Onderzoeksrapport Motivaction

Page 1



het onderscheid tussen gedeputeerden en wethouders aan de ene kant en raadsleden/PS leden aan de andere kant in hun beleving niet erg sterk. Zij ervaren een PS lid net zo goed als een (mede)bestuurder van de provincie als een gedeputeerde.

Samenvatting Mentality-milieu en burgerschapsstijlen: tools voor meer begrip van de waarden van burgers en hun relatie tot de overheid Achtergrond Mentality-model Om de subjectieve belevingswereld van burgers inzichtelijk te maken doet Motivaction sinds 1997 onderzoek naar waarden en leefstijlen in de Nederlandse bevolking en trends in het sociaal-culturele klimaat. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van het Mentality-model, waarin acht Mentality-milieus kunnen worden onderscheiden met een eigen waardeoriĂŤntatie en kijk op het leven, werken, sociale relaties, vrije tijd en consumeren.

nieuwe conservatieven 8%

kosmopolieten 10% postmaterialisten 10% opwaarts mobielen 13%

postmoderne hedonisten 11%

moderne burgerij 22% traditionele burgerij 16% gemaksgeoriĂŤnteerden 10%

De acht Mentality-milieus kunnen als volgt worden omschreven: De traditionele burgerij: Dit is de moralistische, plichtsgetrouwe en op de status-quo gerichte burgerij die vasthoudt aan tradities en materiĂŤle bezittingen. De moderne burgerij: De conformistische, statusgevoelige burgerij die het evenwicht zoekt tussen traditie en moderne waarden als consumeren en genieten. Kosmopolieten: De open en kritische wereldburgers die postmoderne waarden als ontplooien en beleven integreren met moderne waarden als maatschappelijk succes, materialisme en genieten. Postmoderne hedonisten: De pioniers van de beleveniscultuur, waarin experiment en het breken met morele en sociale conventies doelen op zichzelf zijn geworden Nieuwe conservatieven: De liberaal-conservatieve maatschappelijke bovenlaag die alle ruimte wil geven aan technologische ontwikkeling, maar terughoudend is ten aanzien van sociale en culturele vernieuwing.

3


Gemaksgeoriënteerden: De impulsieve en passieve consument die in de eerste plaats streeft naar een onbezorgd, plezierig en comfortabel leven. Opwaarts mobielen: De carrièregerichte individualisten met een uitgesproken fascinatie voor sociale status, nieuwe technologie, risico en spanning. Postmaterialisten: De maatschappijkritische idealisten die zichzelf willen ontplooien, zich verzetten tegen sociaal onrecht en opkomen voor het milieu. Inzicht in relatie burger-overheid: burgerschapsstijlen Elk Mentality-milieu is in te delen bij één van de vier burgerschapsstijlen, met een eigen kijk op de maatschappij, de overheid en de politiek. Aangezien bij elke burgerschapsstijl ook een specifieke wijze van communiceren past, zullen provincies en gemeenten deze segmenten in de bevolking met een specifieke burgerschapsstijl ook verschillend moeten aanspreken.

verantwoordelijken 28% Kosmopolieten

Nieuwe conservatieven Opwaarts mobielenPostmaterialisten pragmatici 24%

Postmoderne hedonisten

buitenstaanders 32% plichtsgetrouwen 16%

Moderne burgerij Gemaksgeoriënteerden

Traditionele burgerij

Er zijn vier verschillende burgerschapsstijlen die als volgt kunnen worden omschreven: Plichtsgetrouwen (traditionele burgerij): zijn sterk maatschappelijk betrokken, met name bij de directe leefomgeving en de lokale overheid. Zij worden gedreven door hun plichtsbesef en zien in de overheid een autoriteit die zij respecteren. Ze zijn behoudend ingesteld en hebben moeite met de complexiteit en individualisme in de maatschappij. Buitenstaanders (moderne burgerij en gemaksgeoriënteerden): zijn weinig maatschappelijk betrokken, maar worden wel veelal gedreven door een behoefte aan maatschappelijke erkenning en zorg voor de nabije ander, zoals familie en vrienden. Ten opzichte van burgerinspraak en politiek voelt men zichzelf een buitenstaander. Hiermee hangt samen dat men over het algemeen weinig vertrouwen heeft in de overheid, weinig interesse heeft voor het overheidsbeleid en negatief staat tegenover maatschappelijke verplichtingen. Pragmatici (opwaarts mobielen en postmoderne hedonisten): zijn utilitaire individualisten met een sterke materialistische gedrevenheid. Niet de publieke zaak maar het eigen belang staat voorop en dit uit zich in selectieve interesse voor overheidsbeleid. Over het algemeen is deze zelfredzame groep minder negatief over de overheid dan de buitenstaanders, al is men zeker

