Nr 4 - 2015 - jaargang 20
VA K T I J D S C H R I F T
Autoimmuniteit De oplossing voor auto-immuunziekten Gastro-oesofagale reflux Wat is Cranio Sacraal Therapie? Fytotherapie bij auto-immune aandoeningen
Natuurlijk ontspannen
Acti-Mag Plus
™
= Magnesium + Silicium + Taurine + B-vitamines - Helpt om de vermoeidheid te verminderen - Nodig voor een normale werking van het zenuwstelsel - Ondersteunt de energievoorziening van het metabolisme - Draagt bij aan een normale spierfunctie - Voor een evenwichtige electrolytenbalans
energeticanatura.com
Dit is een
product
3
Voorwoord
Wereldwijd lijdt meer dan 90% van de bevolking aan een chronische ontsteking of een auto-immuunziekte volgens Dr. Myers. Tot nu toe heeft de conventionele geneeskunde geen echte remedie. Kleine irritaties, zoals huiduitslag en loopneuzen worden genegeerd, terwijl de chronische en invaliderende ziekten zoals ziekte van Crohn en reumatoïde artritis worden behandeld met een cocktail van giftige behandelingen die niet de oorzaak aanpakken. Maar het hoeft niet zo te zijn. In dit nummer krijgt u een volledig overzicht van wat deskundigen op dit gebied als therapie aanbevelen met de bijbehorende achtergrondinformatie. De meeste auteurs in deze uitgave spraken op het congres Nature by the Sea met als thema “Samen sterker tegen auto-immuunziekten” wat afgelopen juni dit jaar werd gehouden in Noordwijk. Dr. Amy Myers spreekt over haar 4-pijlertherapie bij auto-immuunaandoeningen en dr. Alex Vasquez heeft het hoofdzakelijk over zijn ontgiftingsstrategie. Het accent van de therapie bij Prof. dr. Heiliger is het behandelen van de darm en het optimaliseren van het darmmicrobioom. Dr. Proesmans legt zijn 8-stappenplan uit. Bij alle auteurs spelen voeding en darmgezondheid een fundamentele rol. Apotheker Philippe Gérard maakt het plaatje compleet door zijn insteek van geneeskrachtige planten die een belangrijke rol spelen bij autoimmuniteit. Los van het thema treft u Jan Camus die uitlegt wat craniosacrale therapie is en wat het kan doen op lichamelijk en psychisch vlak. Christel Stevens geeft een overzicht van de belangrijkheid van maagzuur en de misvatting over de behandeling van gastro-intestinale reflux met maagzuurremmers. Om in aandacht te eindigen, krijgt u van Tessa Gottschal een mindful hier-en-nu oefening en een overzicht van de mentale en emotionele voordelen van wakend mediteren.
De redactie wenst jullie veel leesplezier,
Pascale Van den Heede
Hoofdredacteur
nr 4 - 2015
OF
Ervaar meer positieve emoties*
* SaffraMed bevat o.a. de ingrediënten saffraan en een goed opneembaar kurkuma. Saffraan ondersteunt een goede gemoedstoestand en helpt om een positieve instelling te behouden. Ook kurkuma brengt u mentaal in evenwicht. Beide ingrediënten zijn onderwerp geweest van herhaaldelijk wetenschappelijk onderzoek.
Kwaliteit maakt het verschil! Saffr’Active™ is een zuiver extract van saffraanstampers en uniek gestandaardiseerd op >2% crocine en safranal Inhoud: 30 en 60 vegetarische capsules Dosering: 1 capsule per dag, gedurende minstens 4 tot 6 weken of volgens het advies van een gezondheidsprofessional. Samenstelling per vegetarische capsule: Curcuminefytosoom (Curcuma longa) 160 mg, inositol (myo-inositol) 75 mg, saffraanextract (Crocus sativus) Saffr’Active™ gestandaardiseerd op > 2 % safranal en crocine 30 mg, vitamine B6 (pyridoxaal-5’-fosfaat) 3 mg (214% ADH*), zink (OptiZinc, zinkmono-L-methioninesulfaat) 2 mg (20% ADH*), foliumzuur (Metafolin, calcium-L-methylfolaat) 100 µg (50% ADH*), vitamine B12 (methylcobalamine) 75 µg (3000% ADH*), vitamine D3 (cholecalciferol) 12 µg (240% ADH*). *ADH= aanbevolen dagelijkse hoeveelheid
Verbeterde stabiliteit en maximale biologische beschikbaarheid van curcumine door koppeling aan fosfatidylcholine uit soja (fytosoomproces) Rechtstreeks actieve vormen van de vitaminen B6, B12 en foliumzuur Organische zink gebonden aan zuivere L-methionine biedt een optimale biologische beschikbaarheid Cholecalciferol, de meest fysiologisch actieve vorm van vitamine D
IS O 2
00
0
2
Verkrijgbaar bij uw apotheek Voor meer info zie www.nutrisan.com
5 Tweemaandelijks magazine OrthoFyto® & OrthoTrends®
Nr 4 - 2015 - jaargang 20
Inhoud
20 - jaarga ng Nr 4 - 2015
VA K T I J D S
CHRIFT
Auton iteit u m im
INg VooR De oploSS NzIeKTeN AuTo-Immuu oFAgAle gASTRo-oeS ReFlux NIo WAT IS CRA SACRAAl THeRApIe? Ie FyToTHeRAp bIJ e AuTo-ImmuN eN AANDoeNINg
Hoofdartikel Orthomoleculair Samen sterker tegen auto-immuunziekten.. ................................................................................. 7 De oplossing voor auto-immuunziekten . . ..................................................................................... 9 Ontgiftingsstrategie bij auto-immuunziekten.......................................................................... 15 Het darmmicrobioom als oorzaak van allergieën en auto-immuniteit............................ 18 Medisch dossier Gastro-oesofagale reflux................................................................................................................. 23 Voedselintoleranties en allergieën:een normaal fenomeen?............................................... 27 Uit de praktijk Wat is Cranio Sacraal Therapie? .......................................................................................................... 29 Aandacht geeft gezondheid .................................................................................................................. 30 Fytotherapie Fytotherapie bij auto-immune aandoeningen .. ........................................................................ 34
Adverteerders Energetica Natura
Acti-Mag Plus.......................................................................................2
Nutrisan
SaffraMed............................................................................................. 4
Nutrogenics
WHC UnoCardio 1000.................................................................... 6
Pharmanutrics
Proflor Plus.......................................................................................... 8
Mannavital
Kyolic................................................................................................... 11
Pro-Aging Europe
Congres november19-22, 2015 ................................................ 14
Pharma Nord
D-Pearls. . ............................................................................................ 17
Pharma Nord
Selenium + Zink............................................................................... 19
Nutriphyt - Pures
Seminaries 10 oktober - 28 november..................................... 21
RP Sanitas Humanus
Reparatieset microbioom............................................................. 22
Ojibwa De Roeck
Nigella Oil Superior......................................................................... 25
Energetica Natura
Whey Proteine Isolate. . .................................................................. 26
Aman prana
Cocos+Olive+Red Palm................................................................ 28
Ojibwa De Roeck
Cura-posome..................................................................................... 31
eFIOW
Professionele Orthomoleculaire openstudiedagen..... 32-33
Nutrisan
Internationaal congres Hart- en vaatziekten........................ 38
Energetica Natura
Symbiopharm. . ................................................................................... 40
Ontgiftingsstrategie bij auto-immuunziekten In vergelijking met twintig jaar geleden wordt de westerse mens overladen door xenobiotica. Bij de behandeling van auto- immuunziekten is zuivering van het lichaam van chemische stoffen en zware metalen één van de belangrijkste pijlers, volgens dr. Alex Vasquez. De lading chemische toxinen die we dagelijks te verwerken krijgen, overschrijdt onze capaciteit om te ontgiften via de normale kanalen. De longen, de huid, de urine en gastro-intestinale- en leverontgifting worden overstelpt. Zeker niet alles kan worden geëlimineerd en er vindt accumulatie plaats, vooral in vetweefsel. Momenteel is de mens de meest gepollueerde specie. Deze verontreiniging resulteert in ziekte bij zowel de individuele mens als bij de volledige populatie!
Erkenning Orthofyto Orthofyto is sinds juni 2007, als enig neutraal Orthomoleculair Wetenschappelijk Vaktijdschrift, erkend door de ‘European Union of Science Journalists’ Associations’ en de ‘European Research Advisory Board (EURAB)’.
nr 4 - 2015
OF
SuperKritisch het Beste van het Beste UnoCardio 1000
1
90% Omega-3 rTG + 1000 IE Vitamine D3 Hart en bloedvaten ondersteunend Gezonde botten + immuniteit
USA
UnoCardio, het hoogst gedoseerde omega-3 visoliesupplement wereldwijd *
UnoCardio
95% Omega-3 rTG Hart en bloedvaten ondersteunend
QuattroCardio
95% Omega-3 rTG 4 sterke nutriĂŤnten Cardio ondersteunend
O’HISA
SkinNutraceuticals ANTIOXIDANTS Omega-7-9 + Hyaluronic acid + SOD + B-Vitamins + Minerals
*
B-HADA III
Omega-3/7+GLA Uitverkoren door vrouwen
* beschikbaar vanaf 15 september 2015
( )
Verkrijgbaar bij de betere apotheek of direct online via uw voorschrijversadviescode. Geniet van extra voordelen, en registreer u via www.nutrogenics.eu
www.nutrogenics.eu
7
Hoofdartikel Orthomoleculair
Samen sterker tegen auto-immuunziekten Congres Nature by the Sea, zaterdag 13 juni 2015
E
r is een sterk stijgende morbiditeit van auto-immuunaandoeningen: wereldwijd inmiddels zo’n 250 miljoen mensen. Wat de belangrijkste oorzaken zijn van deze sterke stijging daar waren alle vier de sprekers het duidelijk over eens. Het zijn vooral de omgevingsfactoren die tot auto-immuniteit aanzetten. Zo triggert het westerse voedingspatroon autoimmuniteit door de grote hoeveelheid gluten, melk en suiker. Daarnaast is onze leefomgeving sterk vervuild met chemische toxines en hebben de meesten van ons veel stress. Hierdoor raakt onze darm hyperpermeabel en ons immuun-hormoonsysteem verstoord. Dit leidt vervolgens tot meer laaggradige ontstekingen en een continue stimulatie van ons immuunsysteem: auto-immuniteit is een logisch gevolg. Het congres werd gedragen door vier sprekers dr. Amy Myers, prof. dr. Matthias Heiliger, dr. Alex Vasquez en dr. Rudy Proesmans die alle vier hun eigen invalshoek hadden ten aanzien van het onderwerp. Dagvoorzitter dr. Karlien Bongers startte de dag met haar persoonlijke ervaring van het hebben van coeliakie. Ze leidde de dag vervolgens op haar eigen ongedwongen manier.
Wat veroorzaakt auto-immuunaandoeningen?
Genen circa 25% Autoimmuunaandoening
Lekke darm
Omgevingsfactoren: voedselovergevoeligheden, toxinen, infecties & stress
De lezing van dr. Rudy Proesmans was vooral praktisch en opgebouwd aan de hand van zijn 8-stappenplan bij auto-immuunaandoeningen. 1. Voeding a. Volgens dr. Proesman is onze voeding “too much, too salty (ten koste van kalium) & too sugary”. Hij raadt vooral een mediterrane voeding aan, rijk aan fytonutriënten en diverse essentiële vetzuren.
b. MS-patiënten met een grote natriuminname blijken 3-4x zoveel ziekte-activiteit te hebben.
2. Gastro-intestinaal systeem a. opsporen van leaky gut en voedingsintoleranties, elimineren van parasieten en candida en herstel van de darmflora Dr. Amy Myers leed zelf aan de ziekte van Graves waardoor ze het onderwerp van binnenuit heeft uitgediept. Auto-immuunziekten zijn volgens haar moeilijk te diagnosticeren omdat ze betrekking hebben op diverse systemen in het lichaam. Nog steeds is de reguliere geneeskunde gefragmenteerd in vooral losse specialismen. In haar boeiende lezing sprak zij over de mogelijke oorzaken van auto-immuniteit. Verder besprak zij haar therapeutische aanpak, ‘The Myers’s Way’. Haar aanpak is gebaseerd op vier pijlers: 1. Stop met eten van gluten, granen en peulvruchten 2. Genees je darm 3. Verminder de gifstoffen 4. Genees je infecties en verminder je stress. Op pagina 9 van dit magazine treft u een uitgebreid artikel van haar over de aanpak van auto-immuunziekten.
3. Hormonale disbalans (o.a. schildklier, bijnieren) Volgens dr. Proesmans komt subklinische hypothyreoïdie en suboptimale bijnierfunctie veelvuldig voor bij chronische inflammatoire processen. Aan een subklinische hypothyreoïdie ligt vaak een jodiumdeficiëntie ten grondslag. Bij een jodiumdeficiëntie kunnen zeewieren, algen, kelp of supplementen zoals vloeibaar jodium worden gebruikt. 4. Infecties (o.a. Lyme) 5. Nutriëntentekorten Mogelijke suppletie bij auto-immuniteit: vitamine D3 (circa 5000 i.e.), niacinamide (en andere B-vitaminen), vitamine E (mengsel tocoferolen), jodium en selenium, omega-3-vetzuren, MSM en kruiden als: boswelia, curcuma, rozemarijn, gember en groene thee. 6. Medicijnen (Naltrexone)
nr 4 - 2015
OF
8
Hoofdartikel Orthomoleculair
7. Lichaamsbeweging: aerobe cardiotraining en yoga 8. Mentale ondersteuning: “ease the mind, be mindful” Meditatie heeft een anti-inflammatoir effect door een hogere expressie van anti-inflammatoire genen. Prof. dr. Matthias Heiliger richtte zich in zijn voordracht vooral op de lekke darm. Aangezien 60-80% van ons immuunsysteem zich in de darmen bevindt en 95% van de neurotransmitters daar gemaakt worden, is de darm de poort naar gezondheid of ziekte. In het artikel op pagina 18 treft u een uitgebreid verslag van de voordracht van prof. dr. Matthias Heiliger. Als laatste spreker benadrukte dr. Alex Vasquez het grote belang van het reduceren van de belasting aan giftige stoffen en het ondersteunen van de ontgifting. Giftstoffen hebben invloed op de werking van onze mitochondriën, onze genen en ons immuunsysteem en het is één van de grote oorzaken van de stijging van auto-immuunaandoeningen. Hij maakte zich hard voor een mondiale aanpak voor het gebruik van gifstoffen. Vooral de sociaaleconomisch zwakkeren wonen in het algemeen op de meest vervuilde plekken van de wereld en hebben minder kennis en financiële mogelijkheden om toxinen te beperken. U vindt een verslag van zijn lezing pagina 15.
Uw dagelijkse dosis darmflora Samenstelling per capsule Probiotica mix 37,5 miljard • Lactobacillus acidophilus 7,5 miljard • Lactobacillus rhamnosus 7,5 miljard • Lactobacillus reuteri 7,5 miljard • Bifidobacterium infantis 7,5 miljard • Bificobacterium animalis lactis 7,5 miljard Fructo-oligo- saccharide (oligofructose) 100mg Gebruik
adv pharmanutrics
Inhoud:
CNK
10 capsules
3129012
30 capsules
3075520
60 capsules
3182144
90 capsules
3256336
1 à 2 capsules per dag of zoals aanbevolen. Koel en droog bewaren bij voorkeur in de koelkast.
nr 4 - 2015
www.pharmanutrics.be | info@pharmanutrics.be T. 056687382
9 Amy Myers
Hoofdartikel Orthomoleculair
De oplossing voor auto-immuunziekten De vier pilaren van het therapie-plan
A
ls een cliënt voor de eerste keer bij mij is, ben ik als het ware een detective. Ieder stukje informatie kan een aanwijzing zijn wat leidt naar de onderliggende oorzaken van zijn of haar huidige klachten: onverklaarbare vermoeidheid,
mysterieuze pijn en/of andere vage en ontstekingsgerelateerde klachten. Het maakt me niet uit wat de symptomen zijn, ik wil de onderliggende oorzaak weten. Mijn aanpak - The Myers Way® - is gericht op de preventie en het herstel van auto-immuunaandoeningen. Uit onderzoek blijkt dat onze genen circa 25% van ons risico bepalen op het ontwikkelen van een auto-immuunaandoening. De overige 75% wordt bepaald door omgevingsfactoren. Er zijn vijf specifieke omgevingsfactoren die aanzetten tot auto-immuunaandoeningen: ongezonde darmfunctie, slechte voeding, toxinen, infecties en stress.
