Of108

NR.108

SEPTEMBER / OKTOBER 2014 JAARGANG 19

VA K T I J D S C H R I F T

Gezond

ouder worden GEZOND VEROUDEREN EN DE INVLOED VAN VOEDING MITOCHONDRIALE GENEESKUNDE TRADITIONELE FYTOTHERAPIE VOOR DE OUDERE MENS

Natuurlijk herstarten

Bio-Ashwagandha™ Ayurvedisch adaptogeen - - - -

Voor een goede werking van het immuunsysteem Draagt bij tot energieherstel Bij uitputting van de bijnier Veilig bij langdurig gebruik

energeticanatura.com

3

Voorwoord

Lang en gezond leven, een uitdaging!

We willen allemaal zo lang mogelijk leven met een goede gezondheid. Maar hoeveel van onze levenskwaliteit en levensduur wordt genetisch bepaald en hoeveel door omgevingsfactoren? We weten nu dat de epigenetische factoren een grote rol spelen in onze gezondheid. Onze levensomstandigheden en omgevingsfactoren bepalen grotendeels de kwaliteit van het ouder worden.

Circa tien jaar geleden las ik een boek over de leefwijze van de inwoners van Okinawa, een eilandje voor Japan; het was een eye-opener voor mij. Wetenschappers hebben de levensstijl van de vele honderdjarigen op het eiland gedurende vijfentwintig jaar onderzocht. De ouderen waren op deze hoge leeftijd nog steeds heel actief en gezond. Hormoonafhankelijke kankers, hart- en vaatziekten en dementie kwamen bijna niet voor en ze bleven slank en lenig.

De grote kracht van de Okinawa-leefwijze ligt in haar integratie van oude oosterse en moderne westerse geneestradities. Naast een gezonde voeding met veel verschillende groeten, fruit, vis en nauwelijks zuivel, dagelijkse lichaamsbeweging en weinig of niet roken vonden de onderzoekers dat er nog een aantal pijlers waren die belangrijk zijn voor een goede gezondheid. De mensen hadden een sterk sociaal netwerk en stevige familiebanden. Dankzij meditatie en relaxatietechnieken waren ze meer stressbestendig. De ouderen hadden nog een taak en plaats in de maatschappij en spiritualiteit maakt deel uit van hun leven. Okinawa maakt samen met Sardinië, en Loma Linda in California, Nicoya Peninsula in Costa Rica en Icaria in Griekenland deel uit van de “blauwe zone”, een zone waar er de oudste mensen wonen met een kwaliteitsvol leven.

Loma Linda,Californië gezonde sociale contacten noten volle granen cultureel afgezonderd

Sardinië, Italië

fava bonen wijn met hoog polyfenolgehalte

hoge sojaconsumptie

geen alcohol familie geloof niet roken plantaardig dieet regelmatig bewegen sociaal engagement groenten vrouwenemancipatie in tuin werken zon

onthaast leven vriendelijkheid kurkuma

Okinawa, Japan

Figuur: Venn-diagram van de lange levensverwachting van mensen in Okinawa, Loma Linda en Sardinië.

De afgelopen jaren zijn er vele studies geweest die aantonen dat onze voeding, gedachten en leefwijze, onze gezondheid en levensduur beïnvloeden. In deze editie van Orthofyto kunt u bijvoorbeeld lezen welke invloed deze factoren hebben op onze mitochondriën, de belangrijkste fysieke schakel in het verouderingsproces en welke maatregelen we kunnen nemen om op een gezonde manier ouder te worden.

Namens de hele redactie wens ik u veel leesplezier.

Pascale Van den Heede

Hoofdredacteur

108

/ september - oktober ‘14

OF

BLOED ZWEET & TRANEN

SPEEKSEL! DE SPEEKSELTESTEN Efficiënt en prettig voor behandelaar en patiënt De RP-speekseltesten zijn de oplossing voor het meten van mannelijke en vrouwelijke hormoonafwijkingen en het stressprofiel (cortisol- en DHEA-dagprofiel).

Waarom de speekseltesten?

1. Optimale meting van actieve hormonen 2. Dagprofiel totaalbeeld 3. Gemak 4. Oplossingsgericht Check: rpsanitashumanus.com of bel: 0113 - 37 01 70 info@rpsanitashumanus.com • www.rpsanitashumanus.com NL Postbus 38

Powered by:

4493 ZG Kamperland T +31 (0) 113

37 01 70

F +31 (0) 113

37 01 69

3560

53 13 38

F +32 (0) 13

53 13 48

B

Dwarsstraat 3

D

Postfach 2362 50153

Lummen

T +32 (0) 13

Kerpen

T +49 (0) 2237 6576 30

F +49 (0) 2237 6576 49

5 Tweemaandelijks magazine OrthoFyto® & OrthoTrends®

Inhoud

108 / september - oktober ‘14

NR.108

/ OKTOBER SEPTEMBER G 19 JA A RG A N

2014

VA K T I J D

SCHRIFT

Gezoordnedn

ouder w

OuDEREN GEzOND VER INVlOED EN DE VAN VOEDING NDRIAlE MITOCHO E GENEESKuND lE TRADITIONE IE FyTOTHERAP VOOR DE S OuDERE MEN

Hoofdartikel Orthomoleculair Gezond ouder worden ............................... 6 Voeding Gezond verouderen en de invloed van voeding ...........................................................10

Pro-Aging

Medisch dossier Mitochondriale Geneeskunde.................. 15

Nieuws uit de research

Uit de praktijk 8e Lustrumcongres eFIOW

Cimicifuga racemosa kan giftig voor de lever zijn! ........................................ 27

“Libido en vruchtbaarheid”.......................... 19 Congres Hormoon Wellness, een verslag .. ............21 Interacties Deficiënties door chronisch gebruik van maagzuurremmers......................................... 24

Behandeling van een vitamine-B12-gebrek ..................................27 Selenium noodzakelijk voor onze afweer .................................................. 28 Flavonoïden en het risico op diabetes-type-2...................................... 29

Fytotherapie Traditionele fytotherapie voor de oudere mens....................................................32

Vitamine-D-gebrek verhoogt het risico op dementie ....................................... 29

Body-Mind “Mijn horizon is hier en de zon schijnt nu” .........................................36

Het effect van melatonine op oxidatieve stress en ontstekingen bij obesitas...........30

Vitamine D en psychose................................. 30

Het verouderingsproces voltrekt zich op cellulair en moleculair niveau. Uiterlijke tekenen van veroudering zijn slechts een weerspiegeling van wat er zich in ons lichaam afspeelt.Mitochondriale functie, vrije radicalen pathologie, glycosylatie en lipidperoxidatie, telomeren op lengte houden, neurogenese, DNA-methylatie, … zijn de hoofdrolspelers in het verouderingsproces. Deze moeten met voeding, leefstijl en orthoceuticals aangepakt worden. Oxidaties en ontstekingen zijn veruit de primaire oorzaken van alle degeneratieve schade in het lichaam. De mitochondriën vervullen daarbij een sleutelrol in de cellulaire antiaging strategie.

Adverteerders Energetica Natura

Bio-Ashwagandha..................................................................................2

RP Vitamino

De speekseltesten................................................................................ 4

eFIOW

Wimed en seminarie electromagnetische straling.................. 14

Energetica Natura

Zeeuwse dag......................................................................................... 18

Pharma Nord

Bio-Q10. . ............................................................................................... 20

Pharma Nord

Selenium+Zinc.. ................................................................................... 22

eFIOW

eFIOW congresboek......................................................................... 25

Aman Prana

Gula Java. . ............................................................................................. 26

Nutrisan

Cholesteril Forte................................................................................ 31

OrthoFytoMedia

Abonneer nu!....................................................................................... 38

Ojibwa De Roeck

Udo’s Choice Microbiotica. .............................................................. 40

Erkenning Orthofyto Orthofyto is sinds juni 2007, als enig neutraal Orthomoleculair Wetenschappelijk Vaktijdschrift, erkend door de ‘European Union of Science Journalists’ Associations’ en de ‘European Research Advisory Board (EURAB)’.

108

/ september - oktober ‘14

OF

6

Hoofdartikel Orthomoleculair

Wal t e r O.M. Fa ché

Gezond ouder worden Pro-aging strategieën en orthoceuticals

W

ij kunnen heden moeilijk meer de bomen door het bos zien om de explosieve informatie over gezond ouder worden kritisch door te nemen en te evalueren. Het aanbod van literatuur, opleidingen en cosmetica over anti-aging of pro-aging de nieuwe term, is gigantisch uitgebreid geworden. Ik stel mij als auteur van dit artikel de cruciale vraag hoe wij op een essentiële wijze en wetenschappelijk eenvoudig, gezond ouder kunnen worden of zouden moeten aanpakken.

Iedereen wil wel ouder worden zonder al te veel problemen en vooral een hoge kwaliteit van zijn leven invullen. Wij willen samen met de lezer nagaan welke mechanismen een eersterangsfunctie hebben om ons ouderworden in de juiste banen te leiden en zo lang mogelijk gezond en actief te blijven en van het leven te genieten. De functies die bij ouderworden een hoofdrol spelen zijn echter al lang gekend en onderzocht, maar deze worden in klassieke middens spijtig genoeg genegeerd en al te vaak vervangen door ouderdomskwalen afzonderlijk te behandelen met medicijnen als ultieme wondermiddelen.

Onderzoek wijst uit dat wij onze gezonde jaren kunnen verlengen door een gezonde leefstijl. Een therapie met natuurlijke of bio-identieke hormonen en orthoceuticals kunnen hier ook een belangrijke bijdrage leveren.

Oorzaken van veroudering en cognitieve achteruitgang Het verouderingsproces voltrekt zich op cellulair en moleculair niveau. Uiterlijke tekenen van veroudering zijn slechts een weerspiegeling van wat er zich in ons lichaam afspeelt. We leven in een tijdperk waarin iedereen bezeten is van de eeuwige jeugd en absurd veel geld wordt uitgegeven aan cosmetica, schoonheidsbehandelingen en plastische chirurgie.

Mitochondriale functie, vrije radicalen pathologie, glycosylatie en lipidperoxidatie, telomeren op lengte houden, neurogenese, DNA-methylatie, … zijn de hoofdrolspelers in het verouderingsproces. Deze moeten niet met cosmetica, maar met voeding, leefstijl en orthoceuticals aangepakt worden. Oxidaties en ontstekingen zijn veruit de primaire oorzaken van alle degeneratieve schade in het lichaam. De mitochondriën vervullen daarbij een sleutelrol in de cellulaire anti-aging strategie (Red. zie ook artikel “Mitochondriale Geneeskunde” op pagina 15).

Een optimale mitochondriale functie behouden is daarom een cruciale factor om het verouderingsproces af te remmen.

Alle oorzaken zijn hoofdzakelijk slechts het resultaat of het gevolg van de hogervermelde zestal hoofdmechanismen, die aan de basis liggen van het verouderen.

chondria mogelijk is [1]. In 2007 maakte een groep onderzoekers een doorbraak in het ontrafelen van het mechanisme van mitochondriale disfunctie. Ze ontdekten dat de vernietigende schade aan de mitochondria, zoals moleculaire aftakeling en membraanschade, al waargenomen kan worden tien jaar voor het ontstaan van permanente DNA-schade. Hun onderzoek toonde aan dat mitochondriale disfunctie in de beginfase omkeerbaar is, waardoor het leven en de gezondheid van de cellen op moleculair niveau verlengd kunnen worden [2]. Het is dus van essentieel belang dat er ingegrepen wordt voor er onherstelbare DNA-schade ontstaat. De functie en het aantal mitochondriën zijn cruciaal voor de gezondheid en de levensduur [3,4]! Zie figuur 1.

ATP

Beschadigd mitochondrium

elektronen 2 à 5 % LEKKEN vrije radicale stijgen, oxidateve schade aan DNA, membranen, proteïnen

De sleutelrol van pro-aging ligt bij de mitochondria Mitochondriale disfunctie is de voornaamste oorzaak van veroudering. In het spierweefsel van een 90-jarige man vindt men 95% beschadigde mitochondria, terwijl men er in het spierweefsel van een 5-jarig kind haast geen vindt. Talrijke recente studies linken mitochondriale disfunctie aan vrijwel alle degeneratieziekten. Het goede nieuws is dat herstel van mito-

september - oktober ‘14 /

108

Gezond mitochondrium

ATP Figuur 1. Het verschil tussen een gezond en een beschadigd mitochondrium.

Bron: US National Institutes of Health, National Institute on aging.

7 Wa lter O .M. Fach é

In de mitochondriën wordt onze voeding aeroob geoxideerd (verbrand), waardoor energie vrijgemaakt worden. Deze oxidatie zorgt ervoor dat de aerobe/anaerobe balans optimaal wordt. Een hypoxie toestand leidt tot anaerobe glycolyse.

Zuurstof is nodig voor de oxidaties of verbranding in de aerobe citroenzuurcyclus en de respiratieketen, waarbij oxidatie-enzymen nodig zijn bij de opname van de juiste hoeveelheid zuurstof. Indien een weefselcel te weinig zuurstoftoevoer krijgt voor het oxygenatieproces, stapt ze over op het eenvoudige systeem van anaërobe glycolyse of fermentatie [5].

De primaire cellulaire energieproductie moet gereduceerde voeding aangebracht krijgen. Bij pro-aging is meer energie of ATP nodig. Dit kan slechts gerealiseerd worden door enerzijds meer energierijke elektronen te halen uit natuurlijke ongeraffineerde voeding of gereduceerde voedingsmiddelen, via enzymcomplexen van de redoxreacties. Anderzijds is een grotere toevoer van zuurstof en toevoer van de cofactoren B1, B2, B3, B5, L-liponzuur, biotine, Mn, Glu, CoQ10, Fe, Cu, S, Mg, P noodzakelijk. Bovendien kan een gezonde mitochondriale functie worden verbeterd door CoQ10, Acethyl-Carnitine, L-Liponzuur, Ribose en Magnesiumthreonine. De mitochondriale biogenese om een creatieproces van nieuwe mitochondriën in hersencellen te verwezenlijken door aerobe oefening, calorierestrictie, metformine (vit B1), pyrroloquinoline quinon (PQQ), bioactief co-enzym (20 mg/d). Combineer PQQ met 300 mg ubiquinon en 50 mg ubiquinol.

PQQ is een pro-aging orthoceutical met een grote antioxidantcapaciteit (vangt O2•−, OH•), beschermt mitochondria in hersencellen tegen oxidatie en inflammatie, neemt deel aan de energietransfer in de mitochondria (cfr. CoQ10), activeert de genen die de biogenese van mitochondria stimuleren, beschermt neuronen tegen stikstofmonoxide of NO, beschermt tegen neurotoxiciteit veroorzaakt door zware metalen en toxines en stimuleert productie en vrijmaken van nerve growth factor, de groeifactor die zenuwcellen ondersteunt. PQQ maakt nieuwe mitochondria aan! PQQ-deficiëntie doet aantal mitochondria 20 à 30% afnemen [6]. Pyrroloquinoline quinon zit vooral in citrusvruchten, kiwi, papaja, peterselie, groene paprika, groene thee, eigeel en natto.

De antioxidatiecapaciteit staat in relatie met stille ontstekingen Stille ontsteking of low grade inflammation is de duivelse tweelingbroer van oxidatieve overbelasting van vrije radicalen. Vrije radicalenpathologie gaat steeds gepaard met ontsteking en omgekeerd! Ontstekingen zijn aldus een diagnostisch signaal van vrije radicalen pathologie [7]! Stille ontstekingen woekeren als de belangrijkste onderliggende oorzaak van alle chronische ziekten en zijn moeilijk te lokaliseren, maar oefenen langzame ongemerkte schade uit. Zij worden in klassieke diagnose gemist en zijn inherent aan het leven en iedereen is aldus een ontstekingskandidaat!

Hoofdartikel Orthomoleculair

In de preventieve orthomoleculaire geneeskunde gebruikt men met de anti-inflammatoire orthoceuticals of ontstekingsremmers omega-3-vetzuren, astaxanthine, pycnogenol, curcuma, boswelia serrata en geconjugeerd linolzuur of CLA. De inflammatierespons gebruikt de pro-inflammatoire route om de potentiële inductors van inflammatie te moduleren en niet totaal te blokkeren zoals de klassieke corticosteroïden en prostaglandine-synthetaseremmers (NSAID’s). Ontstekingsreacties zijn op een zekere hoogte noodzakelijk als een verdedigingsmechanisme om het lichaam in een genezingsmodus te duwen.

De energieproductie in de mitochondriën heeft ook een keerzijde Bij het vrijkomen van al die elektronen ontstaat zo’n 2 à 5% lekken van op hol geslagen elektronen die vrije radicalen genereren (zie figuur 1). Dat betekent dat de mitochondriën constant blootgesteld worden aan vrije radicalen, waardoor ze extra gevoelig zijn voor oxidatieve schade aan DNA, membranen en proteïnen. Dit versnelt de cellulaire veroudering en creëert bovendien een vicieuze cirkel of een versnelde neerwaartse spiraal [8]. Door een chemische reactie tussen glucose enerzijds en proteïnen en vetten anderzijds ontstaan ‘advanced glycation end products’ (AGE’s) door de Maillardreactie en ‘advanced lipoxidation end products’ (ALE’s), waardoor ranzige producten in het lichaam ontstaan. Deze ranzige vernietigende moleculen veroorzaken oxidatieve en inflammatoire schade aan de mitochondriën en versnellen op die manier mitochondriale disfunctie en veroudering. Specifieke stoffen die de mitochondriën beschermen tegen glycatie of glycosylatie en lipoxidatie of lipidperoxidatie zijn carnosine, alfa-liponzuur, luteoline, benfotiamine (B1) en pyridoxal-5-fosfaat (B6) [9,10,11].

Telomeren op lengte houden en telomerase activeren In 2009 kregen Elizabeth H. Blackburn, Carol W. Greider en Jack W. Szostak de Nobelprijs voor Geneeskunde voor hun ontdekking van de manier waarop chromosomen beschermd worden door telomeren en het enzym telomerase. De rol van telomerase in het bereiken van onsterfelijke groei bij voortplantingscellen is goed gekend in de wetenschappelijke literatuur. In laboratoriumschaaltjes is telomerase in staat om ouder wordende, sterfelijke menselijke cellen te transformeren tot onsterfelijke cellen. Daarom worden volop medicijnen en supplementen ontwikkeld die dit telomerase activeren. En toch is er een controversie. Telomerase wordt ook gevonden in 90% van de kankercellen, die de activiteit van het enzym verhogen om hun levensduur te verlengen. In het kader van de kankertherapie wordt bijgevolg gezocht naar medicijnen die de activiteit van telomerase remmen. Daardoor rijst de vraag of supplementen die telomerase activeren het ontstaan en de progressie van kanker in de hand kunnen werken en of medicijnen die telomerase remmen de levensduur verkorten. Kortom: moet telomerase geactiveerd of geremd worden?

