Espana & Mas by Telvorm

España &máS Reis- en cultuurmagazine over Spanje & Latijns-Amerika

2e jaargang | nr 3 | september - november 2012 | prijs € 4,95

StedentripS

Sevilla, Barcelona & tarifa rondreizen catalaanSe viSSerSdorpen Wijn proeven in rueda Beleef Spanje! flamenco, tango & Bachata

20 tips voor Spaanse uitjes Strand en oerwoud in de Dominicaanse Republiek & Wandelen in Cabo de Gata & Interviews met Calima, María Juncal en Spanje-correspondent Steven Adolf & Vertaalwedstrijd & Onze cd- en boekenselectie

carmen, paquita, bolero

Spaanse sfeer bij Het Nationale Ballet 18 okt t/m 4 nov â&#x20AC;&#x2DC;12 In oktober presenteert Het Nationale Ballet een programma bestaand uit drie sensuele balletten in Spaanse sfeer. De grote publieksfavoriet Carmen keert terug en wordt gecombineerd met de twee wereldpremiĂ¨res van Paquita en Bolero. www.het-ballet.nl Het Muziektheater Amsterdam

Editorial

SPAANS

Fotografie: Janita sassen / Visagie: Carla Stroijckens / Met dank aan Van Malsen Mode Haarlem

PLEKJE Een heerlijk huisje in Spanje. Dat is de droom die we allemaal koesteren als Spanje-fans. Correspondent Steven Adolf waagde de gok bijna twintig jaar geleden en trok naar Madrid. En met hem zijn er vele andere Nederlanders die hun geluk zochten in het warme zuiden. Zoals Wilbert Jorna en Karin de Graaf. Hun verhalen lees je op pagina 58 en 37. Als ik naar hen luister, begint het bij mij ook meteen te kriebelen. Nu de Spaanse huizenprijzen gestaag dalen, komt voor steeds meer Nederlanders deze droom iets dichterbij. Voor mij zal het voorlopig nog wel even bij dromen blijven. Intussen laaf ik me in Nederland aan de Spaanse en Latijns-Amerikaanse cultuur en die is er volop te vinden dit najaar. Wij spraken met Juanlu van Calima en MarĂa Juncal. Ze staan de komende maanden hier op de planken. Dit is sowieso een heerlijk cultureel nummer met meer dan 20 tips voor een Spaans of Latijns-Amerikaans avondje uit. Wil je toch even voelen hoe het is om in Spanje je eigen stekkie te hebben? Dan kun je natuurlijk altijd een huisje of appartement huren. Barcelona-correspondente Annebeth Vis zocht uit waar je in de Catalaanse hoofdstad terecht kunt. Van super-de-luxe tot heel eenvoudig, aan het strand of in het gotische hart. Of wordt het toch een wijnrondreis door Rueda of heerlijk wandelen in natuurpark Cabo de Gata? De mogelijkheden zijn onbegrensd. Wat je ook doet, maak er een heerlijk Spaans najaar van! Marjan Terpstra, hoofdredacteur www.espanaymas.nl

50 16 4

Contenido

INHOUD 8 Beleef het échte Sevilla Feesten in Triana en El Rocío & spaans

16 Natuurpark Cabo de Gata Wandelparadijs voor rustzoekers

24 De frisse wijnen van de Rueda Ga op wijntour langs de bodegas

30 Catalaanse vissersdorpen

Van stille plekjes tot het universum van Dalí

& spaans

38 Catalaans muziekcollectief Calima Levenslustige mix van flamenco, rumba en hiphop

44 Bruisend Barcelona

Beleef de stad vanuit je eigen appartement!

49 Win een taalcursus in Spanje Doe mee aan de España & más prijsvraag

50 Droomeiland Dominicaanse Republiek Strand, oerwoud en bachata

58 Spanje-correspondent Steven Adolf Het is nú tijd voor een Spaans huis

66 Surfparadijs Tarifa Ook voor niet-surfers een walhalla

75 Marco Flores

Elegante flamencodanser met een twist

76 María Juncal

Jonge Spaanse danseres met passie

Rubrieken

6 Inspiración

15 El & Ella 23 Informativo 28 Libros 37 Mi pasión 42 Neem een abonnement en win een week in Spanje 64 Traducción 72 Más inspiración 82 Volgend nummer 5

Inspiración samenstelling: Jos Schuring

Rumbarock met rafelrandjes José el Chatarra komt uit Reus en maakt met Mira la que s’ha liao! zijn tweede cd. Daarvoor was hij actief in groepen als Band del Palo, Patxi and the Wailers en werkte hij samen met A Voces. Zijn eerste soloplaat De chatarra, corazón, met veel flamenco-invloeden, werd in wereldmuziekkringen enthousiast ontvangen. Op Mira la que s’ha liao! klinkt José el Chatarra veel meer als een rocker die vertrekt vanuit de rumba en soms leentjebuur speelt bij flamenco, maar ook funk en soul in zijn liedjes stopt. Toch is deze plaat stijlvast. De cd opent met A las penas...puñalás! en klinkt dan nog aangenaam relaxed, maar vanaf Y dicen que Los Rumberos gaat de beuk er lekker in. Dit is geweldige rumbarock met rafelrandjes. José el Chatarra - Mira la que s’ha liao! 

Mail & win

Spannende opvolger

España & más geeft drie cd’s weg van Canteca de Macao. Waag een kansje en stuur een mail met je adresgegevens naar espanaymas@gmail.com

Eind vorig jaar kondigden we de afscheidstournee van Ojos de Brujo aan.

En nu al is er een nieuwe band en een debuutplaat van twee ex-leden van de befaamde flamenco-vernieuwers. Ramón Jiménez en DJ Panko vormen samen met Xavi Turull, Yolanda Cortés, Paula Domínguez, Edward Cortés en Charlie Cuevas de nieuwe groep Lenacay. Hun cd Ryma is een fascinerende trip die vertrekt vanuit flamenco, maar net zo makkelijk elektronische beats, tango en hiphop in zijn bagage heeft. Zangeres Paula Domínguez is een ontdekking. Ze heeft soms een ijle, dan weer omfloerste stem maar kan ook heerlijk uithalen. Het geluid is soms wat experimenteel, maar wel toegankelijk door de altijd swingende ritmes. Luister bijvoorbeeld naar A mi tío Gabriel of de scratches van dj Panko in Walking on the Ramblas of de fusie van rap en tango in Tangoranto. Cielo Azul is een lekker catchy liedje en werd onlangs uitgebracht als eerste single. Lenacay – Ryma 

Vrolijke, vrijgevochten dansmuziek

anteca de Macao is in Spanje razend populair en valt op door de aanstekelijke dansmuziek en de sterk sociale houding die de groep uitstraalt. In 2007 maakte de band Camino de la vida entera en eerder al Cachai. Voor de film Habitación en Roma van Julio Medem leverde de groep het liedje Contigo, een dikke hit in Spanje. Canteca de Macao maakte drie albums voor Warner Music en liet contractueel vastleggen dat de muziek gratis beschikbaar zou blijven. Toch besloot Canteca de Macao onlangs het heft helemaal in eigen hand te nemen. De nieuwe cd werd gefinancierd met crowdfunding. Na veertig dagen was het benodigde geld al binnen. De muziek van deze negenkoppige fusiongroep is een vrolijke mix van latin, rumba, flamenco en rock. Nunca es Tarde is hun vierde cd en een ode aan die aloude punkwijsheid DIY, ofwel doe alles zelf. Daarmee is het vrijgevochten Canteca de Macao ongetwijfeld een inspiratiebron voor veel Spanjaarden.

Canteca de Macao – Nunca es Tarde 

Verrassende instrumentale cumbia

Dat de cumbiastijl al jaren bezig is met een revival zal je niet zijn ontgaan als je deze pagina’s eerder las. Soundway is een wereldmuzieklabel dat vaak oude opnamen uitbrengt, maar het titelloze debuut van Los Míticos del Ritmo is gloednieuw. Wel is het geluid van deze groep sterk geworteld in de jaren zestig. De band van de Colombiaans/Britse accordeonist Will ‘Quantic’ Holland trakteert je op elf instrumentaaltjes die van elk feestje een feest maken. Will deed uitgebreid muziekhistorisch onderzoek in Colombia en dat hoor je terug in deze plaat. Hij volgde lessen bij bekende Colombiaanse accordeonisten als Anibal Velazquez en Papi Brandao en neemt op deze plaat alle accordeonpartijen voor zijn rekening. Hilarisch zijn de covers van Queen’s Another one bites the dust en Don’t stop till you get enough van Michael Jackson. In cumbia stijl. Traditioneel, vernieuwend en grappig. Los Miticos del Ritmo 

Flamenco cross-over uit Noorwegen

Vurige muziek uit Fjordenland. Dat klinkt curieus en dat is het ook, maar gitarist Asgeir Aarøen en violist Bjarte Mo leveren een zeer smaakvolle cd af met Danza de Andalucia. In instrumentale composities geven de twee Noorse musici een originele invulling aan het begrip gipsy swing. Het muzikale palet loopt van flamenco tot Balkanjazz, terwijl ook de invloeden van Django Reinhardt en violist Stephane Grappelli onmiskenbaar zijn. Sommige nummers zijn voorzien van bas en percussie en een enkele keer hoor je een strijkkwartet, maar viool en gitaar domineren het klankbeeld in lyrische composities. Soms klinkt de muziek erg Andalusisch zoals in En la Playa om even later een El Condor Pasa gevoel op te roepen in Grito de los Andes en nee, dat is niet kitscherig. Danza de Andalucia klinkt even organisch als puur en is een wonderlijke, warmbloedige cross-over plaat. Asgeir & Mo – Danza de Andalucia 

Eigenzinnige pop uit Bogotá Wonen in Colombia is bepaald geen pretje, volgens Manuel, een van de leden van het muziekcollectief Las Malas Amistades. Op de website van de band schrijft hij dat de hooggelegen hoofdstad Bogota koud en regenachtig is en dat de rest van het land altijd in oorlog is. Troost zoekt het collectief in kunst. De meeste leden studeerden iets met beeldende kunst of film, maar allen hadden een passie voor muziek. Las Malas Amistades is een nogal onaangepast stelletje. Hun muziek is een wonderlijk amalgaam van folk en singersongwriterspop met een punkattitude. Je hoort voornamelijk akoestische gitaren, een beetje percussie en simpele elektronica. Op Maleza, hun vierde album, staan maar liefst 28 liedjes. Die klinken allemaal rustig en soms zelfs bedaard, maar de teksten vol woede en teleurstelling zijn dat allerminst. Dat maakt Maleza een intrigerende plaat. Las Malas Amistades – Maleza 

Triana Tritritri

Alles waar Spanje om bekendstaat, vind je in Sevilla, om precies te zijn in de zigeunerwijk Triana. Flamencozangeres Rosario La Tremendita leidt ons door haar geboortewijk, de broedplaats van de flamenco, en we gaan op bedevaart naar El Rocío. Tekst: Annet Maseland| fotografie: Ilonka van Ek en Monique de Laet

De brede rivier de Guadalquivir snijdt Sevilla dwars doormidden. Aan de ene kant ligt het centrum. Het dwarrelt er van de toeristen. Ze vergapen zich aan de moors-christelijke mudéjarbouwstijl van het Alcázar kasteel waar, zo fluistert de gids ons in het oor, koning Juan Carlos met zijn minnares gerieflijke momenten doorbracht. Toeristen bewonderen de naastgelegen kathedraal en het monumentale Plaza de España. Ze dolen door kriskrasstraatjes van Santa Cruz, met authentieke tapasbars en terrassen op straat in de koelte van de overhangende huizen. Vlak voor de brug over de Guadalquivir, de Puente Isabel II, droogt de toeristenstroom op.

Zigeunerwijk Aan de overkant van de rivier ligt de meest bezongen wijk in de flamencogeschiedenis: Triana. De verkeerde kant, heet het in Sevilla ook wel. Hier, in de smalle straten achter de kade, vestigde zich in de loop der eeuwen een grote zigeunergemeenschap. De wijk bleef lange tijd een afgezonderd deel van Sevilla. Zigeuners (gitanos) en aan lager wal geraakte niet-zigeuners (payos) deelden elkaars armoedige lot. Voor buitenstaanders mocht Triana een no-go-area zijn; de inwoners zelf waren maar wat trots op hun wijk en staken alleen in noodgevallen de rivier over. Ze waren er zo arm als de kerkratten, maar nergens kon je beter feesten dan in Triana. In de 18e en 19e eeuw werkten veel inwoners in de wijk als ijzersmid. In de smidse klonken boven het ritmische getik van de hamers de prachtigste liederen. De gitanos gaven hun muziek een vleugje mystiek uit een andere, verre 

Reportaje

Onderweg drinken de pelgrims wijn, veel wijn, en zingen ze hun speciale pelgrimsliederen.

wereld mee en brachten vele legendes voort. Zo bracht señor Manuel Cagancho z’n gehoor in trance met zijn emotionele manier van zingen. Hij noch de vele andere grote namen uit Triana hebben met hun muziek ooit geld verdiend. Zelfs niet in de hoogtijdagen in het midden van vorige eeuw. Hun muziek klonk alleen in de beslotenheid van hun eigen huizen in Triana. Ze wensten geen andere beloning dan de aanmoedigingskreten (jaleos) van de toehoorders.

Flamenco in rokerige kroegen Rond 1850 was flamenco voor het eerst buiten de eigen kring en wijk te horen in de cafés cantantes. Dat waren niet wat je noemt heilige tempels van flamenco kunst. In de rokerige kroegen dronken artiesten na de voorstelling een glaasje met de bezoekers en bedelden in het voorbijgaan om sigaretten, drankjes en geld. In Sevilla en Triana bestaan nog steeds een paar van zulke bars, waar artiesten in- en uitlopen en spontaan hun gitaar oppakken, zoals Carbonería in het centrum van Sevilla. Of Lo Nuestro in Triana, waar je tot in de kleine uurtjes kunt swingen op live flamencomuziek, die de bezoekers aanzet tot de meest krankzinnige sevillanas. Na 1950 komen in plaats van de cafés cantantes van weleer tablaos, gelegenheden waar bezoekers al tafelend en drinkend een show kunnen zien. De grote namen, onder wie zanger Camarón, leerden er het vak. Tablaos zijn er nog altijd veel in Sevilla, maar de top zie je er niet meer. Die treedt op in concertzalen en op festivals over de hele wereld.

Rosario Zo ook zangeres (cantaora) Rosario La Tremendita. We ontmoeten haar op het hoofdplein Plaza del Altozano. Bij haar gigantische stemgeluid verwacht je niet deze meisjesachtige verschijning. We lopen elkaar dan ook bijna voorbij. Rosario werd 27 jaar geleden geboren in deze wijk en woont er nog altijd. Maar er is weinig wat nog herinnert aan het roemruchte verleden van de wijk. We zien vooral brede winkelstraten met huizen met moderne gevels opgetrokken uit fonkelnieuwe bakstenen. Rosario knikt. “Het is een dure, trendy buurt geworden. Toen de projectontwikkelaars eind vorige eeuw bezit namen van de wijk, vertrokken de meeste zigeuners noodgedwongen naar de buitenwijken. Hele huizenblokken werden gesloopt. Advocaten, artsen en ICT’ers betrokken de nieuwe huizen of knapten oude woningen op. De buurt ademt hier niet meer flamenco zoals in mijn jeugd,” zegt ze met spijt in haar stem. Op het plein lopen we haar tante tegen het lijf, die ons vergezelt naar hun geboortehuis in een van de kronkelstraatjes in hartje Triana waar oma nog steeds woont. “Daar, achter dat raam, ben ik geboren,” vertelt ze.

Rokkenjagen

Rosario La Tremendita

Rosario groeide op in een echte flamencofamilie. “Bij ons stonden op de bank steevast twee gitaren.” Haar overgrootmoeder had 21 kinderen die allemaal in Triana woonden. Ze wijst naar boven. Daar, op het dakterras, verzamelde zich de familie, inclusief de buren, de overburen en iedereen die maar wilde spelen en zingen of klappen. In haar jeugd was flamenco nog niet de podiumkunst die het nu is maar een manier van leven. Drinken, roken en rokkenjagen tot je erbij neerviel. ‘Ik ben flamenco’, heette het. Zo was het ook voor Rosario’s vader, die nog steeds de flamenco lifestyle aanhangt. Elke avond treedt hij op in een tablao in het centrum. Toch was het haar vader die Rosario aanspoorde om haar 

Het hele jaar is El RocĂo een spookdorp maar in het pinksterweekend is het de grootste bedevaartplek van Spanje

Reportaje

In het holst van de nacht rooft een van de broederschappen het Mariabeeld uit de kerk, waarna de wilde menigte in extase probeert Maria aan te raken

kunst serieus te nemen en dagelijks te studeren, mee te doen aan concoursen en alle opnames van de klassieke grootheden te bestuderen. Hij bracht haar ook de discipline bij die hij zelf nooit had kunnen opbrengen. “Zo leef ik mijn vaders droom.”

Weergaloos feesten Rosario neemt ons mee naar haar oom in Triana. Zijn winkel, met een keur aan old school flamenco- en relisouvenirs, is op zich al een bezoekje waard. Oom zelf is nog niet helemaal in het land der levenden na een lange nacht vol drank en feesten. Hij was net als wij en vele inwoners van Triana op de laatste doorwaakte nacht van de jaarlijkse pelgrimage in het nabijgelegen El Rocío. Het gehucht stelt niet veel meer voor dan een kerk, waarin de maagd van Rocío huist, en een honderdtal huizen waar de pelgrims slapen, feestvieren en bidden in elk hun eigen kapel. Het hele jaar door is El Rocío een spookdorp om in het pinksterweekend te transformeren tot de grootste bedevaartplek van ZuidSpanje. De verschijning van de maagd van Rocío wordt er op z’n Andalusisch gevierd met wijn, flamenco en weergaloos feesten. Vijf dagen eerder vormt de wijk Triana het vertrekpunt voor een van de drie hoofdroutes naar El Rocío. De mannen, vrouwen en kinderen van de broederschap van Triana maken zich op voor een dagenlange tocht in traditionele huifkarren voortgetrokken door ossen. Sinds eeuwen loopt de lange stoet van karren, paarden en wandelaars dezelfde route op onverharde, stoffige paden. Onderweg drinken de pelgrims wijn, veel wijn, en zingen ze hun speciale pelgrimsliederen. Bij de rustplaatsen onder de sterrenhemel dansen en zingen de pelgrims sevillanas, begeleid door gitaar, fluit en handgeklap.

Kijkje in de Spaanse ziel Sevilla mag bekend zijn om de Semana Santa, El Rocío biedt waarschijnlijk het beste kijkje in de Spaanse ziel. De pelgrimage is voor een nuchtere Nederlander een onnavolgbare combinatie van mystieke godsdienstbeleving en ongecompliceerd feestvermaak. In het pinksterweekend drommen honderdduizenden bezoekers samen. Bijna alle vrouwen dragen flamencojurken, modern tot op de knie, romantisch wit kant of klassiek gestipt. De een nog prachtiger dan de ander, geen twee zijn er hetzelfde, en altijd de roos ferm op het voorhoofd. De mannen gaan gekleed in een traditioneel Andalusisch pak, met brede westernhoed en gesteven rodeojas. In de huizen van de broederschappen eten en drinken de leden samen met bezoekers, die gastvrij worden onthaald. Binnen en buiten worden sevillanas gedanst en op de stoffige straten wemelt het van de koetsen en ruiters (de vrouw schrijlings bij de man achterop). Ondertussen lopen de pelgrims in en uit de kerk, waar de een na de ander op de knieën zakt voor het heilige relikwie, dat omgeven door klatergoud staat uitgestald voor het altaar. In het holst van de nacht rooft een van de broederschappen volgens oud gebruik het Mariabeeld uit de kerk, waarna de wilde menigte in extase probeert Maria aan te raken. Na een tocht langs alle broederschappen keert de maagd bij het ochtendkrieken terug naar de kerk. Na de wandeling door Triana brengt Rosario ons weer terug naar het plein Plaza del Altozano. Daar aan de kades van de rivier, aan de Calle Betis, speelt zich in de zomer het uitgaansleven van Sevilla af, in en op de straten rond de flamenco- en tapasbars. Daar laten de jongeren zien dat je ook nu nog nergens anders beter kunt feesten dan in Triana. 