“The Myers Way®” bestaat uit vier pilaren: Pilaar 1: heel de darmen Pilaar 2: vermijd gluten, granen en peulvruchten Pilaar 3: beteugel de toxinen Pilaar 4: heel infecties en verminder stress
Pilaar 1: Heel de darmen Circa tachtig procent van ons immuunsysteem is gelokaliseerd in de darmen. Zonder een gezonde darm kun je geen gezond immuunsysteem hebben. Zonder gezond immuunsysteem sta je open voor infecties, ontstekingen en autoimmuunaandoeningen. Op geen andere plek staat het lichaam zo in contact met de buitenwereld; het neemt voedingsstoffen op uit onze voeding en houdt micro-organismen en onverteerd voedsel buiten. Als de darmen geen goed onderscheidingsmechanisme meer maken tussen wat naar binnen mag en buiten moet blijven, spreek je over een lekke darm of leaky gut. Bij een lekke darm kunnen toxinen, micro-organismen, onverteerd voedsel en andere lichaamsvreemde zaken door de darmen heen dringen en via de bloedstroom elders in het lichaam belanden. Het immuunsysteem merkt deze indringers op als lichaamsvreemd en reageert.
Symptomen van een lekke darm • Spijsverteringsklachten • Huidproblemen als acné als gasvorming, diarree, en eczeem gewichtsverlies, malab• Darminfecties: SIBO, sorptie van vet Candida en parasieten • Seizoensgebonden aller• Extreem overgewicht, gieën, astma diabetes • Hormonale disbalans: • Deficiënties van nutriënten PMS en PCOS • ‘Wattenhoofd’-gevoel • Een auto-immuunaandoening • Osteoporose • Chronische vermoeidheid • Kouwelijkheid • Gewrichts- en spierpijnen of fibromyalgie • Emotionele disbalans: angstige onrust, depressie, ADD en ADHD
nr 4 - 2015
OF
10
Hoofdartikel Orthomoleculair
A my Mye rs
Wat veroorzaakt een lekke darm? Ontstekingsbevorderend voedsel: • Alcohol • Melkproducten • Eieren • Gluten • Granen • Peulvruchten • Genetische gemanipuleerde voedingsmiddelen (GMO’s) • Producten behorende tot de nachtschadefamilie (o.a. aardappel, tomaat, paprika, aubergine) • Suiker
Medicatie: • Antibiotica • NSAID’s (aspirine, ibuprofen) • Anticonceptiepil • Prednison Chemotherapie Bestraling Operaties Mycotoxinen Stress • Fysieke stress • Emotionele stress
Darmontstekingen: • SIBO • Candida • Parasieten
Pilaar 2: Vermijd gluten, granen en peulvruchten Het herstel van de darmen Mijn aanpak van de darmen bestaat simpelweg uit vier stappen: 1. Verwijder het slechte: zorg dat alles wat een negatief effect heeft op het spijsverteringstraject, verwijderd wordt. Denk hierbij aan: de ontstekingsbevorderende voedingsmiddelen (zie kader), darminfecties zoals SIBO. 2. Herstel het goede: voeg essentiële voedingsstoffen toe voor een goede vertering en absorptie zoals zoutzuur (HCl), enzymen en galzouten. 3. Voeg gezonde darmbacteriën toe voor het herstel van een gezonde darmflora. 4. Herstel de darmwand door extra nutriënten toe te voegen als L-glutamine, omega-3-vetzuren, zink en kruiden als Aloë Vera en de Noord-Amerikaanse Iep (slippery elm). Drink ook zelfgemaakte bouillon, getrokken van botten. Deze bouillon is rijk aan collageen.
Het vermijden van voedingsmiddelen die ontstekingsbevorderend zijn, is één van de belangrijkste stappen om beschadiging van het spijsverteringstraject en inflammatie te voorkomen. Met name het mijden van gluten is belangrijk. Gluten zijn een groep eiwitten die gevonden worden in granen als tarwe (ook couscous, griesmeel), spelt, rogge, kamut en haver (Red. Er bestaat ook glutenvrije haver). Gluten geven het brood een stevige en tevens luchtige structuur. Gluten wordt daarnaast in vrijwel ieder industrieel gemaakt voedingsmiddel verwerkt in de vorm van voedseladditief. Ook glutenvrije granen (zoals quinoa) en peulvruchten bevatten gluten-gelijkende eiwitten en andere substanties die de darmwand aantasten zoals lectinen, saponinen, agglutininen, prolamine en fytaten. Via verschillende mechanismen tasten deze substanties de darmwand aan: • door beschadiging van de darmwandcel • door opening van de tight-junctions • door het creëren van dysbiose. De meeste mensen met een auto-immuunaandoening zijn extreem gevoelig voor gluten. Om die reden adviseer ik eigenlijk altijd om gluten voor de rest van het leven te mijden.
Voor de meeste mensen geldt dat 80% van de heling plaats vindt als gevolg van het naleven van pilaar 1 en pilaar 2. Als het herstel niet volledig is, gaan we verder met pilaar 3 en 4.
nr 4 - 2015
Waarom Kyolic? 650 Wetenschappelijke Studies
Dat kan tellen! Kyolic® Aged Garlic Extract, ook “gefermenteerde knoflook” genoemd, is het onderwerp van meer dan 650 wetenschappelijke studies. Daarbij is onder meer aangetoond dat het bijdraagt: • de normale werking van het hart • de instandhouding van een normaal cholesterolgehalte • de instandhouding van een normale leverfunctie • de normale werking van het immuunsysteem Maak de beste keuze naargelang het beoogde doel: - KYOLIC PLATINUM (1g A.G.E./tablet) en KYOLIC ONE A DAY (600 mg A.G.E./tablet) - KYOLIC EPA + K2: totaalformule voor de vaten met ook 1 g EPA + DHA uit kwaliteitsvisolie, vitamine K2 (calciumstofwisseling) en de vitamines B6,B9 en B12 (homocysteïne) - KYOLIC + CO-ENZYM Q10 (per dagdosis: 1200 mg Kyolic en 200 mg co-enzym Q10), voor vaten, drukbeheersing en energie - KYOLIC + lecithine (voor een optimale vetstofwisseling)
Verkrijgbaar in alle natuurvoedingswinkels en bij de apotheek op bestelling
www.mannavital.be
kwaliteit bovenal
Uitgebreide info? Aan te vragen bij: info@mannavital.be - tel 056 43 98 52
12
Hoofdartikel Orthomoleculair
A my Mye rs
Pilaar 3: Verminder de toxinenbelasting Iedereen wordt dagelijks blootgesteld aan duizenden toxinen, zelfs als je niet in een verontreinigd gebied woont of werkt. Toxinen komen voor in de lucht die we ademen, het water wat we drinken, het voedsel wat we eten, in huidverzorgingsproducten en cosmetica, in schoonmaakmiddelen en kookgerei. In de Verenigde Staten zijn zo’n tachtigduizend chemicaliën geregistreerd. De Amerikaanse regering laat het aan de bedrijven zelf over om de chemicaliën te testen op veiligheid. Het grootste punt is dat de veiligheid van een product bestaande uit vijf ingrediënten wordt bepaald aan de hand van één ingrediënt; de veiligheid wordt nooit getest voor het mengsel. Ons lichaam staat dagelijks bloot aan veel verschillende giftige stoffen. Bij alle chronische aandoeningen, specifiek auto-immuunaandoeningen, is het van belang om te kijken naar de belasting van giftige stoffen en hoe deze verminderd kan worden! Hoe komen toxinen in het systeem? Via de lucht: de meeste mensen zijn 90% van de tijd binnenshuis. De lucht in huis kan tot vijf keer zoveel verontreinigd zijn in vergelijking met de buitenlucht. Natuurlijk kan de buitenlucht ook veel toxinen bevatten. Via drinken en eten: een standaard westerse voeding bevat veel voedingsmiddelen die belast zijn met pesticiden en dieren die groot zijn gebracht met kunstmatige groeihormonen en antibiotica. Omdat ons lichaam voor meer dan de helft uit water bestaat, is de kwaliteit van ons drinkwater direct gerelateerd aan onze gezondheid. Zware metalen, chemicaliën uit plastic en andere verontreinigingen kunnen het lichaam binnen komen via het drinken van water of via je huid wanneer je doucht of een bad neemt. Via onze huid: onze huid is het grootste orgaan en de belangrijkste barrière met de buitenwereld. Allerlei substanties, van goed tot slecht, worden via de huid opgenomen in het bloed. Denk bijvoorbeeld aan chemicaliën in zeep, make-up, lotions en zware metalen en andere verontreinigingen in water. Gemiddeld gebruikt iemand 10-15 persoonlijke verzorgingsproducten per dag, ieder met zo’n 125 verschillende ingrediënten waarvan de meeste niet lichaamseigen zijn! De totale belasting van gifstoffen is de optelsom van alle verschillende bronnen bij elkaar. Ook al lijkt de inname gering van de hoeveelheid kwik via gebitsvullingen of de hoeveelheid pesticiden via normaal geteelde groenten, het gaat om het geheel bij elkaar! Dus als je lichaam al volstroomt met gifstoffen door bijvoorbeeld een lekke darm, een belastende voeding, infecties en stress, dan kan iedere extra input aan gifstoffen zorgen voor toxische overbelasting. Deze belasting zet je immuunsysteem aan tot continue overprikkeling wat kan leiden tot en het ontstaan van auto-immuunaandoeningen. Hoe creëren toxinen auto-immuunaandoeningen? De effecten van toxinen in het lichaam zijn complex. Er zijn tenslotte duizenden chemicaliën en we staan nog maar aan het begin van de kennis hoe deze chemicaliën in ons systeem werken. Laat staan hoe deze gifstoffen ten opzichte van elkaar werken.
nr 4 - 2015
Wat we inmiddels wel weten is dat een grote toxische belasting een groter risico geeft voor het ontwikkelen van auto-immuunaandoeningen. Er zijn een aantal gedachten waarom dat zo is: • Bepaalde toxinen, zoals zware metalen, tasten fysiek de weefsels aan. Ons immuunsysteem herkent niet langer deze beschadigde cellen als een onderdeel van ons eigen lichaam en komt dus in actie als ware het indringers. • De schade die is veroorzaakt door toxinen creëert een ontstekingsrespons van het immuunsysteem. De constante belasting met toxische stoffen zorgt voor een continu alarm van het immuunsysteem. Het immuunsysteem raakt overprikkeld, begint op alles te reageren, inclusief ons eigen weefsel. Wat is de oplossing? We zullen altijd belast worden met omgevingstoxinen, er is geen ontkomen aan. Door middel van bepaalde maatregelen kun je het lichaam echter wel beschermen en ontzien waardoor ook je immuunsysteem zo optimaal mogelijk blijft. Preventie Het beste wat je kunt doen om de toxische belasting te verminderen, is voorkomen dat je lichaam ze opneemt. Hoewel je natuurlijk lang niet over alles controle hebt, kun je je eigen omgeving zo schoon mogelijk maken. Een aantal maatregelen voor je eigen leefomgeving: • Maak de lucht schoon: maak gebruik van speciale luchtfilters; • Maak het water schoon: zet een waterfilter op je hoofdkraan zodat zowel het drinkwater als het water wat via de douche op je huid komt, gefilterd wordt. Vermijd het drinken van water uit plastic flesjes, zelfs de BPA-vrije! • Koop schoon voedsel: eet zoveel mogelijk biologisch. Als je moet kiezen vanwege de financiën, kies dan in ieder geval voor biologisch vlees. Dieren staan aan de top van onze voedselketen; de hoeveelheid pesticiden die zij geconsumeerd hebben, krijg je ook op je bordje. • Koop schone verzorgingsproducten: waarschijnlijk ken je het gezegde: “je bent wat je eet”. Ik voeg daaraan toe: “je bent wat je smeert”. Veel verzorgingsproducten zijn gemaakt van hormoongelijkende chemicaliën die worden geabsorbeerd door de huid. Ontgifting Zitten de toxinen eenmaal in je systeem dan moet je lichaam ze verwijderen. Met name diegene met auto-immuunaandoeningen en andere chronische aandoeningen hebben een zwaarder belast ontgiftingssysteem. Je kunt de lichaamseigen ontgifting ondersteunen door het drinken van veel water en iets te doen waardoor je zweet. Eén van mijn favoriete methoden is de infrarood sauna, speciaal voor diegene die beperkt zijn in hun lichamelijke activiteit. Vooral de lever is verantwoordelijk voor de ontgifting. Belangrijke nutriënten die de lever ondersteunen zijn ondermeer glutathion en N-acetyl-cysteïne (voorloper van glutathion).
13 Amy Myers
Hoofdartikel Orthomoleculair
Pilaar 4: Heel infecties en verminder stress Vanuit pilaar 1 weten we dat schimmelbelasting en bacteriële overgroei in de dunne darm (Small Intestinal Bacterial Overgrowth, SIBO) infecties genereren. Echter sommige infecties die geassocieerd worden met auto-immuunaandoeningen worden veroorzaakt door virussen. In mijn praktijk kom ik de volgende vaak tegen: • Herpes simplex: dit is een virus dat koortsblaasjes (bijv. koortslip) veroorzaakt en/of genitale herpes. • Epstein-Barr: dit virus veroorzaakt klierkoorts, de ziekte van Pfeiffer of ook wel mononucleosis infectiosa genoemd. Epstein-Barr is het meest onderzocht in combinatie met auto-immuunaandoeningen en het is sterk gecorreleerd met aandoeningen als Multiple Sclerose, het chronisch vermoeidheidssyndroom, lupus erythematosus, fibromyalgie, de ziekte van Graves en het syndroom van Sjögren. 70% van de gezonde kinderen test positief op Epstein-Barr, bij kinderen met lupus erythematosus ligt dit percentage zelfs op 99%. 100% van de mensen met Multiple Sclerose test positief op Epstein-Barr. Iedereen heeft dus een grote kans geïnfecteerd te zijn met één van bovenstaande virussen. Als je een auto-immuunaandoening hebt, heb je in het algemeen een grotere virale belasting: een hoger niveau van het virus in je bloed. Hierdoor is de kans groter dat de infectie opnieuw geactiveerd wordt. Sommige bacteriële infecties worden eveneens in verband gebracht met auto-immuunaandoeningen. Een Yersinia-infectie wordt geassocieerd met auto-immuunaandeningen van de schildklier. Klebsiella-infecties worden veel gezien bij reumatoïde artritis. Bij dit soort infecties raad ik altijd antibiotica aan. • Lyme: is een andere veel voorkomende infectie die veroorzaakt wordt door de bacterie Spirochaetes. De ziekte van Lyme creëert veel symptomen die op een auto-immuunaandoening lijken. Veel mensen krijgen zo een verkeerde diagnose van een auto-immuunaandoening of het chronisch vermoeidheidssyndroom terwijl de onderliggende oorzaak een Lyme-infectie is. Natuurlijk is het ook mogelijk om tegelijkertijd de ziekte van Lyme als een auto-immuunziekte te hebben. Een goede diagnose is hierbij essentieel. Naar schatting heeft circa 50% van de mensen met een negatieve Lyme-test, een vals negatieve uitslag. Dat wil zeggen dat ze wel degelijk geïnfecteerd zijn met Lyme. (Red: in OF3 geeft Theodoor Scheepers in het artikel “Borrelia een bacterie die ons hoofdpijn bezorgt”, inzicht in de complexiteit van een goede diagnose van de ziekte van Lyme). Hoe veroorzaken infecties auto-immuunaandoeningen? Virussen zoals Epstein-Barr en Herpes verlaten ons systeem niet. Zolang je immuunsysteem gezond is, houdt het de virussen onder controle. Zodra het immuunsysteem echter onder druk staat door stress of een ziekte, kan de infectie opnieuw actief worden. Als het virus actief is, reageert het immuunsysteem
door ontstekingsstoffen te produceren die weefsel aantasten. Dit veroorzaakt meer ontsteking en een grotere respons van het immuunsysteem, wat weer de auto-immuniteit in de hand werkt. De connectie met stress Stress kan emotioneel zijn, mentaal of psychisch. Het kan veroorzaakt worden door lichamelijk letsel, chronisch verminderde slaap, blootstelling aan toxinen, een lekke darm, het eten van veel ontstekingsbevorderende voedingsmiddelen, relatieproblemen of lange werkuren. De relatie tussen stress en infecties is complex. In dit artikel geeft ik de grote lijnen weer. Hoe reageert het lichaam op stress Stress is niet zomaar een gevoel, het is een vrijgifte van stresshormonen, vooral van cortisol. Indien je in een stressvolle situatie bent, zet cortisol je immuunsysteem aan tot de productie van ontstekingsstoffen. Na verloop van tijd, als de stress verminderd is, krijgt het immuunsysteem het signaal om te kalmeren. Dit systeem werkt goed in de reactie op acute stress. Echter te veel mensen hebben last van chronische stress. Bij chronische stress krijgt je immuunsysteem nooit het signaal om te kalmeren of af te zwakken. Je ontstekingsrespons blijft geactiveerd, raakt uiteindelijk van slag waarna het het lichaamseigen weefsel aanvalt. Snel daarna zullen stresshormonen deze reactie proberen te onderdrukken echter dusdanig dat het immuunsysteem verzwakt achter blijft. Nu heb je een lichaam wat tegelijkertijd ontstoken is én kwetsbaar voor infecties. Neem hierbij de vrijwel altijd latent aanwezige Epstein-Barr en/of Herpes-virus, deze virussen zullen geactiveerd worden. Er ontstaat een vicieuze cirkel: indien de virusinfectie actief is, wordt weefsel vernietigd waardoor het immuunsysteem aangezet.