4


niet volgzaam en het niet altijd eens met de overheid. Pragmatici zijn vaak goed geïnformeerd over wat er speelt in de actualiteit en de politiek, maar dat vertaalt zich lang niet altijd in persoonlijke participatie.

De mentaliteit van Nederland en Overijssel vergeleken: groepen en waarden Voor de Staat van Overijssel heeft Motivaction in 2010 een raming gemaakt van de Mentalityverdeling voor het toekomstig Overijssel. Hieruit blijkt ook de verschillen in mentaliteit tussen verschillende generaties. Uitgaande van de huidige verdeling van sociale milieus in de Overijsselse bevolking en de verschillen in waarden tussen ouderen en jongere generaties hebben we een prognose gemaakt voor de jaren 2020 en 2030. Hierbij wordt de huidige Mentality-verdeling van Nederland als het ware doorgeschoven in de tijd. Bij jongere generaties zijn bepaalde Mentality-milieus groter dan bij de oudere generaties en andere kleiner. Doordat oudere generaties uitsterven en jongere generaties andere waarden hebben veranderen langzaam de percentages van de Mentality-milieus voor het totaal van de Nederlandse bevolking. Prognose verdeling Mentality milieus in de provincie Overijssel 100% 12 80%

8 8

60%

15 9 7

16 11 7

18

15

12

6 7

5 7

4 6

15

17

19

25

24

24

Nu

2020

2030

40%

Gemaksgeorienteerden Postmoderne Hedonisten Kosmopolieten Traditionele Burgerij Nieuwe Conservatieven Postmaterialisten Opwaarts mobielen Moderne Burgerij

20%

0%

Bron: Mentality-meting 1997-2009 van Motivaction. Om deze analyse uit te kunnen voeren is gebruik gemaakt van meerdere jaren uit de database. Daardoor verschillen de percentages ten opzichte van de verdelingen zoals genoemd in De Staat van Overijssel.

Er zijn een aantal trends waarneembaar in de provincie Overijssel in de periode tot 2030:      

De gemaksgeoriënteerden nemen in omvang toe: van 12% naar 16%. Ook de postmoderne hedonisten nemen een beetje toe: van 8% naar 11%. De traditionele burgerij wordt sterk kleiner: van 18% naar 12%. De nieuwe conservatieven worden iets kleiner: van 6% naar circa 4%. De opwaarts mobielen nemen gestaag in omvang toe: van 15% naar 19%. De kosmopolieten, moderne burgers en postmaterialisten blijven min of meer stabiel.

Gezien deze trends verwachten we dat de Overijsselse bevolking steeds hedonistischer, pragmatischer, assertiever en zelfgerichter zal worden. Men zal meer gericht zijn op het eigen

5


persoonlijke leven, op het hier en nu en op het opdoen van nieuwe ervaringen. Waarden als volgzaamheid, gehoorzaamheid, solidariteit, reflectie en maatschappelijke betrokkenheid zullen steeds minder vanzelfsprekend zijn. Ook verwachten we een toenemende oriëntatie op nieuwe technologie en media- en beeldcultuur. Hiermee volgt de Provincie Overijssel in grote lijnen de veranderingen in mentaliteit van Nederland als geheel, maar wel in een trager tempo. Ook uit onderstaande analyse van sociaalculturele trends blijkt dat Overijssel wel een aantal verschillen laat zien ten opzichte van de rest van Nederland. Deze verandering in waarden geldt in het bijzonder voor jongeren. Als we kijken naar de burgerschapsstijlen van de jongste generatie (Grenzeloze Generatie) dan zien we de pragmatici en buitenstaanders in omvang groter zijn dan bij de iets oudere Pragmatische Generatie, terwijl de percentages verantwoordelijken en plichtsgetrouwen verder afnemen. Verdeling Mentality per generatie in de provincie Overijssel 100% 12 90%