Saber MÁs TRIANA KERAMIEK Azulejos, geglazuurde tegels beschilderd met kleurrijke taferelen, hebben hun oorsprong in het Andalusië van de Moren. Het centrum van de tegel- en keramiekindustrie ligt in Triana. Het barst er nog steeds van de winkels, fabrieken en kunstenaars, vooral in de straten Callao, Antillano Campos en Alfarería. Op www.retabloceramico.net staat een lijst met keramiekfabrieken en kunstenaars. HUIZEN De meeste traditionele communale huizen die de grote zigeunerfamilies samen bewoonden, zijn eind 20 e eeuw verdwenen. Een paar zijn er als monument bewaard gebleven in de straten Alfarería, Castilla en Pagés del Corro. KOPEN Als je Triana binnenkomt op het Plaza del Altozano vind

Toeristen vergapen zich aan mudéjarkunst In Sevilla vind je veel reli-prullaria

je rechts de overdekte markt, een perfecte plaats om hammen en andere lekkernijen in te slaan. Breng ook zeker een bezoekje aan de winkel van Rosario’s oom, met reli- en flamencosouvenirs. Hermanos Cofrades, Calle Alfarería 27. MÚSICA FLAMENCA Tablaos El Arenal, Calle Rodo 7 El Patio Sevillano, Paseo Colón 11 El Palacio Andaluz, Calle Maria Auxiliadora 18 Los Gallos, Plaza de Santa Cruz 11 Bars Lo Nuestro, Calle Betis 31 La Taberna, Calle Duarte 3 Casa Anselma, Calle Pagés del Corro 49 La Carbonería, Calle Levies 18 Shows Casa de la Memoria, Calle Ximénez de Enciso 28 Auditorio Alvarez Quintero, Calle Álvarez Quintero 48 COMIDA Bar Las Golondrinas, eten en drinken met de Spanjaarden, Calle Antillano Campos 26 Bar Blanca Paloma, aanrader voor de lunch, goede tapas en onovertroffen bocadillos, Calle San Jacinto 9 Arenero, experimentele hedendaagse tapas, Pasaje de Vila 6 El Patio San Eloy, authentieke sfeer, goede tapas voor weinig geld in voormalig badhuis, Calle Eloy 7.

Más español

Tritritri

Triana

Oefen je Spaans met deze samenvatting

Todo lo que simboliza España, se encuentra en Sevilla, para ser precisos en el barrio gitano de Triana. La cantaora Rosario La Tremendita nos guía por su barrio natal, la cuna del flamenco, y vamos de romería a El Rocío. El ancho río Guadalquivir corta Sevilla por la mitad, localizándose el casco urbano en una de sus márgenes. El centro atrae a un gran número de turistas, que contemplan embelesados los testimonios del arte mudéjar cristianomusulmán del castillo del Alcázar, donde, como nos susurra al oído el guía, el Rey Don Juan Carlos ha vivido agradables momentos con su amante. Los turistas deambulan por el laberinto de callejones de Santa Cruz. Justo antes del Puente Isabel II sobre el Guadalquivir, la corriente de turistas parece disiparse.

Barrio gitano En la otra orilla del río se sitúa el barrio más alabado de la historia del flamenco: Triana. Allí nos reunimos con la cantaora Rosario La Tremendita. Rosario nació hace 27 años en este barrio y nunca lo dejó. Aunque actualmente, Triana poco recuerda a su legendario pasado. Vemos sobre todo anchas calles de tiendas con edificios de fachadas modernas y flamantes ladrillos. Rosario asiente. ‘Se ha convertido en un barrio caro y popular. Cuando a finales del siglo pasado los promotores inmobiliarios se apoderaron del barrio, los gitanos se vieron obligados a trasladarse a los barrios periféricos. Manzanas enteras fueron derribadas. Abogados, médicos y especialistas de TI ocuparon las viviendas nuevas o renovaron las antiguas. El barrio ya no respira el espíritu flamenco, como hacía durante mi niñez,’ dice con tristeza en la voz.

Fiestas inigualables Rosario nos lleva a la tienda de su tío en Triana. El local en sí,

con toda una variedad de tradicionales souvenirs religiosos y relacionados con el flamenco, ya merece una visita. Su tío todavía no se ha recuperado de la resaca de una larga noche de copas y fiesta. Al igual que nosotros y muchos trianeros, acudió a la última noche en vela de la romería anual al cercano pueblo de El Rocío. Durante el año El Rocío es un pueblo fantasma, para transformarse en el fin de semana de Pentecostés en el principal lugar de peregrinación del sur de España. La aparición de la Virgen del Rocío se celebra a la andaluza, con vino, flamenco y fiestas inigualables. Cinco días atrás, el barrio Triana era el punto de partida de unos de los tres itinerarios principales a El Rocío. Durante el camino los romeros toman vino, mucho vino, y entonan sus cantos rocieros. En los lugares de descanso, las rocieras sevillanas bailan y cantan bajo el cielo estrellado, acompañadas por la guitarra, la flauta y las palmas.

Ventana al alma española Si bien Sevilla es conocida por su Semana Santa, es El Rocío que realmente ofrece una ventana al alma española. Para el holandés medio, siempre tan sensato, esta romería constituye una combinación única de una experiencia religiosa mística y desenfadadas fiestas. El fin de semana de Pentecostés congrega a cientos de miles de visitantes. Según tradición, en la madrugada del lunes, una de las hermandades ‘roba’ la imagen de la Virgen de la iglesia, tras lo cual la muchedumbre, agitada y extasiada, se agolpa para tocar a la Virgen. Después de ser saludada por todas las hermandades, la Virgen regresa al despuntar el día a la iglesia. 

Él & Ella

‘ In Spanje word je niet serieus genomen als je tweedehands spullen koopt’ Als passie voor Spanje in liefde voor een Spaanse man of vrouw verandert, staat je wereld op z’n kop. In Él & Ella vertellen stellen over de lusten en lasten van hun relatie. Deze keer Nanda de Geus (45) en de Spanjaard Miguel Angel Muñoz Tinoco (52). Tekst: jos schuring

Ella ‘Nadat mijn relatie was stukgelopen, realiseerde ik me dat als ik nog eens een rigoureuze wending aan mijn leven zou willen geven, dit het moment was. Ik heb mijn baan opgezegd en ben Spaans gaan leren in Sevilla. Op een feestje ontmoette ik Miguel en later kwam ik hem op straat tegen en zijn we wat gaan drinken. Toen sloeg de vonk direct over. Ik sprak al wel redelijk Spaans, maar was blij dat hij ook Engels sprak. Ik vond een baan bij een talenschool, met een salaris waarvoor je in Nederland nog niet zou willen opstaan. Later besloten we om in Nederland te gaan wonen omdat we daar betere mogelijkheden zagen. Onze zoon is nu vier en wordt tweetalig opgevoed. Ik geniet ervan dat Miguel nooit haast heeft. Ik houd van zijn levendige conversatie. Hij valt me vaak in de rede, maar inmiddels weet ik dat als je dat niet doet, een Spanjaard denkt dat je niet geïnteresseerd bent. Ik ben veel oppervlakkige Spanjaarden tegengekomen. Moeilijke gespreksonderwerpen worden vaak gemeden. Ik waardeer Miguel vooral omdat hij zo complimenteus is. Welke Nederlandse man zegt nu met regelmaat tegen zijn vrouw dat ze er leuk uit ziet?’

‘ Door het weer in Nederland ben ik actiever.’

Él ‘Nanda heeft een Andalusisch uiterlijk, maar typisch Nederlandse trekjes zoals haar bolle wangen. Zij is enthousiast, open van geest en een echte doorzetter. Veel Spaanse vrouwen van haar leeftijd zijn sarcastisch of opvliegend. Ook heel Nederlands van haar vind ik dat zij snel en goed kan organiseren. Haar neiging tot haast vind ik minder leuk. Van Sevilla naar Amersfoort is best een grote stap, maar we wonen dichtbij het historische centrum en de omgeving is prachtig. Het minder goede weer in Nederland heeft als voordeel dat ik actiever ben. Ik doe vertalingen, geef Spaanse les en zorg voor onze zoon. Ik vind het prettig dat religie hier niet het dagelijks leven domineert. In Spanje heeft de kerk een grote vinger in de politieke pap, dat is niet goed. Een ander groot pluspunt van Nederland is dat je overal tweedehandsspullen kunt kopen. In Spanje word je niet serieus genomen als je bijvoorbeeld geen nieuwe kinderwagen aanschaft. Nederlanders waarderen je om wie je bent en wat je doet en veel minder vanwege je maatschappelijke status. Mensen mengen zich hier makkelijker dan in Spanje dat nog steeds erg klassenbewust is.’

Cabo Wandelen waar de tijd niet bestaat

Gata

Desolate landschappen vol bloeiende agaves, maagdelijke strandjes, overjarige hippies, verlaten goudmijnen en adembenemende filmlocaties. Je vindt het allemaal in Cabo de Gata. Dit natuurgebied in Andalusië, ten oosten van Almería, is een perfect decor voor eindeloze wandelingen. Tekst en foto’s: gerard jongerden

Natuurpark Cabo de Gata wordt vooral bezocht door rustzoekers. Langs de kust liggen fraaie kliffen en ongerepte stranden waar je soms alleen te voet kunt komen. Het achterland is dor en woestijnachtig met zijn vele cactussen. Hier kom je echt tot rust en kun je urenlange wandelingen maken. Over het lange afstandspad, de GR 92 bijvoorbeeld, die langs alle mooie baaitjes van het natuurgebied voert. Maar ook het achterland heeft veel te bieden zoals uitgedoofde vulkanen en uitgestorven mijnstadjes met hun



Reportaje

verlaten goudmijnen. Als je de auto niet uitkomt, zal het landschap weinig bekoren. De vaak goede asfaltwegen worden deels omzoomd door plastic kassen, maar als je een van de wandelingen volgt, ontdek je het grote geheim van Cabo de Gato. Je kunt hier uren lopen zonder een mens tegen te komen.

Mooiste strand van Spanje Cabo de Gata werd in 1987 uitgeroepen tot Nationaal Park vanwege de bijzondere fauna en flora maar ook vanwege het unieke landschap. De naam Cabo de Gata verwijst naar de agaatsteen die hier voorkomt. Het park is altijd zo goed intact gebleven omdat de regio slecht bereikbaar was. Begin 20e eeuw bestond het landschap nog grotendeels uit uitgestrekte graanvelden. De molens die her en der verspreid liggen, herinneren hier nog aan. In dit boerenland ligt de Cortijo del Fraile, de boerderij waar zich in de jaren dertig een familiedrama afspeelde. Het inspireerde Federico García Lorca tot Bloedbruiloft, een van zijn beroemdste toneelstukken. Inmiddels is het graan vervangen door beplanting die minder water nodig heeft. De grote charme van het achterland zijn nu vooral de bloeiende agaves, met hun bloemen die fier de lucht in steken. Strandliefhebbers kunnen in Cabo de Gata hun hart ophalen. Bij sommige stranden kun je makkelijk met de auto komen, bijvoorbeeld het beroemde Playa de Monsul. Steven Spielberg noemde dit ‘het mooiste strand van Spanje’ en koos het als decor voor Indiana Jones. Ook delen van Once upon a time in the west werden hier gedraaid. De overhangende rotsen op het strand imponeren. Badgasten hebben zich eronder genesteld om wat verkoeling te zoeken. Aan de randen van het strand staan tentjes waarin jongeren beschut van hun siesta genieten. Met de achterliggende parkeerplaats, is dit strand relatief druk. Wil je een strandje voor jezelf, dan moet je over de rotsen klauteren om uit te komen bij de baai van Barronal. We prijzen ons gelukkig dat we hier niet in juli of augustus zijn. Dan wordt het hier al snel 35 graden, veel te warm om te klauteren en aan het strand te bakken, maar nu is de zon heerlijk, vooral door het lichte briesje.

Iedereen blij in Las Negras Langs de kust liggen kleine stadjes waar het aangenaam toeven is. San José is het grootst en meest toeristisch maar ontbeert sfeer. Langs het strand staan de bekende verkopers van kettingen, armbanden en andere eigengemaakte frutsels. De baai is bezaaid met barretjes en restaurants en je kunt er een boottocht boeken langs de kust. Maar het is een plek die inwisselbaar is voor iedere andere uit de grond gestampte kustplaats. We lopen er snel doorheen en gaan dan op zoek naar een betere stek voor onze cena. Die vinden we niets noordelijker in Las Negras. Het strand daar wordt bevolkt door alternatief ogende jongeren en oudere hippies met dreadlocks. Er hangt een leuke sfeer omdat iedereen hier ontzettend relaxt is. Op zwoele avonden klinkt er muziek langs het strand van zangers die doen of ze Manu Chao zijn. De vele barretjes zitten vol, maar ook op het strand zelf is het ’s avonds flink druk. Het bier dat verderop in de supermarkt is gekocht, smaakt er prima en is een stuk goedkoper dan een pilsje op een terras. Met de zachte geur van weed doen de terrasgasten ook weer hun voordeel. Zo is iedereen blij in Las Negras, waar de tijd geen vat lijkt te hebben op het leven. Een ideale gedachte als je op reis bent.

Heerlijk vissersdorp Agua Amarga is een van de aardigste plaatsjes langs de kust van Cabo de Gata. De bebouwing in dit vissersdorpje ademt een licht Moorse sfeer. Aan het niet al te grote, maar heerlijke strand zijn enkele sympathieke barretjes. Daar vlak achter ligt een pleintje met wat restaurants en winkels. Heel prettig is dat hier geen toeristische troep op straat wordt verkocht. Lalolo is een goede plek om je tapas te eten. In een van de straatjes die uitkomen op het plein kun je enorme salades en pizza’s 

Steven Spielberg noemde het playa de monsul het mooiste strand van Spanje en koos het als decor voor Indiana Jones

Reportaje

eten met poffertjes toe! Jawel, hier zijn Hollanders neergestreken! Tophotel in Agua Amarga is Mikasa, waar je alleen al zou willen verblijven vanwege de uitmuntende keuken. Als eigenaar José, die het koken van zijn moeder leerde, vertelt over wat je te eten krijgt, twinkelen zijn ogen. In de tuin naast het zwembad genieten we van verse groenten, overheerlijke tonijn en witte gamba’s, vergezeld van een frisse streekwijn. Alsof José onze gewetenswroeging aanvoelt als hij de tonijn aanbeveelt, verzekert hij ons ervan dat er verantwoord gevist wordt. Net als veel andere topkoks maakt José er een sport van om exclusieve, onbekende groenten te serveren. Verblijf je in een ander hotel of op een camping en wil je toch lekker eten? Gaan dan naar La Villa ernaast. Ooit hoorde dit restaurant bij Mikasa, maar nu staat het met succes op eigen benen. Heerlijke romantische ambiance met al die tafeltjes rond een prachtig zwembad.

Flamingomeer Zoutwinning is van oudsher ook een belangrijke inkomstenbron geweest voor de regio. Al in Fenicische tijden werd er zout gehaald uit de zoutmeren tussen de Faro de Gata en het dorpje Cabo de Gata. Dit gehucht zou nu hoge ogen gooien in een concours van de meest troosteloze kustplaatsjes. Je ziet hier duidelijk hoe zoutwinning en natuurbehoud hand in hand gaan. Op een afgescheiden deel van het meer wordt zout gewonnen, de rest is het domein van vogels en vogelaars, die vooral komen om flamingo’s te spotten. Naast het meer ligt een zeven kilometer lang zandstrand, maar veel sfeer vind je hier niet. We worden richting oosten gezogen door de aanblik van een kerktoren die van ver te zien is en een beetje Toscaans oogt. Als we het dorpje binnenrijden blijkt de kerk vooral van een afstand fraai te zijn. Iets verderop ligt de echte kaap met de Faro de Gata, de vuurtoren. Je staat hier bovenop een rots zeventig meter boven de zee. Als tongen strekken de zwartgekleurde rotsen zich hier uit de zee in, een prachtgezicht.

Verlaten goudmijnen Het epicentrum van de regio is het oude mijnstadje Rodalquilar. Vanaf hier vertrekken verschillende fraaie wandelroutes door de bergen langs oude mijnschachten. De hoogteverschillen zijn niet groot, maar er zitten wel enkele stevige klimmetjes in. Als je geen zin hebt om lang te lopen, kun je ook met de auto de oude mijninstallaties bezichtigen. Loop je even verder door, dan zie je de rotsen in tientallen tinten waar vroeger het goud uit werd gewonnen. Eens was dit een rijke stad, met een bloeiend cultureel leven. Nu is er alleen nog wat levendigheid te vinden bij Crisol. Met zijn lange grijze haren en baard oogt eigenaar Antonio als een moslimleider, maar zijn djellaba is een leren motorvest. Zijn tapas zijn eenvoudig maar lekker. Amusant is dat de man met zichtbare tegenzin zijn werk doet, maar toch vriendelijk blijkt. De hele lunch lang draait hij Bob Dylan en geniet daar zelf zichtbaar van. Als wij hem vertellen dat Dylan een van onze grote favorieten is, volgt een brede glimlach en beent hij zachtjes sloffend weg om daarna grijnzend met een biertje aan te komen. Zijn hand trilt als hij de tapas op tafel zet, zodat het schoteltje vlak voor je neus heen en weer beweegt. Eventjes denk je dat hij Parkinson heeft, maar het is zijn eigenzinnige gevoel voor humor. De 54-jarige Antonio is een van de weinige oorspronkelijke bewoners van dit dorp dat nu grotendeels verlaten is. Dat was anders in de 19e en 20e eeuw toen hier goudkoorts heerste. Romeinen haalden al zilver uit Rodalquilar en eind 19e eeuw werd er goud gevonden. Tot in de jaren zestig werd hier het kostbare metaal gedolven. Daarna raakte het stadje in verval en er wonen nu nog maar 73 mensen. Dat lijkt vreemd als je het van ver ziet liggen, maar als je door de straten loopt, blijken veel woningen verkrot. Straten lang zie je alleen maar bouwvallige huisjes. Iedereen heeft zijn heil verderop gevonden. Behalve Antonio. 

Saber Mﾃ《

cabo de gata Vliegen

nog altijd schappelijke prijs. Wij

Cabo de Gata ligt in het

verbleven vlakbij Agua Amarga

zuidoosten van Spanje. De

in La Almendra y el Gitano.

dichtstbijzijnde luchthaven

De sfeer wordt gemaakt door

is Almerﾃｭa, maar het aantal

Amalia, een goedlachse

vluchten is schaars. Met het

gastvrouw van midden veertig

ruime aanbod van vluchten

die er uitziet alsof ze dertig is.

op Mﾃ｡laga is dat wellicht de

Het hotel telt acht kamers en

meest logische keuze. Het is

de sfeer is hartelijk.

dan drie uur rijden naar Cabo de Gata.

Wandelen In de Mapa-Guia Excursionista

Autohuur

van Cabo de Gata Nﾃｭjar staan

Een auto is noodzakelijk om

twaalf wandelingen die ook in

Cabo de Gata te bezoeken.

het Engels zijn beschreven. Ter

Wij huurden een auto via

plekke zijn diverse kiosken met

Sunny Cars in Nederland.

wandelinformatie, maar die is

Informatie en reserveringen op

meestal alleen in het Spaans

www.sunnycars.nl of via een

verkrijgbaar.

reisbureau. informatie Slapen

Informatie over autoroutes,

In de kustplaatsjes zijn meestal

accomodaties en

eenvoudige hotelletjes

wandeltochten kun je vinden

gevestigd. Er zijn enkele

op de site van het Patronato

plekken waar je van iets meer

de Turismo de Almeria.

luxe kunt genieten voor een

www.almeria-turismo.org

www.grupoyllera.com

Informativo

SPAANSE WIJN PROEVEN

De wijnproeverij van España & más vorig jaar op Landgoed Duinlust in Overveen was een groot succes. In één middag kwamen meer dan 450 Spanje- en wijnliefhebbers meer dan 100 Spaanse wijnen proeven. Dat vraagt om een vervolg en dat komt er. Zet de datum 25 november maar vast in je agenda. Wijnimporteurs die mee willen doen, kunnen zich aanmelden via espanaymas@ gmail.com. En net als vorig jaar krijgen abonnees twee gratis toegangskaartjes ter waarde van €20.