nr 4 - 2015
OF
14
Hoofdartikel Orthomoleculair
Stappen om infecties en stress aan te gaan: • Ondersteun het immuunsysteem: zie ook de eerste stappen: heel je darmen, vermijd gluten, granen en peulvruchten en verminder de inname van toxinen. Een gezond immuunsysteem is het beste wapen tegen de reactivatie van latent aanwezige virussen. • Verminder de virale belasting. Alhoewel virale infecties als Epstein-Barr en Herpes je lichaam niet verlaten, kun je wel degelijk supplementen nemen om de virale belasting te verminderen. Hierdoor wordt de kans op reactivatie verminderd. De twee supplementen die ik hiervoor aanraad zijn monolaurine (lauricidin) en humuszuur. • Leer stress-verminderde methoden en pas die dagelijks toe. Lang achter elkaar zitten of een onplezierig telefoongesprek kan stress genereren, probeer dit achter je te laten zodra de situatie voorbij is. Ontspan bewust en sta je immuunsysteem toe te kalmeren. Dit vergt oefening, maar het maakt een groot verschil! Hierbij een aantal van mijn favoriete methoden om te ont-stressen: ~ Ademen: als je je overweldigd voelt door stress, neem dan een moment om je te verbinden met je ademhaling. Concentreer je net zo lang op je in- en uitademing totdat de angstige onrust verdwenen is.
Amy Mye rs
~ Dansen: het simpel bewegen van je lichaam kan je helpen letterlijk de stress van je af te schudden. ~ Muziek: verbazingwekkend wat een half uur muziek luisteren doet met je cortisolspiegel. ~ Zachte beweging: probeer yoga of een lange afstandswandeling in de natuur. Het leren omgaan met stress bepaalt een groot deel van het herstel! Voor velen is dit zelfs het missende stukje van de puzzel. Gezond eten, een gezonde darm en vermindering van toxinen deed allemaal iets, echter de werkelijke verandering vond plaats door het dagelijks leren hanteren van stress.
Auteur
Amy Myers, arts en auteur van "The Autoimmune Solution”. Zie voor meer informatie www.amymyersmd.com
PRO-AGING EUROPA CONGRES Het evenement van het jaar inzake medische behandelingen die veroudering kunnen vertragen of tegengaan
NOVEMBER 19-22, 2015 BRUSSELS
Zondag 22, 9.30 : Maagzuur en galvloeistof bepalen primair de optimale aanmaak van de pro-aging hormonen, Dr. Walter FACHE Voor meer informatie of om te registeren : wosaam@wosaam.ws - 00352 621 20 42 89 www.weezevent.com/pro-aging-europe-2015
A
15 Alex Vas quez
Hoofdartikel Orthomoleculair
Ontgiftingsstrategie bij auto-immuunziekten
I
n vergelijking met twintig jaar geleden wordt de westerse mens overladen door xenobiotica. Bij de behandeling van autoimmuunziekten is zuivering van het lichaam van chemische stoffen en zware metalen één van de belangrijkste pijlers,
volgens dr. Alex Vasquez. Dit artikel is een weergave van zijn lezing die hij hield op het congres Nature by the Sea, “Samen sterker bij auto-immuunziekten”, juni 2015 te Noordwijk.
Dr. A. Vasquez M.D. geniet internationale bekendheid vanwege zijn zevendelige ‘inflammation mastery’-protocol, aangeduid met het acronym FINDSEX® , dat onlangs is beschreven in Naturopathic Rheumatology v3.5. Hij gebruikt dit acronym om de zeven factoren aan te duiden waarmee chronische ontstekingsaandoeningen beteugeld kunnen worden. “F.I.N.D.S.E.X. ® ” wat staat voor Food, Infection, Nutritional immunomodulation, Dysfunctional mitochondria, Stress (psychology & lifestyle), Endocrine en Xenobiotics. Zie voor meer informatie: – Studieboeken: www.amazon.com/author/alexvasquez - Video’s: www.vimeo.com/DrVasquez
Enorme lading chemische toxinen De lading chemische toxinen die we dagelijks te verwerken krijgen, overschrijdt onze capaciteit om te ontgiften via de normale kanalen. De longen, de huid, de urine en gastro-intestinale- en leverontgifting worden overstelpt. Zeker niet alles kan worden geëlimineerd en er vindt accumulatie plaats, vooral in vetweefsel. Momenteel is de mens de meest gepollueerde specie. Deze verontreiniging resulteert in ziekte bij zowel de individuele mens als bij de volledige populatie!
De meest voorkomende bronnen van chemische toxinen • Pesticiden, herbiciden, fungiciden, kunstmeststoffen • Industriële pollutie, uitlaatgassen • Oplosmiddelen, verf, parfums • Medicatie (o.a. antibiotica, aspirine en paracetamol) • Verzorgingsproducten en make-up • Plastieken doosjes voor voeding en dranken, pannen met anti-aanbaklaag (o.a. Tefal) • Trichloorethyleen (droogkuis of stomerij) • Rubber, tapijt, plastiek, lijm • Petroleum, brandstoffen • Detergenten en andere schoonmaakmiddelen
Dr. Alex Vasquez pleitte in zijn lezing voor een mondiale aanpak. Vooral de sociaaleconomische zwakkere bevolking wonen in het algemeen op de meest vervuilde plekken van de wereld en hebben de minste kennis en financiële mogelijkheden om toxinen te beperken.
De individuele gevoeligheid Volgens dr. Alex Vasquez zijn er veertien variabele parameters die de individuele gevoeligheid voor chemicaliën bepalen. 1. Genetische beperkingen van detoxificatie 2. Genetische aanleg voor toxische gerelateerde ziekten, zoals auto- immuniteit en kanker 3. Fenotype (genotype + omgevingsfactoren) 4. Hoeveelheid blootstelling 5. Intensiteit van de blootstelling 6. Duur van de blootstelling 7. Diversiteit van de blootstelling: oplosmiddelen, pesticiden, herbiciden, vlamvertragers, raketbrandstof, drugs, medicijnen, verzorgingsproducten, make-up, alcohol, verbrandingsdeeltjes, etc.. 8. Heterogeniteit van de blootstelling, dat wil zeggen de totale belasting samen van chemische producten én metalen én fijnstof 9. Voedingsstatus breed en specifiek status antioxidanten 10. Gastro-intestinale flora 11. Beweging en sport 12. Temperatuur, klimaat 13. Frequentie van ontlasting 14. Algemene gezondheid, ontstekingsgraad.
nr 4 - 2015
OF
16
Hoofdartikel Orthomoleculair
De gevolgen voor het lichaam De meeste chemische stoffen, vooral de vetoplosbare, kunnen gemakkelijk in het lichaam komen via ademhaling, gastrointestinaal of transdermaal. In de bloedbaan worden ze ofwel geïnactiveerd of geconjugeerd in de lever en uitgescheiden via urine of gal, of wat minder het geval is transdermaal door transpiratie of via longen. Chemische stoffen die niet uitgescheiden worden, worden opgeslagen in het vetweefsel of in lever en hersenen. De continue blootstelling aan stoffen als lood (Pb), cadmium (Cd), kwik (Hg), Chlordaan, DDT, lindaan, malathion, parathion en andere toxinen geeft aanleiding tot chronische inflammatie en beschadiging van de mitochondriën. Immuniteitsproblemen zijn een direct gevolg! Lood en kwik bevorderen onder andere hypertensie. Terwijl “persistent organic pollutants” (POP’s) insulineresistentie bevorderen en dus het ontstaan van diabetes type 2 [1], alsook de ziekte van Parkinson [2]. Toxinen verlagen de immuniteit door daling van IgG en bevorderen auto-immuniteit door hogere spiegels van antinucleaire antistoffen (ANA) [3]. Deze antistoffen zijn gericht tegen onderdelen van de eigen celkern. Toxische belasting beïnvloedt dus het gehele lichaam. Specifieke aandoeningen die direct met toxische overbelasting gecorreleerd zijn: • Auto-immuunaandoeningen, vooral lupus; • Allergie, vooral eczeem; • Neurologisch aandoeningen: ALS, Parkinson, Alzheimer, idiopathische perifere neuropathie; • Neuropsychiatrische aandoeningen depressie, angst, vergeetachtigheid, verstrooidheid, hyperactiviteit; • Kanker, meer specifiek borstkanker. Het ontgiften ondersteunen! Aandacht voor het reduceren van gifstoffen en het ondersteunen van de ontgifting, is iets wat dagelijks moet plaatsvinden aangezien we ook dagelijks met al deze toxinen in aanraking komen.
Al ex Va s q ue z
Een aantal maatregelen: 1. Vermijden en verminderen van externe toxinen a. Zie meest voorkomende bronnen (kader pag 15); b. Keuze voor biologische voeding, paleo-mediterraan dieet, beweging, relaxatie, ,… c. Keuze voor natuurlijke verzorgingsproducten, make-up en schoonmaakmiddelen; d. Gebruik van basissuppletie: multivitaminen-mineralen, vitamine D3 (2000 i.e.), optimalisatie van vetzuurstatus en probiotica. Bij auto-immuniteit: selenium (200 mcg/dag); vitamine E (gemengde tocoferolen), vitamine D, vitamine A. 2. Ondersteunen van fase-I-ontgifting in de lever (oxidatie) De oxidatie is afhankelijk van het cytochroom-P450-enzymsysteem. Het cytochroom P450 kan geïnhibeerd zijn door tal van medicijnen zoals ketoconazole, erythromycine, ritinovar, cimetidine, omeprazole en ethanol. Maar ook door nutritionele deficiënties, pompelmoessap, bacteriële overgroei in de dunne darm (SIBO) en/of bij genetische defecten.
a. Aanpakken SIBO; b. Aanpakken nutritionele tekorten, onder andere ondersteunen met antioxidanten.
3. Ondersteunen van fase-II-ontgifting in de lever (conjugatie) a. Kan geblokkeerd worden door een groentenarme voeding, specifiek tekorten aan glutathion, N-Acetyl-Cysteïne, glycine, glutamine, taurine, ornithine, zwavel en methylgroepen; b. De kruisbloemigen (Cruciferae, Brassicaceae) hebben een hoge voedingswaarde. Ze leveren veel conjugatieelementen zoals glutathion, zwavel (S) aminozuren en N-acetyl-cysteïne (NAC). Tot deze familie behoren ondermeer boerenkool, broccoli, bloemkool, Chinese kool, koolrabi, spruitjes, waterkers, witte kool en radijs. 4. Ontgiften via gal en darmen a. Vermijd constipatie, deconjugatie en heropname; b. Optimaliseer het darmmicrobioom (zie ook artikel prof. dr. Heiliger pag 18); c. Neem bindingselementen zoals Chlorella; d. Bevorder de vloeibaarheid van de galzouten door het eten van bieten, specifieke kruiden (o.a. gember [4], kurkuma [5], mariadistel) en klysma’s [6]. 5. Ontgiften via nierexcretie a. Optimaliseer de pH van de urine tot 7,5-8, door grote hoeveelheid plantaardige voeding en bijvoorbeeld suppletie van kaliumcitraat, kaliumbicarbonaat of specifiek basisch poeder. 6. Ontgiften via transpiratie en ademhaling a. Door sauna (infrarood) en intensieve sport. Het is van belang dat de beide ontgiftingsfasen van de lever op elkaar zijn afgestemd. Wanneer de eerste fase (oxidatie) te traag verloopt, worden xenobiotica onvolledig ontgift en
Chinese kool
nr 4 - 2015
17
Hoofdartikel Orthomoleculair
Alex Vas quez
R
Referenties krijgt men accumulatie. Indien de oxidatie (fase 1) te snel verloopt ten opzichte van de conjugatie (fase 2) dan worden reactieve intermediairen gevormd die toxischer zijn dan de originele moleculen. Het gevolg is bevordering van auto-immuniteit en DNA-beschadiging. Geconjugeerde toxinen kunnen in de galwegen ook door bacteriën worden gedeconjugeerd. Via de enterohepatische kringloop komen deze gifstoffen dan weer in de darm terecht, waar ze weer opgenomen kunnen worden. Om vervolgens opnieuw in het lichaam te belanden en de lever te belasten. Door het darmmicrobioom te optimaliseren, wordt dit vermeden. Verder stimuleren bieten, gember, tal van kruiden (o.a. kurkuma en mariadistel) de galvloed waardoor toxinen verwijderd worden. Ook koffieklysma’s kunnen hiervoor worden ingezet.
1. J Med Toxicol 2010; 6:275. Lancet 2008 Jan. Also Full tekst available at: http://www.ichnfm.org; 2. J Toxicol Environ Health 2000 Feb 25/ Lee Epidemiol Health 2012; 3. Cooper, Environ Health Perspect.2004 Jul; 4. Yamahara J, Miki K, Chisaka T, et al. Cholagogic effect of ginger and its active constituents. J Ethnopharmacol. 1985;13(2):217-25; 5. Rasyid A, Lelo A . The effect of curcumin and placebo on human gall-bladder function: an ultrasound study. Aliment Pharmacol Ther. 1999 Feb;13(2):245-9; 6. Garbat AL, Jacobi HG. Secretion of Bile in Response to Rectal Installations. Arch Intern Med 1929; 44: 455462; 7. Gerson M. The cure of advanced cancer by diet therapy: a summary of 30 years of clinical experimentation. Physiol Chem Phys. 1978;10(5):449-64.
Vitamine D : D-Pearls – de zonne-vitamine
Heeft U genoeg zon gehad dit jaar ? Vitamine D tekort komt vaker voor dan men denkt ! 8 op 10 mensen hebben een tekort ! r rls voo D-Pea het hele en, iedere door ! jaar
• Natuurlijk vitamine D3 opgelost in plantaardige olie • 1 mini-parel of 5 druppels per dag • Gemakkelijk door te slikken of om op te kauwen • Zeer voordelige prijs Beschikbaar bij uw apotheker.