4

7

5

5

70%

40% 30%

14 5

10 3

9

11

16

30

7

10 10

60% 50%

9 6

32

37

13 24

11

80%

12

11

9

8

10

Gemaksgeorienteerden

6

Postmoderne Hedonisten

5

Kosmopolieten

7

Traditionele Burgerij Nieuw e Conservatieven

11

11

6

32

16

Opw aarts mobielen

7 20% 10%

Postmaterialisten

Moderne Burgerij

36 29

26

25

21

18

0%

ie rat ne ge he

tie er a en eg loz ze en Gr

sc ati gm pr a

ie

ie rat ne ge en

t er a en

ie rat ne ge se

ie rat ne ge

r rlo ve

le

tg te s pr o

s til

og orl oro vo

Verklaring generaties:  Vooroorlogse generatie: geboren tussen 1910 en 1930  Stille generatie: geboren tussen 1931 en 1940  Protestgeneratie: geboren tussen 1941 en 1955  Verloren generatie: geboren tussen 1956 en 1970  Pragmatische generatie: geboren tussen1971 en 1980 2  Grenzeloze Generatie: geboren na 1980 Vergelijking sociaal-culturele trends rest Nederland en Overijssel De waarden van burgers zijn door Motivaction niet alleen in kaart gebracht aan de hand van de waardengroepen van het Mentality-model. Ook monitoren wij continue een groot aantal sociaalculturele trends die een beeld geven van de veranderingen in mentaliteit van de Nederlandse samenleving als geheel. Met het verdwijnen en opkomen van generaties veranderen opvattin2

In de meest recente Motivaction publicaties over de Grenzeloze Generatie wordt 1986 als eerste geboortejaar voor de Grenzeloze Generatie gehanteerd.

6


gen en voorkeuren van burgers geleidelijk, maar onmiskenbaar. Ook veranderende omstandigheden (bijv. economisch, ecologisch, technologisch) hebben hun weerslag op het sociaalcultureel klimaat. Deze graduele verschuivingen zijn niet altijd direct zichtbaar in het publieke debat of in de publieke opinie, maar vormen voor de langere termijn een belangrijke indicator hoe het maatschappelijk klimaat verandert. Vandaar dat wij hiervoor ook wel de term sociaalculturele onderstromen hanteren. Toelichting sociaal-culturele onderstromen Sociaal-culturele onderstromen zijn fenomenen in de samenleving (bijvoorbeeld ‘law & order’) die van invloed zijn op het gedrag van mensen en waar sommige groepen hoog op scoren en andere groepen juist niet. Deze onderstromen scheiden en verbinden bevolkingsgroepen. Elke persoon ‘doet in een bepaalde mate mee’ aan zo’n onderstroom: men hecht sterk aan ‘law & order’ of juist helemaal niet of scoort hoog op ‘individualiseringsangst’ of juist niet. De sociaalculturele onderstromen zijn in specifieke sociale milieus of specifieke groepen Nederlanders meer of minder actief. Samenvatting van de belangrijkste trends: hoe verandert de mentaliteit van Nederland? De Nederlandse samenleving wordt in toenemende mate extravert, direct en prikkelgericht, maar ook open minded en technologisch georiënteerd. De onttraditionalisering en individualisering schrijden voort. Een nieuwe vorm van zelfgerichtheid overheerst, in combinatie met een verlangen naar directe ervaring, expressie en het vertellen van (grote) verhalen. Onder invloed van de economische crisis is er sprake van een opgekomen besef van soberheid en een lager welvaartsniveau in de toekomst. De focus op gemeenschappelijkheid, maatschappelijk engagement neemt af. Er wordt steeds meer afstand genomen van een egalitaire cultuur en is er een behoefte aan eigentijdse vormen van leiderschap met goede voorbeelden om naar op te kijken. Nederlanders lijken beter in staat om te gedijen in hectiek en verandering en lijkt minder behoefte te hebben aan afstand nemen en ontsnappen aan prikkels. Vergelijking trends Overijssel met de rest van Nederland Voor deze quick scan zijn de waarden van de inwoners van Overijssel afgezet tegen die van de inwoners van de andere 11 provincies. Waarin verschilt de mentaliteit van de Overijsselaren? Ten opzichte van de rest van Nederland onderscheiden de inwoners van Overijssel zich doordat zij meer belang hechten aan de volgende sociaal-culturele onderstromen: Gemeenschapszin: Maatschappelijk betrokken zijn en jezelf verantwoordelijk voelen voor de gemeenschap Collectief ervaren: het willen beleven van ervaringen in grote groepen. Door het delen van ervaringen voelt men zich verbonden met andere mensen en de maatschappij als geheel. Onthaasten: er bewust voor kiezen om ruimschoots de tijd te nemen voor zaken die men echt belangrijk vindt. 'Tijd is leven' komt in de plaats van 'tijd is geld'. Deze sociaal-culturele onderstromen zijn juist minder van belang voor de gemiddelde Overijsselaar. Zelfbeschikking: Zelf bepalen hoe men leeft, los van gangbare richtlijnen en conventies Tijdsklem: Een continue tijdsdruk ervaren door de vele verplichtingen in het dagelijks leven Exhibitionisme: Het etaleren van de eigen leefstijl en het persoonlijke leven aan anderen. Overijssel kenmerkt zich dus door ten opzichte van de rest van Nederland dus door waarden die meer gericht zijn op het collectief en kwaliteit van leven. Jezelf bescheiden opstellen en de