108

/ september - oktober ‘14

OF

8

Hoofdartikel Orthomoleculair

De rol van telomeren bij het verouderen De levensduur van de mens wordt bepaald door het beperkt aantal keren dat menselijke cellen zich kunnen delen. Onsterfelijke voortplantingscellen kunnen zich onbeperkt blijven delen, maar zodra een voortplantingscel in het zich ontwikkelende embryo een ontwikkelingscel wordt, begint de klok te tikken en kan ze nog slechts zo’n 70 tot 100 keer delen. Dit beperkt aantal delingen noemt men de Hayflick Limiet. Zodra deze limiet bereikt is, verliest de cel haar vermogen om te delen en treedt senescentie of veroudering in. Deze tijdslimiet wordt gevormd door de uiteinden van de chromosomen, de telomeren (zie figuur 2). Men neemt aan dat telomeren evolutionair ontstaan zijn om de onbeperkte groei van cellen te voorkomen door hun levensduur te beperken. Dat zou volgens wetenschappers de reden zijn waarom de telomerase-activiteit onderdrukt is in de meerderheid van de cellen en in normale omstandigheden slechts een hoge activiteit bezit in de voortplantingscellen.

Wal t e r O.M. Fa ché

den waarom kanker vaak veel sneller groeit bij jonge mensen.

Het enzym telomerase is in staat de telomeren bij elke celdeling te verlengen in plaats van te verkorten (figuur 3). Daardoor kunnen de cellen blijven groeien en worden ze effectief ‘onsterfelijk’. Dit is typisch voor kankercellen, waarin men een verhoogde activiteit van telomerase waarneemt. Door het blokkeren van telomerase in kankercellen via genetische manipulatie gaan de telomeren, net als in normale cellen, verkorten bij elke celdeling, zodat kankercellen kunnen afsterven.

In normale cellen wordt het telomerase uitgeschakeld in een vroeg stadium van de ontwikkeling, zodat de telomeren niet kunnen verlengd worden en de cel haar onvermijdelijke sterfelijke lot moet ondergaan. Activatie van telomerase in normale cellen door genetische manipulatie, verlengt de levensduur van deze cellen. Dit is aangetoond in wetenschappelijke experimenten.

Telomeren

chromosomen

Chromosomen

telomeren Telomerase Figuur 2. Chromosomen met aan de uiteinden de beschermende telomeren.

Telomerase inactief Telomeren zijn opgebouwd uit de DNA-basen adenine, cytosine, guanine en thymine (A, C, G en T). Deze basen zijn in telomeren gerangschikt in repetitieve stukjes TTAGGG (zie figuur 3).

Om te kunnen delen moet een cel een kopie maken van al het DNA in haar chromosomen. Normale cellen hebben moeite om de laatste basen van de telomeren te kopiëren. Daardoor worden de telomeren bij elke celdeling korter. Een telomeer die te kort geworden is, kan het DNA niet meer beschermen tegen beschadiging. Deze schade aan het DNA triggert een gen p53, dat de celdeling stopt. Op die manier wordt voorkomen dat cellen met beschadigd DNA zich nog kunnen delen en abnormale cellen of kankercellen kunnen worden.

De rol van telomerase Elke cel heeft 46 chromosomen, met aan beide uiteinden een telomeer. Er zijn dus per cel 92 telomeren die de levensduur bepalen. Cellen gaan zich geleidelijk aan minder snel delen, naarmate de telomeren korter worden. Cellen van oudere mensen delen zich minder snel dan die van jonge mensen. Dat is de re-

september - oktober ‘14 /

108

Gerangschikt in repetitieve stukjes TTAGGG Bij de conceptie bedraagt de gemiddelde lengte van de telomeren van de mens zo’n 15.000 basen. Deze lengte begint vanaf dan af te nemen aan een snelheid van ongeveer 100 basen per celdeling. Bij de geboorte is de telomeerlengte al afgenomen tot 10.000 basen. Gedurende de levensloop zakt de gemiddelde telomeerlengte geleidelijk tot ongeveer 5.000 basen. Op dat moment verliezen cellen het vermogen om zich nog verder te delen, ze worden senescent of verouderd, waardoor de persoon begint af te takelen en ten slotte van ouderdom sterft.

Figuur 3. Telomeren en telomerase-activiteit in embryonische en volwassen stamcellen. Bron: Stem Cell Information, The National Institutes of Health resource for stem cell research, Appendix C: Human Embryonic Stem Cells and Human Embryonic Germ Cells.

9 Wa lter O .M. Fach é

De selectieve werking van nutriënten op telomerase Het is een biochemisch principe dat nutriënten, zoals vitaminen, mineralen, antioxidanten en vetzuren, een selectieve werking hebben op de lichaamsprocessen, in tegenstelling tot medicijnen. Dat wil zeggen dat een nutriënt een bepaalde werking alleen uitoefent als het nodig is, terwijl een medicijn haar werking altijd uitoefent, ongeacht of het nodig is of niet. Een goed voorbeeld hiervan is het gebruik van vitamine C bij kanker. Vitamine C is een antioxidant voor gezonde cellen en een pro-oxidant voor kankercellen. Het verhoogt de concentratie van waterstofperoxide (H2O2) in kankercellen, waardoor deze kunnen vernietigd worden. Met andere woorden, vitamine C werkt selectief. Deze selectiviteit geldt ook voor nutriënten die de telomerase-activiteit verhogen en de telomeerlengte behouden. Uit verschillende studies blijkt dat deze nutriënten geen stimulerend effect hebben op de celproliferatie. Ze werken uitsluitend selectief. Met andere woorden: ze hebben een gunstig effect op de telomeren van gezonde cellen, maar gaan het telomerase niet verhogen in kankercellen. Zo blijkt bijvoorbeeld dat resveratrol uit druiven de telomerase-activiteit verhoogt en telomeren lang houdt, zonder de celproliferatie te verhogen [12].

Een studie uit 2008 van dr. Elisabeth Blackburn, één van de Nobelprijswinnaars, toont aan dat een gezonde leefstijl (gezonde voeding, beweging en stressreductie) de telomerase-activiteit met 29% verhoogt in slechts drie maanden tijd. Er werd ook een gewijzigde genexpressie gezien, met verhoogde expressie van ziektebestrijdende genen en verlaagde expressie van ziektepromotende genen, waaronder ook de genen die betrokken zijn bij het ontstaan van borst- en prostaatkanker [13]. Het zou absurd zijn om je af te vragen of deze telomeraseverhogende maatregelen - gezonde voeding, beweging en stressreductie, de kans op kanker zouden verhogen.

Orthomoleculaire telomerase manipulatie Calorierestrictie zorgt voor lange telomeren en remt celveroudering [14].

De volgende supplementen komen in aanmerking voor langere: 1. Omega-3-vetzuren aanvullen tot omega-3-index groter is dan 7 [15]; 2. Vitamine E, vitamine C, bètacaroteen, magnesium, N-acetylcysteïne [16]; 3. Vitamine D3 remt telomerase-activiteit in kankercellen en verhoogt apoptose [17]; 4. Resveratrol verhoogt telomerase-activiteit en houdt telomeren lang, zonder de celproliferatie te verhogen [18]; 5. Selenium verlengt telomeren in gezonde levercellen, maar heeft weinig effect op kankercellen [19]; 6. Zink heeft weinig effect op telomeren van normale cellen, maar verkort telomeren van kankercellen aanzienlijk [19]; 7. Alle nutriënten met een antioxidatieve en anti-inflammatoire werking lijken telomeren en telomerase te beïnvloeden op een selectieve manier.

Hoofdartikel Orthomoleculair

R

Referenties 1. Linnane AW, et al. Mitochondrial DNA mutations as an important contributor to ageing and degenerative diseases. 1989. Lancet 1: 642-645; 2. Conley KE, Marcinek DJ, Villarin J. Mitochondrial dysfunction and age. Curr Opin Clin Nutr Metab Care.

2007 Nov;10(6):688-92; 3. Conley KE, Marcinek DJ, Villarin J. Mitochondrial dysfunction and age. Curr Opin Clin Nutr Metab Care.

2007 Nov;10(6):688-92; 4. Mecocci P, MacGarvey U, Kaufman AE. Oxidative damage to mitochondrial DNA shows marked agedependent increase in human brain. Ann Neurol.

1993;34(4):6_609-16; 5. Otto Warburg, Nobelprijs 1931; Peter Mitchell, Nobelprijs 1978; H.A. Krebs, Nobelprijs 1953; A.H.T. Theorell, Nobelprijs 1955; 6. Chowanadisai W, Bauerly KA, Tchaparian E, et al.

Pyrroloquinoline quinon through cAMP response element-binding protein phosphorylation and increased PGC-1alpha expression. J Biol Chem. 2010 Jan 1;285(1):142-52; 7. Neurowetenschapper James Joseph van de Turfts University, 2005; 8. Linnane AW, et al. Mitochondrial DNA mutations as an important contributor to ageing and degenerative diseases. 1989. Lancet 1: 642-645; 9. Hipkiss AR. Would carnosine or a carnivorous diet help suppress aging and associated pathologies? Ann N Y Acad Sci. 2006 May;1067:369-74; 10. Fu Q, Dai H, Hu W, et al. Carnosine protects against Aβ42-induced neurotoxicity in differentiated rat PC12 cells. Cell. Mol. Neurobiol.28,307–316 (2008); 11. Boldyrev AA, Gallant SC, Sukhich GT. Carnosine, the protective, anti-aging peptide. Biosci Rep. 1999 Dec;19(6):581-7; 12. Uchiumi F, Watanabe T, Hasegawa S, et al. The Effect of Resveratrol on the Werner Syndrome RecQ Helicase Gene and Telomerase Activity. Curr Aging Sci. 2010 Dec 21. [Epub ahead of print]; 13. Blackburn EH, et al. Increased telomerase activity and comprehensive lifestyle changes: a pilot study. Lancet Oncol. 2008 Nov;9(11):1048-57; 14. British Society for Research on Ageing conference, Newcastle, England. July 15-16 2010; 15. Farzaneh-Far R, Lin J, Epel ES. JAMA 2010; 16. Nettleton JA, Diez-Roux A, Jenny NS. Am J Clin Nutr.

2008; 17. Jiang F, Bao J, Li P, et al. J Biol Chem. 2004; 18.Uchiumi F, Watanabe T, Hasegawa S. Curr Aging Sci. 2010; 19. Liu Q, Wang H, Hu D. Biol Trace Elem Res. 2004; 20. Faché W.O.M. Pro-aging therapieën met orthoceuticals. Publi Media Laarne, eFIOW 2014.

108

/ september - oktober ‘14

OF

10

Voeding

N anny va n d e r Ve l d e

Gezond verouderen en de invloed van voeding

I

edereen wil oud worden, niemand wil zich oud voelen. Er komt een moment waarop je beseft dat je “geen twintig meer bent”. We worden steeds ouder, echter de kwaliteit van de gewonnen jaren is niet optimaal. Het wordt steeds normaler

gevonden dat ouder worden gepaard gaat met beperkingen, ouderdomsziekten en minder vitaal voelen. In dit artikel bespreek ik hoe je met voeding kunt bijdragen aan een succesvolle veroudering met een goede mentale en lichamelijke conditie en het nauwelijks voorkomen van ouderdomsziekten.

Wat is gezondheid en wat is succesvol verouderen?

"Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijk gebreken" (definitie WHO, 1948). Hoewel te discussiëren valt over deze definitie, geeft het aan dat goed kunnen functioneren in al zijn facetten een uiting is van gezondheid.

Verouderen is de verandering van levende organismen in de tijd. De mens heeft een fase van groei en ontwikkeling van kind tot volwassene, gevolgd door een fase van ouder worden.

Daarbij ontstaan er geleidelijke veranderingen in het DNA. Mogelijke lichamelijke gevolgen hiervan zijn verminderd horen en zien, artrose, vermindering van de spiermassa en bijvoorbeeld achteruitgang van het geheugen. In de westerse samenleving krijgt men steeds vaker en vroeger te maken met ouderdomsziekten zoals diabetes mellitus, hypertensie, hart- en vaatziekten, osteoporose, de ziekte van Alzheimer en Parkinson. Er vindt onderzoek plaats naar de oorzaak van veroudering in het algemeen en in het bijzonder naar wel/niet succesvolle veroudering. Dit richt zich onder andere op genetische aspecten zoals het genoom van zeer oude mensen, op DNA-onderzoek in relatie tot vrije radicalen en de invloed van voeding en leefstijl op de telomeren. Telomeren zijn de verpakking van de uiteinden van de 46 chromosomen. Deze telomeren beschermen de uiteinden zoals een schoenveter wordt beschermd door omhulsel aan het uiteinden. Bij iedere deling gaat een deel van de telomeren verloren. In het DNA komen fouten zodra de telomeren te kort worden. Sommige mensen hebben langere telomeren en worden daardoor ouder. Voeding en suppletie lijken de telomeer-lengte positief te kunnen beïnvloeden.

Wat is de rol van voeding?

Alle weefsels en cellen hebben voor groei, herstel en onderhoud een optimale hoeveelheid voedingstoffen nodig. Het lichaam moet van beschadigingen en ziekte kunnen herstellen of een manier vinden voor compensatie zodat de gezondheid behouden blijft.

september - oktober ‘14 /

108

In de tweede plaats moeten afvalstoffen goed verwijderd kunnen worden. In het lichaam ontstaan stofwisselingsproducten die schadelijk zijn. Via lymfe, lever, darm, nier, longen en huid moeten zij het lichaam verlaten. Ook hiervoor heeft het lichaam voedingsstoffen nodig.

In de derde plaats moet voeding bijdragen aan het immuunsysteem. Huid en slijmvliezen komen direct met de buitenwereld in contact. De slijmvliezen van de darm hebben daarbij de belangrijke taak op te nemen wat van nut is en af te voeren wat schadelijk of nutteloos is. Een gezonde spijsvertering is een voorwaarde voor een goede gezondheid en succesvol verouderen. Het grootste deel van het immuunsysteem (60%) bevindt zich in de darm.

Voldoet onze westerse voeding?

Laten we daarvoor allereerst kijken hoe een dagmenu van de gemiddelde West-Europeaan er uitziet:

Broodmaaltijden Brood(variaties), halvarine, kaas, vleeswaren, zoet beleg.

Een kop soep, een hartig hapje zoals een slaatje, uitsmijter, kroket of een blaadje sla, tomaatje of appel.

Warme maaltijd Portie vlees, gevogelte, vis, bereid in vast of vloeibaar vet, zakje juspoeder 2-3 opscheplepels pasta, rijst of aardappel(variatie) 1-2 opscheplepels groenten (¼ bord) Toetje De producten zijn meestal niet biologisch. Vaak wordt gekeken naar de smaak, de kostprijs en het gemak van bereiden. In het algemeen bevat deze voeding veel verzadigd vet, zout en geraffineerde koolhydraten en weinig vezels en micronutriënten.

Tussenmaaltijden en dranken Koffie met creamer of cappuccino, zoetje/suiker, thee, glaasje water, melkproduct, glas wijn (of 2), frisdranken of sap.

Zoet of hartig extraatje: koek, drop, chocolade, wat fruit of nog een extra boterham.

En 's avonds stuk kaas of worst: zo tegen 10 uur wordt de inhoud van de koelkast steeds aantrekkelijker.

11

Voeding

Na n ny van der Velde

Praktische gezondheidsbevorderende aanpassingen Het uitgangspunt is een biologische voeding omdat die producten in het algemeen rijker zijn aan micronutriënten en fytonutriënten en armer aan belastende stoffen als bestrijdingsmiddelen en antibiotica.

Water Kraanwater is in Nederland redelijk schoon; het bevat sterke verdunningen van medicatie en resten van andere belastende stoffen. Dit kan een oestrogeen effect hebben. Ook plastic verpakkingen kunnen een oestrogeen effect hebben doordat de weekmakers van het plastic in water (of voedsel) terecht komen. Pet flessen hebben een driehoekig merkje met een cijfer: het cijfer 1 geeft het laagste risico op afgifte van weekmakers. Kies bijvoorkeur gefilterd kraanwater of water uit een glazen fles.

Broodmaaltijden Zuurdesembrood (varieer in de granen), roomboter of koudgeperste olijfolie, zacht gekookt ei en plukje rucola, tomaat en cottage cheese, geitenkaas en peer of notenpasta met kiemgroenten.

lijk het risico op hormoonafhankelijke kankersoorten. Deze fyto-oestrogenen verlagen ook het risico op diabetes.

Eet één broodmaaltijd per dag. Neem als basis voor de lunch groenten in de vorm van een salade (evt. van de bereide groenten van gisteren).

Salade: bijv. bieten met haring, salade niçoise, peulvruchtensalade met gerookte kip, forel of tonijn, witlof salade met walnoten, kip en mandarijn, quinoa salade. Dressing van olijfolie of walnotenolie, citrussap/balsamicoazijn/appelazijn, veel kruiden en specerijen, snufje zout, knoflook, ui.

Soep van peulvruchten, pompoen, courgette met verse groenten en kruiden gesmoord in olijfolie of kokosvet, kip of garnalen, bouillonblokje. Met licht geroosterd brood met knoflook en olijfolie.

Vette zeevis heeft veel omega-3-vetten, net als walnoot, lijnzaad en chiazaad. Knoflook verlaagt hypertensie en cholesterolgehalte en heeft een antibacteriële werking.

Havermoutpap van volle melk (kies ook andere melksoorten als geite-, rijste-, haver- of amandelmelk), naar wens met ongezwavelde rozijnen, oersuiker of wat honing en kaneel.

Kruiden en specerijen zijn rijk aan antioxidanten, zijn antiseptisch en helpen het immuunsysteem. Ook bevatten ze hoge concentraties aromatische stoffen die smaak geven en de afgifte van spijsverteringssappen bevorderen. De vertering van voeding wordt verbeterd. Dagelijks 1-2 theelepels gedroogd of eetlepels vers kruid is een goede hoeveelheid.

Of (geiten)kwark met lijnzaadolie, lijnzaad, haverzemelen, gedroogd fruit, amandelen

Warme maaltijd

Zuurdesembrood heeft de voorkeur omdat het minder fytaat bevat door de langere rijstijd. Hierdoor blijven meer mineralen behouden. Dit brood bevat ook geen broodverbetermiddel. Dit kan o.a. melkeiwit, vet, suiker, enzymen,ei, gluten bevatten. Deze onderdelen worden niet op het etiket vermeld.

Ei bevat eiwit dat veel lijkt op menselijk eiwit, een goede verhouding aminozuren en vetzuren, choline, vitamine B12, luteïne en zeaxanthine (tegen maculadegeneratie), selenium (ontgifting, beschermt tegen myocardinfarct), vitamine D en cholesterol.

Havermout/zemelen verlagen het cholesterolgehalte door binding van de galzouten in de darm. Vezels bevorderen de afvoer van afvalstoffen via de darm en voeden darmbacteriën en darmwand.

Kaneel bevat antioxidanten en verlaagt de bloedsuikerspiegel. Gedroogde pruimen verminderen de botafbraak.