BE_D-Pearls_Ad_Orthofyto_DU_210x148_0815
D-Pearls – de nieuwe vitamine D referentie Vanaf 2 per m ,49 € aand
Ontvang een GRATIS staal D-Pearls
Bezoek onze website: www.pharmanord.be. Download vanuit de productpagina, vervolledig en stuur ons je aanvraag. Geniet van deze uitzonderlijke aanbieding als je in het verleden nog geen staal D-Pearls ontvangen hebt.
Innoverend voor de gezondheid Kwaliteit – Veiligheid – Doeltreffendheid
Minervastraat 14, B-1930 Zaventem Tel.: 02 720.51.20 – Fax: 02 720.51.60 E-mail: info-be@pharmanord.com
18
Hoofdartikel Orthomoleculair
P rof. D r. M at t h i as H e il i g e r e n D r s. R a l f A be l s
Het darmmicrobioom als oorzaak van allergieën en auto-immuniteit
O
p aarde leven rond 7,4 miljard mensen. Hoewel we qua basis aanleg redelijk gelijk zijn, anders zouden wij een andere soort zijn, zijn onze verschillen groot. Ieder van ons is een individu met kenmerkend gedrag, zelfherstellend vermo-
gen, ziekte, etc. In de darm leven veel meer micro-organismen dan mensen op aarde! Deze micro-organismen zijn eenvoudiger gebouwd maar toch verschillend. De som van al deze micro-organismen in het spijsverteringskanaal noemen we het darmmicrobioom. Onderzoek naar dit microbioom brengt nieuwe inzichten ten aanzien van het herstel van de darmfunctie en verbonden auto-immuunprocessen.
Het feit dat de mens een individu is, houdt in dat zijn genotype afhankelijk van verschillende externe invloeden (epigenetica) een eigen fenotype gaat ontwikkelen. Dit geldt niet alleen voor de mens als geheel, maar in bijzondere mate ook voor het microbioom, waarin de genotype van micro-organismen als leefgemeenschap in de darm (microbioom) een eigen fenotype kan ontwikkelen. Dit wordt mogelijk gemaakt door Quorum sensing.
Quorum sensing is een mechanisme waarbij meerdere bacteriën hun genexpressie kunnen afstemmen op de populatiedichtheid aan de hand van signaalmoleculen. Dergelijke mechanismen kunnen zowel tussen individuen van dezelfde soort, als tussen verschillende soorten optreden. Gram-positieve en gram-negatieve bacteriën gebruiken quorum sensing als communicatie om een divers scala aan activiteiten te reguleren. Deze processen omvatten symbiose, virulentie, competitie, conjugatie, productie van antibiotica, de beweeglijkheid en vorming van biofilm. Gram-negatieve bacteriën gebruiken in het algemeen geacyleerde homoserine lactonen als auto-inducers en gram-positieve bacteriën gebruiken verwerkte oligopeptiden om te communiceren.
Quorum sensing is een uitermate nuttig instrumentarium van micro-organismen om hun eigen overleven te waarborgen en als gemeenschap normaliter voor de gastheer positieve gezondheidseffecten mogelijk te maken. Er is wel een kanttekening: als het Quorum sensing ontregelt, ontstaan virulente (ziekmakende) eigenschappen voor de gastheer. De ontdekking dat een breed spectrum van organismen gebruiken maken van quorum sensing en virulentiefactoren ontwikkelen, maakt duidelijk dat voor een effectieve therapie het darmmicrobioom inbegrepen moet worden. Pathogene organismen, die quorum sensing gebruiken en virulentie ontwikkelen, kunnen zo gecontroleerd worden en avirulent gemaakt worden. De cruciale vraag is: hoe implementeren we deze kennis in de therapie?
nr 4 - 2015
Prof. D r. M a t t hi a s He i l i g e r e n D r s . Ra l f A b e l s
Voor normaal, gezond huid1,6, haar en nagels1,4 Verhoogt de opname van ijzer2
De therapie Het darmmicrobioom, de miljarden micro-organismen, zal niet substantieel veranderen door alleen gebruik van antibiotica, probiotica en het aanpassen van de voeding. De hoeveelheden van wenselijke organismen zijn niet de leidende factor bij het opsporen van een mogelijke oorzaak en bepaling van de therapie bij chronische en auto-immuunziekten. Anders zou iedere patiënt met een verlaagde residente microbiota (Bifidobacteriën, Bacteroides, Lactobacillen, E.coli, Enterococcen) ziek moeten zijn. Dit is niet het geval. Dus potentiele pathogene micro-organismen, zoals gisten, parasieten, bacteriën en schimmels leiden niet bij ieder mens tot een ziekte, maar doen dit wel als de omstandigheden zodanig zijn dat deze micro-organismen hun pathogeniteit ongecontroleerd kunnen uitoefenen. Hyperpermeable darm De hyperpermeable darm (leaky gut) wordt als één van de grote oorzaken gezien van chronische auto-immuunziektes en psychische aandoeningen. Onderliggend hieraan ligt altijd een verstoring van het microbioom. De hyper-permeabiliteit betekent dat antigenen en toxines uit het darmlumen sneller in het lichaam worden opgenomen waardoor onstekingsprocessen in gang worden gezet. Door de verhoogde toestroom van toxinen wordt de lever overbelast. Principieel een eenvoudig, duidelijk en goed onderbouwd proces. Echter om dit therapeutisch te begeleiden is minder eenvoudig dan vaak verondersteld wordt. Ten eerste moet bekend zijn wat de virulentie, de slijmvlieskwaliteit, slijmvliesimmuniteit en de graad van aantasting van het slijmvlies is. Ten tweede moet hierop een op de cliënt afgestemde therapie worden samengesteld. Dit is te omvattend om binnen dit artikel uiteen te zetten en zal in een andere publicatie volgen [1]. Concluderend: zonder een complete diagnostiek kan geen individueel afgestemde therapie worden opgesteld.
Speelt een rol in de normale werking van de schildklier4
Hou je licHaam gezond
– met Selenium+zinc, slechts 1 tablet per dag Ondersteunt de normale werking van het immuunsysteem1,2,4,6 Draagt bij tot de bescherming van de cellen tegen oxidatieve stress1,2,4,5 Draagt bij tot een normaal energieleverend metabolisme en tot vermindering van moeheid2,3 1: Zn. 2: Vit. C. 3: Vit. B6. 4: Se. 5: Vit. E. 6: Vit. A.
iedin e-aanb Promoti + 90 tabl.
g
ratiS g . l b a t 30
Bacteriën en geneesmiddelen
Pharma Nord is één van Europa’s grootste fabrikanten van voedingssupplementen (GMP gecertificeerde eigen productie). Onze producten worden wereldwijd in meer dan 45 landen verdeeld.
Innoverend voor de gezondheid
Minervastraat 14, B-1930 Zaventem Tel.: 02 720.51.20 – Fax: 02 720.51.60 E-mail: info-be@pharmanord.com
meer weten? ga naar: www.pharmanord.be Verkrijgbaar in apotheken. Per dag volstaat 1 tablet. Selenium+Zinc 90 tabl. + 30 tabl.gratis aan € 20,95 (= voor 4 maanden). Vraag de code cnK 2326-577
E_SelenZink_Ad_Orthophyto_DU_105x297_0815
Het microbioom beïnvloedt en wordt beïnvloed door veel processen in en buiten ons lichaam. Sinds de ontwikkeling van orale geneesmiddelen staan wetenschappers voor een raadsel waarom de doeltreffendheid en de bijwerkingen van geneesmiddelen sterk verschillen van patiënt tot patiënt. Een klassiek voorbeeld is het antistollingsmiddel Warfarine; één van de meest verkochte én farmacologisch tot het laatste detail onderzochte geneesmiddel. Tot op heden is de variabiliteit in effectiviteit van Warfarine niet uit te leggen door genetische verschillen in enzymactiviteit. Dus ook hier zal het microbioom van de gastheer waarschijnlijk zijn invloed hebben.
20
Hoofdartikel Orthomoleculair
P rof. D r. M at t h i as H e il i g e r e n D r s. R a l f A be l s
Bijwerkingen door geneesmiddelen Geneesmiddelen ontwikkelen bijwerkingen. Hoe meer geneesmiddelen gebruikt worden hoe meer bijwerkingen ontstaan. Duidelijk moet zijn dat orale geneesmiddelen invloed hebben op het microbioom en virulentie binnen het microbioom beïnvloeden. Dit geldt in het bijzonder voor antibiotica, PPI’s (proton pomp inhibitors, maagzuurremmers), onstekingsremmers en pijnstillers. Deze middelen verbruiken of inhiberen de opname van spoorelementen, mineralen, vitamines en veranderen het Quorum sensing. Een doel bij auto-immuunziektes moet zijn de geneesmiddelen zoveel mogelijk te reduceren en het natuurlijk herstellend vermogen te ondersteunen.
Bijwerkingen van geneesmiddelen 2 verschillende geneesmiddelen 3 verschillende geneesmiddelen 4 verschillende geneesmiddelen 5 verschillende geneesmiddelen
= 15% bijwerkingen = 42% bijwerkingen = 92% bijwerkingen = 98% bijwerkingen
Medicijn
Onttrokken Micro voedingsstoffen
Laxeermiddel bij constipatie
Vitamine A, D, E, K, Kalium, fosfor
Antibiotica bij bacteriële infecties
Vitamine-B-complex , vitamine C, kalium
Antidepressiva bij psychische belasting
Vitamine B12, co-enzym Q10
Antihistaminica bij allergische reacties
Vitamine C
Acetylsalicylzuur bij pijn, koorts en ontstekingen
Vitamine A, B, C, calcium, kalium
Statine bij verhoogde cholesterolwaarden
Co-enzym Q10
Corticosteroide bij immuunzwakte
Vitamine D, calcium, kalium, selenium, zink
Diuretica bij hart- en nierziektes
Vitamine-B-complex, co-enzym Q10, kalium, magnesium, zink
Ovulatieremmer (anticonceptie)
Vitamine B6, B12, E, foliumzuur
Sulfonamide hebben antibiotische werking
Vitamine B2, K, foliumzuur
nr 4 - 2015
21
Hoofdartikel Orthomoleculair
Pro f. D r. Matth ias Hei l i g e r e n D r s . Ra l f A b e l s
C Auto-immuunziekten en allergieën ontstaan in de darm. Beide aandoeningen zijn een ontregeling van het immuunsysteem. De afweercellen vallen het eigen lichaam aan of overreageren op onschadelijke partikels (allergieën). Dit gebeurt omdat de barrièrefunctie vanuit de darm verstoord is als gevolg van een ongepast Quorum sensing met virulente eigenschappen (pathogeniteitsfactoren). Doordat de darmbarrière nauwelijks onderscheid maakt tussen vriend en vijand ontstaat een grote instroom van antigenen en toxines die afkomstig zijn uit het milieu en de darm zelf. Het immuunsysteem wordt onnodig tot reactie aangezet. Door veranderingen in de intestinale barrièrefunctie wordt een cascade van reacties in gang gezet die uiteindelijk leidt naar een ongepaste reactie van het immuunsysteem wanneer het in contact komt met stoffen die een allergeen potentieel hebben. Zo veroorzaken veranderingen in het microbioom een ontregeling van het immuunsysteem met auto-immuniteit als gevolg. Door middel van een gepersonaliseerde diagnose en orthomoleculaire behandeling aan de hand van micronutriënten en een aanvullende therapie, kan de darm en de verbonden auto-immuunprocessen weer genormaliseerd worden.
R
Meer informatie 1. Er is een uitgebreide brochure die een individueel aangepast therapeutisch regime omschrijft. Deze brochure kunt u aanvragen via pascale@orthofytomedia.org.
Nutriphyt organiseert i.s.m. Pures ZATERDAG 10 OKTOBER 2015 te EINDHOVEN (NL)
Nutriphyt Congres: Epigenetica Epigenetica bestudeert de omkeerbare erfelijke veranderingen in de genfunctie, die optreden zonder wijzigingen van het DNA. Ook de overdraagbaarheid hiervan en de processen die een invloed hebben op de genetische expressie worden binnen de epigenetica onderzocht. Gewone voedingstoffen, maar ook toxines en stress, kunnen de expressie van genen wijzigen en ons gezond of ziek maken. Inmiddels weten we dat meer dan 95% van onze ziekten wordt veroorzaakt door omgevingsfactoren. “Voeding” en alles wat daarmee samenhangt is bij uitstek van belang voor ons lichamelijk ‘ecosysteem’, onze biochemie, onze genetische expressie. Uit toonaangevend wetenschappelijk onderzoek blijkt dat specifieke samenstellingen van voedingsstoffen of nutritionele plantenstoffen bijzonder interessant kunnen zijn voor zowel de preventieve als curatieve geneeskunde. Dit congres brengt een aantal gespecialiseerde topwetenschappers in de epigenetica samen om de recentste inzichten hierover te belichten.
SEMINARIES Interessante gezondheidsthema's met nieuwe inzichten die de complexiteit van ziekte en gezondheid voor iedere professional begrijpelijk maken.
ZATERDAG 28 NOVEMBER 2015 te AFFLIGEM (B)
Sprekers: Prof. Dr. Wim Vanden Berghe is professor aan de Universiteiten Antwerpen en Gent en een expert in het onderzoek naar de wisselwerking van plantenstoffen bij kanker, hart- en vaatziekten, neuroplasticiteit en epigenetische programmering. Dr. Clarissa Gerhauser is groepsleider aan het German Cancer Research Centre en is gespecialiseerd in Epigenetics and Cancer Risk Factors. Zij onderzoekt moleculaire preventieve mechanismen van specifieke plantensubstanties. Prof. Dr. Frits Muskiet is professor pathofysiologie en klinische chemie aan de RUG (Groningen) met een brede interesse in evolutionaire geneeskunde, voeding en epigenetische programmering met bijzondere aandacht voor preconceptie en de pre- en perinatale ontwikkelingsfactoren. Gabriël Devriendt staat als bioloog, scientific researcher en R&D manager bij tal van gespecialiseerde artsen in België gekend als autoriteit in voedingssupplementen. Hij geeft in diverse Belgische regionale en universitaire ziekenhuizen opleiding over de benadering van het menselijk lichaam als ecosysteem en over het samengaan van zowel gezondheid als pathofysiologie met epigenetische invloeden. Heel wat aandoeningen worden op heden ten onrechte als genetische mutaties beschouwd, daar waar ze herstelbare modificaties zijn. In een aantal gevallen kunnen deze verstoringen met specifieke combinaties van de juiste voedingsstoffen en planten hersteld worden.
Nutriphyt NV Legeweg 135/13 (B) 8020 Oostkamp Tel +32 (0)50 201604 info@nutriphyt.be www.nutriphyt.be
Seminarie: Metabool syndroom De invloed van onze voeding en levenswijze op onze gezondheid wordt door niemand meer ontkend. Toch kampen heel wat Belgen met moeilijkheden om dit in hun persoonlijke leven in de praktijk te brengen, met een steevast groeiend aantal metabole aandoeningen (zoals obesitas en diabetes) tot gevolg. Een aantal onderliggende factoren zoals vb. insulineresistentie blijken epidemiologische proporties aan te nemen.
Meer informatie & inschrijvingsformulier vindt u terug via onze WEBSITE www.nutriphyt.be/seminaries/seminariesbelgie.html
NIEUW!
reparatieset microbioom
Ontdek de nieuwe productrange die de beschermlaag van slechte bacteriën elimineert
Sana Intest MBR Microbioom reparatie
én het Microbioom repareert: Sana Intest MBR en Sana Intest MBR Probiotics
Sana Intest MBR Probiotics Bacteriestammen verhinderen de vorming van biofilms
Voor het herstel van het intestinale microbioom is regulering van de virulente factoren en
en ondersteunen de wederopbouw van het microbioom.
het quorom sensing essentieel. Daarop ontwikkelde RP Sanitas Humanus een aanpak met enzymen en bacteriën die de virulente eigenschappen beïnvloeden, zodat de innate en
Sana Intest MBR en Sana Intest MBR Probiotics staan voor:
verworven afweer het microbioom kunnen repareren.
