str /
TEMAT NUMERU:
TEKST NUMERU MARTA PŁOCHOCKA
FAN JAKO KONSUMENT CZY GRANICA ZOSTAŁA PRZEKROCZONA?
strona 36
SPIS TREŚCI KRZYSZTOF ANDRULONIS
FUTRZAKIEM BYĆ! strona 14
ZUZANNA SKALSKA
KPOPOWE ŚWIATEŁKA strona 16
str /
KLAUDIA SORDYL CZYTELNIK
JAKO AUTOR?
FAN FICTION
JAKO NOWA FORMA OPOWIEŚCI
strona 22 KINGA ZAWADA
FANDOMOWE WIKIE strona 28
JAGODA JABŁOŃSKA
FAN CZY AKTYWISTA? strona 44 ANNA ADAMCZYK
KREATYWNOŚCI MOŻNA SIĘ NAUCZYĆ
strona 52
REKRUTACJA str. 58 str /
Fandomy z pewnością określić można jako temat rzeka. Przede wszystkim ze względu na ich mnogość, co oczywiście uwarunkowane jest obfitością materiału, wokół którego mogą one powstawać. Nie będzie błędem uznać, że społeczności te w znacznej mierze definiują, jak szeroko powinniśmy zakreślać granice świata kultury. Część najbardziej popularnych fandomów jest powszechnie znana i zapewne wydaje się wręcz oczywista kto z nas nie widział kiedykolwiek miłośnika Gwiezdnych wojen, paradującego z mieczem świetlnym i w odpowiednim stroju czy to po ulicach miast, czy też w kinach, w oczekiwaniu na premierę nowej części sagi? W żadnym razie nie można jednak zjawiska fandomu ograniczyć do takich potężnych międzynarodowych zrzeszeń miłośników danego filmu czy gry komputerowej. Przede wszystkim, nie każda społeczność fanowska jest tak spektakularnie liczna jak te najpowszechniej kojarzone. Ponadto nie każda (czy właściwie większość) nie obrasta wokół popularnych pro-
duktów kultury masowej. Gdy zagłębić się w sferę poszukiwań, okaże się, że fandomy to zjawisko niebywale zróżnicowane wewnętrznie, które domaga się szczególnej uwagi. Już kilka pierwsze dokładniejsze obserwacje przynoszą ciekawe wnioski. Nie każda społeczność fanów w wyraźny sposób odróżnia się na tle reszty społeczeństwa. Czasem wniknięcie w tę strukturę wymaga dużo większej uwagi czy też obserwacji w szczególnych warunkach. Wiele z fandomów to grupy skupione wokół specyficznego obiektu zainteresowania, którego zgłębianie jest dla nich fascynujące. Członkowie takich społeczności tworzą nieraz drugą, alternatywną wobec wspólnej dla nas wszystkich rzeczywistość.
str /
W owym „innym świecie” powstają nieraz oszałamiające projekty, za którymi stoi masa pracy niezliczonej liczby ludzi. Należy zawsze mieć na uwadze, że fandom to nie tylko przyjemne spędzanie czasu, ale również wiele pracy i zaangażowania - bycie fanem wymaga wysiłku i choć może niekoniecznie jest to działalność na cały etat, to na pewno zajmuje wiele czasu. Skutki są jednak zwykle godne uwagi. Z uwagi na specyfikę i złożoność tego zagadnienia uznaliśmy, że warto jest poświęcić mu odrobinę uwagi - być może ten wycinek, który zaprezentujemy, pobudzi cię do dalszych poszukiwań…
Krzysztof
Outro – wychodzimy poza schemat
Szefowie działów:
ISSN: 2299-5242
Olimpia Orządała (korekta), Monika Brzozowska (graficy), Żaneta Chwiałkowska (promocja)
Ogólnopolski miesięcznik młodzieżowy Wydawca: Fundacja Nowe Media
Promocja: Żaneta Chwiałkowska, Bartosz Simiński, Jagoda Jabłońska, Kinga Zawada, Sabina Gajda
www.outro.pl mail: redakcja(@)outro.pl, rekrutacja(@)outro.pl
Korekta: Olimpia Orządała, Beata Ptach, Barbara Truchan, Justyna Grzesiowska, Kinga Zawada, Klaudia Sordyl
Redaktor naczelny: Krzysztof Andrulonis Skład wydania i fotoedycja: Krzysztof Andrulonis
Grafiki: Monika Brzozowska
Projekt okładki: Krzysztof Andrulonis
str /
Nie jest tajemnicą, że liczba społeczności fandomowych jest prawdopodobnie nieprzeliczalna, a do tego nieustannie ulega zmianom. Stąd pośród tej mnogości warto poszukiwać najciekawszych – furry wydaje się godna tego miana. str /
FUTRZAKIEM BYĆ!
str /
W świecie fandomów
redaktor
Krzysztof Andrulonis
Nie wiesz jeszcze, o kim mowa? Nie szkodzi,
Mrożek, w zoo mógł się znaleźć balon w kształ-
prawdopodobnie należysz do znakomitej więk-
cie słonia zamiast potężnego ssaka we własnej
szości – zaraz się jednak okaże, że prawdopodob-
postaci, to być może nie każdy okaz, który mia-
nie przedstawicieli tej grupy (lub osoby je przy-
łeś okazję w życiu oglądać, był tak autentyczny,
pominające) widziałeś już przynajmniej raz
jak ci się zdawało?
w życiu, czy to na żywo, czy w mediach. Furry to,
Teorie spiskowe jednak pozostawmy na boku, bo
najkrócej rzecz ujmując, pasjonaci fantastycz-
cel tej wyliczanki jest inny – chodzi o ustalenie
nych zwierząt, które cechuje podobieństwo do
tego, że nie każdy, kto przywdziewa na siebie
człowieka, znani przede wszystkim z wykonywa-
futrzasty kostium bądź ogląda zdjęcia bajkowych
nia ich „futrzastych” odpowiedników.
zwierząt w internecie, staje się przez to od razu furry. W takim razie co ich łączy i co decyduje o przynależności do tej grupy?
Czy każdy miś to furry? Być może twoim pierwszym skojarzeniem był słynny biały niedźwiedź z zakopiańskiej Guba-
Zwierzę zwierzęciu nierówne
łówki (tak było w moim przypadku). Jakkolwiek
Z całą pewnością warunkiem koniecznym przy-
by nie było, to z pewnością zdarzyło ci się spo-
należności do społeczności furry jest żywienie
tkać kogoś przebranego za zwierzę – rozdającego
pasji względem wymienianych już wcześniej fan-
ulotki, pozującego do zdjęć itp. Może nie zawsze
tastycznych zwierząt. Okazuje się jednak, że na
nawet byłeś tego świadom – skoro, jak pisał
tym polu dochodzi do dalszych podziałów – część
str /
Graf. Monika Brzozowska
W ล wiecie fandomรณw
str /
W świecie fandomów
społeczności preferuje twory antropomorficzne,
Ignacego Krasickiego – choć człowiecze w swych
które odpowiadają homo sapiens zarówno pod
przywarach (w tym przypadku nie tylko w nich),
kątem psychiki oraz sposobu postępowania, jak
to jednak całkowicie zwierzęce w sferze prezen-
i cech budowy ciała, na które składają się choć-
cji.
by dwunożność czy rozbudowana mimika.
Wreszcie są i tacy, których wybór pada na zwie-
Inni optują za postaciami niemorficznymi, tzn.
rzęta nieantropomorficzne – tzn. ani nieposiada-
postępującymi jak ludzie, posiadającymi podobne
jące cech ludzkiej umysłowości, ani też budowy
nam cechy charakteru i myśli, jednak identycz-
ciała. To jednak przypadek najrzadszy, bo wła-
nymi pod względem fizjologii swoim naturalnym
ściwie ani nie jest szczególnie możliwe wierne
odpowiednikom. Chcąc przywołać odpowiedni
naśladowanie przez ludzkich fanów dzikiego
kontekst, można by rzec, że są to bohaterowie
zwierzęcia, ani też nie da się stworzyć wokół ta-
znani nam z bajek Jeana de La Fontaine’a czy
kiej postaci szerszej narracji.
str /
W świecie fandomów
poznasz ich pośród przechodniów na ulicy – chy-
Znaki szczególne
ba że posiadasz jakieś szczególne zdolności Wiesz już, czym właściwie społeczność furry wy-
w zakresie wyczuwania ludzkiej auratyczności.
różnia się na tle reszty świata. Pojawia się jed-
Na co dzień noszą zwyczajne stroje i niczym nie
nak pytanie, jak rozpoznać ich w praktyce? Naj-
odróżniają się na tle tłumu. To jednak nie ozna-
łatwiej jest wtedy, gdy spotkasz ich w kreacjach
cza, że jesteś zupełnie bezradny – współcześnie
zwanych furrysuit. To nic innego jak przygoto-
większość z nas wiedzie drugi, mniej czy bardziej
wane z dbałością o najdrobniejsze szczegóły an-
alternatywny żywot w sieci, a tam członka spo-
tropomorficzne zwierzęce kostiumy przywdziewa-
łeczności furry rozpoznać dużo łatwiej.
ne zazwyczaj na czas wspólnych spotkań furry.