EN DE WINNAARS ZIJN...

Gaudí Experience

De redactie is overladen met prachtige vakantiefoto’s uit Spanje na onze oproep in het vorige nummer. Het was moeilijk kiezen uit de mooie natuurfoto’s, leuke stadsdoorkijkjes, spelende kinderen op het strand en de vele flamencofoto’s. Na rijp beraad heeft de jury gekozen voor de sfeervolle flamencofoto (zie hierboven) van Estefanía Pampín Zuidmeer. Zij wint de Nikon Coolpix S6300. Van harte gefeliciteerd!

Onze prijsvraag uit nummer 1 is gewonnen door Ellen de Jong. Zij kan een weekje relaxen in la Molineta in Andalusië, zie www.lamolinetacasasrurales.nl Van harte mevrouw de Jong! Kijk voor de nieuwe prijsvraag op pagina 49.

over de grens!

A ESP&AMÑ ÁS urmagazin Reis- en cultu

erika je & Latijns-Am e over Span

2e jaargang

| nummer 2

| juni - augustus

2012

AUTOROUTTES

DON QUICHO ANDALUSIË UENCA VALENCIA-C TESTS CELONA PLEINEN IN BAR CAMPINGS CATALAANSE MEENEMEN VENIRS DE LEUKSTE SOU

n e d Stran je! n a p S n va TOP-10

prijs € 4,95

Cindy Bolder is de winnares van twee vliegtickets met Air Europa naar Madrid. Ze reageerde enthousiast: ‘Dit is nog eens leuk nieuws! Muchas gracias!! Hier ga ik heerlijk van genieten.’ Namens de hele redactie: ¡Felicidades!

Wie Barcelona zegt, zegt Gaudí. Liefhebbers van deze architect kunnen in de Catalaanse hoofdstad sinds kort een nieuwe toeristische attractie bezoeken. Gaudí Experience is, zoals de naam al suggereert, een heuse ervaring. In een ruim tien minuten durende 4D-film vlieg je door het Barcelona uit zijn tijd en bezoek je zijn meest beroemde werken. Luister, kijk, voel, beweeg en laat je meeslepen. Gaudí Experience laat zich vanwege de locatie prima combineren met Gaudí’s beroemde stadspark Park Güell. De entreekosten bedragen €9.

Het is nu ook mogelijk om een abonnement te nemen op España & más in België, Spanje en Latijns-Amerika. Lezers in Spanje en België betalen €24 om ons magazine ieder kwartaal op de mat te krijgen, buiten Europa betaal je €33 voor een abonnement. In Nederland kost een jaarabonnement van vier nummers €17,50. In de komende maanden maak je als nieuwe abonnee kans op een verblijf van een week in een vakantiehuis van Novasol in Spanje. Kijk snel op www.espanaymas.nl en abonneer je!

extremen, dor, land van lectie & Ecua ijd en win een camera cd- en boekense onze fotowedstr uitjes & Onze voor Spaanse bergtoppen & Doe mee aan 15-05-12 15:29 De leukste tips besneeuwde van jungle tot 01 Cover E&M

2_2012 def.indd

Reportaje

Interview Martina Pariente

â&#x20AC;&#x2DC; Rueda wijnen

worden steeds beterâ&#x20AC;&#x2122;

Vino

In 1998 erfde Victoria Pariente een groot wijngebied in Rueda van haar vader José. Veertig jaar lang had pa Pariente hier verdejo-druiven verbouwd. Als afgestudeerd vinologe wist Victoria binnen enkele jaren prachtige wijnen te ontwikkelen die al snel in de prijzen vielen. Ook de derde generatie, de 26-jarige Martina, is besmet met het wijnvirus. Zij reist de wereld rond om te vertellen over de wijnen uit haar geboortegebied. Tekst: MArjan Terpstra

Martina en haar moeder controleren de wijnstokken

artina is in Amsterdam om de Nederlandse markt te verkennen. Ze heeft er duidelijk plezier in en spreekt vloeiend Engels. Wellicht is dat een van de sleutels naar het succes van bodega José Pariente. ‘Welnee,’ lacht ze bescheiden. ‘Ik denk dat het komt doordat de tijd rijp was voor Rueda om internationaal door te breken als wijngebied. Want in Rueda worden wijnen van hoge kwaliteit gemaakt. Daar komt bij dat mijn moeder de juiste kennis had om goede wijnen te ontwikkelen. Ze werkte al in Rueda als wijnanalyst toen mijn grootvader stierf en zij haar eigen wijnen kon gaan maken.’

Met dank aan koning Alfonso Het wijngebied Rueda ligt 165 km ten noordwesten van Madrid in het hart

van Castilla y León. In dit zuidelijkste Denominación de Origen van het oude Castilla is aan de vele kastelen goed te zien dat hier vroeger de grens liep tussen christelijk en Moors gebied. In de 10e eeuw was deze vruchtbare, glooiende streek door de vele veldslagen volledig ontvolkt. De bewoners waren op de vlucht geslagen voor de strijd maar begonnen mondjesmaat terug te keren om zich aan de landbouw te wijden. Door gebrek aan geld en voedsel konden ze hier echter niet echt een goed bestaan opbouwen. Tot koning Alfonso VI (1040-1109) aan de macht kwam. Hij bepaalde dat iedereen die hier wijngaarden wilde aanleggen, gratis een stuk land kreeg. Dat lokte veel mensen naar het gebied, vooral kloosterordes die druiven wilden aanplanten om wijnen te maken voor 

Vino

‘ We produceren liever minder flessen van goede kwaliteit dan bulk die nergens naar smaakt’ eigen gebruik.

Wijn aan het hof De wijn uit de streek vond al snel gretig aftrek ook vanwege de aanwezigheid van het rondreizende hof in Valladolid, León en Zamora. De afzet kon nog verder groeien toen er universiteiten kwamen in Palencia en Salamanca. Eind 16e eeuw werd er jaarlijks meer dan 100.000 liter wijn gemaakt. De volgende eeuw werd Medina del Campo het belangrijkste wijncentrum. Intussen was koning Felipe III met zijn hofhouding in Valladolid neergestreken. Hij legde beslag op de helft van de wijn die hier geproduceerd werd, om het hof van goede wijn te voorzien. Ook nadat het koningshuis weer naar Madrid was verhuisd, bleef de wijn uit Rueda geliefd en bleven de prijzen hoog. In de drie daaropvolgende eeuwen leek er geen einde te komen aan de welvaart. Er werd steeds meer wijn verbouwd die overal in Spanje werd gedronken. Maar in 1909 sloeg het noodlot toe toen de druifluisplaag Rueda bereikte. Van de ruim 45.000 hectare wijngaard was 15 jaar later nog maar een derde over.

Ook allochtone druiven Andere Spaanse wijnstreken zoals La Mancha en Valdepeñas sprongen in het gat en profiteerden ook nog eens van de uitbreiding van het spoorwegnet. Tegen de tijd dat de wijnboeren uit Rueda hun zaakjes weer op orde hadden, waren ze een groot deel van de markt kwijt. Pas enkele decennia later zette zich langzamerhand het herstel in. Martina: ‘De wijnboeren investeerden steeds meer in kwaliteit nadat Rueda in 1972 de D.O.-status had gekregen. Voor die tijd produceerde het gebied vooral het soort wijnen dat hier al eeuwenlang werd gemaakt, met als voornaamste ingrediënt de palomino-druif. Die wijnen waren vaak ‘rancios’, zwaar en koppig.

Ze waren qua smaak vergelijkbaar met de sherry-wijnen. Slechts enkele boeren verbouwden nog verdejodruiven, maar de opbrengst was mager. Het keerpunt kwam toen de succesvolle bodega uit Rioja, Marques de Riscal, in de jaren zeventig hout verving door roestvrijstaal. Ze ontdekten meteen dat roeststvrijstaal en de verdejodruif een ideaal duo vormden. Zo ontstond een van de betere wijnen van Spanje: een witte wijn met een zachte, frisse aromatische smaak, die heerlijk wegdrinkt. Uit onderzoek bleek ook al snel dat de sauvignon druif het hier heel goed doet. We zijn drie jaar bezig geweest met de ontwikkeling van een sauvignonwijn en die is dit jaar voor het eerst op de markt gebracht. Hij overtreft in smaak zo mogelijk nog onze verdejowijnen, we zijn er erg trots op.’

In de prijzen Het bijzondere karakter hebben de wijnen van Rueda trouwens niet alleen te danken aan de druiven, maar ook aan het weer en de bodemgesteldheid. Martina: ‘Rueda heeft een landklimaat en de druiven gedijen goed door de combinatie van de hete zomers en de strenge winters, waarbij het kwik flink onder nul kan zakken. De zon schijnt vaak uitbundig, maar in het voor- en najaar valt er ook genoeg regen. De bodem is rijk aan ijzer, heeft een goede afwatering en is gemakkelijk te bewerken. Ons succes hangt daar zeker mee samen maar er is meer. Op het moment dat mijn moeder begon, waren er nog niet zoveel bodega’s die wijnen van goede kwaliteit maakten. Bovendien was het een nieuwtje dat een vrouw een bodega leidde, daardoor werden we sneller bekend. Door de jaren heen hebben we de kwaliteit weten te behouden. We willen daarom ook niet te snel verder groeien. We produceren liever minder flessen van goede kwaliteit dan bulk die nergens naar

smaakt. Al onze inspanningen beginnen vruchten af te werpen. Tijdens het wereldwijde sauvignonconcours wonnen we dit jaar met onze wijn de gouden medaille en vorig jaar werden we door de Federación Española de Cofradías Vínicas y Gastronómicas uitgeroepen tot beste bodega van Spanje. Ook international loopt het als een trein. We exporteren naar 29 landen, maar blijven 65 procent afzetten in eigen land. We mikken vooral op het hogere segment van de markt. Zo werd een van onze wijnen in El Bulli geschonken en ook in Nederland vinden onze wijnen steeds vaker hun weg naar kwaliteitsrestaurants. Het mag dan crisis zijn in Spanje, wij hebben er nog weinig van gemerkt. Onze wijnen worden gedronken door mensen die wel wat te besteden hebben. Die blijven kiezen voor een goede prijs-kwaliteitverhouding.’

Wijntour door Rueda Rueda is van oudsher niet echt een streek waar veel toeristen heengaan, maar een wijntour hier is echt een aanrader. Martina: ‘Je kunt vanuit Madrid hierheen rijden en twee dagen door het glooiende landschap toeren. Er is een aantal heerlijke hotels in de buurt zoals de Parador van Tordesillas en de Posada de las Esencias bij ons in La Seca. De meeste bodega’s laten – tegen betaling – wel bezoekers toe en je kunt vaak ook wijnen proeven. Informatie hierover kun je krijgen bij het Consejo Regulador de Rueda. Een echte aanrader is een bezoek aan de ondergrondse wijnkelders van Yllera. De rondleiding ‘El Hilo de Ariadna‘ voert je door een drie kilometer lang labyrint van ondergrondse wijnkelders die deels stammen uit de 14e eeuw. Via een koppeling van wijn aan Griekse mythologie wordt uitleg gegeven over traditionele en moderne technieken om wijn te maken. 

Saber MÁs Rueda WIJNEN Informatie De wijn van José Pariente wordt geïmporteerd door Abbema Wines, www.abbemawijn.nl en is onder meer verkrijgbaar in de 59 gespecialiseerde wijnwinkels van Gastrovino, www.gastrovino.nl. Meer informatie over de Rueda wijnen en een lijst met bodega’s in Rueda vind je op www.dorueda.com, de site van het Consejo Regulador de Rueda. Wijn proeven José Pariente Ctra. de Rueda km 2,5. La Seca, Valladolid, tel 0034 983 816 600, www.josepariente.com Bezoektijden maandag t/m vrijdag 9.00 - 18.00 uur, zaterdag van 9.00 - 14.00 uur. Van tevoren reserveren, kosten €7. Bodegas Yllera, Ctra. A6 km. 172, 47195 Rueda, Valladolid, tel 0034 983 868 097, www.elhilodeariadna.es, www.grupoyllera.com. Bezoektijden maandag t/m vrijdag 12.00 - 14.00 uur en 16.30 - 18.30 uur, zaterdag en zondag van 11.00 14.00 uur. Van tevoren reserveren, kosten €7, inclusief traditionele lunch €25. Verkoopinformatie Yllera, www.pootagenturen.nl

Libros Tekst: Annebeth Vis & Marjan Terpstra

Mail & win

Kind van Chileens verzet

España & más geeft drie exemplaren weg van De rebellenfamilie. Kans maken? Stuur een mail naar espanaymas@gmail.com.

n juni 1979 vertrekt de elfjarige Chileens-Canadese Carmen Aguirre samen met haar moeder en stiefvader vanuit ballingoord Vancouver naar Bolivia. Haar hippiemoeder is ineens veranderd in een keurige dame en ook Carmen en haar zusje Ale zullen zich als dekmantel jarenlang vermommen als middenklassemeisjes. De missie van haar moeder en stiefvader Bob is om de revolutie in Latijns-Amerika te verspreiden. Via de kinderogen van Carmen zien we de misstanden in Bolivia en de rest van Latijns-Amerika in de jaren tachtig door een vergrootglas. De uitbuiting van de inheemse bevolking die als slaven werken voor de middenklasse en de rijken, de martelingen door de met de VS en gevluchte nazi’s samenwerkende dictaturen, de angst en de honger zijn vaak tastbaar. Terwijl Carmens zusje Ale aanpapt met de zoon van de Boliviaanse dictator, kiest Carmen ook het pad van de revolutie. Dat brengt haar samen met haar vriend Alejandro in Argentinië. Er komt een abrupt einde aan haar rebellenbestaan als Pinochet het veld ruimt in Chili.

De rebellenfamilie, Carmen Aguirre, uitgeverij Nijgh & Van Ditmar, €19,95.

Zafón boeit opnieuw

Mail & win

España & más geeft vijf exemplaren weg van De gevangene van de hemel. Kans maken? Stuur een mail naar espanaymas@gmail.com.

De gevangene van de hemel van Carlos Ruiz Zafón vangt aan in 1957 met de inmiddels bekende helden Daniel Sempere en zijn goede vriend Fermín. Een duistere figuur uit het verleden zorgt ervoor dat hun ogenschijnlijk zorgeloze levens een nieuwe wending nemen. Het personage dreigt een geheim dat jarenlang verborgen is gebleven in het obscure geheugen van de stad, te openbaren. Dan gaat het verhaal terug naar 1939 als Fermín vastzit in de gevangenis van Montjuïc waar op dat moment ook schrijver David Martín verblijft. Heden en verleden worden met elkaar afgewisseld, waarbij de gebeurtenissen uit de tijd van de Spaanse Burgeroorlog het heden van 1957 begrijpelijk maken. Van uitstapjes naar waanzinnige en theatrale elementen, die in Het spel van de engel legio waren, is geen sprake. Integendeel, aanwijzingen uit de eerdere twee romans krijgen in dit derde deel betekenis. Het verhaal is ongecompliceerd en de gebeurtenissen volgen elkaar in sneltreinvaart op. Bewees Zafón al met de eerste twee delen een groot schrijver te zijn, deel drie doet zeker niet onder. Zafón eindigt met een cliffhanger waardoor je als lezer nu al niet kunt wachten op deel vier. De gevangene van de hemel, Carlos Ruiz Zafón, uitgeverij Signatuur, €19,95

Mail & win

España & más geeft vijf exemplaren weg van Argentijnse avonden. Kans maken? Stuur een mail naar espanaymas@gmail.com.

Hollanders op de pampa Carolijn Visser vertelt in Argentijnse Avonden het ongelofelijke verhaal van Rinus van Mastrigt en zijn dochter Ida. Rinus besluit als jongeman in 1937 om op de fiets af te reizen naar Indië. Er is geen geld voor een bootticket. Onderweg lijdt hij grote ontberingen en uiteindelijk belandt hij in het ziekenhuis waar zijn vriendin Ida hem komt opzoeken. Rinus geneest en het stel vertrekt naar Indonesië. Daar krijgen ze twee dochters: Ida en Miep. De oorlog rukt het gezin echter uit elkaar. Als hij Ida na de oorlog met een andere man in bed aantreft, besluit hij haar dochters voorgoed van haar af te pakken. De drie keren terug naar Nederland en de meisjes worden opgevoed door hun grootouders. Rinus kan zijn draai niet vinden en vertrekt naar Argentinië. Later laat hij de meisjes overkomen, die opgroeien op een internaat in Tres Arroyos. Dochter Ida trouwt uiteindelijk met een rijke Hollandse boer, krijgt vier kinderen en wordt consul. Ze gaat op zoek naar haar moeder en ontdekt dat die ook haar halfzusje in de steek heeft gelaten. Een mooi en soms aangrijpend portret van de Hollandse gemeenschap in Argentinië, met verschillende foto’s. Argentijnse avonden, Carolijn Visser, uitgeverij Augustus, €19,95

In het web van de nazi’s Na de Tweede Wereldoorlog zetten sommige nazi-kopstukken hun leven rustig voort in Franco’s Spanje. Ze wonen daar tot op hoge leeftijd in villa’s aan de costas. Clara Sánchez zag in dat gegeven een goede aanleiding voor een psychologische thriller waarin ze haar verontwaardiging niet onder stoelen of banken steekt. In Wat jouw naam verbergt ontmoet nazi-jager Julián het naïeve meisje Sandra, dat bij het nazi-echtpaar Fred en Karin is ingetrokken om Karin gezelschap te houden. Julián vertelt haar over de duistere achtergrond van haar beschermers en hun vrienden. Sandra raakt steeds verder in hun web verstrikt en wordt tot overmaat van ramp tot over haar oren verliefd op een van de leden van de knokploeg van de nazi’s. Uiteindelijk weet ze te ontsnappen en blijkt de waarheid toch genuanceerder dan zij en Julián dachten. Wat jouw naam verbergt is lekker geschreven en lijkt toe te werken naar een dramatische España & más geeft vijf exemplaren weg van Wat jouw ontknoping maar die blijft helaas uit.

Mail & win

Wat jouw naam verbergt, Clara Sánchez, uitgeverij Cargo, €19,90

naam verbergt. Kans maken? Stuur een mail naar espanaymas@gmail.com.

Mail & win

España & más geeft vijf exemplaren weg van Dodelijke zomer. Kans maken? Stuur een mail naar espanaymas@gmail.com.