- Herstel van een virulent en dysbiotisch darmmicrobioom - Het optimaal benutten van het zelfgenezend intestinaal vermogen
Het zelfgenezend vermogen van het intestinale systeem wordt hersteld. De nieuwe aanpak
- Het voorkomen van biofilm-vorming
vergroot de kans op succesvol herstel van het intestinale microbioom en verkort de therapietijd.
- Inkorting van de therapieperiode - Reductie van gebruik antibiotica - Het ontwikkelen van een stabiel intestinaal microbioom. Meer weten? Vraag de gratis documentatie aan.
info@rpsanitashumanus.com • www.rpsanitashumanus.com NL Postbus 38
4493 ZG
Kamperland
T +31 (0) 113
37 01 70 53 13 38
B
Dwarsstraat 3
3560
Lummen
T +32 (0) 13
D
Postfach 2362
50153
Kerpen
T +49 (0) 2237 6576 30
F +31 (0) 113
37 01 69
F +32 (0) 13
53 13 48
F +49 (0) 2237 6576 49
23
Medisch dossier
Chr istel Stevens
Gastro-oesofagale reflux De gevolgen van medicatie
G
astro-oesofagale reflux wordt veroorzaakt door maagzuur dat het slijmvlies van de slokdarm irriteert. Wereldwijd hebben miljoenen mensen er last van. Brandend maagzuur of maagzuurreflux is het naar boven komen van de inhoud van de maag en duodenum (twaalfvingerige darm, tussen maag en dunne darm) in de slokdarm. De maagsappen bestaan uit sterke zuren en enzymen die nodig zijn om de eiwitten af te breken. Maanden- of jarenlange invloed van brandend maagzuur beschadigt de slokdarmwand. Het probleem is dan chronisch en start meestal onderaan in de slokdarm. Het begint vaak met een irritatie, zure gewaarwording, zure oprisping tot in de mond. In de slokdarm kan hierdoor weefselbeschadiging optreden waardoor er littekens, vernauwingen of zweren kunnen ontstaan. Dit probleem wordt samengevat omschreven als gastro-oesofageale reflux ziekte (GERD: Gastro Oesofagal Reflux Disease). De behandeling is in het algemeen symptomisch gericht op het verhogen van de pH zodat de klachten afnemen. Dit is effectief voor de korte termijn, echter de onderliggende oorzaak wordt niet aangepakt. De meeste mensen hebben eerder een tekort aan maagzuur als gevolg van stress of ouder worden.
De functies van maagzuur Maagzuur heeft een hele belangrijke rol in ons lichaam: het start de (eiwit)vertering onder invloed van pepsine. Dit is nodig voor de opname van allerlei voedingsstoffen, specifiek de eiwitten. En het maagzuur doodt micro-organismen. Een verminderde hoeveelheid maagzuur leidt (op termijn) tot: • Een slechte spijsvertering en rotting in het maag-darmkanaal; • Een overgroei aan bacteriën. Als er te weinig maagzuur in de maag aanwezig is, krijgen bacteriën de kans om te overleven en om zich rijkelijk te vermenigvuldigen. Hierdoor ontstaat een bacteriële overgroei in de maag en in de darm. De combinatie van teveel bacteriën en weinig maagzuur leidt tot een slechte koolhydraatvertering en fermentatie van koolhydraten. Dit leidt vervolgens tot gasvorming. Veel gas zorgt ervoor dat de druk op de maag toeneemt, waardoor er makkelijker maagzuur in de slokdarm terecht komt. • Een verminderde opname van voedingsstoffen. Te weinig maagzuur leidt tot een verminderde opname van vitaminen en mineralen, zoals ijzer, vitamine B12, foliumzuur, calcium en zink. • Minder weerstand tegen infecties. In onze mond, slokdarm en darmen leven tussen de 400 en 1.000 verschillende soorten bacteriën. Onze maag is daarentegen bijna helemaal steriel. Dat komt omdat de meeste bacteriën niet tegen maagzuur kunnen. Zo behoort maagzuur tot de grote niet-specifieke afweermechanismes van ons lichaam. Bij een normale maag-pH van 3 kunnen bacteriën niet langer dan 15 minuten overleven. Echter bij een pH-waarde boven de 5, overleven veel bacteriën de maag en kunnen ze zich vermenigvuldigen. Hierdoor ben je ook kwetsbaarder voor ernstige infecties, zoals salmonella, campylobacter, cholera, listeria en giardia.
Kenmerken van gastro-oesofageale reflux • Reflux of de gewaarwording van brandend maagzuur, oprispingen van zure spijsbrij, veelvuldig opboeren, opgeblazen gevoel in de maag, volle maag nog langer dan een uur na het eten (vol gevoel), gasvorming; • Chronische hoest die vergelijkbaar is met astma, pijn in de borst al dan niet met ademhalingsproblemen; • Overgeven; • Slikproblemen, een pijnlijke keel; • Beschadiging slokdarmwand met of zonder symptomen; • Slokdarmzweren in verschillende gradaties. Deze symptomen worden vaak rechtstreeks in relatie gebracht met brandend maagzuur en bijgevolg behandeld met medicatie Maagzuurtekort? Een eenvoudige manier om na te gaan of de maag zuur genoeg is, is door een capsule Betaïne HCl in te nemen in het begin van de maaltijd. Als er een licht branderig gevoel in de maag ontstaat, dan is er voldoende maagzuur (het branderige gevoel kan worden geneutraliseerd door water te drinken). Is dat niet het geval dan is de maag dus niet zuur genoeg. Suppletie is dan essentieel voor een goede spijsvertering. Let er wel op dat de cliënt geen maagzweren heeft of anti-inflammatoire medicijnen gebruikt.
nr 4 - 2015
OF
24
Medisch dossier De conventionele behandeling gastro-oesofagale reflux De opleiding klassieke dieetleer vermeldt in 2013 (nog steeds) geen enkel dieetvoorschrift voor gastro-oesofagale reflux. Zij vermelden dat deze ziekte volledig te behandelen is met medicatie en dat aanpassen van voeding in dit stadium niet nodig is. Het brandend maagzuur wordt behandeld op vier verschillende manieren. Deze vier groepen medicatie behoren samen tot de vijf meest verkochte medicijnen. De medicatie die wordt voorgeschreven remt de productie van maagsappen, verstevigt de sluitspier en/of bespoedigt de passage van voedsel van de maag naar de darm. Eenvoudige zelfzorgmedicatie om maagzuur te binden, is simpel verkrijgbaar bij drogist en supermarkt. Mocht dit niet werken dan heeft de huisarts geavanceerdere medicatie tot zijn of haar beschikking.
De vier groepen medicatie 1. Prokinetica; medicijnen die de motiliteit verbeteren Prokinetica worden geadviseerd bij misselijkheid en braken. Ze openen de doorgang van de maag naar de darmen en stimuleren de bewegingen van beide organen. Hierdoor raakt de maag eerder leeg en komt het voedsel sneller in de darmen terecht. Omdat de maag leeg is, zullen misselijkheid en braakneigingen afnemen. De tabletten en drank beginnen vijftien tot dertig minuten na inname te werken. Het effect houdt zes tot acht uur aan. Zetpillen werken wat trager: na één tot twee uur is het effect optimaal. Bijwerkingen worden veroorzaakt door de invloed op andere motorische zenuwen. Hierdoor ontstaan ernstige bijwerkingen zoals spierspasmen, onduidelijk spreken, abnormale houding en beweging van het lichaam. 2. Remmen van de productie van maagsap: de PPI’s en H2-receptor antagonisten PPI of protonpompinhibitoren De protonpomp in de pariëtale cellen in de maag zorgt ervoor dat deze cellen HCl produceren. Deze medicatie blokkeert de werking van dit pompmechanisme, waaraan ze dus hun naam te danken hebben. Omeprazol, Pariet, Nexium, Pantozol zijn in deze groep verkrijgbaar. Ze zijn in staat om de maagzuurproductie met 90-95% te verlagen. Op middellange termijn leidt het gebruik van deze medicijnen tot allerlei bijwerkingen. Later in dit artikel wordt dit verder uitgelegd. De H2-receptor antagonisten en PPI-remmers, werken pas na een paar uur – gedurende de rest van de dag. De meeste nemen deze medicatie alleen ’s ochtends in. Bijwerkingen zijn diarree, buikpijn, constipatie, huidproblemen en hoofdpijn die ernstige vorm kan aannemen. 3. H2-receptor antagonisten H2-receptoren worden normaal geactiveerd door histamine of gastrine. Ze kunnen toegepast worden bij klachten als zuurbranden en maagzweer, maar pakken de oorzaak van deze klachten niet aan. De H2-receptorantagonisten zijn van het type maagzuurremmers, medicijnen die de afgifte van maagzuur remmen. Cimetidine (tagamet), famotidine (pepcidin), nizatidine (axid), ranitidine (zantac) en roxatidine zijn antihistaminica, die de H2-receptoren van pariëtale cellen blokkeren en wel als competitieve antagonisten van hista-
nr 4 - 2015
C h r iste l Ste ve n s
mine. Niet alleen de zoutzuurproductie neemt af, ook die van het eiwitsplitsende enzym pepsine. Bijwerkingen worden als mild beschouwd en omvatten hoofdpijn, diarree, vermoeidheid, huiduitslag en duizeligheid. 4. Antacidum of zuur neutralisatoren Maagpijn ontstaat doordat het maagzuur in contact komt met de zenuwen in de slijmvliezen van de maagwand. Dit gebeurt als de zenuwen bloot liggen, zoals bij maagzweren en een geatrofieerde maagwand. Antacida verlichten de pijn bij maagzweren. Ze zorgen voor een neutraliserende reactie, ze gedragen zich als een buffer tegen het maagzuur (HCl), waardoor de pH stijgt. Het is een chemische reactie basen (alkaliën) neutraliseren zuren waardoor een neutraal zout ontstaat. Deze groep medicatie is voornamelijk gemaakt op basis van calcium-, natrium-, aluminium- of magnesiumzouten. Zo is Maalox een combinatie van magnesium- en aluminiumzouten. De alom bekende Rennie is een combinatie van calcium- en magnesiumcarbonaat. De werking van deze medicatie is direct en duurt enkele uren. Bijwerkingen: antacida interageren snel met andere medicatie waardoor de werking of opname wordt veranderd. Neem antacida daarom niet in combinatie met andere medicatie. De antacida zijn vrij verkrijgbaar. De vraag is of de cliënt altijd goed wordt voorgelicht.
Chirurgische ingreep In ernstige gevallen van gastro-oesofagale reflux wordt overgegaan tot chirurgische ingreep. De ingreep bestaat uit het verwijderen van een deel van de maag met als doel de cellen te verwijderen die zorgen voor de zuurproductie. Problemen die ontstaan na deze ingreep zijn: slikproblemen, boeren en/ of gasvorming in de darmen, soms ook moeite om te boeren. Deze operatie en de mogelijke nutritionele ondersteuning / behandeling valt buiten het onderwerp van dit artikel.
De voor- en nadelen van medicatie De zuurneutralisatoren verhogen de zuurtegraad in de maag slechts gedeeltelijk, ze verhogen vooral de zuurgraad in de slokdarm en neutraliseren hierdoor de zure spijsbrij die omhoog komt. De zuurremmers hebben een sterkere werking. Ze verlagen namelijk de zuurproductie in de maag zelf met ongeveer 90% en dit gedurende 24 uur. Door deze werking kan de slokdarmwand en de maagwand herstellen. Zelfs zweren kunnen hierdoor genezen. Deze medicijnen onderdrukken het belangrijkste symptoom bij dit probleem en dat is het brandend maagzuur. De cliënt ervaart hierdoor vrijwel onmiddellijk verlichting. De irritatie vermindert en de aangetaste slijmvliezen kunnen (vaak tijdelijk) herstellen. Na verloop van tijd wordt meestal vastgesteld dat de hoeveelheid medicatie niet voldoet, de dosering wordt verhoogd of de cliënt moet verschillende groepen medicatie gebruiken. Bij een aantal cliënten volgt na jarenlange medicatie uiteindelijk toch een slokdarmresectie of maagoperatie. Het grote nadeel – zeker op langere termijn – is dat de maag zijn functies niet meer goed kan uitvoeren. Dat betekent dat er vrijwel altijd problemen ontstaan op het gebied van de spijsvertering, opname van voedingsstoffen (specifiek vitamine B12 en mineralen) en immuunsysteem.
Chr istel Stevens
Medisch dossier
NATAOS KEY NUTRITION
C
Conclusie Gastro-oesofagale reflux is in het algemeen een symptoom van een onderliggend probleem. Voor de korte termijn kan ‘maag’medicatie een oplossing zijn om pijn en irritatie van slokdarm- en/of maagslijmvlies tegen te gaan. Echter, gezien de vele bijwerkingen is medicatie geen werkelijke oplossing voor gastro-oesofagale reflux. Wat is de werkelijke oorzaak? Is er teveel druk in de buik waardoor het maagzuur omhoog wordt gestuwd? Komt die druk door obstipatie of door overgewicht? Of wellicht door gasvorming als gevolg van een slechte koolhydraatvertering en bacteriële overgroei? Speelt spanning of stress een rol? Ook kan de maagwand ontstoken raken, bijvoorbeeld door medicijngebruik, een bacteriële infectie (waarschijnlijk als gevolg van insufficiënte maagzuurproductie) of een autoimmuunreactie.
Officiële FDA-waarschuwing Sedert 2011 heeft de FDA officiële waarschuwingen gegeven voor langdurig gebruik (langer dan 1 jaar), voor het gebruik van Protonpompremmers. Het gebruik van deze medicatie leidt tot : • Magnesiumdeficiëntie, met verhoogd risico op hartritmestoornissen; • Hoger risico osteoporose, met gevaar voor fracturen aan heup, pols, en rug; • Verhoogd risico op bacteriële infectie met diarree tot gevolg. Met name verhoogd risico op gevaarlijke bacteriële infecties zoals Clostridium dificile en pneumonia; • Risico op rebound hyper zuursecretie reeds vier weken na de start van het gebruik van PPI’s.
A
Auteur Ing. Christel Stevens is werkzaam bij Energetica Natura op de afdeling Science en Development. Email: christel. stevens@energeticanatura.com.
R
Referenties De referenties van dit artikel kunt u opvragen bij Pascale Van den Heede: pascale@orthofytomedia.org
Nigella Oil Superior Vitaliteit & schoonheid Krachtig hulpmiddel uit de natuur Drieduizend jaar geleden wisten de Egyptische farao’s reeds de gezondheidsbevorderende krachten in de natuur naar waarde te schatten. Een van hun algemene middelen was zwarte komijnolie (Nigella Sativa L. olie). Zo heeft men in het graf van de beroemde farao Toetanchamon een flesje van deze olie aangetroffen. Ook de Egyptische koningin Nefertete wist dat zwarte komijnolie bijzonder goed was. De olie zou één van haar geheime middeltjes zijn geweest voor vitaliteit en schoonheid.
Nigella Oil Superior van Nataos wordt via een speciale methode koud geperst. Dankzij deze methode wordt de olie optimaal beschermd tegen oxidatie en behoudt ze al haar nutritionele waarden. Nigella Oil Superior van Nataos is van biologische oorsprong en de fijnste, koudgeperste zwarte komijnolie. Deze olie bevat meer dan 100 bioactieve stoffen met een hoog gehalte aan: • Vitaminen: A, E. • Enzymen en co-enzym Q10. • Vetzuren: linolzuur (omega-6), oliezuur (omega-9), palmitinezuur, linoleenzuur (omega-3), palmitoleïnezuur (omega-7), myristinezuur, margarinezuur, stearinezuur, arachidonzuur, eicoseenzuur, n-eicosaanzuur, lignocerinezuur, erucazuur, beheenzuur. • Etherische oliën met de gewenste actieve stoffen (nigellon, thymoquinone). • Sterolen, alkaloïden, looistoffen, saponinen.