Lijnzaad heeft een licht laxerend effect, bevat alfalinoleenzuur en lignanen. Deze laatste fyto-oestrogenen hebben een zwak oestrogene werking en verlagen daardoor waarschijn-

Vul de helft van het bord met verse of diepvriesgroenten zonder toevoegingen, ¼ met granen, peulvruchten of aardappelen, ¼ met vis/gevogelte/ei/wild/vlees/tofu.

Voor de bereiding is olijfolie, ghee, kokosvet erg geschikt.

Laat vet en olie niet walmen, bak niet meer dan lichtbruin.

Voeg bij roerbakken eerst een klein beetje water toe. Minder belastende bereidingswijzen zijn stomen en koken in weinig water. Kooknat bevat veel kalium, vitamines en mineralen en kan gebruikt worden als basis voor soep of saus (behalve van nitraatrijke groenten). Een goede kwaliteit roomboter verfijnt de smaak. Voeg de roomboter toe aan het einde van de vleesbereiding voor u het op tafel zet.

Gebruik voor vlees en vis alleen dieren die gerend, gevlogen of werkelijk gezwommen hebben. Niet alleen voor de mens is het nodig om te bewegen voor zijn gezondheid, dat geldt ook voor het dier dat we eten. Sojaproducten zijn sterk bewerkt en bevatten veel purines. Dit werkt verzurend en kan daardoor o.a. bijdragen aan botontkalking en artrose. Soja bevat ook fyto-oestrogenen en heeft zo een gunstig effect bij overgangsklachten.

108

/ september - oktober ‘14

OF

12

Voeding

N anny va n d e r Ve l d e

Casus mevrouw Delfond Vrouw Delfond (42 jaar) heeft een deeltijdbaan in de zorg.

Ze kreeg in verband met osteopenie het advies medicatie te gebruiken. Dit medicijn gaf bijwerkingen. Als alternatief werd een combipreparaat calcium/vitamine D3 aangeraden.

sium, fosfor, borium, silicium, zink, en aan vitamine B, C, K2, omega-3-vetten en voldoende eiwit. Daarnaast is de werking van de darm belangrijk: is de opname voldoende?

Bij verder onderzoek bleek een glutenintolerantie en een laag normaal vitamine D3 (55 mmol/l).

Mevrouw kwam bij mij voor voedingsadvies. Haar eerste vraag was of ze meer melk moest gebruiken? Navraag over haar gezondheidsbeleving en beweging: mevrouw was moe, voelde zich schuldig over die vermoeidheid, maar kon de energie niet opbrengen om naast haar werk ook nog te gaan bewegen of sporten. Door vermoeidheid en drukte werden de maaltijden ook minder uitgebreid bereid: vaker werd de supermarkt bezocht voor een kant-en-klare maaltijd. Soms at mevrouw in het verzorgingshuis. Defecatie was wat wisselend, maar de opgeblazenheid, die in de loop van de dag ontstond, vond mevrouw erger. Fruit, vruchtensappen, koffie, frisdrank en melkproducten werden regelmatig gebruikt, net als bruinbrood met hartig beleg en een koek.

Mevrouw kreeg, naast leefstijladviezen, de volgende voedingsadviezen als eerste stap, verwerkt in een dagmenu:

Bij osteoporose moet men niet alleen aan calcium en vitamine D3 denken, maar ook aan de mineralen magne-

• vermijd frisdranken, beperk vruchtensappen en koffie tot 1 á 2 glaasjes/kopjes per dag.

• glutenvrije granen en glutenvrije producten met vezels in plaats van bruinbrood en pasta' s met gluten • 2 porties peulvruchten per week • 4-5 opscheplepels groenten en 3 porties fruit • 2 x per week 100 gram vette vis uit de diepzee (haring, makreel, sardines) • een eetlepel noten, zaden of pitten per dag • in verband met de zoetbehoefte: een stukje (30 gram) pure chocolade, gedroogde pruimen, banaan • 2 porties zuivel per dag (ook van schaap en geit)

10 voedingtips voor gezond verouderen 1. Eet biologische of biologisch-dynamische (BD) voeding In deze voeding blijven voedingstoffen beter behouden, is de bewerking minder intensief en worden toevoegingen beperkt. In de biologisch dynamische landbouw en veeteelt wordt nog meer rekening gehouden met het afstemmen op de natuur en op dierenwelzijn.

2. Eet veel groenten en fruit en varieer Bij onderzoek is gebleken dat voeding die de tijd heeft gekregen om in alle rust te ontwikkelen en te rijpen, meer vitamines en bio-actieve stoffen bevat. Voedsel uit andere streken en werelddelen moet onrijp worden geoogst. Ze missen die laatste paar dagen zon.

Iedere fruit- en groente soort heeft zijn unieke samenstelling. Zo bevat framboos bètacaroteen, vitamine B1, B2 en koper. Banaan levert met name magnesium en vitamine B6. Door variatie wordt een breed spectrum van voedingstoffen aangeboden en wordt een teveel aan belastende stoffen beperkt.

Eet regelmatig bittere groenten De productie en afvloed van gal wordt gestimuleerd door bittere groenten en kruiden: witlof, andijvie, radijs, wasabi, mosterd, mierikswortel, broccoli, spruiten, paardenbloem, rucola. Ze verbeteren daardoor ook de leverfunctie. In de reguliere tuinbouw worden soorten gekweekt die minder bitter zijn omdat men dat niet zo lekker vindt.

september - oktober ‘14 /

108

Een ander voordeel van bittere groenten is dat ze minder zoet smaken. Hoe meer zoete smaken (ook zoetstoffen!) in de mond geproefd worden hoe meer insuline wordt afgegeven. Bitterstoffen zorgen er ook voor dat de vertering trager verloopt in de darm waardoor de koolhydraten langzamer worden opgenomen, een gevuld gevoel ontstaat en insuline niet overmatig wordt afgegeven.

3. Eet minder glutenhoudende granen: tarwe, spelt, rogge, gerst/gort en kamut bevatten gluten. Wees ook alert op producten die van deze granen gemaakt worden zoals pasta, wraps en bijvoorbeeld couscous. Vooral tarwe is een sterk veranderd product ten opzichte van oertarwe.

13

Voeding

Na n ny van der Velde

Het bevat nu zeer veel allergenen. Naast gluten zijn dat ook andere eiwitten waar sterk op kan worden gereageerd. Gluten zijn prikkelend en kunnen ontstekingen veroorzaken in de darm. Gebruik meer glutenvrije granen als amarant, quinoa en boekweit als variatie.

Tip: op de ingrediëntendeclaratie kan tarwe ook vermeld worden als gemodificeerd zetmeel of mout.

4. Minimaliseer het gebruik van suikers Mono- en disacchariden bevorderen het ontstaan van metabool syndroom. Ook laagcalorische zoetstoffen bevorderen door de smaakbeleving de insuline-afgifte. Beperk ook de hoeveelheid sappen en vruchtensmoothies.

Gebruik eventueel kleine hoeveelheden biologische honing, agave- of rijststroop, kokosbloemsuiker of stevia).

5. Eet voldoende eiwitten of aminozuren. Eiwitten vormen de basis van iedere mens: hormonen, enzymen, DNA, immuunsysteem, alles wordt met behulp van eiwitten en aminozuren opgebouwd. Bekend is ook dat voldoende inname van eiwit zorgt voor toename van de spieren.

6. Eet essentiële vetzuren Het gaat om de verhouding van de vetzuren. Momenteel gebruiken mensen veel omega-6-vetzuren (linolzuur), zoals zonnebloemolie in margarines. Omega-3-vetzuren verdienen aandacht, bijvoorbeeld door voldoende vette vis te eten. Omega-9-vetzuren, zoals in olijfolie, zijn een goede vervanger van omega-6-vetzuren. Teunisbloemolie (gamma-linoleenzuur, omega-6) kan wel worden gebruikt voor mensen met eczeem en atopische aanleg. Zij kunnen linolzuur niet goed omzetten in gamma-linoleenzuur.

Onverzadigde vetten zijn essentieel voor hersenen, zenuwbanen en bloedvaten. Biologische producten hebben een betere vetzuursamenstelling. Eet dus gerust wat volle yoghurt met walnoten, zaden of pitten, neem een handje noten bij trek en geniet van een salade met vette vis.

Na herinterpretatie van de onderzoeksgegevens blijkt dat verzadigd vet als veroorzaker van een te hoog cholesterol achterhaald is. Geoxideerd cholesterol, zoals in eipoeder en industrieel bereidde koek en gebak, is echter zeer schadelijk en verhoogt het risico op hart- en vaatziekten.

7. Kies voor weinig bewerking en let op de bereiding Chemische toevoegingen (sommige E-nummers) zijn getest en er is een ADI bepaald. Helaas hebben we niet te maken met één stofje per maaltijd, maar met een veelvoud dat verwerkt wordt in industrieel bereide producten. Er zijn geen onderzoeken gedaan naar de gevolgen van de totale inname per dag.

Vermijd hoog verhitten van vetten. Er ontstaan kankerverwekkende stoffen zoals acrylamide bij frituren en verbrand vlees.

8. Elimineer zoveel mogelijk chemische bestrijdingsmiddelen Deze middelen zorgen wel voor een grotere opbrengst maar de plant is niet sterk. Hij heeft zijn verdediging op-

gegeven omdat dat niet meer nodig is door het gebruik van bestrijdingsmiddelen. De fyto-alexinen of salvestrolen maakt de plant niet meer aan. Deze stoffen blijken voor de mens anti-verouderingsstoffen te zijn. Ze zorgen voor apoptose van cellen die zelf dit mechanisme ontberen zoals kankercellen. Kool is de enige groente die deze afweerstoffen aanmaakt als ze gesneden is. Gesneden kool is dus rijker aan deze voedingstoffen en is dus prima om voorgesneden te kopen.

9. Neem voldoende rust en ontspanning Laat hoofd en lichaam het laatste uur van de dag tot rust komen. Zoek naar een vorm van ontspanning die bij u past en lach vaak.

10. Beweeg tenminste ½ uur per dag matig intensief, liever meer als u overgewicht heeft en bij voorkeur buiten. Kies beweging die u plezier doet en integreer beweging in uw dagelijks bestaan: fiets naar uw werk, werk in uw (groenten)tuin, dans, stoei met uw (klein)kind.

Praktische wetenswaardigheden Met het ouder worden daalt de maagzuurproductie. Hierdoor blijft de pH in de maag te hoog, blijft het voedsel lang in de maag wat zure oprispingen kan geven. Men interpreteert dit vaak als een overvloed van maagzuur waardoor maagzuurremmers of – binders worden voorgeschreven. Helaas werkt dit averechts: het maagsap kan zijn werk in de vertering niet doen waardoor de verteringscapaciteit verminderd.

Bacteriën/virussen en parasieten hebben een grotere overlevingskans. De opname van vitamine B12 wordt sterk gereduceerd door de verminderde aanwezigheid van intrinsic factor. Een vitamine B12-deficiëntie is pas op langere termijn merkbaar, maar wordt versneld door vegetarisme, veganisme en Metformine-gebruik.

Probeer de maagklachten eerst op te lossen door een zure toevoeging aan de maaltijd zoals verdunde appelazijn of brooddrank bij de maaltijd. Of kies maagfunctie ondersteunende supplementen en/of spijsverteringsenzymen om het probleem te verminderen en de vertering te bevorderen.

Ondersteun de darmfunctie Voor een optimale darmwerking zijn voedingstoffen nodig: voldoende prebiotica (groenten en fruit), probiotica in de vorm van gefermenteerde producten als yoghurt en melkzure groenten en bijvoorbeeld glutamine. Bij klachten kan de darmfunctie ook worden ondersteund door suppletie.

A

Auteurs Nanny van der Velde-Riswick is als natuurdiëtist en orthomoleculair voedingskundige werkzaam in Zeeland en West-Brabant. www.natuurdietist-walcheren.nl

108

/ september - oktober ‘14

OF

WORD WIMED-LID EN ONTVANG -50% REDUCTIE VOOR HET SEMINARIE “ELEKTROMAGNETISCHE STRALING ORTHOMOLECULAIR BIOSANEREN” WIMED: Wetenschappelijk Informatieve orthomoleculaire Medische Databank Faché Instituut  Orthomoleculaire bibliotheek: meer dan 7000 wetenschappelijk onderbouwde artikelen.  Orthotips en –trends van de jaarboeken 2009 - 2013 aangevuld met de nieuwste trends  Uiteenlopende onderwerpen: voedingsmiddelen, voedingsstoffen, gastronomie, fyto, ziektebeelden, suppletie en voedingsaanvullingen, toxiciteit, detoxificatie, biochemie, filosofie, energie, diagnostiek, ecologie, orthofilosofie, cosmetica, sport, dierenvoeding, biobouwen en elektromagnetisme  Met een verfijnde & gebruiksvriendelijke zoekmachine  Een online ortho-encyclopedie waarbij ziektebeelden overzichtelijk en systematisch worden bijgewerkt met praktische voedings-, leefwijze-, en suppletie adviezen die permanent worden ge-update. Maandelijks worden nieuwe ziektebeelden toegevoegd.  Vanaf september 2014! Via de NIEUWE eFIOW rubriek “Emocon in de kijker” laat apotheker Philippe Gérard, je maandelijks kennismaken met de pure positiviteit van één van de 54 emocons die beschreven staan in zijn boek Emotioneel welzijn.

(Meer informatie: www.efiow.be/opleiding/emoconie)

Word WIMED-lid voor slechts €130 per jaar en woon het seminarie “Elektromagnetische straling orthomoleculair biosaneren” voor de helft van de prijs (t.w.v. €55)* 1. Toegang tot de WIMED-databank met de unieke online-encyclopedie en de nieuwe rubriek: “Emocon in de kijker” 2. Maandelijks digitale nieuwsbrief met orthomoleculaire tips, voedingsadviezen, nieuwe supplementen 3. Ontvangt -50% reductie voor het seminarie “Elektromagnetische straling orthomoleculair biosaneren” op vrijdag 14 november 2014 te Laarne 4. Voor artsen en therapeuten: vermelding van uw naam op de open eFIOW website (www.efiow.be/community/adressenlijst)

Bestellen van het WIMED-lidmaatschap kan via: secretariaat@efiow.be of  09/369 06 42 * Promotie is geldig van 07-06-2014 t.e.m. 14-11-2014. Elke persoon ontvangt een persoonlijke login en paswoord, na het eFIOW het bedrag van €130 heeft ontvangen. Abonnement begint pas te lopen, op het moment de code is geactiveerd.

Niet cumuleerbaar met andere promoties.

15

Medisch dossier

Alex Vas quez

Mitochondriale Geneeskunde

V

olgens de traditionele biologische opvatting was de enige functie van de mitochondriën het produceren van cellulaire energie in de vorm van ATP met koolhydraten als primaire energiebron. Ondertussen hebben we geleerd dat deze informatie duidelijk onvolledig is. Clinici en onderzoekers beseffen dat mitochondriën heel wat meer doen dan gewoon ATP produceren en dat in veel gevallen het consumeren van koolhydraten (vooral fructose) eerder een hindernis is dan een stimulans voor het produceren van cellulaire energie.

Veel meer functies Mitochondriën vervullen veel meer functies dan ‘alleen’ energieproductie. Zo zijn ze betrokken bij de pathofysiologie van kanker, de insulinehuishouding en bijvoorbeeld type-2-diabetes. Mitochondriale dysfunctie zet in het algemeen aan tot inflammatie en verhoogde productie van reactieve zuurstofsoorten. Mitochondriën zijn de determinerende factoren voor systemische gezondheid en de remming of ontwikkeling van meerdere ziektetoestanden, zoals de ziekte van Parkinson, de ziekte van Alzheimer, auto-immuniteit, allergische ontstekingen, diabetes mellitus, hypertensie, fibromyalgie, migraine en het chronisch vermoeidheidssyndroom.

Mitochondriale dysfunctie = ziekte 1. Inflammatie/Ontsteking: mitochondriale dysfunctie draagt bij tot celveroudering en chronische ontstekingen

Behandel met een dieet gebaseerd op planten/groenten, laag calorisch dieet, antioxidanten, suppletie vooral CoQ10, liponzuur, vitaminen C en E, NAC

Antioxidanten depletie

Mitochondriale dysfunctie

Vrije radicalen, oxidatieve stress

Behandel met calorierestrictie, beweging en oefeningen, ketogeen dieet en mitochondriale nutriënten zoals CoQ10, lipozuur, acetylcarnitine, riboflavine, …

Figuur 1. Herstellen van de mitochondriale functie = gezondheid.

2. Allergie: vooral astma 3. Auto-immuniteit: vooral systemische lupus erythematodes en reumatoïde artritis 4. Metabool syndroom, diabetes type 2, hypertensie: mitochondria zijn nodig voor insuline secretie en opname.

5. Hartfalen: geen energieproductie 6. Fibromyalgia: histologisch en biochemisch bewijs van falen van mitochondriën, mitofagie 7. Migraine: bewijs van mitochondriaal verslechten 8. Neurodegeneratie: ziekte van Parkinson en Alzheimer Herstellen van de mitochondriale functie= gezondheid

Herstellen van de mitochondriale functie = gezondheid. Zie figuur 1.

Waardoor wordt de functie van de mitochondriën negatief beïnvloed?

Dr. Vasquez: “Heel wat zaken kunnen de mitochondriale werking negatief beïnvloeden. Zodra de mitochondriale dysfunctie op gang is gebracht, wordt ze een zichzelf voortzettende en progressieve vicieuze cirkel. Een tekort aan vitaminen en mineralen is een duidelijke en veel voorkomende oorzaak van mitochondriale dysfunctie. Daarnaast zijn veel farmaceutische geneesmiddelen en andere toxische chemische producten (o.a. herbiciden en pesticiden) mitochondriaal vergif.

Endogene bacteriën binnen het gastro-intestinale stelsel kunnen metabolische toxinen produceren die tevens mitochondriale dysfunctie kunnen veroorzaken. Voorbeelden van deze toxinen zijn: D-melkzuur, waterstofsulfide en bacteriële lipopolysachariden. Andere dieet- en milieutoxinen zoals sulfiden in wijn en cyanide in tabaksrook zijn ook mitochondriaal vergif.”

108

/ september - oktober ‘14

OF

16

Medisch dossier

Al ex Va s q ue z

Teveel aan koolhydraten/ fructose

Nutritionele deficiënties

Microben & dysbiose

Xenobiotica zoals H25, sulfiet, veel herbiciden en pesticiden

Oxidatieve stress

ATP-synthase deeltjes Intermembrane ruimte Matrix

Cristae Ribosoom Korreltjes

Binnenmembraan Buitenmembraan Desoxyribonucleïnezuur (DNA)

MITOCHONDRIALE DYSFUNCTIE Antioxidantendepletie Vitaminendepletie Geïnduceerde insufficiëntie van nutritionele immunomodulatie en inflammatieregeling

Oxidatieve stress

R

Inflammasome/NFkappa-B activatie

INFLAMMATIE

Figuur 2 Mitochondriale dysfunctie.