Chętnie dzielą się oni materiałami graficznymi,
W innych sytuacjach raczej nie licz na to, że roz-
str /
czy to fotografiami swoich własnych przebrań,
W świecie fandomów
czy też grafikami prezentującymi ulubione posta-
tylko ludzkich avatarów) i stworzyć swój futrza-
ci – jedne są mniej rozbudowane, inne zaś wy-
sty odpowiednik. Jako narzędzie dedykowane dla
stępują w postaci np. komiksów, co dodatkowo
miłośników humanoidalnych zwierząt, na którym
dodaje im atrakcyjności. Połączenie przynależno-
tworzenie furry-avararów nie wymaga kombina-
ści do furry i talentu rysowniczego daje nieraz
cji, lecz wręcz jest wysoce wskazane, została
wspaniałe efekty, które cieszą oko nawet osoby
stworzona Furcadia, działająca od 1996 roku.
zupełnie z tym środowiskiem niezwiązane.
Aktualnie jest to jedno z podstawowych narzędzi
Nie można też zapomnieć o środowisku gamin-
utrzymywania kontaktów w sieci między człon-
gowym, które dla członków tej społeczności jest
kami tego fandomu. Warta wspomnienia jest
bardzo istotne. Miłośnicy furry korzystają m.in.
również ich internetowa encyklopedia, Wikifur,
ze znanego symulatora internetowego Second
którą w wersji polskiej znajdziesz tutaj: https://
Life, gdzie stosują różne skomplikowane zabiegi,
pl.wikifur.com/wiki/Strona_g%C5%82%C3%
aby „obejść system” (SL pozwala na tworzenie
B3wna.
str /
W świecie fandomów
działalność prowadzą w sieci. Jak większość fan-
Postaci, czyli czego
domów jednak, tak i oni spotykają się również
dusza zapragnie
w świecie realnym na tzw. konwentach. Gdy
Na początek przyda się drobna uwaga terminolo-
spojrzeć na dostępną listę wydarzeń tego typu
giczna – poniżej znajdziesz kilka słów o tzw. fur-
(por.
sonach, czyli wyimaginowanych postaciach furry
82%C3%B3wna), to można odnieść wrażenie, że
naśladowanych przez członków społeczności. Nie
nie ma takiego dnia w ciągu roku, aby gdzieś na
należy mylić ich z opisywanymi wcześniej fursui-
świecie członkowie furry nie spotykali się w celu
tami – te ostatnie to wyłącznie stroje pozwalają-
wspólnego realizowania swojej pasji. Warto
ce naśladować fursony, a nie postaci same
zwrócić uwagę na wydarzenia tego typu mające
w sobie! Na marginesie można dodać, że fursuity
miejsce w Polsce.
to niejedyna metoda odzwierciedlania w świecie
Najstarszym, organizowanym od 12 lat, konwen-
rzeczywistym ulubionych futrzastych bohaterów
tem dla futrzastego fandomu jest Futerkon. Jak
– sporą popularnością cieszy się również bodypa-
można przeczytać na stronie organizatorów,
inting, czyli malarstwo, dla którego płótnem sta-
w 2008 roku spotkania zaczynały się w skrom-
je się ludzkie ciało.
nym gronie 37 osób, później jednak z każdym
Okazuje się, że za kreacjami furson nie stoi żad-
kolejnym rokiem ich przybywało. Co ważne, wy-
na przypadkowość – powstają one w wyniku
darzenie nie jest przeznaczone wyłącznie dla
świadomych twórczych działań członków fando-
członków społeczności, lecz każdego zaintereso-
mu, a ponadto otrzymują swoje nazwy. Można
wanego. Najlepiej zresztą będzie oddać na mo-
tutaj wymienić kilka przykładów, jak choćby
ment głos samym organizatorom. Jak czytamy
Blackber Wolf Husky, pod którą to nazwą ukrywa
na stronie internetowej wydarzenia:
się pies rasy Husky z żółtym irokezem i czerwo-
Jeśli rysujesz, uwielbiasz fursuity, grasz w gry
ną sierścią, albo Etsuko, czyli lis z błękitną grzy-
albo po prostu chcesz się dobrze bawić – Futer-
wą. Pobieżna obserwacja pokazuje, że te dwa
kon to miejsce, w którym nie powinno Cię za-
gatunki przewijają się najczęściej, choć spotkać
braknąć! Jesteśmy kolorową i wesołą gromadą
można również wilki, a nawet smoki!
pozytywnie zakręconych ludzi, którzy po prostu
https://pl.wikifur.com/wiki/Strona_g%C5%
lubią furry. Są wśród nas artyści, umysły ścisłe, lekarze oraz studenci. Dzięki tej różnorodności
Spotkajmy się na konwencie!
każdy znajdzie tutaj coś dla siebie. Otwartość to
Wiesz już sporo o tym, kim są furry oraz jaką
str /
nasza druga natura, szybko więc złapiesz z nami
Fot. Organizatorzy
W świecie fandomów
kontakt, a kto wie, może nawet przyjaźnie na
ka, położonym w Masłowie nieopodal Kielc. Nie
lata. Futerkon oferuje bogaty program wypeł-
miałeś dostatecznie szczelnie wypełnionego pla-
niony prelekcjami, konkursami, grami terenowy-
nu na wakacje? W takim razie warto go uzupeł-
mi, rozrywką na wolnym powietrzu, ciekawymi
nić!
gośćmi
Z kolei od 26 lutego do 1 marca 2020 roku od-
oraz
imprezami
do
białego
rana
(https://2020.futerkon.pl/futerkon/).
bywał się w Gdańsku festiwal Gdakon, który dla
Najbliższa edycja imprezy odbywać się będzie od
odmiany zgromadził miłośników furry wokół te-
12 do 16 sierpnia 2020 roku w Hotelu Amieliów-
matu „Dziki zachód – spotkajmy się w samo po-
str /
W świecie fandomów
łudnie”. Konwent ten po raz pierwszy odbył się
dzie mieć miejsce w październiku 2020 roku, po-
w 2010 roku w formie luźnego spotkania grupy
nownie w tym samym mieście.
miłośników, rok później przybrał zaś obowiązujące do dzisiaj ramy organizacyjne. Jak podają organizatorzy, z roku na rok spotkania cieszą się
Yiff i ruszamy przed siebie!
rosnącym zainteresowaniem. Kolejna edycja do-
Furry cię zainteresowało? Chciałbyś poznać ich
piero w 2021 roku, jednak już dziś możesz do-
na żywo? A może więcej – za moment ruszysz
wiedzieć się więcej o inicjatywie pod tym adre-
szukać instruktaży na YouTube, w jaki sposób
sem: https://2020.gdakon.org/.
przygotować
Inną propozycją jest organizowany od 2018 roku
wszystkim zrób to, co przemawia do ciebie naj-
w Łodzi KungFur, utrzymany przede wszystkim
bardziej – najlepiej w takt „yiff”, czyli okrzyku
w motywach dalekowschodnich. Jak dotąd odby-
powitalnego furry. Miłego „futrzakowania”!
Fot. Organizatorzy
ły się dwie edycje, kolejna prawdopodobnie bę-
str /
swój
własny
fursuit?
