onderweg • ontdekken • reizen • genieten februari 2017
Arctisch fantastisch
Spitsbergen Winterkamperen in de Vogezen
Unesco-erfgoed
5,95 euro
afgiftekantoor gent x
+ Friesland / fietsen in Cornwall / Dominicaanse Republiek / in de ban van Georgië
39
26 op de cover
14 Coverfoto Thomas De Boever
6
PASAR febRuARi 2017
78
INHOUD 8
Qué Pasar? Elke maand de laatste Pasar-nieuwtjes, jullie vragen en de leukste nieuwigheden
14
Spitsbergen Arctisch fantastisch
24
6 x brouwerijen Met individuele rondleidingen
26
Dominicaanse Republiek Ervaringsreis in impressies
34
Natuurlijk! Waarom groeit gras niet in de winter?
39
Winterkamperen in de Vogezen Back to basics in de sneeuw
47
Agenda Winterse leuke evenementen, festivals, expo’s en Pasar-activiteiten
60
Immaterieel erfgoed 11 activiteiten uit eigen land
68
Terwaar: Cornwall graatloos gefileerd Naar de oorsprong van fish-and-chips
76
In de ban van Georgië
68
Dichtbij kamperen Deel 9: Haute-Normandie
78
Friesland Fraais van toen en nu
85
Leuk logeren Boerderij in Wakken
87
Reis*wijs Praktisch advies met en zonder valies
91
Camping in de kijker
93
Pasar-voordelen Vroegboekkorting bij de Kompas Campings en bier proeven bij Corsendonk
99
Colofon/abonneren
100 Volgende maand in Pasar
EXTRA
60
februari
3
fiets- & wandelfiches
Ontdek de ledenvoordelen van Pasar PASAR febRuARi 2017
7
SPITSBERGEN
Arctisch fantastisch
14
PASAR FEBRUARI 2017
TEKST AART DE ZITTER – FOTO’S THOMAS DE BOEVER
PASAR FEBRUARI 2017
15
26
PASAR febRuARi 2017
TeksT Els Van niEuwEnhoVE - FoTo’s liVina Van opstal En Jan DE smEt
OP ERvARINgsREIs NAAR DE
Dominicaanse Republiek Altijd welkom
In oktober 2016 trok een groep beroepskrachten en vrijwilligers van Pasar op ervaringsreis naar de Dominicaanse Republiek. Pasar en Wereldsolidariteit willen er samen met de plaatselijke partners ijveren voor betere arbeids en levensomstandigheden. Het werd een reis waarin armoede, maar ook gastvrijheid en vechtlust centraal stonden. Pasarmedewerkster Els van Nieuwenhove blikt terug in elf impressies.
Geen paradijs voor barvrouw Jina
Op de luchthaven van Punta Cana kom je terecht in een gezellige hal met karakteristieke rieten daken. We worden er verwelkomd door een dolenthousiaste merengueband en lachende gezichten. De tempera tuur stijgt met een tiental graden en we zijn overwel digd door de vrolijke sfeer, die achteraf de rode draad blijkt van deze hele reis. De schoonheid, warmte en gastvrijheid van de Dominicaanse Republiek en haar inwoners zijn onuitputtelijk.
Postkaartplaatje In het oosten van de Dominicaanse Republiek, in de provincie La Altagracia, ligt voor vele buitenlandse toeristen het aards paradijs. Aan de kust vind je de resorts van internationale ketens. Elk hotel heeft een stukje privéstrand waar je letterlijk melk kan drinken uit een kokosnoot. Wat artificieel maar toch, het is er altijd zonnig, het zand is zacht, het zeewater aan genaam, goed voor een plons op elk moment van de dag. Maar als je dan op een publiek strand belandt zoals Macao Beach, maakt de sfeer het ‘postkaart plaatje’ pas echt compleet. Er hangt een soort van warme mist bij zonsondergang. Enkele locals baden er nog in alle rust. Een paar jongeren genieten van de muziek die weerklinkt uit de radio van hun auto – die je er tot bijna op het strand rijdt. Een verliefd koppeltje springt romantisch tegen de golven aan.
‘‘
Op de Rio Yuma kan je een boottochtje maken en orchideeën spotten aan de rivieroever.
