Outro 319 by Outro Beyond outlines

str /

TEMAT NUMERU:

TEKST NUMERU

ANNA ADAMCZYK

NOWE OBRAZY ŚWIATA strona 6

SPIS TREŚCI KRZYSZTOF ANDRULONIS

MŁODZI, GNIEWNI, EKOLOGICZNI strona 12 ZUZANNA SKALSKA

A TO

CIEKAWE!

O TRADYCJACH

EUROPY

strona 22

COŚ WSCHODNIEJ str /

GABRIELA SZCZEPANIK

TELE-STUDENT strona 28

ANNA SYDORCZAK

EPIDEMIA BEZ GRANIC strona 32 KATARZYNA LISOWSKA

NARODZINY NOWEJ POETKI. MILENA MORAJDA strona 36

REKRUTACJA str. 42 str /

Tytuł tego wydania zapewne każdy już kiedyś słyszał. Nie każdy być może zdaje sobie sprawę z biblijnej proweniencji tej maksymy. Nieprzypadkowo powracamy do niej właśnie teraz - wydaje się, że jak nigdy wcześniej, przynajmniej za życia większości z nas, „postać świata” nie ulegała przemianom tak prędko i w tak dramatycznych okolicznościach. Św. Paweł z Tarsu, autor patronującego nam tym razem cytatu, użył go w konkretnym kontekście - w Pierwszym Liście do Koryntian, gdy przestrzegał ich, aby nie grzeszyli i już za życia zadbali o swą świętość, ponieważ świat może prędko przeminąć, oni zaś pozostaną nieprzygotowani na wieczność. W późniejszym czasie jednak słowa te zyskały rangę skrzydlatych, funkcjonujących poza kontekstem dzieła macierzystego. Dowodem na to chociażby intertekstualne nawiązanie do Pawłowej mądrości w tytule powieści historycznej Hanny Malewskiej „Przemija postać świata”, jak również wiele innych nawiązań, które można by odnaleźć rozsiane w różnych źródłach. Maksyma św. Pawła ma cha-

rakter na tyle uniwersalny, że podzielać ją może każdy, niezależnie od tego, czy wyznaje chrześcijaństwo czy też wartości, które reprezentuje w swoim życiu, wywodzi z innych źródeł. Wystarczy odrobina empirii, aby stwierdzić, że świat istotnie ulega przemianom i że w każdym kolejnym dniu, tygodniu, miesiącu jest inny. W ostatnim czasie doświadczamy tego szczególnie mocno - pandemia zmieniła nasz sposób patrzenia na wiele kwestii i właściwie dzisiaj nie wiemy, jak będzie wyglądać rzeczywistość w momencie, gdy COVID-19 ustąpi. Czy będzie to „powrót do normalności”? Czy właściwie będzie „normalność”? Czy dawne status quo po tym wszystkim, co się stało i co się jeszcze wydarzy, będzie

str /

możliwe? Te pytania dręczą zapewne niejednego, a wszystkie wypływają przecież właśnie z omawianej mądrości biblijnej, stanowią jej naturalną konsekwencję i przedłużenie. Niejeden z nas o przyszłość się obawia. Dziś liczba pesymistów zdaje się przekraczać ogół optymistów. Coraz częściej słyszy się, że złoty wiek ludzkości mamy już dawno za sobą, teraz zaś przyjdzie nam się zmagać z trudnościami, których poprzednie pokolenia nie znały ani też często sobie nie wyobrażały w najśmielszych przypuszczeniach. Jak poradzimy sobie w „nowym świecie” - „innym świecie”?

Krzysztof

Outro – wychodzimy poza schemat

Szefowie działów:

ISSN: 2299-5242

Olimpia Orządała (korekta), Monika Brzozowska (graficy), Żaneta Chwiałkowska (promocja)

Ogólnopolski miesięcznik młodzieżowy Wydawca: Fundacja Nowe Media

Promocja: Żaneta Chwiałkowska, Bartosz Simiński, Jagoda Jabłońska, Kinga Zawada, Sabina Gajda

www.outro.pl mail: redakcja(@)outro.pl, rekrutacja(@)outro.pl

Korekta: Olimpia Orządała, Janusz Pyrkosz, Beata Ptach, Paulina Kos, Natalia Popławska, Klaudia Sordyl

Redaktor naczelny: Krzysztof Andrulonis Skład wydania i fotoedycja: Krzysztof Andrulonis

Grafiki: Monika Brzozowska

Projekt okładki: Krzysztof Andrulonis

str /

NOWE OBRA

Czy świat zawsze wyglądał tak samo? Z pew

Na pewno nie. Ciągle zmierzamy do przodu,

calny sposób. Jednak nie wszystkie zmiany str /

jących nas krajobrazach, z

AZY ŚWIATA

wnością nie. Czy za kilkaset lat będzie wyglądał tak jak teraz?

, nowe technologie odmieniły naszą rzeczywistość w nieodwra-

y są dobre. Mowa tutaj o przemianach zachodzących w otacza-

/ z których ludzie często nie zdająstrsobie sprawy.

To, co odchodzi

redaktor

Anna Adamczyk

Również z tego, jak bardzo ingerencje człowieka

Koralowce, które umierają

w przyrodę wpływają na jej całokształt. Do działalności ludzkiej dochodzą jeszcze zmiany klima-

Wielka Rafa Kolorowa to cud natury – podobno

tyczne. Na świecie jest coraz więcej miejsc, które

jest widoczna z kosmosu. Powstała dzięki żywym

niedługo będziemy mogli podziwiać już tylko

organizmom i nikt nie ma wątpliwości, że to jed-

z fotografii lub internetu. Niektóre z nich znikają

no z piękniejszych miejsc na świecie. Niestety

wprost na naszych oczach.

wkrótce możemy nie mieć okazji do podziwiania jej na żywo. Globalne ocieplenie oraz podnoszący się poziom mórz może doprowadzić do zaniku

Zmieniająca się Grenlandia

wszystkich raf. Są one bardzo czułe na zmiany

Kraina ta kojarzy się przede wszystkim z mroźną i nieprzyjemną atmosferą. Obszar wyspy w większości pokryty jest przez lądolód. Największe za-

spowodowane przez emisję gazów cieplarnianych, za które z kolei odpowiedzialny jest człowiek.