Przede
KPOPOWE ŚWIATEŁKA Dlaczego światełka? Nazwa wiąże się z tym, że te zespoły mogą być spokojną, przyjemną przystanią dla słuchacza i godnie reprezentują swój kraj. Dlaczego kpopowe? Bo reprezentują koreański pop. Jeśli interesujesz się Azją, to poznaj zespoły ukazujące jeden z gatunków muzyki wywodzący się z tego kontynentu.
str /
str /
W świecie fandomów
redaktor
Zuzanna Skalska
Love, litera L stojąca w alfabecie między K a M
EXO Ten zespół został założony przez SM Entertainment w 2011 roku. Zadebiutował jako dwunastoosobowa grupa, lecz aktualnie do EXO należy dziewięciu wokalistów. Do października 2014 roku ekipę tworzyły dwie podgrupy: EXO-K, która śpiewała piosenki w języku koreańskim oraz EXO -M, śpiewający po chińsku. Zadaniem każdego z nich było promowanie tego samego albumu w Korei Południowej i w Chinach. EXO-K oraz EXO-M są już nieaktywne, lecz działają aktualnie dwie inne grupy: EXO-CBX, w którego skład wchodzą: Chen, Baekhyun, Xiumin oraz EXO-SC – do tego zespołu należą Sehun
ma również ukazać miłość fanów do obu podgrup: zarówno EXO-K, jak i EXO-M. Sloganem zespołu oraz fandomu jest „We Are One”. Poniżej można znaleźć trzy przykładowe piosenki: https://youtu.be/KSH-FVVtTf0, https://youtu.be/pSudEWBAYRE, https://youtu.be/tbe3pe2BtwA.
Iz*One Iz*One jest zespołem składającym się z dziewięciu dziewczyn z Korei Południowej oraz trzech pochodzących z Japonii.
i Chanyeol.
Zespół został założony przez CJ E&M w ramach Nazwa EXO pochodzi od Egzoplanety – takiej planety, która okrąża inne gwiazdy niż Słońce. Każdemu członkowi jest przypisany żywioł i symbol. Fandom EXO zwie się EXO-L oraz zdrobniale Eris (Elis). Nazwa ta ma pokazać jedność fanów z wcześniejszą formacją EXO. L wywodzi się od
str /
konkursu Mnet Produce 48 w 2018 roku. Grupą zarządza Swing Entertainment jako podagencja w Korei Południowej, a także Off the Record oraz AKS w Japonii. Oficjalnie zadebiutowała 29 października 2018 roku. z minialbumem pt. Color * IZ.
W świecie fandomów Utwory wokalistek: Co oznacza nazwa zespołu? Występuje tutaj sło-
https://youtu.be/eDEFolvLn0A,
wo „IZ”, które jest symbolem liczby 12, oraz za-
https://youtu.be/WZwr2a_lFWY,
pisana słowami cyfra „One”, która oznacza, że
https://youtu.be/6eEZ7DJMzuk.
dwanaście członkiń będzie tworzyło wspólnotę w ramach jednej grupy. Pośrodku tych wyrazów znajduje się gwiazdka
BTS – Beyond The Scene
symbolizująca znaki astrologiczne koła zodiakal-
BTS jest siedmioosobowym męskim zespołem
nego. Fani Iz*One nazywają się: WizOne. „Wiz”
spod skrzydeł Big Hit Entertainment. Zadebiuto-
pochodzi od czarodzieja, nazwa fandomu ozna-
wali w czerwcu 2013 roku z piosenką pt. No Mo-
cza więc to, że fani razem z Iz*One tworzą ma-
re Dream. Utwór ten należy do ich pierwszego
giczną przyszłość.
albumu pt. 2 Cool 4 Skool. Zespół ma wiele nazw: Bangtan Boys, Bangtan Sonyeondan, Beyond The Scene.
str /
W świecie fandomów
Ich znakiem rozpoznawczym jest: BTS, co w tłu-
Od 2017 roku funkcjonuje nowe znaczenie skrótu
maczeniu na język polski oznacza: kuloodporni
BTS – młodość, która nie zastyga i dąży ku roz-
skauci. Skąd taka nazwa? Członkowie tłumaczą
wojowi. W ten sposób zmianę tłumaczą sami
to tak:
wykonawcy:
– Oznacza to, że będziemy się przeciwstawiać uprzedzeniom wobec młodzieży – mówi Kim
– Oznacza to, że młodzież nie będzie stać
Nam-joon (Rap Monster).
w miejscu. Otworzą drzwi i pójdą naprzód.
– Aby zatrzymać zakazy i uprzedzenia oraz bronić naszej muzyki i pokolenia – stwierdza cały
Ich fani noszą dwie nazwy:
zespół BTS.
– A.R.M.Y – od: Adorable Representative M.C. for
– Znaczenie „Bangtan” to „bronić przed czymś”,
Youth (po polsku: „Zachwycający Reprezenta-
więc nasza nazwa oznacza, że będziemy odważ-
tywny M.C dla Młodości”)
nie bronić naszej muzyki i naszej wartości – do-
– I-A.R.M.Y – od: International A.R.M.Y (w prze-
powiada Jung Ho-seok (J-Hope).
kładzie: „Zagraniczny fandom”)
str /
W świecie fandomów Linki przekierują cię do piosenek zespołu:
Do ONCE Candy należą ci, którzy mieszkają
https://youtu.be/5Wn85Ge22FQ,
w Korei, a w skład ONCE Jelly wchodzą ci, którzy
https://youtu.be/0lapF4DQPKQ,
mieszkają poza Koreą.
https://youtu.be/hmE9f-TEutc. Po kliknięciu tych linków, zostaniesz przekierowany do utworów zespołu:
Twice
https://youtu.be/mH0_XpSHkZo,
Do Twice należy dziewięć wokalistek. Wykonaw-
https://youtu.be/kOHB85vDuow,
czynie są pochodzenia południowokoreańskiego,
https://youtu.be/3ymwOvzhwHs.
japońskiego i tajwańskiego.
Ateez
Zespół został utworzony przez wytwórnię JYP
Do tej ekipy należy ośmiu wokalistów pochodzą-
Entertainment, a członkinie zostały wybrane
cych z Korei Południowej. Zadebiutowali 24 paź-
przez program SIXTEEN.
dziernika 2018 roku piosenką pt. Pirate King
Dziewczyny zadebiutowały 20 października 2015
oraz minialbumem Treasure EP. 1: All To Zero.
roku minialbumem pt. The story Begins.
Ich wytwórnią jest KQ Entertainment.
Ich fanklub zwie się Once. Dziewczyny wytłuma-
Nazwy zespołu to: Ateez – używana międzynaro-
czyły, dlaczego akurat tak:
dowo, a także KQ Fellaz – określenie stosowane
„Raz, dwa razy. Wydaje się, że idą w parze. Jeśli
przed debiutem.
nas kochasz choć raz, odpłacimy Ci DWUKROTNIE naszą miłością. Trudno jest połączyć się
Dlaczego nazwali siebie akurat jako Ateez? Na-
z ludźmi, a nakłonienie ludzi do miłości jest naj-
zwa oznacza „A do Z”, czyli że wszyscy są grupą
trudniejsze ze wszystkich. Chcemy mocno, abyś
nastolatków, chcących robić wszystko, co w ich
mógł spojrzeć na nas raz i zakochać się w nas
mocy, z entuzjazmem.
DWUKROTNIE. Bądź z nami do końca. Kochamy
Ich fandom nazywa się Atiny, jest to połączenie
cię. <3 ”.
słów „ateez” i „destiny” (przeznaczenie).
Fani, w zależności od tego, jakiego są pochodze-
Pod tymi linkami znajdują się ich utwory:
nia, należą do ONCE Candy lub ONCE Jelly.
https://youtu.be/dTT3MRODUsA , https://youtu.be/FIInyEWWW-s, https://youtu.be/RqJ1rH9M5G0.
str /
Każdemu czytelnikowi zdarzyło się zapewne chociaż raz w życiu po przeczytaniu, czy to ukochanego uniwersum, czy wciągającej książki, odczuwać „pustkę”. Zaradzić temu może jedynie wkroczenie w kolejny świat fikcji… Nie musi to jednak być, jak się okazuje, kolejna, całkowicie odmienna lektura. Naszą pustkę może zapełnić fan fiction, którego autorami możemy stać się my sami. str /
str /
Recenzja książki
redaktor
Klaudia Sordyl
W roku 2015 nakładem Korporacji Ha!art ukaza-
łeczności internetowe stają się zarówno kupują-
ła się książka doktor Lidii Gąsowskiej Fan fiction.
cymi daną markę, jak i ją propagującymi czy też
Nowe formy opowieści – nietypowa zarówno w
tworzącymi. Fan może się przeobrazić w pisarza,
swoim formacie, jak i zawartości. W publikacji,
konkretyzować to, co nie wybrzmiało w lekturze
która ma 328 stron, miękką oprawę, a wymiary
lub posługując się np. głównymi bohaterami,
wynoszą 155x200 mm, autorka stara się nas
stworzyć swoje prywatne uniwersum, dostępne
przekonać o tym, że „fanfiki” mogą być postrze-
tylko dla użytkowników danego fandomu.
gane jako nowy rodzaj opowiadań – na miarę naszych czasów.