Zinderend en actueel De van oorsprong Argentijnse inspecteur Héctor Salgado, die zich nogal heeft laten gaan tijdens een vrouwenhandelzaak, krijgt na een verplichte vakantie de opdracht om een vermeende zelfmoord te onderzoeken. De 19-jarige Marc Castells, een telg uit een welgestelde Catalaanse familie, is uit het raam gevallen tijdens de Sint-Jansnacht. Was het een ongeluk? Of was het (zelf)moord? Intussen blijft de zaak waar Salgado werd afgehaald hem achtervolgen. Dodelijke zomer speelt zich af in het moderne Barcelona, waar de zinderende hitte al even benauwend is als Hills verhaallijn. Hoewel het even duurt voor je als lezer de verschillende personages weet te plaatsen, leest het boek als een trein en zit het vol spannende wendingen. Hill maakt gebruik van zijn achtergrond als psycholoog bij het scheppen van de personages en kaart onderwerpen aan die in de Catalaanse hoofdstad actueel zijn, zoals klassenverschillen, drugsproblematiek en kindermisbruik. Schrijfstijl en plot zijn licht verteerbaar. Het open einde zorgt ervoor dat je al bij het dichtslaan uitkijkt naar het volgende deel. Dodelijke zomer, Antonio Hill, uitgeverij Signatuur, €15 Kijk voor een uitgebreide recensie op www.espanaymas.nl

De vissers dorpen van Catalonië In de Catalaanse vissersdorpen komt al het goede van de zee samen. Je vindt er vissersdorpen uit ansichtkaarten, vissersdorpen met glamour en vissersdorpen met culinaire aspiraties. We gingen er mee op oesterexpeditie, werden ware bourgondiërs en ontmoetten een oude bekende van Dalí. Tekst: Annette Spaan| fotografie: Belledesign, Bram van den Dool

Reportaje

“Ik heb graag de smaak van de zee in mijn mond,” zegt Agustí Bertomeu Ardit nagenietend. Zijn glim oogjes stralen door de donkere glazen van zijn zonnebril heen. Zojuist heeft hij een oesterschelp geopend, het glibberende beestje losgesneden en uit de schelp zijn mond in laten zwemmen. We zijn met hem op excursie naar de mosselen oesterkwekerij van vissersdorp Sant Carles de la Ràpita. We staan op een houten platform in zee, waar golven tegenaan kabbelen en hun zilte geur verspreiden. Op de grond ligt een druipend touw met grote trossen glimmende mossels, ernaast staat een stevige zwarte zak met oesters. Beide bungelden vijf minuten geleden nog onder water aan de rijen houten palen in de zee. Enthousiast gooit de kok de mosselen in de pan en begint deze heerlijk te bereiden met knoflook, limoen en witte wijn. Als een weekdiertje mij vanuit een oesterschelp aankijkt, aarzel ik even om hem kennis te laten maken met mijn maag. Maar al snel begrijp ik precies wat Ardit bedoelt.

Geen massatoerisme Sant Carles de la Ràpita in de Terres de L’Ebre is geen klein vissersdorp waar we heen zijn gegaan voor de pittoreske plaatjes. Maar door de ligging in het zuiden van natuurpark Delta del Ebro is het er relatief rustig, kunnen we leuke excursies maken en op schiereiland Punta de la Banya bijzondere vogels spotten. Daarnaast crossen we in no time op onze fietsen door de omringende vlakke velden met rijst akkers, zandduinen, lagunes en zoute moerassen. De keuken van Sant Carles de la Ràpita is een goede reden om hier stevig op de rem te trappen. “De oesters hebben door de samenkomst van de zee en het zoete water van de Ebro een unieke combinatie van zoet en zout,” aldus Ardit. En geserveerd met de speciale rijstsoorten uit de streek smaken de vis en de schelpdieren extra lekker. Een halfuur noordwaarts en om de hoek van de Ebro Delta, ligt het traditionele vissersdorp L’Ametlla de Mar. Als we bij de haven arriveren, worden de net uit

zee geplukte sardientjes, garnalen, ansjovis en andere zeebewoners in kisten op de kade gesmeten. De octopussen steken hun lange, glibberige tentakels door de openingen naar buiten. Kreeften lijken met hun scharen onze kleding te willen verknippen en garnalen doen voor de visveiling nog even een poging terug in de zee te springen. In L’Ametlla de Mar is het massatoerisme op aangename afstand gebleven. Al struinend langs de terrasjes en door de kleine straatjes van het centrum, voelt het dorp gemoedelijk aan. Vanaf de door palmbomen omzoomde promenade op de klif, heb je een dromerig vergezicht over de zee. Zeilen, daar zouden we zin in hebben. L’Ametlla de Mar heeft namelijk zestien kilometer kust met ongerepte stranden, idyllische baaien met pijnbomen en water in blauwe ton sur ton tinten.

Feest voor de smaakpapillen In Cambrils kunnen onze smaakpapillen zich alweer verheugen op bijzondere smaaksensaties. Cambrils noemt zich namelijk de gastronomische hoofdstad van de Costa Dorada. De reden dat we hier zijn. “Carme Ruscalleda kookt met niets anders dan onze olijfolie Mestral,” wordt mij in het dorp met trots verteld. De Catalaanse Michelin-kok heeft met haar twee restaurants samen vijf sterren verdiend. Ook Ferran Adrià schrijft in het boek ‘Cambrils, de zee, het land, de tafel’ lovende woorden in de introductie. In het gezelschap van zulke belangrijke meningen zitten we op de juiste plaats. In restaurant Macarrilla bestellen we voor de lunch de lokale specialiteit fideus rossos, gebakken zeevruchtnoedels. Een pastagerecht waarvoor een geconcentreerde bouillon van verse vis zoals zeeduivel, bidsprinkhaankreeft, zeepaling en krab wordt getrokken. Dit is de basis van het gerecht. We mengen de zeevruchtnoedels rijkelijk met aioli, proeven en sluiten ons onmiddellijk aan bij de rij van Cambrils fans. In Port d’Aiguadolç, een van de havens van Sitges, wanen we ons ineens op Ibiza. Tegen de achtergrond van aanlegsteigers met bootjes, twinkelen honderden kleine lampjes om de stam en bladeren van palmbomen. Restaurants en barretjes wisselen elkaar af. In loungebar Nirvana stralen boeddha’s serene rust uit en het interieur buiten is uitgelicht door felle roze en blauwe lampen. De achtergrondmuziek zou het leuk doen in de huiscollectie van de gemiddelde hippie.

Historische schatten Met zijn ‘Internationale Filmfestival van Catalonië’, is 

Reportaje

Sitges ook weer een beetje het Cannes van Spanje. Er wonen meer dan zeventig verschillende nationaliteiten en er hangt een kosmopolitische en mondaine sfeer. Je kunt een cocktail leren maken in Casa Bacardi, dineren in chique restaurants, winkelen in exclusieve shops en het uitgaansleven bruist met vlammen. Toch zijn we in de straatjes van het oude centrum en de indrukwekkende musea onmiddellijk terug in de tijd. De historische schatten worden er met militaire precisie bewaakt. Een belangrijk bezit is het stulpje van de geliefde Santiago Rusiñol, museum Cau Ferrat. Deze kunstschilder, schrijver en kunstverzamelaar verhuisde rond 1881van Barcelona naar Sitges. Mede door zijn aanwezigheid en de (literaire) feestjes wemelde het er al snel van de kunstenaars. Museum Palau Maricel betovert met zijn prachtige stortvloed aan kleurrijke betegeling.

Spaanse Côte d’Azur Calella de Palafrugell, Llafranc en Tamariu aan de Costa Brava in de Baix Empordà zijn vissersdorpjes zoals ze er uit horen te zien, als een dromerig schilderij. Ze zijn met elkaar verbonden door kustpaden en omringd door beeldschone baaien. Als we Calella de Palafrugell binnenrijden, hebben de huizen hun zondagse kleding aan en zijn de plantsoenen keurig gekapt. Massatoerisme en hoogbouw laat zijn lelijke gezicht niet zien. We proeven de Côte ’d Azur. Dan staan we in een ansichtkaart. In het hart van Calella de Palafrugell zijn witgekalkte huisjes elegant gedrapeerd langs een lange baai. Kleine inhammen met witte zandstrandjes liggen naast pittoreske minihaventjes. Visserij wordt er duidelijk niet meer bedreven en sommige oude vissershutten zijn inmiddels tweede huizen geworden van grootverdieners uit Barcelona. In de inham Port Bo struinen we door passages van de vissershuizen. Onder de witte bogen door zien we houten vissersbootjes op het witte strand liggen en golven tegen rotsen in de zee aan kabbelen. Verrukt kijken we om ons heen. Blij dat er aan de Catalaanse kust nog zulke dorpen bestaan.

Excentriek en exotisch Van Calella de Palafrugell wandelen we naar het nabijgelegen dorpje Llafranc, waar villa’s op de rotsen van de bijbehorende baai parmantig op het strand beneden neerkijken. In de kleine haven wachten bootjes om uitgelaten te worden. Llafranc had in de jaren zestig en zeventig de eervolle vermelding het Saint Tropez van Spanje te zijn. De legendarische feestjes in hotel Llafranch gaven het dorp een

reputatie waar beroemdheden van over de hele wereld meer van wilden weten. Nieuwsgierig glijden onze blikken over de oude glorie in hotel Llafranch, de muren behangen met zwart-wit foto’s. Boven de bar hangt een grote afbeelding met Salvador Dalí en Manel Bisbe, oorspronkelijk één van de drie eigenaren. De excentrieke Manel was destijds door flamencodanseres Carmen Amaya uitgeroepen tot de ‘zigeuner van de Costa Brava’. We proberen ons voor te stellen hoe beroemdheden als Dalí, Elisabeth Taylor, Kirk Douglas en Ava Gardner hier aan de bar hun exotische cocktails bestelden. Van Llafranc kunnen we verder wandelen naar het derde en kleinste dorp, Tamariu. Het is één van de mooiste wandelingen die je aan de Costa Brava kunt maken, maar hij kost drie uur. Voor ons een acceptabel excuus om de auto te nemen. Aangekomen vinden we Tamariu aan een kleine, beschutte baai met rotsige uitlopers begroeid met pijnbomen. Er is slechts een handjevol huizen. Na een rustig terrasje met zicht op zee kunnen we het niet laten. We moeten even de zee in plonzen.

Surrealistisch universum We eindigen onze reis op schiereiland Cap de Creus, in een vissersdorp dat tot inspiratie diende voor een indrukwekkende collectie kunstenaars. Grootheden als Marcel Duchamp, Pablo Picasso, Joan Miró en García Lorca, maar vooral Salvador Dalí. Voor hem was dit het mooiste plekje ter wereld. Niet velen kunnen in het door ons verkozen paradijs wonen, maar hij wel. Met zijn vrouw Gala kocht hij wat vissershutten in het nabijgelegen Port Lligat, dat ze onder begeleiding van zijn grootheidswaanzin uitbouwden tot hun eigen universum. Sinds 1997 is het huis een museum. Binnen worden we welkom geheten door een opgezette ijsbeer gedrapeerd met kettingen. Heel normaal als je bedenkt wiens huis we binnenlopen. In de woonkamer staan zijn geliefde zwanen, die altijd in de buurt van zijn huis zwommen. Eveneens opgezet, welteverstaan. Als we zijn voorraadkast met verf zien en het atelier betreden, lijkt het alsof hij elk moment kan terugkeren. Eigenlijk voelen we ons indringers in zijn domein.

De timmerman van Dalí Later lopen we de Dalí-route in Cadaqués en bezoeken een aantal van de plekken die hij in zijn schilderijen surrealistisch heeft vertaald. Het lag dus niet alleen aan Dalí’s krankzinnige fantasie, dit dorp heeft indrukwekkend fotogenieke kwaliteiten. De witte huizen aan de prachtige baai, de tientallen houten vissersbootjes op de golven ervoor, het sierlijke mo-

Saber MÁs catalonië SLAPEN Cadaqués: Hotel Rocamar. Dit fijne hotel is mooi gelegen en heeft een geweldig restaurant. www.rocamar.com Calella de Palafrugell: Hotel Sant Roc. Aangename sfeer in mooie loungeruimtes, schitterende ligging en een zeer smakelijk restaurant. www.santroc.com Sitges: Hotel Estela Barcelona. In dit kunsthotel zijn elf door kunstenaars ontworpen unieke kamers. www.hotelestela.com HEERLIJKE (VIS) RESTAURANTS Sant Carles de la Ràpita: Can Batiste | Cambrils: Macarrilla en Mas Gallau | Cadaqués: Can Rafa, Casa Nita, Far del Cap de Creus (2 sterren) | Llafranc: Casamar (1 ster), El far de Sant Sebastià, Llevant (in hotel Llevant) | Arenys de Mar: Hispània SCULPTUREN ARENYS DE MAR De hooggelegen begraafplaats van vissersdorp Arenys de Mar is vanwege de mooie sculpturen zeker een bezoek waard. Vooral de beelden van Joseph Llimona zijn prachtig. Daarnaast inspireerde de rustplaats Salvador Espriu, de nationale poëet van Catalonië, tot het schrijven van ‘Cementiri de Sinera’. Hij ligt er ook begraven. GASTRONOMISCHE EVENEMENTEN Menjar de Tast in Sitges, 27 september, www.clubdetastsitges.com. De gastronomische dagen van de Calamarenys, 5 t/m 28 oktober, Arenys de Mar, www.arenysdemar.cat

dernistische huis Casa Serinyana. Alles schreeuwt om een doek met penseel. Via de kronkelige straatjes met de kunstgaleries komen we bij een fotoshowroom uit. We lopen naar binnen en zien een oude man druk in gesprek met een Amerikaans koppel. “Deze man heeft voor Dalí gewerkt!” vertaalt de vrouw verrukt aan haar echtgenoot. Wij spitsen onze oren. Voor ons staat Joan Vehí. Vijfendertig jaar lang was hij de timmerman van Dalí en maakte meubels voor zijn huis in Port Lligat, maar ook voor het kasteel van Dalí’s vrouw Gala in Púbol. Op een dag was Joan Vehí bij Dalí aanwezig toen deze een buitenlandse inwoner van Cadaqués over de surrealistische vloer had. Ontspannen begon de gast Dalí te fotograferen, totdat de beste man erachter kwam dat er geen rolletje in zijn camera zat. Stampvoetend gaf hij de camera aan Joan Vehí. De man stopte definitief met fotograferen, de fotocarrière van Joan Vehí begon. Hij was het die een aantal van de bekendste foto’s van Dalí maakte. Bescheiden laat de oude man zijn foto’s aan de muur zien. We proberen ons een voorstelling van de twee mannen samen te maken. Razend nieuwsgierig naar alles wat Joan Vehí over Dalí weet, maar waar hij nooit over zal spreken. 

Fòrum del Mar in Cambrils, 2013, www.forumdelmar.info VISSEN ZOALS DE VOORVADEREN Een leuke excursie in Sant Carles de la Ràpita is ‘La Paupa’. Hierbij leer je vissen met de blote hand, zoals vroeger. Kijk voor deze excursie, een bezoek aan de mosselen oesterkwekerij en andere uitstapjes op www.enlarapita.com. MUSEA Palamós: Museu de la Pesca. Interessant museum over de visserij, dat zich verzet tegen het leegvissen van de zee. www.museudelapesca.org Sitges: Palau Maricel en Cau Ferrat, www.museusdesitges.cat Cadaqués: expositie Joan Vehí In het museum van Cadaqués is van 23 juni t/m half oktober (exacte sluitingsdatum is nog onbekend) de expositie ‘Dalí en Cadaqués, een band vastgelegd door Joan Vehí’. ESPAI DEL PEIX In vissersdorp Palamós worden leuke proeverijen en showcookings van traditionele visgerechten gehouden. www.espaidelpeix.org KUSTPADEN IN PALAFRUGELL www.visitpalafrugell.cat

Más español

Cataluña

Oefen je Spaans met deze samenvatting

Los pueblos pesqueros Los pueblos pesqueros catalanes reúnen lo mejor del mar. Algunos parecen salidos de una postal, otros tienen un toque glamoroso y los hay con aspiraciones culinarias. “Me gusta sentir el sabor del mar en los labios,” explica Agustí Bertomeu Ardit, recreándose en él. Sus ojos brillan tras los cristales oscuros de sus gafas de sol. Acaba de abrir una ostra, separa al resbaladizo molusco de la concha y se lo lleva a la boca. Nos ha llevado de excursión a los viveros de mejillones y ostras del pueblo pesquero de Sant Carles de la Ràpita. Estamos en una plataforma de madera en el mar, bañada por las olas y su aire salino.

No al turismo de masas Media hora más al norte y en el extremo opuesto del Delta del Ebro, se ubica el tradicional pueblo pesquero de L’Ametlla de Mar. Cuando llegamos al puerto, justo están descargando en el muelle las cajas llenas de sardinas, gambas, anchoas y otros habitantes marinos recién capturados. L’Ametlla de Mar ha sabido guardar a debida distancia el turismo de masas. El paseo marítimo, flanqueado por palmeras y situado en una elevación, ofrece fantásticas vistas al mar. Port d’Aiguadolç, uno de los puertos de Sitges, recuerda a Ibiza. Frente a un telón de fondo de barcos amarrados en los muelles, cientos de pequeñas lucecitas serpentean, centelleantes, alrededor del tronco y las hojas de las palmeras.

Côte d’Azur de España Calella de Palafrugell, Llafranc y Tamariu en la Costa Brava, en el Baix Empordà, todavía presentan el aspecto típico de un pueblo pesquero, como un maravilloso cuadro de ensueño. Están unidos por caminos costeros y enmarcados en magníficas bahías. No han sido barridos por el turismo

de masas ni por altos edificios de apartamentos. Nos imaginamos en la Côte d’Azur. De repente es como si hubiéramos entrado en una postal. En el corazón de Calella de Palafrugell, las casas blancas adornan con delicadeza la bahía, de forma alargada. Junto a los pequeños y pintorescos puertos, se abren calas de arenas inmaculadas. En la cala de Port Bo recorremos los pasajes entre las casas de pescadores. Los arcos dejan entrever los barcos pesqueros de madera recostados en las arenas blancas y el bailar de las olas contra las rocas que emergen del mar. Extasiados miramos a nuestro alrededor. ¡Qué alegría descubrir que la costa catalana todavía conserva pueblos como estos!

Universo surrealista Concluimos nuestro viaje en la península de Cap de Creus. Para Salvador Dalí, este era el rincón más bonito del mundo. Con su mujer Gala compró varias casetas de pescadores en Port Lligat, que alimentados por la megalomanía del artista, convirtieron en su propio universo. Desde 1997 la casa alberga un museo, donde nos da la bienvenida un oso disecado ataviado con collares. Más tarde hacemos la ruta de Dalí en Cadaqués y visitamos varios de los lugares que plasmó en sus cuadros traducidos al surrealismo. Descubrimos que no todo es producto de la trastornada fantasía de Dalí, este pueblo posee impresionantes dotes fotogénicas. Las casas blancas que se agrupan en la bahía, decenas de barquitos de pescadores meciéndose al ritmo del oleaje, la elegante casa modernista Casa Serinyana. Sin duda, este lugar pide a gritos un lienzo y un pincel.

Mi pasión

Las Perlas De droom van Wilbert Jorna en Karin de Graaf

e gingen in Spanje op zoek naar een zacht kli maat, ruimte en natuur. Een tweede huis in Andalusië was hun grote droom. Dat beviel zo goed dat ze er inmiddels permanent wonen. Vanaf hun berg runnen ze Las Perlas, waarvoor ze altijd op zoek zijn naar de toeristische pareltjes uit de regio.

Waanzinnige hotels ‘Bij Andalusië dachten we aan overvolle costas, maar dat bleek geheel ten onrechte. Andalusië heeft zoveel meer te bieden. Wij bouwden ons huis op een prachtig stuk grond in de buurt van het dorp Alozaina en hier is de sfeer heel anders.’ Van meet af aan voelden ze zich er thuis vooral vanwege de mentaliteit van de Andalusiërs en het Spaanse levensritme. ‘Zondag hadden we bijvoorbeeld om één uur een lunch bij ons thuis. Om tien uur ‘s avonds ging iedereen pas weer weg. Je moet er natuurlijk wel wat voor doen, van die berg afkomen en je openstellen, maar dan staan de Spanjaarden ook open voor jou.’ In de periode dat ze hun huis lieten bouwen, verbleven ze in verschillende hotels. ‘Soms vielen die enorm tegen en andere locaties waren waanzinnig. Het aanbod is enorm en er bestaan talloze websites, maar dat bleek veel te vaak geen garantie voor een goed logeeradres, want de meeste sites accepteren alle hotels, zolang ze maar betalen. Wij vonden het tijd voor een goede site waar alleen de meest bijzondere logeer adressen van Andalusië te vinden zijn: Las Perlas.’