grożenie dla tego krajobrazu w tym momencie

Rafom koralowym zagrażają również zanieczysz-

stanowi globalne ocieplenie. Wzrost temperatury

czenia wód oraz rozbudowa nabrzeży. Nie wszy-

oceanu oraz atmosfery przyczynia się do topnie-

scy zdają sobie sprawę, jak ważne są one dla

nia lądolodu. Stopniałe lodowce sprawiają, że

ludzi. Spełniają nie tylko funkcję estetyczną, lecz

podnosi się poziom morza, co w przyszłości mo-

także chronią brzeg morski przed erozją. Jest to

że być zagrożeniem nie tylko dla Grenlandii, lecz

również schronienie dla wielu gatunków zwierząt

również dla nas. Gdy poziom wody się podniesie,

– kłopot z rafą może spowodować problemy

wiele nadmorskich miast przestanie istnieć. Na-

z rybołówstwem.

ukowcy ostrzegają, że jeśli nie zmniejszymy emisji gazów cieplarnianych, Grenlandia za kilkaset lat zostanie całkowicie pozbawiona lodu.

str /

To, co odchodzi

wano 80 tys. ognisk pożarów – to sparaliżowało

Zielone płuca Ziemi

cały świat. Jednak czy na tyle, byśmy próbowali Lasy Amazonii produkują najwięcej tlenu. Nie

z tym walczyć, czy już w tym roku, zaaferowani

bez przyczyny są nazywane „zielonymi płucami

nowymi globalnymi problemami, całkiem zapo-

Ziemi” – mają ogromne znaczenie dla całej pla-

mnieliśmy o tej tragedii?

nety. Niestety przez wpływy człowieka płuca te stają się coraz mniejsze i mniej produktywne. Pożary lasów to naturalne zjawisko, które pojawia się w porze suchej, jednak są one również inicjowane przez ludzi. Działania ludzkie mają na celu oczyszczanie tych terenów pod pola, pastwiska oraz nowe inwestycje. W sierpniu poprzedniego roku ogromne pożary Amazonii nie mieściły się w sezonowej normie. Według oficjalnych danych były one większe o prawie 85%. Zanoto-

str /

Znikające jezioro Jezioro Aralskie kilkadziesiąt lat temu znajdowało się w czołówce największych jezior świata. Jednak od lat 60. poziom wody zaczął się stopniowo obniżać. Dlaczego tak się dzieje i kto jest za to odpowiedzialny?

Zacznijmy od tego, że

jezioro położone jest w rejonie, w którym opady

To, co odchodzi

atmosferyczne występują bardzo rzadko. Jednak o powolnym zanikaniu akwenu zadecydowały przede wszystkim ogromne plantacje bawełny, które powstały na obszarach pustynnych. Do nawadniania pól używano rzek, które dotąd zasilały jezioro. Przestały jednak pełnić tę funkcję, gdyż zaczynały wysychać przed wypadnięciem do niego. Plantacje powiększano, ciesząc się z postępu gospodarczego, co przyczyniało się do ubytku wody. Niestety zanik jeziora ma swoje negatywne skutGraf. Monika Brzozowska

ki, z którymi mieszkańcy tej części Azji borykają się do dziś. Bardzo dużo miast położonych blisko akwenu opustoszało – ludzie z powodu braku pracy byli zmuszeni do opuszczenia rodzinnych domów. Nastąpiły zmiany klimatyczne oraz ekologiczne. Coraz częściej zaczęły występować burze piaskowe, które z kolei przyczyniły się do zanieczyszczenia milionów hektarów pól uprawnych. Skutkiem tego są również problemy zdro-

palnie odkrywkowe węgla brunatnego, które

wotne – zwiększyła się liczba osób chorych na

znajdują się w pobliżu obszarów wodnych. Natu-

ciężkie choroby typu: tyfus, rak, zapalenie żołąd-

ralną rzeczą jest, że aby wydobyć węgiel, trzeba

ka.

osuszyć grunt – tłumaczy dr Benedykt Pepliński z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. – Wokół takiej kopalni tworzy się lej depresyjny,

Pustynia na Kujawach

z którego spływają wody powierzchniowe. Taki

W Polsce również nie brakuje miejsc, które są dotknięte zmianami. Jednym z nich są Kujawy.

lej może sięgać wiele kilometrów wokół kopalni i obniżać lustro wód podziemnych.

Z roku na rok tamtejsze jeziora coraz bardziej

Jeśli na Kujawach dojdzie do ekologicznej kata-

wysychają – za niedługo te obszary mogą za-

strofy, Polska straci jedno z piękniejszych miejsc

mienić się w pustynie. Główną przyczyną są ko-

w kraju. Ucierpi także turystyka – co będzie cio-

str /

To, co odchodzi

sem dla mieszańców, którzy utrzymują się głów-

się przez działalność człowieka oraz ile jeszcze

nie z tego.

się zmieni? Ile pięknych krajobrazów musi znik-

Oczywiście takich miejsc na świecie jest znacznie

nąć, aby ludzkość zobaczyła, w czym tkwi pro-

więcej. Zastanówmy się, ile z nich już zmieniło

blem? Pamiętajmy: jeśli zadbamy o naturę, natura będzie dbać o nas.

str /

Są młodzi i są wściekli – nie mogą patrzeć na to, ja

miejsce, które ze wspólnego domu staje się stopnio

Nie zgadzają się na status quo, bo w ochronie p str /

MŁODZI, GNIEWNI, EKOLOGICZNI

ak na ich oczach zagładzie ulega planeta,

owo niechcianym przez nikogo śmietnikiem.

przyrody brak działania oznacza regres. str /

To, co odchodzi

redaktor

Krzysztof Andrulonis

Wbrew pozorom, nie chodzi tutaj o konkretną

kach dzierżą przywództwo polityczne, jest wyra-

inicjatywę czy organizację. Owszem, takich jest

zisty, prosty, a jednocześnie bardzo dramatyczny.