7


tijd nemen zijn belangrijker waarden dan in de rest van Nederland. Dit komt ook overeen met het beeld dat bestaat van Overijssel als provincie waar het leven anders is dan in de meer gehaaste en extraverte Randstad. Deze andere waarden hangen uiteraard samen met de Mentality-samenstelling van Overijssel. Zoals we hebben gezien wijkt die af van de rest van Nederland. De in Overijssel oververtegenwoordigde Mentality-milieus traditionele burgerij en moderne burgerij delen deze “ zachte ” waarden, maar ook in Overijssel groeien die Mentalitymilieus die meer gericht zijn op presteren en het individu.

Bereidheid van burgers om zich in te zetten/mee te denken Motivaction heeft de Nederlandse bevolking gevraagd wat de manieren zijn waarop zij bereid zijn zich in te zetten om mee te denken met de politiek c.q. vorm te geven aan burgerinspraak. Hierbij is de rode draad dat die milieus die positiever staan ten opzichte van de overheid over de hele linie enthousiaster zijn zich in te zetten. Motivaction heeft deze vraag voorgelegd aan de Nederlandse bevolking. Hieronder de uitkomsten voor het totaal van de Nederlandse bevolking en per Mentality-milieu. Welke van onderstaande vormen van burgerinspraak in de politiek spreken u aan? % vorm spreek aan

MB OM PM NC TB KP PH GG Totaal

gaan stemmen

63

72

55

84 72 77 73 47 42 50 46

67

36

73 37

80

deelnemen aan referendum

30

42

kiezen van minister-president

38

44 38

28 29 42 38 27 33 44 35

37

36

33 29

42

kiezen van burgemeester

37

35

stemmen over een wetsvoorstel

33 11

33 15

26

35 13

deelnemen aan burgerpanel dat de politiek adviseert

13

14

29

32 26 40 31 31 21 25 25 29 14 30 20

32

meedoen aan informatie- of inspraakavonden

12

19

indienen van een wetsvoorstel

11

15

12

12 10 14 11

16

12

het hebben van persoonlijke contacten met politici

8

13

15

19

11

lid zijn van een politieke partij

4

12

20

meedoen aan protestacties, demonstreren

6

10

25

15

10

meedoen aan internetdiscussies

5

10

7

18 11 15 10 6 4 17 10 12 2 13 12

9 6 10

8

32

8 16

9

20

11

MB = moderne burgerij OM = opwaarts mobielen PM = postmaterialisten NC = nieuwe conservatieven TB = traditionele burgerij KP = kosmopolieten PH = Postmoderne hedonisten GG = Gemaksgeoriënteerden In deze data vallen twee zaken op: 1. De Mentality-milieus die het meeste vertrouwen hebben in de overheid worden door meerdere vormen van burgerinspraak aangesproken, met uitzondering van directe democratie. Vormen van directe democratie (zoals bijvoorbeeld het kiezen van de minister-president) zijn echter wel populair bij die Mentality-milieus die op een wat grotere afstand staan van de politiek, zoals de opwaarts mobielen en gemaksgeoriënteerden. 2. Lid zijn van een politieke partij (en daarmee mogelijk ook actief worden als volksvertegenwoordiger) is één van de minst genoemde vormen van burgerinspraak. Hiernaast zien we hierbij een significante oververtegenwoordiging van de Mentality-milieus met verantwoordelijke burgerschapsstijl. De Mentality-prognoseanalyse van Overijssel heeft echter laten zien dat deze Mentality-milieus de komende jaren in omvang zullen afnemen. De “kweekvijver”

