en dat er geen solventen of andere chemische stoffen in aanwezig zijn,” aldus Christel Van Vooren.

kruiden te gebruiken. Zonder daadwerkelijk te moeten grijpen naar verse kruiden, geïmporteerd uit verre landen en continenten.

Convenience

Distillateur Gérard Perrot plukt wilde lavendel in het natuurpark Verdon (Frankrijk) (foto: Emmanuel Cupillard)

Met de toenemende populariteit van biologische essentiële oliën wordt meer en meer teruggegrepen naar natuurlijke aroma’s en natuurlijke en zuivere productiemethoden. Toch is er aan het gebruik van essentiële oliën in de keuken ook een heel moderne kant. Het handige gebruik van deze producten, zeg maar het ‘convenience’ aspect ligt ongekend hoog. Een drupje van de essentiële olie volstaat immers om de smaak van een gerecht te verrijken. Kan het nog makkelijker in deze jachtige tijden? Het bracht Frank Van Daele van Restaurant Casa Mamounia op het idee om te gaan werken met kant-en-klare sprays met mixen van essentiële oliën verdund in een oliebasis. De mixen of synergieën bevatten enkel natuurlijke ingrediënten In het aanbod zitten ondermeer Thai Mix, Ras el Hanout, Nippon Mix, …

Met dank aan Christel Van Vooren (Netelvuur bvba), Valérie Cupillard, Gérard Perrot (Distillateur van wildpluk in het natuurpark van de Verdon, Frankrijk), Frank Van Daele (Casa Mamouna), Simon Lemesle (Bio’Mada’), Bruno Campanale en Rose Le Meur (Naturel Gourmet).

Ecologisch Ook op ecologisch vlak valt er heel wat te zeggen over deze toepassing. Een groere vraag naar essentiële oliën van zeldzame en bedreigde soorten draagt bij tot het in stand houden van de soort.

En door de hoge concentratie en de lange bewaartijd van essentiële oliën wordt er heel efficiënt met een flesje omgesprongen. Het laat de kok bovendien toe, om ongeacht het seizoen, de aroma’s van verse

Openingsuren: woensdag en zaterdag van 14.00 u tot 17.00 u of op afspraak

Netelvuur

bvba

Contact: Christel Van Vooren Veldhoek 33 9931Oostwinkel Tel. +32 (0)9 259 98 91 Gsm. +32 (0)472 73 45 18 info@netelvuur.be www.netelvuur.be

Biologische kruidenkwekerij en distillerie

Je kunt een geur ervaren Je kunt haar niet aanraken maar er wel door geraakt worden Geur is de geest van de bloem die blijft Inayat Khan

• biologische teelt (controle BLIK) van aromatische planten voor extractiedoeleinden • stoomdistillatie van aromatische planten tot essentiële oliën en hydrolaten (bloesemwaters) • cursussen, workshops, bedrijfsbezoeken en teambuilding in aromatisch kader

Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland

advertentie190x136_NL.indd 1

16/02/09 09:25

Beurzen

> België

Verrassend nieuwe invulling voor Vitasana Op 27 en 28 september vindt de 12de editie van Vitasana plaats in de Gentse Flanders Expo. De vakbeurs voor gezond leven en biovoeding heeft een nieuw elan gevonden en zal de aandacht voor supplementen en biovoeding evenwichtiger verdelen. Daarnaast werd een uitgebreid aanbod seminaries uitgewerkt en is er voor het eerst ook een gastland: Frankrijk.

Eric de Burbure, zaakvoerder van BBK-BIO en voorzitter van de stuurgroep van exposanten is overtuigd van de meerwaarde van deze formule. “Het gaat goed met de biosector. Maar we mogen niet stilzitten want er zijn grote mogelijkheden en uitdagingen voor iedereen die professioneel actief is in onze sector. Door zich te informeren en ideeën uit te wisselen kunnen we verder werken aan de toekomst.

Ook op het vlak van de verkoop van supplementen staan ons gigantische uitdagingen te wachten. Alleen al daarom is het ons inziens essentieel dat alle verkooppunten naar de beurs afzakken en zich ter zake komen informeren.”

Het gaat goed met de biosector.

Maar we mogen niet stilzitten want er zijn grote mogelijkheden en uitdagingen voor iedereen die professioneel actief is in onze sector De nieuwe samenwerking tussen Naredi (Belgische federatie van Handel & Nijverheid in Voedingssupplementen, Natuur , Reform en Dieetwaren) en BioForum,de ketenorganisatie van de biologische landbouw en voeding versterkt Vitasana als vakbeurs voor zowel de biovoeding-, natuurlijke cosmetica- als supplementensector.

Seminars Voor het eerst in de geschiedenis van Vitasana wordt een uitgebreid tweetalig (Nederlands/Frans) seminarieprogramma uitgewerkt met ondersteuning van Naredi en Bioforum. Volgende onderwerpen komen aan bod: correcte informatie over de wetgeving van voedingssupplementen en de verantwoordelijkheid van de winkelier ter zake; de juiste promotionele benadering van de consument door de retail; de meldingsplicht; het bio & eco garantielabel; innovaties in de biosector; maatschappelijk verantwoord ondernemen; recent Belgisch marktonderzoek in de bio-sector; bio ideeën voor grootkeukenkoks… zijn een greep uit het uitgebreid tweetalig programma die men integraal terugvindt op de website.

Gastland Frankrijk In samenwerking met Ubifrance wordt een compleet Frans Paviljoen gecreëerd met een twintigtal Franse aanbieders van nieuwe producten voor onze Belgische markt. Deze internationale aanpak moet de bezoeker toelaten om binnen zijn bestaand assortiment of discipline aan innovatie te doen, melden de organisatoren. Vitasana 2009 maakt zich trouwens sterk dat het zijn bezoekers ruim 100 nieuwe producten en nieuwe leveranciers wil laten ontdekken.

Prinselijke aandacht Op zondag 27 september zullen de Belgische Prins Laurent en Prinses Claire een bezoek aan de beurs brengen. Vitasana verheugt zich tevens over de interesse van het Belgische hof in de bio- en eco-sector.

Groene beursproductie De beurs Vitasana heeft tevens een primeur voor de beursbranche.

Men huldigt namelijk het “Cradle to Cradle” principe in alle aspecten van de beurs. Alle leveranciers worden aangespoord om eco & bio te werken. De catering; het drukwerk (inkten en papier) en in primeur het vast tapijt, dat 100% biologisch afbreekbaar is, zijn maar enkele voorbeelden die aantonen dat ook een vakbeurs haar “ecologische voetafdruk” kan beperken.

Meer info vindt u op www.vitasanaexpo.com

Markt

Organic Retail - juni 2009

> België

Belgische biomarkt kent sterke groei: +25%

10%

0,9% VLEES

1,4% ZUIVEL

2,3% BROOD

1,8% FRUIT

3,1% GROENTEN

50% 40% 30% 20%

1,6% AARDAPPELEN

1,5% HARD DISCOUNT

Vlaamse overheidsuitgaven De Vlaamse overheid gaf in 2008 3,5 miljoen euro uit aan de biologische sector. Het gros daarvan (29,8%) ging naar de producenten zelf. 22,1% van het geld ging naar het meerjarig promotieplan van de Vlaamse overheid ter promotie de biologische sector. 17,5% ging dan weer naar Bioforum, ter structurele ondersteuning en 15,8% ging naar onderzoek en ontwikkeling. Vorming en voorlichting over biologische producten hapte 7,9% van het budget op en de rest (6,9%) ging naar de verdere ontwikkeling van de afzetketen voor bioproducten.

1,3% TOTAAL

MARKTAANDELEN DISTRIBUTIEKANALEN VOOR BIOPRODUCTEN IN BELGIË

Uit het onderzoek blijkt ook dat de bioconsument gemiddeld 4-5% meer uitgeeft voor zijn voedingsaankopen. De helft van de aankopen van biologische producten gebeurt in de supermarkt, 29% in de speciaalzaak, wat 4% meer is dan in 2007. Speciaalzaken zijn in 2008 het enige distributiekanaal dat 48,5% SUPERMARKT een grote vooruitgang boekt, hoewel ook de hoeve en de boerenmarkten het goed deden. Het marktaandeel van de supermarkt bleef met 48% constant. Deze cijfers bewijzen dat de biospeciaalzaak in België aan een opmars 28,6% SPECIAALZAAK bezig is en door de consument meer en meer gezien wordt als de ideale locatie voor de aankoop van bioproducten. De rest van de consumptie gebeurt in de 12,2% BUURTSUPER buurtsuper, de hoevemarkt, de wekelijkse markt en de hard 4,8% HOEVE EN BOERENMARKT discount.

4,4% MARKT

In het kader van deze studie publiceerde Bioforum ook nieuwe cijfers over de biolandbouw in Vlaanderen (Voor Wallonië zijn voorlopig geen nieuwe cijfers voor handen, nvdr). Het areaal aan biologische landbouwgrond in Vlaanderen volgt de positieve tendens op de markt spijtig genoeg niet. Met 3492 ha kende het zelfs een lichte daling. 10% van deze oppervlakte is grond in omschakeling. De biologische landbouwgrond tikt af op 0,6% van de totale Vlaamse landbouwgrond. Er worden in Vlaanderen vooral aardappelen, tomaten, pompoen, paprika en vollegrondsgroenten verbouwd. 60% van de biologische grond wordt gebruikt om groenten te verbouwen die bestemd zijn voor menselijke consumptie, 21% is buiten productie en de rest (18%) is bestemd voor voeder- en nijverheidsgewassen. Een gemiddeld biolandbouwbedrijf is 15 ha groot.

6,4% EIEREN

Speciaalzaken winnen marktaandeel

Vlaams biologisch areaal: ontgoochelende cijfers

1,2% GEVOGELTE

De Belgische consumptie van bioproducten kende een massale groei ten opzichte van vorig jaar. Dat blijkt uit een onderzoek van GFk Panelservices Benelux.De Belgen gaven in 2008 304,6 miljoen euro uit aan bioproducten, wat 25,6% meer is dan in 2007. 79,2% van de Belgen koopt minstens 1 keer per jaar een bioproduct, 15,8% is een frequent bioconsument. 56,3% van deze bio-aankopen zijn plantaardig. De rest wordt besteed aan dierlijke producten en zuivel. De prijs van biologische producten blijft gemiddeld 33% duurder dan die van conventionele producten. De grootste prijsverschillen tussen bio en gangbaar tekende men op bij aardappelen, eieren, melk, braadkippen en melk.

In absolute cijfers zijn de welgestelde gezinnen met kinderen en de welgestelde gepensioneerden de grootste groep biokopers. Samen zijn zij verantwoordelijk voor 40% van de biobesteding. Bij de welgestelde gezinnen is er echter een enorm potentieel voor bio. Zij zijn immers verantwoordelijk voor 29% van de totale voedingsbesteding maar betekenen slechts 20% van de totale biobesteding. Met andere woorden het marktaandeel bio bedraagt bij deze groep slechts 0,9% ten opzichte van 1,3% gemiddeld.

Jonge alleenstaanden zijn wat ondervertegenwoordigd bij het totaal aantal biokopers maar eenmaal overtuigd zijn het wel intensieve biokopers. Het aandeel bio ten opzichte van het gangbare is dan ook het grootst bij deze bevolkingscategorie namelijk 3,7%. De tweeverdieners en de gezinnen met een beperkt inkomen scoren onder het gemiddelde en halen slechts een bio-aandeel van elk 0,7%.

0,4% VLEESWAREN

15,8 % koopt regelmatig bio

Gezinnen met kinderen

23,1% VLEESVERVANGERS

In 2008 steeg de interesse van de Belgische consument in biologische producten enorm.

De Belgische besteding aan bioproducten steeg vorig jaar met 25,6%. Het extra goede nieuws is dat ook het marktaandeel van de biospeciaalzaken steeg met 4% tot 29%.

MARKTAANDEEL VAN BIO PER PRODUCTSEGMENT IN 2008

23

Markt

> Frankrijk

Sterke groei voor Franse biomarkt: +25% Ook bioproductie kent stevige groei

2008 was een heel goed jaar voor de Franse biosector meldt het Franse Agence Bio. De totale biomarkt in Frankrijk was vorig jaar goed voor 2,6 miljard euro, een stijging met 25% in vergelijking met 2007.

Biolandbouw +5% Ook op het vlak van de productie was 2008 een sterk jaar. Het aantal bioproducenten klokt nu af op een aantal van 13298, wat 11% meer is dan in 2007. Het biologisch landbouwareaal steeg eveneens: +5% in vergelijking met 2007. Vooral de plantaardige productie kende een sterke groei, met op de eerste plaats de wijnbouw (+25%), gevolgd door aromatische en medicinale planten (+24,8%), verse groenten (+14,2%), boomkwekerij (+13,5%) en granen (+11,8%). De dierlijke bioproductie kent eveneens een stevige groei : vooral gevogelte (+17,1%) en de melkschapen (+12,6%) kenden een forse groei, naast eieren en melkkoeien.