De Dominicaanse Republiek heeft prachtige stranden, dat klopt. Alleen hebben de meeste Dominicanen amper tijd en geld om vrij te nemen en van hun paradijselijke kust te genieten. Dat wordt plots heel concreet bij de ontmoeting met de jonge barvrouw Jina, die net als heel wat Dominicanen in de toeristi sche sector werkt. Jina is 23 en heeft een zoontje van 1 jaar. Ze woont op een drie uur durende busrit van het hotel, omdat het te duur is voor haar om dichterbij te komen wonen. Ze werkt elf dagen aaneensluitend, tien uur per dag en heeft vanzelfsprekend niet veel tijd over om zelf naar het strand te gaan. Bovendien zijn het zwembad en het strand aan het hotel enkel voor de gasten. Jina heeft drie dagen vrij om haar zoontje te zien dat bij haar moeder woont. Ze vertelt met stralende glimlach haar verhaal maar wanneer het over haar zoontje gaat, horen we een krak in haar stem…. ‘Ja, het is soms moeilijk’, verontschuldigt ze zich. Haar ogen worden glazig.
Vis eten bij de pelikanen Boca de Yuma is een vergeten oord van rust en duidelijk nog niet ontdekt door de grote hotelketens uit de omgeving. Het is een charmant vissersdorpje, naar verluidt een van de weinige in de Dominicaanse Republiek waar men nog echt van de visvangst leeft. De Rio Yuma mondt er uit in de Caribische Zee. Je kan er met vissersbootjes een tochtje maken en wilde orchideeën spotten aan de oever van de rivier. De vissers brengen je ook met veel plezier naar het kleinste strand van de wereld zo beweren ze toch aan de andere kant van de baai. De golven kletsen er met schwung tegen de rotsen aan en dat is zowat het enige geluid dat je hoort. Niet verwonderlijk dat de lokale middenklasse hier graag op uitstap komt in het weekend om er een vers visje te eten. Net als de pelikanen uit de omgeving, die zijn duidelijk ook verzot op het lekkers uit de zee.
>>> pasaR fEbRuaRi 2017
27
TEKST MARIANNE MOYSON
X immaterieel
erfgoed in eigen land
Wat vroeger bekendstond als volkscultuur, traditie of ambacht, heet tegenwoordig immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid. Dat klinkt officieel en dat is het ook. Onder impuls van Unesco worden deze gebruiken wereldwijd erkend. Het gaat om niet-tastbare gewoontes die verbonden zijn aan een streek of land. Het is de bedoeling om de tradities levend te houden en door te geven aan volgende generaties omdat ze een uitgesproken identiteit geven aan onze cultuur. Ons land telt elf beschermde folkloristische gewoontes om fier op te zijn.
1
Garnaalvissers te paard Oostduinkerke
De garnaalvissers, die je meteen herkent aan hun gele nylon jekkers, trekken met een boerenpaard de zee in om garnalen te vissen. Het paard sleept een net van acht meter breed achter zich aan dat wordt opgehouden door twee zijdelingse planken. Vlotters zorgen ervoor dat de bovenkant blijft drijven en dankzij een ketting die over de grond sleept, ‘springen’ de garnalen in de netten. mens en dier één met de natuur De garnaalvissers leven met het tij en zijn één met de natuur. Niet de mens maar eb en vloed bepalen of en wanneer er gevist wordt. Waar en wanneer De paardenvissers zijn actief in de zomermaanden en in het paasweekend. Je vindt ze op het strand ‘centrum’ in Oostduinkerke. Meer info Op www.paardevissers.be vind je meer informatie en een kalender met de exacte data.
60
PASAR FEBRUARI 2017
Biercultuur In november 2016 werd de Belgische biercultuur mee opgenomen op de Unesco-lijst van immaterieel cultureel erfgoed. streekgebonden Dikwijls zijn de bieren streekgebonden. Zo brouwt men in Brussel en in het Pajottenland voornamelijk lambiekbieren, saison-bieren zijn typisch Waalse soorten en voor oud-bruine bieren moet je in West-Vlaanderen zijn.
2
Meer info Op bit.ly/bierbase vind je veel informatie over alles wat met bier te maken heeft en een uitgebreid overzicht van alle brouwerijen die je - met of zonder proeverij - kan bezoeken. Een selectie van die brouwerijen vind je op blz. 24-25.
Houtem Jaarmarkt Sint-Lievens-Houtem
Houtem Jaarmarkt is een sfeervolle winterjaarmarkt die ontstond tijdens de eeuwenoude bedevaartstraditie ter verering van de Heilige Livinus. In het zog van de bedevaarders trokken kooplui uit Gent mee naar Houtem. Sindsdien worden hier vee, koopwaar en textiel verhandeld. Een koop wordt nog zoals in vroege tijden gesloten met een ‘handjeklap’. Vandaag Het vee staat nog steeds centraal, maar daarnaast kan je genieten van een streekproductenmarkt, live optredens voor alle leeftijden en een stoet. Elk jaar is een andere Europese regio te gast, wat de markt een internationaal tintje geeft. Waar en wanneer Houtem Jaarmarkt vindt plaats op 11 en 12 november. Meer info Het exacte programma vind je tegen dan op de website www.sint-lievens-houtem.be en op de facebookpagina: houtemjaarmarktofficieel.