8


voor nieuwe volksvertegenwoordigers wordt daarmee kleiner en gemiddeld ouder, tenzij andere milieus worden bereikt en geïnteresseerd. Gewenste positie op de participatieladder Ook is de aan de Nederlandse bevolking gevraagd hoe ver zij mee willen gaan op de participatieladder van informeren t/m het zelfs meewerken aan de uitvoering van plannen. Wat is voor u persoonlijk een geschikte betrokkenheid bij het gemeentebestuur? % optie gekozen Ik zou geïnformeerd willen worden Ik zou willen meedenken of meepraten Ik zou willen meebeslissen Ik zou willen meewerken aan het uitvoeren van deze plannen Ik vind het niet nodig hierbij betrokken te zijn

MB

51 12 16 3 41

OM PM NC TB KP PH GG Totaal

50 18 27 7 34

70 32 30 15 14

70 26 29 7 15

55 14 18 3 34

63 38 33 12 22

67 30 21 5 14

46 9 15 5 51

57 21 22 6 30

Slechts 30% van de Nederlanders geeft aan dat zij helemaal niet betrokken wil zijn bij het gemeentebestuur en alleen bij het Mentality-milieu gemaksgeoriënteerden – dat het meest op afstand tot de overheid staat – een meerderheid. Het zijn echter in grote lijnen dezelfde drie verantwoordelijke Mentality-milieus die vaker dan gemiddeld aangeven mee te willen denken en mee te beslissen, iets dat natuurlijk onderdeel is van de taken van een volksvertegenwoordiger. Meewerken aan de uitvoer van plannen is echter ook voor deze groep burgers een brug te ver. Afzijdige burger actief in kleine kring Ook burgers die op wat meer afstand van de overheid staan zijn echter wel degelijk maatschappelijk actief, bijvoorbeeld als vrijwilliger bij de sportvereniging, oppas van buurt- of kleinkinderen of om hun directe woonomgeving leefbaar te houden. Zelfs een meerderheid van Nederland geeft aan dit te doen. De politiek en de overheid staan voor veel mensen echter buiten de kleine kring van hun dagelijks leven. Ik zet me actief in om mijn woonomgeving leefbaar te houden MB OM PM NC TB KP PH GG Totaal 48 41 30 38 35 36 62 55 (helemaal)/mee oneens (%) 43 52 59 70 62 65 64 38 45 (helemaal) mee eens (%) 57

Verwachtingen van een volksvertegenwoordiger We hebben gezien dat niet iedere burger het ziet zitten om actief te worden in een politieke partij dan wel mee te beslissen met haar lokale c.q. provinciale bestuurders. Aan de andere kant komt uit de quick scan naar voren dat burgers wel degelijk betrokken willen zijn bij het lokale bestuur, met name door op de hoogte te worden gehouden en door te stemmen. Alleen wat verwachten zij van hun volksvertegenwoordigers en bestuurders? En hoe groot is het vertrouwen in politici in vergelijking met andere beroepsgroepen? Recent heeft Motivaction de Nederlandse bevolking gevraagd in welke beroepsgroepen zij (veel) vertrouwen heeft en in welke minder. De resultaten komen overeen met de bekende publieke opinie waarin mensen vaak aangeven weinig vertrouwen te hebben in “de politiek”. Opvallend is dat burgemeester vanuit hun relatief onpartijdige positie boven de partijen het meeste vertrouwen genieten.