Wat moet het heerlijk zijn om je dromen na te jagen en gewoon naar Spanje te vertrekken. Veel Nederlanders wagen de sprong. Bijvoorbeeld Wilbert Jorna en Karin de Graaf. Zij verdienen er nu hun geld met hun passie: de leukste hotelletjes van Andalusië zoeken. Tekst: Annebeth Vis

Ook op maat Pas als ze zelf iets gezien en goedgekeurd hebben, komt het op hun site. ‘Van de zevenhonderd hotels die wij inmiddels zagen, kwamen er zo’n honderd in aanmerking voor Las Perlas,’ vertelt Wilbert. Deze mooie accommodaties vormen de basis van de op maat gemaakte rondreizen die ze nu aanbieden, aangevuld met originele uitstapjes. ‘Onze gasten kunnen bijvoorbeeld een boottocht maken langs de kliffen van Cabo de Gata of een fietstocht in Málaga. En we regelen natuurlijk de entreekaarten voor het Alhambra.’ Inmiddels is Las Perlas daarom ook aangesloten bij de SGR. Plannen voor de toekomst hebben Wilbert en Karin nog genoeg en hun berg zullen ze voorlopig niet verlaten. ‘De positieve feedback en het leven dat we leiden geven ons enorm veel energie.’  www.lasperlasandalucia.com

Entrevista

Calima

Het Catalaanse collectief Calima, het akoestische broertje van Ojos de Brujo, brengt een levenslustige mengelmoes van flamenco, rumba en hiphop. Oprichter Juan Luís ‘Juanlu’ Leprevost plukte voor zijn band musici uit alle windstreken van de straat. Toch klinkt de band op en top Spaans. Tekst: Ferenz Jacobs| fotografie: Los Peces de Colores

heetste

band uit catalonië Het Catalaanse collectief Calima, het akoestische broertje van Ojos de Brujo, brengt een levenslustige mengelmoes van flamenco, rumba en hiphop. Oprichter Juan Luís ‘Juanlu’ Leprevost plukte voor zijn band musici uit alle windstreken van de straat. Toch klinkt de band op en top Spaans. Tekst: Ferenz jacobs

Het is warm, zo’n 30 graden. Juanlu ‘el Canijo’ zit in de schaduw van een parasol op zijn dakterras. We bevinden ons op een steenworp afstand van het modernistische Palau de la Música in Barcelona. In de aangrenzende oefenruimte, waar de overige zes bandleden van Calima zonder ventilator al wat zitten te pingelen, is het bloedheet. De Perzische tapijten die kriskras door elkaar op de grond liggen, ademen ook iets te veel warmte uit. Maar het is aangenaam aan de grote picknicktafel tegenover Juanlu,

de leider van de hotste band uit Catalonië. De naam van de band is perfect gekozen. Juanlu: ‘Op de Canarische Eilanden wordt een hete wind die extreem droge lucht aanvoert vanuit de Sahara calima genoemd. Die wind neemt veel zand uit de woestijn mee, waardoor alles bedekt raakt onder een laag zand.’

Van de straat Calima is een internationaal gezelschap. Voor het eerste album Azul (genomineerd voor een Latin Grammy) 

Entrevista

Juanlu heeft sommige bandleden gewoon van de straat geplukt

‘onze muziek is een mix maar de basis blijft flamenco’

bracht Juanlu muzikanten uit onder andere Spanje, Bulgarije, Brazilië en Cuba bijeen. Aan Calima’s tweede album Tierra werkte ook een trompettist uit Californië, een zanger uit Equatoriaal-Guinea en een violiste uit Zweden mee. Juanlu, medeoprichter en lid van Ojos de Brujo: ‘Barcelona is een stad met een grote aantrekkingskracht. Er zijn dus altijd veel muzikanten van over de hele wereld te vinden. Ik heb nooit een auditie gehouden en ben graag op straat, waar ik andere straatmuzikanten ontmoet. Todor Todorov uit Bulgarije hoorde ik bijvoorbeeld op een plein in de Gotische wijk op zijn trompet blazen. Hij klonk geweldig en een paar dagen later kwam hij bij mij thuis jammen. Uiteindelijk hebben we met hem een album opgenomen en ging de hele band naar zijn geboortedorp om op een zigeunerbruiloft van zijn familie te spelen. De meeste muzikanten die voor Calima spelen en speelden - en dat zijn er nog al wat - heb ik hier in Barcelona ontmoet.’

Altijd muziek De stad Barcelona is dus de thuisbasis, van waaruit de band toert langs Europese muziekfestivals. Op tournee leert Juanlu ook veel artiesten kennen, die hem vervolgens komen opzoeken

in de Catalaanse hoofdstad. ‘Op het Amsterdam Roots Festival hebben we bijvoorbeeld een Franse rumbaband ontmoet, die qua muziekstijl erg lijkt op de Gypsy Kings en hier bij ons langs is gekomen. En Nicolas, onze Amerikaanse trompettist, heb ik leren kennen op het muziekfestival Costa de Música in Lanzarote.’ Juanlu weet een ding zeker: hij zal Barcelona nooit omruilen voor een andere stad. Hij is er geboren en getogen en kent de stad op zijn duimpje. Hij is er wel van overtuigd dat hij waar dan ook ter wereld zo weer een groep muzikanten om zich heen zou verzamelen. ‘Ik heb een jaar in Los Angeles gewoond. Daar heb ik ook meteen een band opgericht met een muzikant uit Chicago en een paar Brazilianen. Ik kan gewoon niet stilzitten. Ik ben altijd op zoek naar muziek.’

Minder wereld, meer flamenco De muzikale basis van Calima is flamenco. Niet alleen de verschillende muzikale invloeden van de bandleden, maar ook de muzikale achtergrond van Juanlu dragen bij aan een echte mengelmoes. ‘Mijn background is niet puur flamenco, maar ook funk en reggae. Ik ben geen zigeunerkind en heb flamenco leren spelen op latere leeftijd. Hierdoor weet ik flamen-

1 co makkelijk bij andere muzikanten over te brengen.’ Als bassist, regisseur en artistiek producent treedt Juanlu op als coördinator bij het maken van een plaat. ‘Ook al wil iedereen zijn eigen ding doen, ik geef er richting aan. De eerste twee albums zijn een bonte verzameling van nummers. Op ons nieuwste album Solo Volar hoor je minder stijlen door elkaar. Dat komt ook omdat we nu minder bandleden hebben. Aan het eerste album werkten dertien musici mee. Het is echter lastig om met zo veel leden op tournee te gaan, dus we bestaan nu uit zeven man. Dat is nog steeds een grote groep, maar hierdoor zijn er niet zo veel kleuren meer uit andere landen. In het begin maakte Calima nog echt wereldmuziek met instrumenten uit India en Afrika, maar nu zijn we vooral een flamencoband.’

Vliegen tegen de crisis Juanlu laat zijn muziek echter niet graag bestempelen als nuevo flamenco of nieuwe flamenco, een verzamelnaam voor een mix van jazz en wereldmuziek op basis van flamencoritmes. ‘Als je een muziekstroming nieuw noemt, is het binnen de kortste keren alweer oud. De nieuwe flamenco bestaat al meer dan twintig jaar en is echt ouderwets.’

2 Hij omschrijft de muziek van Calima liever als flamenco mestizo, een mix van flamenco, jazz, rumba, latin, reggae, hiphop en bossa. De eerste single van Calima’s nieuwste album is Sabores, een echt rumbanummer in de stijl van Gato Pérez. Juanlu schreef het tijdens een vakantie op Menorca. ‘Na het ontbijt ging ik samen met mijn vriendin naar het strand, ’s middags maakten we de vis klaar die we hadden gevangen en ’s avonds namen we nog een duik in zee. Drie weken lang hadden we een simpel leven, dat werd gekenmerkt door drie smaken. Van die drie smaken vind ik zoet het lekkerst. Niet alleen zoet eten, maar ook zoete liefde. Een relatie smaakt ook zoet, zuur en zout.’ De dertien nummers van het album Solo Volar worden vooral gekleurd door de geluiden en geuren van de Middellandse Zee. Opvallend is de afwezigheid van sociale kritiek. ‘De economische crisis heeft Spanje hard geraakt. Een kwart van de Spaanse beroepsbevolking is op dit moment werkloos, terwijl dit onder de jeugd zelfs is opgelopen tot 50 procent. Daar komen forse bezuinigingen van de Spaanse overheid overheen. Onze enige uitweg is louter vliegen (solo volar). We weten niet meer wat we moeten doen, dus gebruiken we onze verbeeldingskracht.’ 

3 4 5

muziektips van Juanlu

Raimundo Amador Gitarist uit Sevilla die flamenco combineert met rock en blues, op Un okupa en tu corazón exploreert hij ook de Cubaanse son en zelfs rap. Sílvia Pérez Cruz Zingt in het Catalaans, Spaans, Portugees en Galicisch. Dit jaar bracht deze folkzangeres uit Girona haar eerste soloalbum 11 de noviembre uit. Las Migas Een all-female flamencoband uit Barcelona, zij zijn ook te horen in het nummer Sendero op Calima’s album Tierra. Macaco Brengt Latijns-Amerikaanse muziek gebaseerd op rumba catalana met een flinke dosis reggae. Samen met Calima doken zij de studio in voor het nummer Alma. Zenet Een Andalusische jazzzanger met flamenco- en tangoinvloeden, die de Spaanse Chet Baker of Billie Holiday genoemd zou kunnen worden.

Van 17 tot en met 27 oktober is Calima op tournee in Nederland tijdens de serie World Sessions. www.worldsessions.nl www.calimacolores.es Kijk voor de data op pagina 62

NEEM NU een jaarabonnement OP ESPAÑA & MÁS Betaal geen €19,80 maar €17,50 voor vier nummers. Je krijgt een korting van 12% op de winkelprijs. Bovendien maak je kans op een prachtig verblijf in één van de NOVASOL Vakantiehuizen in Spanje ter waarde van maar liefst € 450.*

ESPAÑA España &MÁS &máS Reis- en cultuurmagazine over Spanje & Latijns-Amerika

Reis- en cultuurmagazine over Spanje & Latijns-Amerika

2e jaargang | nummer 2 | juni - augustus 2012

2e jaargang | nr 3 | september - november 2012 | prijs € 4,95

AUTOROUTES

DON QUICHOT ANDALUSIË VALENCIA-CUENCA

StedentripS

Sevilla, Barcelona & tarifa

TESTS PLEINEN IN BARCELONA CATALAANSE CAMPINGS

rondreizen catalaanSe viSSerSdorpen Wijn proeven in rueda

MEENEMEN DE LEUKSTE SOUVENIRS

Beleef Spanje! flamenco, tango & Bachata

TOP-10

prijs € 4,95

20 tips voor Spaanse uitjes

Stranden van Spanje!

De leukste tips voor Spaanse uitjes & Onze cd- en boekenselectie & Ecuador, land van extremen, van jungle tot besneeuwde bergtoppen & Doe mee aan onze fotowedstrijd en win een camera 01 Cover E&M 2_2012 def.indd 2

15-05-12 15:29

Strand en oerwoud in de Dominicaanse Republiek & Wandelen in Cabo de Gata & Interviews met Calima, María Juncal en Spanje-correspondent Steven Adolf & Vertaalwedstrijd & Onze cd- en boekenselectie 01 cover.indd 1

* € 450 is van toepassing op de huurprijs en niet op overige kosten. Verblijf kan vanaf 1 januari 2013 geboekt 42 worden en aankomst dient voor 31 december 2013 plaats te vinden.

02-08-12 14:52

En ontvan twee g kaarten

of geef ESPAÑA & MÁS cadeau Ben je gek op Spanje, de Spaanse taal en Latijns-Amerika? Dan mag je España & más niet meer missen. España & más is een glossy voor alle liefhebbers van de Spaanse taal en cultuur. Doe inspiratie op voor een bezoek aan Spanje en Latijns-Amerika. Lees in elk nummer over populaire steden als Barcelona en Madrid, maar ook over minder bekende pareltjes als Tarifa of La Coruña. Leer fascinerende streken kennen als Rueda en Cabo de Gata, maar ook de minder bekende plekjes van Catalonië. Spanje vormt de hoofdmoot, maar in elk nummer maak je ook kennis met een Latijns-Amerikaans land. Verder in elk nummer interviews met flamencoartiesten, acteurs, schrijvers, topkoks, enzovoorts. En dan nog de vaste rubrieken met cd-besprekingen, boekrecensies, uitgaanstips en taalspelletjes.

Ja, ik wil een abonnement! Ga snel naar www.espanaymas.nl

Foto: You Stylish

España bonita

Barcelona’s beste appartementen

Barcelona beleven zoals de locals dat doen. Dat kan als je een appartement huurt in de stad. Van romantische studio’s voor twee tot ruime onderkomens voor grotere groepen: in Barcelona zijn duizenden appartementen voor toeristen te vinden. Maar hoe weet je dat je waar krijgt voor je geld? Onze Barcelonacorrespondente Annebeth Vis zette de beste verhuurbedrijven in haar stad op een rij. Of je nu gaat voor eenvoudig, origineel of luxueus, zo weet je in ieder geval dat het met de kwaliteit en service wel goed zit.

Tekst: Annebeth vis

Stuk voor stuk plekken waar je bij uitstek de lokale sfeer kunt proeven

46 Appartement met uitzicht op zee van You Stylish

España bonita

Touristways Heerlijk zo’n stedentrip, maar waar moet je eten, shoppen, drinken en vooral: slapen? Touristways heeft dat allang voor je uitgezocht. Mooie, gezellige en betaalbare appartementen. Omdat ze zelf gek zijn op Barcelona. En ook graag soms even doen alsof ze er wonen. Daardoor begrijpen ze als geen ander wat je zoekt. Touristways is niet de grootste, en wil dat ook helemaal niet zijn. Het bedrijf verhuurt uitsluitend appartementen die ze zelf de moeite waard vinden. Die er mooi uitzien, van alle gemakken voorzien zijn of een bijzondere ligging hebben. Vlakbij het strand bijvoorbeeld. Of juist in een heel lief steegje. Leuk detail: de meeste appartementen hebben een onvervalste Spaanse of Catalaanse voornaam. Zo kun je verblijven in de Julia, Ricardo of Pau. Reserveer in een paar overzichtelijke klikken via de website. Dan maakt Touristways het bed alvast voor je op. Touristways biedt ook appartementen in Valencia en Madrid. www.touristways.com

Oh-Barcelona Of je nu iets zoekt in de buitenwijken of midden in downtown Barcelona, bij Oh-Barcelona kun je terecht in alle 22 buurten van de stad. De appartementen zijn er in alle soorten en maten, van hip tot rustiek of ruim en gezellig. Het bedrijf garandeert de laagste online prijzen, dus je weet zeker dat je waar krijgt voor je geld. Alle reviews van klanten worden online gepubliceerd, zodat je niet voor verrassingen komt te staan. De klantendienst staat 365 dagen per jaar voor je klaar in vijf verschillende talen. En de Oh-ervaring blijft niet bij een boeking. Alle klanten ontvangen een set met kortingsbonnen die gebruikt kunnen worden voor meer dan vijftig activiteiten in en rond de stad. En met de tips van de online community van Barcelona-liefhebbers kan je verblijf al helemaal niet meer stuk. De online stadsgids van Oh-Barcelona wordt door TripAdvisor speciaal aanbevolen. www.oh-barcelona.com 10% korting bij Oh-Barcelona? Kijk op www.espanaymas.nl.

You Stylish You Stylish Barcelona Apartments verhuurt high-end appartementen in Barcelona en omstreken. De stijlvolle onderkomens bevinden zich op exclusieve locaties in het centrum van de stad en langs het strand. Het bedrijf is zeer selectief en biedt enkel appartementen aan die voldoen aan hoge kwaliteitseisen. Een team van behulpzame en ervaren professionals staat klaar om de klanttevredenheid te garanderen. Een persoonlijke service van begin tot eind maakt daar deel van uit. Daarnaast behoren een conciërge, 24-uurs klantendienst en een welkomstpakket tot de standaard diensten. Indien de gasten dat wensen, zijn ook privévervoer, dagelijkse schoonmaak, babysitting, catering of zelfs een persoonlijke chef-kok, zeiltochten en nog veel meer mogelijk. Dus wie op zoek is naar een luxe ervaring in Barcelona, is bij You Stylish zeker aan het goede adres. You Stylish richt zich niet alleen op toeristen, maar ook op de zakenreiziger. www.youstylish.com

España bonita

Cocoon Bij Cocoon Barcelona kun je cocoonen in hartje Barcelona. Het bedrijf biedt honderden mogelijkheden voor appartementenhuur in de Catalaanse hoofdstad. Van eenvoudige onderkomens tegen zachte prijsjes tot elegante flats voor de toerist die op zoek is naar luxe. Ondanks het brede aanbod, met voor ieder wat wils, onderhoudt Cocoon Barcelona nauwe contacten met alle eigenaars en worden alle appartementen persoonlijk bezocht en beoordeeld. De flats bevinden zich langs het strand en in het centrum, maar ook in de modernistische woonwijk Eixample en de minder toeristische gebieden in de stad, zoals Gràcia. Voor stelletjes zijn er intieme studio’s voor twee, terwijl in andere appartementen tot maar liefst vijftien mensen kunnen slapen. Veel appartementen onderscheiden zich door originaliteit, zoals de Gothic Dream, met een opvallende wandschildering van de Barcelonese artieste Georgina Ciotti, of Barcelona Palacio, een prachtig appartement met modernistische look. Het kantoor van Cocoon zit in de hippe wijk El Born. www.cocoonbarcelona.com

Citysiesta Citysiesta is een familiebedrijf dat werd opgericht in het jaar 2000 en zijn roots heeft in Barcelona. Hoewel de appartementenverhuur de afgelopen jaren flink is uitgebreid naar andere Europese steden, blijft het karakter van het familiebedrijf ongeschonden. Voor ouders Jakob en Gláucia en dochter Saskia staat een zo goed mogelijke service op de eerste plaats. Daarom zijn zij zeven dagen per week 24 uur per dag bereikbaar voor hun gasten. Ze bieden appartementen op diverse locaties voor ieder publiek: van zonaanbidders die overdag aan het strand liggen en ‘s avonds lekker uit eten gaan tot toeristen die op zoek zijn naar een luxueus onderkomen. Het zijn stuk voor stuk locaties waar je bij uitstek de lokale sfeer kunt proeven. Via de website kun je persoonlijk advies vragen en vanaf zeven nachten geldt een korting. Je kunt ook in Sevilla terecht bij Citysiesta. www.citysiesta.com 5% korting bij Citysiesta? Kijk op www.espanaymas.nl.

Logeren bij locals: Airbnb Op de website Airbnb kan iedereen zijn huis als hotel aanbieden. De website brengt toeristen die op zoek zijn naar een onderkomen in contact met mensen die een kamer, appartement of heel huis willen verhuren. In Barcelona zijn duizenden opties. Leuke bijkomstigheid is dat je logeert bij een local en de insider’s tips er gratis bij krijgt. Bovendien is Airbnb dé manier om authentieke Barcelonese pisos

te ontdekken. Nadeel is dat het bedrijf de appartementen zelf niet van tevoren bezoekt en er dus geen kwaliteitsgarantie is. Zag het er op de foto’s toch een stuk mooier uit dan in werkelijkheid? Dan is het enige wat je kunt doen, een opmerking achterlaten op de website. Wie met Airbnb boekt, doet er dan ook goed aan om de reacties van anderen grondig te bestuderen. www.airbnb.com

Concurso

Win EEN taalcursus in spanje

Blader door dit nummer van España & más en geef je antwoorden op de vragen via espanaymas@gmail.com. Onder de goede inzenders verloten we een taalcursus in Spanje.

1 02 0 03 04 05 06 0 07 08 09 10

Welke druiven worden vooral gebruikt in de witte Rueda-wijnen? Wat zijn motoconchos? Wat is de volledige naam van Juanlu? Hoe lang woont correspondent Steven Adolf al in Spanje?

de prijs

Wat is de passie van Wilbert Jorna en Karin de Graaf?