Problemy z definicją Opisując często korzenie fikcji fanowskiej, wska-
Fan czy pisarz?
zuje się na literaturę apokryficzną, na tradycyjną
Otóż te dwie kategorie zdają się tożsame.
skłonność do dopisywania dalszego ciągu, roz-
W świecie fandomów i w dzisiejszej popkulturze
ciągania wątków pobocznych, zadawania pyta-
głos odbiorcy ma wielkie znaczenie. Produktem
nia: „A co by było gdyby?”. Gąsowska dąży do
stały się marki, takie jak uniwersum Harry’ego
syntetyzacji terminu fan fiction, podając siedem
Pottera, Tolkienowskie opowieści czy Gwiezdne
punktów, które miałyby określać, czym jest
wojny. Głównym partnerem marketingowym
„fanfik”. Stara się również uporządkować żargon
staje się dla przedsiębiorców i wydawców inter-
fandomów, tworząc słownik fanowskich pojęć
net.
zamieszczony na końcu książki. Znajdziemy tam
Według Gąsowskiej literatura, zdobywając nowe
definicje takich terminów, jak: crossover fiction,
środki masowego przekazu, zmieniła swoje obli-
drabble fiction, Mary Sue czy one-shot. Dla nie-
cze. W internecie przecież głos ma każdy, a spo-
zorientowanych w temacie z pewnością będzie to przydatne źródło informacji.
str /
Recenzja książki
str /
Recenzja książki
„Fanfik” a literatura Gąsowska w swojej książce stara się przekonać
Grafomania i Mary Sue
czytelników, że „fanfik” pełni istotną rolę w ba-
Jeden z ostatnich podrozdziałów książki nosi ty-
daniach literackich. Powołując się na wybitnych
tuł Mówimy: „to kiepskie” – i czytamy dalej…
badaczy teorii literatury, próbuje przekonać nas
Mary Sue. Zaskakujące jest to, jak „fanfiki”
o tym, że fikcja fanowska jest nową formą opo-
funkcjonują. Gąsowska zrobiła szeroki rekone-
wieści i nie należy spychać jej na margines. W
sans największych portali fanowskich, na pod-
cyberkulturze, czyli kulturze internetu, fandomy
stawie którego przytoczyła liczne przykłady tek-
mają ogromną moc jednoczącą fanów danego
stów rażących wprawnego czytelnika błędami
uniwersum, nie pozwalając mu zejść z piedesta-
językowymi, ortograficznymi czy składniowymi,
łu i zniknąć, jak to często ma miejsce z produk-
ale też tandetnością na poziomie narracyjnym
tami naszych czasów. Pozostaje jednak pytanie
tekstów. Pokazuje to, jak wielu grafomanów
o prawa autorskie fikcji fanowskiej – ten wątek
tworzy fan fiction. Nie dla błędów jednak przy-
został przez Gąsowską wydobyty i poddany ana-
wołuje autorka owe nowe formy opowiadania.
lizie.
Chce przez to udowodnić, jak ważne w dobie do-
str /
Recenzja książki stępu do internetu stało się poszukiwanie naj-
i teorią literatury. Ze względu na charakter nau-
prostszych emocji, jakich dostarcza zarówno
kowy książki z pewnością przystępniejsza okaże
tworzenie „fanfika”, jak i jego czytanie. Marysiu-
się dla tych, dla których takie nazwiska, jak: Ge-
ści to fani, którzy tworzą postać wyidealizowaną,
nette, Baudrillard, Barthes, Certeau czy Eco nie
często taką, jaką sami chcieliby być. Nie znoszą
są zaskoczeniem.
krytyki na jej temat, często spychają inne kreacje
Autorka recenzowanej przeze mnie książki w
na dalszy plan, wyróżniając swojego ulubionego
swoim wstępie zamieściła nienaruszalne, stwo-
bohatera. Prowadzi to do konkluzji, że „fanfiki”
rzone przez Daniela Pennaca, swobody czytelni-
są
ka, spośród których jedno to „prawo do milcze-
opowieściami
fantazmatycznymi
–
koją
i uśmierzają ból.
nia”. Z niego właśnie skorzystam, zachowując
Z pewnością jest to lektura dla wszystkich inte-
swoją opinię na temat tej książki.
resujących się zarówno fikcją fanowską, jak
str /
FA
SKAR
Większość z nas ma jakieś hobby, zainteresowania, którym poś
więcej czasu niż innym. Można być fanem sportów ekstremalny
lub kuchni orientalnej, śledzić z zapałem mecze ulubionej druży piłkarskiej bądź odhaczać na mapie kolejne zwiedzone zamki
czy opuszczone budynki. Każda osoba będzie miała w interesuj
ją dziedzinie co nieco do powiedzenia, nie zawsze jednak będzi potrzebę dzielenia się swoją pasją z większą grupą ludzi. str /
ANDOMOWE WIKIE
RBNICA WIEDZY DLA KAŻDEGO
święca
ych
yny
jącej
ie odczuwała str /
Rzeczywistość fanów
redaktor
Kinga Zawada
Jest jednak i inny typ pasjonatów. Mam na myśli
wszelkie informacje związane z interesującą fa-
osoby w dużej mierze lub w pełni oddane wybra-
nów tematyką. Przyjrzyjmy się bliżej tym stro-
nej serii książek, filmów czy komiksów, o których
nom,
mogłyby godzinami rozprawiać i o których wie-
„fandomowych wikii”.
które
określić
można
mianem
dzę mają nieraz w małym palcu. Spotkać można fanów, którzy z niecierpliwością wyczekują kolejnego
odcinka
ulubionego
serialu
czy
Treści przez nie skrywane
też
w mgnieniu oka wyłapują wszelkie wzmianki
Strony te, służą przede wszystkim do gromadze-
o nowo powstającej grze z interesującego ich
nia informacji o konkretnym wytworze kultury
uniwersum. Osoby te nie ograniczają się tylko do
popularnej. Jeżeli są dobrze rozplanowane i sys-
pochłaniania serwowanych im treści i wymienia-
tematycznie uzupełniane, stanowią imponujące
nia opiniami na internetowych czatach. Część
kompendium wiedzy o wybranym uniwersum.
z nich z czasem zaczyna też tworzyć fankluby
Wszelkie wiadomości, zawarte w książce czy fil-
i organizować spotkania, na których może do
mie, jak i te, podane przez autora w wywiadzie
woli spierać się lub zachwycać ulubioną postacią
czy osobnych publikacjach, prędzej czy później
czy aktorem. Jest wiele takich społeczności
zostaną tam skrzętnie odnotowane.
(i z roku na rok ich liczba rośnie), które powszechnie określa się fandomami. Dostępne na wikiach artykuły posegregowane są nieraz według odpowiednich kategorii i podkateWymiana poglądów i uwag, jak i wzajemne uzu-
gorii. Tak np. na stronie poświęconej popularnej
pełnianie wiedzy nie odbywa się tylko poprzez
serii Harry Potter w osobnej kolumnie znajdują
czaty czy na specjalnie organizowanych zlotach.
się teksty dotyczące samego uniwersum. Odna-
Wiele mniej lub bardziej rozpoznawalnych serii
leźć tam można informacje o bohaterach, loka-
posiada swój własny odpowiednik powszechnie
cjach, fantastycznych stworzeniach, przedmio-
znanej Wikipedii. Na nich to zamieszczane są
tach, eliksirach itd. Kolejna kolumna stanowi na-
str /
Rzeczywistość fanów
tomiast wykaz wszystkich książek, adaptacji fil-
ta jest całkiem obszerna, a niektóre ciekawostki
mowych i gier, powstałych na bazie wykreowa-
mogą zaskoczyć.
nego przez J. K. Rowling świata. Znajdują się tam również opisy każdej z magicznych ksiąg, jakie pojawiły się w filmach bądź zostały wspomniane
w
powieściach,
wykaz
poradników
i przewodników po świecie czarodziejów, osób zaangażowanych w produkcję, postaci historycznych i biblijnych wplecionych w uniwersum. Lista
str /
Na stronie dostępny jest również czat, na którym można wymieniać się uwagami z pozostałymi użytkownikami (żeby z niego korzystać trzeba się jednak zarejestrować), regulamin, forum, jak i lista zwiastunów, fanowskich filmików czy reklam zabawek. Za stronę odpowiada kilku admi-
Rzeczywistość fanów nistratorów, z którymi można nawiązać współ-
oraz jednego z filmów z serii Silent Hill. Póki co
pracę.
widnieje tam krótki (zawierający kilka akapitów) opis z najbardziej podstawowymi informacjami.
