Nr 2 - 2015 - jaargang 20
VA K T I J D S C H R I F T
Voedsel-
overgevoeligheid SOJA
CHOCOLADE
VOEDINGSALLERGIE EN VOEDSELINTOLERANTIE IN OPMARS
E-NUMMERS
SCHAALDIEREN
VIS
ANDERS REAGEREN OP VOEDING
EI
PINDA
GLUTEN
LUPINE
TARWE VARKENSVLEES
CITRUSFRUIT
SESAM
AARDBEI
SELDERIJ
WEEKDIEREN
NOTEN
TOMAAT
GIST
BACTERIﾃ記E OVERGROEI IN DE DUNNE DARM
LEEFTIJDSGEBONDEN MICROBIOTICA
Udo’s Choice Microbiotica voor jong en oud!
CHILDREN’S BLEND voor kinderen 5-15 jaar
ADULT’S BLEND voor volwassenen 16-55 jaar
8 specifieke bacteriestammen met 4 miljard levensvatbare micro-organismen
8 specifieke bacteriestammen met 12 miljard levensvatbare micro-organismen
ADVANCED ADULT’S BLEND voor senioren 55 plus of een extra behoefte aan bifidobacteriën
SUPER 8 HI-POTENCY met een bijzonder hoog percentage aan lactobacteriën
SUPER 5 ZUIGTABLET in een zuigtablet, speciaal met een hoger gehalte aan L. Salivarius.
9 specifieke bacteriestammen met 24 miljard levensvatbare micro-organismen
8 specifieke bacteriestammen met 30 miljard levensvatbare micro-organismen
5 specifieke bacteriestammen met 1 miljard levensvatbare micro-organismen
BEPAALDE BACTERIËN ZIJN BELANGRIJK VOOR DE MENS Udo Erasmus, de wereldberoemde nutritionist en voedingsexpert ontwikkelde verschillende Microbiotica supplementen specifiek voor elk lid van de familie. Het type en de hoeveelheid lichaamsvriendelijke bacteriestammen voor het beste resultaat zijn afhankelijk van de behoefte en de verschillende stadia van het leven. Alle gekozen bacteriestammen of micro-organismen zijn speciaal ontwikkeld en getest op hun zuurweerstand. Zo weet men zeker dat deze vriendelijke bacteriën overleven in een zuur milieu.
WAAROM UDO’S CHOICE MICROBIOTICAMENGSELS ANDERS … EN HOOGWAARDIGER ZIJN:
•Omdat de stammenselectie leeftijd gerelateerd is (voor effectiviteit) en voor iedere specifieke leeftijd gebaseerd is op gepubliceerde klinische studies. •Omdat de compatibiliteit van alle stammen die Udo’s Choice Microbiotica bevatten, in-vitro getest en bevestigd zijn. •Omdat alle gebruikte bacteriestammen getest zijn op gastrische weerstand voor maximale opname. •Omdat Udo’s Choice Microbiotica geproduceerd worden met uiterst geavanceerde apparatuur, dusdanig dat er een zo hoog mogelijke gestandaardiseerde concentratie verkregen wordt.
voor meer informatie over de microbioticaproducten
VERKRIJGBAAR IN DE BETERE NATUURVOEDINGSWINKEL OF APOTHEEK
Ojibwa-De Roeck+32 (0)52 48 43 00 www.ojibwa.be | www.gezondevetten.be
3
Voorwoord
Voedselovergevoeligheid Het thema in dit nummer is voedselovergevoeligheid. Deze term is een verzamelnaam van alle ongewenste reacties ten gevolge van voeding. Sommige mensen krijgen klachten na het eten van bepaalde voedingsmiddelen in hoeveelheden die bij anderen geen problemen geven. Dit is hét kenmerk van voedselovergevoeligheid, waarbij verschillende mechanismen aan de reacties ten grondslag kunnen liggen, namelijk immunologische reacties (allergie), niet-immunologische reacties (intolerantie) en psychologische reacties (o.a. voedselaversie). Klachten door voedselovergevoeligheid komen voornamelijk in drie orgaansystemen tot uiting: de huid, het maagdarmkanaal en de luchtwegen. Volgens The European Academy of Allergy and Clinical Immunology (EAACI) lijden meer dan 17 miljoen mensen, waaronder 1 op de vier kinderen in Europa aan voedselovergevoeligheid. Voedselovergevoeligheid ontwikkelt zich vaak in de loop van het leven door epigenetische factoren. In ons hoofdartikel van Walter Faché wordt duidelijk gemaakt wat mogelijk uitlokkende factoren en klachten zijn. De huidige explosie van aantal mensen die met voedselovergevoeligheid kampen is volgens hem te wijten aan de fenomenale stijging van de synthetische chemicaliën zoals pesticiden, uitlaatgassen en zware metalen. In zijn tweede artikel beschrijft Walter Faché hoe voedselovergevoeligheid voorkomen en hersteld kan worden aan de hand van een aangepaste leefwijze, voedingsadviezen en supplementen. Petra Kersten beschrijft de oorzaken en reacties van de verschillende vormen van overgevoeligheid. Daarbij geeft ze algemene voedingsadviezen. Voedselovergevoeligheid gaat vaak gepaard met leaky gut en het prikkelbare darmsyndroom. Ook bacteriële overgroei in de dunne darm kan een gevolg zijn. Angélique de Beule geeft uitleg over diagnostiek en therapie bij overgroei in de dunne darm. Verder wordt het belang van een brede samenstelling van het microbioom bij baby’s en kinderen benadrukt door Ralph Ree. Natuurlijk mag ook de fytotherapie niet ontbreken. Jaap Slegt geeft een beschrijving van welke planten gebruikt kunnen worden om het afweer- en lymfesysteem te versterken en om balans te brengen in de spijsvertering en de leverfunctie. Vanuit de traditionele fytotherapie zijn al deze lichaamsystemen betrokken bij voedselovergevoeligheid. Dit en nog andere, interessante artikelen vindt u terug in dit nummer.
Pascale Van den Heede
Hoofdredacteur
nr 2 - 2015
OF
Houd uw blaas gezond!*
ActiCran bevat de ingrediënten Pacran® (veenbessen) en Utirose™ (roselle). Beide zijn herhaaldelijk onderwerp geweest van wetenschappelijk onderzoek.
Het ene veenbespreparaat is het andere niet Proanthocyanidinen - kortweg PACs - zijn belangrijke inhoudsstoffen van de veenbes. Ze bestaan in verschillende uitvoeringen. Vooral hun kwaliteit is van belang en niet zozeer hun hoeveelheid of kwantiteit. PACs uit de volledige bes zijn namelijk te verkiezen boven PACs uit enkel veenbessap. Bevat Pacran® en UTIrose™, 2 gepatenteerde extracten met een wetenschappelijk bewezen kwaliteit Een “volledig spectrum” bioactieve stoffen (zoals PACs) uit de veenbes Inhoud: 60 vegetarische capsules Dosering: 2x1 capsule per dag, liefst voor de maaltijd | Prijs: €20,95 Samenstelling per vegetarische capsule: Veenbes Pacran® Whole Fruit Concentrate (Vaccinium macrocarpon, gestand. op >1.5% proanthocyanidinen) 250 mg, Roselle UTIrose™ bloemextract (Hibiscus sabdariffa, gestand. op ≥ 45% totale fenolen en 5% sambubiosiden) 100 mg, vitamine C (L-ascorbinezuur) 90 mg (112% ADH*). *Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid
Uitstekend gekarakteriseerd roselle-extract (UTIrose™), bekroond met ‘Most Innovative Ingredient Award” (Vitafoods 2012) Standaardisatie op proanthocyanidinen (PACs) en sambubiosiden Unieke synergie tussen veenbes, roselle en extra toegevoegde vitamine C Roselle draagt bij tot de ondersteuning van het urinewegstelsel en houdt de blaas schoon (EU-claim) *
IS O 2
00
0
2
Verkrijgbaar bij uw apotheek Voor meer info zie www.nutrisan.com
5 Tweemaandelijks magazine OrthoFyto® & OrthoTrends®
Inhoud
Nr 2 - 2015 - jaargang 20
20 - jaarga ng Nr 2 - 2015
VA K T I J D S
CHRIFT
selVoeveod eligheid
overg
eRgIe eN VoeDINgSAll leRANTIe VoeDSelINTo opmARS IN
E-NUMMERS
SOJA
geReN ANDeRS ReA op VoeDINg N
EI
SCHAALDIERE
CHOCOLADE
BACTeRIële oVeRgRoeI IN De m
PINDA
GLUTEN
VIS
LUPINE
TARWE
S
VARKENSVLEE
CITRUSFRUIT
SESAM WEEKDIEREN
AARDBEI SELDERIJ
DuNNe DAR
NOTEN
GIST TOMAAT
Hoofdartikel Orthomoleculair Voedingsallergie en voedselintolerantie in opmars ...................................................................... 7 Hoe voedselovergevoeligheid voorkomen, terugdringen en volledig counteren................12 Voeding Anders reageren op voeding .. ............................................................................................................... 15 Medisch dossier Lichaamsgerichte oefeningen als antwoord op het post traumatisch stress syndroom .... 20 Bacteriële overgroei in de dunne darm .............................................................................................. 23 Bedrijfsinformatie Belgisch omega-3-supplement als beste gekozen in de VS .................................................................. 22 Uit de praktijk Voedselallergie bij kinderen.......................................................................................................................... 27 Seminarie Het belang van salvestrolen in de niet-toxische tumortherapie....................................................... 31 Diagnostiek Borrelia, een bacterie die ons hoofdpijn bezorgt.............................................................................. 32 Fytotherapie Traditionele fytotherapie bij allergieën . . ................................................................................................ 34
Adverteerders Ojibwa De Roeck
Udo’s Choice Microbiotica. .................................................................2
Nutrisan
ActiCran ...................................................................................................4
Aman Prana
Razoli......................................................................................................... 6
Pharmanutrics
Lezing ADHD....................................................................................... 11
Pharma Nord
Bio-Chromium. . ................................................................................... 14
Nutrogenics
UnoCardio 1000................................................................................ 19
Pharma Nord
Bio-Q10. . ............................................................................................... 25
eFIOW
Professionele orthomoleculaire studiedagen.......................... 26
Mannavital
Osteoton............................................................................................... 30
Pharmanutrics
Proflor Plus.......................................................................................... 33
Mannavital
Salvestrol Platinum,. . ......................................................................... 38
Energetica Natura
Symbiopharm. . ...................................................................................... 40
Overgevoeligheid is ook het gevolg van onderliggende pathologieën De overgevoelige activiteit van allergenen wordt ook bepaald door de aanwezigheid van onderliggende pathologieën zoals een lekkende darm, verstoorde darmflora, gebrek aan voldoende spijsverteringsenzymen, galzouten tekort, nutriëntentekorten, watertekort, disbalans tussen sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel, overbelasting van lever en bijv. chronische stress. Vooral chronische stress lokt als een versterker overgevoeligheid uit. Onze voorouders konden deze stress nog afreageren door fysische activiteiten. Echter vandaag de dag komt het veel voor dat door een chronisch verhoogde circulatie van stresshormonen (cortisol, adrenaline, noradrenaline) en een overdosis vrijgekomen niet verbruikte glucose, afbreuk wordt gedaan aan het immuunsysteem. Dit leidt ook tot schade en atrofie van de hersencellen, verhoogde bloeddruk en bloedsuikerspiegels, verhoogde darmpermeabiliteit, atherosclerose en hart- en vaatziekten. Lees meer in het hoofdartikel op bladzijde 7.
Erkenning Orthofyto Orthofyto is sinds juni 2007, als enig neutraal Orthomoleculair Wetenschappelijk Vaktijdschrift, erkend door de ‘European Union of Science Journalists’ Associations’ en de ‘European Research Advisory Board (EURAB)’.
nr 2 - 2015
OF
HET NIEUWE SCHEREN
BRAZILIAN WAX & RAZOLI
8% KAAL
8% GEMANICUURD
21% KAAL
40% GEMANICUURD
57% GETRIMD
27% PUUR NATUUR
33% GETRIMD
6% PUUR NATUUR
Intieme delen scheer je met scheerolie. Met Razoli Vaarwel rode bultjes, ingroeiend haar of snijwondjes Razoli is ontwikkeld voor de schaamstreek. Wat er wel en wat er niet in Razoli scheerolie zit maakt Razoli zeer geschikt voor de gevoelige en kwetsbare schaamstreek. Wat er niet in zit? Parabenen, alcohol, wax, chemicaliën, drijfgassen of petroleumderivaten. Die zouden de schaamstreek irriteren en de huid verstoppen. Wat er wel in zit? Kokosolie, amandelolie en rode palmolie en 5 plantenextracten. En verder niets. 100% bio en 100% natuurlijk. Zonder snijwondjes zichtbaar trimmen. Je ziet waar je trimt en scheert. De olie is transparant waardoor je kan trimmen met perfect afgelijnde vormen. Door het olielaagje wordt trimmen en scheren zachtjes glijden over de kwetsbare schaamstreek en edele delen zonder snijwondjes. Nat scheren met Razoli zonder irritaties of jeuk. Nat scheren onder de douche is de makkelijkste manier om Razoli scheerolie te gebruiken. De haartjes worden weker en daardoor makkelijker te scheren. Door de warmte gaan de poriën open en kan Razoli optimaal opgenomen worden. Hierdoor blijft de huid van de schaamstreek dagen
zijdezacht aanvoelen. Zonder irritaties of jeuk. Er is geen naverzorging of aftershave nodig! Bikinilijn? Perfect met scheermesje en Razoli. Trim je bikinilijn of scheer je schaamstreek met een scheermesje en Razoli scheerolie. Nooit meer rode uitslag of rode bultjes. In volle vertrouwen de zomer tegemoet. Tip: knip schaamhaar eerst in tot 1 cm en daarna scheren met scheerolie. Hygiënisch en verzorgd. Je bikinilijn ziet er voortaan altijd stralend uit. Lang leven Razoli en Brazilian wax. Ingroeiende haartjes en rode bultjes nooit meer. Ontharen met hars of waxen verstopt de poriën tot diep vanbinnen, verstopt de huid van de schaamstreek. Daardoor ontstaan rode bultjes en ingroeiende haartjes. Dat is lelijk en vervelend. Razoli scheerolie bevat geen verstoppende bestanddelen. De Razoli plantenextracten openen de huid en voorkomen ontstekingen. Resultaat nooit meer ingroeiende haartjes, rode bultjes of roodhuid. Happy bikinilijn en Brazilian wax. Razoli vrouw: omdat vrouwen geen mannen zijn. Veelvuldig scheren met scheerolie voelt beter aan, gaat sneller, geeft gladder resultaat, veroorzaakt geen rode bultjes of irritaties, voorkomt ingroeiend haar en voorkomt snijwondjes. En de staphylococcus aureus huid bacterie wordt met Razoli buiten spel gezet. Resultaat ? Met Razoli kan je daarom hetzelfde scheermesje gebruiken voor oksels, benen of schaamhaar. Omdat vrouwen geen mannen zijn, is er Razoli vrouw (schaamhaar, oksels en benen) en Razoli man (schaamhaar, borst, rug en baard).
10/10
RITA STIENS
SUPER VOEDING www.noble-house.tk
100% VEGAN
Doe de veilige cosmeticatest Rita Stiens met jouw merk op www.kosmetik-check.de of www.laveritesurlescosmetiques.com
0% JUNK
100% BIO • 100% ACTIEF • 100% NATUURLIJK • 100% ❤
AMAN PRANA DIERVRIENDELIJKE COSMETICA
• Verkrijgbaar in je natuurwinkel of thuisgeleverd via www.amanvida.eu • Meer info: Tel. 00 32 3 653 25 41, www.noble-house.tk
SERENE LEVENSKRACHT
7
Hoofdartikel Orthomoleculair
Wa lter O .M. Fach é
Voedingsallergie en voedselintolerantie in opmars
W
ij worden niet met allergie geboren, hoewel de allergie wel in aanleg aanwezig kan zijn. Allergie ontwikkelt zich in de loop van het leven door blootstelling aan allergenen of vreemde eiwitten uit de voeding en omgeving, die een trigger-effect uitoefenen. Men noemt deze factoren epigenetische factoren omdat ze een positieve of negatieve invloed kunnen uitoefenen op de expressie van bepaalde genen. Bij allergie zorgen bepaalde voedingsmiddelen of additieven voor een overdreven reactie van het immuunsysteem. Tarwe (gluten) en koemelk zijn de grootste verdachten, maar in principe kan je voor alle voedingsstoffen allergisch worden, wanneer je spijsvertering niet optimaal werkt, je darmflora verstoord is en je belangrijke nutriënten mist. Ook additieven in de voeding kunnen een aanleiding zijn tot allergie en intolerantie of overgevoeligheid. De blootstelling aan allergenen is voor iedereen verschillend gedurende zijn hele leven en bepaalt zijn of haar gezondheidstoestand of omgekeerd de gezondheid bepaalt het voorkomen van allergie en vooral voedingsintolerantie! Allergie in de oorspronkelijke betekenis van het woord is en blijft zeldzaam. Vele onnatuurlijke chemicaliën, zelfs in minieme hoeveelheden, blijken irriterend te zijn en helemaal niet allergisch. Deze allergenen leiden tot een voedsel- en stoffenovergevoeligheid! Deze nieuwe benadering wordt klinische allergologie genoemd en omvat alle overgevoeligheidsreacties. Allergenen zijn antigene stoffen (AG) die bij gevoelige personen allergische verschijnselen kunnen veroorzaken, die normaliter het immuunsysteem niet stimuleren. Deze allergische reacties worden door lichaamsvreemde eiwitten of eiwitachtige verbindingen veroorzaakt, die in wezen ongevaarlijk zijn. Eiwitten komen in vrijwel alle voedingsmiddelen voor. Elke hoeveelheid voedingsmiddel, hoe gering ook, kan dan een overgevoeligheidsreactie veroorzaken. Vandaar dat de allergenenwet van 14 december 2014 niet alleen de levensmiddelenindustrie (etikettering), maar ook de horeca verplicht op de menukaart e.d. te vermelden welke potentiële allergieën en overgevoeligheden mogelijk zijn.
ei
gluten
lupine
melk
sesamzaad
noten
zwaveldioxide
selderij
pinda's
mosterd
vis
weekdieren
soja
schaaldieren
Figuur 1. Allergie ontwikkelt zich in de loop van het leven door blootstelling aan allergenen uit de omgeving.