Een cursus Intensief Spaans (20 uur taalles en 5 uur cultuurles) aan een van de taalscholen van don Quijote in Spanje. De cursusweek is inclusief materialen en verblijf in een tweepersoonskamer in een studentenflat op één van de scholen van don Quijote in Spanje. Ook andere cursussen zijn mogelijk, bijvoorbeeld een langere cursus, andere accommodatie of een cursus in Mexico. don Quijote zal in dat geval het cursusbedrag en (een deel) van de huisvesting voor een week in mindering brengen op de prijs. Kijk voor het complete aanbod op www.donquijote.nl

Hoe heet de timmerman die Dalí veelvuldig fotografeerde? In welk jaar won María Juncal de Antonio Gades prijs? Sinds wanneer is Cabo de Gata een Nationaal Park? Hoe oud is flamencozangeres Rosario la Tremendita? Hoe heet de debuut-cd van Lenacay?

Dominicaanse Republiek

BountyÂ stranden, bergen &bachata De Dominicaanse Republiek prikkelt je fantasie. De sfeer is gedurfd, opzwepend en mysterieus. De bewoners zijn saamhorig. Je vindt er allereerst prachtige witte zandstranden maar ook fascinerende bergketens, tropische wouden waar krokodillen naar je loeren en overal klinkt muziek. Dit land is immers de bakermat van de bachata. Tekst en fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Karin Anema

Reportaje

Aan de zuidkust, in het nationaal park Del Este, zijn geen toeristische nederzettingen, maar slechts palmstranden en mangroves. In de schaduw drinken we tamarindesap met visser Antonio. De houten wanden van zijn hut zijn fris geschilderd. Ook al kan hij op het eiland niet meer dan een paar kilometer rijden, hij heeft een glimmende motor. ‘Dominicanen houden niet van lopen,’ lacht hij. Catamarans vol toeristen hebben voor het strand van het dorpje Manojuan hun anker uitgegooid. Antonio: ‘Exact 64 jaar geleden ben ik hier geboren. Manojuan werd gesticht toen dictator Trujillo aan de macht was. Hij meende dat het land zijn eigendom was. We werden gedwongen naar de uithoeken van het land te verhuizen.’ Hoewel Antonio het niet altijd makkelijk heeft gehad, geniet hij van zijn leven en zijn land. ‘Het interessantste,’ zegt hij, ‘is de mix van Afrikaanse, Latijns-Amerikaanse en Spaanse roots.’ Hij neemt ons de woorden uit de mond.

Rijk en arm Als we weer onderweg zijn besluiten we in Bayahibe de toeristen te ontlopen en drinken wat in een colmado, een praktische combinatie van een minisupermarkt en een bar. De colmado is half open gebouwd, zodat de passaatwind er lekker doorheen waait. Na het werk spelen de Dominicanen er domino, pakken ze een biertje en praten wat over baseball. ‘In colmados komen alleen locals,’ zegt Carlos, een bezoeker, ‘de sfeer is losjes, de drank is er goedkoop.’ Uit alle colmados klinkt altijd keiharde bachata en merengue muziek. We mengen ons in het feestgewoel. Leer hier de Dominicanen kennen: opzwepend, los en vrolijk. De gasten van het nabijgelegen 28 km2 grote resort Casa del Campo, waar onder meer Clinton, Bush en Elizabeth Taylor te gast waren, zullen hier niet komen. Tot het complex behoren niet alleen een hotel, enorme villa’s, drie golfcourses en een eiland, maar ook een haven en een luchthaven. Als gast krijg je een golfkarretje om de afstanden te overbruggen. Een schrijnend contrast zijn de bateys, de kampen waar suikerrietarbeiders leven, niet ver hiervandaan.

Volgeladen brommertaxi’s We zijn op weg naar het zuidwesten, de stilste hoek van het land. Onderweg zien we weinig toeristen maar is het gezellig druk met eilanders. Motoconchos - brommertaxi’s met soms vier personen erop - laveren over straat. De passagiers zijn vaak blootsvoets, eten en passant een mango of houden bagage vast. De Malecón – de avenue aan zee – fungeert als een lange colmado, met als extraatje het uitzicht op de Caribische zee. Rond San Pedro de Macorís hangt de zoete geur van een suikerfabriek. Langs de kust rijdt een meer dan 70 jaar oude trein voor het transport van suikerriet. Nadat de trein voorbij is gekomen, sukkelen koeien de rails op om te sabbelen aan de afgevallen stengels. Tussen al die drukte zijn overal baseballvelden. Dominicanen zijn homerunspe-

cialisten. Carlos wijdt ons in in de geheimen van de sport: ‘Baseball is niet alleen een spel, het is een religie,’ vertelt hij enthousiast.

Rust, rum en plezier Na alle drukte, vinden we stilte in Las Salinas. De bewoners leven van de visserij, het toerisme en de zoutwinning. In alle vroegte gaan de arbeiders naar de zoutmijnen. Het zijn vooral Haïtianen die gekleed in oude kielen het zout op hoopjes schrapen, op vlotten scheppen en naar kleine open wagons trekken op rails op een gammel dijkje. Ze verdienen nog minder dan de arbeiders in de suikerrietvelden. ‘Maar we hebben tenminste geen honger,’ zegt een van hen. Het dorpje zelf is flink veranderd de laatste tien jaar. Het is een mix van kleurige visserswoningen en vakantievilla’s. Behalve toeristen, huren of kopen ook rijke Dominicanen uit de VS deze huizen om hier met hun familie te doen wat alle Dominicanen graag doen: pescado frito eten, waden in zee en rum drinken. Een dorpsbewoner: ‘Ook veel inwoners uit Santo Domingo hebben hier hun tweede huis. Het is rustig, er is geen criminaliteit.’ Door hoge duinen lopen we naar het strand waar jongens met een stevige wind aan het kitesurfen zijn. Van een groepje vrienden krijgen we een bekertje met brugal (rum) vermengd met cranberriesap. Eén van hen, Concha, komt uit Brooklyn en zoekt jaarlijks haar familie op. Drie miljoen Dominicanen leven in diaspora, met name in New York, Miami en Boston. ‘Iedere vakantie krijg ik een cultuurshock. In Amerika werk je tot je er bij neervalt. Hier leef ik op, ben alleen nog maar buiten en maak eindeloos veel plezier.’

Familie is alles In het zuidwesten verandert het vlakke land in een dor berglandschap. Via een lange rit langs ruige stranden bereiken we Pedernales, een grensplaats met Haïti. Op de markt kopen Dominicanen alcohol om de libido-opwekkende drank Mama Juana te maken; de Haïtianen verkopen rijst en kleren, gekregen van hulporganisaties. Even verderop is Hostal Chava, acht jaar geleden nog een zoete inval voor biologen en militairen. Tot de dochter besloot om de grenzeloze gastvrijheid van haar moeder om te vormen tot een echt hostal. Langzaamaan komen er toeristen. Haïtianen en Dominicanen gaan hier goed met elkaar om, zegt ze. Maar de Dominicanen hebben zo hun rituelen en ook wij moeten daaraan geloven: ‘Pas op,’ roept ze als we een kop koffie pakken. ‘Drink koffie altijd zittend, nooit staand. Want dat brengt tegenspoed.’ Op het strand van Pedernales zijn Haïtiaanse en Dominicaanse vissers aan het werk. Het is een kakofonie van Creools, Frans en Spaans. Afhankelijk van het seizoen vissen ze op aal, piranha, sardien, tonijn, marlijn of een haai. Visser Domingo komt een praatje maken en doet dat zoals iedere 

Op de Dominicaanse Republiek leeft iedereen buiten en maakt eindeloos veel plezier

Reportaje

Merengue en bachata Merengue ontstond in de 19e eeuw op het platteland. Trujillo was er dol op en nodigde voor zijn paleisfeesten merenguegroepen uit, waardoor het ook bekend werd onder de hogere klassen. Oorspronkelijk werd merengue gespeeld op een tambora, een guïra en een accordeon. Tussen 1980 en 2000 werden er blaasinstrumenten, zoals de saxofoon, trompet en trombone, aan toegevoegd. Tegenwoordig wordt de muziek steeds meer gemengd met rap, R&B en hiphop: een stedelijke merengue vergeleken met merengue rústico. Ook bachata is razend populair. Deze muziek in vierkwartsmaat wordt gespeeld met een gitaar, basgitaar, een guïra en bongos. De teksten gaan vooral over tragische liefdes, een soort LatijnsAmerikaanse smartlap dus. Aanvankelijk werden de muziek en de dans geassocieerd met lagere sociale klassen en prostitutie. Maar sinds bachata ook populair is in het buitenland, waaronder Nederland, is ook de rest van Latijns-Amerika om.

Dominicaan: hij vertelt eerst hoeveel kinderen en kleinkinderen hij heeft en hoe hun gezondheid is. Familie is hun alles. Iedereen is afhankelijk van elkaar en deelt wat ze hebben. Hun boten dragen de namen van hun weduwen en kinderen. Het zijn maar kleine bootjes, daarom gaan ze altijd in een groepje de zee op, waar ze elkaar te hulp schieten als ze een haai vangen.

Oerwoud aan zee Op de bauxietweg naar het Nationale Park Jaragua is weinig interessants te zien: slechts wat schriele begroeiing. Soms passeert een motoconcho waarop een hele familie met strandspullen vrolijk opeen geperst zit. Dan verschijnt Bahía de las Aguilas: een hagelwit zacht koraalzandstrand waar je struikelt over de grote caracolschelpen en het prachtigste koraal. We zwemmen in kristalhelder water dat per uur nog mooier van kleur wordt. Boven ons vliegen meeuwen met lange pijlstaarten. Achter de idyllische stranden, met namen als Playa de los amores, ligt Sierra de Bahoruco. Vanuit Paraíso, waar de golven hard op het strand slaan, vissers de deining trotseren en Dominicaanse families het leven op het strand samen vieren,

gaat een pad door het tropische regenwoud omhoog. In tegenstelling tot het noorden leven Haïtianen en Dominicanen in het zuiden redelijk gemoedelijk naast elkaar. Haïtianen hebben hier dan ook een langere geschiedenis. De mannen werken in de koffieplantages. Het regenwoud met boomvarens, mossen en lianen toornt boven ons uit. Traditionele medicijnmannen vinden hier hun kruiden. Af en toe hebben we uitzicht op de Caribische zee, zo blauw als de nationale edelsteen larimar die in deze bergen wordt gedolven.

Stoere vrouwen Een jonge vrouw met krulspelden in het haar loopt ons tegemoet. Na de begroeting, toont ze haar buik waarover een paar pas gehechte grote japen lopen. Haar stomdronken buurman heeft haar met een keukenmes neergestoken, ze heeft het amper overleefd. Als ik zeg: ‘pobrecita – arme ziel’, wuift ze dat weg. ‘Niets zieligs! Dominicanas laten zich niet koeioneren. Ik ben rijk, want ik ben gezond en heb kinderen. Tegenover de machocultuur staat dat vrouwen speciale rechten hebben. Wie zes maanden met een man heeft samengewoond, heeft recht op de huisraad als ze uit elkaar gaan. Wie kinderen heeft, mag in het huis blijven wonen.

We komen in het gehucht El Plantón waar de bachatamuziek weer uit de boxen knalt. Een man speelt luchtgitaar en zingt vol overgave met de muziek mee: ‘Ik geniet met volle teugen van het leven, al heb ik geen geld meer, want dat heb ik al allemaal uitgegeven om te genieten…’ Nieuwsgierig proef ik Mama Juana: een mix van goedkope rode wijn, rum en honing die twee weken heeft getrokken in een bundel takken. De overige drankjes slaan we maar af: eentje voor de drie belangrijkste zaken in het leven: ‘liefde, geld en geluk’ en een voor una cama caliente (een warm bed). ‘Op de Cariben heb je vitamine R (um) nodig. De liefdesdrankjes zijn een hulpje van God,’ zegt barman Oscar.

Fluorescerende cactussen In Barahona loeit om 7 uur ‘s morgens de sirene voor de suikerrietarbeiders. De suikerriettrein rijdt af en aan. Bateys, nederzettingen voor de arbeiders, liggen rechts en links. Hoge bergketens doemen op. In de diepte blikkert Lago Enriquillo, een groot zoutwatermeer dat drie keer zo zout is als de zee en 46 meter onder de zeespiegel ligt. We varen naar Isla Cabritos, een eiland dat de afgelopen jaren twee keer zo groot is geworden door tektonische verschuivingen. 

Reportaje

Saber MÁs De laagte ligt ingeklemd tussen twee hoge bergketens, de ene begroeid met tropisch regenwoud, de andere met cactussen. Gids Mano legt met krachtige gebaren uit hoe de rotsplaten onder ons nu eens op en neer dan weer heen en weer bewegen, waardoor onderwaterrivieren alle ruimte hebben gekregen. Het resultaat: we varen door een verdronken kokosnotenplantage. Vissers op houten vlonders halen tilapia en sidderaal naar boven. Even verderop drijven de ogen van krokodillen tussen het dode hout. We meren aan en lopen over het eiland dat is opgebouwd uit tientallen meters dik prehistorisch koraal. Details in de patronen zijn oogverblindend mooi. Het eiland is begroeid met hoge cactussen. Leguanen scharrelen rond, schorpioenen liggen op de loer. Er zijn fluorescerende cactussen en hagedisjes met felblauwe staarten. Door de in warme nevelen gehulde bergen lijkt de wereld hier op te houden. Mano: ‘Ik hoef niet naar een colmado voor plezier. Ook al hebben we hier niet veel, ik ben gelukkig. Want mijn familie is dichtbij. Ook al zit je in de problemen, dan nog lachen we die weg met een glimlach.’ 

miniwiki De Dominicaanse Republiek ligt in het Caribisch gebied en vormt samen met Haïti het eiland Hispaniola. De hoofdstad Santo Domingo, met meer dan 3 miljoen inwoners, kent een rijke geschiedenis. Het oude centrum is UNESCO Werelderfgoed. De bevolking van het eiland weerspiegelt de historie. Een kwart is van gemengd Europees (vooral Spaans), Afrikaans en indiaans bloed. Het eiland werd in 1492 ontdekt door Columbus. In 1844 werd het onafhankelijk, maar later koloniseerden de Spanjaarden het eiland opnieuw en van 1926-1924 werd het land bezet door de Amerikanen. Zes jaar later greep dictator Trujillo de macht. Hij zou tot 1961 met harde hand regeren. Na zijn dood volgde een korte burgeroorlog die door inmenging van de VS werd beslecht. Daarna werd een democratisch bestel ingevoerd dat op Amerikaanse leest is geschoeid. vliegen Air Europa vliegt dagelijks op Santo Domingo en Punta Cana. Vluchten vanaf €400 exclusief luchthavenbelasting en toeslagen. ArkeFly heeft drie rechtstreekse vluchten per week (op dinsdag, donderdag en zondag) vanaf €408 exclusief luchthavenbelasting en toeslagen.

Dominicaanse Republiek 9-daagse lezersreis speciaal voor de lezers van España & más vanaf € 999 p.p. Verblijf in het IFA Villas Bavaro Resort & Spa**** Een smaakvol opgezet resort met een mediterrane look & feel, direct aan het strand. Inclusief -R etourvlucht Amsterdam – Punta Cana met ArkeFly in de Economy Class -L uchthavenbelasting en brandstofheffing €341 (wijzigingen voorbehouden)

- Transfer van de luchthaven naar hotel en v.v. – 7 overnachtingen in een tweepersoonskamer - Verblijf op basis van All Inclusive - Paradijselijke bootexcursie

op een Saona Catamaran o.l.v. een Nederlandstalige gids t.w.v. $ 99 p.p. – Nederlandssprekende reisleiding - Reisperiode: 1 augustus 2012 t/m 31 maart 2013 - Aankomst op dinsdag, donderdag en zondag Boekingen Voor boekingen kunt u kijken op www.espanaymas.nl, www.arke.nl/espanaymas of bellen met Arke tel.: 0900-8847 (€ 0,15 p.m).

Op deze aanbieding zijn de ANVR/ SGR voorwaarden van toepassing

Exclusieve lezersreis

Met is de wereld van jou. Caracas

ork

New Y

Havana

Lim

B a hi a e d or d a lv omingo o D nta Cana Pu Cancun

San Sa t

ires

A s o n e u B

Entrevista

Correspondent Steven Adolf

‘Help Spanje, koop een huis!’ Spanje-correspondent Steven Adolf kwam in Spanje wonen toen de economie bloeide en de bomen tot de hemel groeiden. Inmiddels is het land ingestort en het einde van de crisis lijkt nog niet in zicht. Maar Adolf heeft een oplossing: stimuleer mensen om in Spanje huizen te kopen, daar heeft iedereen iets aan, het zuiden én het noorden. Tekst: MARJAN TERPSTRA| fotografie: BOB BRONSHOFF

Biografie Steven Adolf (Den Haag 1959) studeerde economie in Rotterdam en Amsterdam. Als journalist werkte hij bij NRC Handelsblad, de VPRO en de NOS. Als correspondent is hij actief voor de Volkskrant, Elsevier en de VRT. Schrijver van boeken over Spanje, Marokko, migratie en tonijn. Volgt Spanje sinds begin jaren negentig.

Entrevista

teven Adolf is razend druk als we hem spreken in een Amsterdamse appartement. “Ik schrijf een boek over Spaanse migratie naar Nederland in de jaren zestig en de crisis in Spanje is in volle gang. Het is woekeren met mijn tijd,” zegt hij. Als freelance journalist werkt hij nu o.a. voor de Volkskrant en Elsevier. Hij vestigde zich 19 jaar geleden in Spanje als redacteur van NRC-Handelsblad, de krant waar hij al een aantal jaren voor werkte. “Ik had toen niet veel affiniteit met Spanje, maar Hans Maarten van den Brink vertrok. Ik kende Italië wel goed, maar daar kwam geen post vrij, dus toen deze gelegenheid zich voordeed, heb ik hem met beide handen aangegrepen. De mediterrane mentaliteit in Italië sprak mij erg aan. Ik vond het warm en boeiend, en de omgangsvormen lagen me wel. Dat vind ik ook terug in Spanje. Nederlanders willen alles beredeneren, hoewel we nu in een periode van verwarring zitten. Spanjaarden zijn socialer, fysieker en spontaner. Ze hebben een orale cultuur met lange tafelgesprekken. Daar houd ik erg van.”

Veerkrachtige Spanjaarden Juist in deze barre economische tijden ziet Steven Adolf hoe flexibel de Spanjaarden zijn, hoewel het einde van de crisis volgens hem nog lang niet in zicht is. “Ik ben bang dat de recessie nog vele jaren aanhoudt. En we mogen hopen dat het door creatief beleid niet echt een depressie wordt. Maar Spanjaarden zijn veerkrachtig. Met de toetreding tot de euro voerde de regering heel snel bezuinigingen door. Ook nu accepteren de Spanjaarden alles relatief makkelijk.” Of de nieuwe premier, Mariano Rajoy van de PP, de man is om Spanje door de crisis heen te loodsen, waagt Adolf te betwijfelen. “Hij is gekozen als protest tegen het beleid van de socialist Zapatero. Maar Rajoy is zelf ook een oudgediende en hij was in zijn carrière niet altijd even doortastend. Neem bijvoorbeeld zijn aanpak van de ramp met de olietanker Prestige voor de kust van Galicië als minister onder de toenmalige premier Aznar. Daar heeft hij flink wat steken bij laten vallen. Hij is geen crisismanager en hij komt nu ineens voor een crisis van internationale omvang te staan. Dat kan hij niet aan. Veel Spanjaarden zijn nu al teleurgesteld. Daar komt nog bij dat de huidige crisis vooral een bankencrisis is. De banken die het meest in de problemen zitten zijn de zogenaamde cajas, spaarbanken

die onder controle staan van lokale politici en vakbonden. De belangrijkste bank daarin, een fusie van zeven banken, is Bankia, waarin vooral de huidige regeringspartij het voor het zeggen had.”