Pozostałe wikie prowadzone są według podobnych zasad, artykuły podzielone są na poszcze-
Zupełnie inaczej prezentują się natomiast teksty,
gólne kategorie. Niektóre treści przywodzą nieraz
opublikowane
na myśl zawartość rasowej encyklopedii. Opisy
(odnalazłam przynajmniej dwie wikie z artykuła-
wyglądu poszczególnych postaci są czasem tak
mi, poświęconymi tej postaci). Tam Heather do-
szczegółowe, iż możemy z nich wyczytać dokład-
czekała się już dokładnego opisu wyglądu, za-
ną długość włosów, liczbę pierścionków czy typ
chowania, historii i relacji z innymi bohaterami.
obuwia, jakie zwykle noszą.
Wymienione zostały też wszystkie kwestie, jakie
na
stronach
anglojęzycznych
wypowiada w grze oraz ciekawostki, ukryte
Wytwór wspólnej pasji
w serii oraz dodatkowych publikacjach.
Artykuły powstają pod nadzorem jednej lub większej liczby osób. Zatwierdzony tekst może być edytowany i uzupełniany praktycznie przez każdego, kto posiada jakąś wiedzę o danym uniwersum lub zwyczajnie wychwyci pewne błędy gramatyczne lub stylistyczne. Sama miałam okazję edytować opis postaci w wikii poświęconej mojej ulubionej serii gier. Wystarczy nacisnąć odpowiedni przycisk, wpisać bądź poprawić pewne informacje, zatwierdzić i już. Poprawka zostaje zaakceptowana.
Tak wielką różnicę w ilości informacji można by tłumaczyć tym, iż sama gra jest już dość stara (wydana w roku 2003) i być może nie cieszy się u nas taką popularnością. Jednak nawet tytuły w Polsce bardzo znane, są niejednokrotnie lepiej opisane na wikiach anglojęzycznych niż rodzimych. Sam Wiedźmin doczekał się większej liczby artykułów za granicą niż w kraju. Możliwe więc, że fani więcej czasu poświęcają na pielęgnowanie stron w języku angielskim, gdyż jest to zwyczajnie bardziej opłacalne – angielski jest w końcu powszechniej znany.
Bywa, że teksty stanowią zaledwie zarysy artykułów, ich ogólne koncepty. Dla przykładu bardzo ubogo prezentuje się strona, poświęcona Heather Mason – protagonistce trzeciej części gry
str /
Czego pragniesz, to odnajdziesz
Rzeczywistość fanów
Jak wiele jest fandomów, tak wiele a nawet wię-
Poza tym pojawiają się również wikie o bardziej
cej jest poświęconych im wikii. Większość z nich
skonkretyzowanym profilu. Ostatnio natknęłam
(określmy je „standardowymi”) stanowi zbiór ar-
się np. na stronę zawierającą teksty poświęcone
tykułów o konkretnym uniwersum bądź grupie
wszystkim bohaterom, jacy do tej pory zostali
muzycznej (jeżeli do listy dołączymy też m. in.
wykreowani – czy to na potrzeby popularnych
prężnie rozwijającą się społeczność fanów K-
komiksów, czy filmów, anime, seriali. Odnaleźć
popu).
tam można także definicję samego słowa
str /
Rzeczywistość fanów „bohater”, czym ten rodzaj postaci się charakte-
uznanie i akceptację społeczności, że fani sami
ryzuje, jakie są jego cele oraz idee.
zaczynają tworzyć/edytować poświęcone jej artykuły. Jest to z pewnością ważny moment dla au-
Interesująca może się okazać również wikia poświęcona shipom, tzw. Shipping Wiki. Zawiera ona artykuły dotyczące wszystkich (a przynajm-
tora, który może poczuć się doceniony.
Jaki w tym sens?
niej tych bardziej znanych i uznawanych) paringów, jakie zaistniały w danym fandomie. Ten rodzaj wikii z pewnością cieszy się sporą popularnością zwłaszcza wśród fanów anime i mangi, gdzie (przynajmniej ostatnimi czasy) podstawą do łączenia w pary pojawiających się w historii bohaterów jest nieraz sam fakt, że pojawili się w tym samym kadrze lub zamienili z sobą parę zdań.
Można by zadać pytanie: „po co i na co” właściwie takie strony? Czy poza zebraniem i spisaniem wszystkich dostępnych informacji jakiś cel jeszcze im przyświeca? Wikie funkcjonują właściwie na tej samej zasadzie co klasyczna Wikipedia. Z pewnością przydają się osobom z artystycznym zacięciem, które pracując nad fanfikami bądź fanartami dla swojego fandomu, nieraz poszukują tam konkretnych informacji o jakimś
Wymienić można także wikie stworzone specjal-
bohaterze lub lokacji. Strony te okazują się rów-
nie z myślą o postaciach, wykreowanych przez
nież pomocne dla tych, którzy próbują rozpo-
samych fanów jakiejś serii. Poświęcone takim
wszechnić własne pomysły i koncepcje, tym sa-
bohaterom teksty powstają najczęściej pod bacz-
mym dodatkowo urozmaicając wybrane uniwer-
nym okiem ich twórców, liczących m. in. na do-
sum (przykład wikii dla oryginalnych postaci).
tarcie w ten sposób do szerszej grupy odbiorców, którym dana kreacja może się spodobać. Bywa też, że oryginalna postać zdobywa na tyle duże
Przede wszystkim jednak strony te służą poszerzaniu naszej wiedzy o fandomach. Jeżeli odwie-
Ship to pojęcie powstałe od terminu shipping, które znów wywodzi się od angielskiego słowa relationship, czyli „związek”. „Shipowanie” to inaczej popieranie relacji wybranej pary postaci. „Shipować” można zarówno postacie fikcyjne, jak i prawdziwe.
Paring to kolejne, stosowane w fandomach pojęcie, odnoszące się do łączenia w pary dwójki wybranych bohaterów. Bardziej znane paringi posiadają swoje nazwy, powstałe często z połączenia pierwszych lub ostatnich liter imion.
str /
Rzeczywistość fanów
dzając jedną z wikii mamy nikłe pojęcie o opisa-
Eksploracja takich stron, zwłaszcza tych najob-
nej tam serii, może nas zadziwić liczba informa-
szerniejszych i dobrze zredagowanych, może po-
cji, jakie z niej wyniesiemy. Miejsce to przenieść
budzić naszą ciekawość i zachęcić do wniknięcia
nas może w zupełnie inny świat, o którego ist-
w dany świat i zasilenia szeregów jednej (lub
nieniu do tej pory nie mieliśmy nawet pojęcia.
kilku) z wybranych społeczności.
str /
Mogłoby się wydawać, na podstawie wielkich seri
kaźną historię. To jednak nieprawda. Kasowe tytu
ścią, traciły ogromne sumy na produkcję gadżetó
str / koniec zeszłego wieku za sprawą znanej sa
iali i filmów z przeszłości, że fandomy mają po-
uły filmowe, które cieszyły się dużą popularno-
ów z wizerunkami postaci. Zmieniło się to pod
str / mowa? agi filmowej. Wiecie, o jakiej serii
Rzeczywistość fanów
redaktor
Marta Płochocka
W życiu każdego fana przychodzi taki moment,
znawanymi przez niego ideałami i wartościami.
w którym oglądanie ulubionego filmu czy serialu
Przy zakupie kieruje się etyką oraz silnymi uczu-
to za mało. Potrzebuje czegoś więcej, więc za-
ciami. Celem fana jest zdobycie jak największej
czyna szukać ludzi o podobnych zainteresowa-
ilości cennych dla niego produktów, związanych
niach. Z czasem to też już mu nie wystarcza.
z określonym tematem. Jego poszukiwania nie
Najchętniej przeniósłby się do przedstawionego
kończą się na jednej transakcji, ale prowokują
w utworze uniwersum, poznał swoich ulubionych
kolejne. Jest to pewnego rodzaju spirala, w którą
bohaterów – to niestety nie może się wydarzyć.
wpada – z korzyścią dla producentów.