Q

De paradox is dat geneesmiddelen de aandoening kunnen bevorderen waarvoor ze worden ingezet, via de inductie van mitochondriale dysfunctie.

Wat zijn de effecten van mitochondriale dysfunctie naast inflammatie?

Dr. Vasquez: “Een verstoorde bloedglucosehuishouding is een eerste voorbeeld van mitochondriale dysfunctie. Zowel voor de insulinesecretie in de pancreas als voor de perifere insulineopname is een correcte mitochondriale werking vereist. Ook primaire of essentiële hypertensie is een effect van mitochondriale dysfunctie. Primaire hoofdpijnsyndromen zoals migraine vertonen een “dosis-afhankelijk” verband tussen de hevigheid en frequentie van de hoofdpijn en de ernst van de onderliggende mitochondriale dysfunctie. Volgens de laatste inzichten betreffende het chronisch vermoeidheidssyndroom en fibromyalgie zijn dit niet-inflammatoire aandoeningen hoofdzakelijk of uitsluitend veroorzaakt door microbiële infecties die de mitochondriale werking recht-

september - oktober ‘14 /

108

streeks of onrechtstreeks hinderen. Pathofysiologische processen van complexe ziekten zijn zelden een geïsoleerd gebeuren. De mitochondriale dysfunctie is één van de onderliggende oorzakelijke processen die – eenmaal op gang gebracht – meestal zichzelf voortzetten en progressief zijn (zie figuur 2).”

Wat is verband tussen ontstekingsaandoeningen en mitochondriale dysfunctie?

Dr. Vasquez: “Chronische ontsteking kun je grofweg onderverdelen in drie categorieën, te weten (1) metabolisch, (2) allergisch en (3) auto-immuun. Er is een duidelijke overlapping tussen metabolische-, allergische- en auto-immune ontsteking. De mitochondriale dysfunctie speelt een rol binnen elk van deze categorieën van klinische aandoeningen. Namelijk een mitochondriale dysfunctie veroorzaakt infectie, een infectie leidt tot mitochondriale dysfunctie. Daarnaast verhoogt een mitochondriale dysfunctie de productie van vrije radicalen en een verhoogde productie van vrije radicalen bevordert mitochondriale dysfunctie via een aantal mecha-

17

Medisch dossier

Alex Vas quez

nismen. En nutriëntendeficiënties bevorderen een mitochondriale dysfunctie en vice versa. Sommige van de zogenaamde anti-inflammatoire geneesmiddelen – met inbegrip van het prednisone prototype – verergeren een mitochondriale dysfunctie. De paradox is dat een geneesmiddel, gebruikt bij de behandeling van inflammatoire/allergische/auto-immuun aandoeningen in feite dezelfde aandoeningen kan bevorderen via de inductie van een mitochondriale dysfunctie.”

Veelal bestaat de behandeling van inflammatie uit ontstekingsremmende medicatie, ook voor de lange termijn. Wat is uw mening hierover?

Dr. Vasquez: “Een lange termijn behandeling van inflammatoire, allergische en auto-immuunaandoeningen die zich hoofdzakelijk of uitsluitend baseert op inflammatie-onderdrukkende geneesmiddelen onthult ofwel de dwaling van circulaire logica (m.a.w.: inflammatoire aandoeningen veroorzaken zichzelf en moeten daarom met anti-inflammatoire geneesmiddelen behandeld worden). Echter het lichaam houdt een inflammatie niet zonder reden in stand. Meestal is er geen sprake van chronische inflammatie, maar van ‘aanhoudende’ inflammatie. De taak van de clinicus is dan ook het vaststellen van de reden(en) die de inflammatoire reactie doen aanhouden om daarna oorzakelijk op te kunnen treden.”

De clinicus moet een inflammatoire aandoening behandelen als uiting van een immuun-dysfunctie. Dit doen ze door zich toe te leggen op het herstel van het immuunsysteem en het verwijderen van de oorzaken die de inflammatoire reactie in stand houden. In mijn boeken en seminars heb ik dit al vele jaren uiteengezet. Ik leerde het concept van mijn leraar dr.

Jeffrey Bland aan het einde van de jaren negentig. Het behandelen van inflammatoire, allergische en auto-immuun aandoeningen voornamelijk of uitsluitend met geneesmiddelen die de ontsteking onderdrukken is te simplistisch en ondoeltreffend. Natuurlijk zijn wij ons allemaal bewust van de noodzaak van dringende anti-inflammatoire ingrepen in geval van acute inflammatoire verslechtering. Een chronische behandeling die uitsluitend uit medicijnen bestaat, heeft echter veel negatieve effecten. Door het (h)erkennen van de primaire etiologie van chronische, aanhoudende inflammatoire toestanden kunnen onderzoekers en clinici zich richten op de oorzaken van het probleem.

Hoe kan de mitochondriale werking worden verbeterd?

Dr. Vasquez: “Het spreekt vanzelf dat het behandelingsplan persoonlijk is. Er moet worden gewerkt op het gebied van voeding en voedingssupplementen, leefstijl, beweging, ontgiften en het wegnemen van inhiberende factoren. Voorbeelden van inhiberende factoren zijn bacteriële en virale infecties en darmdysbiose. Het zijn de hindernissen die genezing in de weg staan.

De behandeling is doeltreffender als de nadruk wordt gelegd op het verwijderen van factoren die de mitochondriale

werking belemmeren. Zo kan een bacteriële of virale infectie een mitochondriale dysfunctie veroorzaken. Aanpak van deze infectie is dan essentieel. Ook toxinen als sulfiet en cyanide kunnen de functie van de mitochondriën belemmeren. Therapeutische inzet van vitamine B12 in de vorm van hydroxocobalamine zorgt in dit geval voor chelatie van deze toxinen.

Op welke manieren kan voeding de mitochondriale werking ondersteunen?

Dr. Vasquez: “Er zijn veel manieren waarop voeding de mitochondriale functie ondersteunt. Ik heb een lijst opgesteld met tal van therapeutische interventies, de meeste natuurlijk en nutritioneel en enkele farmaceutisch. Voor wat betreft de farmaceutische interventie erken en waardeer ik absoluut een gepast gebruik van farmaceutische geneesmiddelen bij het behandelen van chronische inflammatoire toestanden.

Echter vrijwel geen enkele farmaceutische ingreep die ik aanwend bevat anti-inflammatoire geneesmiddelen.”

Q Verhoog de nutritionele densiteit “De meest fundamentele benadering is het verhogen van de nutritionele densiteit: een verhoogde inname van vitaminen en mineralen ten koste van de inname van koolhydraten. Hierdoor wordt ook de endogene productie van bèta-hydroxybutyraat bevorderd. Bètahydroxybutyraat stimuleert de elektronentransportketen en zorgt voor een meer doeltreffende ATP-productie.”

Zijn er nog meer interventies?

Dr. Vasquez: “Rekening houdend met de mitochondriale biochemische samenstelling, de Krebs-cyclus en de elektronentransportketen, is de inzet van nutritionele supplementen vanzelfsprekend om de mitochondriale werking te ondersteunen. Als we verder kijken dan zien we de voordelen van therapeutische inductie van mitochondriale vernietiging (met andere woorden, mitochondriale opruiming, mitofagie) die onder andere bereikt wordt door lichaamsoefening en restrictie van koolhydraten.

We mogen mitochondriën niet gewoon beschouwen als een homogene bevolking; de mitochondriale bevolking bevat zowel olympiërs als dysfunctionele elementen. Klinisch bekeken presteren olympische mitochondriën beter met nutritionele supplementen, terwijl dysfunctionele ‘ongewenste’ mitochondriën ofwel gerehabiliteerd of selectief verwijderd moeten worden. Door middel van therapeutische oefeningen, juiste voeding en supplementen kan de kudde mitochondriën selectief worden aangepakt. Hierdoor wordt de totale bevolking mitochondriën van een beter werkzame kwaliteit.”

108

/ september - oktober ‘14

OF

18

Medisch dossier

Al ex Va s q ue z

Welke invloed heeft het verbeteren van de mitochondriale functie op zenuwstelsel en hersenen?

Dr. Vasquez: ”De hersenen zijn bijzonder afhankelijk van ATP en hebben een zeer hoge mitochondriale densiteit. Logischerwijze levert een goede mitochondriale werking ook een betere functie. Ook hier moeten wij echter verder kijken. Verbetering van de mitochondriale functie is vanzelfsprekend een vereiste voor neurologische en intellectuele optimalisering. Dit is echter niet voldoende, daar een waarachtige optimalisering niet louter van biochemische en fysiologische factoren afhangt.

Ook een correcte psycho-epistemologie [1] en sociale constructie [2] is vereist. Als clinici, artsen en therapeuten moeten wij ons beeld van de hersenen verder uitbreiden dan het concept van “een georganiseerd en geïntegreerd geheel van neuronen. Er is veel nieuwe informatie betreffende de rol van stercellen en microglia en hun invloed op de neurofysiologie.

Dit geheel bepaalt de intellectuele en emotionele prestatie.”

1. Psycho-epistemologie is de studie van de menselijke cognitieve processen van de interactie tussen het bewustzijn en de automatische functies van het onderbewustzijn.

2. Sociale constructie: constructie van het individu door de cultuur en maatschappij waarin hij/zij leeft.

Q Beperk de koolhydraten Diëten met een laag gehalte aan koolhydraten blijken doeltreffend bij een brede gamma van aandoeningen zoals auto-immuunziekten, type 2-diabetes, hypertensie en convulsieve stoornissen. De onderzoeksliteratuur en succesrijke klinische ervaring die dit aantonen zijn onweerlegbaar. Ons groeiende inzicht in de relatie tussen glucose, mitochondriën, insuline en kanker maakt het belang van diëten met een laag koolhydratengehalte evident. Dit geldt ook bij het voorkomen – en, in bepaalde gevallen, de behandeling – van kanker.”

A

Auteursgegevens Dit is een vrije vertaling van een interview met dr. Alex Vasquez. Alex Vasquez is clinicus, docent en auteur op het gebied van de functionele geneeskunde. Het originele Engelstalige interview is verschenen in “A Clinician’s Journal” (IMCJ), 2013. Zie ook www.ichnfm.org/faculty/ vasquez/profile.html

22 NOVEMBER 2O14 HOTEL VAN DER VALK MIDDELBURG

Meer info aangaande sprekers, inhoud, route, parking en overnachtingen: www.zeeuwsedag.com Datum: Tijd: Locatie: Kosten:

LEVEN TOEVOEGEN

AAN JE JAREN, JAREN TOEVOEGEN

AAN JE LEVEN. Moderator: DR. PIETER LANOYE Sprekers:

DR. ALEX VÁSQUEZ DR. RICHARD VERHEESEN DR. ALEXANDER TAN DR. BRAM BAKKER

Zaterdag 22 november 2O14 9.OO – 17.15h Hotel Van der Valk Middelburg 95€ inclusief syllabus en lunch

U kunt zich inschrijven via: Website: www.zeeuwsedag.com Mail: info@zeeuwsedag.com Tel. BE: O13/53 13 38 Tel. NL: O113/37 O1 7O U kunt zich aanmelden tot 8 november 2O14.

Het aantal plaatsen is beperkt.

Accreditatie aangevraagd bij verschillende beroepsverenigingen.

Lunch: vis, vegetarisch, glutenvrij, lactosevrij

19

Uit de praktijk

Pasc ale Van den Heede

8e Lustrumcongres eFIOW

“Libido en vruchtbaarheid” Zaterdag 7 juni te Gent

H

et FIOW bestaat vijfentwintig jaar en dit werd gevierd met een hoogst interessant congres over libido en vruchtbaarheid. Onderwerpen als epigenetische oorzaken van libidoverlies, invloed van emoties op vruchtbaarheid en li-

bido, wel of niet noodzaak van baarmoederhalsvaccin en middelen om de natuurlijke vruchtbaarheid te stimuleren waren enkele van de vele onderwerpen die tijdens dit congres behandeld werden.

Orthomoleculair biochemicus Walter Faché besprak de factoren die aanleiding kunnen geven tot libidoverlies, bij zowel vrouwen als mannen. Het libido kan verminderen door verschillende factoren zoals leeftijd, chronische stress, relatieproblemen, chronische ziekten, medicatie, slechte leefstijl en hormonale factoren. Testosteron is bepalend voor het libido van beide seksen en het testosteronniveau daalt bij het ouder worden. De verhouding testosteron/oestrogeen is belangrijk en dit evenwicht wordt gedirigeerd door de hypothalamus en hypofyse. Een testosterontekort ontstaat door te weinig aanmaak van DHEA. De oestrogenenbalans wordt bepaald door verschillende factoren zoals leverfunctie, overgewicht, zinktekort, alcoholgebruik en xeno-oestrogenen (o.a. in plastics) uit het milieu. Verder spelen de schildklierhormonen, prolactine en dopamine een belangrijke rol bij de hormonale balans.

Hoe kunnen de hormonen in balans worden gebracht?

• Ontstressen, onthaasten • Testosteronsuppletie (onder controle arts) • DHEA- en tyrosine-suppletie (onder controle arts) • Op tijd gaan slapen en slapen in donkere omgeving • Knuffelen en aanraken om de productie oxytocine te verhogen.

Verder gaf de heer Walter Faché een volledig overzicht van wat te eten en welke kruiden te gebruiken om meer energie en libido te verkrijgen. Zelfs een samenstelling van een orthomoleculaire “viagrapil” werd voorgesteld en kreeg de volle aandacht van de deelnemers!

Apotheker Philippe Gérard maakte de link tussen libido, emoties en vruchtbaarheid. Aan de hand van een energetische correctieve methode met planten worden negatieve emoties behandeld. Hij besprak acht “Emocons” betreffende vruchtbaarheid. Emocon staat voor Emotioneel Concentraat. Elk Emocon staat voor een specifieke geestes- en gemoedsgesteldheid en kan remmingen, onzekerheden en twijfels verminderen en mentaal, lichamelijk en seksueel stimuleren.

Afhankelijk van het type persoon wordt een Emocon uitgekozen, die de persoon in beweging brengt naar meer lichamelijk en geestelijke harmonie.

Neuraaltherapie en de invloed op gynaecologische problemen, zoals libidoverstoring, fertiliteit en spontane abortus werden door dr. Mark Bottu uiteengezet. Hij gaf een overzicht over het uitschakelen van specifieke stoorvelden (o.a. littekenweefsel, tonsillen en gynaecologische zone) met behulp van procaïne.

Dr. Gaublomme sprak over de risico’s van de HPV-vaccinatie.

De theorie beweert dat baarmoederhalskanker kan ontstaan ten gevolge van HPV-infectie. Een vaccinatie tegen HPV voorkomt infectie en zodus baarmoederhalskanker. Zo wordt vaccineren gezien als kankerpreventie. Maar is dit wel zo en wordt dit niet te simplistisch voorgesteld? In de praktijk is 36% van de baarmoederhalskanker niet HPV gebonden en bestaat er bij infectie een spontane genezing in 90% van de gevallen. Verder zijn er bijna geen gegevens van de gevolgen op middellange en lange termijn van het vaccineren van kinderen jonger dan 15 jaar. Niet alleen de gevolgen zijn niet gedocumenteerd, maar ook zijn er geen bewijzen van studies op lange termijn dat de vaccinatie de infectie van HPV voorkomt. Een betere preventie is het uitstrijkje want de combinatie vaccinatie en uitstrijkje biedt geen voordeel boven het uitstrijkje alleen. De latentietijd van kankerontwikkeling is tien jaar. Indien er zich wijzigingen in het weefsel hebben voorgedaan en dit kan gevonden worden aan de hand van een uitstrijkje, rest er nog genoeg tijd om maatregelen te treffen.

Wat zijn de risicofactoren voor baarmoederhalskanker?

• Vroegtijdig / veelvuldig seksueel contact en promiscuïteit; • Veel zwangerschappen; • Seksueel overdraagbare aandoeningen, langdurige orale contraceptie en verzwakt immuunsysteem.

108

/ september - oktober ‘14

OF

20

Uit de praktijk

Pasc al e Van d e n H e e d e

De echte preventieve maatregelen:

voorbeeld PCOS of polycystische eierstokken bij de vrouw, kwamen daarbij aan bod.

Primaire preventie • Mijden van risicofactoren; • Condoom.

Secundaire preventie • Uitstrijkjes vanaf eerste jaar na eerste seksueel contact of vanaf 25 jaar;

Industrieel ingenieur biochemie en orthomoleculair voedingsdeskundige Angélique De Beule bracht de gezondheids- en maatschappelijke gevolgen in kaart van kunstmatige inseminatie. Wat zijn de gevolgen voor, tijdens en na een IVF-behandeling? Ze gaf in haar presentatie een A tot Z orthomoleculair libido- en vruchtbaarheidsplan.

• Om de drie jaar tot 65 jaar; • Tijdige behandeling van beginnende letsels.

Als besluit stelde dr. Gaublomme dat er nog veel open vragen zijn en negatieve effecten zijn ten aanzien van HPV-vaccinatie. Dit valse gevoel van veiligheid is een open deur naar meer seksueel overdraagbare aandoeningen.

Natuurlijke vruchtbaarheid Hoe je de natuurlijke vruchtbaarheid kunt verbeteren bij man en vrouw werd uitgebreid in kaart gebracht door de heer Walter Faché. De oorzaken van verminderde vruchtbaarheid, verminderde spermakwaliteit bij de man en bij-

Congresboek, nu te koop!

Alle presentaties van de voordrachten van het 8e Orthomoleculair Lustrumcongres zijn te consulteren in het congresboek van het eFIOW: Libido en Vruchtbaarheid. Het is een compleet orthomoleculair naslagwerk (170 blz.) met alle voordrachten, orthocijnen en adviezen ten aanzien van seksualiteit en vruchtbaarheid. Voor meer informatie zie www.efiow.be. U kunt het congresboek bestellen bij: secretariaat@efiow.be

g he ezo V t b nd oo es he r je Coënzym Q10 – kies voor het beste. Leg de lat hoger te id go is ed all ge een no eg Als u nog geen Bio-Q10 gebruikt hebt, dan heb je nog niet ten volle het effect van coënzym Q10 ervaren. .

Probeer Bio-Q10 om de perfectie te ervaren van 20 jaar onderzoek en verbetering van productietechnieken.

Probeer het originele Q10 product Lucht- en vochtdichte doordruk blisterverpakkingen, verzekeren de hygiëne.

Meer dan 90 wetenschappelijke studies documenteren de product-eigenschappen.

Het origineel Q10 product van Pharma Nord.

Het resultaat van 23 jaar productontwikkeling en onderzoek.

BE_Q10_Ad_Orthophyto_DU_0514_210x148.5

Bio-Q10 is gekozen als het officiële referentie product voor internationaal wetenschappelijk Q10 onderzoek.

De productie, het verpakken en de kwaliteitscontrole vinden plaats in de eigen GMP-gekeurde productie eenheid van Pharma Nord in Denemarken.

100% natuurlijke lichaamsidentieke Q10 van Precise Ingredients.