Als we de Franse productie geografisch bekijken, zien we dat twee derden van de producenten zich in 7 regio’s bevinden: Rhône Alpes, Midi-Pyrénées, Pays de la Loire, Languedoc Roussillon, Provence Alpes Côte d’Azur, Aquitaine en Bretagne. Verderop in de productieketen zien we dat 5626 bedrijven de biologische grondstoffen verwerken tot biovoeding, waarvan 60% voor brood en patisserie.

voedgin (29%), fruit en groenten (21%), zuivel (14%) en brood (12%) het goed. In de supermarkten is zuivel met 34% de nummer één, gevolgd door droge voeding (15%), fruit en groenten (11%) en brood (11%).

Import Agence Bio publiceerde ook cijfers omtrent de import van bioproducten in Frankrijk. 30% van de geconsumeerde bioproducten in Frankrijk komen uit het buitenland. Vooral melk (25%) en meel (30%) werden ingevoerd. De invoer ervan nam zelfs sterk toe. Voor fruit en groenten, fruitsappen en andere plantaardige sappen ligt het aandeel op 60% of meer.

Collectiviteiten : mooie vooruitgang Uit een ander onderzoek van Agence Bio blijkt dat de grootkeukensector in 2008 voor 44 miljoen euro bioproducten kocht (goed voor 2,2% van de totale bestedingen aan bio in Frankrijk). 36% van de grootkeukens koopt op regelmatige basis bioproducten, het gaat daarbij voornamelijk om schoolkeukens. Uit een rondvraag blijkt dat de collectiviteiten een heel beloftevolle afzetmarkt zijn omdat een derde van de grootkeukens (met de scholen voorop) zich sterk maken om meer (of volledig) voor bio te kiezen tussen nu en 2012. Hun voornaamst doel is in eerste instantie om meer verse biologische producten te kopen.

2,6 miljard euro Ook de verkoopscijfers in Frankrijk zijn heel positief. De totale biomarkt in Frankrijk is goed voor 2,6 miljard euro, een stijging met 25%.

Hartige en zoete kruidenierswaren zijn de belangrijkste productcategorie in bio met een aandeel van 18%, gevolgd door fruit en groenten met 17%, melk en melkproducten (16%), brood en meel (13%). Het marktaandeel van de biologische voeding in de totale voedingsmarkt steegt in de periode vanaf 2005 van 1,1% tot 1,7% in 2008. Alle distributiekanalen genieten mee van de groei van de biomarkt, wel zijn er duidelijke accentverschillen. In de biospeciaalzaken doen met name droge

Marktaandeel (in waarde) Supermarkten

42%

Biospeciaalzaken deel van een keten

27%

Onafhankelijk

13%

Directe verkoop

13%

Artisanale producenten (slagers, bakkers, traiteurs…)

5%

Franse biospeciaalzaken blaken van gezondheid Sinds 2002 verzamelt het Frans-Duitse marktonderzoeks- en consultancybureau Ecozept gegevens over de biomarkt in Frankrijk. Op basis van een jaarlijks telefonisch onderzoek bij meer dan 100 willekeurig gekozen biowinkels wordt de Franse markt van gespecialiseerde biodistributie in kaart gebracht. Ecozept presenteerde de resultaten voor 2009.

Veel starters De cijfers tonen de dynamiek op de Franse markt. Meer dan een derde van de betrokken winkels is minder dan 5 jaar oud of werd de voorbije vijf jaar overgenomen door nieuwe eigenaars. Ook de beschikbare verkoopsoppervlakte zit sterk in de lift. De gemiddelde winkelvloeroppervlakte steeg van 120m² in 2006 naar 148 m² in 2008. De biowinkels in Frankrijk worden dus groter, vooral de nieuwe biospeciaalzaken

zorgen voor een toename van de gemiddelde winkeloppervlakte zorgt. Ook in Frankrijk komen er meer en meer biosupermarkten met een oppervlkate tot 900 m². Dergelijke cijfers zijn nieuw in het land van Sarkozy. Tot enkele jaren geleden situeerde het record zich rond de 300 m².

Organic Retail - juni 2009

25 Meer biowinkels, meer omzet Ondanks de slechte economische conjunctuur schatten de meeste onafhankelijke winkeluitbaters hun omzetgroei voor 2008 op gemiddeld 10%. Winkeluitbaters die afhangen van een keten (Biocoop, La Vie Claire, Satoriz) spreken gemiddeld van 18% omzetgroei vorig jaar.

Voor het eerst sinds Ecozept dit onderzoek uitvoert, stelt men vast dat kleinere biowinkels een aanzienlijk lager groeicijfer melden dan de grotere winkels. Slechts 43% van de ondervraagde uitbaters van kleinere biowinkels meldt een stijgend omzetcijfer tegenover 70% van de middelgrote en 76% van de grote biowinkels. De groei van de biomarkt werkt meer en meer in het voordeel van de grote verkoopspunten en ketens.

Crisisgedrag Ecozept peilde bij de uitbaters ook naar merkbare gevolgen van de economische crisis in hun winkel. Ongeveer de helft bevestigde iets te merken van de crisis in het gedrag van de klanten. De meeste respondenten meldden een lagere bezoekfrequentie van sommige klanten en een lagere gemiddelde rekening per winkelbezoek. De meeste winkels zagen dit echter niet vertaald in hun zakencijfer aangezien slechts 10% van de ondervraagde winkels (net als vorig jaar) een lagere omzet optekenden dan in 2007.

Geëngageerd De meeste uitbaters van de biowinkels benadrukten tijdens de enquête ook hun engagement voor meer ethiek. Ze vragen de politiek, de fabrikanten en de groothandel meer aandacht te besteden aan de idealen van eerlijke handel en duurzame ontwikkeling. Ook eist men eerlijke prijzen, zowel voor de Franse als de buitenlandse landbouwers.

Iedereen sprak ook vurig zijn hoop uit dat de biologische landbouw zich in Frankrijk verder ontwikkelt om zo de import te beperken en de biologische producten verder te democratiseren. www.ecozept.com tel +33 (0)4 67584227 – fax +33 (0)467584227 De volledige studie van Ecozept is verkrijgbaar tegen € 45

Winkeloppervlakte

10 tot 50 m2

51 tot 150 m2

151 tot 550 m2

Gemiddeld

Gemiddeld Zakencijfer(€/jaar)

157.300

451.000

1.096.300

607.500

Groei (%)

3,5

15

14

11

4.086

4.501

3.469

4.046

Zakencijfer/m

2

Franse biowinkels: oppervlakte en zakencijfer

tempting range of soya based cheese

100% vegetable All our products are produced according the authentic cheese process of fermentation, curd separation and ripening.

• spreadables • cubes • young ripened

0% cholesterol 100% bio-organic

•biofun• BIOFUN • Legeweg 135-137, bus 10 - B-8020 Oostkamp - Belgium • T: 0032 50 289 220 • info@biofun.be • www.soyagarden.net

Markt

> Nederland

12,4% groei voor Nederlandse biomarkt Afzetkanalen

10%

1,4% KRUIDENIERSWAREN

2,7% BROOD

2,0% VLEES & VLEESVERVANGERS

6,6% EIEREN

1,6% BOTER EN KAAS

50%

4,3% ZUIVEL

100%

3,8% AARDAPPELEN, GROENTEN & FRUIT

De meeste bioproducten worden in Nederland in de supermarkt gekocht. Vorig jaar besteedden consumenten er 256,6 miljoen euro aan biologische producten. Dat is 11,3% meer dan het jaar ervoor. De groei is vooral te danken aan de uitbreiding van biologische assortiment in supermarkten. De aankopen in biowinkels stegen met 8,7%.

Deze stijging ligt vooral veroorzaakt door de modernisering van vele biowinkels en het feit dat de oppervlakte van tal van biowinkels vergrootte. Er werd in totaal 234,6 miljoen euro uitgegeven in biowinkels.

Het verkoopscijfer van bioproducten via cateraars steeg in 2008 met zomaar even 96,8% tot 46,1 miljoen euro. De belangrijkste factor in deze groei is de Nederlandse overheid die besliste om de catering bij

BIOLOGISCHE AFZETKANALEN IN NEDERLAND

Consumenten 24% van alle Nederlanders zijn zeer geïnteresseerd in bioproducten.

Deze mensen zijn vooral 50-plussers en één- of tweepersoonsgezinnen. Ze zijn meestal hoger opgeleid.

58% van de consumenten hebben wel eens biogroenten gekocht, 55% biofruit. Biozuivel wordt af en toe gekocht door 51% van de bevolking, vlees door 50%. 42% koopt al eens een biologische aardappel of biokaas. Biobrood wordt dan weer door 37% gekocht en diepvriesproducten door 29%.

De aankopen in Nederlandse biowinkels stegen in 2008 met 8,7% 58% koopt biogroenten

58%

55% koopt biofruit

55%

51% koopt biozuivel

51%

50% koopt biovlees

50%

42% koopt bioaardappelen

42%

42% koopt biokaas

42%

37% koopt biobrood

37%

29% koopt biodiepvries

29%

-5,6% GROEI

OVERIGE 46,2 MILJOEN

CATERAARS 46,1 MILJOEN

+8,7% GROEI

SPECIAALZAKEN 234,6 MILJOEN

+11,3% GROEI

SUPERMARKT 256,6 MILJOEN

+96,8% GROEI

MARKTAANDEEL VAN BIO PER PRODUCTSEGMENT IN 2008

alle overheidsdiensten om te schakelen naar bio. Hiermee wil de overheid een voorbeeld stellen. Nog positief nieuws is het feit dat bio aan populariteit wint bij jonge mensen. Vele muziekfestivals schakelden dan ook biologische cateraars in.

Verder is export een heel erg belangrijke afzetmarkt voor Nederlandse biologische producenten. Ruim de helft van alle in Nederland geproduceerde biologische producten wordt uitgevoerd naar Duitsland, Engeland of Frankrijk.

CONSUMENTENGEDRAG

De Nederlandse markt van biologische producten kende in 2008 een groei van 12,4%. Nederland besteedde vorig jaar 583,4 miljoen euro aan biologische voeding. Daardoor bedraagt het marktaandeel van biovoeding er momenteel 2,1%.

Dossier

Organic Retail - juni 2009

> Biochocolade

Ook voor het genot van de cacaoteler Chocolade is een redelijk geniale uitvinding. Het is bijzonder lekker, maakt gelukkig en is ook rijk aan voedzame en gezonde ingrediënten. Als ethisch winkelier en uiteraard ook als consument kies je natuurlijk voor biologische en fair trade chocolade.

Dat bespaart namelijk kopzorgen terwijl het bruine goedje wegsmelt op je tong: zorgen over het milieu en de biodiversiteit in de cacaoproducerende landen en over het lot van de cacaoteler èn zijn kinderen.

Alleen al in het West-Afrikaanse Ivoorkust (goed voor 40% van de mondiale cacaoproductie) zouden ruim 109.000 kinderen in deplorabele omstandigheden aan het werk zijn. Dat blijkt uit cijfers van ILRF (International Labor Rights Forum). Er is dus duidelijk een vies randje aan chocolade die geen bio- of fair trade label draagt.

Kleinschalige cacaoteelt Biologische cacaoboeren, waar ook ter wereld, zijn kleine landbouwers voor wie de teelt van biologische cacao financiële ademruimte betekent. Dat blijkt uit diverse verhalen van producenten. Zij hebben namelijk zelden het geld om kunstmest en pesticiden te gebruiken.

Voor hen is de hogere prijs voor de (fair trade) en de gecertificeerde

biologische chocolade een zegen. De uitdaging voor deze kleinschalige cacaotelers ligt voornamelijk in het verkrijgen van de certificering.

Iets waar ze meestal in geholpen worden door hun coöperatieve of door een partner uit het Westen. Ook om hun rendement te verhogen, die de boeren van hun fair trade en biopartner meestal ook krijgen.

Aan de kant van de gangbare cacaoteelt laat het rendement van de teelt eveneens te wensen over. Net als in de biologische teelt houdt men de groei van de cacaoboom bijvoorbeeld niet in toom. Dit gaat ten koste van het rendement.

Bejaard Een cacaoboom wordt meer dan 50 jaar oud en groeit in de schaduw van grote groeiende planten zoals bananen- of palmbomen. De brandende zon en de sterke winden zijn namelijk dodelijk voor deze broze boom. Als de boom ongeveer 5 jaar oud is, gaat hij bloeien.

De kleine witte of roze bloemen zitten direct op de stam en op de dikke takken. Als hij eenmaal is gaan bloeien, doet de cacaoboom dit zonder ophouden vrijwel het hele jaar door. De boom draagt dan ook constant vruchten.