9


Kunt u aangeven in welke van onderstaande beroepsgroepen u over het algemeen veel of weinig vertrouwen heeft? % dat veel vertrouwen heeft in: Verpleegkundigen Huisartsen Onderwijzers, leraren Wetenschappers Rechters Militairen Politieagenten Burgemeesters Priesters, dominees Journalisten Ambtenaren Ministers Entertainers op televisie Wethouders Gemeenteraadsleden Leden van de Tweede Kamer Statenleden (leden van Provinciale Staten) Directeuren van zorginstellingen Directeuren van grote bedrijven Bestuurders bij provincies (gedeputeerden en CvK) Politici Directeuren van woningcorporaties Autoverkopers Reclamemakers

79% 75% 62% 53% 52% 48% 45% 23% 23% 14% 11% 10% 10% 9% 9% 9% 9% 8% 8% 8% 5% 5% 4% 4%

= type bestuurder of volksvertegenwoordiger

Ook is het interessant om te zien welke beroepsgroepen wel op vertrouwen kunnen rekenen: verpleegkundigen, huisartsen, leraren staan bovenaan: allemaal beroepsgroepen waarmee burgers persoonlijk contact hebben, hen aandacht geven en die worden gezien als beroepsgroepen die zich inzetten voor hun directe belangen. Beroepsgroepen die worden gezien als onpartijdig en als autoriteit volgen hierna, waarbij het goed is om te weten dat deze vraag is voorgelegd na de affaire Stapel. Deze heeft het vertrouwen in wetenschappers dus niet laten dalen tot het niveau van bijvoorbeeld journalisten of reclamemakers. Mensen die het in bij grote bedrijven en in de politiek voor het zeggen hebben worden door de bevolking echter veel minder vertrouwd. Burgers willen dat bestuurders met name koersen op rechtvaardigheid en een balans vinden tussen menselijke en economische belangen. Dit is bij eigenlijk alle Mentality-milieus het geval. De schuldvraag (wie is schuldig aan de problemen?) is met name voor de traditioneel georiĂŤnteerde Mentality-milieus nieuwe conservatieven en traditionele burgerij relevant. in hoeverre staat u er negatief of positief tegenover dat bestuurders

% (zeer) positief

zich de volgende vragen stellen over maatschappelijke problemen?

MB

Hoe kunnen we hier op een rechtvaardige manier mee omgaan? Wat zijn de economische gevolgen? Wat zijn de persoonlijke, menselijke gevolgen? Wie is verantwoordelijk voor de problemen? Welke groepen in de bevolking veroorzaken de problemen voor anderen? Wie is schuldig aan de problemen?

OM PM NC TB KP PH GG Totaal

62 62 63 49 46 43

57 91 86 64 74 87 64 90 86 40 49 66 43 41 72 35 38 57

82 79 71 75 69 73 63 57 59 38 50 46

10

76 75 69 49 44 35

65 60 50 36 50 27

72 69 69 50 48 41


Vertrouwen in verschillende typen bestuurders Wat verwachten burgers van bestuurders en volksvertegenwoordigers? Hiervoor heeft Motivaction het bestuursstijlenmodel ontwikkeld. Motivaction heeft de afgelopen periode het bestuursstijlen-model ontwikkeld op basis van deskresearch en interviews met vele bestuurders en bestuurskundigen. Hiernaast is een begin gemaakt met het verder empirisch valideren van dit model. Schematisch overzicht kenmerken bestuursstijlen

Aan burgers is gevraagd in welk type bestuurder zij het meeste vertrouwen hebben. Met geel is aangegeven welke bestuursstijl door welk Mentality-milieu het meest vertrouwd wordt. In hoeverre heeft u vertrouwen in deze typen bestuurders bij de overheid? % Heeft (veel) vertrouwen 3 Verbinder Netwerker Aanjager Analytische procesregisseur Agenderende Ambassadeur Hiërarchische Leider

MB OM PM NC TB KP PH GG Totaal

42 40 38 38 13 8

37 34 45 24 12 17

62 69 31 48 21 6

53 38 56 54 11 19

44 55 62 43 5 16

56 50 43 44 14 8

50 41 44 39 17 12

We zien dat de verbindende bestuursstijl het meeste vertrouwen geniet bij burgers. Opvallend is dat de “ klassieke ” hiërarchische leider het minst vertrouwen inboezemt, al wordt dit vertrouwen