Gedocumenteerde opname, werkzaamheid* en veiligheid.

Donkere capsules beschermen tegen het licht en bevatten 100 mg Q10 die opgelost is in plantaardige olie.

Bevat coënzym Q10 en vitamine C dat bijdraagt tot een normaal energieleverend metabolisme.

* Natuurlijk coënzym Q10 en vitamine C dat bijdraagt tot een normaal energieleverend metabolisme en de vermindering van vermoeidheid en moeheid.

Bio-Q10 van Pharma Nord is verkrijgbaar bij uw apotheker

Innoverend voor de gezondheid Kwaliteit – Veiligheid – Doeltreffendheid

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief Health News op www.pharmanord.com

Minervastraat 14, B-1930 Zaventem Tel.: 02 720.51.20 – Fax: 02 720.51.60 E-mail: info-be@pharmanord.com

21

Congres

L id y Gallant

Hormoon Wellness, een verslag

H

et jaarlijkse voorjaarscongres van Energetica Natura bracht rond het thema “Hormoon Wellness” drie topspecialisten op gebied van hormonale gezondheid samen: dr. Thierry Hertoghe, dr. Paul Musarella en dr. Rudy Proesmans. Hun le-

zingen bestreken vrijwel alle facetten van dit thema. In dit verslag geef ik een weergave van de belangrijkste punten.

Overzicht hormonen, deficiënties & behandelingen

Hormoon wellness: balans is de sleutel van het leven!

Dr. Thierry Hertoghe

Dr. Paul Musarella

Dr. Hertoghe stelt dat vele mensen onnodig (te vroeg) oud worden, en dat de meeste ouderdomsverschijnselen niet nodig zijn. Een goed hormoonevenwicht houdt je jong. Niet alleen qua uiterlijk, maar vooral ook qua gezondheid en levenskwaliteit: wie er jong uit ziet, is ook gezonder dan iemand van dezelfde leeftijd met een ouder voorkomen. Hormoonsuppletie kan hierbij ondersteunen, maar niet zonder de basis van een goede voeding: gezonde nutriëntenrijke paleolithische voeding.

Meno- en andropauze kunnen meestal goed behandeld worden met functionele geneeskunde. Maar soms is hormonale suppletie nodig, liefst met bio-identieke hormonen. Samenwerking tussen specialisten en regelmatige opvolging via bloedtesten is hierbij essentieel.

Nutritionele therapie en suppletie bij hormoondeficiënties: • Deficiënties van groeihormoon en IGF-1 zijn belangrijke actoren bij veroudering. Dit kan behandeld worden met behulp van: magnesium, kalium, vitamine A, B3 en D, omega3-vetzuren en specifieke aminozuren.

• Een verstoorde insulinehuishouding versnelt de veroudering, niet alleen door een verstoorde suikerstofwisseling, maar ook door een verstoorde aminozurenpool. Gerichte suppletie: vitamine E, D, B3 en diverse aminozuren.

• Ook de cortisolspiegel is van belang voor een gezonde hormoonhuishouding, samen met DHEA en aldosteron.

De productie van deze bijnierhormonen kan ondersteund worden door: natrium, magnesium, calcium, kalium, vitamine C, aminozuren en omega-3-vetzuren. Specifiek voor aldosteron: natrium, kalium, specifiek voor DHEA: vitamine E (ondersteunt tevens de androgenen).

• De oestrogenen beïnvloeden enorm het uiterlijk en de gezondheid van de vrouw. De B-vitamines en vitamine C hebben hier invloed op, evenals boor en arginine.

• Testosterondeficiëntie heeft enorme fysische en psychische gevolgen voor de man. De productie kan ondersteund worden met onder andere zink en vitamine A. In de presentatie van dr. Hertoghe werd voor ieder hormoon telkens een overzichtelijke tabel van nutriënten en hun dosering aangereikt. Voor de medici die zich willen bijscholen in hormoonsuppletie zijn er diverse internationaal erkende handboeken en online cursussen beschikbaar op: www.hertoghemedicalschool.eu

Menopauze De symptomen en klachten van de menopauze zijn gekend, maar iedere vrouw is uniek in haar ‘hormonale symfonie’.

Oestrogeen heeft een beschermende functie en is ook belangrijk voor de collageen- en elastineproductie. Vaak wordt vergeten dat oestrogeentekort ook oorzaak is van libidovermindering, osteoporose, urogenitale klachten én een hogere gevoeligheid voor hart- en vaatziekten en veroudering. Ook DHEA en testosteron dalen met de jaren, evenals de schildklierwerking.

Omwille van de vele ongewenste nevenwerkingen van synthetische hormoonsuppletie is het belangrijk bio-identieke hormonen te gebruiken, in de goede combinatie (oestrogeen + testosteron). Ook testosteron is belangrijk, maar dit kan gestimuleerd worden via veranderingen in eet- en leefstijl.

Melatonine is de hormonale dirigent. Oestrogeenreceptoren kunnen worden bezet door fyto- en xeno-oestrogenen, waarbij de laatste zeer nefast zijn. Fyto-oestrogenen zijn hierbij zeer interessant. Een voorbeeld is maca.

Diverse kruiden en supplementen, glandulars en omega3-vetzuren kunnen veel problemen oplossen en welbevinden en cognitie verbeteren. Belangrijk is ook de kankerpreventie: via het meten van oestrogeenmetabolieten (2/4-12OH).

Bij een slechte verhouding kan DIM(diindolmetaan) of I3C (indole-3-carbinol) worden gesuppleerd. Ook de methylatie en detoxificatie bepalen de hormoonhuishouding. En er is de spirituele dimensie bij de menopauze: accepteren dat je geen kinderen meer kunt krijgen.

Andropauze Testosteron is essentieel voor de man, bepaalt de mannelijkheid, maar beïnvloedt ook alle weefsels en functies. Tekort is vaak miskend en heeft ernstige gevolgen op libido en erectie,

108

/ september - oktober ‘14

OF

22

Congres

L i d y G al l ant

Voor normaal, gezond huid1,6, haar en nagels1,4 Verhoogt de opname van ijzer2

maar veroorzaakt ook climacterisch syndroom met depressie, vermoeidheid, geheugen- en gemoedsstoornissen, spierverlies/vetopslag, gynecomastie, inflammatie, coronaire aandoeningen én verhoogde mortaliteit.

Laboratoriumtesten zijn een slechte reflectie van het hormonaal niveau. De klinische symptomen evalueren en optimaliseren is veel belangrijker. Er zijn veel mogelijkheden voor testosteronsuppletie, best transdermaal of intramusculair.

Daarnaast zijn belangrijk: magnesium, vitamine B6, vitamine A, L-carnitine, glutamine. Glandulars en tribulus terrestris kunnen helpen. Maca kan alleen ingezet worden indien de PSA-waarde niet verhoogd is! Bij sarcopenie: voldoende eiwitten, BCAA, tribulus terrestris én bewegen!!!

NB. Bij hormoonsuppletie altijd leverfunctie (fase 1&2) ondersteunen en antioxidanten geven!

De schildklier Dr. Rudy Proesmans Hypothyreoïdie is een zwaar ondergediagnosticeerde en veel voorkomende ziekte. De courante schildkliertesten voldoen niet (rT3 wordt zelden gemeten) en correleren slecht met de symptomen. Zwelling van de schildklier is een klinisch teken van hypothyreoïdie. Meten van T4 en T3 in 24-u urine geeft een beter beeld. En: je moet de patiënt behandelen, niet de laboratoriumtesten! Hyperthyreoïdie en auto-immuunziekten van de schildklier (o.a. Hashimoto en Graves) vereisen een gespecialiseerde behandeling. De bijnier- en schildklierfunctie hangen nauw samen en moeten samen behandeld worden.

Speelt een rol in de normale werking van de schildklier4

Hou je licHaam gezond

– met Selenium+zinc, slechts 1 tablet per dag Ondersteunt de normale werking van het immuunsysteem1,2,4,6 Draagt bij tot de bescherming van de cellen tegen oxidatieve stress1,2,4,5 Draagt bij tot een normaal energieleverend metabolisme en tot vermindering van moeheid2,3 1: Zn. 2: Vit. C. 3: Vit. B6. 4: Se. 5: Vit. E. 6: Vit. A.

Elke cel in het lichaam heeft schildklierreceptoren op zijn kern, en heeft thyroxines nodig, onder andere voor energie, thermogenese, libido en vruchtbaarheid. De knelpunten zijn de omzetting van T4 naar T3 en de vorming van inactief rT3. Polymorfismen (SNP deodinase enzym) kunnen oorzaak zijn, maar evenzeer tekorten van jodium, selenium, zink. Cortisol (stress!) heeft een negatieve impact op de vorming van actief T3.

De behandeling is zeer individueel: soms actief T3 in plaats van T4, soms wordt dit niet verdragen. De endogene productie wordt ondersteund met: jodium, selenium, zink, ijzer, glandulars en fytotherapie zoals Lycopus europeaus (modulerend effect bij milde hypo- en hyperthyroïdie). Jodiumdeficiëntie is een mondiaal probleem (naar schatting 2 miljard mensen!) en de belangrijkste ‘single cause’ van mentale retardatie (bron: WHO).

Suppletie moet individueel geregeld worden. Het advies is langzaam te starten. Let op bij zeewier- en kelpconsumptie en wees alert op kwikverontreiniging, ook door visconsumptie (kleine visjes zijn veiligst).

Pharma Nord is één van Europa’s grootste fabrikanten van voedingssupplementen (GMP gecertificeerde eigen productie). Onze producten worden wereldwijd in meer dan 45 landen verdeeld.

Innoverend voor de gezondheid

Minervastraat 14, B-1930 Zaventem Tel.: 02 720.51.20 – Fax: 02 720.51.60 E-mail: info-be@pharmanord.com

Verkrijgbaar in apotheken.

Per dag volstaat 1 tablet.

Selenium+Zinc 90 tabletten aan € 19,30 (= voor 3 maanden !). Vraag de code cnK 1173-434

BE_SelenZink_Ad_Orthophyto_DU_0514_105x297

Een jodiumtekort benadeelt het IQ, bevordert atherosclerose en (borst)kanker. Jodium is nodig voor een goede vitamine-D-vorming en beschermt tegen infecties.

23

Interacties

L o es Sis s ingh -Blok

Deficiënties door chronisch gebruik van maagzuurremmers

M

aagzuurremmers zijn geneesmiddelen die in sterke mate de maagzuurproductie door cellen van het maagslijmvlies (pariëtale cellen) remmen. Ze worden voorgeschreven bij de behandeling van bepaalde aandoeningen van

het maagdarm kanaal, waarbij maagzuur een rol speelt, zoals maagzweren, zweren in de twaalfvingerige darm of bij een Barrett-slokdarm. Daarnaast worden ze gebruikt door patiënten die worden behandeld met NSAID’s (niet-steroïde ontstekingremmende middelen) om beschadiging van het maagslijmvlies te voorkomen

In Nederland zijn de volgende maagzuurremmers geregistreerd [1]:

patiënten die medicijnen gebruiken die het risico op magnesiumgebrek kunnen verergeren, zoals diuretica (‘plaspillen’) [6].

• H2-antagonisten: cimetidine, famotidine, nizatidine en ranitidine • Protonpompremmers: esomeprazol, lansoprazol, omeprazol, pantoprazol en rabeprazol

Symptomen van hypomagnesiëmie (< 0,5 mml / L) zijn misselijkheid, braken, moeheid, duizeligheid en apathie [6]. Binnen enkele maanden kunnen cerebrale, neuromusculaire en cardiale verschijnselen ontstaan, waaronder verwardheid, tetanie / convulsies en hartritmestoornissen [6].

Onderzoeksresultaten laten zien, dat langdurig gebruik van maagzuurremmers tot een ernstig gebrek van diverse mineralen en/of vitaminen kan leiden, met name van magnesium en van vitamine B12.

Deficiënties van mineralen Bekend is dat maagzuurremmende middelen de opname van calcium en ijzer kunnen verminderen en bij risicogroepen de kans op respectievelijk fracturen en anemie kunnen verhogen. Afhankelijk van dosering en gebruiksduur [2,3]. De absorptie van andere mineralen kan eveneens afnemen [4,5].

Een onderzoek naar de invloed van protonpompremmers op de absorptie van zink liet zien dat gebruikers van protonpompremmers een 28% lagere zinkconcentratie hadden dan gezonde vrijwilligers. Suppletie met zink (veertien dagen lang twee maal daags 26,2 mg) resulteerde in een stijging van de zinkconcentratie met 126% bij de controlepersonen en met slechts 37% bij de protonpompgebruikers [5].

Inmiddels is ook aangetoond dat het jarenlang gebruik van protonpompremmers gevolgen kan hebben voor de magnesiumstatus en ernstige hypomagnesiëmie kan veroorzaken [6,7]. Omdat magnesium de afgifte van het parathormoon door de bijschildklier faciliteert gaat hypomagnesiëmie vaak samen met hypokaliëmie, hypocalciëmie of hypofosfatemie en hypoparathyreoïdie [6].

Tot de risicogroepen behoren ouderen, patiënten met malabsorptie en/of een verstoorde nierfunctie, diabetespatiënten, patiënten met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten en

Deficiënties van vitaminen Bij inname van cimetidine (H2-antagonist) zou de vitamineD-spiegel kunnen dalen, omdat cimetidine interfereert met de hydroxylering van vitamine D door de lever. Dit verband is niet gevonden met andere maagzuurremmers [8 ].

Bij gebruik van protonpompremmers neemt de actieve vitamine-C-uitscheiding in het maaglumen af [7]. Dit kan gevolgen hebben voor de absorptie van ijzer. Bovendien is vitamine C in de maag belangrijk voor het verhinderen van de omzetting van nitriet naar nitrosaminen [7]. Een daling van de plasmaspiegel van vitamine C is gevonden bij patiënten die geïnfecteerd zijn met de Helicobacter pylori [7].

Zowel bij chronische inname van H2-antagonisten als van protonpompremmers neemt de opname van voedselgebonden vitamine B12 af doordat er minder maagzuur en pepsine wordt aangemaakt. Hierdoor kan een vitamine-B12-tekort ontstaan bij risicogroepen, zoals ouderen, vegetariërs en bij CYP2C19-polymorfisme [9,10]. Deficiëntiesymptomen van een vitamine-B12-gebrek zijn ondermeer: megaloblastaire anemie, onregelmatigheden aan mond en tong, dermatitis en gevoeligheid van de huid en neuropathie, die uiteindelijk kan leiden tot gecombineerde strengziekte (een aandoening van de achter- en zijstrengen van het ruggenmerg). Bij ouderen kunnen depressie, verwardheid en geheugenverlies, coördinatiestoornissen, duizeligheid, spierzwakte in de benen en tintelingen in handen en voeten duiden op een vitamine-B12deficiëntie.

108

/ september - oktober ‘14

OF

24

Interacties

L oe s S issi n gh- Bl o k

Deficiënties die kunnen optreden bij chronisch gebruik van maagzuurremmers Nutriënt

Interactie

Opmerkingen / gevolgen

Referenties

Calcium

Verminderde absorptie

Afhankelijk van gebruiksduur en dosering / verhoogd risico fracturen 2,3,7,11,12

IJzer

Verminderde absorptie

Afhankelijk van gebruiksduur en dosering / bloedarmoede bij risicogroepen

Magnesium

Afhankelijk van gebruiksduur en dosering; vastgesteld bij langdurig Afname van het actieve transgebruik van protonpompremmers / hypomagnesiëmie, hypokaliëmie, 6,7,16-21 cellulaire magnesiumtransport hypocalciëmie of hypofosfatemie en hypoparathyreoïdie

Vitamine B12

Verminderde absorptie voedselgebonden vitamine B12

Vitamine C

Geconstateerd bij gebruik van protonpompremmers; bij patiënten Vermindering actieve vitamine die geïnfecteerd zijn met de Helicobacter pylori kan de plasmaspieC-uitscheiding in maaglumen gel van vitamine C dalen [8]

7,24,25

Vitamine D

Daling vitamine D-spiegel mogelijk

4,5

3,7,13-15

Bij chronisch gebruik / vitamine B-12 gebrek bij risicogroepen oude7,9,10,22,23 ren, vegetariërs en bij CYP2C19-polymorfisme

Afhankelijk van gebruiksduur en dosering; vooral bij gebruik van protonpompremmers [29,30]

Vooral ouderen hebben een groot risico op het ontstaan van deficiënties door gebruik van maagzuurremmers.

A

Auteur

Loes Sissingh-Blok is afgestudeerd als klinisch psycholoog. Sinds 1998 houdt Loes Sissingh-Blok zich vooral bezig met (wederzijdse) interacties tussen voeding(supplementen) / kruidenpreparaten en geneesmiddelen. Over dit onderwerp heeft ze sindsdien in diverse tijdschriften gepubliceerd. Ook organiseert ze nascholingscursussen voor (para)medici. Sinds 2005 heeft ze een eigen nascholingsbureau

september - oktober ‘14 /

108

R

Referenties De referenties behorende bij dit artikel vindt u terug op onze website www.orthofytomedia.org.

8e Orthomoleculair Lustrumcongres

&

25 1989-2014

CONGRESBOEK 2014 Nu € R O O V d 45

COmpLeeT OrThOmOLeCuLaIr nasLagWerK (170 BLz.) meT aLLe vOOrdraChTen, OrThOCIjnen en advIezen I.v.m. seKsuaLITeIT en vruChTBaarheId VOLLEdiG iN KLEuR EN dit SLEChtS VOOR d 45

Faché Instituut eFIOW • Kerkstraat 103 • B-9270 Laarne Tel. 09 369 06 42 • Fax 09 366 18 38 secretariaat@efiow.be • www.efiow.be

▲ Meng Gula Java Matcha met warm water, melk, fruitsap, smoothie of graandrank. Strooi op muesli, yogurt, salades en afgewerkte gerechten. Voor focus, innerlijke rust en energie.

Gula Java Matcha van Amanprana belooft jou focus, innerlijke rust, energie én anti-oxidanten Stimuleer je concentratie Alerter zijn in sport, in je werk, in het verkeer? Meer focus in studie en activiteiten. Minder afgeleid en meer geconcentreerd voor betere resultaten. De natuurlijke combinatie van het eiwit L-theanine met caffeïne in Gula Java Matcha zorgen voor alertheid, focus en concentratie.

Geniet tegelijk van meer innerlijke rust Matcha wordt in Japan al eeuwen gebruikt als ceremoniële thee. Zen boedhisten drinken matcha om te mediteren, om tot zichzelf te komen, voor innerlijke rust. Voor zen.

“

Bruis van de energie De Gula Java bezorgt je energie uit kokosbloesem. De zoete nectar van de kokosbloesem is een gekoesterde rijkdom, door Javaanse tappers hoog in de kokosbomen geoogst. Boven het houtvuur in de ketel wordt de nectar langzaam roerend zoet en boordevol energie. Om jou op elk moment van de dag energie te geven.