Klinische allergologie In de klinische allergologie onderscheidt men enerzijds de zuivere allergie en anderzijds de veel grotere patiëntengroep met een voedselintolerantie. Bij een zuivere allergie wordt het immuunsysteem betrokken en wordt meestal slechts één orgaan of weefsel aangetast, terwijl bij de voedselintolerantie in diverse organen een overgevoeligheidsreactie wordt uitlokt. Men spreekt dan over een niet immunologisch gemedieerde intolerantie waarbij geen duidelijke rol van de immuniteit is toebedeeld. Er treedt geen overmatige afweer op, maar de afweer schiet duidelijk tekort. Er overkomt ons dan een indigestie van pseudo-allergenen die veel vaker voorkomt bij onze huidige af-
wijkende leef- en voedingspatronen waarvan voorbeelden ondermeer zijn: reizen, chronische stress, nachtwerk, industrieel voedsel en onregelmatige eten. Voorbeelden van intoleranties zijn lactose-intolerantie door lactasedeficiëntie, chemische intolerantie door additieven als synthetische kleurstoffen (gele tartrazine), conserveermiddelen (benzoëzuur, sulfiet in wijnen, vlees en bereide slaatjes), smaakversterkers (glutamaten), Chinees restaurantsyndroom, vasoactieve amines (histamine, tyramine), gefermenteerde kazen, chocolade, rode wijn, zuurkool, banaan, ingeblikte vis. Bij de meeste allergiepatiënten komen beide vormen van overgevoeligheid tegelijkertijd voor en wordt het behandelingsplan moeilijker uit te voeren.
nr 2 - 2015
OF
8
Hoofdartikel Orthomoleculair
Wal t e r O.M. Fa ché
In onderstaande figuur 2 stellen wij beide overgevoeligheidsvormen voor.
In ademhalingsstelsel, gastro-intestinaal en huid
IgE gemedieerde allergie
Via een immunoglobuline • voedsel • stof • pollen • schimmels • insectensteek en beet
Niet IgE gemedieerde allergie
Rechtstreekse beïnvloeding mestcellen
• chemicaliën • drugs, aspirine, anesthetica • voedseladditieven, cafeïne • fysische factoren; koude, hitte • infecties: virale • beweging (sport) • emoties
IgE
mestcel of basofiel
Mediatoren komen vrij
allergie mediatoren (o.a. histamine)
1. Gewrichten Inflammatie - Artritis
2. Huid Zwelling - Netelroos - Depressie - Prikkelbaarheid - Angst - Hyperactiviteit
LICHAAMSRESPONS 3. Longen Verandering in spiertonus - Bronchiaal astma - Bedwateren (urinaire problemen)
4. Oog-oor-neus-keel Verdikking mucus - Loopneus - Niezerig - Sinusitis
5. Verteringsstelsel - Migraine - Hoofdpijn - Eczeem - Jeuk - Misselijkheid - Braken - Diarree - Colitis - Constipatie - Opgezette buik
Figuur 2. Blootstelling aan allergenen uit de omgeving oefent een lichaamsrespons uit. (Copyright eFIOW 2012).
Blootstelling aan allergenen Zowel erfelijke als milieufactoren kunnen leiden tot atopie en prikkels die een allergische reactie uitlokken. Erfelijke aanleg is slechts 10-20% met een genetische constitutie, waarbij het HLA-systeem (human leucocyte antigen) de genen bevat, die de immuniteit van het organisme tegen infectieziekten bepalen door herkenning van de allergenen. Er ontstaat een verhoogde
neiging om IgE te produceren. Omgevingsfactoren zijn verantwoordelijk voor 80-90% van alle overgevoeligheden op allergenen. Belangrijke basisfactoren zijn onder andere frequente langdurige blootstelling aan allergenen, overdreven hygiëne, overmaat antibioticagebruik, stedelijk en landbouw milieu, allergische voedingsmiddelen (zie figuur 3).
Voedingsmiddelen die frequent aanleiding geven tot het ontstaan van voedselallergie: koemelk - ei - vis - pinda's - tarwe - chocolade - noten - sinaasappelen - varkensvlees • Zinvol om dergelijke sterke allergenen in een later stadium aan kinderen te geven omdat de darm van de baby in de eerste 6 maand nog niet "rijp" is. • Ook de moeder die borstvoeding geeft moet opletten met deze voedingsmiddelen. Bron: Wauters E.A.K. 'Voedselallergie bij kinderen: van erkenning naar herkenning', in: Voedselallergie en -intolerantie, wat doen we ermee?, red. H.G.R. de Monchy e.a., Utrecht 1989. Figuur 3. Voedingsmiddelen die frequent voedselallergie induceren. Zij moeten later in de kindervoeding worden geïntegreerd.
nr 2 - 2015
9 Wa lter O .M. Fach é
Belangrijke triggers zijn virale infecties, contact industriële allergenen, nieuwe allergenen, medicijnen, sigarettenrook, luchtvervuiling, sulfiet (SO2), griep en operatie. Zij verstoren de T-helper lymfocyten balans Th1/Th2. Zowel de IgE-gemedieerde als de niet-IgE-gemedieerde allergie omgevingsfactoren en de potentiële triggers kunnen allergische reacties uitlokken. Deze induceren uit de mestcellen allergiemediatoren (o.a. histamine, prostaglandinen en leukotriënen) met de gekende lichaamsrespons [1]. (zie figuur 2) Voedingsintolerantie geeft niet alleen inflammatie in je darmen, gewrichten, huid, longen, oog- oor- neus-keel, maar ook in je hersenen, die nauw verbonden zijn met de darmen. Herseninflammatie door voedingsintolerantie veroorzaakt, leidt tot alle mogelijke hersenziekten, van concentratiestoornissen en geheugenverlies tot klinische depressie, bipolaire stoornis, ADHD, autisme en schizofrenie. De symptomen van voedingsintolerantie zijn aldus meestal onplezierig en dusdanig ernstig dat ze de gezondheid op lange termijn kunnen ondermijnen, maar zijn niet direct levensbedreigend. Mensen met zowel voedingsallergie als voedingsintolerantie moeten alle vormen en sporen van deze voedingsmiddelen vermijden, hoe klein hun aandeel ook is. Voedingsintolerantie samen met hypoglycemie en schimmelinfecties geven een heel scala aan psychische klachten, maar ze worden zelden erkend als de schuldigen. Je zou staan kijken als je wist hoeveel mensen geplaagd worden door deze verwoestende triade zonder het zelf te beseffen. Allergische overgevoeligheidsreacties op voedingsstoffen, milieutoxines en chemicaliën houden in dat het immuunsysteem overmatig getriggerd wordt zodat het tekort schiet. Dit vindt zijn weerslag in heel het lichaam, en niet zoals vaak gedacht wordt in de huid en slijmvliezen (uitslag, eczeem, astma, hooikoorts). Het centrale zenuwstelsel en de hersenen zijn heel gevoelig voor allergenen. Een allergische reactie gaat gepaard met een verhoogde aanmaak van inflammatoire cytokines die het zenuwstelsel overmatig prikkelen.
Hoofdartikel Orthomoleculair
Explosie van huidige allergenen of antigene stoffen De explosie van huidige voedingsallergenen of antigene stoffen zijn te wijten aan bijzondere oorzakelijke actoren. De synthetische voedingsrevolutie brengt massa’s giftige chemicaliën in ons lichaam binnen. De Amerikaanse en Europese productie van synthetische chemicaliën vertoonde in de 20ste eeuw een fenomenale stijging. Wij worden permanent blootgesteld aan chemische cocktails van uitlaatgassen, schoonmaakproducten, verfdampen, pesticiden, voedingsadditieven, medicijnen, smog, tabaksrook, lood, gechloreerd water, zware metalen, die allen allergiereacties kunnen uitlokken. Vele duizenden toxische synthetische stoffen bestonden 100 jaar geleden niet eens! Het detoxificatiesysteem in de lever wordt voortdurend overbelast. Aan deze massale toxische aanval van allergenen kunnen we nooit weerstaan. De ophoping van allergenen in de weefsels dagen het immuunsysteem massaal uit. Minder dan 2% van de populatie leidt aan voedingsallergie, maar liefst 45% van de mensen leidt aan voedingsintolerantie in welke vorm dan ook. Het immuunsysteem of de afweer wordt ontoereikend. Wij kunnen vandaag de explosie van allergenen niet meer vermijden! Onze voorouders werden nooit blootgesteld aan de meeste toxische allergenen van vandaag. Zij hopen zich op in vetweefsel en we geraken ze niet kwijt omdat de lever ze niet aan kan wegens hun grote oplosbaarheidseigenschap in de lichaamsvetten. Maar deze vermomde allergenen kunnen ten allen tijde weer vrijkomen en allergische reacties uitlokken die we niet meer verwachten. Er kan zelfs daardoor een permanente voedingsintolerantie worden opgewekt! Een Britse overheidsstudie toont aan dat menselijk vet minstens 500 maal zoveel chloorkoolstoffen bevat als het vet van Britse dieren. Alle toxische stoffen verzamelen zich aan de top van de voedselpiramide, de mens! Mensenvlees zou ongeschikt zijn voor consumptie! Het blijkt meer en meer dat een verbijsterend aantal veel voorkomende ziekten verband houdt met deze allergene gifstoffen. Een medische tijdbom tikt verder tot … [2,3,4,5].
Figuur 4. Wij worden permanent blootgesteld aan chemische cocktails van uitlaatgassen, smog, lood, zware metalen, gluten... die allen allergische reacties kunnen uitlokken.
nr 2 - 2015
OF
10
Hoofdartikel Orthomoleculair
Allergenen kunnen epigenetische invloed uitoefenen op het DNA Met omgevingsfactoren die genen kunnen beïnvloeden, bedoelen wij zowel de inwendige omgeving, het emotionele, biochemische, mentale, energetische en spirituele landschap van het individu, als de uiterlijke omgeving waarin de genen zijn ingebed. Deze laatste omvatten ons sociale vangnet en de ecologische systemen waarin we leven: voedingsmiddelen, junkfood, gifstoffen, parasieten, voedingsadditieven, exotische voeding, sociale rituelen, en seksuele signalen. Deze factoren beïnvloeden de expressie van onze genen. Ongeveer 90% van alle genen zijn betrokken bij de wisselwerking met signalen uit de omgeving [10]. Bijna tien procent van de kinderen die hulp zoeken bij de afdeling kinderallergologie van het Universitair Ziekenhuis Leuven, is zelfs allergisch voor drie of meer voedingsproducten, aldus een studie. Tien jaar geleden was het nog uitzonderlijk!
Wal t e r O.M. Fa ché
pressie activeert of onderdrukt. Zij onderzoekt de signalen of omgevingsfactoren die de stoot geven tot differentiatie van de ongedifferentieerde stamcellen, die in het lichaam kunnen specialiseren tot een spiercel, botcel, huidcel, of andere soort cellen [11]. Het inzicht dat onze genetische activiteit sterk wordt beïnvloed door factoren buiten de cel, is een radicale omkering van het dogma van genetische bepaaldheid, dat ons meer dan een halve eeuw heeft misleid door alles enkel te laten afhangen van onze genen, genetische determinatie genoemd. Epigenetische invloeden op de genen werden zelfs ook aan de volgende generaties doorgegeven zonder dat genen zelf veranderingen. Een mooi bestudeerd voorbeeld zie je bij het onderzoek van dr. Moshe Szyf die aantoonde, dat jongen van moederratten die sterk gekoesterd werden (likken en verzorgen van de vacht), minder angstig en beter aangepast waren dan niet verzorgde jongen. Een liefdevol ouderschap en liefdevol met elkaar omgaan is een epigenetische therapie zowel voor dieren als voor mensen!
Nieuwe visie over allergenen Epigenetische omgevingsfactoren kunnen aldus allergie uitlokken via een negatieve genexpressie en daardoor een brede waaier van lichamelijke én psychische symptomen veroorzaken, zoals verspreide pijn, vermoeidheid, verwarring, slapeloosheid, prikkelbare darm (bijv. bij fibromyalgiepatiënten).
Figuur 5. Junkfood veroorzaakt een opmars van voedingsallergieën en intoleranties bij kinderen.
Genexpressie wordt aldus niet uitsluitend bepaald door de DNA-code zelf, maar door een assortiment van proteïnen (allergenen) en zelfs door het RNA, dat de genen stuurt waar en wanneer de genen zich aan of uit moeten zetten. Zulke epigenetische verschijnselen orkestreren de vele omgevingssignalen, waardoor een enkele bevruchte eicel uitgroeit tot een complex organisme zonder dat het DNA zelf moet worden veranderd! Het geschetste beeld van de DNA-molecule door Francis Crick, blijkt enorm veel complexer dan eerst werd gedacht. Epigenetica wordt in Science gedefinieerd als het bestuderen van erfelijke veranderingen in genfuncties, die zonder een verandering in de DNA-sequenties zich voordoen. Zij onderzoekt de signaalbronnen buiten het DNA die de genexpressie reguleren of de genen aan en uit zetten, de genex-
nr 2 - 2015
Allergieën lijken meestal onschuldig te zijn, maar niets is minder waar. Allergieën beschouw ik als stille koelbloedige overvallers van ons immuunsysteem en de ecologie van de darm. De orthomoleculaire geneeskunde neemt de ecologische allergologie ernstig en beschouwt de allergenen minstens even belangrijk als bacteriën en virussen. Je kan allergenen eveneens uiterst moeilijk elimineren want morgen komen ze talrijk onverwachts terug aan je lichaamsdeur staan. De nieuwe visie op allergenen is in de eerste plaats je lichaamsweerstand maximaal op te bouwen en je darmpermeabiliteit te optimaliseren tegen elke allergie-aanval.
Impact van allergische reacties Allergische reacties op voedingsmiddelen (bijv. gluten, koemelk, noten, sinaasappelen, …), milieutoxines (ozon, pesticiden, …), chemicaliën (aldehyden, analgetica, medicijnen, …), dierlijke eiwitten, elektromagnetisme, ondermijnen het immuunsysteem. Dit vindt zijn weerslag in heel het lichaam, en niet zoals vaak gedacht wordt in de huid en slijmvliezen (uitslag, eczeem, astma, hooikoorts). Het centrale zenuwstelsel en de hersenen zijn heel gevoelig voor allergenen. Een allergische reactie gaat gepaard met een verhoogde aanmaak van inflammatoire cytokines die het zenuwstelsel overmatig prikkelen.
11 Wa lter O .M. Fach é
Hoofdartikel Orthomoleculair
Een allergeen dwingt een gen tot expressie
Word een manipulator van je genen
Allergenen geven uitwendige signalen en dringen door het celmembraan en bereiken de kern. Deze dringen door in de celkern naar het chromosoom en activeren er een specifieke DNA-streng. Iedere DNA-streng is omgeven door een eiwitmantel, die functioneert als een barrière tussen de in de DNA opgeslagen informatie en de rest van de intracellulaire omgeving. De sluimerende blauwdruk kan slechts gelezen worden nadat de eiwitmantel is afgewikkeld. Het actieve DNA kan de epigenetische invloed ondergaan en een gen tot expressie laten komen: deze creëert andere acties in de cel door nieuwe instructies aan het DNA te geven voor de samenstelling van de eiwitten die de constructieve taken van het leven uitvoeren. Instructies worden aldus geprogrammeerd en die kunnen negatief of positief zijn. RNA geeft richtlijnen voor nieuwe coherente eiwitstructuren aan te maken. Deze eiwitten staan in voor alle constructieve functies in het lichaam. Eiwitten zijn de bouwstenen die ons lichaam nodig heeft voor iedere functie die het vervult: reguleren de reacties van het immuunsysteem, vormen de celmembraaneiwitten waarop de receptoren staan, leveren de enzymen die als katalysator voor alle chemische reacties werken, dragen informatie over, maken de hormonen aan en nog veel meer.
Hoe kan je verklaren waarom de ene eeneiige tweeling allergisch wordt aan een allergeen en de ander helemaal niet, niettegenstaande beide met identieke genen zijn begonnen? Het enige wat het genoom ons geeft, is een opsomming van de bestanddelen ervan en vertelt ons weinig of niets over hoe de dingen op elkaar inwerken. Het in kaart brengen van de epigenetische invloeden die samen de expressie van alle lichaamsfuncties maken, is van een veel hogere orde. Onderzoek is pas begonnen om de epigenetische controle vast te leggen waarop ons lichaam een signaal uit de omgeving opvangt en het omzet in een geheel van chemische of elektromagnetische instructies voor de genen. Je kunt aldus je allergie epigenetisch manipuleren en de regisseur zijn van je allergenenshow! Deze manipulatie tonen wij aan in het artikel “Hoe voedselovergevoeligheid voorkomen, terugdringen en volledig counteren” op pagina 12 in dit tijdschrift.
Referenties
R
De referenties van dit artikel zijn geplaatst op de website www.orthofytomedia.org
Voedingsintoleranties en hun relatie met ADHD, CVS, fibromyalgie, concentratiestoornissen, slaapproblemen, pijnklachten...
PharmaNutrics nodigt u uit voor een boeiende avond met diëtiste Christine Tobback
Donderdag 21 mei 2015 om 20u Hoogstraat 45 8540 Deerlijk Inschrijven via: info@pharmanutrics.be of 056687382
nr 2 - 2015
OF
12
Hoofdartikel Orthomoleculair
Wal t e r O.M. Fa ché
Hoe voedselovergevoeligheid voorkomen, terugdringen en volledig counteren
D
e huidige explosieve toename van voedingsovergevoeligheid voorkomen of terugdringen is een belangrijke levensopgave voor iedereen. Het artikel “Voedingsallergie en voedselintolerantie in opmars” op pagina 7 geeft u inzicht in de actoren of oorzaken en de onderliggende pathologieën. Hoe kunnen wij een optimale behandeling inzetten om deze voedingsovergevoeligheden preventief te voorkomen, terug te dringen of volledig te counteren.
De belangrijkste oorzakelijke factoren elimineren De eerste prioriteit is alle mogelijke factoren die voedingsintolerantie of allergie kunnen veroorzaken proberen vast te stellen en te elimineren met alle beschikbare middelen. De omvang van deze actoren zijn zeer uitgebreid wat wijst dat er heel veel omgevingsfactoren ons parten speelt. Wij kunnen echter gemakkelijk vele factoren elimineren of verbeteren. De volgende factoren kunnen snel aangepakt worden indien zij een oorzaak zijn van je intolerantie. Zij zullen snel een epigenetisch gunstige invloed uitoefenen op de genexpressie, wat zal leiden tot verbetering of totale genezing van jouw tolerantie. Stop niet te vlug met deze belangrijke prioriteit en probeer er een blijvende voedings- en leefwijze-verandering van te maken.
Voeding • Moderne geïndustrialiseerde voedingsmiddelen vervangen door zoveel mogelijk natuurlijke onbewerkte en liefst biologische voeding; • Voedseladditieven (o.a. de E-nummers) en andere contaminanten volledig elimineren; • Afwijkend voedingspatroon: meer inheemse voeding, meer afwisselende voeding, minder eten, gedissocieerd eten door de koolhydraten te scheiden van de eiwitten, emotioneel eten vermijden, trager eten en langer kauwen; • Kant-en-klare voeding beperken of volledig vermijden: geen industrieel bewerkte voedingsmiddelen en voedingsadditieven, elimineer de meer dan 50.000 onnatuurlijke chemische toevoegingen! • Biogene aminen in de voeding beperken is een moeilijke klus: histamine, tyramine, histamine vrijmakers (o.a. tomaat, aardbei, chocolade, schaaldieren, alcohol); • Nutriëntendeficiënties diagnosticeren en aanvullen. Let met name op: zink, vitamine A, molybdeen, vitamine C, vitamine B5, vitamine D en vitamine B9.