Ondanks de lange bloei levert de cacaoboom maar 30 tot 40 vruchten per jaar. Deze vruchten lijken op langwerpige meloenen. Ze worden geplukt en vervolgens opengebroken. De cacaobonen liggen in het midden van de vrucht. Elke vrucht bevat 40 à 50 bonen die elk ongeveer één gram wegen. Een gemiddelde cacaoboom levert per jaar 1 tot 2 kilogram bonen.

Belangrijk om weten is ook dat de cacaoboom slechts tot zijn zestigste vruchten geeft, nadien is het gedaan. Vele cacaoplantages in de wereld zijn gepland in de jaren na de tweede wereldoorlog en zijn dus bejaard. Er moet zowel in bioplantages als in de gewone plantages veel renovatie gebeuren.

Forastero, Trinitario en Criollo Er zijn talrijke cacaovariëteiten. Allen zijn ze afkomstig van drie grote families: Forastero, Trinitario en Criollo.  De Criollo is de zeldzaamste cacaosoort. Hij komt voor in Centraal-Amerika en Mexico. De cacaovruchten hebben een zachte schil en een oranjeachtige kleur als ze rijp zijn. De bonen van de Criollo zijn befaamd voor hun fijne aroma en lange nasmaak. Ze vertegenwoordigen tegenwoordig nog slechts één procent van de wereldproductie, voornamelijk omdat de Criollo gevoelig is voor ziekten.  De Forastero vertegenwoordigt 75% van de wereldproductie en komt heel veel voor in Afrika. Hij is veel minder kwetsbaar en dikker dan de Criollo. De schil van de cacaovrucht is glad. Qua smaak is deze variëteit bitterder en kort van nasmaak.  De Trinitario is een hybride variëteit en vertegenwoordigt 20% van de wereldproductie. De Trinitario is een kruising van de Criollo en de Forastero. Deze soort werd geïdentificeerd in Trinidad en is vetrijker. De rijpe cacaovruchten kleuren rood tot kastanjebruin.

Qua smaak valt de Trinitario te omschrijven als krachtig met een lange nasmaak.

27

CENTRE D'AFFAIRES LE LASER - ZA DE FONTVERT - 84130 LE PONTET - FRANCE TEL : 0033(0)490328888 - FAX : 0033(0)490328889 - Email : info@kaoka.fr - www.kaoka.fr

Dossier

Organic Retail - juni 2009

> Biochocolade

Pure (fondant) chocolade wordt steeds populairder bij de consument. Op de biomarkt waar pure chocolade al langer populairder is, tekent deze trend zich nog duidelijker af.

Arriba!

Binnen deze drie grote variëteiten worden nieuwe varianten ontwikkeld met een nog meer verfijnde smaak of om een grotere weerstand te bieden tegen ziekten. Varianten met een betere smaak zijn ook dikwijls georiënteerd naar producenten van biochocolade die meer focussen op hoogwaardige chocolade en minder op lage prijzen en rendement. Het is aan deze cacaovariëteit te danken dat de Ecuadoriaanse ‘Single Origin’-chocolade een goede reputatie geniet. Een mooi voorbeeld is de ‘Arriba’-cacao uit Ecuador. Deze oude, aromatische Forasterosoort wordt er voornamelijk op kleine familieboerderijen geteeld en hebben een aanzienlijk lager rendement dan de andere varianten. De bijzondere weers- en bodemomstandigheden in het noordelijke deel van Ecuador hebben echter een apart effect op de cacao die er wordt verbouwd en bieden een unieke smaak. Hoewel er proportioneel geen grote markt is in termen van wereldproductie, is er zeker een nichemarkt voor de relatief dure cacaospecialiteit.

In Ecuador is de Arriba eveneens belangrijk in sociaal-economisch opzicht. In 2005 bedroeg de productie 4,7% van het Agro BNP, 12% van de economisch actieve bevolking verbouwde het, en het was het op twéé na belangrijkste landbouwproduct. De wereldwijde consumptie van Arriba bedraagt vandaag de dag ongeveer 4% en kent een jaarlijkse groei van 5 tot 10%.

Fermentatie

“Het is niet zo dat chocolade een vervangmiddel is voor liefde. Liefde is een vervangmiddel voor chocolade. Chocolade is, laten we eerlijk zijn, veel betrouwbaarder dan een man…”

De weg van cacaovrucht naar chocolade is lang en complex. Alles begint met de fermentatie, een fase die bepalend is voor de smaak en de kwaliteit van chocolade. Tijdens de fermentatiefase (duurtijd: ongeveer 5 dagen) worden de bonen, in hun zaadmantel, afgedekt in manden bewaard. Het behoud van de zaadmantel (mucilage) Miranda Ingram (Engelse Columniste) is belangrijk omdat daar net de suikers in zitten en niet, zoals velen denken, in de bonen. In de afgedekte manden of kisten ontstaat vervolgens de fermenVorig jaar presenteerde Barry Callebaut, wereldleider in de productie van cacao- en chocoladeproductatie waardoor de temperatuur ten, een internationale studie over de chocoladeliefhebbers. Daaruit blijkt dat de grootste chocolakan oplopen tot 50°C. De bonen defans in het Verenigd Koninkrijk wonen. 46% van de Britten eet meermaals per week chocolade. worden donkerbruin en krijgen Tweede is Zwitserland met 45% en België volgt als derde met 43%. zo hun typerende chocoladesUit de studie blijkt ook dat verfijnde (en Percentage van de consumenten dat biologische maak. Bij de fermentatie wordt duurdere) chocolade met verrassende smaken en of fair trade chocolade proefde in 2008 spontaan azijnzuur gevormd die aan populariteit wint. Ook biologische en fair Biologische Fair trade doordringt in de boon en de polytrade chocolade kent een toenemende Chocolade Chocolade populariteit, zo blijkt. In 2008 probeerde 33% fenolen in de boon laat oxyderen.

Een te lange fermentatie kan V.S. 38% 38% van de respondenten fair trade chocolade(een de smaak van de cacao negatief stijging van 23%), terwijl 24% zich ‘gewaagd’ Zwitserland 28% 46% beïnvloeden. Na de fermentatie had aan biologische chocolade(een stijging Duitsland 13% 19% van 17%). Opvallend is dat met name worden de cacaobonen gedroogd.

België 20% 23% Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk het V.K. 31% 43% best scoren voor de fair trade chocolade, Frankrijk 12% 26% terwijl de V.S. en opnieuw het V.K een sterke Cijfers: Barry Callebaut groei zien bij de biochocolade.

Profiel van de chocoladeliefhebber

29

Melk

Puur Zwart 72 %

Puur Zwart Sinaas

Puur Zwart Citroen

Wit met Crispies

Wit met Stukjes Aardbei

PralinĂŠ Melk met Nougat Vulling

Melk met Stukjes Hazelnoot

Melk met Romige Melkvulling

Puur Zwart met Cassisvulling

Cappuccino Twee Lagen

Puur Zwart met Pepermuntvulling

Edele donkere Chocolade uit Ecuador

Wit met Vanille

Puur Zwart met Groene Thee en Mango

Edele Edele donkere Choco- Edele donkere Edele donkere Melkchocolade lade en Caramel Chocolade met Chocolade met uit Ecuador uit Ecuador Olijfolie uit Ecuador Chili uit Ecuador

Melk met volledige hazelnoten

Melk met Amandelen

WWW.V IVANI.D E

Puur Zwart 85 %

10 0 % O R G A N I C Verpakking: 10 x 100 g EcoFinia GmbH D-32020 HERFORD DUITSLAND

Dossier

Organic Retail - juni 2009

> Biochocolade

Droging en branding Het drogen verlaagt het watergehalte van de bonen (van 60 naar 8%) waardoor ze beter bewaren zonder risico op schimmel en aantasting.

De gegiste en gedroogde cacao wordt naar de consumerende landen getransporteerd en daar verder verwerkt. De bonen worden gezuiverd en verzameld volgens grootte. Het is belangrijk dat de cacaobonen ongeveer gelijk worden gebrand. Het branden draagt bij tot de verdere oxidatie van de fenolen (belangrijk voor de smaak) en het verder reduceren van het vochtgehalte, tot drie procent. Het aroma van de bonen wordt beter, de kleur dieper. Het zaad wordt hard en broos en de pel komt losser als gevolg van enzymologische en thermische reacties.

Rijpheid, vochtgehalte, grootte en voorgaande verwerkingsstappen bepalen de mate van het roosteren. In het algemeen stijgt de temperatuur bij het roosteren niet boven 150°C. Het roosteren zelf duurt 10 tot 35 minuten. De hittetransport gebeurt direct via verwarmde oppervlakten of via warmeluchtstroom, zonder dat de pel van de bonen hierbij verbrand. De bonen worden na het roosteren onmiddellijk gekoeld. Op deze manier wordt het brandingproces volledig gestopt.

Na het branden worden de bonen gezeefd en gemalen en ontstaat een cacaomassa. De cacaomassa wordt vervolgens door persing gescheiden in ruwe cacaoboter en cacaopoeder. Hiermee heeft men de basis voor chocolade.

31

en cholesterol in het lichaam. Lecithine is ook goed tegen een hoge bloeddruk. De biochocoladeproducenten werken dan ook meestal met andere lecithine, bijvoorbeeld lecithine van zonnebloemen.

Met dank aan Jeroen Kruft (Amigos International), André en Guy Deberdt (Kaoka), Monika Noack (Vivani), Maria Janssens en Frans Havermans (Natural Food Company).

lage gi

Lecithine Om het aandeel cacaoboter in chocolade te beperken, wordt meestal lecithine toegevoegd aan de chocolade. Lecithine maakt de structuur van chocolade luchtiger en zorgt voor een betere vermenging van de verschillende ingrediënten. Men kan ook zonder lecithine chocolade maken, maar dan moet er meer cacaoboter toegevoegd worden.

Hetgeen de chocolade tot drie maal vetter en calorierijker maakt. In Frankrijk was er de jongste jaren enige ophef over de toevoeging van lecithine aan chocolade. De (terechte) angst voor lecithine van genetisch gemodificeerde soja leidde ertoe dat de het gebruik van lecithine in het algemeen onder vuur kwam . Ten onrechte, want lecithine is een net een nuttige stof voor de mens omdat het de impulsoverdracht tussen zenuwcellen bevordert en bijdraagt aan de afbraak van vet

biologische agavestroop als zoetmiddel biologische confituren op basis van agave www.bezegaard.be O’Bio nv +32 (0)9 388 38 38

Publireportage

Natural Food Company, de pionier van de biologische chocoladepralines Meer dan vijftien jaar geleden startte Maria Janssens met een atelier voor het maken van Belgische biopralines. Niets ongewoon in chocoladeland België, ware het niet dat zij als eerste chocoladeatelier ter wereld koos voor pralines op basis van biologische chocolade en ingrediënten.

Internationale erkenning

Het chocoladeatelier van Maria was een late roeping en kwam er als gevolg van de gezondheidsproblemen van haar man Frans. Hij had een hele carrière achter de rug als specialist in de vervaardiging van chocoladevormen voor een grote chocoladefabrikant. Toen hij ziek werd door zijn werkzaamheden en dit werk niet langer kon doen, ontsloeg zijn werkgever hem op staande voet, ‘als beloning voor 20 jaren getrouwe dienst’. Maria besloot om het dan maar over een andere boeg te gooien en begon aan een opleiding voor chocolatier in 1994. In 1998 zagen de eerste ‘Marie Frans’ pralines het daglicht. Er werd een heel aanbod uitgewerkt en vandaag vinden we ondermeer chocolade zeevruchten, truffels, kersenbonbons en pralines in het aanbod naast de specifieke seizoensproducten zoals paaseieren of Sinterklaasfiguren.

Toekomst

Hoogwaardige ingrediënten Het gebruik van biologische ingrediënten lag door de gezondheidsbesognes waar men mee kampte voor de hand, maar het echtpaar is ook overtuigd dat bio en fair trade, dus eerlijk handel en geen kinderarbeid de enige oplossing is voor de (milieu)problemen in de wereld. “Al onze ingrediënten zijn uiteraard van biologische oorsprong. Maar wij kiezen ook altijd voor de meest voedzame en hoogwaardige ingrediënten; we werken met verse roomboter en we vermalen onze biologische hazelnoten zelf voor verwerking omdat dit de beste smaak biedt. Omdat we steevast met heel verse ingrediënten werken, kunnen we zonder toevoeging van bewaarmiddelen een langere bewaartijd garanderen. We zoeken ook telkens naar een evenwicht tussen smaak en gezondheid. Pralines moeten genot brengen , maar waar mogelijk kiezen we agavesiroop in plaats van suiker omwille van de lagere caloriewaarden en de lage glycemische index.”