3 PASAR FEBRUARI 2017
61
Haventje van Padstow.
68
PASAR febRuARi 2017
TERWAAR
CornWAll grAAtloos gefileerD
Naar de oorsprong van de échte
fish-and-chips Als kind prikte Pasarreporter Aart De Zitter voor de eerste keer met een plastic vorkje in een veel te vet gebakken stuk kabeljauw, in beslag gefrituurd. Hij beet op slappe frieten die hij in lauwe tartaarsaus duwde. Wist hij toen veel dat hij een stuk erfgoed aan het oppeuzelen was! Vandaag is het Britse graafschap Cornwall dé plaats waar kabeljauw en patat elkaar het ja-woord geven en Aart, ondertussen volwassen, ging dat nieuwsgierig van nabij bekijken.
l
aten we meteen toegeven: we zijn op de verkeerde locatie beland. ‘nergens kom je dichter bij de oorsprong van de oer-Britse fish-and-chips dan in Cornwall, in het zuidwesten van engeland.’ Dat lezen we in zowat alle toeristische brochures en food-boekjes. Pardon? fout dus. ‘fish and chips’ is een hybride mengeling van Belgische frieten met Joods-traditioneel in beslag gebakken vis (een sefardisch gerecht uit de zestiende eeuw). Die mengeling kwam pas later naar engeland, waar ze enorm populair werd. (lees het kaderstukje op blz. 74 voor meer details.) Maar nu we in Cornwall zijn, willen we de Britten graag in hun illusie bevestigen: fish-and-chips is Brits. Meer specifiek: de lekkernij komt uit Cornwall. en dus staan we op de winderige kaai van de kleine vissershaven van Padstow, aan de noordelijke kustlijn van graafschap Cornwall. Cornwall is het aanhangsel van engeland, beseffen we, terwijl we tot ver voorbij de traag leeglopende delta van de Camel turen. Het ligt zo ver westelijk dat het een vergeten stukje UK lijkt. Padstow zelf is een slaperig havenstadje aan een delta die tweemaal per dag volloopt met zeewater. stephanie en Athena, twee bonkige vissersboten met meer kilometers op de teller dan hen allicht lief is, liggen wat moedeloos te dobberen in het laagwater. straks, als het tij keert, zullen ze opnieuw de wijde zee invaren en jagen op kabeljauw, poon, makreel, schaaldieren en ander maritiem lekkers dat hier in het relatief milde zeewater te vangen valt. norse, bebaarde vissers zullen opnieuw weer en ontij doorstaan om noordzeezaligheden op te vissen.
Maandelijks trekken reporter Aart De Zitter en fotograaf thomas De Boever in de reeks Terwaar naar de lekkerste plekjes van europa. Waar vind je de meest oorspronkelijke streekproducten? Wat zijn de troeven van dat terroir? TeksT AARt De ZitteR FoTo’s thomAS De boeveR
Gepimpte luxefrituur tijd voor een eerste portie fish-and-chips. nergens kunnen we die beter krijgen dan in stein’s fisheries: een gepimpte vis-versie van een luxefrituur, beter kunnen we deze plaats langs de kaaimuur niet omschrijven. Dit is een klein deeltje van het visimperium van rick stein. stein is de nu 69-jarige
>>> PASAR febRuARi 2017
69
TEKST CHRIS VAN MINNEBRUGGEN
Friesland. Fraais van toen en nu Mannen heten er Jildert, Anne of Sjoerd. Vrouwen gaan als Nienke, Lobke of Renske door het leven. Apetrots zijn ze op hun Elfstedentocht, de schaatswedstrijd die twintig jaar geleden voor het laatst is gereden. En op hun taal, ook al spreken ze die lang niet allemaal. Maar wat is er nog meer typisch Fries?