Ik volg een moeilijke en vermoeiende cursus. Maar na een flinke mok Gula Java Matcha van Amanprana ben ik op natuurlijke wijze helemaal bij de les, kan ik me prima concentreren en neem ik de leerstof probleemloos op. Bedankt Amanprana.

Emma, studente, Den Haag

Dagportie anti-oxidanten in 1 kop Anti-oxidanten helpen veroudering tegengaan en geven het lichaam de kracht om aanvallen van oxidanten af te slaan. Ze verhogen het immuunsysteem, je gezondheid. ORAC geeft de anti-oxidatieve waarde weer van voeding. 3.000 tot 5.000 ORAC wordt minimaal dagelijks aanbevolen. De actieve antioxidanten in Gula Java Matcha zijn een natuurlijke unieke combinatie van 4 catechinen, taninen, chlorofyl en een rijkdom aan mineralen en eiwitten. De antioxidatieve kracht van Gula Java Matcha ligt vele malen hoger dan vitamine C of E. Gula Java Matcha is superfood Gula Java is geconcentreerde kokosbloesem nectar die zijn energie langdurig vrijgeeft. Matcha bestaat uit het gemalen blad van de Camellia Sinensis. De Amanprana matcha kwaliteit wordt met een granietmolen traag vermalen (slechts 40g per uur). Amanprana gebruikt alleen jonge, groene blaadjes. Dat is ‘Kotobuki’ kwaliteit.

‘Kotobuki’ betekent in het Japans ORAC 35 460 ‘lang leven’. En dat is niet toevallig FOCUS Amanprana kwaliteit. + ENERGIE

▼ Ontdek het hele gamma prestatiedranken: Gula Java Earl Grey, Gula Java Rooibos, Gula Java Safran, Gula Java Cacao en Gula Java Matcha. Heerlijk!

ORAC 42 620 ORAC 17 740

ORAC 3040

ORAC 19 152

SUPER ANTIOXIDANT ZONDER CAFEÏNE

GOED GEVOEL

UITHOUDING

+ENERGIE

+ENERGIE

+ENERGIE

Gula Java Matcha, prestatiedrank: ✔ Focus + energie ✔ Innerlijke rust en zen ✔ Chlorofyl-rijk voor detox ✔ Kotobuki Matcha kwaliteit

+ENERGIE

AMAN PRANA

SUPER VOEDING

info www.noble-house.tk

0% JUNK

SERENE LEVENSKRACHT

• Info: Tel. 00 32 3 653 25 41, www.noble-house.tk • Verkrijgbaar in je natuurwinkel of thuisgeleverd via www.amanvida.eu

27

Nieuws uit de research

L o es Sis s ingh -Blok

Cimicifuga racemosa kan giftig voor de lever zijn!

I

n 2006 waarschuwde de EMEA (European Medicines Agency) al, dat bij gebruik van preparaten waarin Cimicifuga racemosa (zilverkaars, black cohosh)is verwerkt ernstige levertoxiciteit, inclusief hepatitis, geelzucht en verstoringen van leverfunctietesten kunnen optreden [1]. Patiënten die producten gebruiken met Cimicifuga racemosa zouden inname van het product onmiddellijk moeten staken en hun arts raadplegen als zij symptomen krijgen die zouden kunnen wijzen op een leveraandoening. Symptomen zijn gele verkleuring van huid of ogen, vermoeidheid, verlies van eetlust, hevige pijn in de maagstreek met misselijkheid of overgeven of donker gekleurde urine. Er zijn al heel wat casussen beschreven waarin een verband beschreven wordt tussen de inname van zilverkaars en levertoxiciteit, in enkele gevallen was zelfs een levertransplantatie noodzakelijk [2-5]. In diverse onderzoeksresultaten wordt een causaal verband tussen (uitsluitend) het gebruik van cimicifuga en ernstige levertoxiciteit echter niet bevestigd [6,7]. Toch zou men alert moeten zijn op symptomen die zouden kunnen wijzen op een leveraandoening en zou een waarschuwing op de verpakking opgenomen moeten worden. Eventueel kunnen ook hydroxycobalamine of cyanocobalamine worden gebruikt, maar deze vormen van vitamine B12 moeten nog in het lichaam worden omgezet naar de actieve vorm.

In België is het middel Donnafyto Meno®, dat Cimicifuga racemosa bevat, geregistreerd voor de behandeling van overgangsklachten, zoals opvliegers.

R

Referentie: 1. European Medicines Agency. 18/07/2006, EMEA/269259/2006.

EMEA public statement on herbal medicinal products containing Cimicifugae racemosae rhizoma (black cohosh, root) –serious hepatic reactions.

2. Cohen SM1, O'Connor AM, Hart J, et al. Autoimmune hepatitis associated with the use of black cohosh: a case study. Menopause.

2004 Sep-Oct;11(5):575-7. PMID: 15356412 3. Whiting PW, Clouston A, Kerlin P. Black cohosh and other herbal remedies associated with acute hepatitis. Med J Aust. 2002 Oct 21;177(8):440-3. PMID: 12381254 4. van de Meerendonk HWPC, van Hunsel FPAM en van der Wiel HE. CASUÏSTIEK: Auto-immuunhepatitis door zilverkaars, bijwerking van een kruidenextract. Ned Tijdschrift Geneeskunde 2009;153:B146.INDD. / http://www.ntvg.nl/node/316377/print 5. Muqeet Adnan M, Khan M, Hashmi S, et al. Black cohosh and liver toxicity: is there a relationship? Case Rep Gastrointest Med. 2014;2014:860614. doi: 10.1155/2014/860614. Epub 2014 Jun 30 6. R. Teschke, R. Bahre, A. Genthner, J. Fuchs, W. Schmidt-Taenzer, and A.Wolff, “Suspected black cohosh hepatotoxicitychallenges and pitfalls of causality assessment,” Maturitas 2009;63(4):302–314.

7. B. Naser, J. Schnitker, M. J. Minkin, et al. “Suspected black cohosh hepatotoxicity: no evidence bymeta-analysis of randomized controlled clinical trials for isopropanolic black cohosh extract,” Menopause 2011;18(4):366–375.

Behandeling van een vitamine-B12-gebrek

V

itamine B12 heeft twee actieve co-enzymen, methylcobalamine en adenosylcobalamine. Vaak wordt bij een vitamine-B12deficiëntie methylcobalamine geadviseerd, terwijl zowel methylcobalamine als adenosylcobalamine essentieel zijn. Ze hebben ieder hun eigen metabolisme en functies. Methylcobalamine is voornamelijk samen met foliumzuur betrokken bij de aanmaak van rode bloedcellen in het beenmerg (hematopoiese) en de ontwikkeling van de hersenen tijdens de kindertijd. Een gebrek aan adenosylcobalamine verstoort het metabolisme van koolhydraten, vetten en aminozuren en interfereert met de vorming van myeline. Daarom zou volgens de onderzoekers een vitamine-B12-deficiëntie met een combinatie van methylcobalamine èn adenosylcobalamine (of hydroxycobalamine of cyanocobalamine) gecorrigeerd moeten worden. Dan kan zowel oraal als intramusculair.

Eventueel kunnen ook hydroxycobalamine of cyanocobalamine worden gebruikt, maar deze vormen van vitamine B12 moeten nog in het lichaam worden omgezet naar de actieve vorm.

R

Referentie: Thakkar K, Billa G. Treatment of vitamin B12 deficiency-Methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion. Eur J Clin Nutr. 2014 Aug 13. doi: 10.1038/ejcn.2014.165.

108

/ september - oktober ‘14

28

Nieuws uit de research

Selenium noodzakelijk voor onze afweer

S

childklieraandoeningen, verzwakt immuunsysteem, lage fertiliteit, bepaalde vormen van kanker en diverse andere gezondheids¬problemen lijken verband te houden met onze lage inname van selenium. Eén van 's werelds vooraanstaande experts op het gebied van selenium, professor Margaret Rayman van de Universiteit van Surrey in Guildford (VK), heeft in onlangs een artikel geschreven in The Lancet over de invloed van selenium op de menselijke gezondheid waarin zij lage niveaus van inname aanwijst als mogelijke oorzaak van diverse gezondheidsproblemen.

Volgens dit artikel zijn seleniumbloedspiegels van circa 130-150 microgram per liter verbonden met de laagste sterftecijfers. Het gemiddelde seleniumniveau onder Europeanen ligt veel lager en ligt tussen de 80 en 110 microgram per liter. Dit artikel beschrijft de rol van selenium voor de menselijke gezondheid. Het geeft aan dat Europeanen een tekort aan dit nutriënt lijken te vertonen en suppletie dus zinnig lijkt om de inname te verhogen.

Dit is niet de eerste keer dat professor Rayman het seleniumprobleem aankaart. In 1997 reeds schreef zij in het British Medical Journal dat de Britse seleniuminname gedurende de laatste twee decennia met bijna 50% was gedaald. Ook toen adviseerde zij dat het tijd was om in actie te komen tegen deze drastische daling.

Wat is selenium?

Selenium (of seleen) is een spoorelement, dat door planten uit de bodem wordt opgenomen en vervolgens aan dier en mens wordt doorgegeven. Omdat de Europese landbouwgrond over het algemeen zeer arm aan selenium is, krijgen de mensen in dit deel van de wereld vaak onvoldoende hoeveelheden van de stof binnen.

Selenium is onontbeerlijk voor een aantal zeer belangrijke seleniumafhankelijke eiwitten (selenoproteïnes) in het lichaam. Deze eiwitten zijn essentieel voor onze gezondheid. Zo is er bijvoorbeeld het gluthationperoxidase, het celbeschermend antioxidante enzyme, dat seleniumafhankelijk is. Selenium wordt van nature aangetroffen in slachtafval (lever, nieren, …), eigeel, noten, vis en volkoren producten.

Bewezen voordelen voor de gezondheid Uit studies weten we dat het lichaam nood heeft aan selenium voor het verweer tegen virussen, dat het de vruchtbaarheid bij mannen verhoogt omdat het nodig is voor een goede spermatogenese , dus instaat voor de aanmaak van gezonde zaadcellen, en dat selenium eveneens nodig is voor de goede werking van de schildklier. Verder is het zelfs gedocumenteerd dat selenium een rol speelt in bepaalde vormen van kanker.

De vraag waar deskundigen zich nu over buigen, is hoeveel we exact nodig hebben van dit micronutriënt voor een optimale bescherming.

Welke vorm van selenium?

Studies met selenium hebben niet steeds dezelfde resultaten behaald omdat men er niet in slaagde het sporenelement te standaardiseren. De biologische beschikbaarheid en stabiliteit varieert sterk tussen de verschillende suppletievormen van selenium. Organische selenium-vormen hebben een betere biologische beschikbaarheid dan anorganische. En het is de gestandaardiseerde organische vorm die de beste garantie geeft op steeds eenzelfde effect bij elke inname.

september - oktober ‘14 /

108

Eigeel is een belangrijke bron van selenium

Referenties: 1. Suppression of Human Immunodeficiency Virus Type 1 Viral Load With Selenium Supplementation: A Randomized Controlled Trial.

Arch Intern Med. 2007;167:148-154; 2. Impact of Trace Elements and Vitamin Supplementation on Immunity and Infections in Institutionalized Elderly Patients. Arch Intern Med/Vol 159. April 12, pp 749-754, 1999; 3. Selenium and Human Health. The Lancet Vol.379. Issue 9822 pp 1256-1256; 31 march 2012.

R

29

Nieuws uit de research

L o es Sis s ingh -Blok

Flavonoïden en het risico op diabetes-type-2

U

it laboratoriumonderzoek was al gebleken dat diverse flavonoïden betrokken zijn bij het glucosemetabolisme. In dit onderzoek werd bij bijna 2000 vrouwen tussen de 18 en 76 jaar gekeken of er een verband was tussen de inname van flavonoïden, insulineresistentie en CRP-waarden. De CPR-waarde (C-reactief proteïne) wordt bepaald om vast te stellen of er ontstekingen zijn. Bij ontstekingen neemt de hoeveelheid CRP in het bloed toe. Ook de concentratie adiponectine werd gemeten. Adiponectine is een door vetweefsel aangemaakt hormoon en vermindert insulineresistentie. Bij obesitas zijn de plasma-adiponectinespiegels verlaagd.

De informatie over de inname van flavonoïden door de deelnemers werd verkregen via vragenlijsten. Na statistische bewerking van de gegevens bleek een hogere consumptie van anthocyanen en flavonen samen te gaan met een significant lagere insulineresistentie. Anthocyanen komen onder andere voor in bessen, citrusvruchten, rode druiven en wijn.

Flavonen onder andere in peterselie, selderij en tijm. Een hogere inname van anthocyanen leidde bovendien tot lagere CPR-waarden (een marker voor chronische ontstekingen).

Vrouwen die veel flavonen consumeerden hadden een gunstigere adiponectinespiegel, dat wil zeggen een stijging van de adiponectine-concentratie. Deze effecten werden bereikt met hoeveelheden die men via de voeding binnenkreeg. Vervolgonderzoek naar de dosis respons relatie om de optimale dosering vast te stellen zou zinvol zijn om het potentiële risico op diabetes-type-2 te reduceren.

R

Peterselie

M

Referentie:

Meer informatie:

Jennings A, Welch AA, Spector T, et al. Intakes of anthocyanins and flavones are associated with biomarkers of insulin resistance and inflammation in women. J Nutr. 2014 Feb;144(2):202-8. doi: 10.3945/ jn.113.184358. Epub 2013 Dec 11.

MN 09 Hoe de opmars van diabetes stoppen?

MN 63 De “voedingsdriehoek Faché” medisch toepassen MN 115 Hypoglycemie, een miskende metabole stoornis Bestellen: www.efiow.be/webshop of secretariaat@efiow.be

Vitamine-D-gebrek verhoogt het risico op dementie

I

n recente meta-analysen hebben onderzoekers een verband kunnen vaststellen tussen vitamine-D-gebrek en de ziekte van Alzheimer en een afname van cognitieve functies. Ook uit de resultaten van dit onderzoek concludeerden de onderzoekers dat bij een deficiëntie van vitamine D het risico op de ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie sterk kan toenemen. De onderzoekers volgden zes jaar lang circa 1700 gezonde ouderen. Dat wil zeggen, geen van de deelnemers had dementie, een cardiovasculaire aandoening of een beroerte gehad. Aan het begin van het onderzoek werd bij elke deelnemers de vitamine-D-spiegel bepaald.

Gedurende de jaren dat de deelnemers werden gevolgd, kregen er 171 dementie, waarvan 102 de ziekte van Alzheimer. Ouderen met een lage vitamine-D-status (tussen 25 en 50 nmol/L) hadden een verhoogd risico van circa 53% op dementie en een verhoogd risico van 69% op de ziekte van Alzheimer. Voor degenen met een vitamine-D-concentratie lager dan 25 nmol/L was dit risico zelfs twee maal zo hoog, circa 122%.

R

Referentie: Littlejohns TJ, Henley WE, Lang IA,et al. Vitamin D and the risk of dementia and Alzheimer disease. Neurology. 2014 Aug 6. pii: 10.1212/ WNL.0000000000000755. [Epub ahead of print]

M

Meer informatie:

MN 67 Alzheimer voorkomen en orthomoleculair behandelen MN 83 Breedspectrum eigenschappen van vitamine D3 Bestellen: www.efiow.be/webshop of secretariaat@efiow.be

108

/ september - oktober ‘14

30

Nieuws uit de research

L oe s Si s s i n gh- Bl o k

Vitamine D en psychose

B

ij patiënten met een psychose treft men vaak een vitamine-D-gebrek aan. Nog niet bekend was of patiënten al aan het begin van hun ziekte een vitamine-D-gebrek hebben of dat dit pas later ontstaat. Daarom werd bij 69 patiënten die hun eerste psychose doormaakten de vitamine-D-spiegel bepaald en vergeleken met de vitamine-D-spiegel van 69 controlepersonen. Er werd voor gezorgd dat de controlepersonen vergelijkbaar waren voor wat betreft leeftijd, geslacht en etniciteit.

De vitamine-D-spiegels van de patiënten die hun eerste psychose doormaakten bleken significant lager te zijn dan die van de controlepersonen, respectievelijk 36,7 ± 22,9 nmol/L en 53,7 ± 33,0 nmol/L. Bij 34,8% van de patiënten kwam een vitamine-D-gebrek (< 25 nmol/L) voor en bij 14,5% van de controlepersonen. Een inadequate vitamine-D-status (tussen de 25 en 50 nmol/L) kwam in beide groepen ongeveer even vaak voor, namelijk bij 43,5% van de patiënten en bij 40,5% van de overige deelnemers. Gezien het feit dat vitamine D een neuroprotectieve functie heeft, zou vitamine-D-gebrek een risicofactor voor het ontstaan van een psychose kunnen zijn. Dit verband zou in vervolgonderzoek nader bestudeerd moeten worden. Bij patiënten met een psychose zou men in ieder geval alert moeten zijn op een vitamine-D-deficiëntie. versterkt de antioxidantverdediging en de gezondheid van de ogen. Mogelijk kunnen micronutriënten het ontstaan van AMD vertragen of zelfs voorkomen.

Zon is de belangrijkste bron van vitamine D

Referenties:

R

Crews M, Lally J, Gardner-Sood P, et al. Vitamin D deficiency in first episode psychosis: a case-control study. Schizophr Res. 2013 Nov;150(2-3):533-7. doi: 10.1016/j.schres.2013.08.036. Epub 2013 Sep 20.

Meer informatie:

M

MN 63 Verstoord hersenmetabolisme in balans brengen MN 83 Breedspectrum eigenschappen van vitamine D3 MN 93 ADEK de vetoplosbare vitaminen Bestellen: www.efiow.be/webshop of secretariaat@efiow.be

Het effect van melatonine op oxidatieve stress en ontstekingen bij obesitas

D

oel van dit dubbelblinde placebogecontroleerde onderzoek was te bestuderen of melatonine gezondheidsrisico’s van obesitas positief zou kunnen beïnvloeden. Vrouwen met obesitas, in totaal 44, kregen dagelijks melatonine of een placebo.

De supplementen bevatten 6 mg melatonine. Behalve suppletie met melatonine of een placebo, kregen de deelnemers ook veertig dagen lang een calorie-arm dieet. Voor en na het onderzoek werden ondermeer concentraties gemeten van tumornecrosefactor-alfa (TNF-alfa), interleukine-6 (IL-6), C-reactief proteïne (CRP) en malondi-aldehyde (MDA).

Bij de vrouwen in de melatoninegroep daalden de gemiddelde concentraties van TNF-alfa, IL-6, CRP en MDA in het serum significant. Dit duidt op een afname van ontstekingen en van oxidatieve stress. Ook in de placebogroep waren de waarden gedaald, maar deze waren niet significant.

Tussen de beide groepen waren alleen de verschillen tussen de concentraties van TNF-alfa en IL-6 significant. Deze resultaten suggereren dat suppletie met melatonine gunstige effecten kan hebben op de complicaties van obesitas bij vrouwen. Meer onderzoek is nodig om deze bevindingen te bevestigen.