Maria kon op de recente Biofach beurs ook op internationale interesse rekenen. De buitenlandse erkenning is niet nieuw, in 2003 vielen ze op de prestigieuze Great Taste Award in de prijzen: de chocoladen zeevruchten kregen een gouden medaille, de chocoladetruffels pakten zilver en de pralines kregen een bronzen medaille.

Ondertussen nadert Maria de pensioenleeftijd en denkt ze na over de toekomst. Aangezien ze geen kinderen heeft, is de opvolging een delicate aangelegenheid. Ze is rotsvast overtuigd van de mooie toekomstperspectieven die de biochocolademarkt biedt en hoopt binnen afzienbare tijd een gepassioneerde chocolatier met een hart voor bio en fair trade te vinden om de zaak over te nemen.

Zo kan er een nieuw hoofdstuk geschreven worden in het verhaal van de eerste biopralineproducent ter wereld.

Bio in de wereld

Organic Retail - juni 2009

> Japan

Het biopakket van Piu, aan huis geleverd in Tokyo Biologisch eten in Tokyo is niet evident. Het biologisch aanbod is er erg beperkt en bestemd voor de elite. De ingeweken Française met Chinese roots Delphine Cheng, zelf een fervent bioconsument, ondervond het aan den lijve en besloot er dan maar zelf iets aan te doen.

buitenlanders af. De taalbarrière en het gebrek aan een pc met Japans klavier vormen zelfs voor de meest gedreven Westerlingen een torenhoge barrière. Zo groeide het idee om zelf te starten met een bio-pakket dat in het Frans besteld kon worden. De doelgroep zijn Franstaligen in Tokyo.”, vertelt Delphine.

Op zoek naar bio Reeds meer dan vijf jaar leeft en werkt Delphine Cheng in Tokyo. Tijdens deze periode maakte ze uitvoerig kennis met de cultuur van Japan.

“Japan is voor mij een land waar de culinaire eettradities afgestemd zijn op evenwicht, met veel gerechten op basis van vis, tofu, rijst en diverse kleine porties groenten. Dit wordt gecombineerd met een zen attitude, een geestelijke nabijheid van de natuur. Mijn liefde voor de films van Miyazaki zal er vast ook wel voor iets tussen zitten.”, vertelt ze.

Delphine was altijd al erg begaan met voedselveiligheid. “Iedereen heeft recht op een evenwichtig dieet en toegang tot verse en gezonde voeding.”, benadrukt ze. Na haar verhuis naar Tokyo ging ze dan ook op zoek naar voedingsmiddelen die binnen haar visie pasten.

Ook in het Land van de Rijzende Zon tekent er zich duidelijk een groene trend af. Het aanbod biologische producten is echter beperkt in Tokyo. Wie goed zoekt, vindt wel een aantal bioproducten in de supermarkten of de betere voedingszaken in hartje Tokyo, zij het minder talrijk dan in Europese supermarkten. En ondertussen vond ze zelfs drietal biowinkels in Tokyo, allen gevestigd in de residentiële wijken van de Japanse hoofdstad, weinig dus voor een miljoenenstad.

Teikei Voor de bevoorrading werkt ze met 2 biologische landbouwbedrijven die zich in het Noordoosten van het eiland Kanto bevinden, op 2 à 3 uur sporen van de hoofdstad. Daar worden de pakketten samengesteld en een aantal door Delphine voorbereide documenten met informatie, tips en recepten toegevoegd. “Onze Japanse partners zijn vertrouwd met dit systeem, Teikei genaamd. Ze verkopen ook rechtstreeks pakketten aan Japanners. Vooral voor kleine landbouwbedrijven is deze verkoop erg belangrijk.”

Eens de pakketten klaar zijn worden ze afgehaald door een leveringsbedrijf. “De kwaliteit van de leveringsdiensten staat op een erg hoog niveau in Japan. Onze klanten kunnen probleemloos kiezen tussen 3 à 4 leveringstijdstippen. Mocht er op het laatste moment nog iets tussenkomen, dan kan men nog probleemloos het leveringsmoment veranderen of zelfs vragen om dezelfde dag nog te komen leveren.”, legt Delpine uit.

Internetshoppen Delphine gaat er vanuit dat Japanse consumenten die op zoek zijn naar bio-producten vooral bestellen via het internet. “Internetshoppen is heel populair in Japan en het werkt hier uitstekend, ook voor verse producten en de meest diverse artikelen. Elke bestelling wordt ten laatste binnen 2 à 3 dagen aan huis bij de klant geleverd. De internethandel is duidelijk enorm belangrijk in Japan en er zijn ook grote bedrijven actief op de markt. Voor buitenlanders is dit echter niet evident. De online bestelformulieren in het Japans schrikken

33

Bio in de wereld

> Japan

“Iedereen heeft recht op een evenwichtig dieet en toegang tot verse en gezonde voeding.”

Op het moment dat we Delphine interviewen verloopt het beheer van de leveringen moeizamer: “De afgelopen winter was heel koud, vervolgens kende de regio een opvallend warme periode. De groenten hebben sterk geleden onder deze wisselende weersomstandigheden.

In maart en april is er het groentenaanbod altijd beperkt en het vereist een extra inspanning om onze klanten een zevental verschillende groentensoorten te leveren. Soms zijn we genoodzaakt om dit aan te vullen met andere producten zoals rijst of pasta.”

Groen Tokyo De klanten van het groentenabonnenment Piu zijn voornamelijk expats en hun gezinnen. Ze hechten veel belang aan gezonde voeding en de oorsprong van hun voedingsmiddelen. Zij zijn ook bijzonder geïnteresseerd in het ontdekken van nieuwe, inheemse groentesoorten. Daarom besliste Delphine om een mix te maken van vertrouwde Europese groenten met meer exotische Japanse groenten die de klanten meestal niet kennen. In deze laatste categorie zit ondermeer de daikon (een zacht smakende, grote, lange witte Oost-Aziatische radijs) of de bijzondere Japanse bergaardappelen.

Delphine is zelf gepassioneerd met koken bezig en beleeft veel plezier aan het maken van recepten met Japanse groenten.

De recepten helpen de expats bij hun eerste verkennende stappen in de Japanse keuken. Bij het pakket voegt Delphine ook graag andere tips en informatie over ecologisch leven in Tokyo toe. Onlangs organiseerde ze zelfs een uitstap naar de grote biomarkt in Yoyogi voor de abonnees.

De Franstalige gemeenschap in Tokyo telt ongeveer 6000 mensen.

Om haar zaak verder te ontwikkelen denkt Delphine (die ook nog aan het werk is als management assistente) aan een uitbreiding van de internetsite in het Engels. Zo kan ze het biopakket ook aanbieden aan andere Westerlingen in Tokyo: Amerikanen (40.000), Duitsers (8.000) en Britten (20.000). Het groeipotentieel voor het biopakket van Piu valt dus niet te onderschatten.

Bioproducten in Japan: privilege voor de elite Met 78.000 km² of 21% van het grondgebied is het landbouwareaal van Japan vrij beperkt, vooral in tegenover de grootte van de bevolking (127 miljoen inwoners). In 1965 importeerde het land één derde van zijn voedingsproducten, vandaag is dit reeds 50%. Vandaag de dag is Japan voor zijn voedselbehoeften dus sterk aangewezen op import.

Zelfs soja, toch een van de fundamenten van de Japanse keuken, wordt meestal geïmporteerd. De Japanners worden via een promotiecampagne aangemoedigd om soja te planten, net om te vermijden dat de lokale sojaproductie volledig van de eilandengroep verdwijnt.

De vergrijzing van de Japanse plattelandsbevolking is opvallend. De gemiddelde leeftijd bedraagt er inmiddels 60 jaar. Sommige akkers liggen er verlaten bij. In sommige regio’s besliste de overheid om met financiële stimuli mensen aan te moedigen om te starten met een landbouwbedrijf. De leveranciers van Delphine Cheng zijn daarvan een goed voorbeeld. Zij woonden en werkten in Tokyo en beslisten om het over een totaal andere boeg te gooien. De een was kok en liet zich verleiden tot een meer regelmatig familieleven op het platteland, de ander was muzikant en keerde terug naar het dorp van zijn voorouders.

Het aandeel bio in de Japanse landbouw is heel beperkt, namelijk 0,19% van de beschikbare oppervlakte. 3,6% van de landbouwproducten die in Japan verkocht worden, zijn bio. Veel beterschap is nog niet voor meteen want het aantal conversies naar bio is heel beperkt.

Een blik op de biomarkt in Japan leert dat 95% van de bioproducten van buitenlandse origine is. De markt zelf was in 2005 goed voor 400 miljoen euro (recentere cijfers ontbreken, nvdr).

Organic Retail - juni 2009

Pesticiden De lokale Japanse productie geniet echter een bedenkelijke reputatie op het gebied van het gebruik van chemie en bestrijdingsmiddelen.

Door het vochtige klimaat heeft de Japanse landbouw veel te kampen met insectenplagen. Het mag dan ook niet verrassen dat Japan op de VS na de grootste gebruiker is van pesticiden (net voor Frankrijk). Net als in het Westen is de Japanse consument heel veeleisend als het gaat over de aanblik van zijn voeding. In Japan wordt enorm veel aandacht besteed aan de presentatie van de voeding en dit alles speelt natuurlijk niet in het voordeel van de bioproducten. Een andere vaststelling is dat de Japanse bioconsumenten heel veel behoefte hebben aan info over de producten zoals afkomst, producent, productietechnieken, traceerbaarheid en veiligheid zijn heel belangrijk om dit type consument te overtuigen.

Certificatie Bio worstelt in Japan ook nog wat met zijn identiteit. Sinds 2000 is er een reglementering (JAS) voor bio, maar die omvat nog niet alle voedingscategorieën , de reglementering is ook nog onvoldoende bekend bij de consument. Het gevolg is dat termen zoals ‘bio’, ‘natuurlijk’, ‘teelt zonder gebruik van pesticiden en chemische producten’ door elkaar gebruikt worden. Buitenlandse producten die geïmporteerd worden, dienen in het land van oorsprong van een Bio-label voorzien te zijn om goedkeuring te krijgen van het JAS. Maar om echt succesvol te zijn, moet ook de verpakking aangepast worden aan de Japanse gebruiken. Japanners hebben immers de gewoonte om dagelijks hun boodschappen te doen. Kleinere verpakkingen scoren er heel goed.

Desalniettemin kent de vraag, net als in Europa, een sterke groei – ondanks de crisis die hard toeslaat in Japan (-12,7% van het Bruto Binnenlands Product). Miyo Longchamps brengt Franse leveranciers en Japanse aankopers met elkaar in contact en bevestigt: “De Japanse bedrijven waarmee wij werken worden niet geraakt door de crisis.

Integendeel zelfs, ze blijven groeien. De reden is dat bio in Japan in de eerste plaats kwaliteit betekent en dat de welgestelde klanten van bioproducten financieel tegen een stootje kunnen.” De Japanse mentaliteit ondergaat trouwens ook een evolutie, waarbij het werk niet langer allesoverheersend is. De LOHAS (Lifestyle of Health and Sustainability) levenstijl wint ook in Japan aan belang. Zoals overal in de wereld laat het moderne, jachtige leven met fastfood zijn sporen na. De Japanners worden zwaarlijvig en tijdens de gebruikelijke medische check-up die alle werknemers krijgen, wordt nu ook de buikomtrek gemeten en gewaarschuwd voor overgewicht.

Profiel van de Japanse biokoper Uit onderzoek blijkt dat bewuste bioconsumenten in Japan bereid zijn om tot 1,7 maal meer te betalen voor een biomaaltijd. De typische Japanse bioconsument is een vrouw woonachtig in de stad en haar leeftijd schommelt tussen 30 en 50 jaar. Haar inkomen is boven het gemiddelde en haar koopgedrag is kwaliteitgeoriënteerd. 5 à 10 % van de Japanse bevolking bevestigde reeds bio gegeten te hebben, maar slechts 1% doet dat ook regelmatig. Gevraagd naar de drijfveren om voor bio te kiezen, worden eerst voedselveilligheid en gezondheid genoemd. Het milieuvoordeel van biologische voeding weegt minder zwaar door in Japan. Ondanks de beperkte beschikbaarheid heeft men een sterke voorkeur voor Japanse voeding. Dit laatste verklaren specialisten vooral door de opvolging van voedselschandalen in buurland China (zoals recent het melamineschandaal).

De Japanse overheid blijft echter niet bij de pakken zitten en lanceerde in 2007 een vijf jaar durende campagne om bio te promoten. De subsidies gaan vooral naar programma’s om het gebruik van pesticiden in de Japanse landbouw terug te dringen (wat uiteraard nog geen bio garandeert). Sommige bronnen wijzen met een beschuldigende vinger naar de JAS reglementering als verklaring voor het beperkte marktaandeel van bio in de Japanse landbouw. De JAS reglementering zou te veel op Europese leest geschoeid zijn en te weinig aangepast zijn aan het (vochtige) Japanse klimaat.