Jedynym sposobem, aby przybliżyć się do fikcyjnego świata, jest otoczenie się elementami, które z niego pochodzą. I tutaj fan wkracza na rynek.
Cechą wyróżniającą fana pośród innych konsumentów jest to, że nabyte dobra przekształca na własne potrzeby i wprowadza na wewnętrzny rynek fandomu, nadając im nowe znaczenie i wartość. Ten typ nabywcy jest ściśle powiązany z produkcją, jednak nie w rozumieniu profesjo-
Jakim konsumentem jest fan?
nalnym. Poświęca czas, środki, angażuje się w
Producenci szukają nabywców, a fandom produktów, które chciałby zakupić. Dla rynku ta grupa społeczna jest niezwykle wartościowa, a to za sprawą kilku cech, jakie charakteryzują jej członków jako klientów. Entuzjasta danego filmu czy serialu jest konsumentem idealnym, ponieważ nabywanie określonych dóbr wiąże się z wy-
str /
pracę kreatywną i wymagającą specjalistycznej wiedzy z określonego tematu, aby stworzyć z nabytego produktu coś nowego, oryginalnego i niezwykle pożądanego przez innych w społeczności. Taki zabieg nazywa się fanartem, czyli twórczością, zainspirowaną gotowymi treściami kulturowymi.
Rzeczywistość fanów gią”, przeciwstawiającą się zarzutom o zawłasz-
Czy kreatywność fanów
czenie własności intelektualnej. Coraz więcej
zagraża markom?
koncernów, chcących uniknąć konfliktu ze swoi-
To może mieć jednak różne konsekwencje, w tym prawne. Chodzi o zawłaszczanie własności intelektualnej twórców. W historii fandomu zdarzały się takie sytuacje, kiedy koncerny medialne zamykały strony internetowe czy fora, zawierające nazwę marki w adresie. Stworzono nawet specjalne grupy składające się z fanów, walczące z wystosowanymi pozwami. Głośnym skandalem była walka Warner Bros – studia, które wykupiło prawa filmowe do stworzenia serii o Harrym Potterze – z organizacją „Obrona przed Czarną Ma-
str /
mi najbardziej oddanymi i lojalnymi fanami, zaczęło wysuwać propozycję kooperacji. Taki sposób współpracy zapoczątkował George Lucas – - widzowie zainspirowani sagą Gwiezdnych Wojen zaczęli tworzyć własne, krótkie metraże nawiązujące do postaci z serii, które potem trafiały na oficjalne strony. Koncerny szukają także innych sposobów na pogodzenie się z twórczością fanów. Dobrym przykładem są japońscy wydawcy mang, konsultujący się z czytelnikami i tworzący fabułę pod ich oczekiwania. To przyczyniło
Rzeczywistość fanów
się do ogromnej produkcji komiksów oraz zwią-
bucję. Potem zaczęli tworzyć angielskie napisy.
zanych z nimi gadżetów.
Te działania zostały dostrzeżone i potraktowane
Wiele efektów pracy twórczej entuzjastów, pomi-
jako zapotrzebowanie na tego typu produkt.
mo nielegalności i łamania praw autorskich, trafia do szarej strefy. Dzieje się tak, ponieważ przyczyniają się do wzrostu i dynamiki rynku, co jest korzystne dla producentów. Innym przykładem użytecznych, acz nielegalnych działań, było przekazywanie sobie „pirackich” kaset z anime w Stanach Zjednoczonych, co z czasem przyczyniło się do powstania rynku japońskich filmów animowanych. Początkowo fani wymieniali się nielegalnymi kopiami, co nie przeszkadzało producentom, ponieważ utwierdzało oficjalną dystry-
str /
W grupie siła Niegdyś uważano fanów za niszę rynkową, jednak widząc przykłady ich pracy, jedności czy chęci pozyskiwania kolejnych dóbr, to określenie powoli odchodzi w zapomnienie. Ta społeczność wydaje ogromne kwoty na produkty związane z interesującym ją tematem. Przez rynkowców uważani są za lojalnych konsumentów, którzy
Rzeczywistość fanów
zawsze będą zainteresowani oferowanymi dobra-
Gwiezdne Wojny. Trudno teraz wejść do sklepu
mi, ponieważ mają one znacznie wyższe wartości
i nie zauważyć jakiegoś związanego z nią moty-
w wewnętrznej strukturze tej grupy. Ich wpływ
wu. Ubrania z popularnymi postaciami serii, ga-
na kształtowanie rynku zaczyna być coraz bar-
dżety, zabawki czy akcesoria papiernicze – to tyl-
dziej zauważalny i tym samym wykorzystywany
ko kilka przykładów. Każdy znajdzie coś dla sie-
przez producentów, odpowiadających na ich za-
bie – nieważne, ile ma lat. Dorośli także są tar-
potrzebowania na kolejne dobra.
getem producentów, a jest to zasługą wieloletniej obecności marki na rynku. Pod koniec zeszłego wieku, kiedy na półkach
Komercyjna rewolucja
sklepowych królowały lalki Barbie i Action Man,
z innej galaktyki
trudno było o figurki znane z popularnych filmów czy seriali. W tym czasie George Lucas pra-
Wróćmy jednak do początku artykułu. Saga,
cował nad scenariuszem do Gwiezdnych Wojen.
o której tam wspominałam, to oczywiście
Właśnie wtedy wpadł na pomysł sprzedawania
str /
Rzeczywistość fanów
licencjonowanych gadżetów, a było to dwa lata
każde dziecko zapragnęło mieć cokolwiek z logo
przed premierą pierwszej części. Mało kto uznał
Gwiezdnych Wojen. Przychody były ogromne,
za dobrą ideę rozpoczęcie ich produkcji jeszcze
a producenci nie nadążali z tworzeniem kolej-
przed pojawieniem się dzieła. Lucas widział po-
nych gadżetów do tego stopnia, że Kenner, firma
tencjał zabawkowy swojej filmowej sagi i był
produkująca zabawki, sprzedawała kartonikowe
niemal pewny, że dzieciaki po wyjściu z kina bę-
obrazki, które dawały gwarancję, że gdy tylko
dą odgrywały zapamiętane sceny w swoich po-
figurka zejdzie z taśmy produkcyjnej, trafi do na-
kojach. Niestety, wielu producentów zabawek nie
bywcy. Do tej pory dochód ze sprzedaży produk-
podzielało jego opinii. Byli bowiem uprzedzeni po
tów z logo Gwiezdnych Wojen znacznie przewyż-
fiasku Doktora Dolittle, który był bardzo udanym
sza sumę wygenerowaną przez filmy – a musimy
filmem, ale na produkcji gadżetów stracił
mieć na uwadze to, że to najchętniej oglądana
ogromne sumy. Reżyser znalazł firmę, która
saga. To, co nosi logo franczyzy, staje się nieza-
podjęła się tego szalonego zadania i rozpoczęła
przeczalnie hitem sprzedażowym. I to się raczej
wyrób zabawek. Po premierze pierwszej części,
nie zmieni.
str /
Rzeczywistość fanów
Fandom kształtuje rynek, a ten nie pozostaje mu
postać z ulubionego filmu. To nie jest naiwność,
dłużny. Zauważa potrzeby grupy społecznej i od-
a chęć pozyskania wszystkiego, co dotyczy ich
powiada na nie, traktuje jako ważną dla niego
wyznań oraz ideologii i wprowadzanie na we-
grupę odbiorców. Fani zaś doceniają fakt, że
wnętrzny rynek fandomu. Warto jednak być
mogą ingerować i zaistnieć w świecie swojej
ostrożnym, aby nie dać się nabrać, bo oczywi-
ulubionej franczyzy. Nie wiedząc o wszystkich
ście, są i tacy, którzy wykorzystają wartości
opisanych wyżej zabiegach, można by powie-
i ideały fanów, by móc zarobić. Siła fandomu
dzieć, że producenci wykorzystują naiwność fa-
jest ogromna, a jego członkowie nieraz pokazali,
nów, którzy przykładowo kupią ten sam produkt
że jeżeli chodzi o ich prawa, potrafią stać się
drożej tylko dlatego, że na opakowaniu widnieje
jednością i walczyć o swoje.
str /
FAN CZY AK
str /
KTYWISTA?
str /
Rzeczywistość fanów
redaktor
Jagoda Jabłońska
Z założenia słowo fan kojarzy nam się pozytywnie. Wyraża silne przywiązanie emocjonalne, szacunek oraz osiągnięcie pewnej korzyści. Nie lubilibyśmy kogoś lub czegoś w tak szczególny sposób, jeśli nie otrzymywalibyśmy niczego w zamian - wiedzy, rozwoju, uciechy dla zmysłów. Istnieje jednak potężna grupa ludzi, której te niepozorne trzy litery śnią się w nocnych koszmarach.