Levenswijze en omgevingsfactoren • Onregelmatig eetpatroon uitschakelen: bijv. door nachtwerk, werkdruk, ploegenwerk en chronische stress; • Dehydratatie van het organisme door te weinig waterdrinken en te hoge eiwitdiëten zonder voorzorgsmaatregelen zoals
nr 2 - 2015
proteolytische enzymen, induceren een overmatige ammoniakuitscheiding, inname van voldoende zink en vitamine B6; • Afwijkend leefpatroon normaliseren: o.a. veel reizen, onregelmatig werk, hoge werkdruk en stress; • Milieuverontreinigende stoffen zoals SO2, NO2, NO, dieselrook, sigarettenrook, vliegas, enz. vermijden. Deze verhogen de mucosale permeabiliteit en verhogen de antigeenrespons van IgE. Het meer voorkomen van rhinitis en astma gedurende de laatste drie decennia loopt parallel met de stijging van de luchtvervuiling en dieseluitstoot. Sulfietgevoeligheid daalt met toevoeging van het extra mineraal molybdeen; • Omgevingsfactoren zoals binnenlucht bedreigers, aldehyden, stomerijgeuren, reinigingsproducten, kunstmatige materialen, verven, ....volledig verbannen; • Behandel preventief virale infecties door regelmatig vitamine C en zinkmonomethionine te supplementeren. Deze infecties kunnen allergiesymptomen verergeren doordat ze de histaminevrijmaking verhogen en de allergenentoevoer door de beschadigde epitheliumoppervlakken verhogen; • Voorkom de overbelasting van het detoxificatiesysteem. Te veel toxische last, toxinen van Candida albicans, endotoxinen in darmstelsel, kun je veilig elimineren door vooreerst extra antioxidanten in te zetten en het detoxificatiemechanisme in de lever te ondersteunen met ondermeer glutathion, selenium, mega vitamine B-complex, een mineralencomplex, zink en zeoliet; • Psychische factoren onder begeleiding van een orthomoleculaire arts of therapeut behandelen door de hormonendisbalansen in evenwicht terug te brengen en vooral de chronische stress drastisch te verlagen en de snelle maatschappij met haar gigantisch overweldigende hoge informatiestroom te selecteren tot een normale te verwerken informatiecapaciteit; • Stress leidt tot overbelasting van de neocortex en de productie van adrenaline en cortisol. Het General Adaptation Syndroom van Selye toont dit uitstekend aan! Dagelijks zal ontstressen de boodschap worden. Er worden veel ‘antistress’ producten aangeboden door de orthoceutische firma’s. • Het leaky gut syndroom, coeliakie en overmaat alcohol versterken alle vormen van allergieën en intoleranties.
13 Wa lter O .M. Fach é
Hoofdartikel Orthomoleculair
Moderne bewerkingsprocessen verantwoordelijk voor stijging allergieën Moderne bewerkingsprocessen en afwijking van vroegere voedingsbereidingen zijn vooral hoofdverantwoordelijken voor de opmars van voedingsallergie en voedingsintolerantie. Vooral overgevoeligheid voor melk, zuivel, gist, tarwe (gluten), granen, citrusvruchten, aardappelen en andere voedingsmiddelen kan in variërende mate darmontsteking veroorzaken, een belangrijk symptoom bij alle vormen van allergie. Bij verhoogde darmpermeabiliteit kunnen onverteerde eiwitten allergische en ontstekingsreacties opwekken. De moderne industriële voedingstechnologie is de oorzaak dat eiwitten
moeilijk of minder goed verteren en veroorzaken een stijging van onverteerde eiwitten, die een aanslag vormen op het colon. Glutenintolerantie is ontstaan door de sterk gewijzigde bewerkingstechnieken van het bakken van brood in vergelijking met hoe onze voorouders graan- en broodgerechten bewerkten. Een tweede voorbeeld is de totaal verkeerde manier van melkconsumptie: gesteriliseerd of gepasteuriseerd in plaats van de rauwe melk. Hierdoor worden enzymen vernietigd, ontstaat een zware immuunrespons en is koemelkintolerantie een direct gevolg [6].
Figuur 1. Huidige industriële broodbakkerij en hoe het vroeger gebeurde.
Overgevoeligheid is zelf ook het gevolg van onderliggende pathologieën De volgende belangrijkste onderliggende pathologieën bepalen de overgevoelige activiteit van de allergenen en moeten worden behandeld: lekkende darm, verstoorde darmflora, gebrek aan maagzuur, gebrek aan voldoende spijsverteringsenzymen, galzouten-tekort, nutriëntentekorten, watertekort, disbalans tussen sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel, overbelasting van lever, galstenen en chronische stress. Chronische stress lokt als een versterker de allergiereactie uit. Onze voorouders konden deze stress nog afreageren door fysische activiteiten en de stressgevolgen te minimaliseren. Doch vandaag zal een regelmatig verhoogde circulatie van stresshormonen (cortisol, adrenaline, noradrenaline) en overdosis vrijgekomen niet verbruikte glucose, een afbreuk doen aan het immuunsysteem. Dit leidt ook tot schade en atrofie van de hersencellen, verhoogde bloeddruk en bloedsuikerspiegels, atherosclerose en hart- en vaatziekten.
Allergie is het gevolg van een chronische disstress en wordt versterkt door biochemische en fysiologische pathologieën [7,8,9]. De onderliggende pathologieën dienen drastisch te worden aangepakt.
Besluit Minder koolhydraten, geen tarwe en gluten, geen brood en koemelk en afgeleiden met uitzondering van biologische yoghurt, kunnen samen alle allergieën en overgevoeligheden verminderen of zelfs doen verdwijnen. Elke allergie of overgevoeligheid is op zich een uitdaging voor het immuunsysteem volgens het General Adaptation Syndroom van Selye. Bij overmaat van overgevoeligheidsfactoren kan het lichaam niet alle allergieën door de weerstandsfase verminderen, hoe meer de overtollige overgevoeligheidsfactoren een verlaagde weerstand zullen creëren en beschadiging zullen veroorzaken.
B
nr 2 - 2015
OF
Drang naar zoet?
14
Hoofdartikel Orthomoleculair
Walter O.M. Faché
Adviezen voedingsallergie en voedselintolerantie
STOP!
• Je kan allergie manipuleren met zwavel. Zwavel ingebouwd in voedingsstoffen van ons dieet hebben de eigenschap een belangrijke bron te zijn om zwaveltekorten in het lichaam aan te vullen en bovendien de vernietigde zwavel in vitale moleculen (o.a. door magnetron!) te restaureren. Door isotopisch radioactief onderzoek werd aangetoond dat isotopisch gemerkte zwavel uit MSM in methionine werd ingebouwd; • Bij alle allergieën is 4 gram MSM (methylsulfonylmethaan) aangewezen om de broodnodige zwavel in het lichaam aan te vullen, zodat de eiwitsynthese de essentiële aminozuren kan inbouwen in de vitale macromoleculen nodig om de allergenen en immuunsysteem te ondersteunen; • Levensstijl en eetgewoontes kunnen bijdragen tot een betere controle over het immuunsysteem, de allergenen onder controle houden en elke allergievorm tot een positieve expressie brengen. Wij hebben deze balans van onze gezondheid in eigen handen! • Eveneens bewust en intentioneel leven met een positieve geesteshouding vervult een belangrijke rol in de epigenetische controle op onze genen. Onze gemoedstoestand verbetert, de stress vermindert drastisch en de allergieën hebben geen of weinig kans! • Ontwikkel een levensstijl die de lichaamseigen enzymen vermeerdert in plaats van verbruikt. Laat de enzymen in de voeding zoveel mogelijk intact, neem dagelijks voldoende rauwe voeding en neem extra enzymaanvullingen; • Enzymen verbeteren de opname van voedingsstoffen, voorkomen voedselallergie, voedselintoleranties en spijsverteringsstoornissen. Enzymtekorten veroorzaken zware gevolgen: recidiverende, chronische ontstekingen, slechte spijsvertering, allergieën en intoleranties. Een overmaat aan eiwitten en gekookt voedsel verbruikt veel verteringsenzymen (vooral proteolytische enzymen) om de eiwitten om te zetten in aminozuren en verder in zuren (acidose!). Allergiepatiënten hebben te weinig proteolytische enzymen. Proteolytische enzymen maken micro-organismen gemakkelijker oplosbaar door lysozyme vrij te maken uit de lysosomen, die de wanden van bacteriën vernietigen [12]. Proteolytische enzymen voorkomen aldus allergie in de darm veroorzaakt door allergenen. • Peulvruchten, groenten, paddenstoelen, fruit, zaden, noten en zeegroenten bevatten ook rijkelijk eiwitten, maar verteren gemakkelijker zonder je proteolytische enzymen uit te putten zoals bij vlees wel gebeurt; • Enzymen in natuurlijke ongeraffineerde verse, niet geïndustrialiseerde voeding worden meestal volledig vernietigd door koken, bakken, frituren, bewaringstechnieken, opsmukkende ingrepen en kunstmatige toevoegingen. Eet alles zo weinig mogelijk bewerkt!
Bio-Chromium bewijst zijn effect Het eten van koolhydraten, de suikers die we vinden in wit brood, in aardappelen, pasta en rijst, maar ook in limonades, snoep en gebak brengen je bloedsuikerwaarden uit balans. Dit geeft ons nog meer zin in zoet ! Normale, stabiele bloedsuikerwaarden kunnen je leven makkelijker maken. Ter ondersteuning van een aanpassing van je voedingwijze en het regelmatig beoefenen van een gezonde lichaamsactiviteit kan Bio-Chromium bijdragen tot een sneller én beter effect.
Tot 10-keer betere opname Chromium, organisch gebonden aan bakkergist, ChromoPrecise, wordt volgens EFSA tot 10-keer beter opgenomen in vergelijking met andere anorganisch of synthetische chromiumvormen. *EFSA: European Food Safety Authority is het controle-organisme voor voedselveiligheid van de Europese gemeenschap.
Biologische beschikbaarheid van chromium in % in vergelijking met ChromoPrecise Organisch ChromoPrecise
90 80 70
Synthetisch organisch chromium Anorganisch chromiumzout
60 50 40 30
Tot 10 maal hogere opname
20 10 0
10%
12%
100%
EU
t– as
rganic ch –o
mium ye ro
Genen zijn prachtig te manipuleren en hebben geen onuitwisbare instructies voor de regeling van het immuunsysteem, de regeling van releasingproducten uit mestcellen, vorming en afvoer van immuuncomplexen, en alle andere lichaamsfuncties.
ed ov pr ct ap effe
Meer informatie? Monografie MN Nr 106. Allergieën voorkomen en epigenetisch behandelen. Publi Media Laarne Epigenetisch Faché Instituut eFIOW 2012.
nr 2 - 2015
BE_Chrom_AD_Orthofyto_DU_105x297_0215
R
% 100
Bio-Chromium is verkrijgbaar bij jouw apotheker en bestaat in verpakkingen van 60 fo 150 tabletten vanaf 16,95€ adviesprijs. 1 tablet per dag volstaat.
Gratis doosje? Neem deel aan de quiz op www.pharmanord.be/chromium-quiz
Innoverend voor de gezondheid Minervastraat 14 - 1930 Zaventem Tel.: 02 720.51.20 - Fax: 02 720.51.60 e-mail: info-be@pharmanord.com
15
Voeding
Pet ra Kers ten
Anders reageren op voeding
V
oedselovergevoeligheid, voedselallergie, voedselintolerantie, deze termen worden vaak door elkaar gebruikt. Het begrip voedselovergevoeligheid wordt sinds 2003 gehanteerd door de World Allergy Organization (WAO)[1] en is onder te verdelen in twee categorieën: die waarbij het immuunsysteem is betrokken, oftewel een voedselallergie en die waarbij dit niet het geval is, een voedselintolerantie. Bij allebei ontstaan er klachten na het eten van een bepaald(e) voeding(smiddel). De oorzaken die hieraan ten grondslag liggen zijn verschillend. En daarmee ook de behandelmogelijkheden. Wat zijn de kenmerken en oorzaken van een voedselallergie en een voedselintolerantie. Welke (groepen) voedingsmiddelen geven vaak klachten, hoe kan een diagnose worden gesteld en welke mogelijke oplossingen zijn er.
Vorm overgevoeligheid
Kenmerken
Oorzaken
Primaire voedselallergie
• Immunologische reactie • Type IgE-antistoffen zijn betrokken • Gering aantal veroorzakers • Reacties treden snel op (binnen minuten/uren) • Na sensibilisatie is een eenmalige, geringe hoeveelheid van het allergeen voldoende om een snelle en heftige reactie uit te lokken • Klachten zijn doorgaans eenduidig te relateren aan allergie • Reactie kan levensbedreigend zijn • Klachtenbeeld blijft bij hetzelfde allergeen constant
Erfelijke aanleg
Secundaire voedselallergie
• Immunologische reactie waarbij • Type IgG-antistoffen zijn betrokken
Tekort aan IgA Lekkende darm Verstoorde darmflora Kruisallergie
Voedselintolerantie
• Geen immunologische reactie • De veroorzakers zijn divers • De reactie treedt meestal geruime tijd na inname op • Grote hoeveelheden en regelmatige inname van trigger is noodzakelijk • Klachten zijn meestal niet gemakkelijk in verband te brengen met trigger • Reactie is niet levensbedreigend
Hyperreactiviteit Lekkende darm Verstoorde darmflora Pseudo-allergie Voedselaversie Enzymtekort
Afbeelding 1. Reactie en oorzaken van de verschillende vormen van voedselovergevoeligheid [2].
(Primaire) voedselallergie Een voedselallergie is een afwijkende immunologische reactie op een voedingsmiddel. Bij een allergie reageert het immuunsysteem overgevoelig. Het reageert niet alleen op schadelijke ziektekiemen maar ook op ongevaarlijke eiwitten of eiwitachtige verbindingen (allergenen). Deze komen voor in voeding, pollen of huisstofmijt. Het immuunsysteem beoordeelt deze allergenen als ziekmakend en reageert door antistoffen aan te maken. Deze antistoffen veroorzaken een allergische reactie. Symptomen die vaak optreden bij een allergie zijn ademhalingsklachten, spijsverteringsklachten, huidklachten, klachten betreffende hart- en bloedvaten, opgezwollen ogen, dikke keel en klachten in de mond [2]. Antistoffen worden ook wel immunoglobulinen genoemd. Immunoglobuline van het type E ( IgE) wordt aangemaakt bij een primaire allergie. Meetbaar? Door middel van een huid- of bloedtest kan de hoeveelheid IgE worden bepaald.
Anafylaxie Een anafylactische reactie is een acute, vaak levensbedreigende primaire allergische reactie. In veel van de gevallen zijn noten en pinda’s de oorzaak. Het allergeen veroorzaakt direct klachten, binnen een uur, zoals benauwdheid, zwelling van mond/keelholte en luchtwegen, een sterke daling van de bloeddruk en kan gepaard gaan met een shock. Direct toedienen van adrenaline is belangrijk om ernstige gevolgen te voorkomen. Ook medicijnen, insectensteken of inhalatieallergenen kunnen een anafylactische reactie veroorzaken. Erfelijke aanleg (atopie) Erfelijkheid speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van een allergie. Vooral wanneer beide ouders eraan lijden en wanneer het hetzelfde orgaan betreft. Wanneer beide ouders een hoog IgE-gehalte hebben dan heeft 77% van de kinderen dat ook [3]. Als één van de ouders een hoog IgE-gehalte heeft dan heeft 43% van de kinderen een hoog IgE-gehalte. Een laag IgE-gehalte bij beide ouders laat bij 17% van de kinderen een hoog IgE-gehalte zien [3].
nr 2 - 2015
OF
16
Voeding
Pe tra Ke rs te n
Secundaire voedselallergie Bij het ontstaan van een secundaire voedselallergie speelt een tekort aan IgA-antistoffen een rol. IgA wordt geproduceerd in de darmwand en is in staat vreemde eiwitmoleculen “weg te vangen”, waardoor een allergische reactie uitblijft. IgA ligt opgeslagen in de slijmvliezen zoals het darmslijmvlies en is een belangrijke verdediging. Een tekort aan IgA kan ontstaan als de darmwand poreus is waardoor er te weinig of minder efficiënt IgA aangemaakt wordt [2]. Dit heeft als gevolg dat de IgG-productie omhoog gaat en er een algemene ontstekingsreactie ontstaat. Andere oorzaken voor een IgA-tekort zijn bijvoorbeeld het gebruik van antibiotica, ontstekingsremmers en maagzuurremmers. Meetbaar? Immunoglobulinen van het type G (IgG) zijn meetbaar in het bloed.
Voedselintolerantie Een voedselintolerantie is een overgevoelige reactie op een voedingsmiddel waarbij het immuunsysteem niet is betrokken, er worden geen immunoglobulinen gevormd. De stoffen die een reactie kunnen veroorzaken worden vaak triggers genoemd. De kans voor intolerantie op een bepaalde trigger is ondermeer afhankelijk van de consumptie van de desbetreffende trigger, hoe meer en vaker iets geconsumeerd wordt hoe groter de kans op een intolerantie. Daarnaast neemt de kans op een intolerantie toe als de algehele weerstand laag is, de darmwand te poreus is (leaky gut) en er een dysbiotische darmflora is. Niet optimale darmwand en darmflora Een lekke darm ontstaat wanneer het slijmvlies is beschadigd als gevolg van een ontsteking. Het slijmvlies wordt meer doorlaatbaar dan normaal. Er ontstaan openingen in de darmwand waardoor onder andere afvalstoffen, bacteriën, schimmels en onverteerde voedseldeeltjes in de bloedbaan komen. Deze belastende stoffen kunnen er voor zorgen dat er overgevoeligheidsreacties ontstaan. Mogelijke oorzaken van een lekkende darm zijn: stress, glutenbelasting, zinktekort, alcohol, antibiotica en NSAID-medicijnen. Bepaalde voedingsstoffen (saponinen en lectinen) tasten de darmwand aan. Ze komen voor in de nachtschadenfamilie (aardappel, aubergine, paprika en tomaat), peulvruchten en granen. L-glutamine zorgt voor herstel van de darmwand, net als zink, voldoende eiwitten en probiotica. Er kan geen goede darmflora bestaan op een lekkende darmwand. Tegelijkertijd kan een dysbiose in de darmflora bijdragen aan een lekkende darm. Heling van de darmwand heeft prioriteit, vervolgens de groei van een gunstige darmflora. Een goede darmflora is van groot belang voor de spijsvertering, het immuunsysteem, de aanmaak van vitamine K en diverse B-vitaminen, de opname van mineralen en de stoelgang. Bij een minder gezonde darmflora is de werking van ons immuunsysteem verminderd en worden onschuldige bacteriën of eiwitten ten onrechte als gevaarlijk gezien.
nr 2 - 2015
Het lichaam reageert met ontstekingsreacties waardoor de darmwand wordt aangetast. Een vezelrijke voeding, met veel groente en fruit, bevordert de groei van lichaamsvriendelijke bacteriën.