Vraag naar Nigella Oil Superior in de betere natuurvoedingswinkel.
Meer weten? Bel 052 48 43 00 of surf naar ojibwa.be WWW.NATAOS.COM
Natuurlijk herstellen
Whey Proteine Isolate Hoogwaardige licht verteerbare eiwitten - Microfiltratie op lage temperatuur - Behoud van biologische actieve eiwitten zoals lactoferrine en immunoglobuline - Volledig aminozuurprofiel (inclusief BCAA’s)
energeticanatura.com
™
27
Medisch dossier
Chr istine Tobback
Voedselintoleranties en allergieën: een normaal fenomeen?
I
n mijn praktijk krijgen meer en meer personen te maken met voedselintoleranties. Opvallend is de sterke toename bij kinderen en pubers. Een cumulatief effect ligt aan de basis van het ontwikkelen van deze voedselintoleranties, namelijk de toegenomen stress in onze maatschappij, hormonale invloeden, verhoogde pollutie, infecties (vroeger doorgemaakte hepatitis of voedselbesmetting), extreme inspanningen of het gebruik van bepaalde medicijnen en vooral ook de vetfobie die ontstaan is in ons dieetplan. Deze omstandigheden kunnen ervoor zorgen dat toevoegingen aan onze voeding zoals bewaarmiddelen, bepaalde suikers, herbiciden of pesticiden, azo-kleurstoffen… een negatieve rol gaan spelen. Luxe artikelen zoals snacks en/of alcohol zijn niet meer weg te denken in ons dagelijks menu. Opvallend is ook dat bij velen te weinig variatie voorkomt in zijn of haar voedingspatroon wat ook kan leiden tot het ontwikkelen van intoleranties. Niet alleen ongezonde snacks, maar ook overconsumptie van gezonde voedingsmiddelen kunnen klachten ontwikkelen.
Door de overgevoeligheid kan bij sterk gevoelige patiënten een tekort ontstaan van bepaalde mineralen en vitaminen. Dit is lang niet altijd aantoonbaar in het bloed. Deze tekorten dragen ertoe bij dat de overgevoeligheidsreacties versterkt worden. Aanvulling met de juiste supplementen in hun actieve en best opneembare vorm versnelt het herstelproces voor sommige patiënten aanmerkelijk. De aanvulling heeft het meeste effect als eerst de spijsverteringsklachten worden aangepakt waardoor een betere opname kan plaatsvinden. In geval van een sterke biogene aminen (histamine en tyramine) overgevoeligheid merk ik duidelijk dat aanvulling met magnesium, vitamine C en B vitaminen de overgevoeligheidsklachten vlugger helpt verminderen. De kenmerkende overgevoeligheidsklachten zijn spierspanningen, hartkloppingen of bloeddrukschommelingen, allergische reacties, huid- en longklachten, slaap- en concentratiestoornissen en vooral ook hoofdpijn en migraine. Een zinktekort daarentegen komt vooral voor in geval van een fructosemalabsorptie. Echter beide intoleranties kunnen over het algemeen samen worden opgemerkt zeker in geval van IBS, astma, hoofdpijn of migraine, ADD/ADHD, ME en fibromyalgie. Een fructosemalabsorptie gaat steeds gepaard met een graanovergevoeligheid in het bijzonder voor tarwe zoals toegelicht in het FODMAP-dieet (zie richtlijnen voor Irritable Bowel Syndrome, IBS). Doch deze houdt echter geen rekening met een histamine-overgevoeligheid wat meestal ook voorkomt bij personen met IBS of spastisch colon. Naast de klachten die kunnen ontstaan ten gevolge van een intolerantie voor lactose, fructose of bepaalde biogene aminen kunnen ook klachten ontstaan door een tekort aan bepaalde spijsverteringsenzymen. Aanvulling bij één of meerdere maaltijden kan op die manier bijdragen tot een betere darmflora, (darm)immuniteit en algemeen welzijn. Het reduceren van de spijsverteringsproblemen vormt de sleutelrol bij de aanpak van boven vernoemde klachten en aandoeningen.
C
Conclusie Als conclusie wil ik stellen dat er dringend nood is aan voorlichting in deze materie. Zeker in scholen en in het bijzonder in bedrijven die betrokken zijn bij onze voedselproductie. Bewustwording is er al, maar een grondige en dringende verandering is zeker nodig voor een verbetering van de algehele gezondheid van onze bevolking.
A
Auteur Christine Tobback, diëtiste gespecialiseerd in voedselintoleranties en pseudo-allergieën. Zie www.optinutrics.com en christine.tobback@telenet.be
Naar aanleiding van seminar PharmaNutrics, 21 mei 2015 Voedingsintoleranties en hun relatie tot ADHD, chronisch vermoeidheidssyndroom, Fibromyalgie, concentratiestoornissen, slaapproblemen en pijnklachten.
nr 4 - 2015
OF
Wat is 3x gezonder dan extra virgin kokosolie ?
t Bart Maes, oprichter Amanprana: “In 2005 bracht Amanprana als eerste haar legendarische 100% extra vierge kokosolie naar Europa. Vandaag zijn de gezondheidsvoordelen van extra vierge kokosolie algemeen bekend en aanvaard. Amanprana verfijnde ondertussen haar kennis. 10 jaar later is bekend dat Cocos+Olive+Red Palm extra vierge oliemengeling van Amanprana 3x gezonder is voor bakken en smeren.”
Voor bakken en smeren is Cocos+Olive+Red Palm 3x gezonder dan alleen kokosolie Ingrediënten
kokosolie
Cocos+Olive+Red Palm
Voordelen kokosolie Rijk aan gezonde omega-9 Rijk aan chlorofyl Rijk aan polyfenolen Rijk aan Vitamine E Rijk aan carotenen Koelkast-smeerbaar
JA NEE NEE NEE NEE NEE NEE
JA van extra virgin kokosolie JA van extra virgin olijfolie JA van extra virgin olijfolie JA van extra virgin olijfolie JA van duurzame rode palmolie JA van duurzame rode palmolie JA van Cocos+Olive+Red Palm
Cocos+Olive+Red Palm schenkt jou het beste van 3 werelden: koudgeperste kokosolie uit Sri Lanka, extra vierge olijfolie uit Spanje en ongeraffineerde duurzame rode palmolie uit Colombia. Deze Amanprana oliemix bevat van nature veel sterolen, polyfenolen, carotenen, vitamine E (7 soorten), squaleen, co-Q10, chlorofyl. In de koelkast bewaard, is Cocos+Olive+Red Palm meteen smeerbaar op je brood. Vergeet bio-margarine. Bak en wok voortaan 3x gezonder dan met kokosolie alleen. Info, recepten en inschrijven op de nieuwsbrief: www.noble-house.tk. Verkrijgbaar in biowinkels of thuisgeleverd via www.amanvida.eu
SUPER FOOD www.noble-house.tk
90% RAW
100% VEGAN
0% JUNK
AMAN PRANA
BESTE KWALITEIT VOEDING ALS MEDICIJN
29
Uit de praktijk
Jan C am us
Wat is Cranio Sacraal Therapie?
C
ranio Sacraal Therapie (CST) is een therapeutische techniek die de werking ondersteunt van het half gesloten hydraulische systeem gelegen tussen de schedel (cranio) en het heiligbeen (sacrum) net boven het staartbeentje. Het systeem loopt door je wervelkolom en is het vertrekpunt van al je zenuwen.
Sta er even bij stil: een hydraulisch systeem tussen de schedel en het heiligbeen van waaruit alle zenuwwortels vertrekken. Hoeveel mensen ken je in je omgeving die klagen over hals en schouders? Of die elke morgen opstaan met een loodzware, pijnlijke onderrug? Tel verder: bij hoeveel onder hen verplaatst de pijn zich regelmatig, zo zonder reden? ’s Morgens in de onderrug, ’s avonds tussen de schouders, bij sommigen met een sluipende, migraine-achtige hoofdpijn. Het verbaasde mij ook de allereerste keer dat het er zo veel waren in mijn kennissenkring. Al heel snel heb je de indruk dat iedereen wel zo een klacht heeft en dan begint het minder op te vallen. De pijn is er evenwel niet prettiger om! Het immense voordeel van CST is dat het met een heel zachte aanraking komt. Zonder enig duwen, knijpen, trekken, prikken, wringen of kraken. Baby’s en kleine kindjes vinden het heerlijk. Je ziet ze langzaam aan ontspannen. Ze stoppen met wenen, soms vallen ze zelfs in slaap. Iedereen heeft het na een
eerste sessie over een heel ontspannen gevoel en toch heeft het lichaam ongemerkt heel hard gewerkt. Een al wat oudere dame verwonderde zich: de sessie verliep in alle zachtheid, zo zelfs dat ze twijfelde of het wel enig nut had. De volgende dag stelde ze echter vast dat haar bovenrug zo stroef aanvoelde alsof ze stokslagen had gekregen. Geen enkele behandeling verloopt op dezelfde manier. Als je het ritme van een lichaam volgt, kan dat ook niet. Je lichaam is geen gestandaardiseerde machine en je organen en levenssystemen geen dode onderdelen. En elke persoon reageert op zijn/haar eigen manier op de behandeling, want geen enkel lichaam is hetzelfde. Het is juist die individualiteit die volledig gerespecteerd wordt. Als therapeut laat ik me leiden door het lichaam. Het lichaam bepaalt wat ik ondersteun, wanneer en hoe lang. Eigenlijk is het lichaam de échte therapeut, ik ben de assistent.
Een aantal praktijkervaringen Een peuter die bij de geboorte een infectie met groep B-streptokok opliep, slaapt amper anderhalf uur per nacht. Het meisje staart voor zich uit, heeft moeite om zich te voeden en is volledig apathisch. Ik heb haar tegelijk met mama mogen behandelen in de voormiddag én opnieuw in de namiddag van dezelfde dag, telkens drie kwartier. Sindsdien slaapt zijn vier tot vijf uur door, eet met smaak en lacht naar iedereen met gestrekte armpjes. Een sportieve man van veertig heeft al bijna twee jaar last van rugpijn en veranderende gevoelloosheid in enkele vingers. Hij zag verschillende dokters, ook sportdoktors en diverse therapeuten, zonder échte verandering. Na een vijftal CST-sessies kan hij opnieuw voluit voor zijn sport gaan. Hij komt op onderhoud, zoals hij het zelf noemt, om de zes à acht maanden. Een dame, die zware kwetsuren én littekens overhield aan haar forcepsgeboorte, lijdt aan clusterhoofdpijn sinds een twintigtal jaren. Regelmatig dient zij opgenomen te worden in de spoedafdeling voor alsmaar zwaardere verdovingen. Na twee sessies bevestigt zij dat er nog slechts af en toe een ‘aankondigingshoofdpijn’ zich aanbiedt zonder dat het doorbreekt. Na vijftien tot twintig minuten neemt de hoofdpijn volledig af. Drie maanden later heeft ze nog slechts lichte hoofdpijn als zij zich de dag voordien over iets of iemand heeft geërgerd. Zijn dergelijke resultaten toepasselijk voor iedereen? Neen! Het resultaat van deze behandeling wordt bepaald door het lichaam. Geen enkele therapeut heeft daarover enige zeggenschap. Wetenswaard is, je lichaam heeft het beste met je voor, op voorwaarde dat jij vriendelijk en voorkomend bent voor je lichaam! CST is vriendelijk en voorkomend!
A
Wetenschappelijk?
Auteur
Dr. Peter Gariaev leidt een onderzoek in Toronto (Canada) en verzamelt meer en meer bewijzen dat de energetische frequentie van woorden en aanrakingen in staat zijn de DNA-structuur te beïnvloeden.
Jan Camus is gepassioneerd door het energetisch functioneren van de mens. Als gecertificeerd Cranio Sacraal therapeut gaat zijn focus uit naar het comfort van pasgeborenen en de zonder aandacht gebleven geboorteproblemen bij volwassenen. Zie voor meer informatie: www.jancamus.be
nr 4 - 2015
OF
30
Uit de praktijk
Te ssa Go tts cha l
Aandacht geeft gezondheid
W
ie meer in het hier-en-nu en met volle aandacht leeft, beschermt zijn gezondheid. Dat blijkt uit onderzoek van Yale School of Medicine en Brown University. Al eeuwen adviseert het Oosten meditatie, daarvan is volle aandacht - mindfulness - het belangrijkste onderdeel.
Wij vroegen Tessa Gottschal haar mening. “Meditatie is bekend voor z’n ontspanning. Mijn ervaring is dat een dagelijkse meditatie van zo’n tien minuten prima uitpakt. Natuurlijk bereik je meer met langere meditaties. Toch; ook tien minuten breekt stresshormonen al sneller af, verlaagt de bloeddruk en geeft meer kalmte waarmee je de dagelijkse hectiek aankunt.” “Je kunt ook ‘wakend’ mediteren, wat een onderzoek van Brown University als ‘de mate van mindfulness’ zag. Ze onderzochten 382 mensen op hun mate van aandacht op het hier-en-nu. Zij die dat deden hadden een gezonder hart en betere bloedvaten. Van degenen met de hoogste scores had 83% hart en bloedvaten die goed gezond waren. De hartgezondheid werd beoordeeld door de Body Mass Index (BMI) score, lichamelijke activiteit, nuchtere bloedsuikerspiegel en rookgedrag.” De Yale School of Medicine onderzocht een maand lang de invloed van stress op herstel na een hartaanval. Voorafgaand aan het onderzoek vulden 3572 deelnemers de Perceived Stress Scale in, een psychologische stressgerelateerde vragenlijst. Jongeren en jonge vrouwen bleken minder goed te herstellen. Als mogelijke oorzaken dat vrouwen meer stress ervoeren dacht men aan familieproblemen, lichamelijke en geestelijke gezondheid, zorgtaken, financiële problemen en sekseverschillen in comorbiditeit. Tessa: “Je focussen op het hier-en-nu geeft diepe rust. Ziekte en slecht herstel gedijt op piekeren of zorgen maken. Sommige mensen kijken van nature naar wat er voor hun voeten ligt. Ze houden niet onnodig vast aan gisteren en kijken niet te ver vooruit. Het is een levenshouding waarbij je greep op je gedachtestroom en handelingen houdt en dat blijkt heel gezond.” “Zodra je begint met mediteren leer je hoe je met je aandacht bij één punt blijft. De kunst is deze mindfulness door te trekken naar dagelijkse activiteiten. Dat is wakend mediteren en je kunt het al doen bij zoiets simpels als autorijden.”
nr 4 - 2015
Een hier-en-nu oefening Spreek met jezelf af dat je voor vijf minuten niets anders doet dan autorijden. Radio uit, mobiel niet opnemen, niet praten, zingen etc. Luister bewust naar het geluid van je motor. Merk de verschillen zodra je meer/minder gas geeft, schakelt, remt of stil staat. Laat je ogen rustig maar continue zwermen. Van binnenspiegel, naar buitenspiegels, voor- en zijruiten. Denk en vertaal alles alleen in verkeerstermen. “Daar zwiert een stel tieners op de fiets. Ze hebben voorrang. De weg is vrij, nu rechtdoor en de eerstvolgende rechts, richting aanwijzer uit.” etc. Voel bewust hoe het stuur in je handen ligt, de versnellingspook aanvoelt, of je bruusk of soepel schakelt, remt, gas geeft, etc. Word je ook bewust van de houding waarin je zit, hoe je lichaam meebeweegt als je rondkijkt. Bedien zo weloverwogen mogelijk de auto en wees alleen met autorijden bezig. Niet met wat je straks wilt doen of met een gesprek dat achter je ligt. Merk na vijf minuten hoe de rust in je neerdaalt. Ben je nog te onrustig, ga dan langer door. Net zo lang totdat je merkt. “De auto, mijn rij-omgeving, daar alleen is mijn aandacht.”