Bloei en crisis Steven Adolf kwam 19 jaar geleden in Madrid wonen toen het Spanje echt voor de wind ging. “Die grote bloei was geweldig om mee te maken. Je zag de economie die nog last had van de dictatuur en de achterlijkheid openbreken. Het liep geweldig, anders dan in Griekenland waar het geld in een bodemloze put leek te verdwijnen. Hier werden echt goede dingen gedaan met Europese gelden. Het wegennet werd fantastisch uitgebreid, Spanje kreeg een geweldig systeem met hogesnelheidslijnen. De binnensteden en dorpen kregen een metamorfose. Je zag hoe de economische motor werd aangezwengeld en de welvaart toenam. Helaas mondde dat uiteindelijk uit in een enorme explosie van geldleningen. Spanje begon op de pof te leven. Als econoom merkte ik toen al dat de zaken volledig uit het lood begonnen te slaan. De huizenprijzen stegen plotseling zo sterk dat je in de binnensteden van Madrid en Barcelona evenveel moest betalen voor een huis als in Londen of Parijs. In kleine dorpen in het zuiden kregen huizen prijzen op Amsterdams niveau. Als mensen op de lange termijn geen verdiencapaciteit hebben om dat geld op te hoesten dan is de rekensom snel gemaakt. Deze crisis is dan ook niet te wijten aan de overheid, maar heeft vooral te maken met een explosie van geleend geld in de private sector.

Europees Florida Hoewel de Spanjaarden over grote veerkracht beschikken volgens Adolf, ziet hij geen uitweg voor de crisis als Noord-Europa niet ook zijn steentje bijdraagt. “Het grote probleem is dat er ook een politieke en institutionele crisis is in Europa en de huidige generatie politici niet uitblinkt in creativiteit. Het beleid is vaak gebaseerd op een primitieve, weinig beredeneerde en ronduit populistische visie. Toch ben ik ervan overtuigd dat de oplossing van Europa moet komen. Ik heb wel eens gepleit voor de Florida-variant. Veel pensionados trekken naar Florida om daar hun oude dag door te brengen. Dat gebeurt ook al enigszins in Spanje, maar dat kun je verder uitbouwen. Daarnaast zouden veel IT-bedrijven en dienstverlenende

10 tips van Spanjekenner steven adolf ondernemingen kunnen profiteren van het goede klimaat, de uitgebreide infrastructuur, ook op digitaal gebied, en medische faciliteiten in Spanje. Je moet toch iets doen met de twee miljoen appartementen die als een loden last bij de banken staan geparkeerd. Zorg dat die aan beleggers uit het noorden worden verkocht tegen lagere prijzen dan nu gelden. Daar kun je de Europese steunprogramma’s zijdelings voor gebruiken: help de banken hun verliezen over een langere periode af te schrijven, investeer nog wat extra in infrastructuur en je hebt een oplossing waar we allemaal wat aan hebben. Een strafexpeditie uit het noorden pakt alleen maar negatief uit, niet in de laatste plaats voor onszelf hier in Nederland. Het is óns geld wat uiteindelijk niet meer terugbetaald dreigt te worden.”

In de Spaanse zon Adolf wil voorlopig in Spanje blijven. Hij is verknocht aan het land en de Spanjaarden. “Ik voel me geprivilegieerd dat ik een kijkje in de Spaanse keuken heb kunnen nemen. Dat heeft mij erg verrijkt. Ik heb niet alleen iets over de Spaanse maatschappij geleerd maar ook over mezelf. Ik ben door Spanje tegen een aantal zaken echt anders aan gaan kijken. Door de Spanjaarden heb ik bijvoorbeeld religie meer leren waarderen als een drijfveer waar ook heel sociale dingen uit voort kunnen komen. Dat komt ook terug in mijn boek ‘Spanje achter de Schermen’. Na jarenlang in Madrid te hebben gewoond ruilde Adolf de drukte van de stad in voor een huis in de provincie Cádiz, waar hij nu een belangrijk deel van het jaar verblijft met zijn partner. “Dat bevalt erg goed. De winters in Madrid waren koud en de zomers heet. Dan reisde ik altijd af naar het zuiden. Nu heb ik daar m’n plek gevonden. En ik zal er nog wel een tijd blijven ook, ik zal wel moeten. Het is nu een moeilijke tijd om te verkopen en het is de vraag wanneer de situatie weer verbetert. Maar dat geeft niet. Ik hou van de Spaanse zon en de Spaanse mensen en geniet elke dag van het Spaanse leven.” 

1. Eduardo Mendoza Toegankelijk contemporain schrijver van proza met vaart. Kundig vakman, met gevoel voor humor en nooit saai. Ideaal voor op vakantie. La ciudad de los prodigios blijft een absolute aanrader voor wie Barcelona bezoekt. 2. Enrique Morente Indrukwekkend flamencozanger, veel te vroeg overleden eind 2010. Wat ik mooi vind aan Morente is zijn duidelijke geworteldheid in de traditie, terwijl hij altijd openstond voor vernieuwingen en experimenten. Gelukkig hebben we nog zijn dochter Estrella Morente. 3. Miquel Barceló en Antoni Tàpies Bij Barceló spreken de Afrikaanse invloeden in zijn schilderijen en kunstwerken me aan. Van Tàpies de portretten van Filips de Tweede, het gezicht van de macht. 4. Felipe González Spanje’s grootste politicus van na de omwenteling naar de democratie. Nog altijd een scherpe analist, interessant debater en met recht een elderly statesman. 5. Madrid, Sevilla, Cádiz Drie favoriete steden, al is het lijstje makkelijk uit breiden met Barcelona, Málaga en San Sebastián. Spanje is een land van overvloed, ook wat steden met karakter betreft. 6. Costa de la Luz Van Tarifa, Bolonia, Zahara de los Atunes, Caños de Meca tot aan Conil bevinden zich de mooiste stranden. Aan de rand van Europa, met uitzicht op Afrika. Nooit volgebouwd, vol archeologische plekken en geschiedenis. 7. Pintxos Misschien wel de belangrijkste bijdrage van Baskenland aan de wereldkeuken. Tapas tot kunst verheven. Sympathiek vind ik ook het systeem: zelf pakken en stokjes als methode om af te rekenen. 8. Blauwvintonijn Mooiste en een van de grootste vissen die we nog kennen in Europa. Helaas ook de lekkerste en daardoor in gevaar door overbevissing. De traditionele almadraba visserij aan de kust van Cádiz is cultuurhistorisch erfgoed. 9. Artisjok, knoflook en linzen Enkele van Spanje’s topproducten, de kwaliteit stijgt ver uit boven die van andere landen in Europa. Basis voor een mooie keuken. In Spanje kun je altijd betaalbaar goed eten. 10. Spaanse wijn Nog steeds onderschat. Of ze nu gerijpt zijn in Cigales, de Costes del Segre, Rioja Alta of Bierzo, Spanje’s rode wijnen (en witte trouwens ook, vooral die uit Rueda) bieden een mooie prijs-kwaliteitverhouding en zijn vaak wat steviger dan hun Franse of Italiaanse concurrenten. Ik heb een zwak voor manzanillasherry.

rotterDaM 19 oKtober aMsterDaM 20 oKtober

Marco Flores

expressieve en elegante flamencodans De jonge flamencodanser Marco Flores brengt een indrukwekkende mengeling van feilloze techniek, een aangeboren gevoel voor het compás en pure elegantie. Dit najaar komt hij naar Nederland.

‘ Nationale Flamencodanser van het Jaar 2010’ vrijdag 19 oktober 2012 www.dedoelen.nl Kassa 010 2171717

zaterdag 20 oktober 2012 www.tropentheater.nl Kassa 020 5688500

Advertorial

Overwinteren in de Spaanse zon Wanneer het weer hier slechter begint te worden en de winter voor de deur staat, trekken niet alleen veel vogels, maar ook veel mensen naar het zonnige zuiden. Wanneer u volop de tijd heeft, wat is er dan fijner dan de winter door te brengen op Mallorca. Op Mallorca bent u zeker van een mild klimaat, ook in de winter. Overwinteren in de zuidelijke zon is bij NOVASOL Vakantiehuizen mogelijk en bovendien ook betaalbaar. Met een zeer grote keuze van attractieve vakantiehuizen bieden wij u de gelegenheid om de winter te vermijden en een heerlijk lange vakantie door te brengen op Mallorca. Overwinteren in een aangename huiselijke sfeer hoeft niet duur te zijn. Hoe langer de periode, hoe gunstiger de prijs voor u wordt.

Ga snel kijken Voor meer informatie, voorwaarden en om te boeken zie www. NOVASOL.nl. Hier vindt u het uitgebreide en diverse aanbod van vakantiehuizen op Mallorca. Van gunstig gelegen appartementen aan de kust tot authentieke fincaâ&#x20AC;&#x2122;s in het achterland. Hier treft u ook alle informatie aan voor het overwinteren en de voordelen die wij u bieden. NOVASOL Vakantiehuizen is de grootste aanbieder van vakantiehuizen in Europa.

De dame van de Middellandse Zee Het elegante eiland Mallorca heeft eigenlijk alles te bieden waarvan u droomt. Het heerlijke klimaat, het schitterende landschap, de sprookjesachtige stranden en de internationale atmosfeer maken van Mallorca een heel bijzonder vakantiegebied. En het culturele aanbod is vergelijkbaar met dat van een Europese hoofdstad. ď Ž

Traducción

Valse vrienden Ik herinner me nog goed de enorme blunder die ik maakte toen ik, jong en niet gediplomeerd, een paar weken in Baskenland bivakkeerde. Elke ochtend verliet ik met angst en beven mijn pensionkamer, omdat ik steevast werd verwelkomd door een uitzinnig blaffende en grommende hond die niets liever wilde dan mijn kuiten aan flarden bijten. ¿Es falso el perro? zo vroeg ik op een gegeven moment aan de eigenaresse van het pension en van de hond. Ze keek me vol verbazing aan en begon honderduit te praten over de gewraakte viervoeter. Maar een antwoord op mijn vraag kreeg ik niet.

Maarten Steenmeijer (1954) is hoogleraar Spaanse letterkunde en cultuur aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij schreef onder meer Spanje is anders, Mythenbouwers van de Nieuwe Wereld en Een continent in het klein.

et duurde even voordat ik begreep waarom. De vraag die ik had gesteld was totaal misplaatst in deze situatie. Hij hoorde thuis op een praatavondje van amateurfilosofen. Wat ik had gevraagd was of de hond wel echt bestond. Dat wilde ik natuurlijk niet weten. Ik wilde weten of de hond vals was. En dan zeg je in het Spaans ¿Muerde ese perro? of ¿Es un perro malo?

Tropenzon Zo’n vergissing wordt in de vakliteratuur een valse vriend genoemd: een woord waarvan de spelling en/of uitspraak lijkt op die van een woord uit de moedertaal, maar waarvan de betekenis niet dezelfde is. Zo’n vergissing wekt nogal eens op de lachspieren. Neem de naam van een bekende tapasbar in de Barrio Gótico van Barcelona, El Tropezón. Niet weinig Nederlanders die hier langs schuifelen denken dat dit De Tropenzon betekent, zo heb ik me laten vertellen. En hoeveel Nederlanders hebben niet raar opgekeken nadat ze een portie patatas hadden besteld en niet een bord patat voorgeschoteld kregen maar een zakje chips? En als je als matige drinker in Spanje un mini bestelt, dan staat er even later geen fluitje, maar een literglas pils voor je snufferd.

Instinkers Voor vertalers is het dus voortdurend uitkijken geblazen. Wie een tekst uit Spaans-Amerika vertaalt, moet bijvoorbeeld oppassen met het woord villa, dat in sommige landen niet alleen villa maar ook krottenwijk kan

betekenen. En als een tangozanger het over zijn china heeft, dan bedoelt hij zijn geliefde, en dat hoeft natuurlijk niet per se een vrouw van Chinese afkomst te zijn.In Spanje is indiano een bekende instinker. Dat betekent niet indiaan (het Spaanse woord daarvoor is indio) maar is de term die werd gebruikt voor Spanjaarden die hun geluk overzee in Spaans-Amerika hadden beproefd en in goeden doen terugkeerden in Spanje om daar de rest van hun leven door te brengen. In negentiende-eeuwse romans kom je regelmatig indianos tegen. Ook casinos maakten deel uit van de wereld van toen. Casino moet je echter niet met casino vertalen, want dan krijg je de indruk dat Spanjaarden in de negentiende eeuw in hun vrije tijd zo ongeveer niets anders deden dan gokken. Dat was natuurlijk niet zo. Casino betekent niet gokpaleis maar zoiets als Sociëteit, een gebouw waar de hogere middenklasse en de bovenklasse (en met name het mannelijke deel daarvan) kwam om zich te ontspannen. Daar dronken ze een glaasje, maakten een babbeltje, aten een hapje, lazen de krant, luisterden naar muziek en organiseerden dansfeesten. En ja, ze legden er ook een kaartje, niet voor de centen maar voor hun plezier.

Je moeder! Valse vrienden kunnen zelfs ervaren vertalers parten spelen. Een legendarisch voorbeeld is ¡Tu madre!, een uitdrukking die een aantal malen voorkomt in een van de eerste vertaalde romans van Mario Vargas Llosa. Die uitdrukking werd consequent weergegeven met ‘Je moeder!’ Een

vertaling die Nederlandse lezers voor een raadsel plaatst, omdat hij niets te maken heeft met het origineel, dat ongeveer hetzelfde betekent als een opgestoken middelvinger. Ook in recente vertalingen zijn voorbeelden te vinden. Su vida sentimental is niet ‘zijn sentimentele leven’ maar ‘zijn liefdesleven’. En sensación betekent niet in de eerste plaats sensatie, maar gevoel of gewaarwording (vergelijk ook de uitdrukking tengo la sensación de que...: ik heb het gevoel dat...).

Europees of Afrikaans Een interessant geval is criollo, een woord dat veel voorkomt in SpaansAmerika. Tijdens de koloniale tijd verwees deze term naar iemand die in de overzeese koloniën was geboren uit Spaanse ouders. Een volbloed Europeaan dus, maar van een net iets minder hoge rang dan de peninsulares, de op het Iberisch Schiereiland geboren Spanjaarden, voor wie de hoogste baantjes in de koloniën waren gereserveerd. Vaak wordt dit woord met creool of creools vertaald, zoals in een van de laatste romans van García Márquez. Daarin is un noble criollo ‘een creoolse edelman’ geworden. De Van Dale die ik in de kast heb staan geeft als eerste betekenis van ‘creool’ inderdaad ‘iemand die in een ander werelddeel geboren is uit Europese ouders, meer bepaald een afstammeling van Europeanen in de Spaans-Amerikaanse staten en op de Westindische eilanden’. Maar deze betekenis is alleen nog maar in kleine kring bekend. De meeste Nederlanders associëren creool nu met Surinamers en Antillanen van Afrikaanse afkomst. En dat gege-

ven is belangrijker voor een vertaler dan wat het woordenboek zegt.

Vals of vermeend? Door de oude betekenis van het woord als eerste te vermelden betoont Van Dale zich meer een bewaarplaats dan een weergave van het actuele taalgebruik. Maar, dat weer wel, het woordenboek geeft met deze verjaarde definitie wel op impliciete wijze een verklaring voor het verschijnsel valse vrienden. Die ontstaan vaak tussen talen die op elkaar lijken en/of in contact staan met elkaar. Woorden waaien over van de ene naar de andere taal, al dan niet via een andere taal. Daarna gaan ze in hun nieuwe omgeving hun eigen gang en kunnen ze in de loop der jaren dus van betekenis veranderen. Casino is daar ook een mooi voorbeeld van. Vroeger betekende dit in het Nederlands net als in Spanje en Italië (waar het woord in de achttiende eeuw ontstond) ‘gebouw voor feestelijkheden, vermakelijkheden of gezellig verkeer’. Maar in tegenstelling tot de Spaanse term heeft het Nederlandse woord deze betekenis inmiddels verloren. Casino is dus, net als criollo, een valse vriend geworden. De term ‘valse vriend’ zelf is eigenlijk ook een valse vriend. Zeker, het woord ‘vals’ kan in het Nederlands net als in het Engels, Frans en Spaans ‘niet echt’ betekenen. Denk maar aan de uitdrukking ‘valse bescheidenheid’ of een woord als valsemunter. Maar in onze taal betekent vals tegenwoordig in de eerste plaats boosaardig, onbetrouwbaar, gemeen. ‘Vermeende vrienden’ is daarom een betere term dan ‘valse vrienden’ 

Vertaal win

Vertaal de volgende zinnen, afkomstig uit El ruido de las cosas al caer (2011) van de Colombiaanse schrijver Juan Gabriel Vásquez:

Sé, aunque no recuerde, que la bala me atravesó el vientre sin tocar órganos pero quemando nervios y tendones y alojándose al final en el hueso de mi cadera, a un palmo de la columna vertebral. Het te vertalen fragment uit Álvaro Pombo’s roman El temblor del héroe werd het best vertaald door Leonie Bernaert: Román is aan het mediteren. Hij beoefent deze kunst al jaren. De meeste van de oefeningen doet hij automatisch, op een veerkrachtige en bijzonder perfectionistische manier. Maar… hij doet het zonder er aandacht aan te schenken of erover na te denken. Dit is niet goed. Mail de vertaalde zin voor 20 oktober 2012 naar espanaymas@gmail.com. De winnaar ontvangt een boekenpakket.

Reportaje

Tarifa

Aangename Andalusische verrassing

Tarifa, te ver voor een lang weekend? Welnee! Je bent met een lowcost airline in een paar uur in Málaga. Auto huren op het vliegveld en als een streep naar het zuiden. Daar wacht je een aangename Andalusische verrassing: Tarifa, puur Spaans, puur natuur, puur... alles! Tekst: simone de clercq | fotografie: simone de clercq en stock

‘Hola Pepe! Qué tal?’

De met piercings versierde jongedame achter de bar begroet een oude man die binnenkomt. Zonder aarzelen pakt ze een glas en een fles sherry en zet die voor zijn neus: Tio Pepe voor Pepe, klaarblijkelijk een stamgast. En tevens de oudste gast van vanavond, want het café is gevuld met dertigers, vooral Spanjaarden en een enkele Duitse surfboy die besloten heeft hier toch maar de winter door te brengen.

Sardientjes in blik Na een snelle rit vanuit Málaga zijn we in het zuidelijke Tarifa beland. In vergelijking met de toeristische vakantiestadjes aan de oostkust een echte Andalusische verrassing. Een plek om even te blijven en het pure Spanje te snuiven. Nu staan we als ingeblikte sardientjes in een piepkleine, overvolle tapasbar middenin Tarifa. Buiten staan krukjes rondom sherryvaten; om de hoek is een terras. Maar er vallen druppels dus wringt iedereen zich naar binnen in 

Reportaje

Bij de school staan jonge hippiemoeders hun kroost op te wachten. En je ziet meer piercings dan grijze haren

de pakweg zes m² grote bar. Achter de toog een volledige keuken en er ligt zelfs een menukaart; calamares a la plancha, almejas of boquerones. Het is etenstijd en overal op banken en planken balanceren bordjes met tapas. ‘Tres,’ roept Pepe tegen de bardame en legt wat munten neer. ‘No, no, dos!’, reageert de camarera, waarna ze de helft van zijn geld terugschuift. De arme man heeft het al zwaar genoeg nu hij in zijn eigen stamkroeg onder de voet wordt gelopen.

Piercings Het is half november, het surfseizoen ligt op z’n gat en juist daardoor krijgt Tarifa zijn authentieke sfeer. Niet de ongezellige verlatenheid die je momenteel in veel dorpjes aantreft, met alleen wat oudjes op het Plaza Mayor. Nee, Tarifa is zelfs nu nog levendig en de bevolking opvallend jeugdig. Bij de school staan jonge hippiemoeders hun kroost op te wachten. En je ziet meer piercings dan grijze haren. Ringetjes in neus, oor, ooglid of lip, liefst gecombineerd met een rastakapsel, of op zijn minst met een dikke wollen muts. Heerlijk, bij de huidige temperatuur van zeker 22 graden. Het tempo is Caribisch, de sfeer relaxed. Een laissez faireachtige instelling tegen een Moors decor. Niets moet, niets hoeft. Alleen wat rondslenteren door het overzichtelijke stadje. Door pittoreske, smalle straatjes in de zachte tinten van de Costa de la Luz: wit met okergeel. Nooit geweten dat Tarifa zo lieflijk was, een miniatuur Sevilla.