R

Referenties:

Meer informatie:

Mesri Alamdari N, Mahdavi R, Roshanravan N, et al. A Double-Blind, Placebo-Controlled Trial Related to the Effects of Melatonin on Oxidative Stress and Inflammatory Parameters of Obese Women. Horm Metab Res. 2014 Aug 15. PMID: 25126957.

Bestellen: www.efiow.be/webshop of secretariaat@efiow.be

september - oktober ‘14 /

108

MN 06 Melatonine, langer jong korter oud MN 08 Overgewicht orthomoleculair behandelen GB01 Jij kunt slank en gezond blijven

M

Hou je cholesterolspiegel gezond op natuurlijke wijze!*

Cholesteril Forte is verkrijgbaar bij uw apotheek in 30 of 90 vegecaps.

Publieksprijs 30 vegecaps €13,91 | Publieksprijs 90 vegecaps €37,03 Cholesteril Forte bevat rode gefermenteerde rijst dat al eeuwen gebruikt wordt in de Chinese keuken. Door gewone rijst te laten fermenteren met het gist Monascus purpureus worden de rijstkorrels donkerrood. De monacoline K uit gegiste rode rijst draagt bij tot een goede cholesterol op natuurlijke wijze. Cholesteril Forte bevat hoogkwalitatieve gefermenteerde rode rijst van biologische oorsprong. De gebruikte rijst is niet genetisch gemanipuleerd (non-GMO) en het schadelijke citrinine dat kan ontstaan door fermentatie is niet detecteerbaar. Er bestaat tevens extra synergie tussen fytosterolen, onverzadigde vetzuren en een “volledig spectrum” van monacolines. Al deze eigenschappen maken van Cholesteril Forte een onovertroffen product. * Monacoline K uit gefermenteerde rode rijst helpt de cholesterolspiegel gezond te houden bij een daginname van minimum 10 mg.

IS O 2

0

2

00

CNK 30 vegecaps 3042-546 CNK 90 vegecaps 3042-553

NUT AS 912/92

Voor meer info zie www.nutrisan.com

32

Fytotherapie

Ja a p Sl e g t

Traditionele fytotherapie voor de oudere mens

D

e mens in onze huidige maatschappij wordt steeds ouder. Dit dankzij betere hygiëne, voeding en gezondheidszorg en betere leef- en werkomstandigheden. Er zijn echter signalen dat de toenemende ouderdom in onze westerse maatschappij gepaard gaat met veel klachten. Vooral de toename van chronische aandoeningen als hart- en vaatziekten, Alzheimer, gewrichtsklachten, diabetes en hersenaandoeningen baart zorgen.

De groep ouderen die afhankelijk is van medicatie en behoefte heeft aan zorg of totale verzorging, is schrikbarend hard gegroeid. Wellicht dat onze welvaartsmaatschappij, met de ingezette industriële revolutie in de voedingsindustrie (jaren zestig) en de impact van de farmaceutische industrie (medicatie voor alles), ook zijn keerzijde kent. Natuurgeneeskundig gezien gaat het niet om de klachten die je krijgt als je ouder wordt, maar vooral om het voortraject. Er zijn veel omstandigheden die medebepalend zijn voor de ontwikkeling van klachten en het behoud van vitaliteit en levenslust. Traditionele fytotherapie kan individueel en gericht worden ingezet om klachten of ziekten te behandelen. Daarnaast kan het ook heel goed universeel worden toegepast om de vitaliteit en kwaliteit van leven te behouden, te herstellen of bij te sturen. Mits goed toegepast, is traditionele fytotherapie een veilige therapie.

Factoren die van invloed zijn op de vitaliteit: • Voeding, voedingspatroon • Te weinig beweging, conditiegebrek • Te snelle inzet en chronisch gebruik van medicatie • Doorgemaakte ziekten, operaties • Gebrek aan goede sociale omstandigheden (eenzaamheid) • Creatieve en positieve levenshouding • Gebrek aan taakstellingen (niets te doen) • Vermindering van lichaamsfuncties (hart, nieren, lever, darmen etc.)

Inzet traditionele fytotherapie: • Activerend, ontspannend, voedend, herstellen van orgaanstelsels • Conditieverhogend, regenererend • Voorkomen van acute klachten, chronische aandoeningen • Positieve werking op fysiek en mentaal/emotioneel niveau Er zijn een aantal belangrijke planten dat preventief ingezet kan worden om orgaanstelsels te versterken of in goede conditie te houden. Hierbij kun je denken aan beïnvloeding van hart en bloedcirculatie, spijsvertering, nieren en blaas, spieren en gewrichten, lever en gal, afweersysteem en hersengebied en zenuwstelsel. Hieronder enkele voorbeelden.

september - oktober ‘14 /

108

A. Crataegus oxyacantha (meidoorn): versterkt de conditie van het hart Historie In de oudheid werd de Meidoorn gezien als beschermer tegen kwade invloeden en vernieuwer van de natuur. Pas sinds laat 19e eeuw wordt het toegepast als ‘hartmiddel’. De bekende fytotherapeut R.F. Weiss (1895-1991) adviseerde vooral oudere mensen met een zwak hart om Crataegus te gebruiken ter voorkoming van kransslagaderaandoeningen en bij postinfectieuze hartinsufficiëntie.

Inhoudsstoffen: voornamelijk flavonen, flavonoïden, aminen (o.a. acetylcholine), organische zuren en etherische olie.

Gebruikte delen: bladeren en bloemen.

Eigenschappen/werking: Crataegus oxyacantha verwijdt de kransslagaders (flavonen en triterpenen), waardoor de doorbloeding van de hartspier verbetert en het hart meer zuurstof ontvangt. Deze factoren zorgen tevens voor een bloeddruk regulerende werking (hyper- en hypotensie). Ontspanning van de hartspier ontstaat doordat de celmembranen kaluimionen beter doorlaten en calciumionen juist blokkeren. Vooral bij beginnende hartinsufficiëntie of na een hartinfarct versterkt Crataegus de conditie van het hart en kracht van de hartspier.

Symptomen als vermoeidheid, hartkloppingen, vochtophoping in de enkels en kortademigheid kunnen hierdoor verminderen.

Bij perifere doorbloedingsstoornissen(in zowel de extremiteiten als het hersengebied) kan de meidoorn zeer goed gebruikt worden. Tenslotte heeft deze plant prachtige kalmerende eigenschappen bij spanning, angst en stress, allemaal klachten met een negatieve invloed op het hart.

Bijzonderheden: Crataegus oxyacantha helpt de ‘kwetsbare mens’ die emoties niet gemakkelijk verwerkt en gevoelig is voor sterk negatieve benadering. Het ondersteunt ook bij ‘hartzeer’, een woord dat de gekwetstheid in de liefde uitdrukt of het nauwelijks kunnen verwerken van verlies van een geliefde omschrijft.

Combinaties met: • Leonorus cardiaca (hartgespan) bij hartkloppingen als gevolg van spanning • Ginkgo biloba (Japanse tempelboom) bij vergeetachtigheid, duizeligheid, hersendoorbloedingsklachten, nervositeit • Viscum album (maretak) bij hoge bloeddruk • Passiflora incarnata(Passiebloem) en Melisse officinalis (Citroenmelisse) bij stress/hartklachten, slapeloosheid en angst

33

Fytotherapie

Jaa p Slegt

B. Bitterstofplanten (amara’s): ondersteunen de spijsvertering Er zijn verschillende stoffen in planten die als ‘bitterstof’ aangemerkt worden. Het kunnen zowel glycosiden, alkaloïden, fenolzuren of bittere slijmstoffen zijn. Grofweg is er een verdeling in: • amara pura (bitterstof als hoofdstof) • amara aromatica (bitterstof + etherische olie) • amara mucilaginosa (bitterstof + slijmstof)

Combinaties met: • Angelica archangelica (engelwortel) bij dyspepsieklachten en krampen • Achillae millefolium (duizendblad) om zowel de spijsvertering als de bloedcirculatie te versterken • Rosmarinus officinalis (rozemarijn) bij nerveuze spijsverteringsklachten, zwakke doorbloeding en depressiegevoel

De werking van de diverse bitterstofplanten berust op prikkeling van sensoren op de tong, wat de secretie van speeksel, maagsap, pancreassap en gal versterkt. Tevens hebben bitterstoffen een milde, versterkende werking op het hart (‘bitter in de mond maakt het hart gezond’) en zenuwstelsel.

Veel ouderen hebben door allerlei oorzaken (o.a. voedingspatroon, medicatie, weinig inspanning) minder eetlust waardoor de kracht van de spijsvertering en de vitaliteit terugloopt. Het is van belang dat de aanmaak van maag- en darmsappen, gal (door de lever) en enzymen (door het pancreas) op een goed niveau blijft. Hiervoor kunnen vooral de amara pura en aromatica gebruikt worden. Niet als permanente therapie; maar gedurende een bepaalde periode om de spijsvertering (lees ook: opname en uitscheiding) actief en sterk te houden.

C. Erythraea centaurium (duizendguldenkruid): versterkt de maag- en darmfunctie en geeft nieuwe energie Historie De geslachtsnaam is vernoemd naar centaur Cheiron die er volgens een Griekse mythe een voetblessure van Herakles mee genas. Een andere uitleg is dat centaurium een samenvoegsel is van de Latijnse woorden 'centum', wat honderd betekent en 'aurum', oftewel 'goud': de plant had zoveel goede eigenschappen dat hij wel honderd, zo niet duizend gulden waard was. Erythraea, de soortnaam is afgeleid van het Griekse woord voor 'rood', naar de kleur van de bloemen.

Inhoudsstoffen: o.a. gentianine, centaurine, fenolzuren en triterpenen.

Gebruikte delen: kruid (herba).

Eigenschappen/werking Centaurium kan als tonicum voor maag en darmen gebruikt worden. Het versterkt de sapsecretie (speeksel, maagsap, pancreassap en gal), wat de eetlust en spijsvertering bevordert en hart en zenuwstelsel en de algehele conditie versterkt.

Bijzonderheden Het past uitstekend bij mensen met aanleg voor vermoeidheid, kouwelijkheid, bloedarmoede en futloosheid. Vooral bij ouderen die leiden aan zwaarmoedigheid en het leven niet meer zo goed aan kunnen, kan Centaurium zorgen voor wat meer energie (‘levensmoed’). Het kan veilig gedurende een langere tijd ingenomen worden (bijvoorbeeld 4 tot 6 maanden) om opname en uitscheiding te versterken. Let op: Niet inzetten bij ontstekingen of ulcusvorming in de maag.

Duizendguldenkruid

De nieren zorgen voor een goede vochtbalans en de afvoer van toxinen In onze westerse voedingscultuur is er bij zeer veel mensen sprake van een hoge verzuringsgraad. Dit proces neemt toe naarmate men ouder wordt en de nieren meer belast. Het kan een mede-oorzaak zijn voor het ontstaan van huid-, spier- en gewrichtsklachten en ophoping van toxinen. Daarnaast spelen bij ouderen ook andere factoren een rol bij een te hoge verzuringsgraad.

Factoren die de zuurgraad negatief beïnvloeden: • Te weinig vochtinname • Te droge omgeving (te warme kamer, centrale verwarming waardoor hoge verdamping) • Gebruik van diuretica (plasmiddelen) • Terugkerende urineweginfecties bij vrouwen, prostaatklachten bij mannen • Opslag van urinezuren door aanleg Veel voorkomende klachten: • Spier- en gewrichtsklachten (o.a. jicht, artritis) • Cystitis (urineweginfectie), nierstenen, niergruis • Droge huid, eczeem, jeuk • Oedemen

108

/ september - oktober ‘14

34

Fytotherapie

D. Solidago virgo aurea (guldenroede): voor gezonde blaas en nieren Historie De naam Solidago is afkomstig van het Latijnse woord ‘solidare’, dat sterker maken betekent. Sinds de vroege Middeleeuwen wordt de Guldenroede al aanbevolen vanwege zijn vochtafdrijvende en nieren versterkende werking. In de volksgeneeskunde kent men de werking al heel lang bij jicht, reumatische aandoeningen, nierstenen en huidklachten.

Ja a p Sl e g t

den van vocht en opslag van urinezuur door zwakke uitscheidingskracht. Er is een aanleg voor hoge bloeddruk en voor de ontwikkeling van spier-, gewrichts-, en/of huidaandoeningen.

Mentaal en emotioneel is er bij deze groep vaak sprake van een langzame verwerking van emoties. Oudere mensen nemen Guldenroede bij voorkeur in als medicinale thee (2 à 3 kopjes per dag). Thee heeft een milde werking en zorgt tegelijkertijd voor meer vochtinname. Men kan bij inname rekening houden met het bioritme van de nieren, dit ligt tussen 16.00-19.00 uur. Bij normale dosering kan Solidago lange tijd gebruikt worden.

Let op ! Bij hart- of nierklachten en gebruik van diuretica

L

of reguliere hartmedicatie is overleg met huisarts of deskundige noodzakelijk.

Combineren met: • Urtica urens/dioica (brandnetel) bij spier- en gewrichtsklachten, huidklachten • Equisetum arvense (heermoes) specifiek bij jicht, artroseklachten, bindweefselzwakte en recidiverende cystitisklachten. Heeft re-mineraliserende eigenschappen • Sabal serrulata (zaagpalm) bij mannen met BPH (goedaardige prostaatvergroting), zowel preventief als bij plasproblemen(werking op basis van het alpha-5-reductase enzym)

De lever zorgt voor een goede verwerking van afvalstoffen

Guldenroede

Inhoudsstoffen: vooral flavonoïden, saponinen, looistoffen en etherische olie.

Gebruikte delen: het bovengrondse kruid.

Eigenschappen/werking Voor de oudere mens heeft Solidago een aantal belangrijke eigenschappen. De saponinen en flavonoïden prikkelen het parenchymweefsel van de nieren, waardoor het bloed gereinigd wordt en afvalstoffen(urinezuren) sneller worden afgevoerd. Dit is heel goed bij insufficiëntie van de nieren, nieren blaasstenen, ontstekingen en eiwit in de urine. Daarnaast is Solidago zeer werkzaam bij spier-, gewrichts- en huidklachten door veroorzaakt worden door urinezuurophoping. Het kan zowel als tonicum als detoxificans gezien worden.

Bijzonderheden Guldenroede is uitstekend preventief in te zetten om de nieren sterk te houden en een verzuringstendens te voorkomen.

Het past specifiek bij diegenen met aanleg voor het vasthou-

september - oktober ‘14 /

108

In onze maatschappij staat bij veel ouderen de leverfunctie door intoxicatie onder druk. Een belasting en/of verzwakking ontstaat door: • voeding (o.a. alcohol, suikers, vetten) • medicatiegebruik (cholesterol, antidepressiva, analgetica, etc.)

• toxinenbelasting vanuit de darmen (gisting, rotting) • acute en chronische lever- galaandoeningen, diabetes • zwakte door leveraandoening in het verleden (o.a. Pfeiffer, hepatitis) • toegevoegde en vervuilende stoffen in het voedsel, lucht, drinkwater • mentale en emotionele kwesties (‘je hebt iets op de lever’).

E. Carduus marianus of Silybum marianus (mariadistel): beschermt en herstelt de lever Historie Al voor onze jaartelling gebruikte Plinius de Oudere mariadistel als medicatie om gal af te drijven. Vanaf de Middeleeuwen is de mariadistel ingezet bij alle mogelijke leveraandoeningen. De wetenschap ontdekte dat de inhoudsstof silymarine , een verzamelnaam voor een aantal flavonoïden, Mariadistel zeer gunstige, herstellende effecten heeft op de leverfunctie.

35

Fytotherapie

Jaa p Slegt

Inhoudsstoffen: bitterstoffen, flavonolignanen (Silymarine), etherische olie, looistoffen

Inhoudsstoffen: flavonoïden, diterpeenlactonen(ginkgolide, bilobalide), sesquiterpenen, looistoffen.

Gebruikte delen: vruchten (zaden)

Gebruikte delen: jonge blad (folium).

Eigenschappen/werking

Eigenschappen/werking Positieve invloed op de vloeibaarheid van het bloed, toename van de circulatiesnelheid, verbetering van de functie van de capillairwanden en vermindering van de permeabiliteit hiervan.

Vooral het silymarine heeft twee belangrijke werkingen op de leverfunctie: het versterkt het ontgiftend vermogen van de lever en herstelt het parenchymweefsel bij beschadiging van dit belangrijke orgaan. Daarnaast is er nog het effect van de bitterstoffen (zie hierboven).

Bijzonderheden: Zeer geschikt bij ouderen waarbij de leverfunctie onder druk staat of door allerlei oorzaken verzwakt is. Ook bij symptomen als lever gerelateerde vermoeidheid, huidklachten of diabetes type ll. Het kan veilig langere tijd gebruikt worden als tinctuur, tabletten of gestandaardiseerde capsules.

Combinaties met (onder andere): • Curcuma xanthorrhiza (geelwortel) bij spijsverteringsklachten, hypercholesterolemie, lever- en galaandoeningen, preventie van Alzheimer (curcuminoïden) en ouderdomsverschijnselen. Gunstige werking bij aanleg voor atherosclerose (hart- en hersenbloedvaten) en preventie van trombose. Geelwortelpoeder kan eenvoudig toegepast worden in voeding (bijvoorbeeld bij het (Budwig)ontbijt).

• Cynara scolymus (artisjok) stimuleert de leverwerking, regenereert de celstructuren, is cholesterol verlagend en versterkt de eetlust.

F. Ginkgo biloba (Japanse tempelboom): zorgt voor een goede doorbloeding van hersenen, goed voor geheugen, hart en zenuwstelstel Historie De Ginkgoboom wordt al eeuwen geroemd om zijn enorme overlevingskracht. Als enige boom overleefde hij de ijstijd en zelfs de ontploffing van de atoombom in Hiroshima vlakbij zijn groeiplek. Al ver voor Christus werd de Ginkgo in het Chinese keizerrijk ingezet om de geest helder te houden(seniliteit).

Sinds de jaren vijftig erkent men in Europa de medicinale werking van Ginkgo biloba en is de werking van de inhoudsstoffen wetenschappelijk aangetoond.

Stimuleren van de celstofwisseling door verbetering van de zuurstof en glucoseopname, waardoor minder snel zuurstofgebrek ontstaat in de cel. Door de betere doorbloeding en de versterking van de bloedvaten en de zuurstoftoevoer naar de hersenen, beschermt Ginkgo de hersenweefsels. De flavonoïden rutine en ginkgoliden hebben bloedverdunnende en circulatie bevorderende eigenschappen, wat het risico voor trombose in de hersenen terugdringt en ook kan helpen bij geheugenverlies,, hersenaandoeningen, duizeligheid (Menière) en de behandeling van Alzheimer en Parkinson.