Cosmetica De markt van biologische cosmetica kent de jongste jaren een sterke opgang in Japan. Hoewel bio-cosmetica (goed voor 23 miljoen euro) slechts een marktaandeel heeft van 0,32%, groeide de markt vorig jaar met 23,6% in vergelijking met 2008. Natuurlijke cosmetica staat in Japan veel sterker en heeft een marktaandeel van 6,5%. Deze producten vindt men nauwelijks in de supermarkten, maar vooral in in franchiseketens. De markt van natuurlijke cosmetica wordt voor 80% gedomineerd door de grote buitenlandse merken (Jurlique, Weleda, Neil’s Yard), voor de Japanse merken is er slechts een beperkte rol weggelegd. Net zoals bij de voeding wordt de biocosmetica als topproduct aanzien en is het voorbehouden voor de rijke elite. Weinig verrassend wordt de natuurlijke en biologische cosmetica voor 80 à 90% aangekocht door vrouwen, hoewel de markt voor mannencosmetica ook hier in de lift zit. Uit onderzoek blijkt nog dat de Europese Ecocert certificering voor cosmetica het bekendst is in Japan, gevolgd door BDIH (dat hier de handicap heeft moeilijk uitspreekbaar te zijn voor de Japanners).

De marktinformatie werd door ERAI TOKYO verzameld voor Organics Cluster op vraag van de bedrijven van de Franse regio Rhône-Alpes en op 26 maart door Olivier Garnier voorgesteld in Valence (Frankrijk).

35

Euro-Nat: een groot hart voor bio Al meer dan 20 jaar is de groep Euro-Nat is actief in het ontwerp, de verwerking en de commercialisering van biologische en ecologische producten op plantaardige basis.

Naast de productiebedrijven van biologische deegwaren en biscuits telt de groep 7 gespecialiseerde bedrijven die een gamma biologische voeding en ecologische producten, biokatoen, aromatherapie, hygiëne- en reinigingsproducten op de markt brengen. Wij namen een kijkje bij het bedrijf uit Peaugres (Ardèche).

De groep telt zeven bedrijven die – elk binnen hun eigen domein – actief zijn in de biosector.

De belangrijkste activiteit van de groep Euro-Nat is de distributie van biologische producten door het bedrijf Euro-nat. Daarnaast behoren volgende bedrijven tot de groep Euro-Nat:  Territoire, biscuitfabrikant van het biologische merk ‘Bisson’.  Nicolas, producent van biologische deegwaren.  Sopadiet, gespecialiseerd in de productie van dieetvoeding.  Vie Arôme, verdeler van biologische essentiële oliën en andere aromatherapeutische producten.  Biocoton, importeur en verwerker van biokatoen tot kledij, huislijnen en evenemententextiel  Jatariy, fair trade en biologische ‘Bio Equitable’ landbouwcoöperatieve en partner voor de teelt, verwerking en de export van quinoa naar Euro-Nat. De missie van deze groep is kwalitatief hoogstaande bioproducten op de markt brengt met een en een perfecte traceerbaarheid van producent tot consument.

Het bedrijf mikt ook voluit op productontwikkeling en innnovatie.

Dagelijks werkt een volledig team van vijf mensen aan nieuwe biologische en ecologische producten die een meerwaarde kunnen bieden voor de klanten van de biowinkel. Priméal is een kwaliteitsmerk voor droge voeding, Bisson voor biscuits, Le Pain des Fleurs voor glutenvrije voeding, Douce Nature voor hygiëneproducten en Ecodoo voor reinigingsproducten.

Voor de distributie van zijn producten kiest Euro-Nat resoluut voor het kanaal van de gespecialiseerde biowinkels en helpt en begeleidt hen waar het kan in hun ontwikkeling. De biowinkels zijn de voortrekkers van de biosector en zij kunnen de actuele bioproducten het best promoten naar de consument, dat is de overtuiging van Euro-Nat.

Natuurvoedingswinkel Alles begon in de vroege jaren ’80 toen Didier Perréol en zijn echtgenote startten met een natuurvoedingswinkel. In de loop der jaren kwamen daar nog enkele andere natuurvoedingswinkels bij. Didier Perréol merkte echter dat de aanvoer van kwalitatief hoogstaande biologische producten moeilijk verliep en daarom besliste hij in 1988 het distributiebedrijf Euro-Nat op te richten. Een jaar later lanceerde Euro-Nat een eerste eigen merk, Priméal , vandaag uitgegroeid tot een merk met internationale bekendheid.

Quinoa In 1990 kwam Didier Perréol in aanraking met het toen in Frankrijk nog weinig bekende quinoa. De voedingskwaliteiten en de ontwikkelingsmogelijkheden die de export van quinoa voor de landbouwers op de Boliviaanse hoogvlakten bood, leek hem een uitdaging die hij niet naast zich neer kon leggen.

Organic Retail - juni 2009

Zo was Euro-Nat het eerste Europese bedrijf dat quinoa op de Europese markt bracht. Na een moeizame start richtte hij met lokale partners het Boliviaanse quinoabedrijf Jatariy op die zich als eerste Boliviaans bedrijf op de biologische quinoateelt toelegde. Deze fair trade coöperatieve verzamelde, reinigde en stockeerde de quinoa om hem vervolgens richting Frankrijk te versturen.

Sociale maatregelen Ook de werknemers van Euro-Nat worden gekoesterd. Het kantoorgebouw dat volledig met natuurlijke materialen en volgens de Feng Shui principes werd opgetrokken, biedt een aangename werkomgeving. Een ander voorbeeld is de geplande verbouwing van één van de fabrieken voor de plaatsing van vensterramen opdat de arbeiders ook tijdens hun arbeidsuren van het daglicht kunnen genieten.

Het bedrijfsrestaurant van Euro-Nat is een toonbeeld van zorgzaamheid voor de medewerkers en duurzaamheid. Uiteraard wordt er 100% bio gekookt en wordt bij de inkoop de nadruk gelegd op lokale bioproducten en een sterk verminderde vleesconsumptie. Al deze inspanningen werpen trouwens hun vruchten af op vlak van arbeidsproductitiviteit, absenteïsme en ook het aantal bedrijfsverlaters zit op een erg laag niveau.

Duurzame bedrijfsprocessen Voor Euro-Nat volstaat het niet om biologische en ecologische producten op de markt te brengen en te ijveren voor de biosector. Ook elk onderdeel van het eigen bedrijfsproces wordt kritisch geëvalueerd op zijn duurzaamheid.

Kort daarop werd de quinoa biologisch gecertificeerd door Ecocert en kreeg het een ‘Bio Equitable’ certificaat. Dankzij de technische en zakelijke begeleiding en ondersteuning van Euro-Nat ontwikkelde deze activiteit zich verder en ontstonden er twee nieuwe coöperatieven van quinoatelers. Ondertussen ontwikkelde de quinoahandel zich dusdanig dat Jatariy en de landbouwgemeenschap een goed bestaan opbouwden die de oorspronkelijke verwachtingen van Didier Perréol ver overtreffen.

Innovatieve sterke merken Door systematisch te kiezen voor kwaliteit en innovatie ontwikkelde Euro-Nat zich door de jaren tot een speler die niet meer weg te denken valt op de Franse biomarkt. Daarbij wordt al meer dan twintig jaar geëngageerd geijverd voor de ontwikkeling van de biologische landbouw in Frankrijk. Didier Perréol, zelf afkomstig van een landbouwersfamilie, wordt ondertussen overal gerespecteerde voor zijn kennis van de Franse biosector. Hij zet zich ook dagelijks in voor de ontwikkeling van de biolandbouw in zijn regio en land. Recent werd op initiatief van de groep Euro-Natde de organisaties Fondation Nature Vivante opgericht die zich inzet voor de educatieve en promotionele projecten rond de bio.

Internationale speler De passie voor bio die zich al in de vroege jaren ’80 uitte met de creatie van een biowinkel is vandaag geëvolueerd tot één van de de grootste Franse groepen actief in de productie en distributie van biologische en ecologische producten met een zakencijfer van meer dan 42,5 miljoen euro. Ook werd de voorbije tien jaar over de grenzen gekeken met een sterke export, ondermeer naar België en Nederland.

In België worden de producten van Euro-Nat verdeeld door Mannavita en Hygiena, in Nederland door Natudis en De Nieuwe Band.

Deze markten worden door Euro-Nat heel ernstig genomen, waaronder andere ook een Nederlandse aan het werk is.

Reeds enkele jaren gebruikt men zonnepanelen voor de warmwaterproductie, binnen enkele maanden komen er fotovoltaïsche cellen op de daken en sinds vorig jaar is er op de parking van het bedrijf ook een windmolen actief. Deze is nu goed voor 20% van de energievoorziening voor het bedrijf. Op termijn streeft men ernaar om 50% van het eigen energieverbruik te laten afhangen van de eigen investeringen in duurzame energie. Anderzijds wordt ook het energieverbruik zelf kritisch geëvalueerd. Het nieuwe kantoorgebouw van Euro-Nat is daarvan een goed voorbeeld: het is volgens de strengste isolatienormen gebouwden bij het ontwerp van het gebouw wilde men het beschikbare daglicht maximaal laat binnendringen in de werkruimte. Zo kan men het kunstlichtverbruik beperken, wat ten goede komt van mens en milieu.

Goed nabuurschap Tot slot: respect voor het milieu en inspanningen voor duurzaam bedrijfsbeleid is niet iets dat stopt bij de omheining rond het bedrijf.

Bij Euro-Nat gaat dit hand in hand met de naburige bedrijven en de inwoners van Peaugres,. In samenwerking met de andere bedrijven in het bedrijvenpark Boissonnette wordt gezocht naar een beperking van de afvalhoeveelheden en een efficiëntere afvalverwerking voor het volledige bedrijvenpark. De vooralsnog onvermijdelijke CO2uitstoot die gepaard gaat met de activiteiten van Euro-Nat wordt dan weer vanaf september gecompenseerd door het aanplanten van nieuwe bomen in het nabijgelegen dorp.

37

VAKBEURS

PARIS NORD Villepinte - Frankrijk. Hall 8

17-18-19 okt. 2009

Haal uw groei uit de natuur

Natuurlijke en biologische producten en een verantwoordlijke consumptie zijn de motor van de groei van uw zaak. Mis deze driedaagse afspraak met 10.000 andere professionals uit binnen- en buitenland niet!

500 EXPOSANTEN BIEDEN U EEN OVERZICHT VAN EEN MARKT IN VOLLE EVOLUTIE Biologische Voeding Dieetvoeding en Voedingssupplementen Natuurlijke cosmetica Ecologische producten en accessoires

Vraag nu uw gratis toegangsbadge aan op www.natexpo.com - Contact: + 33 (0)1 76 77 12 45

Dossier

Organic Retail - juni 2009

> Biowijnen

De Franse biowijnbouw groeit sterk. In 2008 waren er circa 28.000 hectaren biologische wijngaard in Frankrijk, een stijging met 25,2% in vergelijking met 2007. Bio vertegenwoordigt nu 3,3% van het totale Franse wijnareaal en telt 2301 biologische wijnboeren (+21%). De stijging is het sterkst in Languedoc Rousillon (+36%), Provence-Alpes-Côte d’Azur (+26,1%) en Aquitaine (+22,8%).

Wijn: nieuwe omzetmaker in de biowinkel Gedurende vele jaren was het wijnrek in het gros van de biowinkels een ietwat ingedommelde locatie.

Biowijn hoorde natuurlijk wel in een biowinkel, maar werd door de klant slechts sporadisch gekocht.

Die tijden lijken echter voorbij. Het aanbod biowijnen wordt steeds ruimer en beter van kwaliteit en een nieuw klantenpubliek is zeer geïnteresseerd.

Biowinkels waar wijn met de nodige toewijding wordt benaderd, pronken vandaag dan ook met heel aardige verkoopscijfers. Ook bij groothandels en ketenwinkels wordt de categorie biowijnen tegenwoordig heel ernstig genomen. De producenten hebben de voorbije jaren evenmin stilgezeten en hard gewerkt aan de kwaliteit van de wijnen. Biowijnen krijgen zowel in de biowinkel als in restaurants het nodige respect. In culinaire biowinkels is deze productcategorie zelfs een ideale imagebuilder.

Het belang van een biologisch alternatief voor gangbare wijnen is bovendien groot. Ondanks hun reputatie zijn conventionele wijnen namelijk allesbehalve natuurlijk en zuiver.

Château Pesticide Jarenlang ging men ervan uit dat de vinificatie alle chemische moleculen elimineerde die het druivensap tijdens zijn groei verzamelde. PAN (Pesticide Action Network) Europe publiceerde recent

resultaten van een onderzoek naar de chemische vervuiling in wijn.