Kruisallergie Het lichaam kan soms geen onderscheid maken tussen eiwitten als ze sterk op elkaar lijken. Dit kan tussen voedingsmiddelen onderling of tussen voedingsmiddelen en pollen en/of tussen voedingsmiddelen en latex. Deze reactie noemt men kruisallergie. Wanneer bijvoorbeeld berkenpollen een allergische reactie veroorzaken in de vorm van hooikoorts dan is de kans groot dat het lichaam ook allergisch reageert na het eten van appel, peer, hazelnoot of een ander voedingsmiddel. Zie kader [1]. Niet voeding
Voeding
Berkenpollen
Vruchten en noten, zoals appel, peer, kers hazelnoot, pinda, amandel, aardappel, tomaat, selderij, wortel, steenvruchten, braam, framboos, kokos, prunussoorten
Bijvoetpollen
Keukenkruiden (koriander, komijn, anijs, dille selderij, wortel, appel, kiwi
Graspollen
Granen (tarwe, spelt, haver, rogge, rijst), vijg, meloen, peulvruchten (bijvoorbeeld pinda, erwt, sojaboon), tomaat, kiwi, sinaasappel
Latex
Papaja, kiwi, banaan, avocado, tamme kastanje, boekweit
Voeding
Voeding
Pinda
Peulvruchten
Noten
Noten (andere soorten)
Appel
Perzik, noten
Stuifmeel in honing
Afhankelijk van pollen
Maïs
Steenvruchten, gras, tarwe, gerst, rijst
Garnalen
Schaal - en schelpdieren
17
Voeding
Pet ra Kers ten
Pseudo-allergische reacties (PAR) / Hyperreactiviteit Bij een pseudo-allergie worden de mestcellen die de allergische reactie veroorzaken rechtstreeks geactiveerd zonder tussenkomst van het immuunsysteem [1]. Mestcellen zijn witte bloedcellen die vooral aanwezig zijn in de huid, luchtwegen en het maagdarmkanaal. Ze bevatten stoffen, biogene aminen, die na vrijlating uit de cel aanleiding geven tot allergische klachten zoals hooikoorts, galbulten, niezen, kortademigheid, vermoeidheid en jeuk. Biogene aminen zijn stoffen die van nature voorkomen in ons eigen lichaam. Ze worden uit vrije aminozuren gevormd en hebben verschillende functies. Ook komen ze in bepaalde voedingsmiddelen voor. Met name eiwitrijke voedingsmiddelen worden bij een bepaalde temperatuur omgezet in biogene aminozuren, voorbeelden zijn oude kaas en tonijn. Het meest bekende biogene amine in het menselijk lichaam is histamine. Het kan door verschillende prikkels uit de mestcellen vrijkomen. In principe vormen biogene aminen geen gevaar voor de mens. Ons lichaam kan ze zelf aanmaken en afbreken en op deze manier compenseren. Biogene aminen zijn betrokken bij het functioneren van het zenuwstelsel, de darmmotoriek, het regelen van de lichaamstemperatuur, het slaap-waakritme, de spijsvertering, de bloedsomloop, de ademhaling en de activiteit van de hersenen. Onze darmen en de lever regelen dat er niet te veel biogene aminen in de bloedbaan komen. Dit wordt geregeld door bepaalde enzymsystemen. Een overgevoeligheid voor biogene aminen kan ontstaan: • Bij een zeer hoog gehalte aan exogene biogene aminen (toxiciteit); • Als het afbraakmechanisme tekortschiet en/of er een verhoogde doorlaatbaarheid van de darm is; • Als er sprake is van drempelverlagende factoren en/of bij een verhoging van de endogene productie biogene aminens. Voorbeelden hiervan zijn: stress, sport of intensieve activiteit, ontstekingen, ziekte, medicijnen en milieuverontreinigende stoffen met een fenolstructuur, het gebruik van alcohol. Andere drempelverlagende factoren zijn een belastende leefstijl, huisdieren, huisstofmijt, schimmels, pollenrijk weer, latex, gebruik van drugs en tabaksrook [4]. Hierdoor gaat het lichaam nog meer histamine vrijmaken uit mestcellen. De mestcellen worden als het ware instabiel. Deze instabiliteit wordt door bepaalde stoffen beïnvloed zoals de histaminevrijmakers [3]. Histaminevrijmakers De histaminevrijmakers roepen overgevoeligheidsreacties op of versterken ze. Voedingsmiddelen rijk aan histaminevrijmakers zijn aardbeien, schaaldieren, tomaat, alcoholische dranken en additieven (bepaalde E-nummers). Andere voedingsmiddelen bevatten door hun productieproces een grote hoeveelheid histamine zoals gegiste kazen, tamarisaus en zuurkool, zie de volgende tabel.
Histaminevrijmakers die van nature in de voeding voorkomen zijn: methylxanthines, alcohol, benzoaten, salicylzuur en nitriet. Histaminevrijmakers als additief zijn kleurstoffen, conserveermiddelen (sorbinezuur, benzoezuur en benzoaten, sulfiet, nitriet en nitraten), smaakversterkers (glutaminezuur en glutamaten), synthetische geur-, en smaakstoffen/aroma’s. Klachten
Zit in of wordt vrijgemaakt door
Histamine Astma, netelroos, oedeem, hyperactiviteit, migraine
Tyramine
Salicylaat
Kaas, ei, varkensvlees,(m.n. worst), zuurkool, noten, pinda’s, chocola, tomaat, aardbeien, ananas, vis,( zalm, makreel, tonijn, ansjovis, paling) schaal-, en schelpdieren [2]. Hoofdpijn, migraine Aardappelen, peulvruchten, champignons, koolsoorten, paprika, radijs, postelein, spinazie, bieten, tomaten, zuurkool, bananen, druiven, meloen, pruimen, sinaasappel, chocola,(oude) kaas, bier, vis, gistextract, champagne, worst, lever, sherry [2]. Netelroos, oedeem, Appels, bramen, kersen, abriloopneus, astma en kozen, kruisbessen, nectaribronchospasmen, nes, druiven, sinaasappels, vochtophoping in perziken, pruimen, frambogezicht hals, benen zen, aardbeien, mandarijnen, en armen, eczeem, krenten, rozijnen, amandeopvliegers, jeuk, len, tomaat, komkommer, overmatig zweten augurken, olijven, snoep, ijs, frisdrank, de meeste kruiden en specerijen [2].
Anders reageren op voeding Naast een allergie of intolerantie zijn er meer mogelijkheden waardoor er anders op voeding wordt gereageerd: Enzymtekort: fructose- en lactose-intolerantie Bij een fructose-intolerantie kan er geen vruchtensuiker verteerd worden omdat het enzym aldolase ontbreekt. Dit is het gevolg van een defect van het enzym fructokinase of fructose-1-fosfaataldolase. De ziektebeelden die hierbij horen zijn respectievelijk: fructosurie of fructosemie. Fructose hoopt zich op in het bloed en wordt met de urine uitgescheiden. Fructose komt vooral voor in fruit. Bij een lactose-intolerantie is er een te geringe productie van het enzym lactase. Dit enzym breekt lactose af. Hierdoor reageert het lichaam overgevoelig op lactose. Klachten die ontstaan zijn winderigheid, diarree en een opgeblazen gevoel. Oorzaken kunnen zijn: een verstoorde darmflora of een aangeboren afwijking. Met behulp van een lactose-intolerantietest kan de hoeveelheid lactase gemeten worden.
nr 2 - 2015
OF
18
Voeding
Pe tra Ke rs te n
Voedselaversie Bij voedselaversie is er een overduidelijke afkeer voor een voedingsmiddel. Als men het voedingsmiddel toch binnenkrijgt kan het ziekteverschijnselen veroorzaken. De meest voorkomende klachten zijn: hyperventilatie, misselijkheid, buikpijn, overgeven en diarree. Een voedselaversie lijkt erg op een psychogene intolerantiereactie en komt vaak voor wanneer iemand gedwongen is om een bepaald voedingsmiddel te eten terwijl er een natuurlijke afkeer voor bestond [3].
Rekening houden met malabsorptie Wees alert dat als het lichaam anders reageert op voeding er vaak ook een malabsorptie van voedingsstoffen is. Grootschalige suppletie heeft vaak geen zin; de darmwand en darmflora zijn ontoereikend om de voedingstoffen op te nemen. De prioriteit ligt bij het herstellen van de darmfunctie! Ook het gebruik van ongezonde voeding of het gebruik van laxeermiddelen kan malabsorptie veroorzaken.
Diagnostische methoden
Emotionele bewustwording als positieve invloed Een andere factor bij het ontstaan van een allergie is de manier waarop we in het leven staan. Vaak worden emotionele problemen, ontevredenheid en negatieve ervaringen weggeduwd. Hierdoor kunnen psychosomatische ziekten ontstaan, bijvoorbeeld in de vorm van een allergie. De darmen vormen fysiek de grens tussen binnen en buiten, ze hebben als taak datgene te weren wat buiten moet blijven. Ook vanuit een breder perspectief zou je kunnen zeggen dat mensen met allergieën en een verhoogde darmdoorlaatbaarheid moeite hebben met dat wat binnen mag komen en buiten moet blijven (grensbewaking). Ook het verdringen of het niet (h)erkennen van bepaalde gevoelens en emoties kan er voor zorgen dat ons lichaam anders of in een extremere mate reageert op bepaalde voedingsmiddelen.
Er zijn verschillende mogelijkheden om een allergie of intolerantie op te sporen zoals een goede voedingsanamnese, huidtest, Rasttest, IgG-test, eliminatie/provocatie, levendbloedanalyse, ontlastingsonderzoek, lactose-intolerantietest, histaminebepaling in het bloed en via methoden als electroaccupunctuur, bioresorantie en kinesiologie. De aard van de klachten en de persoonlijke voorkeur spelen een rol bij het maken van de juiste keuze van de test.
In de praktijk In mijn praktijk begeleid ik mensen naar minder gevoeligheid door allereerst de bekende of vermoedelijke triggers voor een bepaalde tijd uit de voeding te halen (eliminatiedieet). Tegelijkertijd werk ik met de cliënt aan het versterken/verbeteren van de weerstand door ondersteunende voeding, voedingsstoffen en kruiden en emotionele bewustwording (zie kader). Op geleide van de lichamelijke verbetering, kunnen na enige tijd de triggers één voor één terug worden geïntroduceerd. Algemene adviezen: Ontstekingsremmende / ondersteunende voeding: vette vis (ansjovis, haring, makreel, sardines, zalm), curcuma, gember, ruim groente (> 400 gram) en fruit (> 4 stuks), pure chocolade (> 75% cacao) en ruim gebruik koudgeperste oliën (olijf-, borage- en bijv. walnotenolie). Ontstekingsbevorderende / ondermijnende voeding: vette vlees en vleesproducten, (koemelk)zuivel en zuivelproducten als kaas, plantaardige oliën (zonnebloemolie, maïsolie, pindaolie), margarine, slaolie, suikers, geraffineerde graanproducten en kant-en-klaarproducten (koek, pizza, etc.). Ondersteunende voedingsstoffen en kruiden: Alle plantenstoffen bevorderen de lichaamseigen afweer. Het eerste advies is om een breed multisupplement te nemen. Vervolgens kunnen de volgende supplementen gericht worden ingezet om de kwaliteit van de darm en de immuniteit te verbeteren: L-glutamine, vitamine C en E, selenium, carotenoïden, probiotica, kattenklauw, astragalus, pau d’arco, omega-3-vetzuren, gammalinoleenzuur (GLA) en borageolie.
Conclusie Om de juiste behandeling te kunnen bieden bij voedselovergevoeligheid is het belangrijk om te weten of er sprake is van een allergie of een intolerantie. Aan de hand van een goede anamnese, een eliminatiedieet, eventueel aangevuld met gericht onderzoek kan een juiste diagnose worden gesteld. In de therapie zijn het versterken van de darmwand en de darmflora en het elimineren van het allergeen belangrijke pijlers.
Referenties
R
1. Zonder Meer magazine nummer 3, 1/2012; 2. Reuzenaar A. Smikkelen en smullen, kookboek voor kinderen met voedselallergieën. ISBN: 90 215 4186 6; 3. Kamsteeg dr. J. Eetwaar = eetbaar? Over voedsel en allergie. ISBN:90 230 1114 7;4. Diagnostiek en dieet bij niet allergische voedselovergevoeligheid mei 2007 nascholing. 4. Diagnostiek en dieet bij niet allergische voedselovergevoeligheid mei 2007 nascholing diëtisten.
Auteurs Petra Kersten, Diëtist/Orthomoleculair therapeut, www.petrakersten.com
nr 2 - 2015
C
A
Verwen uw hart, hersenen en botten met UnoCardio1000®
UnoCardio 1000®
Belgisch Omega-3 supplement in de USA verkozen als de N°1 voor hoogste kwaliteit en zuiverheid. www.labdoor.com Kies het beste van het beste, voor een optimale gezondheid. Met elke dag één softgel UnoCardio1000® verhoogt u snel het tekort aan Omega-3 in uw dieet. De vitamine D3 (de zonnevitamine) krijgt u er gratis bij. Heeft u reeds een behoorlijke hoeveelheid omega-3 in uw dagelijkse voeding dan kiest u best voor de minimale daginname van 500 mg EPA en DHA, wat betekent dat u om de twee dagen één softgel bij uw maaltijd gebruikt.
1200 mg zuivere omega-3 met extra vitamine D3 voor méér zon in uw leven. Vitamine D3 helpt normale botten en goede werking van immuunsysteem en spieren behouden.
Surf naar www.nutrogenics.eu voor een vergelijking met andere producten.
ALLE VOORDELEN MET ÉÉN SOFTGEL EPA en DHA helpen de goede werking van het hart behouden bij een dagelijkse inname van minstens 250 mg per dag . DHA helpt eveneens instandhouding van normaal gezichtsvermogen en normale hersenfunctie bij dagelijkse inname van minstens 250 mg DHA.
Verkrijgbaar bij de betere apotheek of direct online via voorschrijvers adviescode. Geniet van extra voordelen, en registreer u via www.nutrogenics.eu
www.nutrogenics.eu
20
Medisch dossier
H ans van M ont f or t & Y vonn e Co o l e n
Lichaamsgerichte oefeningen als antwoord op het post traumatisch stress syndroom
H
et ziekteverzuim door stressfactoren neemt fors toe. Naar schatting 10% van de ziekteverzuimdagen in Nederland in 2014 had te maken met een vorm van stress-stoornis. Dat is 8 maal meer dan in 2009. Alleen al in Nederland
betekent dit een kostenpost voor het bedrijfsleven van 800 miljoen euro per jaar [1], de kosten van een behandeling en/ of psychische begeleiding niet meegerekend. Wat zijn nu de factoren die hierin een rol spelen en wat kunnen we hieraan doen?
De wereld staat in brand. Dat lezen en horen we iedere dag via de verschillende media. Vaak al voor het ontbijt laten we ons blootstellen aan al deze prikkels. Vervolgens gaan we de wereld in, waarin we te maken hebben met de stress van verkeer, gehaastheid en een veelheid aan prikkels op ons werk en sociale leven. We zouden kunnen zeggen dat de wereld onder chronische spanning staat. Wellicht lijden we op macroniveau aan een post traumatische stress stoornis. Wij denken dat veel mensen met een burn-out in feite lijden aan een Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS). Zeker als we de volgende definitie hanteren: “Overbelasting van het zenuwstelsel kan ontstaan door acute trauma’s zoals een oorlog en bij een chronisch overbelast zenuwstelsel, bijvoorbeeld als gevolg van chronisch pesten en een stressvol leven. Ook lichamelijke oorzaken, zoals een ongeval, operatie, (infectie) ziektes en het herstellen na ziekte, kunnen stress veroorzaken. We moeten daarbij beseffen dat het lichaam hierbij op een normale manier reageert op een abnormale situatie. Er is daarbij sprake van een psychotrauma, niet van een psychische ziekte. Elk mens kan een PTSS ontwikkelen. Dat is onafhankelijk van de persoonlijkheidsstructuur. Er is dus geen sprake van zwakte. De gevoeligheid is wel genetisch bepaald.”
De drie breinen en hun mechanismen De reacties op stress worden gestuurd vanuit ons brein. In de evolutie is er een ontwikkeling geweest in achtereenvolgens het reptielenbrein ( de hersenstam), het zoogdierenbrein (het limbisch systeem) en het menselijke brein (de neocortex). Het reptielenbrein kwam 500 miljoen jaar geleden tot stand en zorgt voor de snelle, primaire reacties welke te maken hebben met overleven, veiligheid en voedsel. Ook worden hier de automatismen gestuurd (o.a. ademhaling, hartactie en temperatuur). In de overlevingsstrategie zit het spotten van gevaar met de reactiefenomenen vechten, vluchten of bevriezen ingebakken. Het zoogdierenbrein kwam 200 miljoen jaar geleden tot stand. Dit verwerkt pulsen uit het reptielenbrein. De emoties die hier ontstaan lijken bewust, maar zijn reacties die leiden tot beloning en veiligheid. De neocortex kwam 70 miljoen jaar geleden tot stand en daar zit de grote denkkracht, het bewustzijn, de taal en het analytisch vermogen. Daar waar overleven aan de orde is, neemt het reptielenbrein het over. Als je je vingers verbrandt, trek je de hand terug nog voor je in de gaten hebt dat dit pijn doet. Nadat deze automatismen hun werk hebben gedaan, gaan we pas denken. Echter, als overleven onze levenshouding blijft, worden we een gevangene van ons reptielenbrein. In de natuur zien we dat dieren in het wild voortdurend te maken krijgen met stresssituaties. Ze reageren zeer primitief met vechten, vluchten of bevriezen. Eenmaal veilig, reageren de dieren dit af met
onwillekeurige bewegingen zoals schudden, trillen en een diepe ademhaling. Deze ontspanningsreacties resetten als het ware het autonome zenuwstelsel. Hoewel mensen deze natuurlijke reacties eveneens in zich hebben, worden deze vaak overheerst door onze cultuur. Vanaf onze jeugd hebben we geleerd stil te zitten en te zwijgen. Het lichamelijk uiten van emotie wordt ook nu nog vaak gezien als een teken van zwakte. We houden ons groot en zijn echte doorzetters. Daardoor kan de spanning niet afglijden en hoopt het zich op in ons lichaam.
Hyporeacties:
Hyperreacties:
• Neiging tot onderenergie • Extreme vermoeidheid • Depressieve neigingen • Kouwelijkheid • Obstipatie • Lage bloeddruk • Concentratieverlies • Geheugenverlies • Overgewicht • Problemen met de suikerhuishouding
• Agressie • Opgewondenheid • Trillerigheid • Heftig reageren • Vergeetachtigheid • Maag-darmklachten • Hoge bloeddruk
Figuur 1.
nr 2 - 2015
Figuur 2.
21
Medisch dossier
H an s van Montfort & Yvo n n e Co o l e n
Hierdoor kunnen zowel psychische als lichamelijke klachten ontstaan. Er zijn mensen die vooral reageren met onderenergie, de zogenoemde hyporeacties (figuur 1), anderen gaan in de hyperreactie (figuur 2) en uiteraard zijn er ook mengvormen. Vaak is er sprake van overmatige behoefte aan alcohol, nicotine of andere stimulerende middelen. Men leeft van weekend naar weekend, van vakantie naar vakantie. Er is geen vertrouwen in anderen en vaak is men angstig of is er een kort lontje. De sturing in de hypothalamus-hypofysebijnieras wordt verstoord met daardoor problemen met een aantal neurohormonen, de schildklier en de sekshormonen. Ook de diagnose bijnieruitputting past hierin. De hippocampus wordt kleiner. Dit is het gebied van leren en het geheugen. De amygdalae vergroten, het gebied van het emotionele gedrag.