Tessa G otts ch al
Uit de praktijk
NATAOS KEY NUTRITION
De voordelen De voordelen van dit wakend mediteren zijn drievoudig: fysiek (immuunversterking), mentaal en emotioneel. Het lichaam krijgt stress van multi-tasken, zoals autorijden en jezelf opjagen (Kan het niet sneller, zo kom ik te laat!). Door aandachtigheid signaleer je sneller ongezonde spanning. Hoe vroeger je dit herkent des te eerder je die kunt corrigeren. Een hier-en-nu automobilist denkt: “File! Balen, ik kom te laat. Het zij zo, me erover druk maken verandert niets daaraan.” Het goede nieuws is dat iedereen kan leren op het hier-ennu te focussen. Deels door dagelijks minimaal tien minuten te mediteren, maar vooral door hier-en-nu-oefeningen zoals hierboven beschreven.
Slim onthaasten Tessa vervolgt: “In het begin denken gestreste, gehaaste en overprikkelde mensen: “Dit is bijna onmogelijk!” Zo weinig greep hebben ze over zichzelf. Toch is het normaal om spanning binnen enkele tellen te kunnen verlagen. Het is de genezende kracht van volle aandacht. Het kost niets, is snel aangeleerd en uiteindelijk hoef je alleen de hoge stress-momenten bij te sturen, zo makkelijk stel je die ongezonde spanning bij. Kortom: ziek of gezond, thuis, op kantoor, of op stap, je hebt overal profijt van de aandacht op het hier-en-nu.”
A
Auteur Tessa Gottschal, www.gottschalmeditaties.nl en www.gottswaal.nl.
B Bronnen - International Journal of Behavioural Medicine, 2014; doi: 10.1007/s12529-014-9448-9; - Xu X, Bao H, Strait K, et al. Sex differences in perceived stress and early recovery in young and middle-aged patients with acute myocardial infarction, Circulation. 2015 Feb 17;131(7):614-23; - Cohen S and Williamson G. Perceived stress in a probability sample of the United States. The Social Psychology of Health, S.S.A.S. Oskamp, Ed., pp. 31–67, Sage, Newbury Park, Calif, USA, 1988; - De uitputting voorbij, hoofdstuk ‘De psyche en uitputting’. Tessa Gottschal & Marijke de Waal Malefijt. Uitg. Schors, ISBN 978.90.6378.995.4; - Psychisch sterker door meditatie, hoofdstuk ‘Mindfulness wat is dat?’ Tessa Gottschal. Uitg. Schors, ISBN 978.90.6378.944.2
Cura-posome De gezonde kracht van kurkuma en proteolytische enzymen
Draagt bij het behoud van soepele gewrichten 1
Van belang voor een normaal metabolisme van eiwitten 3
Ondersteunt de normale werking van het immuunsysteem 3
Cura-posome is een bijzondere combinatie van 1 kurkuma fytosoom, proteolytische enzymen, bioflavonoïden, 3 magnesium en 3 vitamine B6. Omwille van zijn speciale eigenschappen wordt Curcuma longa al eeuwenlang gebruikt in de voedingsleer. Deze goed bestudeerde stof wordt echter niet altijd even goed opgenomen door het lichaam. Daarom hebben we Curaposome met kurkuma als fytosoomcomplex gemaakt. Dit fytosoomcomplex combineert curcuminoïden met fosfatidylcholine, een stof waarvan de biologische beschikbaarheid 29 maal groter is dan die van het eenvoudige extract. Kurkuma draagt o.a. bij tot het behoud van soepele gewrichten, de normale vertering van vetten en een normale lever- en galwerking. Bovendien is Curaposome verrijkt met een hoog gehalte aan proteolytische enzymen. Enzymen zijn katalysatoren die voedingsmiddelen omzetten tot basisbestanddelen. Plantaardige enzymen hebben een breder pH bereik waardoor ze hun rol in het spijsverteringskanaal flexibel kunnen vervullen. Rutine, quercitine, magnesium en vitamine B6 ondersteunen deze enzymen. Magnesium draagt daarnaast bij tot een normale werking van de spieren en de instandhouding van normale botten. Vitamine B6 draagt bij tot een normaal metabolisme van eiwitten en glycogeen en ondersteunt de normale werking van het immuunsysteem.
Waarom Cura-posome van Nataos? • Kurkumacomplex dat 29 x beter opneembaar is. • Elke vegetarische capsule bevat een hoog gehalte aan proteolytische enzymen met een gewaarborgde activiteit.
Vraag naar Cura-posome in de betere natuurvoedingswinkel of apotheek. Meer weten? Bel 052 48 43 00 of surf naar ojibwa.be
WWW.NATAOS.COM
32
nr 4 - 2015
33
Publiciteit eFIOW
nr 4 - 2015
OF
34
Fytotherapie
P h i l i ppe Gé ra rd
Fytotherapie bij auto-immune aandoeningen
A
uto-immune aandoeningen lijken steeds vaker voor te komen. Psoriasis, Multiple Sclerose, auto-immuun reuma en vele andere “beschavingsziekten” kennen een gespecialiseerde aanpak in de geneeskunde. Behandelingen zijn inva-
sief en belastend voor lichaam en geest. Ermee leren leven? Makkelijker gezegd dan gedaan! In de wereld van de geneeskrachtige planten bevinden zich enkele interessante therapeutica zoals Boswellia carteri, Mirre (Commiphora molmol, de Iraanse hars van deze boom) en Calaguala (Polypodium leucotomos, een tropische varen). Deze planten worden in dit artikel besproken.
Boswelia carteri: de boswelliazuren (wierook) De werkingen van de boswelliazuren zijn de volgende: 1. Inwerking op de cortisolreceptoren door grote gelijkenis van de steroïde moleculen. Het resulterend cortisoleffect is anti-inflammatoir. Biochemisch is er een remming van het COX (5-cyclo-oxygenase) en het LOX (5-lipo-oxygenase) met significante daling van de prostaglandines, leukotriënen en thromboxanen (alle mediatoren van de inflammatie). 2. Remming van het complementsysteem. Het complementsysteem is een onderdeel van het immuunsysteem dat leidt tot ontstekingen. Via het onderdrukken van hyperimmuunreacties wordt het ontstaan van (afweer)ontstekingsreacties geremd.
Mirre: de commiphorazuren De werkingen van de commiphorazuren zijn de volgende: 1. Inwerking op de cortisolreceptoren door grote gelijkenis van de steroïde moleculen. Het resulterend cortisoleffect is anti-inflammatoir. Biochemisch is er een remming van het COX (5-cyclo-oxygenase) en het LOX (5-lipo-oxygenase) met significante daling van de prostaglandines, leukotriënen en thromboxanen (alle mediatoren van de inflammatie). 2. Antioxidatieve werking: mirre quencht het singlet zuurstof vrij radicaal. Dit 1O2*ontstaat bij fagocytaire immuunreacties, bij lipide-peroxidatie in de celmembranen, en ook onder invloed van het licht: bij foto-sensitieve reacties en onder invloed van UV B stralen, gammastralen of rontgenstralen; ook door warmte. Singlet zuurstof quencht zélf caroteen en vitamine E en beschadigt eiwitten door oxidatie van methionine, tryptofaan, histidine en cysteïne. De ontstane vrije radicalen veroorzaken degeneratieve kettingreacties, met tot gevolg het ontstaan van pathologische situaties. Deze werking is bijzonder interessant bij erfelijke ziekten.
nr 4 - 2015
Quenching Wanneer singlet zuurstof zich bindt aan andere moleculen, en ook deze in de “singlet”-toestand dwingt, ontstaat een proces dat men “quenching” noemt. Singlet zuurstof quencht caroteen en vitamine E en beschadigt eiwitten door oxidatie van methionine, tryptofaan, histidine en cysteïne.
Boswellia cartere (wierook) Wierook is een exsudaat van de stam van de wierookboom, afkomstig uit Ethiopië en Somalië. De voornaamste inhoudsstoffen van het samengesteld extract zijn de boswelliazuren, die behoren tot de groep der saponinen of triterpenoïden. Dit zijn stoffen met een steroïde structuur. De etherische wierookolie bevat enkele interessante terpenen: Octanol kan medisch gebruikt worden tegen essentiële tremor en onwillekeurige neurologische tremor, zoals bij de ziekte van Parkinson.
octanol
Bron: 21food.com
Octylacetaat daarentegen heeft een heerlijke sinaasappelgeur, ook omschreven als een combinatie van de geuren van sinaasappel, jasmijn en perzik.
octylacetaat
Bron: 21food.com
Het octylacetaatgehalte is dan ook belangrijk voor de eindgeur van wierook, en dus voor de kwaliteit. De wierook van Somalië heeft, wat dat betreft, de beste reputatie. Olibanol is eigenlijk een mengsel van verbenon, verbenol, δ-borneol en andere terpeenalcoholen.
35
Fytotherapie
Philippe Gérard
Cembreen en incensol zijn eveneens terpenen. Ze zijn antiinflammatoir [1].
cembreen
incensol B ron: 21food.com
Recent onderzoek naar de werkingsmechanismes van deze inhoudsstoffen, wees aan dat de ontstekingswerende kracht bijzonder groot is; de biochemische activiteit werd verder onderzocht en vastgesteld [2-5]. De boswelliazuren, het CCR van de hars, zijn anti-inflammatoire bestanddelen, die in staat zijn het 5-lipo-oxygenase te remmen en de vorming van leukotriënen te verhinderen. Ook het cyclo-oxygenase-1 wordt geremd, wat resulteert in het verhinderen van de synthese van prostaglandines van de serie I. De verschillende boswelliazuren werden uiteraard ook chemisch omschreven; onderzoek leverde de volgende structuren op: het zijn pentacyclische triterpeenzuren [17].
Mirre (Commiphora molmol) Mirre is een exsudaat van de stam van de mirreboom, afkomstig uit Iran. De voornaamste inhoudsstoffen van het samengesteld extract zijn de commiphorazuren, die behoren tot de groep der saponinen of triterpenoïden. Dit zijn stoffen met een steroïde structuur. Echte mirre komt voornamelijk voor in Afrika, Arabië en Indië. Mirrehars bevat tot 8 % essentiële olie; er bestaan twee soorten of kwaliteiten, namelijk de Heerabol en de Bisabol. De terpenen die erin voorkomen zijn: Tot 50 % alfa-pineen 10 % bèta-pineen 40 % thyeen 10 % sabineen 28 % para-cymeen Bepaalde soorten bevatten belangrijke hoeveelheden elemeen, copaeen en cuzereen: ook allemaal anti-inflammatoire stoffen. De hars bestaat uit Commiphorazuren, die eveneens steroïd zijn en triterpenen: een cortisone-werking is hun effect en daaruit volgt opnieuw een belangrijke ontstekingswerende werking, net zoals bij wierook!
Boswelliazuur:
bron: ijpsonline.com
Boswelliazuren zijn de meest actieve componenten voor de anti-inflammatoire activiteit. Het is opvallend dat deze boswelliazuren een steroïde structuur hebben, met een gelijkenis (chemisch en stereochemisch) op corticoïde stoffen. Het is dan ook aannemelijk, dat ze inwerken op cortisolreceptoren. De anti-auto-immuunziekte-activiteit van wierook vloeit voort uit het volgende: Boswelliazuren remmen het complementsysteem, en verhinderen alzo overvloedige immuunreacties en ontstekingen. Als immunomodulator is wierook zeer veelbelovend. Het gedrag van al deze stoffen en hun effecten werd eveneens bestudeerd in het menselijk lichaam. Deze eigenschap maakt wierook bijzonder waardevol tegen auto-immuunziektes zoals reuma, psoriasis, astma, allergieën, de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa, degeneratieve spierziekten zoals ALS, en MS.
Mirre boom: schraal en ontworpen voor een woestijnbiotoop.
nr 4 - 2015
OF
36
Fytotherapie
P h il i ppe Gé ra rd
Mirre h
ars
Opnieuw is de ontstekingswerende werking de hoofdzaak, hetgeen van de commiphorazuren het CCR maakt [6,7]. Het Centraal Chemisch Reagens (CCR) is de inhoudsstof, die verantwoordelijk is voor de werking. De mantel bestaat dat hoofzakelijk uit de kleinere moleculen van de essentiële olie, die elk op zich ook een werking hebben, en bijdragen tot het krachtig effect van de ontstekingswerende werking. Verder is mirre ook antiseptisch: het doodt een niet onbelangrijk aantal bacteriën, een eigenschap die tegenwoordig vooral in de mond- en tandhygiëne wordt gebruikt. Mirre is adstringerend: ook deze werking resulteert in een anti-inflammatoire werking, vergelijkbaar aan die der looistoffen (cfr. MSDS van mirre op www.mdidea.com). Mirre is anti-exsudatief: het remt vochtophopingen in ontstekingszone’s, waardoor deze beter gaan ontzwellen. Mirre is antipyretisch: het daalt de koorts. Mirre remt de bloedplaatjesaggregatie en verdunt het bloed: dit geeft een betere bloedsomloop en verhindert risico’s op trombose. Bij flebitis wordt daarvan gebruik gemaakt. Mirre doet de bloedserumlipidespiegels dalen: een afname van cholesterol en triglyceriden, LDL-cholesterol en fosfolipiden. Een interessante activiteit van mirre is zijn capaciteit tot “quenching” van het zuurstofradicaal (singlet oxygen), wat het meteen tot een sterk antioxidans maakt. Singlet moleculaire zuurstof veroorzaakt degeneratie van ons DNA, en cardiovasculaire ziekten door lipideperoxidatie (atherosclerose). De werking is als volgt [8]: het singlet zuurstof, 1O2, is geen vrij radicaal, maar wel bijzonder reactief, omdat het in een hogere energietoestand terecht gekomen is. Singlet zuurstof ontstaat ondermeer wanneer SOD tekort schiet: het overtollig superoxide zet zich om tot waterstofperoxide en singlet zuurstof. Singlet zuurstof ontstaat tevens bij de lipide-peroxidatie in de celmembranen, en ook onder invloed van het licht: bij foto-sensitieve reacties en onder invloed van UV-B-stralen, gammastralen of röntgenstralen; ook door warmte. Superoxide quencht singlet zuurstof zelf: O2-* + 1O2 geeft O2 + O2-* Tijdens de fagocytose zal een immuuncel hypochloriet (OCl) produceren en dit vrije radicaal reageert met waterstofperoxide, onder de vorming van het singlet zuurstof: OCl- + H2O2 geeft Cl- + H2O + 1O2 De ontstane vrije radicalen veroorzaken degeneratieve kettingreacties, met tot gevolg het ontstaan van pathologische situaties. Deze werking is bijzonder interessant bij hereditaire ziekten en pathologieën met familiale antecedenties, waaronder auto-immuunziekten zoals Multiple Sclerose.
nr 4 - 2015
Het commiphorazuur (commiphoric acid)
Bron: chm.bris.ac.uk
Samabaia of calaguala (Polypodium leucotomos) Samabaia is een varen afkomstig uit het tropisch regenwoud van Honduras, Brazilië en Peru. De voornaamste inhoudsstof van het samengestelde extract is het calagualine die behoort tot de groep der saponinen of triterpenoïden. Dit zijn stoffen met een steroïde structuur. De werkingen van calagualine zijn de volgende: 1. inwerking op de cortisolreceptoren door grote gelijkenis van de steroïde moleculen. Het resulterend cortisoleffect is anti-inflammatoir. Biochemisch is er een remming van het COX (5-cyclo-oxygenase) en het LOX (5-lipo-oxygenase) met significante daling van de prostaglandines, leukotriënen en thromboxanen (alle mediatoren van de inflammatie). Polypodium leucotomos stimuleert de T-suppressorcellen, die het immuunsysteem temperen. Het regelt de CD4/CD8ratio, wat neer komt op een regulering van alle auto-immuunziekten, MS inbegrepen. 2. Hyperimmuunreacties worden afgeremd; 3. Er is een cognitieve werking door ondersteuning van de breinelectrische activiteit en de cerebrale hemodynamica, vooral bij neuro-immune dysfunctie. Het neutraliseert de interleukine-1-β-overexpressie; 4. Samabaia is een antioxidans voor de vrije radicalen OH*, H2O2*, O2-* en 1O2*. Deze radicalen spelen een rol bij degeneratieve auto-immuunziekten als MS. Dergelijke antioxidantia bestendigen de werking van de samambaia en verhinderen het ontstaan van recidieven. Het geslacht Polypodium kreeg van andere naamgevers nog de naam Phlebodium. Drie soorten worden vermeld en ook door elkaar gebruikt: Polypodium leucotomos, Phlebodium leucotomos: Calaguala. Polypodium decumanum, Phlebodium decumanum: Samambaia. Polypodium aureum, Phlebodium aureum: gelijk aan de “leucotomos”, de Calaguala.