Men onderzocht wijnen uit alle delen van de wereld. Van de 40 willekeurig geselecteerde flessen wijn waren er 34 afkomstig van druiven in conventionele teelt, zes waren bio. De resultaten waren ontnuchterend. Gemiddeld vond men residu’s van vier verschillende pesiticiden. Bij sommige wijnen liep dit op tot residu’s van 10 verschillende pesticiden. Tal van gangbare wijnen flirtten zelfs met de grenzen die vastgelegd werden in de MRL (Maximum Residu Limieten) wetgeving voor wijn. De resultaten van biowijnen waren wel bevredigend. In vijf van de zes biowijnen vond men geen pesticidensporen, in één biowijn vond men sporen van één pesticide. Men kan trouwens niet stellen dat de reglementering voor wijn streng is: een vergelijking met de normen voor drinkwater leert dat er in wijn 5.800 maal zoveel pesticidenresidu’s toegelaten zijn als in water.

39

> Biowijnen

Labels

tussen 30 en 60mg/l

tussen 90 en 120mg/l

méér dan 120mg/l

tussen 60 en 90mg/l

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10%

pa ro Eu

ijk kr an

nd

Fr

its la

Du

Ita lië

ijk nr ste

Oo

its e

rla

nd

je an Zw

Sp

EU

0%

Biowijn en sulfieten Wijnbouwers zijn verplicht om op hun flessen te vermelden of sulfieten toegevoegd werden. Dat doen ze om hun wijnen beter te laten bewaren en bacteriënontwikkeling in de fles te voorkomen.

De reglementering schiet echter tekort omdat nergens de gebruikte hoeveelheden worden vermeld, wat toch essentieel is. In de gangbare wijnbouw is de maximum toegelaten hoeveelheid 160 tot 210 mg per liter voor rode wijn en 210 tot 260 mg voor witte en rosé wijnen.

oft.be

ed. oft: me9 - 080

Nieuw!

Het ‘biologische’ engagement van de meeste biowijnbouwer stopt trouwens niet bij het oogsten van de druiven. Heel wat biowijnlabels (Biodyvin, Demeter, Nature et Progrès, FNIVAB, NOP (USA), Bourgeon Suisse, Délinat) bepalen welke praktijken al dan niet toegestaan zijn en welke doses additieven toegelaten zijn.

minder dan 30mg/l

re

Reden genoeg dus om overtuigd te zijn van het nut van biologische wijnen of beter: ‘wijn afkomstig van biologische (biodynamische) druiventeelt’. Officieel mag de benaming ‘biologische wijn‘ (nog) niet gebruikt worden omdat er geen reglementering is voor de biologische vinificatie. Tot op vandaag moet men zich dus beperken tot de benaming ‘wijn afkomstig van biologische of biodynamische druiventeelt’.

Daar komt binnenkort verandering in, want er wordt momenteel hard gewerkt aan een Europese reglementering voor 2010.

Het gehalte sulfieten (SO2) in rode wijn afkomstig van biologisch geteelde druiven

de

In oktober vorig jaar bevestigde een studie naar de pesticidenresidu’s in tafeldruiven bovenstaande resultaten. Van de 124 stalen bevatte 99,2% pesticidenresidu’s met een gemiddelde waarde van 0,65 mg per kilogram. Eén druivenmonster overschreed zelfs de norm voor acute toxiciteit en er werden zelfs verboden moleculen (endosulfan en bromopropylaat) aangetroffen. Gangbare druiventeelt is met 21,4 kg actieve tof per hectare één van de meest verontreinigende culturen in de intensieve landbouw. De meerderheid van de gebruikte pesticiden staan er om bekend ernstige gezondheidsrisico’s te vormen. Zo zou procymidone ondermeer kankerverwekkend en schadelijk voor de vruchtbaarheid en het hormoonstelsel. Ook het schadelijke maneb en schimmelbestrijdingsmidel iprodioon vindt men integraal terug in wijn.

An

Dossier

Ontdek onze bioproducten in de Oxfam-Wereldwinkel, supermarkt of natuurvoedingswinkel in je buurt. Een overzicht van alle verkoopadressen en producten vind je op oxfamfairtrade.be

Handel, uit respect.

Organic Retail - juni 2009

Europese biologische wijnbouw: stand van zaken volgens OrWine Vinificatie O ok de Europese overheid beseft het toenemende belang van biowijnen en werkt aan een officiële reglementering. Gezien dit een zaak is van tal van Europese landen en de praktijken verschillen van lidstaat tot lidstaat gaat men daarbij niet over één nacht ijs. Daarom werd vorig jaar OrWine op touw gezet. OrWine is een Europees onderzoeksproject die de praktijken van de ‘biologische’ wijbouwers in de diverse lidstaten in kaart brengt. De resultaten geven een keurig beeld van de praktijken bij de biowijnbouwers in Europa. Een overzicht:

Productie

 Biowijnbouw gebeurt op kleine of middelgrote wijndomeinen.

Slechts 8% heeft een productie die hoger is dan 200.000 flessen per jaar.  94% van de biowijnbouwers werken volledig biologisch en hebben geen conventionele wijngaarden.  50% van de producenten zijn meer dan tien jaar geleden omgeschakeld. Het aantal nieuwkomers varieert van land tot land: 40% in Oostenrijk en meer dan 80% in Spanje.  Omschakeling naar bio vereist een totaal andere benadering.

Tal van werktuigen worden ingezet om de grond op punt te zetten.

De grond tussen de wijnranken is tenminste tijdens een deel van het jaar bedekt met een laag van gras en wilde planten.  Schimmelziekten zijn een belangrijke hindernis voor de wijnkwaliteit, met name in de vochtigere noordelijk gelegen wijngebieden (bijvoorbeeld Duitsland). Zij zijn bepalend voor de vinificatiemethode en vooral de populariteit van het zwavelgebruik.  Koper en zwavel worden door meer dan 90% van de Europese biowijnbouwers gebruikt  De meerderheid bevestigt dat de geoogste hoeveelheid druiven lager ligt dan bij hun gangbare buren. Dit is echter hoofdzakelijk te verklaren door de keuze voor kwaliteit en niet omwille van teelttechnische oorzaken.

De normen voor rode wijn zijn lager zijn dan die voor witte of rosé wijnen omdat die laatste makkelijker oxideren door de afwezigheid van steeltjes, pelletjes of pitjes bij de gisting.

Uit de rondvraag en de analyseresultaten van Orwine blijkt dat de meeste biowijnbouwers eveneens sulfieten gebruiken, maar ver onder de limietwaarden blijven (zie grafiek). De meeste biowijnlabels leggen bovendien strengere beperkingen op.

 De uitrusting van de bio-

wijnbouwers verschilt niet fundamenteel van deze van de gangbare wijndomeinen. De meesten zijn erg up-to-date op het vlak van technologie, wat hen in staat stelt om kwaliteitswijnen te produceren.  Temperatuursbeheersing (zowel opwarming als afkoeling) wordt net als bij de gangbare wijnproducenten gebruikt, maar biowijnbouwers zijn voorzichtiger.  Slechts een klein aantal biowijnbouwers zegt het gebruik van chemische additieven aanvaardbaar te vinden.  Micro-organismen worden heel talrijk gebruikt tijdens het vinificatieproces. Bij ongeveer 67% van de wijnbouwers worden actieve droge gisten gebruikt.  De meest courante vinificatietechnieken bij de biowijnbouwers zijn:

- rijping in houten vaten (80%), - “Elevage sur Lie”: rijping op droesem van afgestorven gistcellen voor het behoud van frisse en fruitige aroma’s, - ‘fermentation en barrique’ of barrel fermentation (62%): Na de gisting bewaart men de wijn in hetzelfde vat waardoor de wijn in contact blijft met de afgestorven gistcellen. Dit geeft extra rijkdom en complexiteit (populair bij Chardonnay), - gisting op lage temperaturen (62%)  De nieuwe vinificatiemethoden worden door de meeste biowijnboeren verworpen: het gebruik van houtschilfers, concentratie, cryo-extractie (ook wel koude persing genoemd, een techniek die het mogelijk maakt het suikergehalte van de most te verhogen zonder toevoeging van vreemde stoffen), centrifugatie, flash pasteurisatie (korte verhitting om het gisten te stoppen) en stabilisatie door electrodialyse.

Omdat de vermelding ‘bevat sulfieten’ sommige gangbare wijnbouwers een doorn in het oog is, ijveren zij voor de toelating om dimethyldicarbonaat (commerciële naam Velcorin) als stabilisator aan de wijn toe te voegen. Dit gebeurt nu al bij alcoholvrije dranken. Deze molecule is niet meer te traceren bij analyses en zo is men meteen ook af van de sulfietvermelding. Dat tal van specialisten dit alternatief schadelijker vinden dan sulfiet is voor deze wijnbouwers slechts een detail.

Sulfiet en gezondheid Zwavel en sulfieten zijn stoffen die overal aanwezig zijn in de natuur en op zich vrij onschuldig zijn. Te hoge dosissen zorgen voor afbraak van vitamine B1 en kunnen misselijkheid, braken en spijsverteringsproblemen veroorzaken. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) legt de grens voor de dagelijks toegestane hoeveelheid op 0,7 mg sulfiet per kilogram lichaamsgewicht. Dit komt neer op 45 mg voor een persoon met een gewicht van 65 kg. Een eenvoudige rekensom leert dat een halve liter wijn al kan volstaan om deze dosis te overschrijden. Omdat sulfieten in tal van voedingsmiddelen gebruikt worden als bewaarmiddel (E220) staat het vast dat tal van mensen de norm van de WHO regelmatig overschrijden.

41

Dossier

> Biowijnen

Natuurlijke wijnen: de nieuwe hype Natuurlijke wijnen zijn de nieuwste sensatie in bio wijnland. Met hun soms malle wijnetiketten en hun vermelding ‘Vin de Table’ maken ze een bizarre indruk op traditionele klanten en ook bij het proeven zijn de meningen omwille van hun aparte karakter op zijn zachtst gezegd ‘verdeeld’. Het karakter van deze natuurlijke wijnen is het gevolg van de compromisloze houding van de wijnbouwer waarbij iedere onnatuurlijke handeling gebannen wordt gemaakt wordt in zijn meest traditionele vorm.

Natuurlijke wijnen zijn eveneens afkomstig van biologisch of biodynamisch geteelde druiven – sommigen zijn echter niet gecertificeerd.

De oogst gebeurt volledig manueel en meestal later dan gebruikelijk om zo meer maturiteit aan de wijnen te geven. Na de oogst en tijdens de vinificatie is iedere onnatuurlijke manipulatie en elke toevoeging van een additief uit den boze voor deze wijnmakers. Kortom: van alle wijnbouwers zijn de natuurlijke wijnbouwers de meest orthodoxe.

Het gaat hier om heel kleine producenten die soms nauwelijks 100 flessen wijn produceren. Het (van nature aanwezige) sulfietgehalte in natuurlijke wijnen zal daarom nooit 10 mg/liter voor rode wijn of 25 mg/liter voor witte en rosé wijnen overschrijden. Voor de gisting van het druivensap doet men louter beroep op de van nature aanwezige gisten in de druiven (endogene gisten).

Deze wijnen richten zich in de eerste plaats op kenners die smaakgewijs op zoek zijn naar iets anders en die vooral authentieke smaken zonder enige chemische manipulatie zoeken. Dat dit fenomeen aanslaat is duidelijk. Overal in Europa komen wijnhandels die zich op deze nichecategorie richten en ook het aantal natuurlijke wijnbouwers groeit sterk. Hoewel zij een zeer klein gegeven blijven in de globale wijnmarkt. Schattingen qua aantallen spreken van 400 à 600 shops voor natuurlijke wijnen, alleen al voor Frankrijk.

‘Vin de Table’ Wie door het aanbod natuurlijke wijnen struint vindt op de etiketten van sommige (Franse) natuurlijke wijnen de op zijn zachtst gezegd weinig prestigieuze vermelding ‘Vin de Table’. De verklaring is

duidelijk: wijnbouwers die zich in Frankrijk niets aantrekken van de herkomstvermelding of AOC (Appelation d’Origine Contrôlé) reglementering worden soms verplicht om ‘Vin de Table’ op hun etiketten te zetten. Deze wijnen kunnen ook qua smaak veel afwijken van de standaardsmaak in de regio. Bovendien mag er dan ook geen jaartalvermelding, druivensoort of regiovermelding op de etiketten staan.

Natuurlijke wijnen krijgen soms geen herkomstvermelding omdat ze qua smaken sterk verschillen van de klassieke AOC-wijnen.

Natuurlijke wijnen in Toulouse Wij trokken naar de regio van Toulouse om te gaan praten met enkele specialisten in natuurlijke wijnen. Zo bezochten we de wijnhandel van Laurent en Jérôme in L’Union, nabij Toulouse en maakten we kennis met Marie en Eric die in het centrum van Toulouse anderhalf jaar geleden een wijnbar, met exclusief natuurlijke wijnen, openden. We beperkten onze bezoeken tot deze twee zaken, maar alleen al in deze stad (900.000 inwoners) zijn er nog andere aanbieders en liefhebbers.