Zelfbestendigende cyclus van stress In het algemeen kunnen we stellen dat als de hoog geactiveerde stresstoestand van het zenuwstelsel niet in balans komt, het organisme concludeert dat er nog steeds gevaar is. Het organisme zal het zenuwstelsel steeds opnieuw stimuleren om een niveau van activering in stand te houden en te vermeerderen. Op deze manier worden ondermijnende traumasymptomen geboren. Er ontstaat een zelfbestendigende cyclus van activering die het systeem overbelast. Om evenwicht te hervinden zoekt het organisme een manier om uit deze cyclus te stappen. Het zal compenseren door symptomen te ontwikkelen die we nu herkennen als traumasymptomen. Dit kan leiden tot een slopend ziektebeeld. Denk daarbij zoal aan: • Hyperactivering en agressie • Verstrakking en bevriezing • Dissociatie, inclusief ontkenning • Gevoelens van hulpeloosheid, versuffing en angst Er zijn een aantal spiergroepen die extra gevoelig zijn voor deze verstoring: de M. Trapezius (monnikskapspier), het middenrif en de M. Psoas (heup-lendenspieren). Verkrampingen in de M. trapezius veroorzaakt klachten als hoofdpijn en migraine, pijn in nek en rug, tenniselleboog, golfarm en tintelingen in de vingers. Het middenrif is een ademhalingsspier. De spanning beneemt de adem en kan leiden tot maagklachten, darmproblemen en een hernia diafragmatica. De verkramping in de M. psoas kan leiden tot lage rugklachten en hernia, darmklachten, plasklachten en het bekkenbodem-pijnsyndroom. Het is belangrijk dat we ons realiseren dat een PTSS een normaal effectieve therapie en/of behandeling kan blokkeren. De therapie ketst al het ware af. In onze benadering van gezondheid worden mensen geïnspireerd om actief en met plezier deel te nemen aan de maatschappij, ongeacht hun ziektegeschiedenis. Hierbij spreken we mensen aan op hun kracht en niet op zwakte. Wij nodigen uit om de regie weer zelf in handen te nemen en daardoor gezonder te worden. Gezondheid is in deze visie een middel en geen doel op zich. Deze benadering biedt perspectief. Gezondheid wordt een middel om een zinvol leven te leiden en de dingen te doen die we willen.
De praktijk Om wezenlijk contact te maken met ons lichaam is het nodig de elastische vermogens van spanning naar ontspanning en omgekeerd weer te regenereren. Het is daarbij niet noodzakelijk van belang dat we weten waar de stress is ontstaan. We kunnen daarbij lichaamswerk uit verschillende disciplines gebruiken: Denk daarbij aan: • Gronden. Oefeningen om het contact met de aarde te verstevigen, met beide benen weer op de grond te staan en present te worden in het hier en nu. • Bio Release. Bio Release biedt een lichaamsgerichte benadering om de samenhang te leren ervaren tussen lichamelijke en emotionele spanningen. Een belangrijk uitgangspunt is het vermogen van zelfregulatie. Zelfregulatie is het elastische vermogen van het lichaam om stress en spanning af te laten vloeien, zodra de omstandigheden dit toelaten. • Ontspanningstrainingen. Gedachtekracht is onze grootste kracht. Onder onze liefdevolle aandacht ontspant het lichaam tot in iedere cel, molecuul en atoom. • Disidentificatie. Zodra we leren hoe we uit de vereenzelviging kunnen stappen en niet meer samen hoeven te vallen met sensaties van ons lichaam, gevoelens en gedachten, nemen we een vrijere positie in ten opzichte van onszelf. • Mindfulness in beweging. Bewegende meditaties op het ritme van de ademhaling, die een diep stromend gevoel van vitaliteit en welzijn bevorderen. Schudden en trillen brengen ons naar een oerplek in ons lichaam, op het niveau waar onze ademhaling, bloeddruk, hartslag en zenuwstelsel autonoom in ons leven gestuurd wordt. Onze natuur is zelfregulerend, zonder dat ons bewustzijn daar invloed op uitoefent. Deze oerplek is bekend bij talloze oude tradities, zoals de sjamanen, taoïsten, yogi’s, alchemisten, soefi’s, Boeddhisten en Tibetanen. Tradities die gebruik maken van kennis die groter is dan ons vermogen om dit fenomeen te begrijpen. De energie die vrijkomt met trillen en schudden reist door het lichaam. Ons lichaam weet op dat niveau van nature precies wat het moet doen. Het zoekt de plekken op waar de meeste spanning zit en gaat daar ontladen. We hoeven dus niet met het verstand te begrijpen wat er gebeurt. We kunnen op onze gezonde natuur vertrouwen.
Ondersteunende maatregelen Het is belangrijk dat we beseffen dat we een gedeelte van onze spanningsboog in eigen hand hebben. We kunnen ervoor zorgen in de ochtend op tijd op te staan en in een rustig tempo douchen en ontbijten. De radio en televisie staat uit. Als er toch behoefte is aan geluid, zorg dan voor rustige muziek. Het nieuws volgen we pas na het ontbijt. We gaan op tijd naar het werk zonder haast. Alle agressie van het verkeer om ons heen laten we voor wat het is. Indien mogelijk lopen of fietsen we naar het werk. Waar je ook bent, kijk eens naar de natuur om je heen. In de avond zijn we vaak moe, maar dat is geen reden om uitsluitend voor de televisie te hangen. Beperk ook zeker het aantal opzwepende, agressieve programma’s. Dat geldt ook voor de (spel)computer.
nr 2 - 2015
OF
22
Medisch dossier
Gezonde en voedzame voeding draagt zeker bij aan evenwichtigheid. Er wordt heel verschillend geschreven over de biologische landbouw. De negatieve artikelen focussen op enkelvoudige aspecten. De smaak ten opzichte van de massa landbouw zou niet verschillen en het aantal vitamines en mineralen zou niet uitmaken. De echte fijnproevers onder ons weten wel beter. Een goede maaltijd begint bij de volle smaak van echte en verse producten. In de biologische landbouw spelen ook gezonde bacteriën uit gezonde mest een rol. Organische meststoffen bevatten humus en fulvinezuur. Deze zijn belangrijk voor de darmfunctie, het immuunsysteem en ons zenuwstelsel.
Mogelijke suppletie Ashwagandha is een kruid dat we kennen uit de Ayurveda en wordt ook wel witte of Indiase ginseng genoemd. In de hersenen zien we een stimulatie van de acetylcholine receptoractiviteit, een toename van neurotransmitters en van het cognitieve vermogen. Het kruid kan ook angst en depressie verminderen. Rhodiola Rosea wordt al sinds mensenheugenis gebruikt in Scandinavië, Oost-Europa en Azië. Het bevat als werkzame stoffen onder andere rosavine, rhodioloside en P-tyrosol. Het is een sterke antioxidant en zal als adaptogeen het aanpassingsvermogen van de mens aan veranderende leefomstandigheden bevorderen. Om deze reden gebruiken Russische kosmonauten Rhodiola. Het brengt de neurotransmitter-as in balans. Daardoor geeft het een ondersteuning bij herstel van stressgerelateerde problemen en kan ook als preventie ingezet worden.
H ans van M ont f or t & Y vonn e Co o l e n
Conclusie Er is een sterke toename van stressgerelateerde ziektes. Via een leefstijladvies en het aanleren van oefeningen om op een gezonde manier met stress en spanning om te gaan kunnen we veel bereiken. Stress and Tension Releasing Exercises Binnen onze praktijk hebben we vanuit alle beschikbare kennis en ervaringen een systeem ontwikkeld van zes oefeningen STRE- (Stress and Tension Releasing Exercises). We bouwen op een voorgeschreven manier spanning op in het lijf. Tijdens de laatste oefening nodigen we het lichaam uit door middel van trillen en schudden de stress en spanning op een diep niveau vrij te laten. Op onze website (www.cigmtr.nl) kunt u onder “Ontwikkelingen” de datum vinden voor de eerstvolgende workshop STRE.
Auteurs
A
Hans van Montfort, Arts R&D. Na zijn studie geneeskunde heeft hij zich gespecialiseerd in diagnostiek van onbegrepen klachten. Onderzoek naar voeding, maag-darmklachten, hormonale stoornissen en infectieziektes zijn speerpunten. Yvonne Coolen. Gestalttherapeut en bewustzijnstrainer. Specialisatie: ontwikkeling van lichaamsbewustzijn, lichaamsgerichte therapievormen, mindfulness, communicatie en relatievraagstukken.
Referentie & literatuur
Rhodiola rosea.
C
L
1. www.arboned.nl • Levine PA. De tijger ontwaakt, traumabehandeling met lichaamsgerichte therapie; • Berceli D. Tre, Trauma- en spanningsreducerende oefeningen.
Bedrijfsinformatie
Belgisch omega-3-supplement als beste gekozen in de VS
U
noCardio 1000, een Belgisch omega-3-visoliesupplement van Nutrogenics, is in de USA verkozen tot het beste supplement. Het laboratorium Labdoor onderzocht de 51 best verkochte visoliesupplementen op kwaliteit en zuiverheid. Labdoor plaatst UnoCardio 1000 op nummer 1 in de rangschikking. Naast hoogstaande kwaliteit en de hoogst mogelijke zuiverheid, looft het laboratorium ook de mooie verpakking en de professionaliteit waarmee het product in de markt wordt gezet.
De man achter UnoCardio 1000 en Nutrogenics is Jo Wyckmans. Zijn visie op gezonde levensstijl en voeding beschreef Wyckmans in zijn bestseller Gezond vanbinnen, vanbuiten mooi (2001). Vanuit zijn passie voor gezondheid en zijn nooit aflatende zoektocht om visoliesupplementen van de allerhoogste kwaliteit op de markt te brengen, begon Jo Wyckmans met Nutrogenics. Nutrogenics is gespecialiseerd in omega-3-supplementen. nr 2 - 2015
Naast de Benelux, Duitsland, Groot-Brittannië en Ierland richt Nutrogenics zich vooral op de Amerikaanse en Koreaanse markt. UnoCardio 1000 en UnoCardio zijn omega-3-supplementen met een wetenschappelijk bewezen doeltreffende dosis EPA en DHA in de best opneembare vorm. De producten zijn verkrijgbaar via www.Unocardio.be of te bestellen via de apotheek of natuurwinkel.
23 An gél ique De Beule
Medisch dossier
Bacteriële overgroei in de dunne darm Ondergediagnosticeerd probleem bij prikkelbare darmsyndroom en allergische aandoeningen.
B
ij het overgevoelig reageren op bepaalde voedingsstoffen zoals suikers, dat vaak gepaard gaat met een spastische darm (IBS) en/of lekkend darmprobleem (leaky gut syndroom), legt men in de holistische geneeskunde al snel het verband met Candida albicans. Een pathologische darmschimmel die het darmmucosa aantast en de doorlaatbaarheid van de darm vergroot. Met als gevolg een verhoogde concentratie van allergenen en toxische stoffen in de bloedbaan, die voor de nodige allergische reacties kunnen zorgen. Wat als er geen candida is vastgesteld? Of als het anti-candida voedings- en suppletieplan er niet in slaagt om de darmproblemen volledig op te lossen? Via dit orthomoleculaire artikel krijgt u inzicht in bacteriële overgroei in de dunne darm (Small Intestinal Bacterial Overgrowth, SIBO). Het betreft een dysbiose in de dunne darm, dat meer en meer aan de basis lijkt te liggen bij patiënten met fructosemalabsorptie alsook het prikkelbare darmsyndroom.
Het belang van goede darmbacteriën op de juiste plaats Het gastro-intestinaal stelsel is één van de belangrijkste ecosystemen in ons lichaam. Gezonde darmen zijn dan ook belangrijk bij onder meer: 1. Het op tijd afvoeren van afvalstoffen; 2. Ziektepreventie; 3. De opname en aanmaak van belangrijke nutriënten zoals de vitamines B12, K2 en biotine; 4. Het creëren van een gezond evenwicht tussen de commune/pathogene bacteriën enerzijds en de aerobe/anaerobe bacteriën anderzijds. Via een stoelgangonderzoek kan de soort en de kwaliteit van de darmflora vastgesteld worden. Echter een goede darmflora zegt per definitie niets over de plaats waar de bacteriën zich bevinden in het spijsverteringskanaal. Wanneer anaerobe (Bacteroïdes 39%, Lactobacillus 25% en Clostridium 20%) en aerobe darmbacteriën (Streptococcus 60%, Escherichia coli 36%, Staphylococcus 13% en Klebsiella 11%) [1] voornamelijk huizen in de dunne darm in plaats van de dikke darm, kunnen symptomen zoals opgeblazen buik, winderigheid, pijnlijke buikkrampen en constipatieproblemen ontstaan. Experts schatten dan ook dat 35-50% van de bevolking te kampen heeft met een dergelijke bacteriële overgroei. Andere onderzoeken geven aan dat 75% van de patiënten die last hebben van een spastische darm, positief scoren op SIBO. Ook bij coeliakie patiënten, is het aan te raden nauwer onderzoek te doen naar dunne darm dysbiose, daar er twee op de drie te maken hebben met SIBO.
Diagnostiek Dysbiose in de dunne darm kan het beste medisch vastgesteld worden via: 1. Lactulose ademtest: een test waarmee zowel lactose- en fructose-intoleranties worden gemeten alsook overgroei in de dunne darm. Hoe hoger het waterstof- en methaangas gehalte in de uitgeademde lucht, na het drinken van lactulose, hoe meer er sprake is van intoleranties en dysbiose in de dunne darm.
2. Organische dysbiose urinetest: hierbij wordt nagegaan of in de urine zuren (melkzuur, azijnzuur en waterstofsulfide) aanwezig zijn die door de bacteriën geproduceerd worden en via de nieren worden afgegeven in de urine. Ook deze test is niet sluitend en er worden vragen gesteld bij de accuraatheid van deze test. 3. Tot slot: wil je voor 100% weten of er sprake is van SIBO dan kan er via endoscopie een kweek genomen worden.
Van prikkelbare darmsyndroom tot allergie Als gevolg van de disbalans tussen de dunne en dikke darm alsook de toxische organische zuren die vrijkomen in het bloed, ligt SIBO aan de basis van een hele reeks aandoeningen. Helaas zijn die in vergelijking met Candida nog niet voldoende gedocumenteerd. Meest voorkomende klachten zijn: • Opgeblazen buik; • Buikkrampen; • Winderigheid; • Diarree en/of constipatie. Omwille van de concurrentie die er ontstaat over de nutriëntenopname tussen de gastheer enerzijds en de bacteriën anderzijds, gaat SIBO vaak gepaard met ondervoeding en bloedarmoede. De verhoogde gefermenteerde gasproductie in de dunne darm, wordt op deze manier gelinkt met aandoeningen zoals spastische colon, fibromyalgie en chronisch vermoeidheidssyndroom. Daarnaast tonen verschillende wetenschappelijke onderzoeken aan dat een dergelijke darmdysbiose nefast is voor ons immuunsysteem. Wat vervolgens gepaard gaat met toenemende allergische voedselreacties zoals fructose- en lactose-intolerantie. Ook reageren SIBO-patiënten gevoelig op gluten, daar in de meeste gevallen een lekkend darm syndroom ontstaat door de verhoogde darmgisting.
nr 2 - 2015
OF
24
Medisch dossier
A ng é l iqu e D e Be ul e
Kurku
ma
Bij kinderen ziet men een duidelijke relatie tussen SIBO en toenemende huidallergieën zoals eczeem en longaandoeningen zoals astma. Tot slot is het gemakkelijk te begrijpen dat dergelijke patiënten te kampen hebben met neerslachtigheid, lusteloosheid en er dus ook rekening gehouden moet worden met de mentale, emotionele gevoelens die SIBO kan teweegbrengen.
Het anti-SIBO voedings- en suppletieplan volgens dr. Siebecker [2] Overgroei in de dunne darm kent verschillende oorzaken, zoals: 1. Een tekort aan maagzuur (achloorhydrie): voldoende maagzuur is nodig voor de vertering van eiwitten alsook het voorkomen van kolonisatie in de dunne darm. Patiënten die reeds jaren maagzuurremmers nemen, hebben dus een verhoogd risico op bacteriële overgroei in de dunne darm; 2. Een ongezonde darmperistaltiek: door stress, ontsteking, na een operatie; 3. Het ontbreken van de ‘schoonmaak’ contractie in de dunne darm: restjes eten en bacteriën worden tussendoor niet voldoende weggespoeld; 4. Chronische stress; 5. Het slecht afsluiten van de Bauhin klep tussen de dunne en dikke darm. Hierdoor kunnen darmbacteriën van de dikke darm bewegen naar de dunne darm en daar voor de nodige overlast zorgen; 6. Tot slot kan ook een voedselvergiftiging of een darminfectie zorgen voor de dysbiose. Dokter Siebeckers Therapie voor SIBO-patiënten bestaat uit een combinatie van natuurlijke antibiotica, een laag FODMAP-dieet en een herstel van de darmcontracties. Stap 1: zet natuurlijke antibiotica in Regulier kan er gewerkt worden met antibiotica zoals Rifaximin en voor de bacteriën die ook methaangas produceren, dient er supplementair Neomycin voorgeschreven te worden. Echter Neomycin heeft nadelige bijwerkingen en kan candida overgroei in de hand werken. Daarom gaat onze voorkeur uit naar natuurlijke antibiotica die minstens zes weken ingenomen dient te worden. Dr. Siebecker spreekt over een combinatie van de volgende kruiden met een antibiotische werking: beriberine-complex, oregano, kaneel, allicin (uit knoflook), neemextract (Aziatische Neemboom).
Orthomoleculaire aanvullingen, individueel aanpassen [3] • Aanzuren van de maag met molkosan of betaïne HCl • Verteringsenzymencomplex • L-glutamine: 1.5 - 4 gram per dag voor het herstel van de darm • Omega-3-vetzuren: minstens 2100 mg EPA + 1500 mg DHA per dag
nr 2 - 2015
• GLA (gamma-linoleenzuur): 500 - 1500 mg per dag • MSM: 1 - 4 gram per dag of meer • Glucosaminesulfaat: 1500 - 3000 mg per dag • Chondroïtinesulfaat: 1200 - 2400 mg per dag • Vitamine A: 5.000 - 50.000 IE per dag • Vitamine B9 (foliumzuur): 400 - 800 mcg per dag • Vitamine C-gebufferd met mineralen en bioflavonoïden: 1 - 4 gram per dag • Vitamine E-complex met hoge dosis gamma-tocoferol: 200 - 800 IE per dag • Zinkmonomethionine of zinkcitraat: 15 - 30 mg elementair zink • Seleniumcysteïne: 200 mcg per dag • Magnesium-chelated: 250 - 1000 mg en kalium 100 - 300 mg per dag.
Let op!