Het zwaard van Grutte Pier
78
PASAR FEBRUARI 2017
1
FrIes MuseuM
G
eruite rokken voor Schotse mannen of vendelzwaaien met Vlaamse vlaggen, geen volk dat niet worstelt met een identiteit. Dus kan je maar beter laten zien waar je fier op bent. In de collectie Ferhaal fan Fryslân van het heldere Fries Museum loop je tussen schilderijen, voorwerpen en verzamelstukken die naar typisch Friese bezigheden en geschiedenissen verwijzen. Daar zitten best wat iconen tussen. Oorijzers om de kanten muts van vrouwen op hun plaats te houden bijvoorbeeld. Er is ook de Hindelooper Kamer, een compleet Fries interieur gemaakt voor de Wereldtentoonstelling van 1878 in Parijs. Het publiek was er wild van. En er is het zwaard van Grutte Pier natuurlijk, opstandeling en held van alle Friezen. Als boer had hij geen uitstaans met de oorlogen die grote heren boven zijn hoofd uitvochten. Tot zijn boerderij werd platgebrand. Als aanvoerder van een groep zeerovers trok hij op de Zuiderzee ten strijde tegen de Hollanders. Oog in oog met zijn slagzwaard vraag je je af hoe groot die Grutte Pier wel was. Twee meter vijftien berekenden specialisten.
M
et Age Veldboom ontmoet ik de meest energieke en enthousiaste Fries ooit. Age is bezieler van het Skûtsjemuseum De Stripe in Earnewâld. Hij neemt je ook mee het water op in zijn eigen skûtsje, een korte platbodem met bruine zeilen en zwaarden langszij. Age gooit wat houtblokken in de kachel, laat me een stoel bijschuiven en vertelt: ‘Het Skûtsjesilen is immens populair, maar ik heb het niet zo op de wedstrijden met professionele teams en sponsors. Dan draait het alleen nog om geld, terwijl het eigenlijk een verhaal is van armoe en miserie. Vroeger gebeurde hier alles over het water. Zelfs de dokter zeilde met een bootje naar patiënten. Bieten, turf, modder, mest, alles werd hier over het water vervoerd. Waar het kon, ging dat met een zeil, waar het moest, met mankracht. Vrouwen trokken de schepen voort over het jaagpad. Soms stond het bloed ze in de handen. Dat verhaal vertellen we hier en hoe we een skûtsje bouwen, laten we je met al je zintuigen ervaren’, zegt Age. ‘Voel hoe een gewicht lichter wordt met een stel katrollen. Ruik de teer die het hout beschermt. Zie hoe de tannine het zeildoek bruin maakt tegen verrotting.’
Waarom is het skûtsje dan zo populair? ‘Omdat ze zo praktisch zijn’, zegt Age. ‘Kort genoeg om in de sluizen te passen, niet te breed voor de kanalen en met een platte bodem voor het ondiepe water. Daarnaast had je toen al die wedstrijden. Op feestdagen lieten de schippers zo zien wat voor knappe zeilers ze wel waren. Trokken ze de aandacht, dan leverde dat nieuwe contracten op.’ Zo bestaat tot op vandaag de Strontrace, een naam met een geurtje. ‘Het is een wedstrijd van drie dagen, dag en nacht varen van Workum naar Warmond en terug. Hij heet zo omdat vroeger langs dezelfde route koeienmest over het IJsselmeer en door de kanalen naar de Hollandse bloemenvelden werd gebracht. De koeienvlaaien zijn nu vervangen door mestkorrels. En iedereen vertrekt met evenveel zakken mest aan boord.’ Heeft Age dan ooit zelf de Strontrace gezeild? ‘Jazeker, lang geleden. Met de Swanebloem, mijn eigen skûtsje’, lacht Age met een twinkeling in de ogen. ‘En nog gewonnen ook.’ Merk Fryslân
Skûtsjesilen en de Strontrace
2
Knuppelvrijdag in Leeuwarden Toen de Japanners voor het eerst een westerse vrouw zagen, moest ze meteen model staan voor schilders en kunstenaars. Ontelbare keren werd ze gekopieerd in prenten en op aardewerk. Maar het sterkste verhaal vertelt Henk op de trappen van het gerechtsgebouw aan het Wilhelminaplein. ‘Toen in 1951 een veearts werd opgeroepen voor een verkeersovertreding, wou hij berecht worden in het Fries. De rechter verstond hem niet, de man kreeg een maximale straf. Het verhaal kwam in de krant, de journalist werd gedagvaard voor belediging van het gerecht. Die dag - het was net marktdag - kwamen een boel collega’s op de trappen van het gerecht protesteren. De brandweer spoot hen nat. Ook een paar marktkramers werden nat, waarna het hele plein in rep en roer stond. De politie kwam tussen met de wapenstok.’ Uiteindelijk leidde de hele opstand tot de erkenning van de Friese taal. Wie dat wil, kan zich tegenwoordig in contacten met de overheid over het hele land uitdrukken in het Fries. En als dat moet, komt er een tolk aan te pas. Het beruchte oproer heet sindsdien Kneppelfreed of Knuppelvrijdag.