3

Gehanteerde vraagstellingen: Verbinder: verbindende bestuurder die beleidsmakers en maatschappelijke organisaties bijeen brengt om gezamenlijk tot besluiten te komen Netwerker: open en zichtbare bestuurder die vooral gebruikmaakt van de creativiteit van personen en groepen in de samenleving Aanjager: doelgerichte en rationele bestuurder die er bovenop zit dat resultaten zo efficiënt mogelijk worden behaald Analytische procesregisseur: deskundige bestuurder die op de achtergrond blijft en erop toeziet dat procedures altijd zorgvuldig worden gevolgd Agenderende Ambassadeur: tegendraadse bestuurder die opkomt voor thema’s of groepen die in de gevestigde politiek weinig aandacht krijgen Hiërarchische Leider: daadkrachtige en dominante bestuurder met een eigen visie, die van bovenaf de koers bepaalt

11

36 42 39 24 8 16

46 45 44 38 13 13


mogelijk negatief beïnvloed door het woord dominant in de vraagstelling, dat doorgaans een negatieve gevoelswaarde heeft. Andere kanttekening: hier is gevraagd naar in welk type bestuurder men het meeste vertrouwen stelt. De volgorde in waardering kan anders worden als wij per bestuursstijl nagaan door welke bestuursstijl burgers zich het meest vertegenwoordigd voelen, of welke het beste luistert naar zijn of haar wensen.

Aanknopingspunten quick scan voor de Volksvertegenwoordiger van 20XX Samenvatting aanknopingspunten: de volksvertegenwoordiger van 20XX De belangrijkste conclusies uit de quick scan duiden op een ander maatschappelijke werkelijkheid en een andere houding ten opzichte van overheid en politiek. Met name jongere generaties zijn meer op het individu gericht, zijn extravert, eerder pragmatisch dan ideologisch ingesteld en 4 staan met beide benen in de huidige netwerksamenleving. Bestuursstijlen die hier op inspelen krijgen dan ook het vertrouwen. Burgers zijn meer dan nu extravert en open minded, maar gemeenschapszin en maatschappelijke betrokkenheid vindt men minder belangrijk. In Overijssel is deze ontwikkeling weliswaar minder sterk dan in bijvoorbeeld de Randstad, maar ook Overijssel nemen die Mentality-milieus die deze individualistische waarden delen in omvang toe ten opzichte van de meer collectief gerichte Mentality-milieus. De ‘kweekvijver’ van nieuwe volksvertegenwoordigers wordt in ieder geval steeds kleiner. En de mentale afstand tussen volksvertegenwoordigers en de mainstream van de samenleving dreigt groter te worden. Om die afstand kleiner te maken zullen volksvertegenwoordigers en bestuurders meer dan nu flexibel moeten zijn in hun rol en snel kunnen switchen van het controleren van het bestuur (bestuursstijl: analytische procesregisseur) naar het leggen van contact met burgers. De communicatiefunctie van de volksvertegenwoordigers wordt even belangrijk als hun controlerende functie. De volksvertegenwoordiger van de toekomst is daarmee minder ‘ambtelijk’ ingesteld en minder partijpoliticus. Hij of zij beseft dat de rol buiten de statenzaal en raadszaal minstens zo belangrijk is dan hun rol binnen het politieke metier. Er is een verschuiving van controleren naar communiceren, van nadruk op de verschillen tussen overheid en samenleving naar het verbinden van burgers en organisaties met die overheid. Volksvertegenwoordiger worden die je niet meer alleen uit plichtsbesef of omdat je nu eenmaal al heel lang meeloopt in je partij, maar ook omdat het een uitdagend ‘beroep’ is met de nodige maatschappelijke status. Het is goed te combineren met carrière en privéleven, mede door een goede ondersteuning bij je werk. Onder deze voorwaarden kan het mogelijk zijn om herkenbare volksvertegenwoordigers te vinden die weten wat er speelt bij burgers. Volksvertegenwoordiger blijft natuurlijk altijd wel tot op zekere hoogte een ‘roeping’. Burgers die geheel afwijzend staan ten opzichte van overheid en politiek zullen niet snel raadslid of statenlid worden. Een Gemeenteraad of PS wordt daarmee nooit een exacte dwarsdoorsnede van de inwoners van een provincie of gemeente. Door aandacht te besteden aan wat burgers verwachten van hun bestuurders en volksvertegenwoordigers en door de juiste voorwaarden te scheppen voor nieuwe gezichten is echter wel te waarborgen dat volksvertegenwoordigers herkenbaar blijven voor burgers.