L
Het toedienen van probiotica heeft vaak een averechtse werking bij SIBO-patiënten. Ze bevatten vaak prebiotica waardoor ze de darmbacteriën in de dunne darm juist voeden! Stap 2: pas de voeding aan Het is niet eenvoudig om een algemeen voedingsplan op te stellen voor iedere patiënt met bacteriële overgroei in de dunne darm. Hieronder een aantal algemene richtlijnen: • Mijd zoveel mogelijk suiker in de vorm van glucose, fructose en lactose! Ook de volgens de voedingsindustrie ‘gezondere suikers’ zoveel mogelijk mijden, zoals sorbitol, mannitol, sucralose, agave en tagatose; • Honing individueel bekijken; • Vermijd het drinken van fruitsap en frisdranken; • Fruit levert vaak problemen op omwille van de hoeveelheid fructose. Beperk fruit tot 2 stukken per dag. Vermijd fruitsalade en gedroogd fruit. Aan te raden fruitsoorten: banaan, bessen, citrusvruchten, druiven, papaja, kiwi en ananas; • Peulvruchten zoals erwten, linzen en bonen kunnen voor de nodige problemen zorgen; • Mager rundvlees, vette vis, gevogelte en een biologisch ei zijn toegestaan; • Glutenvrije granen zijn belangrijk bij het herstel van een lekkende darm: sorghum, quinoa, rijst, boekweit en bijv. amarant. En kies voor zuurdesembrood in plaats van gistbrood. Graanvezels zorgen vaak voor de nodige gisting, dus kunnen ze de eerste weken het beste beperkt worden; • Aan te raden groenten: broccoli, savooiekool, wortelen, komkommer, andijvie, spruitjes, radijzen en venkel. Salades met heel veel rauwe groenten alsook groenten in blik kunnen beter vermeden worden.
25
Medisch dossier
An gél ique De Beule
• Naast fruit en groenten kan de dagelijkse vezelinname worden verhoogd door pitten, zaden en noten zoals: pompoenpitten, zonnebloempitten, pijnboompitten, walnoten en sesamzaad. Kokosnoot is niet aan te raden voor SIBO– patiënten; • Zorg voldoende dagelijkse inname van essentiële vetzuren voor het herstel en het verbeteren van de darmwandkwaliteit. Bijvoorbeeld door: vlaszaadolie, hennepolie, teunisbloemolie en vette vis ; • Het aanvullen van goede darmbacteriën met gefermenteerde producten zoals rechtsdraaiende yoghurt, plattekaas en verse zure room; • Drink dagelijks minimaal 8 glazen zuiver water, vul dit aan met verse soep en biologische kruidenthee; • Gebruik dagelijks antibacteriële kruiden zoals kurkuma, oregano en kaneel door de maaltijden.
B
Stap 3: stimuleer de darmperistaltiek en het herstel van de Bauhin-klep Hiervoor kan er gebruik gemaakt worden van een prokinetisch geneesmiddel dat de darmcontracties stimuleert. Daarnaast is het belangrijk dat de patiënt leert omgaan met stress, zijn/haar buikademhaling verzorgt, dagelijks een 20tal minuten beweegt en gaat aarden (o.a. blootsvoets lopen, dauwtrappen, aardingsmat). Tot slot kan een osteopaat of kinesist helpen met het herstel van de darmperistaltiek alsook de functie van de klep van Bauhin waardoor er geen terugstroom meer plaats vindt van de dikke naar de dunne darm. Ook het masseren van die gevoelige plek (halverwege tussen de navel en de rechter heup) kan helpen de pijn in dit gebied te verminderen.
R
Referenties Belangrijk: De patiënt dient tussendoortjes te vermijden, zodat de dunne darm voldoende tijd krijgt om te schonen.
1. http://ndnr.com/gastrointestinal/small-intestinebacterial-overgrowth-2 2. http://www.siboinfo.com/overview1.html 3. eFIOW – monografieën: MN 81 Darmproblemen orthomoleculair behandelen en voorkomen & MN 120 Lekkende darm syndroom.
H ge et Q bru orig Coënzym Q10 – kies voor het beste. Leg de lat hoger -S ik ym t v ine bio oo el, stu r de die Als u nog geen Bio-Q10 gebruikt hebt, dan heb je nog niet ten volle het effect van coënzym Q10 ervaren.
Probeer het originele Q10 product
Probeer Bio-Q10 om de perfectie te ervaren van 20 jaar onderzoek en verbetering van productietechnieken. Lucht- en vochtdichte doordruk blisterverpakkingen, verzekeren de hygiëne.
Meer dan 90 wetenschappelijke studies documenteren de product-eigenschappen.
Het origineel Q10 product van Pharma Nord. Het resultaat van 23 jaar productontwikkeling en onderzoek.
E_Q10_AD_Orthofyto_DU_210x148-5_0215
Bio-Q10 is gekozen als het officiële referentie product voor internationaal wetenschappelijk Q10 onderzoek.
De productie, het verpakken en de kwaliteitscontrole vinden plaats in de eigen GMP-gekeurde productie eenheid van Pharma Nord in Denemarken.
100% natuurlijke lichaamsidentieke Q10 van Precise Ingredients.
Gedocumenteerde opname, werkzaamheid* en veiligheid.
Donkere capsules beschermen tegen het licht en bevatten 100 mg Q10 die opgelost is in plantaardige olie.
Bevat coënzym Q10 en vitamine C dat bijdraagt tot een normaal energieleverend metabolisme.
* Natuurlijk coënzym Q10 en vitamine C dat bijdraagt tot een normaal energieleverend metabolisme en de vermindering van vermoeidheid en moeheid.
Bio-Q10 van Pharma Nord is verkrijgbaar bij uw apotheker
Innoverend voor de gezondheid Kwaliteit – Veiligheid – Doeltreffendheid
Gratis doosje? Neem deel aan de wedstrijd op www.pharmanord.be/q10-wedstrijd
Minervastraat 14, B-1930 Zaventem Tel.: 02 720.51.20 – Fax: 02 720.51.60 E-mail: info-be@pharmanord.com
26
nr 2 - 2015
27
Publiciteit eFIOW
nr 2 - 2015
OF
28
Uit de praktijk
R a l ph R e e
Voedselallergie bij kinderen De rol van het microbioom
H
et aantal baby’s en kinderen met voedselallergie, -hypersensibiliteit, -overgevoeligheid, -intolerantie, malabsorptie en (atopisch) eczeem neemt de laatste decennia in de ‘ontwikkelde’ Westerse wereld pandemische vormen aan [1,2]. Wetenschap zoekt dan ook naarstig naar plausibele redenen voor dit veel voorkomende fenomeen. Moderne dieetpatronen, met name in de Westerse wereld, worden niet alleen verantwoordelijk gehouden voor de enorme toename van immuunstoornissen en allergieën, maar ook voor metabole aandoeningen als obesiteit, diabetes type 2 en non-alcoholic fatty liver disease (NAFLD). De bewijzen voor dit inadequate westerse dieet worden steeds sterker als het gaat om voedingsallergieën. De aangeboden diversiteit aan voedingsmiddelen, met name in de eerste levensjaren, is verantwoordelijk voor een juiste ontwikkeling van het microbioom. Een brede samenstelling van het microbioom draagt bij aan een gezond leven ter voorkoming van diverse ziekten als bijvoorbeeld voedingsallergieën [3].
Melk en gluten zijn triggers Melk- en glutenallergie komen het meest voor als het gaat om voedingsallergieën. Als mede oorzaak wordt de vroegtijdige introductie in het leven gezien van met name koemelk, daar waar het als alternatief voor moedermelk gebruikt wordt. Deze koemelk bevat allerlei schadelijke allergenen in de vorm van caseïne, alfa- en bèta-lactoglobuline. Aangezien het microbioom nog niet volledig is aangelegd, dus nog niet de juiste verteringsmogelijkheden weet, kan dit leiden tot een allergische immunologische reactie [4]. Er lijkt voldoende bewijs te zijn dat blootstelling aan allergenen, die via moedermelk zijn binnenkomen, belangrijk is voor de ontwikkeling van een normale 'immuuntolerantie' tegen voeding. Dit ten gunste voor het kind, en de kans op voedingsallergieën vermindert [5]. De aanwezige nutriënten en immunoglobulinen uit borstvoeding komen op de eerste plaats als meest beschermende voeding tegen iedere vorm van allergie [6]. De lengte, duur en kwaliteit van borstvoeding, én het tijdstip van invoering van vaste voeding bij het kind zijn bepalende factoren bij het al dan niet ontwikkelen van allergieën.
Uitslag allergietesten niet altijd betrouwbaar Vaak zijn de resultaten van allergietesten negatief of geven onvolledige informatie. De cliënt gaat naar huis zonder diagnose, mét het advies er maar met de klachten te leren leven. Iedere allergische reactie op voeding is een ontstekingreactie, een reactie van het immuunsysteem. Teneinde deze ontsteking te remmen worden regelmatig ontstekingsremmers voorgeschreven. Dit soms jarenlang! Verondersteld wordt dat het ontstekingsproces per definitie ‘fout’ zou zijn. Echter het tegenovergestelde is waar. Het lichaam zoekt continu naar een homeostatisch evenwicht en probeert zich aan de omstandigheden aan te passen. Waarom zou het lichaam op eigen houtje kiezen om te ontsteken? We zijn uitgerust met een bijzonder geavanceerd immuunsysteem om gevaren te herkennen en buiten de deur te houden. In de eerste levens-
nr 2 - 2015
jaren moeten we echter zoveel mogelijk in contact komen met dit scala aan indringers om het immuunsysteem te trainen om zoveel mogelijk antistoffen op te bouwen. Onze te ver doorgevoerde hygiëne en manier van leven (leefstijlfactoren) dragen mede bij aan een tekort aan trainingsprikkels, dus een tekort aan training van ons immuunsysteem [7]. Een onderzoek geeft aan hoe leefstijlfactoren door (in)directe training van immuuntolerantie invloed hebben op het voorkomen van allergieën en eczeem [8]. Zo blijkt het gunstig om: • De vaat met de hand te doen in plaats van met de vaatwasser; • Onbewerkte voeding rechtstreeks van de boer te eten; • Gefermenteerde voeding te eten. Niet alleen onze bacteriële darmflora maar ook de parasitaire flora, in de vorm van wormen, speelt een mogelijke rol in de training van immuuntolerantie. Experimenten bij dieren laten een stimulatie zien van cytokinenproductie, regulerende T-cellen (Treg) en dendritische activatie en toename van macrofagen. De door wormen geproduceerde stoffen zouden bijdragen aan een betere bescherming van de gastheer en stimulatie en modulatie van het immuunsysteem. Eerdere klinische studies met de inzet van wormen als therapeuticum, hebben ook een positief effect laten zien voor de behandeling van auto-immuunziekten [9, 10]. Naast de hygiëne-hypothese bestaat er ook nog een 'biodiversiteits-zone hypothese'. Blootstelling in de eerste levensjaren aan een directe natuurlijke landschapsomgeving als bossen en landbouwgrond binnen een straal van 2-5 km in tegenstelling tot het stadsleven. De uitkomst was verrassend: de hoeveelheid en de diversiteit van landschapspatroon rondom de woonomgeving waar mensen leven, bepaalt de variatie en relatieve overvloed aan Proteobacteria op de huid van gezonde individuen. Des te landschappelijker en na-
29
Uit de praktijk
Ralp h Ree
tuurlijker de mensen woonden, des te meer Proteobacteria er worden gevormd. Hoe landschappelijker de kinderen wonen hoe minder voedingsallergieën [11]. Eén van de taken van het immuunsysteem is om een onderscheid te maken in wat goed en wat fout is. Het meeste gevaar komt van buiten. Dat leren we al tijdens de eerste jaren van ons leven. Moedermelk staat bekend als de beste voeding voor het kind. Het bevat essentiële stoffen, bio-actieve immunologische elementen en legt tevens de basis voor het microbioom in de darm en de opbouw van het immuunsysteem. Het microbioom is daarom mede verantwoordelijk voor, de voor het kind zo belangrijke, eigen natuurlijke anti-ontstekingsmogelijkheden en afweermogelijkheden [12]. Ook voeding komt van buiten. Iedere reactie op voeding is er altijd een van het immuunsysteem. Voedingsallergieën zien we juist terug bij jonge kinderen en vooral baby's. Omdat het microbioom nog niet volledig aangelegd is en de immuunreactie derhalve nog niet is uitontwikkeld. In deze ontwikkelingsfase kunnen daarom ongewenste, maar wel begrijpelijke, immunologische reacties ontstaan. Het aangrijpingspunt voor een natuurlijke aanpak van voedingallergieën mag duidelijk zijn: voedingsaanpassingen, leefstijlveranderingen en herstellen van het microbioom. Onze darmen zijn bevolkt met ongeveer 1.500-2.000 gram levende organismen die bijdragen aan een goede vertering, bescherming en opbouw van ons immuunsysteem. Het microbioom speelt overigens een cruciale rol van betekenis bij tal van ziektebeelden, niet alleen bij voedselallergie en -overgevoeligheid.
Het microbioom bepalend? Prof. Elie Metchnikoff ontdekker en grootvader van onze eerste probiotica, heeft begin 1900 al de relatie gelegd tussen het microbioom en de betekenis van gefermenteerde melkproducten (yoghurt). De consumptie van yoghurt leidde tot een betere gezondheid bij een populatie van boeren die deze producten gebruikten. Sindsdien is er veel onderzoek gedaan en gepubliceerd naar de rol van probiotica bij voedingsgerelateerde allergieën. Het microbioom is de verzamelnaam van alle in de darm voorkomende bacteriën. Met 17.000 publicaties is het microbioom een populair onderzoeksthema. De samenstelling van dit microbioom is veelvuldig onderzocht. Het blijkt dat bij tal van ziektebeelden en gezondheidsbezwaren er een duidelijke verandering in deze samenstelling heeft plaatsgevonden. Probiotica zijn levende of dode bacteriën afgeleid van het microbioom met een specifiek effect. Het microbioom is niet statisch maar aan verandering onderhevig. Voeding veranderd namelijk de samenstelling van het microbioom [14].
⬇ Th1 cytokinen
⬇ ⬆
Allergeen specifiek IgE
⬆
IgA
⬆ ⬆ ⬇
In een studie met zes maanden oude baby's werd de diversiteit van het microbioom gemeten in relatie tot het ontstaan van atopisch eczeem. Hierbij werd gekeken naar de hoeveelheid butyraat producerende bacteriën (Coprococcus Eutactus). De uitkomst: hoe diverser het microbioom is aangelegd des te meer Coprococcus Eutactus aanwezig zijn, wat leidde tot minder voorkomen of een mildere reactie van atopisch eczeem [13].
IFNγ, IL-6, TNF-α
Allergeen specifiek IgG
⬇ Treg aantal en functie ⬆ IL-10, TGF-β
⬆ ⬆ ⬇
Probiotische bacteriën
Epitheelbarrière Tight junction proteïne expressie Translocatie van bacteriën
⬇
Th2-cytokinen IL-4, IL-5, IL-13
⬆ ⬇ ⬆
Onstekingsinfiltraat Korte keten vetzuren Anti-ontsteking
Onwerkzaam maken van pathogenen Aanhechting aan epitheelweefsel, slijm Bacteriocine productie
Figuur 1: Samenvatting van probiotische biologische effecten [15].
nr 2 - 2015
OF
30
Uit de praktijk
R al p h R e e
kwaliteit bovenal
C
Conclusie De grootste uitdaging tegen voedingsallergieën ligt op het gebied van preventie. Willen we onze kinderen (overleving van de mens) een gezond immuunsysteem (overleving van het individu) meegeven dan zullen we zowel bij ouder als kind (zowel pre en postnataal) een gezond microbioom creëren. Dit kan door aanpassingen in ons huidige dieet en leefstijl. Voeding als medicijn moet worden geïntegreerd in het dagelijkse leven met een tweeledig doel: genezen én voorkomen van voedingsallergieën. Onbewerkte natuurlijke voeding zal als basisvoedsel moeten dienen om het microbioom zijn gezonde functie terug te geven. Interventies met probiotica kunnen helpen het microbioom te herstellen, maar zullen altijd gezamenlijk met voedingsmaatregelen moeten worden ingezet.
R
Osteoton, de natuurlijke totaalformule voor het behoud van een sterk beendergestel
Referenties 1. Collado MC, et al. Gut microbiota: a source of novel tools to reduce the risk of human disease? Pediatr Res, 2015. 77(1-2): p. 182-8; 2. Lack G. Update on risk factors for food allergy. J Allergy Clin Immunol, 2012. 129(5): p. 1187-97; 3. Tsabouri S, Douros K, Priftis KN. Cow's milk allergenicity. Endocr Metab Immune Disord Drug Targets, 2014. 14(1): p. 16-26; 4. Wyness L. Nutrition in early life and the risk of asthma and allergic disease. Br J Community Nurs, 2014. Suppl: p. S28-32; 5. Minniti F, et al. Breast-milk characteristics protecting against allergy. Endocr Metab Immune Disord Drug Targets, 2014. 14(1): p. 9-15; 6. Sansotta N, et al. Timing of introduction of solid food and risk of allergic disease development: understanding the evidence. Allergol Immunopathol (Madr), 2013. 41(5): p. 337-45; 7. Rook GA. Hygiene and other early childhood influences on the subsequent function of the immune system. Dig Dis, 2011. 29(2): p. 144-53; 8. Hesselmar B, Hicke-Roberts A, Wennergren G. Allergy in children in hand versus machine dishwashing. Pediatrics, 2015. 135(3): p. e590-7; 9. Weinstock JV. Do We Need Worms to Promote Immune Health? Clin Rev Allergy Immunol, 2014; 10. Tanasescu R, Constantinescu CS. Helminth Therapy for MS. Curr Top Behav Neurosci, 2014; 11. Ruokolainen L, et al. Green areas around homes reduce atopic sensitization in children. Allergy, 2015. 70(2): p. 195-202; 12. Civardi E, et al. Enteral nutrition and infections: the role of human milk. Early Hum Dev, 2014. 90 Suppl 1: p. S57-9; 13. Nylund L, et al. Severity of atopic disease inversely correlates with intestinal microbiota diversity and butyrate-producing bacteria. Allergy, 2015. 70(2): p. 241-4; 14. Maukonen J, Saarela M. Human gut microbiota: does diet matter? Proc Nutr Soc, 2015. 74(1): p. 23-36; 15. Oelschlaeger TA. Mechanisms of probiotic actions - A review. Int J Med Microbiol, 2010. 300(1): p. 57-62.
• met per dagdosis 2000 IU cholecalciferol, de optimale dagdosis en vorm van vitamine D3 die bijdraagt tot de normale opname van calcium en fosfor
• met per dagdosis 135 mcg vitamine K2 (menaquinone-7 uit het natuurlijke sojafermentatieproduct natto), die bijdraagt tot het neerzetten van calcium in de botten • met de botmineralen calcium, magnesium en zink onder hun zeer goed opneembare citraatvorm (dus geen calciumcarbonaat, magnesiumoxide of zinksulfaat)
60 tabl. €15,85
Osteoton, de optimale synergie van werkzame voedingsstoffen voor het behoud van je botkapitaal
Verkrijgbaar in alle natuurvoedingswinkels en bij apotheek CNK 3056-819 Info: tel.: 056 43 98 52 - info@mannavital.be
www.mannavital.be
nr 2 - 2015
31 Geert Verh els t
Seminarie
Het belang van salvestrolen in de niettoxische tumortherapie Antwerpen, 6 maart 2015
E
r bestaan diverse strategieën in de niet-toxische tumortherapie, zoals: de werking van het immuunsysteem optimaliseren, de weefseloxygenatie herstellen, de angiogenese afremmen, de zuurbase-balans corrigeren, grondig detoxificeren en nutritionele tekorten aanvullen. Al deze interventies hebben hun nut, maar mankeren wel een specifiek aangrijpingspunt in kwaadaardige kankercellen. Prof. Dan Burke wees ons op het bestaan van welbepaalde bittere fytonutriënten, de salvestrolen, die het potentieel hebben om zeer selectief kankercellen tot apoptose te dwingen en daarom een centrale plaats verdienen in de holistische aanpak van kanker.