In de wijnbar van Marie en Eric kunnen nieuwsgierige liefhebbers komen degusteren en na afloop ook enkele flessen huiswaarts nemen. Zij beschikken momenteel over een veertigtal leveranciers van natuurlijke wijnen en hun aanbod slaat duidelijk aan. “In de eerste plaats moeten we onze klanten duidelijk maken dat de afwezigheid van een herkomstbepaling niets te betekenen heeft als het om de kwaliteit gaat. En dat lukt vrij makkelijk. Het gros van onze klanten zijn echte liefhebbers die de natuurlijke wijnen op prijs stellen omwille van hun andere smakenpalet en hun unieke karakter.” Het ontbreken van AOC is voor ingewijden zeker geen nadeel, vertellen Marie en Eric: “We kunnen gerust stellen dat de prijskwaliteitverhouding van natuurlijke wijnen gunstiger is, ondermeer ook omdat een herkomstbenaming de wijnbouwers ook op kosten jaagt.

Dit laatste weerspiegelt zich dan ook in de consumentenprijs.”

De wereld van natuurlijke wijnen is erg kleinschalig en persoonlijk.

Beide wijnhandels bevestigen dat ze alle producenten van hun wijnen persoonlijk kennen, Marie en Eric zijn zelfs al gaan helpen bij de oogst. De contacten spelen zich hoofdzakelijk af op de ‘salons’ voor natuurlijke wijnen. De sfeer is er zeer gemoedelijk, aldus Laurent en Jérôme: “Er wordt uiteraard verkocht en gekocht, maar het is toch een bijzonder plezierige aangelegenheid die meer weg heeft van een feest dan van een handelsbeurs.

Organic Retail - juni 2009

De producenten doen het hoofdzakelijk uit liefhebberij en dit wijnsegment wordt vooral bevolkt door nieuwkomers. Zij nemen dikwijls verwaarloosde wijngaarden, die omwille van het moeilijke reliëf niet meer in gebruik zijn, over.”

en een volledig natuurlijke vinificatie groeit. De nieuwe generatie wijnliefhebbers zegt neen tegen de talrijke onnatuurlijke hulpmiddelen van de conventionele wijnproductie. Natuurlijke en biologische wijnen staan dus ongetwijfeld nog maar aan het begin van een sterke opgang.

24 flessen In sommige gevallen gaat het om wijnboeren met een opvallend kleine productie. Zo melden Lauren en Jérôme dat één van hun leveranciers een jaarlijkse productie heeft van… 24 flessen. De geproduceerde hoeveelheden variëren bij elke natuurlijke wijnbouwer sterk van jaar tot jaar. Ook de bewaring van deze wijnen vergt meer inspanningen en expertise van de wijnbouwers.

Het is net deze kleinschaligheid die de charme uitmaakt van natuurlijke wijnen. Het spreekt voor zich dat dit marktsement wijnen in de globale wijnwereld qua volumes eigenlijk geen rol van betekenis speelt. Zelfs op de markt van biowijnen is dit een hele kleine niche.

De opgang van deze wijnen is echter een duidelijk signaal dat de behoefte aan meer authentieke producten met een eigen karakter

Omtrent de verkoop van biowijn...

Wij polsten een aantal marktspelers over hun concrete ervaringen en dat in de landen waar dit magazine verschijnt: Nederland, België, Frankrijk. Het onderscheid is groot tussen groot wijnproducerend land als Frankrijk en importerende landen zoals België en Nederland.

Frankrijk In Frankrijk informeerden we bij Biovidis, een gespecialiseerde distributeur voor biowijnen in Amboise en bij Celliers du Languedoc Vins Distribution (CLVD) in Narbonne die een vijftiental wijnbouwers uit de Languedoc gropeert.

Uit hun antwoorden blijkt dat de meeste biowijn rechtstreeks verkocht wordt door het wijndomein. Op de tweede plaats komt dan de export en pas op de derde plaats komt de verkoop in Franse biowinkels en supermarkten, waar de verkoop sterk in de lift zit.

Bij ketens van biowinkels zoals Biocoop of Satoriz is er een verantwoordelijke voor de selectie. Bij onafhankelijke winkels is de samen-

stelling van het aanbod moeilijker te beoordelen. Wel is het zo dat in de talrijke wijngebieden van Frankrijk vooral lokale biowijnen te koop zijn. Beide gesprekspartners bevestigen echter dat de meerderheid van de Franse biowinkels extra investeren in biowijnen omdat het hun uitstraling en profilering verbetert. Bij Biodivis en CLVD ziet men wel dat de wijn in de gespecialiseerde biowinkel ook wat meer mag kosten en meer richting kwaliteit wordt georiënteerd. Anderzijds zijn de prijzen er ook iets hoger omwille van de hogere marge in biowinkels. De meeste biowinkels waarderen zowel biologische als biodynamische wijnen. Natuurlijke wijnen zijn er slechts beperkt verkrijgbaar.

De vermelding ‘bevat sulfieten’ zorgt ook voor onrust bij de biowinkels. Een aantal biowinkels bant iedere wijn die sulfiet bevat uit de schappen – een heel drastische beslissing gezien de reeds sterk beperkte aanwezigheid van sulfiet in biowijn. Feit is wel dat de consument op deze vermelding let en er zich niet goed bij voelt. Het gebrek aan informatie over deze vermelding maakt ook dat sommige mensen het sulfietgegeven fout inschatten.

Nederland In Nederland legden we ons oor te luister bij Auke en Yvo Pieksman van Pieksman Wijnimport uit Amstelveen, bij Quintin Haak van restaurant Hemelse Modder in Amsterdam (waar met zoveel mogelijk biologische ingrediënten gekookt wordt) en Eric Verduin van biowinkelketen Organic Food for You (met winkels in Amsterdam en Laren).

Bij Restaurant Hemelse Modder is een kleine helft van de wijnen op de kaart bio. Quintin Haak wil dit aanbod verder uitbreiden. Hij verkoopt de meeste van zijn biowijnen tegen dezelfde prijzen als de

43

Dossier

> Biowijnen

gangbare: tussen 25 en 40 euro. Opvallend is dat de wijnkaart niet meldt of de wijn bio of gangbaar is.

Quintin Haak: “Dat doen we omdat we merken dat er bij een aanzienlijk deel van de klanten nog scepsis is, we willen hen niet afschrikken.”

“Biowijn wordt door sommigen nog gemeden, omdat ze in het verleden slechte ervaringen hadden Vandaag is daar geen reden meer toe. Ik heb ondertussen al veel biowijnen geproefd en ben overtuigd van hun kwaliteit. Het is eigenlijk aan de media om de consumenten erop te wijzen dat biowijnen vandaag de dag minstens even goed zijn.”

Auke Pieksman en Yvo van Pieksman Wijnimport zijn exclusief importeurs van biologische en biodynamische wijnen. Zij hebben een ruim aanbod wijnen uit Frankrijk, Spanje, Italië, Oostenrijk, Duitsland en Portugal . Hun klanten zijn de betere restaurants in Nederland en België en verder leveren ze aan bedrijfsrestaurants, groothandels en delicatessenwinkel. “In de betere restaurants is men ondertussen al overtuigd van de kwaliteit van biowijnen. Het beperkt sulfietgebruik en de duurzame landbouwmethoden van deze wijnen slaan vandaag aan in alle lagen van de bevolking. ” Auke Pieksman is er bovendien van overtuigd dat biowijnen beter (kunnen) zijn dan de gangbare wijnen: “Een goed gemaakte biowijn zal meer mineralen en meer fruittoetsen bevatten doordat hij afkomstig is van gezondere grond en dat biedt meer harmonie in de wijn en maakt hem ook spannender om te drinken. Ook het feit dat de biowijnen dikwijls van oudere stokken afkomstig zijn en dat de wijnbouwer focust op kwaliteit en niet op kwantiteit, laat zich duidelijk voelen.”

Eric Verduin van de ‘Organic Food for You’ biosupermarkten benadrukt hoe belangrijk biowijnen voor hen zijn. Met onze laagdrempelige keten willen we ook de niet-traditionele natuurvoedingswinkelklanten aantrekken en daar zijn heel wat wijnliefhebbers bij. “Alles vertrekt hier vanuit het oogpunt dat het lekker moet zijn. Wij maken dan ook een strenge selectie” De gemiddelde prijs van een fles biowijn in zijn winkels is met 8 euro ook hoger dan gemiddeld. “Onze klanten staan om diverse redenen positief tegenover de biowijnen. Zij hechten veel belang aan het vakmanschap en aan het duurzame karakter van deze wijnbouw en weten dat het verhaaltje over de mindere kwaliteit van biowijn al lang achterhaald is.” De aanwezigheid van sulfiet in wijnen is niet echt een issue voor zijn klanten, wel merkt hij dat er toch meer klanten zich hierover vragen stellen. Franse en Spaanse wijnen scoren hier het best en een beperkt aantal klanten heeft bedenkingen over de eventuele extra CO2-uitstoot bij wijnen die van andere continenten komen.”

België In België trokken we ten rade bij Vincent De Coninck van Vino Mundo in Lovenjoel, groothandel in biologische, biodynamische en fair trade wijnen, bij Antoon De Paepe van wijnimportbedrijf Biotiek in Zoersel en bij Willem Van Nieuwenhuyzen en Eva Tiétard van L’Apéro Doc in Gent.

Ook in België heerst er optimisme. Vincent De Coninck merkt duidelijk een groeiende belangstelling zowel naar biologische als naar fair trade wijnen. Hij stelt ook vast dat er meer en meer interesse komt bij de biowinkels om zich bij te scholen en zich diepgaander te informeren over biowijnen. Vino Mundo ziet ook een groeiende markt voor biologische en fairtrade wijnen bij grote bedrijven. “Zij trachten vandaag de dag dikwijls hun processen duurzamer te maken en willen ook bio en fairtrade wijn bij de catering van hun evenementen. Wij spelen daarmee op in door de organisatie van een evenement omtrent wijn en ethiek in Antwerpen (u leest er meer over in onze septembereditie).” Vincent volgt de opkomst van de natuurlijke wijnen maar neemt ze niet op in zijn aanbod. “Ik vind dit een interessante ontwikkeling, maar ik maak me nog zorgen over de kwaliteit van sommige wijnen. Je krijgt van wijnproevers enorm uiteenlopende commentaren over deze wijnen. Sommigen vinden hem super,

andere maken deze wijnen met de grond gelijk. Dit lijkt me alleszins niet te verkopen in een biowinkel. Voor dergelijke wijnen moet je echt een specialist zijn en heel veel tijd steken in de wijn. En een biowinkel heeft natuurlijk ook nog andere zaken te doen.”

De Biotiek was een van de eerste importbedrijven van biologische en biodynamische wijnen en ziet de groei van de verkoopscijfers het jongst jaar duidelijk versnellen. “Wij voelen absoluut geen crisis, onze verkoopscijfers stijgen sterk. Mensen kiezen meer en meer bewust voor biowijnen.”

Antoon De Paepe: “De kwaliteit is vandaag de dag heel goed. Wij leveren wijn aan agenten die hem dan verdelen in hun regio, maar krijgen ook consumenten over de vloer. We zien dat ze toch graag terugkomen.”De gemiddelde prijs voor consumenten schat ik op 5 à 7 euro. Biowijn is niet duurder dan gangbare, aldus Antoon De Paepe alhoewel hij om begrijpelijke redenen nooit echt goedkoop is. “Ik heb hier enkele biologische topwijnen die tot heel gereputeerde wijngebieden behoren, bijvoorbeeld een Brunello di Montalcino, en de bioversie die ik verkoop is lager geprijsd dan de gangbare Brunello’s.”

Bij Biothiek wordt het lage sulfietgehalte van biowijn expliciet als verkoopsargument gebruikt. “Er zitten in biowijnen ook sulfieten, maar de concentraties zijn zo laag dat zelfs mensen die er erg gevoelig aan zijn er geen last van hebben. Ik heb al veel mensen die gevoelig waren voor de sulfieten overtuigd om een biowijn te proberen en heb nog nooit klachten gehad .”

L’Apero Doc uit het Gentse is gespecialiseerd in (biologische) lekkernijen en wijnen uit de Languedoc. Willem en Eva staan met hun producten op verschillende markten in Brussel en Gent en verkopen hun producten ook aan restaurants en cateraars. Hun wijnen zijn allemaal ‘natuurlijke wijnen’. Willem leefde meerdere jaren in de Languedoc-Roussillon en kent de regio dus heel goed. Elke zomer en elke winter trekken hij en Eva door de streek en bezoeken ondermeer de wijnboeren die op natuurlijke wijze werken. “Ik ken deze mensen dus persoonlijk en weet hoe ze te werk gaan. Daar zitten echt prachtige wijnen tussen. De meeste van mijn klanten komen tevreden terug, dat zegt alles. Het is ook leuk dat we de wijnboeren persoonlijk kennen, zo kunnen we de klant vertellen over wie hem maakt en hoe hij of zij werken.” Willem vindt de reacties van sommige wijnkenners sterk overdreven. “Het komt erop aan om een goede selectie te maken, net als bij alle wijnen. Dat natuurlijke wijnen niet stabiel zijn, is pertinent onwaar.