wiele, a ich działalność często odbija się szero-

Do historii przeszły jej słowa wygłoszone pod-

kim echem, jednak właściwie można tutaj mówić

czas corocznej sesji ONZ poświęconej sprawom

o tendencji powszechnej, która ogarnia rzesze

klimatycznym:

młodych ludzi na całym świecie. Jak wypadamy

Całe ekosystemy się zapadają, jesteśmy na po-

na tym tle?

czątku masowego wyginania, a wy potraficie tylko mówić o pieniądzach i bajkach o ekono-

Głos ze Szwecji

micznym wzroście. Jak śmiecie?! […] Ukradliście

Rok szkolny 2018/2019 miał się rozpocząć dla

słowami. […] Od ponad 30 lat nauka jest jedno-

niej podobnie jak wszystkie poprzednie. Pod

znaczna. Jak śmiecie nadal się od niej odwracać

wpływem śledzenia doniesień o pożarach lasów

i przychodzić tu i twierdzić, że robicie wystar-

oraz mało energicznej reakcji władz państwo-

czająco dużo, podczas gdy niezbędnej polityki

wych postanowiła jednak zmienić swoje plany –

i rozwiązań wciąż nie widać? […].

- rozpoczęła jednoosobową pikietę pod Riksda-

Ta gorzka refleksja wywołała skrajne opinie.

giem (siedzibą parlamentu), którą powtarzała co

Najwięcej trudności z jej przyjęciem mieli ci,

piątek w celu pokazania rządzącym, że nie zga-

w których interesy polityczne bezpośrednio go-

dza się na obojętność wobec spraw ochrony kli-

dziła. Donald Trump, w charakterystycznym dla

matu i środowiska naturalnego.

siebie, ironicznym stylu, skomentował wówczas

Dziewczyna, o której mowa, to Greta Thunberg.

przemówienie młodej aktywistki na Twitterze,

W ciągu poprzednich dwóch lat usłyszała o niej

pisząc tak: Ona wygląda na bardzo szczęśliwą

większość świata, wielu też wzięło sobie do serca

młodą dziewczynę, z nadzieją spoglądającą

wypowiadane przez nią słowa. Komunikat, z któ-

w jasną i wspaniałą przyszłość. Jak miło to wi-

rym występuje do szerokiej publiczności między-

dzieć.

moje marzenia i dzieciństwo swoimi pustymi

narodowej, a szczególnie do tych, którzy w rę-

str /

To, co odchodzi

Wielu konserwatywnych komentatorów wytykało

z prawa do wyrażania swojej wściekłości – spad-

(i do dzisiaj tak twierdzi), że Greta jest manipu-

kobierców sprawujących obecnie władzę doro-

lowana przez stojące za nią korporacje czy inne-

słych i seniorów, w tym wymienionego wcześniej

go rodzaju instytucje, w których interesie jest

prezydenta

„ekologiczna gorączka”. Dopuszczano się insynu-

szans na to, aby dotrwać czasów, w których ich

acji, że osoba z zespołem Aspergera nie mogła

nieodpowiedzialne decyzje w kwestiach klimatu

samodzielnie przygotować słów wygłoszonych

i ochrony środowiska zaowocują groźnymi kon-

w czasie przemówienia, a nawet dostrzegano

sekwencjami. Forsując rozwiązania korzystne dla

problem w jej uczesaniu (!) – niektórzy komenta-

gospodarki w krótkim terminie, jednak opłakane

torzy głosili, jakoby warkocz był zabiegiem celo-

dla świata w dłuższej perspektywie czasowej,

wym, mającym „odmłodzić i uczynić bardziej

piłatowym gestem umywają ręce od odpowie-

niewinnym” jej wizerunek. Chciałoby się rzec, że

dzialności, która i tak nie zdąży ich dosięgnąć.

każdy mierzy innych własną miarą…

Zdają się nieczuli na fakt, że poprzez wyrządzane

Nie brakowało jednak tych, którzy orędzie mło-

szkody odbierają kolejnym pokoleniom najwięk-

dej Szwedki wzięli sobie do serca. W pewnym

szą część ludzkiego dziedzictwa – środowisko ży-

sensie jest to głos pokolenia, korzystającego

cia.

str /

USA,

niemających

biologicznych

To, co odchodzi

Strajk Klimatyczny, mająca swoich członków

Pójść za ciosem

również w Polsce. Podstawową formą działania, Wydaje się, że mocne słowa Grety Thunberg

zaproponowaną młodzieży z wszystkich zamiesz-

spowodowały pewne przełamanie w świadomo-

kanych kontynentów, było protestowanie pod

ści pokolenia, rozpoczynającego dopiero dorosłe

siedzibami władz w czasie zajęć szkolnych w ce-

życie. Ma ono dwojaki charakter – po pierwsze

lu zamanifestowania swojego niezadowolenia

wywołało wzrost wrażliwości na problemy śro-

i braku przyzwolenia na działania polityków,

dowiska, po drugie zaś udowodniło, że głos

zmierzających do dalszej degradacji środowiska

młodych może zostać usłyszany, że być może

naturalnego i pogorszenia warunków klimatycz-

warto wyjść z własnej strefy komfortu i wzniecić

nych.

bunt, pokazać brak zgody na bałagan, który ustępująca powoli generacja usiłuje pozostawić swoim następcom w spadku.

Lista postulatów proponowanych przez MSK jest krótka, treściwa i konkretna, a jednocześnie na tyle ważna, że zasługuje na przytoczenie w ofi-

Z inicjatywy szwedzkiej aktywistki powstała ak-

cjalnym

cja protestacyjna o nazwie Międzynarodowy

postulaty):

str /

brzmieniu

(https://www.msk.earth/

To, co odchodzi

1. Żądamy prowadzenia polityki klimatycznej

alnej wiedzy o mechanizmach kryzysu klima-

w oparciu o aktualne stanowisko nauki wyrażo-

tycznego w podstawie programowej na wszyst-

ne w najnowszych raportach Międzynarodowego

kich szczeblach edukacji, przy zapewnieniu ka-

Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) powołanego

drze

przez ONZ. Oczekujemy, że sugerowane przez

w tym zakresie. Jednocześnie edukację klima-

środowisko naukowe rozwiązania będą wdrażane

tyczną w pełnym zakresie swoich kompetencji

niezwłocznie we współpracy międzynarodowej.

powinny zapewniać samorządy lokalne.