Fani, których społeczności nazywamy fandoma-
seriali i filmów inspirowanymi przygodami Sher-
mi, są specyficzną, trudną do zdefiniowania gru-
locka Holmesa, planuje odwiedzić tematyczne
pą odbiorców. Niełatwo wyznaczyć granicę po-
miejsca oraz kupić wszystko, co związane ze jego
między sympatykiem a maniakiem. W celu po-
ulubionym bohaterem. Skupia się na osiągnięciu
prawnej oceny takiej osoby przydatne mogą oka-
doskonałości. W tak zaangażowanej osobie może
zać się trzy kryteria: rozpatrzenie pod względem
obudzić się chęć twórcza. Zaczyna więc tworzyć
entuzjastycznej konsumpcji, samodzielnej pro-
produkcje fanowskie, czyli fanarty. Mogą przy-
dukcji dóbr związanych z fandomem oraz wielo-
brać postać pisemną - fanfiction, wizualną przez
krotne odczytywanie przyswojonej już treści.
cosplay, czy też być twórczością muzyczną czy widowiskową - jak w przypadku filkingu, czyli tworzenia piosenek, filmów, serii zdjęć o ulubio-
Kto jest kim Fan jest konsumentem entuzjastycznym, to znaczy, że oprócz przeczytania książek, obejrzenia
str /
nych postaciach, a nawet samych fanach. Taka twórczość polega na przetwarzaniu dóbr dopiero co skonsumowanych.
Rzeczywistość fanów Co ciekawe osoba w ten sposób zaangażowana stale odczytuje tekst kultury na nowo. Dobrze wie, co się wydarzy - chce jednak zrozumieć jak do tego doszło. Angażuje się emocjonalnie i intelektualnie. Większą wartość od słów posiada tu wytworzony przez obiekt uwielbienia świat przedstawiony. Fan przyswaja treści z punktu widzenia bycia fanem. Znając już dogłębnie wybrany tekst kultury obsesyjnie analizuje jego szczegóły.
str /
Nieświadome zagrożenie Fan czuje się spełniony, kiedy konsumpcja odbywa się w grupie. Członków fandomów łączą wspólne idee i wyznawany system wartości. Przez wiele lat byli uznawani za warstwę patologiczną. Jedna z genez słowa fan przedstawia go jako fanatyka. I właśnie w ten sposób definiują to pojęcie światowe koncerny medialne. W ich oczach zainteresowany odbiorca, na pozór przy-
Rzeczywistość fanów
noszący zysk, zmienia się w pasożyta bez posza-
Początkowo J.K. Rowling razem ze swoim wy-
nowania dla bestsellerowych autorów.
dawcą - firmą Scholastic, byli przychylni amatorskiej działalności fanów, podkreślając wartości
Korporacje medialne bardzo często postrzegają
edukacyjne ich fanartów.
silne, emocjonalne zaangażowanie fanów jako zagrożenie dla swoich interesów. Dobrze obrazu-
Jednak w 2001 roku, w momencie w którym
je
„Wojną
Warner Bros. wykupiło prawa do ekranizacji po-
o Pottera”. Jedną stronę konfliktu stanowili fani
wieści, prawa autorskie znalazły się w ich zasię-
przygód Harrego Pottera, drugą - koncern War-
gu. Okazało się, że studio filmowe od wielu lat
ner Bros. Realizatorzy filmów o czarodzieju po-
wyszukuje strony internetowe, które w nazwie
stanowili ograniczyć zawłaszczanie przez fanów
wykorzystują zastrzeżone i objęte prawem autor-
treści książek, które firma postrzega jako naru-
skim znaki towarowe - w postaci słownej oraz
szenie praw do własności intelektualnej. A
symboli graficznych. Studio Warner nazywa to
wszystko zaczęło się od niepozornego fanfika.
procesem porządkowania. Polega on na zawie-
to
przykład
sporu
nazwanego
str /
Rzeczywistość fanów
szeniu działalności wybranych stron internetowych wykorzystujących wybraną markę, w tym
Kiedy protesty fanowskie zaczęły narastać,
przypadku był to Harry Potter, do czasu gdy
a czarnego PR-u wymierzonego w Warner Bros
koncern podda analizie działalność takiego por-
zebrało się niepokojąco dużo, wiceprezes koncer-
talu online.
nu ogłosiła kapitulację. Diane Nelson stwierdziła publicznie, że ich działania były naiwne. W wy-
Kontrola
i
zastraszanie
odpowiedzialnością
niku tego studio wprowadziło bardziej otwartą
prawną w przypadku braku zgody na zawieszenie
politykę opartą na współpracy. Inspiracją stały
działalności, zbulwersowały fanowskie środowi-
się działania wizerunkowe Gorge’a Lucasa, an-
sko. W konsekwencji tak ograniczających działań
gażujące fanów do współpracy przy tworzeniu
w Stanach Zjednoczonych powstała organizacja
amatorskich filmów dotyczących Gwiezdnych
pod nazwą Obrona przed Czarną Magią. Dzięki
Wojen. Taką twórczość studio publikowało
rozprzestrzenianiu się informacji w Internecie
w swoich oficjalnych mediach, budując w ten
fani na całym świecie zaczęli się aktywizować.
sposób jeszcze silniejsze więzi z odbiorcami.
Zamknięto wtedy wiele stron i blogów - jedną z nich tworzyli polscy potterheads. str /
Rzeczywistość fanów
Pomysłodawcą nazwy free culture jest Lawrence
Kultura głupcze! Ruchem społecznym nazywamy
zachowania
zbiorowe, których istotą jest interakcja. Ma on na celu doprowadzenie do określonych zmian. Cechuje
się
spontanicznością
działań
i dobrowolnością przynależności. Łączy ludzi o zbliżonych wartościach, przekonaniach, niekiedy potrafi tworzyć nowe ideologie. W "sektorze ruchów społecznych" coraz większe znaczenie zyskuje dzisiaj ruch wolnej kultury.
Lessing - profesor Uniwersytetu Stanforda. Działaczom przyświecają idee postmaterialistyczne, z założenia ich poczynania mają przynieść korzyści dla całości społeczeństwa. Ruch ten posiada członków i sympatyków na całym świecie. Jego nadrzędnym celem stała się walka o zmianę obowiązującego prawa autorskiego. Przykładowym projektem organizacji, która rozwinęła się pod wpływami wolnej kultury jest
str /
Rzeczywistość fanów Fundacja Wikimedia. Tworzy najpopularniejszą
dobrze zaznajomieni z tekstem kultury prze-
encyklopedię online czyli Wikipedię, która, zali-
kształcają oryginał w sposób nieuprawniony,
czając się do otwartych zasobów, daje możliwość
przez zapożyczenie. Zazwyczaj fani nie definiują
współtworzenia
siebie jako działaczy ruchu oporu, jednak ze
artykułów
każdemu
i zapewnia do nich nieograniczony dostęp.
względu na podejmowane dziania, swoją chęcią twórczą i przywiązaniem do obiektu uwielbienia, są uznawani za część free culture.