Samen met zijn team aan de Universiteit van Aberdeen, ontdekte prof. Dan Burke in de jaren negentig in tumorcellen een tot dan onbekend cytochroom P450-enzym, het CYP1B1. Bijzonder aan dit enzym is dat het kan worden aangetoond in kankercellen maar niet in gezonde weefselcellen, een gegeven dat inmiddels werd bevestigd door onafhankelijke laboratoria. Daarna kwam Dan Burke in contact met prof. Gerry Potter, die als expert in het ontwikkelen van chemotherapeutica op zoek was naar middelen om zo selectief mogelijk kankercellen te treffen zonder gezonde cellen schade te berokkenen. Potter en Burke vroegen zich af of er in de voeding geen onschadelijke verbindingen voorkwamen die binnenin een kankercel door CYP1B1 worden geactiveerd tot cytotoxische stoffen en zo tot apoptose leiden. Inmiddels hebben ze met de salvestrolen een klasse van bittere fytonutriënten beschreven die aan deze voorwaarden voldoen.
Ginkgo, Sint-Janskruid, ginseng, cannabis en vooral vitamine B17 (amygdaline) remmen de activatie van salvestrolen; • salvestrolen vervullen in een plant vooral de functie van antifungale middelen en worden om die reden tot 30 maal meer in biologische gewassen aangetroffen dan in reguliere geteelde groenten en fruit; • er komen te weinig salvestrolen voor in het westerse dieet: niet alleen omdat te weinig biologische groenten en fruit worden geconsumeerd, maar ook omdat deze van nature bittere stoffen steeds minder voorkomen door onder andere ontbittering, het filteren van vruchtensappen en door het veredelen van gewassen; • salvestrolen zijn geen antioxidanten en mogen niet verward worden met resveratrol, een antioxidans dat maar een zeer zwakke salvestrolenwerking etaleert;
• het CYP1B1-enzym komt heel sterk tot expressie in alle precancereuze cellen, kankercellen en metastasen, terwijl normale cellen geen of zeer weinig CYP1B1 bevatten;
• aan salvestrolen werd middels een puntensysteem een sterkte toegekend. Waar het gezonde paleolithische dieet ongeveer 100 salvestrolenpunten per dag aanleverde en de huidige westerse mens door zijn toxische milieu waarschijnlijk 350 salvestrolenpunten behoeft, hebben Burke en Potter uitgerekend dat bij kanker best met minimum 4.000 salvestrolenpunten wordt gewerkt (via geconcentreerde voedingssupplementen);
• salvestrolen zijn plantenstoffen die heel specifiek op dit CYP1B1-enzym binden in kankercellen en daarbij gemetaboliseerd worden tot toxische stoffen die de kankercel van binnenuit doden, terwijl gezonde cellen ongemoeid worden gelaten;
• er zijn (nog) geen dure klinische studies ondernomen met salvestrolen, maar inmiddels zijn wel in drie edities van het Britse Journal of Orthomolecular Medicine verschillende case studies verschenen van mensen die van kanker genazen door salvestrolen.
Op het seminarie van 6 maart legde Dan Burke op een bevattelijke manier uit:
• salvestrolen zijn niet alleen nuttig bij de aanpak van kanker, maar ook in de preventie van kanker, omdat ze ook microtumoren afremmen die normaal pas na jaren tot een actieve kanker leiden; • de efficiëntie van salvestrolen bij kanker hangt af van de nutritionele status van de patiënt: vooral biotine, ijzer, magnesium en de vitaminen B3, B2 en C dragen als cofactoren van CYP1B1 bij tot een goede omzetting van salvestrolen.
Meer informatie vindt u in het boek “Het verband tussen voeding en kanker. SALVESTROLEN: natuurlijke bescherming tegen kanker:” Door Brian A. Schaefer, vertaald door Dr. Geert Verhelst. ISBN:978-1505908930. Te verkrijgen in de natuurwinkel.
I
nr 2 - 2015
OF
32
Diagnostiek
T h e odoor Sche e pe rs
Borrelia, een bacterie die ons hoofdpijn bezorgt
D
e spirocheet, Borrelia burgdorferi, in 1982 vernoemd naar de ontdekker Willy Burgdoferi kan na infectie bij een patiënt neuroborreliose veroorzaken. Dit gaat gepaard met de kenmerkende symptomen als heftige pijnen in romp, armen en/of benen, al dan niet met gevoel- en krachtsverlies, perifere facialisparese (typische aangezichtsverlamming), hoofdpijnen en extreme moeheid. Neuroborreliose is mogelijk na een niet opgemerkte tekenbeet. Het is een ernstige bacteriologische infectie waarvan de diagnose gesteld wordt op basis van het klinisch beeld, eventueel na bevestiging middels serologisch laboratoriumonderzoek, die behandeling direct noodzakelijk maakt teneinde neurologische schade tegen te gaan. In dit artikel geef ik aan hoe lastig de diagnostiek van neuroborreliose is.
Willy Burgdorferi had niet kunnen vermoeden dat er zoveel soorten Borrelia zijn en dat deze bacteriën ons zo enorm bezig zouden houden. Borrelia burdorferi sensu stricto komt het meest voor in Amerika, maar wordt ook regelmatig in Europa gevonden. Daarnaast komt Borrelia afzelii, garinii, bavariensis en sinds kort Borrelia miyamotoi voor [1]. Deze laatste bacterie wordt onder de categorie “relapsing fever” veroorzakende Borrelia’s geschaard en behoort niet tot de eerder genoemde ziekte van Lyme veroorzakende Borrelia’s. De meest voorkomende teken zijn schapenteken.
Lastige diagnostiek De techniek PCR (polymerase chain reaction) is ontwikkeld in 1983 en wordt tegenwoordig alom gebruikt om bacteriën, virussen of genetische afwijkingen te detecteren. Echter, wordt deze techniek gebruikt om Borrelia vast te stellen, dan worden de termen “vals positief”, “lab contaminatie” en “onmogelijk” continue gebruikt. Bloed en urine zijn niet bruikbaar ter vaststelling van een Borrelia-infectie [2], huidbiopten of liquor wel. Bij andere ziektebeelden (bijv. syfilis, HIV en cystic fibrose) is het in het geheel geen probleem; daar komt vals positief of laboratoriumcontaminatie niet voor. Mogen we hier een tegenstrijdigheid bespeuren die niets met wetenschap maar alles met historie te maken heeft? Daarvoor gaan we terug naar de basis van de eerste Nederlandse CBO-richtlijnen, waarin onomstotelijk is vastgelegd dat een Borrelia-infectie vastgesteld wordt op basis van de ontwikkeling van antistoffen, zijnde IgM en IgG. Analytisch te meten met een Elisa en te bevestigen met de Western Blot (WB). Elke patiënt die na een tekenbeet negatief scoorde op de Elisa en WB was met 100% zekerheid niet besmet, ook al ontwikkelde een patiënt klachten. Zelfs bij een positieve WB maar met een geringe titer antistoffen Epstein Barr werd de blot veelvuldig als vals positief afgegeven.
nr 2 - 2015
Slimme verstopper Wat al jaren verondersteld werd door de Nederlandse Vereniging voor Lymepatiënten en andere organisaties (o.a. Deutsche Borreliose Gesellschaft), bleek waarheid te zijn. Er worden met de Elisa een groot aantal patiënten gemist [3,4,5,6]. Zelfs de bekende erythema migrans (EM) blijkt niet altijd na een infectie te ontstaan [7,8,9]. De Borrelia bacterie kan bij het van gastheer naar gastheer gaan, de oppervlakte lipiden en proteïnen (Outer surface proteins (Osp)) modificeren zodat hij immunologisch moeilijk tot niet detecteerbaar wordt. Zelfs binnen een gastheer kunnen Osp’s veranderen [10,11,12]. De Borrelia bacterie heeft het vermogen om door de celwand heen te dringen en zich daar te “verbergen” voor het immuunsysteem. Vervolgens kan de Borrelia in een soort stase gaan, omringt door een sterkere celwand, waardoor ze antibioticabehandelingen kan overleven [12,13,14,15,16]. De Borrelia is een bacterie die het vermogen heeft om in de darmwand van patiënten te overleven en daarna hernieuwd de gastheer te infecteren [17]. Het is moeilijk om zo’n snel modificerende bacterie aan te tonen. Enkele laboratoria maken gebruik van een modificeerde BSK-H II medium om bloed op te kweken [18]. De matrix bloed wordt genomen omdat de bacterie conform literatuur vaak in de cellen zit. In de microbiologie wordt standaard gebruik gemaakt van kweekmedia om zeer geringe hoeveelheden bacteriën eerst op te kweken om zo voldoende materiaal te hebben voor determinatie en resistentieonderzoek. Determinatietechnieken zijn kleuringen, biochemische omzettingen maar ook PCR. Deze PCR wordt tevens toegepast om de immuunfluorescentie microscopie te bevestigen om daarna met sequensen te determineren. De PCR zou oud DNA van een jaren geleden doorgemaakte infectie nog aantonen. Het onderzoek van Lazarus in 2012 [19] toont in een muismodel aan dat met dode Borrelia geïnfecteerde muizen het DNA na 96 uur verdwenen en niet meer aantoonbaar is. Dus een patiënt met DNA van Borrelia in zijn bloed, een jaar geleden be-
33
Diagnostiek
Theo door Sch eepers
handeld voor een besmetting, die nog steeds onverklaarbare spier- en gewrichtsklachten heeft, heeft - voorzichtig gezegd - een grote kans dat hij op dit moment een actieve infectie door maakt. Helaas is het kweken van Borrelia een tijdrovende, arbeidsintensieve en zeer specialistische aangelegenheid en in weinig laboratoria toepasbaar. Een door Elisabeth Valentine-Thon uitgewerkte methode stelt ons momenteel in staat sneller een actieve infectie vast te stellen [20]. Binnen 48 uur moet zeer zorgvuldig uit citraatbloed de T-cel lymfocyt worden geïsoleerd, anders zijn de lymfocyten niet meer betrouwbaar te testen. Deze T-cellen worden vervolgens blootgesteld aan gezuiverd Borrelia antigeen en recombinant Borrelia antigeen. Indien een T-cel het antigeen herkent zal deze geactiveerd worden en gaan delen. Dit is de proliferatiefase en er ontstaan lymfoblasten. Deze ontwikkeling is meetbaar én microscopisch zichtbaar. Deze techniek wordt de LTT-Melisa genoemd en heeft een hoge sensitiviteit en specificiteit (ca. 87%, resp. 92-98%) [19]. De LTT-Melisa is niet te verwarren met de Elispot of Spirofind, welke detectietechnieken gebaseerd zijn op de meting van interferon gamma. De laatstgenoemde technieken zijn compleet anders en gevoeliger voor storingen [21]. In 2014 is een derde, peer reviewed artikel verschenen waarbij de twee onderzoeken van Valentine-Thon en Von Baehr bevestigd werden [22]. Bij negatieve serologie én een klinische indica-
tie voor een infectie met Borrelia is de LTT-Melisa een waardevolle aanvulling in het diagnostisch pakket. Wanneer we al geen hoofdpijn hebben, krijgen we het nu alsnog: een neuroborreliose of neuro-lyme kun je ook met de LTT-Melisa niet aantonen. Een LTT-Melisa kun je niet op liquor uitvoeren en je moet officieel een positieve liquor hebben wil de infectieziekte neuroborreliose als diagnose gesteld worden. Als patiënt, bij een negatieve serologie in liquor, sta je dan lijnrecht tegenover je neuroloog die uiteraard vasthoudt aan de richtlijn. Dit scenario doet zich elke dag voor en om die reden is verder onderzoek hard nodig. Het klinische beeld van de patiënt is zeer belangrijk en aan u de taak om bij de diagnose niet blind te varen op diagnostiek!
A
Auteur: Theodoor Scheepers, algemeen directeur Pro Health Medical - www.prohealth.nl
R
Referenties : De referenties van dit artikel zijn gepubliceerd op de website www.orthofytomedia.org.
Uw dagelijkse dosis darmflora Samenstelling per capsule Probiotica mix 37,5 miljard • Lactobacillus acidophilus 7,5 miljard • Lactobacillus rhamnosus 7,5 miljard • Lactobacillus reuteri 7,5 miljard • Bifidobacterium infantis 7,5 miljard • Bificobacterium animalis lactis 7,5 miljard Fructo-oligo- saccharide (oligofructose) 100mg Gebruik
Inhoud:
CNK
10 capsules
3129012
30 capsules
3075520
60 capsules
3182144
90 capsules
3256336
1 à 2 capsules per dag of zoals aanbevolen. Koel en droog bewaren bij voorkeur in de koelkast.
www.pharmanutrics.be | info@pharmanutrics.be T. 056687382
34
Fytotherapie
Ja a p Sl e g t
Traditionele fytotherapie bij allergieën
S
teeds meer kinderen en volwassenen lijden onder een allergie en zijn veroordeeld tot medicatie en/of eliminatie van stoffen om de allergische reacties de baas te blijven. Oorzaken en behandeling zoekt men in het opzoeken van de stof
die verantwoordelijk is voor de reactie en het pareren of elimineren hiervan met een medicament. In veel gevallen zijn dit anti-histaminica, corticosteroïden (incl. zalven) en puffers.
Natuurgeneeskundig ziet men de allergische reactie op invloeden van buitenaf als een symptoom van een verstoord of verzwakt immuunsysteem. Dit betekent dat het uitgangspunt in de behandeling primair herstel van het immuunsysteem moet zijn. Daarnaast is het vermijden van zogenoemde ‘triggers’ (indien bekend) belangrijk om de geïrriteerde orgaanstelsels - zoals slijmvliezen van de luchtwegen, huid of darmen - tot rust te brengen. Er is een zeer sterke band tussen het functioneren van het immuunsysteem en de darmen. Hier bevindt zich immers een groot deel van ons afweersysteem (plaques van Peyer). Een goed functionerend darmstelsel is essentieel voor opname van voedingsstoffen, uitscheiding van afvalstoffen en de vitaliteit van het totale systeem. Door allerlei factoren en oorzaken is deze darmfunctie bij velen onvoldoende krachtig. Daarnaast is er een relatie tussen allergieën en de werking van de bijnierschors. Deze is verantwoordelijk voor de aanmaak van lichaamseigen corticosteroïden. Het lichaam heeft corticosteroïden nodig om ontstekingen te pareren. Uitputting van de bijnierschors, bijvoorbeeld als gevolg van een lange stressperiode of hormonale onbalans, is medebepalend voor het functioneren van het afweersysteem. De vitaliteit van ons afweersysteem is een zeer belangrijke factor: het beïnvloedt de stofwisseling in zijn geheel en het mentaal/emotioneel welbevinden.
Factoren van invloed op immuunsysteem: • Erfelijkheidsfactoren, familiaire belasting; • Voedingsomstandigheden, belasting met additieven, suiker, melk en gluten; • Belasting als gevolg van beroep: onder andere kapper en banketbakker; • Medicatie, operatie, vaccinatie! • Irriterende stoffen, cosmetica, sterke geuren; • Zwakke werking van één of meer orgaanstelsels, zoals spijsvertering, lever, lymfe en nieren; • Onvoldoende ontwikkeling van de bacteriecultuur in de darmen door bijvoorbeeld antibiotica, schimmels, ontberen van borstvoeding en malabsorptie; • Psychische omstandigheden waaronder stress.
nr 2 - 2015
Traditionele fytotherapie Het behandelen van allergische klachten met fytotherapie behoeft een brede diagnosestelling. Wat zijn de zwakke punten in de stofwisseling? Wat is de aanleg en vatbaarheid, zijn er eerder ziekten doorgemaakt? Hoe is het functioneren van de darmen (flora + slijmvliesconditie) en de zuur-basebalans? Zijn er psychische omstandigheden en slikt men bijvoorbeeld medicatie? De onderliggende oorzaak dient het primaire uitgangspunt te zijn voor de therapie. Tegelijkertijd kunnen er maatregelen genomen worden tegen de symptomen als benauwdheid, diarree of jeukklachten en, als deze duidelijk zijn, het elimineren van belastende stoffen. Een en ander betekent dat er per patiënt met dezelfde allergische klacht (bijv. hooikoorts) verschillende keuzes gemaakt worden met betrekking tot de inzet van planten. Zo kan bij de één het zwaartepunt in de therapie liggen bij het lymfesysteem en bij de ander specifiek het versterken van de lever, gal en darmfunctie. Vanzelfsprekend kan de therapie aangevuld worden met voedingsadviezen en/of inzet van probiotica.
Belangrijke plantengroepen Immuunstimulantia: planten die direct het afweersysteem activeren en/of versterken Voorbeelden zijn: Echinacea purpurea, Ribes nigrum en Glycyrrhiza glabra. Antihistaminica: planten die de vrijstelling van histamine verhinderen en direct gericht zijn op de allergische reactie. Voorbeelden zijn: Urtica dioica, Chamomilla recutica en Ribes nigrum. Lymfatica: planten met een positieve invloed op het lymfestelsel en immuunsysteem. Voorbeelden zijn: Sarsaparilla, Calendula officinalis, Echinacea purpurea. Hepatica: planten die de werking van de lever versterken of herstellen, de aanmaak van gal bevorderen, het pancreas tot aanmaak van enzymen activeren waardoor de spijsvertering gunstig wordt beïnvloed. Deze planten kunnen een gunstige invloed uitoefenen bij allergische huidklachten met jeuk. Voorbeelden zijn: Curcuma xanthorrhiza, Angelica archangelica en Chelidonium majus.
35
Fytotherapie
Jaa p Slegt
Amara’s: planten die de sapsecretie activeren, de maag/ darmfunctie verbeteren, de darmslijmvliezen versterken, zorgen voor betere opname en uitscheiding en indirect de vitaliteit van het immuunsysteem versterken. Zij ondersteunen het herstel van de darmen bij voedselallergieën als gluten- of lactosegevoeligheid. Voorbeelden zijn: Erythrea centaurium, Acorus calamus en Achillae millefolium.
Sedativa: planten met invloed op het ‘limbische’ systeem, het emotiegebied en bij onrust en angst balans brengen. Bij allergische aandoeningen met verergering door stress. De huid reageert in dit geval met hevige roodheid en jeuk en/ of de luchtwegen met meer benauwdheid. Voorbeelden zijn: Melisse officinalis en Passiflora incarnata.