2. Wzywamy rząd polski, by oficjalnie uznał ka-

4. Żądamy by media wzięły na siebie odpowie-

tastrofę klimatyczną poprzez ogłoszenie stanu

dzialność

kryzysu klimatycznego. Kwestia kryzysu nie mo-

o bezpośrednich zagrożeniach związanych z kry-

że być przedmiotem ideologicznych sporów

zysem klimatycznym. Wzywamy do priorytety-

- w obliczu katastrofy musimy mówić wspólnym

zowania tematu katastrofy klimatycznej w prze-

głosem, ponad podziałami.

kazie medialnym oraz posługiwania się językiem

3. Domagamy się zawarcia kompleksowej i aktu-

odzwierciedlającym wagę problemu.

str /

nauczycielskiej obowiązkowych

uświadamianie

szkoleń

społeczeństwa

To, co odchodzi

5. Żądamy przyjęcia przez parlament RP ustawy

rzecz klimatu, ponieważ politycy nie ustają

powołującej ekspercką i niezależną Radę Klima-

w swojej cynicznej grze o władzę i wpływy.

tyczną, której zadaniem będzie opracowanie

Zgromadzenia odbyły się w 30 polskich mia-

strategii osiągnięcia neutralności klimatycznej

stach, nie tylko w tych największych, lecz rów-

Polski do roku 2040 oraz kontrola realizacji tej

nież takich jak Świdnica, Nowy Sącz, Ostrołęka,

strategii. Ustawa ta musi być stworzona przy

Cieszyn czy Piła. To wyraźnie pokazuje, że pro-

aprobacie środowiska naukowego, maksymalnej

blem jest dostrzegany przez młodych ludzi po-

transparentności i przy szerokich konsultacjach

wszechnie, niezależnie od miejsca zamieszkania.

społecznych.

Wielce wymowne było hasło, pod którym zgro-

6. Oczekujemy podjęcia natychmiastowych kro-

madzili się uczestnicy strajku: „Nie ma sprawie-

ków prowadzących do przeprowadzenia sprawie-

dliwości społecznej bez sprawiedliwości klima-

dliwej transformacji gospodarki w celu redukcji

tycznej”. Za ową deklaracją idzie zarówno świa-

emisji gazów cieplarnianych. Wymagamy by re-

domość postępujących zmian klimatycznych, jak

spektowano prawa i potrzeby wszystkich których

i braku niezbędnych reform, które prędzej czy

dotkną skutki transformacji, szczególnie osób

później doprowadzą do katastrofy, a także gorz-

zatrudnionych w sektorach energetyki, rolnic-

kie rozpoznanie własnej trudnej sytuacji pokole-

twa, przemysłu i transportu.

niowej. Warto zacytować fragment manifestu MSK,

opublikowanego

„Polityka”

Wychodzimy na ulice

m.in.

magazynie

(https://www.polityka.pl/

tygodnikpolityka/nauka/1972584,1,mlodziezowy-

Pierwszy strajk miał miejsce 15 marca 2019 r.,

strajk-klimatyczny-dlaczego-nic-sie-nie-

kolejny zaś 20 września 2019 r. Wówczas wzięła

zmienia.read):

w nim udział młodzież ze 150 krajów świata,

Nasza misja nie jest łatwa – nasz głos, działa-

w Polsce manifestacje zostały przeprowadzone

czy

w 73 miastach. Po raz kolejny demonstracje od-

i bagatelizowany w debacie publicznej. To przy-

były się 25 września 2020 r. Młodzież zdecydo-

szłość najmłodszych, przyszłych pokoleń jest

wała się wyjść na ulice mimo obaw związanych

zagrożona z powodu bierności rządzących. Skut-

z pandemią – jak argumentowali członkowie

kuje to traktowaniem sprawiedliwej transforma-

struktur MSK, a także sami uczestnicy, choć sy-

cji i kryzysu klimatycznego jako sprawy błahej.

tuacja jest dużo trudniejsza niż przed atakiem

Budzi wręcz awersję przy podejmowaniu odpo-

COVID-19, to nie można zaprzestać działań na

wiednich działań. My, generacja Z, urodziliśmy

str /

MSK,

osób

młodych,

jest

pomijany

To, co odchodzi

str /

To, co odchodzi

się już w takim świecie. Nie znamy innego.

- przy takiej, całkowicie uzasadnionej, optyce

W nim rozwój cywilizacyjny niezważający na

tym mocniej brzmi przywołana powyżej wątpli-

swoje katastrofalne skutki powoli eliminuje

wość moralna odnośnie posiadania potomstwa.

szanse

przyszłość

kolejnych

pokoleń.

W świecie, w którym nie słucha się nas, przyszłych obywateli, przyszłych rządzących, przy-

Potrzeba pracy u podstaw

szłych ojców i matek. Ludzi, którzy teraz, za-

Liczba osób świadomych tego, że środowiska na-

wczasu, muszą podejmować decyzje kalibru: „czy

turalnego nie można pozostawić samemu sobie,

zakładanie rodziny będzie jeszcze moralne?”.

niewątpliwie wzrasta. Aktywność na tym polu

W słowach tych zostało ujęte sedno problemu –

ludzi młodych jest powszechnie widoczna. Dane

- jak dotąd naturalnym kierunkiem rozwoju cy-

statystyczne nadal są jednak niepokojące – mi-

wilizacji było to, że każde kolejne pokolenie, sta-

mo widowiskowych akcji i dowodów zaangażo-

raniem poprzednich, otrzymywało coraz lepsze

wania ogólna świadomość polskiego pokolenia

warunki życiowe. Oczywiście, nie było tak zaw-

Z w zakresie klimatu i ochrony środowiska pozo-

sze, należy pamiętać o licznych konfliktach zbroj-

stawia wiele do życzenia.