Konflikt dwóch racji Ruch ten walczy o zapanowanie powszechnej swobody
pod
względem
dystrybucji
Fani mają moc
i modyfikacji różnego rodzaju utworów, przy uży-
Społeczność fanów to ważny odłam wolnej kul-
ciu sieci elektronicznej, ale też innych nowych
tury. Nielegalne rozprzestrzenianie przez nich
mediów. Aktywiści ruchu sprzeciwiają się tzw.
kaset z japońskimi kreskówkami doprowadziło
kulturze zezwoleń, czyli odgórnemu narzucaniu
do powstania rynku anime w Stanach Zjedno-
praw decydujących o tym, czym można się dzielić
czonych w latach 80. XX wieku. Na początku do
i co rozpowszechniać. Oceniają, że podstawowym
obiegu
czynnikiem hamującym ludzką kreatywność oraz
z czasem entuzjaści zaczęli dołączać do nich an-
samorealizację jest prawo autorskie w swoim
gielskie napisy. Nielegalne rozpowszechnianie
obecnym kształcie.
może więc utwierdzać oficjalną dystrybucję. Ru-
weszły
wersje
japońskie,
chy fanów i biznes są ze sobą powiązane, stanoW ten sposób wolna kultura znalazła się na wo-
wiąc wzajemną wymianę dóbr.
jennej ścieżce z dyktatem prawa autorskiego. Po jednej stronie frontu ustawili się twórcy, chcący
Koncerny medialne wydają się być jednak nieu-
czerpać zyski ze swojej pracy, po drugiej
gięte. Niejednokrotnie obciążyły winą za finanso-
- odbiorcy, marzący o swobodnym i tanim dostę-
we straty użytkowników, którzy często nie byli
pie do dóbr kultury. Pierwsza grupa walczy
świadomi, że złamali prawo. Zastanawiające
w imię sprawiedliwości, druga wolności. Strony
jest, czy za sympatyka ruchu należy uznać każdą
konfliktu odwzorowują pewien podział społeczny.
osobę nielegalnie pobierającą z Internetu lubianą
Autorów utożsamia się z władzą, wolną kulturę
przez siebie piosenkę. To czy takie działanie na
zaś ze zwyczajnymi ludźmi.
czyimś dorobku jest fair należy pozostawić własnej ocenie.
Fandomy stały się wrogiem. Producenci lękają się entuzjastycznych konsumentów, którzy będąc str /
KREATYW
MOŻNA SIĘ
Chciałbyś myśleć tak nieprzeciętnie, żeby móc zaskakiw
siebie samego, jak i innych? Z pewnością znasz Sherlock
i bezsprzecznie uważasz, że jego geniusz brał się główn
iż była to postać fikcyjna. Otóż nie! Sherlock był, owszem, ale cechy które nadał mu Conan Doyle – jak najbardziej
Powiem ci więcej – również możesz myśleć jak on, potrz dzie do tego tylko odrobina motywacji.
str /
WNOŚCI Ę NAUCZYĆ
wać zarówno
ka Holmesa
nie z tego,
, wymyślony, prawdziwe.
zebna ci bę-
str /
Recenzja książki
redaktor
Anna Adamczyk
Maria Konnikova jest rosyjsko-amerykańską pi-
naszemu umysłowi na niestandardowe rozwią-
sarką i psychologiem. Jej pierwsza książka Myśl
zania.
jak Sherlock Holmes stała się bestsellerem „New
Bardzo ważne jest tutaj uporządkowanie naszego
York Timesa”. Konnikova radzi w niej, w jaki
„poddasza”. To my mamy wpływ na to, co zapa-
sposób można nauczyć się kreatywności podpie-
miętujemy i powinniśmy odróżniać rzeczy istotne
rając swą teorię przykładami z opowieści o Sher-
od mniej ważnych. Dzięki temu unikniemy za-
locku. Pokazuje, jak radził sobie w rozwiązywa-
śmiecania naszych umysłów. Codziennie chło-
niu spraw i jak przy tym działał jego umysł.
niemy tysiące informacji, które nie są nam do niczego potrzebne. Zapełniamy nimi nasze umy-
Dwa typy myślenia
sły – chociażby przez bezmyślne przeglądanie
Sherlock i doktor Watson prezentują dwa od-
dotarcie do informacji potrzebnej w danej chwili.
Facebooka. Takie zbędne wiadomości utrudniają
mienne typy myślenia. Jeden z nich można określić jako szybki i intuicyjny, a drugi wolny i racjonalny. Ludzie bardzo często stosują pierwszy
Błędy, które popełniamy
typ – zamiast dać sobie chwilę czasu na przemy-
Umysł wydaje szybkie osądy i wyciąga wnioski
ślenie, działamy jak na autopilocie. Tymczasem,
na podstawie sygnałów, z których nawet nie
aby móc dojść do logicznych wniosków, musimy
zdajemy sobie sprawy – „kocha ponad wszystko
pozbyć się nawyku szybkiego myślenia. Tak na-
przeskakiwać prosto do wniosków”. Konnikova
prawdę sami się ograniczamy, nie pozwalając
pokazuje ciekawe statystyki dotyczące tego, jak
str /
Recenzja książki
str /
Recenzja książki
wiele osób nosi w sobie uprzedzenia w kwestiach
naszego. Autorka zwraca uwagę na to, że powin-
rasy, płci czy niepełnosprawności. Nikt nie jest
niśmy obserwować, ale nie osądzać.
wolny od uprzedzeń – choć większa część ludzi
Bardzo często rządzą nami emocje. Podczas po-
nie jest tego świadoma. Pokazuje to sytuacja
dejmowania ważnych decyzji powinniśmy potra-
poznania nowej osoby. Oceniamy innych po wy-
fić odłożyć je na bok. Jednak nie jest to łatwe
glądzie i jesteśmy gorzej nastawieni od razu, gdy
zadanie, gdyż nieodłącznie nam towarzyszą.
zauważymy chociażby styl ubioru różniący się od
Sherlock gardzi emocjami, gdyż przez nie trudno
str /
Recenzja książki
jest być obiektywnym. Zarówno negatywne, jak
Minusem edycji książki są wyróżnione zdania,
i pozytywne uczucia nie pomogą nam w podej-
które mają za zadanie powtórzyć to, co ważne.
mowaniu racjonalnych decyzji.
Ta koncepcja mogłaby być dobra, jednak powta-
Popadanie w rutynę również nie jest korzystne.
rzają one dokładnie to samo, co przed chwilą
Kiedy mamy odejść od codziennego schematu, by
mogliśmy przeczytać w toku narracji. Gdyby były
coś załatwić, nagle wypada nam to z głowy.
one przedstawione w skróconej formie, to myślę,
Konnikova podaje przykład z apteką – wracając
że efekt byłby lepszy. Rozdziały są dość długie,
do domu, chcesz wstąpić do apteki, cały dzień
ale to zupełnie nie przeszkadza dzięki wprowa-
o tym myślisz, nawet wyobrażasz sobie tę sytua-
dzeniu śródtytułów. Ułatwiają one czytelnikowi
cję. W końcu jednak zwycięża bezrefleksyjny na-
odnalezienie się w danym temacie i zapowiadają,
wyk i znajdując się już w domu, przypominasz
o czym teraz będzie mowa.
sobie, że do apteki nie skręciłeś. „Granica między wydajnością a bezmyślnością jest bardzo cienka i powinnyśmy się bardzo starać, by jej nie prze-
Tylko dla fanów? Myślę, że książka ta może sprawić radość fanom
kraczać”.
Sherlocka Holmesa. Jest w niej dużo fragmentów, które dotyczą jego przygód. Lecz, jeśli ktoś
Warto wiedzieć, że…
nie czytał opowieści o słynnym detektywie nie
W książce pojawiają się zadania, które aktywują
stanowi to problemu – wręcz przeciwnie: może
czytelnika. W jednym z nich spośród dwóch twa-
zachęcić do bliższego poznania jego fenomenu.
rzy mamy wybrać bardziej atrakcyjną i stwier-
Oprócz przygód Holmesa znajdziemy też inne
dzić, która z osób wydaje się bardziej kompe-
elementy charakterystyczne dla niego. Przy każ-
tentna. Konnikova do każdego zadania podaje
dym rozdziale pojawiają się fajeczki, które mnie
odpowiedzi lub statystyki. Dzięki temu uzmysła-
urzekły. Na okładce również pojawia się postać
wiamy sobie, że mózg każdego człowieka działa
detektywa.
bardzo podobnie. Autorka tłumaczy, dlaczego tak
Książka ta jest krokiem do lepszego posługiwa-
się dzieje i jak starać się zmienić dany sposób
nia się własnym umysłem. Uświadamia w jaki
myślenia. Zadania i wnioski z nich płynące są
sposób myślimy i pokazuje, jak można to zmie-
bardzo ciekawe. W całej książce jednak jest ich
nić. Oczywiście to tylko pierwszy krok do osią-
stosunkowo mało.
gnięcia sukcesu. Nikt za nas nie zacznie myśleć, a jak pisze Konnikowa: „Najpotężniejszy umysł to umysł spokojny”. str /
str /