3
cvM
H
oofdstad Leeuwarden moet je gezien hebben. Een uitstekende introductie met verhalen, anekdotes en passage langs highlights krijg je op de Leeuwarden Free Tour. Kom op zaterdag tegen twaalf uur naar de Oldehovetoren - ‘Scheefgezakt en daarom nooit afgeraakt.’ - en laat je op sleeptouw nemen door de gids. Na afloop betaal je wat je vindt dat het waard was. Ik ga op stap met Henk Leutscher die me vertelt van Karst Leemburg, winnaar van de Elfstedentocht van 1929. Leemstra schoot er na 191 kilometer schaatsen zijn bevroren grote teen bij in. Henk toont het huis van spionne Mata Hari. Op haar achttiende getrouwd met een oude, nurkse militair waarvan ze gauw weer scheidde. Ze kwam daarna aan de kost als exotische danseres. Met een zwak voor uniformen hield ze ook wel van een ontknoping tussen de lakens met een kapitein of kolonel. Bij het Keramiekmuseum vertelt hij van Titia Bergsma, ongewild wereldberoemd in het voor vrouwen bijzonder gesloten Japan van de negentiende eeuw. Ze ging in 1816 mee met haar man en hun pasgeboren zoontje naar het eiland Dejima.
PASAR FEBRUARI 2017
79
REIS*WIJS Pr ak tisch advies met
*
of zonder valies
Bij ons is het niet de gewoonte om kelners of taxichauffeurs een fooi te geven – al zal niemand je scheef bekijken als je het te betalen bedrag naar boven afrondt natuurlijk. Maar in andere landen riskeer je een kwade tirade over je heen te krijgen als je de service niet beloont met het juiste extraatje. Onderstaande ongeschreven regels helpen je de verwachtingen correct in te schatten.
3x fOOI GEVEn
1
Fooi wordt gegeven met een reden. Werknemers in de horecasector worden in veel landen onderbetaald. Vandaar dat zij rekenen op een bijdrage van de klant, of die nu een local is of een toerist. Zie het geld dus niet als een bonus, maar als een deel van de vaste prijs.
2
Het is aangewezen om hetzelfde percentage fooi te rekenen als de plaatselijke bevolking. Geef je te veel, dan leg je de lat te hoog voor buitenlanders die na jou komen. Te weinig geven getuigt dan weer van weinig respect. Denk niet ‘ik geef niets want ik kom hier toch nooit meer terug’, zo creëer je een negatief imago voor toeristen.
3
In bepaalde landen zoals China en Japan is het niet gebruikelijk om een fooi achter te laten. Dat kan zelfs als beledigend worden ervaren. Het kan dus nooit kwaad om even te checken wat je reisgids schrijft over het onderwerp of om raad te vragen aan een local.
87
PASAR #3 VERSCHIJNT OP 3 MAART
VOLGENDE MAAND
Lucky Lucca
LAURA NOPPE
Reporter Toon Verlinden is gelukkig. Logisch, want binnenkort zijn al zijn zonden vergeven. Hoe hij dat voor elkaar krijgt? Door een pelgrimstocht te wandelen van Lucca naar Rome. Hij stapt over de Via Francigena (‘de weg uit Frankrijk’) en treedt zo in de voetsporen van Caesar, Michelangelo en Dante. Hij beklimt torens in schilderachtige dorpjes, eet wereldkampioenschap winnend ijs en praat met mensen die bij wijze van hobby dagenlang uien snijden. ‘Maar pas op’, klinkt het ter plaatse, ‘de Via Francigena is geen pad, het is een manier van leven.’ Hoe dat leven er dan juist uitziet, ontdek je volgende maand.
100
EN OOK NOG...
PASAR FEBRUARI 2017
▶
Mountainbiken op het Maltese eiland Gozo
▶
In de ban van Polen
▶
Brugge: met de fiets langs echte ambachtslui
▶
Thüringen: de ware Duitse braadworst
▶
Inleefreis naar Palestina
▶
Op bezoek bij Charlie Chaplin in Zwitserland
Meer ontdekken, reizen en genieten?
Word lid van Pasar en ontvang elke maand het Pasar-magazine
✓ ✓ ✓
inspiratie voor uitstappen en vakanties reportages over reizen, wandelen, fietsen en kamperen gratis wandel- en fietsfiches
www.pasar.be/lidworden