nych, epidemiach czy innych nieszczęściach, któ-

Jak pokazuje sondaż, przeprowadzony przez pra-

re częstokroć pustoszyły całe państwa i stawiały

cownię Ariadna na zlecenie portalu ciekawelicz-

ich mieszkańców w obliczu konieczności mozol-

by.pl (https://ciekaweliczby.pl/eko_postawy/), je-

nego podnoszenia się z gruzów. Generalnie jed-

dynie 67% respondentów z grupy wiekowej 18–

nak ogólny poziom życia na przestrzeni wieków

24 lata zadeklarowało, że regularnie segreguje

wzrastał.

odpady (średnia dla wszystkich grup wiekowych

XXI wiek może jednak, a wręcz z pewnością przy-

to 84%). Również w przypadku pytania o szkodli-

niesie, w przypadku braku jakichkolwiek uspraw-

wość spalania plastikowych butelek w piecach

nień, zmianę w tym zakresie – pokolenie ludzi

najmłodsi uczestnicy w swoich odpowiedziach

urodzonych ok. 2000 roku nie osiągnie już takie-

wypadli niekorzystnie na tle wyników ogólnych –

go komfortu życia, jakim cieszyli się jego rodzice

- tylko 70% z nich uznało te słowa za prawdzi-

i dziadkowie. Będzie zmuszone zmagać się z co-

we, wynik ogólny zaś wynosił 80%.

raz groźniejszymi skutkami wyniszczenia biosfe-

Choć może się wydawać, że różnice są niewielkie,

ry w postaci powodzi, susz, huraganów, pożarów

to jednak dziwić może fakt, że ostatecznie to

i wielu innych. Każda kolejna generacja może zaś

starsze pokolenia podejmują bardziej świadome

stawać w obliczu coraz to głębszych kryzysów –

decyzje, zmierzające ku ochronie środowiska na-

str /

To, co odchodzi

turalnego – aktywność w mediach społeczno-

uwzględniało. Pozostaje mieć nadzieję i aktywnie

ściowych mogłaby wskazywać na coś zupełnie

zabiegać o to, aby ich postawa zyskała popular-

innego. Najwyraźniej jednak nie zawsze deklaro-

ność zarówno pośród ich rówieśników, jak i osób

wane wartości przekładają się na praktykę.

dorosłych. Intensywna edukacja ekologiczna na-

Nowy ruch ekologiczny zainicjowali w większości

dal jest potrzebna, bo, jak przypomina słynne

uczniowie szkół, a więc jeszcze osoby niepełno-

pozytywistyczne hasło, społeczeństwo nie obę-

letnie, których analizowane powyżej badanie nie

dzie się bez pracy u podstaw, również w sferze ochrony środowiska…

str /

A to cie Coś o tradycjach E

Czy znasz starodawne zwyczaje Wybierzmy się na wycieczkę i str /

ekawe! Europy Wschodniej

e naszych braci z Europy Wschodniej? dowiedzmy siÄ&#x2122; o nich nieco wiÄ&#x2122;cej. str /

To, co odchodzi

redaktor

Zuzanna Skalska

święto Raudanice, podczas którego Białorusini

Co Białorusini

odwiedzają groby swoich bliskich, aby je upo-

robią w listopadzie

rządkować i ozdobić. W dawnych czasach na

i w okolicach Wielkiej Nocy?

grobie zjadano posiłek i pito wódkę, a na ta-

Nasi białoruscy sąsiedzi święto Wszystkich Świętych zaczynają od wspomnienia ludzi, którzy zasłużyli na świętość. Drugiego listopada obchodzi

lerzach zostawiano zmarłym pożywienie w celu nawiązania kontaktu ze zmarłymi. Niektórzy przynoszą na cmentarz jedzenie po dziś dzień.

się tam Zaduszki. Tego dnia Białorusini odmawiają modlitwy

za bliskich zmarłych, jak

Również w czasie Wielkanocy odbywa się Masel-

i wszystkich tych, których dusze nie odnalazły

nica. Podczas jej trwania pali się kukły symboli-

spokoju na tamtym świecie. W tych dniach od-

zujące zimę, a także odzież i kartki z zapisanymi

prawiane są msze, w czasie których wspominane

wydarzeniami z życia – robią tak ci, którzy pra-

są imiona i nazwiska zmarłych. Tworzą się także

gną zacząć swoje losy od nowa.

procesje na cmentarze, gdzie zapalane są znicze. Ten zwyczaj ma związek z pogańską tradycją rozpalania ognisk na mogiłach i rozstajach dróg.

Jak Gruzini obchodzą

Wierzono, iż płomień ogrzewa dusze błąkające

Nowy Rok i czym jest supra?

się po Ziemi i chroni je przed złymi siłami. Gruzini świętują Nowy Rok najczęściej w domu z rodziną. Przyrządzają ucztę złożoną z różnoOdwiedzanie grobów odbywa się także we wtorek

rodnych potraw, głównym napojem jest wino.

po drugiej Niedzieli Wielkanocnej. Trwa wtedy

Przez wiele lat z okazji Nowego Roku o północy

str /

To, co odchodzi

Gruzini strzelali z pistoletu, lecz z czasem zastą-

Kolejną tradycją gruzińską jest supra. Polega

pili to urządzenie fajerwerkami. Powodem, dla

ona na suto zakrapianych alkoholem ucztach,

którego hucznie spędzają ten czas, jest wiara w

podczas których rozmawia się na różne tematy.

to, że w ten sposób wpuszczają nowe życie do

Co ciekawe, tradycja ta ma jeszcze starożytne

domu.

korzenie – dowodem na to jest odkryta w mia-

Zawsze w Nowy Rok w tradycyjnym gruzińskim

steczku Vani na zachodzie Gruzji rytualna statu-

domu ma znaczenie pierwsza osoba przestępują-

etka tamady trzymającego róg, którą datuje się

ca próg – wybrany Mekvle. Gruzini wierzą, że je-

na VII w. p.n.e. Dzięki niemieckiemu pisarzowi

śli ta osoba przyniesie ze sobą szczęście i pozy-

i tłumaczowi Arturowi Leistawi, który przebywał

tywną aurę, ich rodzinie będzie się powodziło w

w Gruzji w latach 1884–1892, wiadomo, że już

przyszłym roku. W przeszłości Mekvle był zawo-

dziesiątki lat temu supra składała się z: uczty,

dem. Posiadał listę domów, do których został

toastów wznoszonych winem, śpiewów i tańców.

zaproszony. Jeśli po przyjeździe Mekvle’a coś złe-

Supry w postaci współczesnej wywodzą z XIX

go stało się z rodziną, to była to jego wina.

wieku, kiedy to Gruzja utraciła niepodległość.

str /

To, co odchodzi

Jak wyglądają

Jak Rosjanie żegnają zimę?

kazachskie sztuki walki?