4

Dit is niet alleen het geval in vergelijking met oudere generaties maar ook in vergelijking met hun leeftijdsgenoten van 10 of 20 jaar geleden. In onderzoek is te zien dat basiswaarden van mensen relatief weinig veranderen bij het ouder worden.

12


Op deze volgende pagina’s worden een aantal conclusies en aanknopingspunten nader uitgewerkt. Conclusie: beperkt aantal burgers bereid om politiek actief te worden, directe democratie populair bij afzijdige burger Het draagvlak om lid te worden van een politieke partij of als burger zelf mee te beslissen met de overheid is veel lager dan voor stemmen of meepraten op een bezoekersavond bijvoorbeeld. Dat is op zich geen verrassing, ook niet dat deze enthousiastelingen zich concentreren in een paar segmenten. Opvallend is het verschil in waardering van directe democratie: burgers op grotere afstand van de overheid zien hier meer in dan burgers die vertrouwen hebben in de huidige organisatie van de democratie. Conclusie: Meeste vertrouwen in verbindende bestuursstijlen, met name ook in Overijssel Burgers hebben (in het algemeen) het minste vertrouwen in hiërarchische leiders en agenderende ambassadeurs. Er is meer draagvlak voor bestuurders met een meer verbindende, open en positieve bestuursstijl. In Overijssel is de verbindende leiderschapsstijl extra van belang: Mentality-milieu moderne burgerij is in deze provincie een (nog) groter segment dan elders in Nederland en deze heeft het meeste vertrouwen in een verbindende bestuursstijl. Bovendien sluiten de in Overijssel belangrijke sociaal-culturele trends gemeenschapszin en collectief ervaren ook goed aan bij een dergelijke verbindende bestuursstijl. Aanknopingspunt: volksvertegenwoordiger dient schakel tussen overheid en burgers te zijn Op basis van de veranderingen in waarden van de Nederlandse bevolking groeit het draagvlak voor zichtbare volksvertegenwoordigers en wordt minder belang gehecht aan de formele taakopvatting van volksvertegenwoordigers. De volksvertegenwoordiger c.q. bestuurder van de 20XX is geen “ superambtenaar ” die achter de schermen de overheid controleert maar een betrokken burger fungeert als schakel tussen overheid en samenleving en zichtbaar is in de media, bij bijeenkomsten en op straat. Meer dan een controleur van de provincie c.q. gemeente is het een persoon die mede fungeert als een ‘verbindingsofficier’ tussen de burgers en de gemeentelijke dan wel provinciale organisatie. Aanknopingspunt: volksvertegenwoordiger van 20XX is geen pure partijpoliticus Burgers hebben steeds minder vertrouwen in ideologieën en (partij)politiek. Ze zijn eerder op zoek naar mensen die een duidelijk en herkenbaar verhaal vertellen, los van de exacte politieke kleur van die persoon. De volksvertegenwoordiger van 20XX is idealiter dan ook minder een pure partijpoliticus dan nu vaak het geval is. In plaats van iemand die al jaren meeloopt in de partijmachinerie is het iemand die ‘gescout’ wordt als uitgesproken deelnemer aan de samenleving en daarmee hopelijk ook als uitgesproken volksvertegenwoordiger. Op deze manier is te voorkomen dat de geconstateerde krimp in de ‘vijver’ van burgers die lid willen worden van een politieke partij zich vertaalt in een nog moeizamere zoektocht naar potentiële volksvertegenwoordigers. Hierbij is ook het voorkomen van een steeds groter verschil in waarden en leven tussen de ‘gewone’ burger en de volksvertegenwoordiger een reden om niet alleen doorgewinterde partijleden op de kieslijsten te zetten. Aanvullend argument: het draagvlak voor bestuursstijlen laat zien dat burgers vertrouwen hebben in netwerkende en verbindende politici die verder kijken dan de politiek alleen. Aanknopingspunt: bestuurders en volksvertegenwoordigers dienen flexibel te zijn in hun wijze van optreden Het gaat in de komende tijd om een goed afgestelde antenne voor drijfveren en trends onder de oppervlakte en het is de kunst om hierop effectief in te spelen. De netwerk- en internetsamenle-

13



Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.