Wij trekken elk jaar een maand met een camper door de LanguedocRoussillon en nemen overal stalen mee om te proeven. Ondanks de weinig gunstige bewaaromstandigheden, komen de meeste wijnen daar perfect uit. Als ze de bewaring in mijn camper overleven, dan durf ik ze vol vertrouwen verkopen.”

Publireportage

Biotiek: compleet aanbod biowijnen uit alle hoeken van de wereld technologie, met heel goede resultaten tot gevolg. Dat levert lovende commentaren op in wijntijdschriften en wijngidsen. Vandaag behalen biowijnen 10% van alle medailles in grote wijnwedstrijden, terwijl die toch maar 1 à 2% van het totale marktaanbod uitmaken. Ook door het toenemend milieubewustzijn en het duurzame en natuurlijke karakter van deze teelt stijgt de verkoop de jongste jaren aanzienlijk.

En het groeiritme versnelt zelfs nog: jaar na jaar stijgt onze verkoop, vorig jaar (in volle crisistijd) zelfs met 20%.” weet hij.

Persoonlijk contact

1992: Onderweg van Portugal naar huis belanden wijnliefhebber Antoon De Paepe en zijn echtgenote bij een biologische wijnboer in de buurt van Bordeaux. De wijn valt heel erg in de smaak en Antoon laadt enkele dozen in de auto terug naar België. Antoon besefte het op het moment zelf nog niet, maar het is het begin van nieuw avontuur voor de oud-bankdirecteur.

Het wordt de start van een nieuwe carrière als importeur en distributeur van biowijnen.

Nu al 270 wijnen van 74 wijnbouwers Enkele maanden na zijn kennismaking met de Bordelese biowijnboer startte Antoon met de invoer en kleinschalige verdeling van de wijnen in België. Het blijft echter niet bij één wijn, Antoon heeft de smaak te pakken en gelooft volop in de ontwikkeling van deze nichemarkt. Biotiek is geboren. Samen met zijn zoon en echtgenote baten ze anno 2009 een bloeiende zaak uit met een heel compleet aanbod biologische en biodynamische wijnen uit momenteel al 10 landen. De wijnen worden via agenten in diverse regio’s van België aan restaurants en biowinkels verdeeld, consumenten en biowinkels zelf zijn ook welkom in de zaak in Zoersel.

De missie: lekkere biowijn

In het aanbod van Biotiek zitten naast de wijnen ook aperitieven, dessertwijnen, champagnes, schuimwijnen en alcohol die stuk voor stuk een officieel biolabel dragen en dus door de overheid zijn gecontroleerd. Deze zijn afkomstig van tien landen: Frankrijk, Italië, Spanje, Oostenrijk, Duitsland, Portugal maar ook uit de nieuwe wijnwereld: Chili, Argentinië, Australië en Zuid-Afrika. “Vooraleer we starten met een samenwerking gaan we altijd eerst ter plaatse. Niet alleen de wijn interesseert ons, ook de visie en het engagement voor de biologische en biodynamische wijnbouw moet er echt zijn ”, benadrukt Antoon.

De prijzen van onze wijnen starten op de toegankelijke prijs van 4 à 6 euro en loopt tot ongeveer 50 euro voor onze topwijnen. Een biowijn maken is arbeidsintensiever maar anderzijds bespaart de producent op de dure bestrijdingsmiddelen. Voor onze betere flessen uit wijnstreken met ronkende namen betaalt men soms zelfs een stuk minder dan voor de conventionele wijnen uit die gebieden. Dat komt omdat die huizen ook meer aan marketing doen en die kosten ook in rekening brengen.”

Geen hoofdpijn Een biowijn drink je omdat die goed is, omwille van de zuivere kwaliteit maar ook om gezondheidsredenen. “Wij promoten onze biowijnen als alternatief voor mensen die normaal hoofdpijn krijgen bij het drinken van wijn. Naast de talloze additieven in de conventionele wijnen, veroorzaakt een hoog zwavelgehalte in de wijn de hoofdpijn waar mensen soms last van hebben. Biowijnen bevatten veel kleinere zwavelconcentraties.

Dit wordt tot het absoluut minimum beperkt. Volgens onze ervaringen heeft een normaal gezond mens nooit hoofdpijn met biowijn.”

Voor Antoon De Paepe is het duidelijk: met al deze troeven is de toekomst aan de biowijnen.

BIOTIEK

De selectie gebeurt door Antoon, zijn echtgenote en hun zoon. Zij Ten Hoflaan 22, B-2980 Zoersel, België reizen Europa en de wereld rond op zoek naar uitstekende biowijnen, Tel +32 (0)3 312 24 38, Fax +32 (0)3 312 59 14 bezoeken daarvoor tal van biowijndomeinen en biowijnbeurzen. Hij biotiek@biotiek.be — www.biotiek.be geeft toe dat er sommige mensen nog met vooroordelen kampen om- OPENINGSUREN: altijd op afspraak trent biowijnen, maar is hoopvol: “Biowijn is in sneltempo zijn minder goed imago aan het verliezen. Dat is eigenlijk logisch: de nieuwste generatie biowijnbouwers heeft veel geïnvesteerd in moderne

45

Publireportage

Celliers Languedoc Vins Distribution (clvd)

Innovatieve wijndistributeur investeert in duurzame groei van de biosector

Het minste wat we kunnen zeggen is dat Gilles Louvet, oprichter en directeur van CLVD, sterk betrokken is bij de uitbouw van de biosector! Al sinds 1993 zette hij de stap richting biologische wijn omdat hij toen al geloofde in het kwaliteitspotentieel van deze aanpak. Sindsdien is de onderneming uitgegroeid tot een van de belangrijkste spelers op de Europese biowijnmarkt.

Als kennis- en innovatiecentrum draagt CLVD bij aan de ontwikkeling van de volledige biosector.

Gilles Louvet: “Het gecombineerde transport over spoor en weg van onze wijnen drong onze CO2-uitstoo met 70 à 76% terug”

CLVD werkt vandaag samen met 50 individuele biowijnbouwers en tien wijncoöperatieven wat hen in staat stelt een ruim assortiment biowijnen aan te bieden uit diverse regio’s: voornamelijk de Languedoc-Rousillon, maar ook de Rhônevallei, de Gers en de regio van Bordeaux. Van bij het begin heeft CLVD zich gemanifesteerd als een sterke partner met een uitgebreid kwaliteitscharter die zijn leveranciers bij zowel de wijnbouw als de vinificatie bijstaat. Daartoe werkt CLVD met vijfjarige contracten die hoeveelheden, prijzen en vereisten keurig vastleggen.

Dat CLVD een waardevolle partner is blijkt ook uit het feit dat heel wat leveranciers reeds partner van CLVD zijn sinds 1993 en dat 95% van de wijnbouwers het contract verlengt wanneer de termijn afloopt.

Maar CLVD heeft ambitie en ontwikkelt momenteel een plan voor de conversie van 1500 hectaren wijngaard naar biologische landbouw.

Bedoeling is dat CLVD de kandidaat-wijnbouwers aantrekt en begeleidt bij de opstart.

Met zijn werkwijze beantwoordt CLVD aan alle internationale certificaties (CEE, NOP, Delinat, KRAV, …) voor biowijnen. Daarmee kunnen zijn wijnen wereldwijd gecommercialiseerd worden. Alle wijnbouwers zijn net als de bottelbedrijven en de stockageplaatsen gecertificeerd door ECOCERT en Qualité France. Bij sommige partners wordt dit nog aangevuld met complementaire biocertificaties (NOP, Delinat, Nature et Progrès…). Ook worden de wijnen bij elke fase van de vinificatie tot aan de botteling geanalyseerd op de aanwezigheid van 300 niettoegelaten moleculen om de consument de hoogst mogelijke zekerheid te bieden aan de consument. Het uiterst performante traceerbaarheids-

systeem en de verschillende lastenboeken voor de biowijnen zorgen ervoor dat CLVD aan alle mogelijke eisen van klanten kan voldoen.

Vanaf juni 2009 werkt men eveneens aan een ISO 14001 certificering, wat moet uitmonden in de realisatie van een totaal ‘bio’ charter die alle praktijken rond wijnbouw en vinificatie moet verenigen.

Verregaande milieu-ambities Het milieu-engagement van CLVD rijkt verder dan de keuze voor biologische wijnbouw en vinificatie. Dit jaar start men met een experimentele wijngaard (15 ha) waarin men research en ontwikkeling kan doen omtrent de praktijk van de biowijnbouw. De eerste projecten draaien rond de bescherming van de grondwaterspiegel (in samenwerking met de overheid), de binding van zware metalen en het terugdringen van de CO2-uitstoot.

De CO2-uitstoot is een belangrijke bekommernis voor CLVD. In januari 2008 berekende CLVD samen met zijn leveranciers als eerste Franse wijnbedrijf zijn CO2-voetafdruk. Deze voetafdruk is voor CLVD het beginpunt voor tal van projecten om de CO2-uitstoot sterk terug te dringen. In samenwerking met het distributiecentrum van de Biocoopketen werd met succes een gecombineerd transport tussen trein en weg uitgewerkt. Bedoeling was om waar het kan voor transport via het spoor te kiezen en enkel gebruik te maken van wegtransport als alle andere opties uitgeput zijn. Om de kosten die met de omschakeling naar een ander transportmiddel te maken hebben te recupereren, dient minimum 600 km afgelegd te worden. De eerste resultaten tonen aan dat de CO2-uitstoot reeds met 70 à 76% werd teruggedrongen.

Extra voordeel bij deze optie is dat men met het spoor het transport preciezer kan plannen omdat men minder afhankelijk is van de wispelturigheden op de weg. Nieuwe pilootprojecten staan op het programma voor Zwitserland en Duitsland.

Tot slot, CLVD is één van de partner van WWF en financiert een project voor het behoud van de FSC-gecertificeerde kurkeikbossen in Portugal. Dankzij dit project wordt het ecosysteem en het leven van de omwonenden duurzaam beschermd. Sinds 2009 zijn trouwens alle kurkstoppen in de flessen van de CLVD-partners afkomstig van deze duurzaam beheerde bossen.

www.clvd.fr

Nieuw: Provamel Bio Soya Filets & Nuggets

Filet Natuur

Filet Peper

Een gezonde maaltijd bereiden in 3-4 minuten? Het kan met de nieuwe vleesvervangers van Provamel: Filet Natuur, Filet Peper en Nuggets.

Deze 100% plantaardige producten bevatten van nature geen lactose of cholesterol. Gezond, lekker ĂŠn gemakkelijk klaar te maken: je zal er meteen weg van zijn! Meer info op www.provamel.com

PROVAMEL. LOVE YOUR FUTURE

Nuggets

ZEEP NIEUW in EUROPA

Rapper Eminem is gefascineerd door de magische zepen van Dr. Bronner. Hij poetst zijn tanden en doucht met deze all-round zeep van Dr. Bronner. Sandra Bullock en Drew Barrymore gebruiken de natuurlijke wonderzepen, voor hun lichaam, de auto en de hond.

FA I R T R A D E & B I O

minimum 70 à 100%

vloeibare zepen, dubbel geconcentreerd Make up artiest Bobbi Brown tijdens de Oprah talkshow: “Dr. Bronner is wellicht de beste zeep in het universum. Ik ben erdoor geobsedeerd. Ik krijg er maar niet genoeg van.”

Richard Seireeni in zijn boek “The Gort Cloud”, waarin hij de onzichtbare kracht beschrijft achter de meest opvallende groene merken: “Dr. Bronner is uitgegroeid tot een icoon onder de groene merken en een begrip in de groene beweging.”

Marathon Creative

in 100% recycleerde plastiek flessen

WASSEN MET EEN ZUIVER GEWETEN Dr. Bronner’s Magische Zepen

DR. BRONNERS

60

ste VERJAARDAG

HULDE AAN 150 JAAR & 5 GENERATIES ONOVERTROFFEN ZEEPPRODUCTIE

BESTE lichaamsverzorgingslijn 2009 treehugger .com

Groothandels: België: Mannavita tel 056 43 98 51 Nederland: Natudis tel 0341 464 137 Frankrjk: gezocht Info tel 00 32 (0)3 653 25 41 www.noble-house.tk

Info Tel 00 32 (0)3 653 25 41 • www.noble-house.tk