Rosjanie żegnają zimę świętem Maslenica, trwa-

Kuresi jest rodzajem zapasów polegającym na powaleniu przeciwnika na plecy przy jednoczesnym utrzymywaniu się na nogach. Uprawiają go mężczyźni i kobiety. Kuresi zalicza się do tradycyjnych kazachskich sztuk walki – to część tamtejszego folkloru. Zapaśnicy tej dyscypliny wychwalani są nawet w utworach literackich.

jącym tydzień. W tym czasie ucztują, jedzą bliny (rosyjskie naleśniki) i bawią się. Istnieje legenda, która opowiada o genezie święta. Według niej Maslenica była córką Dziadka Mroza. Żyła na dalekiej północy i ukrywała się przed ludźmi za śnieżnymi zaspami. Ze względu na mróz, ludzie chcący przeżyć zimny okres, Maslenicę wyobrażali sobie jako maleńką dziewczynkę, od której biło ciepło i radość. Jakież było ich zdziwienie, gdy

Do tradycji zalicza się również gra w kości asyk.

zamiast małej dziewczynki ujrzeli zdrową i silną

Każdy z graczy ma swój „asyk” – zestaw kości

kobietę. Zafascynowała ludzi tańcem, przez co

wykonanych z owczych kości skokowych oraz

zrobiło im się ciepło i radośnie. Wtedy święto na

„saka” – planszę w jaskrawych kolorach. Grający

jej cześć miało się odbyć po raz pierwszy.

posługują się swym asykiem, by wyeliminować z gry inne pionki. O zwycięstwie decyduje pozycja pionka.

str /

To, co odchodzi

Początkowo Rosjanie świętowali dwa tygodnie:

linę. Środa jest dniem, w którym teściowe zapra-

tydzień przed równonocą wiosenną i tydzień po

szają swoich zięciów na bliny, ci zaś odwdzięcza-

niej. Obecnie obchody skróciły się do tygodnia.

ją się w piątek, kiedy goszczą swoje teściowe tą

Tradycja przyrządzania potrawy (blinów) spoży-

samą potrawą. W sobotę krewni zbierają się

wanej w tych dniach w największych ilościach

i wspólnie żegnają zimę. A w dniu kończącym tę

wywodzi się z ich podobieństwa do słońca, które

tradycję następuje spalanie kukły „Zimy”.

symbolizuje nadchodzącą wiosnę. Bliny podaje się na wiele różnych sposobów.

Tradycje Europy Wschodniej są stosunkowo słabo rozpoznane w porównaniu z tym, co wiemy

Każdy dzień tygodnia Maslenicy ma swoją nazwę

o wierzeniach naszych zachodnich sąsiadów.

i tradycje. W poniedziałek Rosjanie jeżdżą na

Warto to zmienić!

sankach, lepią bałwany, organizują festiwale słodyczy i tradycyjnej kuchni. Od wtorku do czwartku walczą na pięści, tańczą i przeciągają

str /

rii To pierwszy taki rok w histo ż demicki w formie zdalnej, u munikatorów i streamów. To

a ni są interakcji z uczelnią, kamerko

str /

E L E T

rok akali ę cz za ci n e d u st – i śc o zk i lud ko, tu ę rz sp ju za d ro go e żn ró żywając pozbawiem ry tó k w , k ro ki ta y sz rw ie p dzięki ją a zn o p w có w o d ła yk w h ic a swo

om internetowym.

T N E D U -ST str /

To, co przyszło

redaktor

Gabriela Szczepanik

Znacznej części środowiska studenckiego takich

Szok przyszłości

żywych interakcji brakuje. No dobrze, na pewno tej interakcji brakuje mnie. Mimo że nierzadko

Choć studia online oferowane były już na długo

narzekałam na niezbyt logicznie ułożony plan

przed pandemią, korzystał z nich tylko niewielki

zajęć, zbyt długie okienka między jednym ćwi-

odsetek studentów. Od marca tego roku studenci

czeniem a drugim i na to, że wtorek mam wolny,

ale akurat w piątek zajęcia od rana do wieczora,

transmitowanych przez platformę Teams czy Zo-

to bardzo zależałoby mi na tym, żeby to wszyst-

om. Niewielka liczba doświadczała lub nadal do-

ko wróciło z powrotem. Pozostaje mi wierzyć, że

świadcza studiowania w trybie hybrydowym. Po-

nie tylko ja tęsknię za uczelnianą atmosferą, za

staram się zebrać wady i zalety studiowania

salami wykładowymi, a nawet paniami w dzie-

zdalnego, choć uprzedzam – tekst może być bar-

kanacie. I mimo że zdalne nauczanie daje nam

dzo subiektywny.

większości

spotykali

się

wykładach

większe możliwości, to – moim zdaniem – nie jest w stanie zastąpić niepowtarzalnego tradycyjnie rozumianego życia studenckiego.

Po pierwsze – oszczędność Studia zdalne pomagają zaoszczędzić. W jaki sposób? Pozwalają nabyć potrzebne nam

str /

kwa-

To, co przyszło lifikacje i umiejętności bez dojeżdżania do szkół

wiedliwioną nieobecność. Dużo do życzenia pozo-

wyższych. Tym samym nie wydajemy pieniędzy

stawia również jakość dźwięku ze strony prowa-

na śniadania, drugie śniadania, obiady etc. Co

dzącego. Źle słucha mi się wykładu, na którym

więcej, znaczna część osób studiująca poza swo-

dźwięk jest tak słaby, że trzeba podłączyć jesz-

im miejscem zamieszkania może zrezygnować

cze jeden głośnik lub słychać szumy, szmery

z wynajmowanych mieszkań i wrócić do rodzin-

i inne niezidentyfikowane odgłosy po drugiej

nych domów. Zaoszczędzony czas (i pieniądz)

stronie.

można przecież poświęcić na naukę. Albo załatwienie spraw rodzinnych lub zawodowych – - dzięki temu, że mamy nieograniczony dostęp

Nowe standardy?

do wykładów, możemy uczyć się wszędzie.