Bijzonderheden Voor ouderen is Ginkgo biloba uitstekend om de conditie van de bloedcirculatie hoog te houden, vooral als ze te maken hebben met doorbloedingsproblemen en alles wat met het geheugen en concentratie heeft te maken. Ginkgo is ook aan te bevelen na een hersenaandoening (CVA) om het herstel te bevorderen. Rokers met meer aanleg voor circulatieklachten kunnen zeker baat hebben bij Ginkgo. Daarnaast is het goed bij klachten van het zenuwstelsel (angst, depressiviteit).

Ginkgo kan vele ouderdomsklachten helpen voorkomen en is veilig bij langer gebruik.

Combinatie met (onder andere): • Crataegus ocyacantha bij hartinsufficiëntie, zwakke doorbloeding, klachten van het zenuwstelsel • Panax Ginseng bij futloosheid, interesseverlies, fysieke en geestelijke vermoeidheid, na een herseninfarct • Hypericum perfolata bij depressiviteit, uitputting van het zenuwstelsel

Let op ! Bij alle inzet van fytotherapeutica is het belang-

L

rijk te kijken naar gebruik van reguliere medicatie. Hierbij is overleg met de deskundige aan te raden.

A

Auteursgegevens Jaap Slegt is natuurgeneeskundig therapeut met als specialisatie traditionele fytotherapie. Hij was van 19922009 docent aan de Academie voor Natuurgeneeskunde Hilversum/Utrecht. Nu geeft hij naast zijn praktijk seminars aan de Hogeschool Natuurgeneeskunde en Klassieke Homeopathie te Arnhem (Nl). (www.irisfyto.nl) Ginkgo biloba

108

/ september - oktober ‘14

OF

36

Body-Mind

H anne ke va n d e Gri n t

“Mijn horizon is hier en de zon schijnt nu” zei een oudere dame eens tegen mij.

V

anuit mijn praktijk masseer ik wekelijks mensen met de ziekte van Alzheimer en dementie. Tijdens deze bezoeken vertellen ze mij vaak hun levensverhalen, mooi, ontroerend, rechtstreeks uit het hart. Soms maar beperkt tot losse zinnen of woorden, maar altijd ben ik ‘in gesprek’. Wat ben ik dankbaar dat ik hierdoor een mogelijkheid creëer waardoor de emoties bij deze verhalen geuit kunnen worden.

Massage als poort naar binnen Tijdens de massages heb ik hele mooie gesprekken, die ik allemaal opschrijf en teruggeef aan de familie. De woorden, liedjes, zinnen, blikken, gesprekken en emoties gaan bijna altijd over vroeger, hun vroeger, hun kindertijd. De relatie die ze hadden en in hun beleving hebben, met hun ouders. Moeder die vaak boos is, maar die toch goed voor ons kookt, met weinig eten. Vader een nette man, die altijd hard aan het werk is, er niet zo veel is, maar toch lief is. Altijd meewerken in het huishouden en niet mogen en kunnen doorstuderen, de jongens wel. Geld dat er nauwelijks is, iets waar vader en moeder altijd woorden over hebben. Het geloof, dat een belangrijke plaats inneemt.

Dat zijn maar een aantal onderwerpen waar deze mensen zich over uiten. Deze emoties zitten diep, heel diep en zijn vaak ontstaan in de kindertijd. Het dagelijks doen en laten van hun ouders bleek een enorme invloed te hebben gehad op het kind dat zij ooit waren en verborgen in de oudere die ze nu zijn.

Tijdens de gesprekken verplaats ik mij in de rol van hun ouders en luister naar de woorden van het kind. Wat probeert dit kind deze ouder te vertellen? Als ik dit aan hen teruggeef, zie ik verheldering in hun ogen, gevolgd door emoties en vaak prachtige woorden. En even zijn ze niet meer in hun kindertijd, maar in het nu. Eindelijk ontspanning, die er niet alleen is op het moment van masseren, maar nog lang aanhoudt.

gebruik soms, in overleg met de arts, verminderd worden. Er is minder hulp aan bed nodig en weer meer interactie met de directe omgeving. Maar wat ik extra mooi vind is dat mensen hun verhaal weer gaan doen. Ze vertellen mij wat hen jarenlang heeft dwars gezeten, verdriet heeft bezorgd, soms al hele oude pijn. Diepe zuchten van opluchting hoor ik vaak, zowel bij de betrokkenen als bij de familie, als ik hun vertel wat hun vader of moeder verteld heeft. Hoe mooi is het voor deze mensen, in deze laatste fase van hun leven, dat ze de last (traumatische ervaringen), die ze jarenlang hebben meegedragen, nog op deze mooie manier kunnen kwijtraken en daarna rustig kunnen overgaan. Dat is ook vaak wat de kinderen voor hun ouder, in deze fase, wensen.

De omgeving bepaalt het welbevinden Ik heb ondervonden dat de omgeving waarin deze mensen leven van grote invloed is. Dit is niet alleen de plek van het huis of de inrichting. Het is ook het gebruik van de ruimte(n), het gebruik van kleuren en geuren, de geluiden (ook muziek), de stilte en de herkenbaarheid. Niet te vergeten de sfeer die wordt bepaald door de menselijke factor van personeel, medebewoners, familie en natuurlijk het bezoek. Tijdens het masseren ben ik mij direct bewust van deze hoeveelheid prikkels en hoe die iemands gemoedstoestand en welbevinden kunnen beïnvloeden en houdt daar rekening mee.

Wel of geen geurende olie?

Ontspanning = kwijtraken van geestelijke- & lichamelijke spanning De huid is ook een zintuig. Het masseren gebruik ik als ingang om de innerlijke belevingswereld te bereiken. Emoties, die soms al vele jaren vastzitten, worden geuit. Ontspanning van hoofd, nek, schouders en handen is merkbaar. Contracties nemen af. Door regelmatig masseren kan het medicijn-

september - oktober ‘14 /

108

We hebben allemaal wel herinneringen aan geuren. Geuren die beelden oproepen van vroeger, alsof je er dan ook echt weer bent, in die tijd. De emoties van toen krijg je er nu weer bij. Aan geuren kunnen zowel positieve als negatieve herinneringen en beelden hangen. Het is dan ook, bij het gebruik van geuren heel belangrijk om te testen of de plek waar je het gebruikt of aan wie je iets geeft, ook echt past bij diegene. Ik

37

Body-Mind

H an n eke van de Grint

gebruik voor de massage zowel neutrale oliën als oliën met een geur. Ik laat de keuze voor een olie over aan diegene die ik masseer. Ruiken is hiervoor een mogelijkheid. Ook al kan iemand niet meer praten, je ziet en merkt wel hoe iemand daarop reageert.

In Uw brein als medicijn schrijft dr. David Servan-Schreiber [1], het emotionele brein staat in een haast nog intiemer contact met het lichaam dan met het cognitieve brein. En dat is dan ook de reden dat het dikwijls eenvoudiger is tot de emoties door te dringen via het lichaam, dan via de taal. Om die reden masseer ik graag mensen in deze laatste fase van hun leven. Door het beleven van de verborgen emoties en gevoelens wordt de mens lichter en meer ontspannen. Heerlijk om de glimlach op hun gezicht te zien, waar zoveel liefde uitstraalt

R

Referenties 1. Servan-Schreibner D. Uw brein als medicijn. ISBN: 9789021554235 2. Grint H. vd. Mijn horizon is hier en de zon schijnt nu.

ISBN: 9789082226706

A

Auteursgegevens Hanneke van de Grint is kindertolk®, life-coach, magnetiseur, masseur, sensi-therapeut en stervensbegeleider. www.calendulamassage.com

107

/ juli - juli ‘14

OF

Othofyto Media geeft twee tijdschriften uit:

Orthofyto en LeefNu

1 9 e j aargan g NR.107

JULI / AUGUSTUS JAARGA NG 19

2014

NR.106 NR.108 VA K T I J D S C H

MEI / JUNI 2014 JAARGANG 19

RIFT SEPTEMBER / OKTOBER 2014 JAARGANG 19

Darmpathogenen

VA K T I J D S C H R I F T

Vruchtbaarheid

VA K T I J D S C H R I F T

Gezond

CReëReN ORTHObIOTICA eeN OpTImALe DARmKwALITeIT

bIJ DySbIOSe

ouder worden

DE wEG NAAR EEN NATUURlIJKE VRUCHTbAARHEID

eRACTIeS meT mICRObIëLe mIDDeLeN

VoEDING IN RElATIE ToT SUbFERTIlITEIT

GEzOND VEROuDEREN EN DE INVlOED VAN VOEDING

VRUCHTbAARHEIDSbEHANDElING EFFECTIEVER MET SUpplEMENTEN

MITOCHONDRIAlE GENEESKuNDE TRADITIONElE FyTOTHERAPIE VOOR DE OuDERE MENS

75

Tweemaandelijks | |

tijdschrift voor de

consument | Prijs: € 6

76 Simonton leven vanuit eigen natuur

Neus, keel en oor preventie ontsteking

van betaalmiddel tot superfood

Hoe omgaan met je

Orthofyto is het enige vaktijdschrift in België voor artsen, therapeuten en andere (para)medische professionals werkzaam of geïnteresseerd in preventieve gezondheidszorg en integratieve geneeskunde.

Orthofyto heeft als doel deze professionals op de hoogte te houden van de laatste wetenschappelijke ontwikkelingen op het gebied van integratieve holistische gezondheidszorg, specifiek gericht op orthomoleculaire voeding & geneeskunde en fytotherapie.

LeefNu is het tijdschrift voor de consument die op een bewuste en gezonde manier wil leven. LeefNu vertaalt wetenschappelijke inzichten in praktische artikelen. De artikelen zijn voornamelijk gericht op een gezonde leefstijl & voeding en het gebruik van voedingssupplementen. Daarnaast wordt aandacht besteed aan onderwerpen zoals beweging, opvoeding en het milieu.

Abonneer nu!

Aantrekkelijk aanbod!

U sluit een jaarabonnement voor het tijdschrift OrthoFyto af voor slechts 35 Euro per jaar.

In dit abonnement zit een gratis LeefNu magazine.

Als professional kunt u tevens 10 extra gratis LeefNu magazines aanvragen om in de wachtzaal van uw praktijk te leggen.

Wilt u OrthoFyto en LeefNu alleen digitaal ontvangen? Dat kan voor 25 Euro per jaar.

U krijgt dan toegang tot het archief dat alle reeds verschenen magazines bevat.

Voor 40 Euro per jaar ontvangt u het volledige pakket: OrthoFyto magazine met gratis LeefNu en toegang tot het digitale archief.

Geïnteresseerd?

Op onze website www.orthofytomedia.org vindt u alle informatie betreffende de abonnementen.

108 / september - oktober ‘14

Tweemaandelijks magazine OrthoFyto® & OrthoTrends®

Colofon

NR.108

Uitgave van OrthoFytoMedia 19e jaargang, nr 108 Verschijnt 6 x per jaar Uitgever OrthoFytoMedia Nieuwdorp 57 - 9190 Stekene Tel: +32 (0)3 808 41 43 info@orthofytomedia.org Orthofyto is hét vaktijdschrift in België voor artsen, therapeuten en andere (para)medische professionals werkzaam of geïnteresseerd in preventieve gezondheidszorg en integratieve geneeskunde.

Orthofyto heeft als doel u op de hoogte te houden van de laatste wetenschappelijke ontwikkelingen op het gebied van integratieve holistische gezondheidszorg, specifiek gericht op orthomoleculaire voeding & geneeskunde en fytotherapie.

Hoofdredacteur Pascale Van den Heede, apotheker pascale@orthofytomedia.org Eindredacteur Walter O.M. Faché, biochemicus Redactieraad Walter O.M. Faché, biochemicus HEOS Pascale Van den Heede, apotheker Annemieke Meijler, natuurdiëtist Ereleden Prof. Dr. Ir. Jozef Poppe Apr. Hubert Goossens Dr. Med. Frans Fermon Dr. Med. Mark Bottu Auteurs van dit nummer Walter Faché, biochemicus Nanny Van der velde -Riswick, natuurdiëtist en orthomoleculair voedingskundige

Dr. Alex Vasquez, clinicus, docent, auteur Pascale Van den Heede, apotheker Loes Sissingh- Blok, psycholoog Hanneke Van de Grint, kindertolk®, life-coach

Lay-out en druk Françoise Biesbroeck, Het Letterhuis Beerveldestr. 19 - B-9160 Lokeren

/ OKTOBER SEPTEMBER G 19 JA A RG A N

2014

VA K T I J D

SCHRIFT

Gezoordnedn

ouder w

OuDEREN GEzOND VER OED EN DE INVl VAN VOEDING IAlE MITOCHONDR E GENEESKuND lE TRADITIONE IE FyTOTHERAP VOOR DE S OuDERE MEN

Abonnementen/prijzen Voor informatie of aanmelding: secretariaat OrthofytoMedia Tel. +32(0)3 808 41 43 Info@orthofytomedia.org België en Nederland Tijdschrift: € 35 per jaar voor zes nummers Digitaal: € 25 per jaar (toegang volledige archief) Combinatie: € 40 per jaar Een los nummer: € 9,90 (excl. portokosten) Overige landen op aanvraag Abonneren: zie onze website www.orthofytomedia.org of mail naar info@orthofytomedia.org met vermelding van naam, adres, telefoon, email Jaarabonnement van januari tot december Abonnementen worden automatisch verlengd voor een volledig jaar, tenzij schriftelijk wordt opgezegd ten laatste eind oktober van het lopende jaar.

Advertentie aanvraag Pascale Van den Heede: pascale@orthofytomedia.org

Inzenden artikel?

Wilt u schrijven voor het tijdschrift Orthofyto; u bent van harte welkom.

Neem bij voorkeur vooraf contact op met onze hoofdredacteur Pascale Van den Heede. Na inzending van uw artikel beoordeelt de redactie binnen twee weken of uw artikel in aanmerking komt voor plaatsing. Redactionele bewerking van de artikelen gebeurt in overleg met de auteur.

NR.109 Volgende editie:

Hoogsensitiviteit Er wordt aangenomen dat 15% tot 20% van de bevolking hoogsensitief is, met daarbij veel verschil in gradatie en intensiteit. De meeste hoogsensitieve personen (HSP) zijn introvert, maar je hebt ook extraverte HSP’ers (circa 30%). Bij hoogsensitiviteit zijn de zintuigen relatief gevoelig voor prikkels, of is de verwerking van de prikkels in lichaam en geest gevoeliger, heftiger, gedetailleerder. Hoogsensitieve personen merken zaken op die andere niet merken zoals dingen horen die anderen niet horen (ook tussen de regels door en in stiltes); dingen zien die anderen niet zien (ook in figuurlijke zin) en dingen voelen die anderen niet voelen. Door deze ‘gave om op te merken’ komt er veel van de buitenwereld naar binnen.

De buitenwereld trekt aandacht, dringt binnen en beïnvloedt. Dit gegeven is in twee opzichten lastig: het is vermoeiend om alle prikkels en indrukken te verwerken én je komt niet of nauwelijks toe aan jezelf, eigen meningen, gevoelens, gedachten, je ‘eigen binnenwereld’.

Een gevolg voor het fysieke lichaam van hoogsensitieve persoon is dat deze snel overprikkeld raakt, het stress-systeem overbelast. In dit nummer van OrthoFyto zullen we vanuit verschillende invalshoeken het thema ‘hoogsensitiviteit’ beschrijven, wat zijn de fysieke gevolgen en wat zijn praktische handvatten voor een hoogsensitief persoon.

In Europa is in 2006 een wet aangenomen die bepaalt dat aan voedingswaren geen medische claims mogen hangen, behalve als deze wetenschappelijk bewezen zijn. Deze wet wordt ook wel de claimsverordening genoemd. Productnamen of verwijzing naar producten is niet toegestaan. De verantwoordelijkheid of de advertentietekst aan de eisen van de claimsverordening voldoet, ligt bij de adverteerder. OrthoFytoMedia vzw, is niet verantwoordelijk voor de geplaatste advertenties.

Disclaimer De informatie uit deze uitgave is uitsluitend bedoeld voor lezers die zich uit het oogpunt van hun beroep met gezondheid en voeding bezig houden. Deze publicatie is niet bedoeld voor leken en consumenten.

Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld. Evenwel kunnen zij op geen enkele wijze instaan voor de volledigheid van of eventuele fouten in de tekst van deze publicatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele verantwoordelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen, gebaseerd op de inhoud van deze publicatie.

Copyright Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur. Ook de overname van artikelen of gedeelten hiervan is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming.

LEEFTIJDSGEBONDEN MICROBIOTICA

Udo’s Choice Microbiotica voor jong en oud!

CHILDREN’S BLEND voor kinderen 5-15 jaar

ADULT’S BLEND voor volwassenen 16-55 jaar

8 specifieke bacteriestammen met 4 miljard levensvatbare micro-organismen

8 specifieke bacteriestammen met 12 miljard levensvatbare micro-organismen

ADVANCED ADULT’S BLEND voor senioren 55 plus of een extra behoefte aan bifidobacteriën

SUPER 8 HI-POTENCY met een bijzonder hoog percentage aan lactobacteriën

SUPER 5 ZUIGTABLET in een zuigtablet, speciaal met een hoger gehalte aan L. Salivarius.

9 specifieke bacteriestammen met 24 miljard levensvatbare micro-organismen

8 specifieke bacteriestammen met 30 miljard levensvatbare micro-organismen

5 specifieke bacteriestammen met 1 miljard levensvatbare micro-organismen

BEPAALDE BACTERIËN ZIJN BELANGRIJK VOOR DE MENS Udo Erasmus, de wereldberoemde nutritionist en voedingsexpert ontwikkelde verschillende Microbiotica supplementen specifiek voor elk lid van de familie.

Het type en de hoeveelheid lichaamsvriendelijke bacteriestammen voor het beste resultaat zijn afhankelijk van de behoefte en de verschillende stadia van het leven.

Alle gekozen bacteriestammen of micro-organismen zijn speciaal ontwikkeld en getest op hun zuurweerstand.

Zo weet men zeker dat deze vriendelijke bacteriën overleven in een zuur milieu.

WAAROM UDO’S CHOICE MICROBIOTICAMENGSELS ANDERS … EN HOOGWAARDIGER ZIJN:

•Omdat de stammenselectie leeftijd gerelateerd is (voor effectiviteit) en voor iedere specifieke leeftijd gebaseerd is op gepubliceerde klinische studies.

•Omdat de compatibiliteit van alle stammen die Udo’s Choice Microbiotica bevatten, in-vitro getest en bevestigd zijn.

•Omdat alle gebruikte bacteriestammen getest zijn op gastrische weerstand voor maximale opname.

•Omdat Udo’s Choice Microbiotica geproduceerd worden met uiterst geavanceerde apparatuur, dusdanig dat er een zo hoog mogelijke gestandaardiseerde concentratie verkregen wordt.

voor meer informatie over de microbioticaproducten

VERKRIJGBAAR IN DE BETERE NATUURVOEDINGSWINKEL OF APOTHEEK

Ojibwa-De Roeck+32 (0)52 48 43 00 www.ojibwa.be | www.gezondevetten.be