37 Philippe Gérard
Het zijn varens uit de regenwouden van Zuid-Amerika en de drogere tropische wouden van Latijns Amerika. De Polypodiaceae omvatten driekwart van alle varens en bestaan uit 6000 soorten; het geslacht Polypodium bevat 75 soorten, meestal tropisch en zeer dikwijls met een medicinaal inheems gebruik. De soorten leucotomos en decumanum vindt men in de regenwouden van Honduras, en verspreid over tropisch Zuid-Amerika, Latijns Amerika en de Caribische eilanden. De gebruikelijke naam is samabaia in Brazilië (Portugees), in Mexico en de andere Spaanssprekende landen is dit calaguala. Zowel de bladeren als de wortelstok van beide planten worden gebruikt, en nogal willekeurig door elkaar. Men vindt Polypodii Folium, Radix en Rhizoma terug. De inhoudsstoffen komen in alle delen van de plant voor, doch hun concentratie in de verschillende plantenorganen kunnen verschillen naargelang de groeiplaats, het klimaat en het biotoop. Calaguala bevat: • flavonoïden • alkaloïden • lipiden: de sulfochinovosyldiacylglycerolen • calagualine • juglanine • vetzuren (EPA), linoleenzuurderivaten • polypodaureïne • selligueaïne • ecdysone en ecdysterone De naam Anapsos is een Spaanse naam voor een waterig extract van calagualawortels, gebruikt om zijn activiteit tegen psoriasis door het blokkeren van de productie van leucotriënen en PAF (Platelet Activating Factor) en door zijn immunosuppressieve functie.
Fytotherapie
Bij auto-immuunziekten is Calaguala effectief, niet alleen als specifieke immuunmodulator, maar ook als anti-inflammatoir middel. Verschillende studies en klinisch onderzoek geven de werkzaamheid aan bij chronische en degeneratieve ziekten, zoals de ziekte van Alzheimer, dementie, AIDS, MS en kankersoorten [44,45]. Er is ook een anti-inflammatoire activiteit [9]. Immunomodulatorische werkingen zijn het meest uitgesproken; het saponine calagualine is ervoor verantwoordelijk en dus ook het CCR [10,11]. Voor de breinfuncties bleek telkens een gecombineerd extract van bladeren én wortels het meest effectief. Klinische in vivo studies bewezen de werking tegen hersenceldegeneratie, alsook de stimulerende werking op het herstel van hersenbeschadiging en de beschermende werking op hersencellen. En klinische dubbelblinde, placebogecontroleerde studie bij de mens gebruikte Anapsos in de cognitieve geneeskunde, met goed resultaat in 2000. De werking was zowel een verbeterde doorbloeding van de hersenen als een verbeterde elektrische hersenimpuls. Een aantal studies geven de werkzaamheid van calaguala aan bij zonnebrand en huidschade door UV-straling, als antioxidans. Calaguala stimuleert de T-suppressorcellen, die het immuunsysteem temperen. Het regelt de CD4/CD8-ratio, wat neer komt op een regulering van alle auto-immuunziekten [12]. Calaguala is in sommige landen in de handel als Kalawalla, Rapuani, Immunotrax en PLE.
Calaguala: tropische varen, bij ons wel eens als kamerplant aangetroffen
nr 4 - 2015
OF
INTERNATIONAAL CONGRES HART- EN VAATZIEKTEN
38
Fytotherapie
A
P hi l i ppe G é rard
Auteur Philippe Gérard, apotheker, Primrose Academy N.V., www.primroseacademy.be, www.emoconie.be, info@primroseacademy.be
R
ZATERDAG 3 OKTOBER 2015, GROOT-BIJGAARDEN
Referenties 1. Moussaieff A, et al. Incensole acetate, a novel anti-inflammatory compound isolated from Boswellia resin, inhibits nuclear factor-kappa B activation. Mol Pharmacol. 72, 1657-1664 (2007); 2. Shah SA, et al. Estimation of boswellic acids from market formulations of Boswellia serrata extract and 11keto beta-boswellic acid in human plasma by high-performance thin-layer chromatography. J. Chromatogr. B Analyt. Technol. Biomed. Life Sci. 848, 232-238 (2007); 3. Poeckel D, Werz O. Boswellic acids: biological actions and molecular targets. Curr. Med. Chem. 13, 33593369 (2006); 4. Gayathri B, et al. Pure compound from Boswellia serrata extract exhibits anti-inflammatory property in human PBMCs and mouse macrophages through inhibition of TNFalpha, IL-1beta, NO and MAP kinases. Int. Immunopharmacol. 7, 473-482 (2007); 5. Chevrier MR, et al. Boswellia carterii extract inhibits TH1 cytokines and promotes TH2 cytokines in vitro. Clin. Diagn. Lab Immunol. 12, 575-580 (2005); 6. Al Mathal EM. Commiphora molmol in human welfare (review article). J. Egypt. Soc. Parasitol. 37, 449-468 (2007); 7. El Ashry ES, et al. Components, therapeutic value and uses of myrrh. Pharmazie 58, 163-168 (2003); 8 Racine P, Auffray B. Quenching of singlet molecular oxygen by Commiphora myrrha extracts and menthofuran. Fitoterapia 76, 316-323 (2005); 9. Navarro-Blasco FJ, Sempere JM. Modification of the inflammatory activity of psoriatic arthritis in patients treated with extract of Polipodium leucotomos (Anapsos). Br. J. Rheumatol. 37, 912 (1998); 10. Bernd A, et al. In vitro studies on the immunomodulating effects of polypodium leucotomos extract on human leukocyte fractions. Arzneimittelforschung. 45, 901-904 (1995); 11. Fernandez-Novoa L, et al. Effects of anapsos on the activity of the enzyme Cu-Zn-superoxide dismutase in an animal model of neuronal degeneration. Methods Find. Exp. Clin. Pharmacol. 19, 99-106 (1997); 12. Garcia F, et al. Phenolic components and antioxidant activity of Fernblock, an aqueous extract of the aerial parts of the fern Polypodium leucotomos. Methods Find. Exp. Clin. Pharmacol. 28, 157-160 (2006).
nr 4 - 2015
Hart- en vaatziekten zijn in België en Nederland de belangrijkste doodsoorzaak, verantwoordelijk voor meer dan een derde van alle overlijdens per jaar. En toch weten slechts heel weinig mensen hoe we hart en bloedvaten gezond kunnen houden. Tijdens dit seminarie krijgen we veel meer inzicht in 2 uiterst belangrijke nutriënten nl. co-enzym Q10 en vitamine K2, meer bepaald menaquinone-7, die een zéér belangrijke functie uitoefenen op gans het cardiovasculaire systeem.
PROGRAMMA 9.15 Ontvangst 9.45 HET BELANG VAN CO-ENZYM Q10 BIJ EEN GOEDE WERKING VAN DE HARTSPIER: OVERZICHT VAN DE LAATSTE ONTWIKKELINGEN EN TOEPASSINGEN VAN CO-ENZYM Q10 [Prof. Dr. Placido Navas, Spanje] 11.15 Pauze 11.50 HET BELANG VAN DE LP-PLA2 (LIPOPROTEIN-ASSOCIATED PHOSPHOLIPASE A2) TEST BIJ DE PREVENTIE VAN CARDIO-VASCULAIRE AANDOENINGEN [Dr. Werner faché, België] 12.30 Lunch 13.15 VITAMINE K2, EEN ONBEGREPEN NUTRIËNT… HET BELANG VAN VITAMINE K2 IN DE STRIJD TEGEN ATHEROSCLEROSE [Prof. Dr. Cees Vermeer, Nederland] 14.45 Debat
Prof. Dr. Cees Vermeer (NL) behaalde zijn doctoraat Biochemie in Leiden (1973) en startte in 1975 in Maastricht zijn onderzoek naar vitamine K. Naast zijn rol als hoofdonderzoeker aan de onderzoeksschool CARIM, heeft Dr. Vermeer tevens de R&D Groep VitaK opgericht, die wereldwijd de grootste onderzoeksgroep is op het gebied van vitamine K. Dr. Vermeer begeleidde 17 doctoraat studenten, is auteur van 350 publicaties en ontving een eredoctoraat voor zijn pionierswerk naar de rol van vitamine K in het calciummetabolisme. Prof. Dr. Placido Navas (SP) is professor in de celbiologie. Hij studeerde in 1976 af als bioloog aan de universiteit van Sevilla en werd in 1978 doctor in de celbiologie aan dezelfde universiteit. Hij specialiseerde zich in de biochemie en is een gerenommeerd onderzoeker naar het optimaliseren van de mitochondriale functie. Hij was voorzitter van de “Spanish Cell Biology Association” en is vice voorzitter voor ‘Academic affairs’ aan de ‘Andalussian International University’. Prof. Dr. Navas heeft heel wat onderzoeken en wetenschappelijke publicaties op zijn naam staan en is de huidige voorzitter van de “International Q10 association”. Dr. Werner Faché (B) is arts en oprichter van het ‘Linus Pauling Preventie Centrum’ te Gent. Hij is gespecialiseerd in lifestyle geneeskunde en houdt zich vooral bezig met de preventie en de behandeling van lifestyle-gerelateerde chronische degeneratieziekten door middel van medische interventies in de levensstijl van de patiënt en dit op het gebied van voeding, lichaamsbeweging en psychosociale stress.
Het seminarie is bedoeld voor gezondheidsspecialisten: cardiologen, huisartsen en andere complementaire zorgverleners. Zaterdag 3 oktober 2015 van 9.15u tot 15u in Salons Waerboom, Jozef-Mertensstraat 140, 1702 Groot-Bijgaarden, www.waerboom.com, t. +32 (0)2.463.15.00. Gelieve in te schrijven vóór 21 september 2015 via het nummer: 015/21 51 00 of via e-mail info@nutrisan.com. Deelnameprijs: € 40 per persoon. Bij aanwezigheid ontvangt u gratis het product NutriQuinol 100 mg ter waarde van ± € 25. Deze inschrijving is alleen geldig indien vooraf € 40 gestort wordt op het rekeningnummer van Nutrisan bvba, Egide Walschaertsstraat 22i, 2800 Mechelen: IBAN BE27 3200 3870 3373 | BIC: BBRUBEBB. Accreditering is aangevraagd. Simultane vertaling voorzien Nederlands, Frans, Engels. Beperkte plaatsen!
Nutrisan bvba | E. Walschaertsstraat 22 bus i | 2800 Mechelen T. +32 (0)15 21 51 00 | F. +32 (0)15 21 51 01 info@nutrisan.com | www.nutrisan.com
Tweemaandelijks magazine OrthoFyto® & OrthoTrends®
Uitgave van OrthoFytoMedia Nr 4 - 2015, jaargang 20 Verschijnt 6 x per jaar Uitgever OrthoFytoMedia Nieuwdorp 57 - 9190 Stekene Tel: +32 (0)3 808 41 43 info@orthofytomedia.org Orthofyto is hét vaktijdschrift in België voor artsen, therapeuten en andere (para)medische professionals werkzaam of geïnteresseerd in preventieve gezondheidszorg en integratieve geneeskunde. Orthofyto heeft als doel u op de hoogte te houden van de laatste wetenschappelijke ontwikkelingen op het gebied van integratieve holistische gezondheidszorg, specifiek gericht op orthomoleculaire voeding & geneeskunde en fytotherapie. Hoofdredacteur Pascale Van den Heede, apotheker pascale@orthofytomedia.org
Colofon
Nr 4 - 2015 - jaargang 20
Abonnementen/prijzen Voor informatie of aanmelding: secretariaat OrthofytoMedia Tel. +32(0)3 808 41 43 Info@orthofytomedia.org België en Nederland Tijdschrift: € 35 per jaar voor zes nummers Digitaal: € 25 per jaar (toegang volledige archief) Combinatie: € 40 per jaar Een los nummer: € 9,90 (excl. portokosten)
20 - jaarga ng Nr 4 - 2015
VA K T I J D S
CHRIFT
Auton immu iteit
INg VooR De oploSS NzIeKTeN AuTo-Immuu oFAgAle -oeS gASTRo ReFlux NIo WAT IS CRA SACRAAl THeRApIe? Ie FyToTHeRAp bIJ e AuTo-ImmuN eN AANDoeNINg
Overige landen op aanvraag Abonneren: zie onze website www.orthofytomedia.org of mail naar info@orthofytomedia.org met vermelding van naam, adres, telefoon, email Jaarabonnement van januari tot december Abonnementen worden automatisch verlengd voor een volledig jaar, tenzij schriftelijk wordt opgezegd ten laatste eind oktober van het lopende jaar.
Volgende editie Nr5 - 2015 heeft als thema 'de pancreas' en zal midden oktober verschijnen.
Advertentie aanvraag Pascale Van den Heede: pascale@orthofytomedia.org
Eindredacteur Walter O.M. Faché, biochemicus Redactieraad Walter O.M. Faché, biochemicus HEOS Pascale Van den Heede, apotheker Annemieke Meijler, natuurdiëtist Ereleden Prof. Dr. Ir. Jozef Poppe Apr. Hubert Goossens Dr. Med. Frans Fermon Dr. Med. Mark Bottu Auteurs van dit nummer Dr Amy Myers Dr. Alex Vasquez Prof. Dr. Matthias Heiliger Ralf Abels, heilpraktiker Christel Stevens, diëtiste en orthomoleculair voedingsconsulente Christine Tobback, diëtiste Jan Camus, Cranio sacraal therapeut Tessa Gottschal, therapeute Philippe Gérard, apotheker
Lay-out en druk Françoise Biesbroeck, Het Letterhuis Beerveldestr. 19 - B-9160 Lokeren
Inzenden artikel? Wilt u schrijven voor het tijdschrift Orthofyto; u bent van harte welkom. Neem bij voorkeur vooraf contact op met onze hoofdredacteur Pascale Van den Heede. Na inzending van uw artikel beoordeelt de redactie binnen twee weken of uw artikel in aanmerking komt voor plaatsing. Redactionele bewerking van de artikelen gebeurt in overleg met de auteur.
In Europa is in 2006 een wet aangenomen die bepaalt dat aan voedingswaren geen medische claims mogen hangen, behalve als deze wetenschappelijk bewezen zijn. Deze wet wordt ook wel de claimsverordening genoemd. Productnamen of verwijzing naar producten is niet toegestaan. De verantwoordelijkheid of de advertentietekst aan de eisen van de claimsverordening voldoet, ligt bij de adverteerder. OrthoFytoMedia vzw, is niet verantwoordelijk voor de geplaatste advertenties. Disclaimer De informatie uit deze uitgave is uitsluitend bedoeld voor lezers die zich uit het oogpunt van hun beroep met gezondheid en voeding bezig houden. Deze publicatie is niet bedoeld voor leken en consumenten. Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld. Evenwel kunnen zij op geen enkele wijze instaan voor de volledigheid van of eventuele fouten in de tekst van deze publicatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele verantwoordelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen, gebaseerd op de inhoud van deze publicatie. Copyright Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur. Ook de overname van artikelen of gedeelten hiervan is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming.
apie
er
Heilen mit Bakterien seit 1954
Ni
euw:
M on
ot
h
PREBIOTICA MELKZUURBACTERIﾃ起 IMMUNOLOGISCHE PROBIOTICA VAGINAAL PROBIOTICUM
OUR CHALLENGE IS
energeticanatura.com
HEALTH