Zapowiada się, że nauczanie zdalne może zastąpić tradycyjne studia prowadzone w siedzibach naszych uczelni. Jak widać, nauka online mimo

Studencki lockdown

swoich wad (które widzę zwłaszcza ja) zdobywa

Niestety niewielu z was pewnie przyzna, że stu-

wielu zwolenników zarówno wśród studentów,

diowanie zdalne zabija ducha dyskusji intelektu-

jak i wykładowców – takie przynajmniej słysza-

alnej i pozbawia nas wszelkich motywacji do na-

łam opinie – i zapowiada się, że przez dłuższy

uki. Nie warto trzymać się wyznaczonych na wy-

czas będzie praktykowane – może dzięki temu

kłady godzin, skoro można to odłożyć w czasie

zostanie doprowadzone do perfekcji?

dzięki nieograniczonej dostępności.

Bez wątpienia jest to wygoda dla wszystkich za-

Kolejnym minusem jest brak kontaktu z rówie-

pracowanych osób, dla tych, którzy naukę muszą

śnikami. Forma zdalna nie pozwala na osobiste

pogodzić z pracą albo życiem rodzinnym. Dzięki

poznanie drugiego człowieka, ogranicza nam

nauce

kontakty. Nie możemy porozmawiać z kimś twa-

e-learningowym bezustannie możemy podnosić

rzą w twarz w przerwie między zajęciami.

swoje kwalifikacje, uczestnicząc w kursach, we-

Dużą przeszkodą w studiowaniu online są także

binariach, spotkaniach z wykorzystaniem kamer-

problemy techniczne. Przede wszystkim ważne

ki internetowej, ale czy za jakiś czas nie zatęsk-

jest zadbanie o odpowiednie parametry, jeśli

nimy za studencką atmosferą i tętniącymi ży-

chodzi o łączność z internetem. Nawet nagła

ciem korytarzami na naszych uczelniach? Może

przerwa w dostawie prądu może pokrzyżować

nawet za paniami w dziekanatach…

nam plany i wykorzystać naszą jedną nieuspra-

str /

online

różnym

platformom

EPIDEMIA BE

Koronawirus istnieje. Nie każdy ale chyba wszyscy się zgodzą, że

str /

EZ GRANIC

y podpisze się pod tym zdaniem, świat już nie jest taki, jak kiedyś.

str /

To, co przyszło

Anna Sydorczak

redaktor

Ivan Komarenko śpiewa o tym, komu minister

do normalności zapomnimy, że kiedyś miało

wciska kity i kogo chce jeszcze zniewolić, organi-

miejsce coś takiego, jak pandemia COVID-19.

zuje

się

protesty

przeciw

pandemii

ją

„odwołuje”, a w mediach przemykają informacje

Wciąż przyzwyczajamy się do nowej rzeczywisto-

o nie do końca autentycznych testach, które dają

ści: większość firm oddelegowała swoich pra-

raz pozytywny, raz negatywny wynik. Cały kraj

cowników do pracy zdalnej, ale też – niestety –

jest w czerwonej strefie, powrócił obowiązek za-

sporą część z nich zwolniła. Szkoły również prze-

słaniania ust i nosa, także na wolnym powie-

szły na tryb zdalny, studenci odbywają swoje

trzu. Czy nasz świat wróci kiedyś do normy? I jak

obrony prac dyplomowych online (mnie też, w

będzie wyglądała nowa rzeczywistość?

tym roku akademickim, to czeka). Goście w programach telewizyjnych pojawiają się już tylko

Przeżyliśmy lockdown, z którego zostaliśmy zwol-

w formie skype’owych połączeń. Wygląda na to,

nieni. Eksperci zapewniają, że nie będzie powtór-

że przyzwyczajamy się do nowej rzeczywistości.

ki z rozrywki i że gospodarka nie zostanie po-

Owszem, wciąż słychać narzekania na wydajność

nownie sprowadzona do parteru… Przy ostatnim

takich rozwiązań, ale chyba nie zaczniemy nagle

takim zamknięciu delfiny wróciły do kanałów

udawać, że wszystko jest tak, jak dawniej?

weneckich, smog zniknął z ulic Pekinu i Krakowa, a dziki wyszły z lasu i zaczęły się zadama-

Wydawać by się mogło, że to nie pierwsza i nie

wiać na ulicach miast…

ostatnia pandemia, która nawiedziła świat. Przecież sto lat temu nasi przodkowie walczyli

Ale czy my o tym jeszcze pamiętamy? Bo mam

z hiszpanką i odnieśli sukces. Zgoda, ale czy

wrażenie, że znaczna część społeczeństwa już

świat rozwijał się tak dynamicznie, jak dziś?

o tym zapomniała. I myślę też, że po powrocie

Mam wrażenie, że w 2020 roku mamy więcej do stracenia niż w 1920 roku.

str /

To, co przyszło Mimo że już próbujemy stawać na nogi, to chyba

wróci do harmonii z naturą i doceni jej walory.

wciąż blokują nas – niestety – powracające obo-

Niestety, ale szybciej niż można by pomyśleć,

strzenia. Blokują albo i nie – patrząc na Insta-

przekonaliśmy się, że taka wersja nie ma racji

gramie na konta niektórych moich znajomych,

bytu. Ochrona środowiska od zawsze była pro-

którzy jeszcze nie tak dawno dodawali zdjęcia ze

blemem, z którym radziliśmy sobie miernie

słonecznej Grecji czy Włoch, blokada nie jest

i chyba tak pozostanie.

chyba szczególnie restrykcyjna. Czy rzeczywistość po pandemii będzie zatem inZ początkiem naszej „kwarantyny” (jak mówiła

na niż przed nią? To zależy, ale sytuacja gospo-

Joanna Krupa) istniały jeszcze wizje tego, że

darcza na pewno, prędzej czy później, da nam

świat – szczególnie pod względem wizualnym –

o sobie znać, a skutki niestety mogą okazać się

- nie będzie wyglądał tak, jak przed pandemią.

dalekosiężne.