Specifieke anti-allergica Ribes nigrum (Zwarte bes) Ribes Nigrum is een basisplant bij allergische klachten. In de oudheid was Ribes nigrum vooral bekend als middel voor blaas- en nierklachten, huiduitslag, diarree en spier- en gewrichtsklachten. In de 18e eeuw werd de Ribes de ‘struik van duizend deugden’ genoemd en ook wel gezien als levenselixer. Vanwege het hoge gehalte aan vitamine C werd in Engeland in de tweede wereldoorlog de siroop gratis uitgedeeld aan kinderen om het gebrek aan dit vitamine op te vangen. In de huidige fytotherapie wordt Ribes nigrum veelvuldig ingezet om de bijnierschorsfunctie te versterken. Specifiek het gemmotherapeuticum van Ribes nigrum is uitermate geschikt bij allergische klachten.
Ribes nigrum.
de slijmvliezen. Het is effectief bij slijmvliesontsteking van de luchtwegen, darmen, spier/gewrichten, nieren en blaas (verhoogt de nierfunctie en is diaphoretisch). Tevens kan Ribes nigrum ingezet worden bij uitputting van de bijnierschors na een lange periode van stress. Vooral het gemmotherapeuticum (glycerinemaceraat van twijgen en knoppen) komt voor deze klachten in aanmerking. Bijzonderheden: Ribes nigrum is specifiek geschikt bij allergieën als hooikoorts, huisstofmijt, urticaria met jeuk en luchtwegklachten. Het is bijzonder makkelijk in te zetten vanwege de prettig zoete smaak en als draagvloeistof voor aanvullende tincturen. Let op interactie: Bij gebruik van diuretica (oedemen) en hartmedicatie is voorzichtigheid geboden. Glycyrrhiza glabra (zoethoutwortel) Glycyrrhiza glabra werkt anti-allergisch en als een antihistaminicum. Al bij de Grieken en Romeinen was de zoethoutwortel een geneesmiddel. Vooral bij klachten van de bovenste luchtwegen. Later, in de Middeleeuwen is de wortel in Europa bekend geworden en werd gebruikt in bijvoorbeeld hoesttabletten. Vanaf 1760 is het extract toegevoegd aan drop. In de jaren vijftig is een gunstige werking op maag- en darmzweren aangetoond. Naast een anti-inflammatoire, analgetische en beschermende werking op maag en darmslijmvliezen heeft de zoethoutwortel een versterkende werking op de bijnierschors.
Belangrijkste Inhoudsstoffen In blad en knoppen: flavonoïden (o.a. quercetine), fenolzuren (galluszuur), aminozuren (o.a. (o.a. arginine, proline, glycine), etherische olie (o.a. monoterpenen, sesquiterpenen) en enzymen. In de bessen: anthocyaninen, flavonoïden, vitamine C, fenolzuren, looistoffen. Werking: primair is Ribes nigrum werkzaam op de bijnierschorsfunctie. Het stimuleert de aanmaak van bijnierschorshormonen (o.a. cortisol), heeft anti-inflammatoire en anti-allergische eigenschappen. Het remt de vrijzetting van histamine uit de mestcellen. Histamine is bij allergische reacties verantwoordelijk voor roodheid, jeuk en irritatie van Glycyrrhiza glabra.
nr 2 - 2015
OF
36
Fytotherapie
Belangrijke inhoudsstoffen: flavonoïden, glycosiden, saponinen, bitterstoffen, coumarinen en fytosterolen. Werking Door een versterkte aanmaak van het natuurlijke cortisol door de bijnieren (glycyrrhizine) en de flavonoïden (o.a. lyquiritine) heeft zoethout ontstekingsremmende, anti-allergische en antihistaminische eigenschappen. Het past bij insufficiëntie en/of uitputting van de bijnierschors en heeft daarnaast een mild gunstige invloed op de leverfunctie. Het kan ingezet worden om medicatie met corticosteroïden te verminderen, te vervangen of te herstellen na gebruik van deze medicatie. Vooral inzetbaar bij hooikoorts, allergische rhinitis en luchtwegklachten met een allergische component.
Ja a p Sl e g t
beeld acné, pukkels en zweren. Daarnaast wordt deze plant veel ingezet bij klachten door te hoge opslag van urinezuren. Denk hierbij aan klachten als jicht, artritis, artrose, oedeemvorming en nierinsufficiëntie. Toch is de grote brandnetel veilig in te zetten als ondersteuning bij allergische klachten als netelroos, hooikoorts en huisstofallergie die gepaard gaan met huidklachten met jeuk door een overdreven aanmaak van histamine. Specifiek in te zetten bij diegenen waarbij er een verhoogde aanleg is voor opslag van urinezuur door een zwakke nierfunctie.
Bijzonderheden: Zoethout is vooral goed in te zetten bij allergische reacties in de luchtwegen bijvoorbeeld bij hooikoorts, neusverkoudheid en benauwdheid in de bronchiën. Het kan uitstekend ingezet worden als infusem (5/10 gram gemalen wortel per dag). Combinatie met: Chamomilla recutica, Melisse officinalis en Angelica archangelica bij hooikoortsklachten. Let op: niet lang gebruiken, een periode van zes weken wordt aangeraden. Zoethout is niet zo geschikt voor kinderen onder 12 jaar. Contra-indicatie: hypertensie, oedeemvorming, hartzwakte (medicatie), nierinsufficiëntie, zwangerschap, diabetici en hepatitis. Urtica dioica (Grote brandnetel) De grote brandnetel is een mild plantaardig antihistaminicum. Het is sinds de oudheid vooral bekend als reinigende plant, goed werkzaam bij klachten van de huid als bijvoor-
Urtica dioica.
Belangrijke inhoudsstoffen: flavonoïden, aminen o.a. choline, histamine, serotonine, looistoffen, vitaminen, mineralen en mierezuur. Werking: Urtica dioica verbetert de immuniteit, is antiallergisch en vermindert de vrijstelling van histamine. Het is vooral geschikt bij hooikoorts en huisstofmijtallergie met neusslijmvliesontsteking, huiduitslag en jeuk.
Bitterstofplanten Bitterstofplanten kunnen de spijsvertering activeren en versterken, waardoor de vitaliteit en indirect het immuunsysteem positief beïnvloed worden. Bij allergieën met een sterke connectie met de darmen kunnen die bitterstofplanten gekozen worden die zowel de maag- darmslijmvliezen als het immuunsysteem rechtstreeks versterken. Er zijn vele bitterstofplanten geschikt om de spijsvertering te versterken, te activeren en te herstellen. Bij het maken van de keuze (krachtige of milde beïnvloeding) kan rekening gehouden worden met de conditie, aanleg en vatbaarheid van de cliënt. Voorbeeld:
darmen, de aanmaak van gal (achilline), is spasmolytisch en anti-inflammatoir (etherische olie, flavonoïden). Het heeft een mild anti-allergische werking (chamazuleen) en is een tonicum voor de slijmvliezen van de darmen. Het versterkt de eetlust, past bij ‘dyspepsie’ met opgeblazenheid en gasvorming, een zwakke opname, bleekheid, bloedarmoede en verhoogde vatbaarheid. Daarnaast is het door het chamazuleen ondersteunend bij hooikoortsallergie. Bij allergieën combineren met: Calendula officinalis, Angelica archangelica, Erythrea centaurium, Chamomilla recutica en Ribes nigrum.
Achillae millefolium Achillae millefolium of Duizendblad is een tonicum voor de maag- darmslijmvliezen. Inhoudsstoffen o.a.: bitterstoffen(achilline), flavonoïden, glycosiden, looistoffen, etherische olie en coumarinen. Werking: duizendblad activeert de sapsecretie in maag en
Achillae millefolium. nr 2 - 2015
37
Fytotherapie
Jaa p Slegt
Casus: Allergische huidklachten met jeuk
Traditionele fytotherapie
Een vrouw van 55 jaar heeft flinke huiduitslag (netelroosachtig) met zeer veel jeuk. De klacht is chronisch te noemen met acute fases. Tevens heeft zij last van de slijmvliezen in de keelholte, soms wat benauwdheid en heesheid. Ze heeft al jaren last van het ‘prikkelbaar darmsyndroom’ (reguliere diagnose) met een zeer wisselend ontlastingspatroon, spasmen en flatulentie. Bloedonderzoek toont een lage afweer met een te hoge aanmaak van leukocyten. Zij heeft een permanent gevoel van vermoeidheid en neiging naar depressiviteit. Zij slaapt slecht, wordt heel vaak wakker met onrust, zweten en dufheid in de ochtend.
In de behandeling staan twee dingen centraal:
Mentaal/emotioneel: mevrouw is werkzaam in het onderwijs, vindt zichzelf gedreven en tegelijkertijd onzeker in wat zij doet. Zij heeft niet zo’n hoge pet op van wat zij presteert, denkt snel dat anderen het altijd beter kunnen. Historie: in de kindertijd heeft mevrouw veel last gehad van hooikoorts en huidklachten. Ziekte van Pfeiffer(18 jr.), darmklachten(uiteindelijk PDS). Zes jaar geleden heeft zij een depressie gehad met behandeling van antidepressiva. Na twee jaar is dit afgebouwd. Oogdiagnostiek (Deck): lymfatisch constitutie. Reguliere diagnose: Allergische huidklachten. Medicatie: antihistaminicum, Topicorte emulsie (corticosteroïd klasse 3).
1. Versterking van het afweer- en lymfesysteem 2. Balans brengen in de spijsvertering en leverfunctie. In deze casus worden hiervoor de volgende planten gekozen: 1. Afweer en lymfesysteem: Sarsaparilla Sarsaparilla (Smilax officinalis) is vooral bloed- en weefselreinigend en versterkt de natuurlijke afweerprocessen. Het is ontstekingsremmend, antiseptisch, antibiotisch, diuretisch en urinezuur uitscheidend(saponinen). In de natuurgeneeskundige praktijk wordt Sarsaparilla vooral ingezet bij huidklachten met jeuk, chronische eczeem, versterking van het immuunsysteem, afvoer van toxinen via nieren/blaas en ontgifting van toxische belasting uit de stofwisseling en zware metalen als kwik, lood en amalgaam. Inhoudsstoffen: saponinen, fytosterolen, bitterstoffen en mineralen. Bijzonderheden: Sarsaparilla is een universeel en krachtige plant bij alle vormen van huiduitslag waarbij lymfesysteem en huid belast zijn. Zeer geschikt bij allergische huidreacties met heftige jeukaanvallen. In deze casus is Sarsaparilla gecombineerd met Urtica dioica en Echinacea purpurea.
Brede diagnose: de lymfatisch constitutie geeft aan dat in de ontwikkeling van klachten lymfe, klieren en slijmvliezen altijd een rol spelen. Aanleg voor ontstekingen en zwakte van het immuunsysteem is hierin opgesloten. In de ziektegeschiedenis zijn de hooikoorts, huidklacht en Pfeiffer al aanwijzingen voor zwakte c.q. belasting van dit orgaanstelsel. Daarnaast kunnen symptomen als de rommelige spijsvertering, het slechte slapen met onrust en zweten, vermoeidheid en duf in de ochtend een indicatie zijn van een onbalans in de spijsvertering en leverfunctie. Ook de aanleg voor depressiviteit kan hiermee in verband staan. De lever staat in de natuurgeneeskunde centraal in de verwerking van indrukken (zowel fysiek als mentaal/emotioneel). De gedrevenheid, voorkomend uit onzekerheid, kan zorgen voor een permanente stressfactor. De reguliere medicatie verdient aandacht met betrekking tot de bijwerkingen. In de bijwerking van Topicorte (fenylkwiknitraat) is een mogelijkheid van een allergische reactie. Daarnaast zal langdurig gebruik impact kunnen hebben op de bijnierschorsfunctie.
Sarsaparilla.
nr 2 - 2015
OF
38
Fytotherapie
Ja a p S l e g t
2. Spijsvertering en leverfunctie: Angelica archangelica Angelica (Grote Engelwortel) is een uitstekende plant om de gehele spijsvertering te versterken. Het activeert de aanmaak van maag- en darmsap, het bevordert de galsecretie door de lever en de pancreassecretie. Door de etherische olie heeft het sterk gasafdrijvende en ontkrampende eigenschappen. Daarnaast heeft het angelicine een kalmerende invloed op het zenuwstelsel en is het een milde immunostimulans. Door de positieve invloed op de spijsvertering verhoogt het ook indirect de weerstand. Inhoudsstoffen: bitterstoffen (lactonen), etherische olie (alpha- en beta-fellandreen), looistoffen, furocoumarinen (angelicine). Bijzonderheden: In deze casus is Angelica specifiek ingezet om het immuunsysteem direct en indirect te versterken en rust te brengen in de klacht prikkelbare darmsyndroom. Het is uitermate geschikt bij dyspepsieklachten met een slechte eiwit- en vetvertering, waardoor een verhoogde belasting van toxinen ontstaat. In deze casus wordt Angelica gecombineerd met Achillae millefolium en Chamomilla recutica waardoor een uitstekend complex ontstaat voor de allergische huidklacht in combinatie met een te zwakke spijsvertering. Naast de inzet van traditionele fytotherapie is er probiotica ingezet en een glutenbeperkt dieet geadviseerd. Na twee maanden was de cliënt vrij van de huidklacht en was de spijsvertering sterk verbeterd.
Salvestrol PLATINUM, bescherming voorbij de antioxidanten Salvestrolen zijn bijzondere, bittere plantenbestanddelen, die het lichaam kan inzetten als de antioxidanten hebben gefaald. Omdat salvestrolen enkel in substantiële hoeveelheden voorkomen in onbehandelde groenten en fruit, is het westerse dieet er dan ook zeer arm aan. Om het lichaam te voorzien in extra salvestrolen kunnen concentraten van ondermeer bessen en andere vruchten ingezet worden, zoals SALVESTROL PLATINUM.
60 V-caps. €79
SALVESTROL PLATINUM is een hooggedoseerd extract
van salvestrolen uit bosbessen, braambessen, druiven en sinaasappelen. SALVESTROL PLATINUM bevat per 2 capsules 4000 salvestrolpunten, de optimale hoeveelheid die bijdraagt tot de celbescherming. Verkrijgbaar in alle natuurvoedingswinkels en bij de apotheek (CNK 2936-409) info@mannavital.be - www.mannavital.be - tel.: 056 43 98 52
Angelica archangelica.
nr 2 - 2015
Tweemaandelijks magazine OrthoFyto® & OrthoTrends®
Uitgave van OrthoFytoMedia Nr 2 - 2015, jaargang 20 Verschijnt 6 x per jaar Uitgever OrthoFytoMedia Nieuwdorp 57 - 9190 Stekene Tel: +32 (0)3 808 41 43 info@orthofytomedia.org Orthofyto is hét vaktijdschrift in België voor artsen, therapeuten en andere (para)medische professionals werkzaam of geïnteresseerd in preventieve gezondheidszorg en integratieve geneeskunde. Orthofyto heeft als doel u op de hoogte te houden van de laatste wetenschappelijke ontwikkelingen op het gebied van integratieve holistische gezondheidszorg, specifiek gericht op orthomoleculaire voeding & geneeskunde en fytotherapie. Hoofdredacteur Pascale Van den Heede, apotheker pascale@orthofytomedia.org Eindredacteur Walter O.M. Faché, biochemicus Redactieraad Walter O.M. Faché, biochemicus HEOS Pascale Van den Heede, apotheker Annemieke Meijler, natuurdiëtist Ereleden Prof. Dr. Ir. Jozef Poppe Apr. Hubert Goossens Dr. Med. Frans Fermon Dr. Med. Mark Bottu Auteurs van dit nummer Walter Faché, biochemicus Petra Kersten, natuurdiëtiste Hans van Montfort, arts Yvonne Coolen, Gestalttherapeut Angélique De Beule, industrieel Ingenieur biochemie, orthomoleculair voedingsdeskundige Ralf Ree, orthomoleculair therapeut Geert Verhelst, arts Theodoor Scheepers, directeur Jaap Slegt, natuurgeneeskundig therapeut
Lay-out en druk Françoise Biesbroeck, Het Letterhuis Beerveldestr. 19 - B-9160 Lokeren
Colofon
Nr 2 - 2015 - jaargang 20
Abonnementen/prijzen Voor informatie of aanmelding: secretariaat OrthofytoMedia Tel. +32(0)3 808 41 43 Info@orthofytomedia.org België en Nederland Tijdschrift: € 35 per jaar voor zes nummers Digitaal: € 25 per jaar (toegang volledige archief) Combinatie: € 40 per jaar Een los nummer: € 9,90 (excl. portokosten)
20 - jaarga ng Nr 2 - 2015
VA K T I J D S
CHRIFT
selVoeveod eligheid
overg
eRgIe eN VoeDINgSAll leRANTIe VoeDSelINTo opmARS IN
E-NUMMERS
SOJA
geReN ANDeRS ReA op VoeDINg CHOCOLADE
N
EI
SCHAALDIERE
PINDA
GLUTEN
VIS
LUPINE
TARWE VARKENSVLEES
CITRUSFRUIT
SESAM WEEKDIEREN
AARDBEI SELDERIJ
BACTeRIële oVeRgRoeI IN De m DuNNe DAR
NOTEN
GIST TOMAAT
Overige landen op aanvraag Abonneren: zie onze website www.orthofytomedia.org of mail naar info@orthofytomedia.org met vermelding van naam, adres, telefoon, email Jaarabonnement van januari tot december Abonnementen worden automatisch verlengd voor een volledig jaar, tenzij schriftelijk wordt opgezegd ten laatste eind oktober van het lopende jaar.
Volgende editie Nr3 - 2015 heeft als thema 'De schildklier' en zal midden juni verschijnen.
Advertentie aanvraag Pascale Van den Heede: pascale@orthofytomedia.org
Inzenden artikel? Wilt u schrijven voor het tijdschrift Orthofyto; u bent van harte welkom. Neem bij voorkeur vooraf contact op met onze hoofdredacteur Pascale Van den Heede. Na inzending van uw artikel beoordeelt de redactie binnen twee weken of uw artikel in aanmerking komt voor plaatsing. Redactionele bewerking van de artikelen gebeurt in overleg met de auteur.
In Europa is in 2006 een wet aangenomen die bepaalt dat aan voedingswaren geen medische claims mogen hangen, behalve als deze wetenschappelijk bewezen zijn. Deze wet wordt ook wel de claimsverordening genoemd. Productnamen of verwijzing naar producten is niet toegestaan. De verantwoordelijkheid of de advertentietekst aan de eisen van de claimsverordening voldoet, ligt bij de adverteerder. OrthoFytoMedia vzw, is niet verantwoordelijk voor de geplaatste advertenties. Disclaimer De informatie uit deze uitgave is uitsluitend bedoeld voor lezers die zich uit het oogpunt van hun beroep met gezondheid en voeding bezig houden. Deze publicatie is niet bedoeld voor leken en consumenten. Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld. Evenwel kunnen zij op geen enkele wijze instaan voor de volledigheid van of eventuele fouten in de tekst van deze publicatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele verantwoordelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen, gebaseerd op de inhoud van deze publicatie. Copyright Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur. Ook de overname van artikelen of gedeelten hiervan is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming.
apie
er
Heilen mit Bakterien seit 1954
Ni
euw:
M on
ot
h
PREBIOTICA MELKZUURBACTERIﾃ起 IMMUNOLOGISCHE PROBIOTICA VAGINAAL PROBIOTICUM
OUR CHALLENGE IS
energeticanatura.com
HEALTH