Nagle wszędzie będzie zielono, a człowiek po-

str /

Mil

pok

str /

narodziny nowej poetki

Milena Morajda

lena Morajda ma dopiero 16 lat, jed-

ak opublikowała właśnie mocny de-

iut. To fenomen, głos najmłodszego

kolenia dopiero wkraczającego na li-

teracką scenę, pełen wrażliwości, a zarazem własnej mądrości.

str /

Zapowiedź

redaktor

Katarzyna Lisowska

Jej wiersze są przemyślane. Ciekawie prowadzi

drogę poznawania ludzkiej psychiki – wówczas

czytelnika przez rzeczywistość swoich ekspresji

jej wiersze mogą zyskiwać coraz to nowsze

i kreacji świata. Język tej poezji jest bardzo prze-

i mniej oczywiste odcienie. Wierzę jednak, że po-

myślany, jednocześnie poetka operuje ciekawą

etka zachowa wyważony styl. Pojmuję przez to,

metaforyką, grą słów i obrazów. Z lekkością po-

że będzie nadal pisała w sposób przystępny,

sługuje się językiem symboli, przez co w krótkich

a zarazem tajemniczy za sprawą swoich orygi-

formach jest w stanie przedstawić dużo treści.

nalnych metafor i ukazywania warstw bytu, któ-

Te wiersze to coś więcej niż słowa – stanowią

ry głęboko przenika.

szczególną formę przekazu myśli.

Ranga pierwszego głosu Uroda słowa

To bardzo dobry debiut. Esencja w wykonaniu

Poetka bawi się słowami, bo jest młodą erudyt-

poetki ma wszystko, co powinien mieć w tomiku

ką. Wiele pracy poświęciła, aby osiągnąć taką

debiutanckim świadomy, zdolny artysta, który

siłę i precyzję wyrazu. Choć słowa są dla niej

wykonał dużą pracę, aby móc zaistnieć takim

lekkie w lirycznym opracowaniu, to świetnie się

dziełem. Tak, nie używam tego słowa przypad-

czuje, gdy podejmuje tematy najcięższego gatun-

kowo – tomik został wydany jako dzieło. Zdobią

ku.

go prace mamy poetki, profesorki zwyczajnej

Ma usposobienie nie tylko poetyckie, ale także

z krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. To bar-

filozoficzne. Interesują ją problemy egzystencjal-

dzo dobry duet. Mama artystki wspiera bardzo

ne i psychologia. Być może wybierze właśnie

córkę. Stworzyły tomik, który zachwyca, wobec którego nie da się przejść obojętnie.

str /

Zapowiedź Jakość wydania tomiku nie może jednak przesło-

Co gdyby opuścić swoją postać

nić treści. To się komponuje w trafiony sposób.

i szybować

Poetka gruntownie przemyślała koncepcję wyda-

z innymi darami natury

nia. Dzięki ciężkiej pracy przyczyniła się do wy-

w odbicia różnorodnych kostiumów?

dania dzieła.

Odnaleźć szczęście

Milena Morajda to wielka estetka. Potrafi doce-

w braku spełnienia

niać słowa i obrazy. Pierwszy zbiór jest na tyle

to radość podwójna.

nieobfity w utwory, a jednocześnie otwarty na

Wpatrywałam się w niebo,

interpretacje, że skłania do zadawania pytań, co

zadając sobie miliony pytań.

będzie dalej. Poetka świetnie dozuje treść. Wy-

Zrozumiałam, że są ważniejsze od odpowiedzi

ważenie, takt – to są słowa, które najlepiej opi-

- ta niepohamowana ciekawość

sują twórczość poetki.

(nie)porządku natury.

Interesujące będzie to, co autorka pokaże w następnych wierszach. Myślę, że na pewno utrzyma poziom tworzenia. Ciekawi mnie różnorodność jej wierszy

perspektywy

filozoficzno-

psychologiczne.

Eteryczna cisza, drewniany domek i wielkie drzewo pośrodku - błękitniejące fantazje reguł rzeczywistości. Oglądam świat przez lornetkę,

Cytuję dłuższy wiersz poetki, aby można było

dostrzegłam opisy chmur,

odczuć jej wrażliwość na słowa, życie, świat, in-

afektywne nuty w tle,

nych ludzi:

senną materię wyklutą z zapachu porzeczki. Ludzie wygnani z obcego terytorium

Sielski weredyzm

lalek karnawałowych

Złote loki

- zbyt wiele drobnostkowej ekstazy

odbijające blask pagórków,

wiecznie w pamięci feniksa.

orły przemierzające horyzonty globu,

Fatum uwielbienia żywiołów,

wszechobecna sielskość,

kolorytu serduszek,

niepojęta cząstka krajobrazu,

dźwięku długopisu w trawie,

harmonia wzburzona rozmyślaniem

weredyzm

zamkniętym w wiekuistych sceneriach

zatrważający sztuczne twory

sztuki doskonałej w swoich skazach,

ślepej uliczki cywilizacji.

trwaj, chwilo!

str /

Chciałabym zakomunikować, że mamy

Autorka zaprezentowała w debiucie

do czynienia z narodzinami polskiej po-

niezbyt wiele, lecz odpowiednio dobra-

etki. Nie są to zwyczajne narodziny. Mi-

nych utworów. Podjęła w nich tematy

lena jest wysoce uzdolniona, a przy tym

ujęte często z lekkością, a przy tym wy-

pracowita. Posiada wiedzę, mądrość,

raziście. W tomiku nie spotkamy się

stanowczość,

delikatność.

z nadmiarem treści lirycznej. Jednak te

Wszystko to sprawia, że Esencja z pew-

utwory wiele mówią, ich poznawanie

nością nie będzie stanowić jej ostatnie-

powinno odbywać się jak proces rozcią-

go słowa. Milena Morajda czuje się po-

gnięty w czasie – aby dojść do głębino-

etką i będzie się nią w coraz wyższym

wych

stopniu stawać.

a przede wszystkim je odczuć.

odwagę

str /

pokładów

złożonych

sensów,

str /