Kleine uurtjes Voor een desayuno verwijst de receptionist van Hostal Alameda – neuspiercing, rastakapsel – ons naar het naastgelegen, gelijknamige restaurant aan de zuidkant van de stadsmuur. De zon staat er bijna de hele dag op het terras en die is in dit seizoen bijzonder aangenaam. Ideale plek voor een wijntje in de namiddag. Onthouden voor later. De ober – tongpiercing, muts vergeten – oogt wat onuitgeslapen. Waarschijnlijk laat gemaakt gisteravond. Tarifa biedt volop uitgaansleven in alle genres: van tapasbar, loungeclub tot traditionele tablao flamenco. En net als in de grotere havenstad Cádiz, gaat het hier door tot in de kleine uurtjes. ‘Waar moeten we zijn voor een leuke avond?’, vragen we de barman. Hij wijst op onze plattegrond: bij het Plaza de Santa María is in een oude ingang van het Arabische Castillo café Almedina gebouwd. ‘Met iedere donderdag live flamenco. Echte flamenco, geen toeristenshow natuurlijk. Of iets moderners? Club Zuco97, langs de weg naar Algeciras, echt een place to be met live-concerten en er draaien dj’s. Nu, in het najaar, loop je het beste gewoon de Medina in. Hoor je muziek, dan stap je naar binnen.’ Gracias voor zoveel enthousiaste tips. Zo, nu eerst maar even ontbijten.

Voor god en vaderland Voor onze neus staat het rijzige beeld van Alonso Pérez Guzmán el Bueno. De duiven doen uitstekend hun best om

Reportaje

ook hem een dikke – witte – muts te geven. El Bueno, de Goede, daar zal zijn zoon wel anders over gedacht hebben. De ouwe Guzmán offerde het leven van zijn zoon, die in handen was van de Moren. In de Moorse strijd van 1294 stond de krijgsheer voor de keuze: òf de stad aan de vijand overdragen òf zijn zoon offeren. Voor deze vader ging het vaderland voor. Voor de laffe moord wierp hij de vijand zijn eigen dagge toe. Vanaf de kantelen zag hij hoe de Moren zijn zoon de keel doorsneden. Het zal je vader maar wezen. Guzmán dreef de ellendelingen de stad uit en met die daad verwierf hij de adellijke titel El Bueno. Het Castillo Guzmán boven de haven is naar hem vernoemd, maar werd al in de 10e eeuw gebouwd door de kalief van Córdoba. Al in 710 vielen de Moren de stad binnen. Aan het hoofd van dit invasieleger stond de Berberse krijgsheer Tarif ibn Malik, die zijn naam aan het plaatsje gaf. Bijna zes eeuwen lang was Tarifa in handen van de Moren en nog steeds ademt de stad de sfeer van dit Arabische verleden. Boven de Puerta de Jerez, de oude stadspoort, is een gedenksteen ingemetseld die herinnert aan de herovering van de stad op de Moren.

Ook in het najaar zijn er nog surfers

El Estrecho De straten ten noorden van de haven bieden onverwacht mooie doorkijkjes op de Estrecho, de zee-engte tussen het Spaanse en Marokkaanse vasteland. De Afrikaanse kust ligt op een steenworp. Te zwemmen zou je zeggen, maar het zijn toch nog veertien kilometers. De ferry’s vanuit de bescheiden Puerto varen af en aan. Na 35 minuten in de Fast Ferry sta je al op Afrikaanse bodem. Er gaan dagtripjes voor circa 60 euro naar Tanger, inclusief bezoek aan kasbah, souk, modern centrum en een typisch Marokkaans restaurant. Een mooie Arabische ervaring als je de tijd hebt. Op het plein voor het ayuntamiento veegt de vuilnisman fluitend de straat aan. In zo’n omgeving ga je vanzelf vrolijk aan het werk. We dalen de trappen af van het Plaza de Santa María richting centrum en passeren club Almedina. Geen muziek op dit vroege uur. Maar voor de avond is het aanbod opvallend gemêleerd: flamenco-, lounge- en technoclub zitten zij aan zij in een straatje. De kleine, door wallen ommuurde Medina is een ontdekking. Smalle steegjes verbinden diverse kleine pleintjes, omgeven met winkels en barretjes. Op het Plaza San Martín staan de tafels en stoeltjes al opgesteld onder de sinaasappelbomen. Om de hoek is een overdekte markt. Bij de ingang staat een verkoper met een juten zak vol caracoles, vanochtend nog in zijn wijngaard geraapt. In de mercado glinsteren overal verse vissen en wat ervan over is: kop met zwaard van enorme zwaardvissen. Restjes voor de sopa de pescado. Zoveel schitterende vis en geen eigen keuken. Dan maar snel naar een visrestaurant waar we Almadraba tuna bestellen. Vernoemd naar de traditionele tonijnvangst in het dorp Zahara de los Atunes, het walhalla

Verse vis en schaal- en schelpdieren op de markt Afrika ligt veertien kilometer verderop en is goed te doen met een dagtocht



Reportaje

In en rond Tarifa kun je kitesurfen, duiken, klimmen, paardrijden en veel meer Foto rechts: In de ingang van het oude kasteel worden flamencoconcerten gegeven

van de tonijn. Maar niet langer van het exemplaar dat nu op ons bord ligt.

Spaanse (surf)les Om de hoek van de Puerto – waar het oude vervallen Castillo Santa Catalina boven de haven uittorent – loopt vanaf het met palmen begroeide schiereiland een lange promenade. Langs een muur vol graffiti, dat is wat minder. Het achterland (nieuwbouw) van Playa de los Lances is evenmin idyllisch, maar het kilometerslange strand mag er wezen. De wind en ook de (kite)surfers blijken nog niet helemaal verdwenen. ‘Een segway-tour langs het strand?’ Voor ons balanceert een meisje op zo’n tweewielerding. In Amsterdam al een mallotig gezicht, hier in het stille Tarifa helemaal bizar. Nee, dank je, wij slenteren graag rustig wat rond. Bovendien, zo’n warme helm op je kop. Laura, die Nederlandse blijkt, kijkt wat teleurgesteld. ‘Natuurlijk is het cool dat je hier een segway kunt huren,’ gaan we door. ‘Handig als je spierpijn hebt van al dat gesurf of een gebroken teen na het strandvolley. Enne, hoe kom jij hier eigenlijk verzeild?’ Laura is blijven hangen; vakantievriendje, je kent het wel. Afgelopen zomer meldde ze zich aan voor een cursus Spaans, waarbij ze tegelijkertijd leerde surfen. Maar ze kon ook kiezen voor kitesurfen, duiken, klimmen, paardrijden en veel meer. Zolang ze kan ‘segway-gidsen’ blijft ze nog even. Tarifa is echt vet. En weg glijdt ze op haar futuristische paard waarmee ze de Moren massaal op de vlucht had gejaagd.

Ondergaande zon Volgens de gids zouden langs de Paseo Marítimo wat chiringuitos moeten zijn. Maar veel strandtenten blijken voor de winter opgeborgen en andere doordeweeks gesloten. Wat nu? De zon zakt straks in zee, maar waar kun je dat met een drankje gadeslaan? We springen in de auto en rijden naar het eerstvolgende dorp, Bolonia. Op de kaart vaak aangeduid als Baelo Claudia, naar de gelijknamige Romeinse opgravingen die zeker een bezoekje waard zijn. De kustweg volgt de lange baai van Tarifa. In de verte schittert een witte duin in de avondzon. Zo eentje waar ze in Brazilië op zandsurfen en die op elke ansichtkaart prijkt. Hier is het één van de vele juweeltjes in de omgeving. Langs de N340 richting Cádiz grenst de ene windsurfclub aan de andere. We proberen bar Valdevaqueros Tumbao, in een oud vissershuisje. Maar erachter gaat een complete moderne surfwereld schuil, inclusief loungebar. Een paar rastajongens zitten er te chillen en spelen met een puppy. Goed uitzicht, maar je waait er weg. Bolonia ligt volgens onze berekeningen precies uit de wind en in de zon. Nog een paar kilometer laveren tussen de vele horizonvervuilende windmolens. En dan we hebben prijs. Het gehucht van pakweg drie straten telt twee dorpscafés. De bar annex pension op de hoek heeft een hooggelegen terras, dat in de loop van de avond langzaam oranjerood kleurt. We bestellen vino blanco en krijgen - steeds weer - een glas fino. ‘Ook goed, laat die ober maar, nee niet terugroepen, ssst.... Kijk, daar gaat de Spaanse zon onder in Afrika!’ 

Reportaje

Saber MÁs TarifA Wat te doen?

wereldse smaken. Al slenterend door

fietsen langs de grote weg is spelen met

Natuurlijk zwemmen, surfen, loungen,

de Medina loop je tegen tal van

je leven.

lekker eten en nachtbraken, maar

eettentjes aan.

Veiliger adressen in de stad

er is meer. Klimmen, tennissen,

Onder meer Souk Calle Mar Tirreno

Boutiquehotel Posada la Sacrísta

mountainbiken, wandelen in Marokko,

voor Arabisch, Indiaas en Thais.

www.lasacristia.net

paardrijden, kayakken, birdwatching of

Voor vis, cocina tradicional en

Hostal Alameda Slapen in de stadsmuur

paddle surf – staand peddelen op een

mediterraan zit je altijd goed bij

www.hostalalameda.com

surfplank, je moet er maar van houden.

La Pescadería en La Alameda Paseo

La Casa de la Favorita In het historische

Niet-surfers hoeven zich hier in in ieder

Alameda en bij Vilanueva Avenida

hart www.lacasadelafavorita.com

geval geen moment te vervelen.

de Andalucia. Reis en vervoer

www.girasol-adventure.com www.osmundasur.es

Walvissen spotten

Bij je goedkope Ryanairvlucht huur je

www.aostarifa.com

Ongelooflijk hoeveel soorten walvissen

al een auto voor 13 euro per dag, daar

hier aan de zuidpunt van Europa

huur je nog geen fiets voor. Wel ben je

voorkomen. Je vindt ze allemaal op een

verplicht een volle tank af te rekenen,

Afrique, c’est chique! Tarifa is al

infobord aan de Paseo Alameda.

maar die rijd je naar Tarifa heen en

Moors, maar nog Moorser is het echte

Dagje walvis of dolfijn spotten? Bij de

terug wel leeg.

Noord-Afrika. Boek een boottochtje

haven zitten meerdere aanbieders van

naar de overkant, één dagje of met

whale watching trips (april tot oktober).

Tochtje Tanger

Andere sites segway tours

overnachting. Ferrybureaus bij de Waar slapen?

www.segwayguidedtours.com

Langs de N340 zijn veel hotels, maar

combicursus Spaans

Wereldkeuken

buiten het seizoen zit je beter in het

www.hispalense.com

Keus genoeg voor liefhebbers van

centrum. In het donker wandelen of

www.almedinacafe.net

haven. www.frs.es

Más inspiración

Rotterdam Openingsgala Carmen Linares

Focus Cataluñia: Las Migas & Raúl Rodríguez

El Cigala

Conservatoriumtheater, 25 januari

Flamenco & Tango – Idas y Vueltas

Special guest: Tomasito (dans) en Pablo

Special guest : Ramón Valle (Cuba) Carré, 21 januari

Martín (bas), Pablo Suárez (piano)

Workshops en masterclasses

Idas y Vuelta s – Flamenco Clásico

Arcángel/ Miguel Ángel Cortés:

Israel Galván - Lo Real

contemporáneo with a jazzy touch –

Masterclass zangbegeleiding. Percussie

Hedendaagse flamencodans

Poesía Cantada/Gezongen Poëzie

Faustino Núñez: La Geografía del Flamenco

Met Belén Maya, Isabel Bayón,

voorprogramma: de Expeditie

Codarts, 21-25 januari

Bobote, Nederlandse première

afterparty: DJ Schouwburg,19 januari

Teresa Jaldón - ‘Zapatitos rojos’

nieuwste creatie Galván

Amsterdam

Stadsschouwburg, 22 januari

The Spanish Dancer

Flamenco goes Baroque

Kindervoorstelling met workshop

(filmvertoning)officieuze opening

Academia de Piaccere por

Flamenco NL

met optreden van De Expeditie

Fami Alqhaí Arcángel, Miguel

Schouwburg, 20 januari matinee

Eye Instituut 18 januari

Ángel Cortés

WMDC, 23 januari

Special guest: Patricia Guerrero

Idas y Vueltas

Erik Vaarzon Morel & Van Aschat - ‘Duende’

Muziekgebouw aan ‘t IJ, 25 januari

Special guest: Eric Vloeimans (trompet) Flamenco Teatro NL – Poesía Cantada Lantaren Venster, 20 januari matinee

¡Flamenco Rocks! Diego Carrasco: Carta Blanca Hommage aan Moraíto Chico Flamenco Jazz/Pop

Israel Galván: ‘La Curva’

voorafgaand: El Cante Bueno

Sylvie Courvoisier (piano), Bobote (ritme

Duele (documentaire)

en dans), Inés Bacan (zang)

Director’s cut. DVD presentatie.

Hedendaagse flamencodans – en muziek

Bimhuis, 26 januari

Flamenco contemporáneo Schouwburg, 20 januari avond of matinee

Zafón op Manuscripta

Eric Vaarzon Morel & Van Aschat – ‘Duende’

Historias de Viento

Special guest: Eric Vloeimans (trompet)

Special guest: Carmen Linares (zang)

Flamenco NL

Idas y vueltas

Op de 6e editie van Manuscripta treedt Carlos Ruiz Zafón op, bestsellerauteur van o.a. De schaduw van de wind.

Bimhuis, 27 januari matinee

Dr. Anton Philipszaal, 27 januari

Amsterdam, Westergasfabriek, 1 en 2 sep-

Nederlands Blazersensemble

tember

Alborada Dawn: Homenaje Montoya

UTRECHT

Dani de Morón & Guillermo McGill

Focus Cataluña:

& Perico Sambeat

Double Bill: Salao & José Andrés Cortés

Flamenco Jazz

Jonge sterren uit Catalonië /Rising Stars

Bimhuis, 27 januari

klassiek flamencorecital – rising stars

Catalaanse zigeunerstem

Historias de Viento

(Cubaanse tres)|Cd-presentatie Las Migas

De Catalaanse cantaor Juan Rafael Cortés Santiago, alias Duquende, wordt wel vergeleken met Camarón de la Isla. Hij wordt begeleid door Chicuelo op gitaar en percussionist Isaac Vargas.

Nederlands Blazersensemble

Jonge nieuwe Flamenco uit Catalonië

Amsterdam, Tropentheater, 14 september

Special guest: Carmen Linares (zang)

RASA, 24 januari

Las Migas & special guest Raúl Rodrígues

Idas y vueltas

Teresa Jaldón - ‘Zapatitos rojos’

Free Flamenco Jazz

Flamenco NL

David Peña speelt flamencopiano met invloeden uit Noord-Afrika en de Balkan.

RASA, 26 januari matinee

Groningen, De Oosterpoort, 30 september:

Traditioneel flamencorecital

Dutch Flamenco Sketsches

Spaanse migranten

Idas y Vueltas, Flamenco Clásico Contem-

Nederflamenco Gala

poráneo

De crème de la crèma van de Neder-

Muziekgebouw aan ‘t IJ, 1 februari

flamenco presenteert zich met nieuwe cd

Mi casa es su casa is een compacte tentoonstelling over Spaanse migratie naar Nederland en Spaanse remigratie naar Spanje. Bij de expositie verschijnt een boek van Steven Adolf over een halve eeuw Spaanse migratie.

Muziekgebouw aan ‘t IJ, 30-31 januari

Kindervoorstelling met workshop

Focus Cataluñia: Mayte Martín & Juan Ramón Caro Special guest: Belén Maya (dans)

releases, olv Edsaert Udo de Haes

Balkan Flamenco Grounds

RASA, 26 januari

Vlatko Stefanovski & Miroslav Tadic, (Servië en Macedonië), Dani de Morón (Span-

‘Off’ Biennale programma:

Den Haag, Museon, 1 oktober 2012 – 31

je), Theodosii Spassov (Bulgarije)

Diepe zang uit Azië: Cante Jondo de Asia

januari 2013

Wereldpremière

met Lee Jaram (Pansori uit Korea) en

Flamenco Jazz, Idas y Vueltas

Farida & Omar Bashir (maqam uit Irak)

Peña goes Africa

Bimhuis, 2 februari

RASA, 27 januari

(gitaar)

Espaldas mojadas, ‘natte ruggen’, noemen ze de Afrikaanse migranten die in gammele bootjes aanspoelen in Andalusië. Ze vormen de nieuwe inspiratiebron van meestergitarist Paco Peña. In zijn nieuwe show combineert hij zwoele flamencoklanken met opzwepende Afrikaanse ritmes.

Workshops

Fahmi Alqhai, Rami Alqhai

Amsterdam, Carré, 9 t/m 11 november.

Met Perico Sambeat (sax), Pablo Martín

Idas y Vueltas

(bas), Antonio Coronel (percussie)

Frits Philipszaal, 23 januari

Frank Groothof - Carmen Familievoorstelling gebaseerd op de

EINDHOVEN

opera van Bizet

Flamenco goes Baroque

Voor kinderen van 7 tot 77 jaar

Academia de Piaccere por Fami Alqhaí

OBA, 3 februari

Arcángel (zang), Miguel Ángel Cortés

Conservatorium

DEN HAAG

Olga Pericet &Compañía

‘Rosa Metal y Ceniza’ Hedendaagse flamencodans

GRONINGEN

Olga Pericet - ‘De una pieza’ Hedendaagse flamencodans Oosterpoort, 25 januari

Puur spektakel ‘El Pipa brengt met De Tablao een authentiek, puur spektakel’, kopte de Spaanse krant El Mundo. De voorstelling neemt je mee naar vervlogen Spaanse tijden, toen er alleen nog gedanst werd voor initimi. Den Haag, Lucent Danstheater, 1 december

Lucent, 26 januari

Más inspiración Samenstelling: Pauline Roffel

Magiër uit Colombia  De Colombiaanse meester-accordeonist Anibal ‘De Magiër’ is een levende legende van de música tropical, een opwindende en aanstekelijke mix van cumbia, guaracha, mambo, guajira, porro, rumba, bolero, calypso, Afro-Caribische ritmes en carnavalsmuziek. Met zijn innovatieve, doldwaze speelstijl was Anibal de hit van de Colombiaanse jaren 50 en 60. Ook op 75-jarige leeftijd speelt hij nog steeds de sterren van de hemel. Dit jaar treedt hij alleen op in Utrecht. Mis het niet! Utrecht, RASA, 14 oktober

Het podium als slagveld

et podium is een slagveld, is het motto van de Madrileense Angélica Liddell. Haar theaterwerk is donker (ook de humor), heftig en persoonlijk. Liddell verovert stormenderhand de internationale theaterscène. Haar razende Richard III-bewerking El año de Ricardo was vorig jaar nog te zien in Theater Frascati. ‘Als je buiten wankelt, weet je niet goed wat je overkomen is. Maar dat je iets overkomen is, staat buiten kijf,’ schreef De Standaard. Haar nieuwe stuk, uitgevoerd door het Atra Bilis Teatro, heeft een tweeledige titel: Maldito sea el hombre que confía en el hombre: un project d’alphabétisation. Het Frans heeft betrekking op de opzet van de voorstelling. Aan de hand van letters uit het alfabet roept Liddell een ongelukkige kindertijd op. Het Spaans is een zin uit het bijbelboek Jeremia: ‘Vervloekt is hij die de mensen vertrouwt’, en verwijst naar een leven vol beschaamd vertrouwen. Een intens werk, dat nog meer impact krijgt door de kinderen op het toneel en de fysieke toeren van vijf Chinese acrobaten. Amsterdam, Stadsschouwburg, 2 en 3 november.

Traditioneel en vernieuwend

Otros Aires haalt meer uit tango. Het is één van de succesvolste bands die tango electrónico of electrotango maken: het genre waarin elektronische ritmes en traditionele instrumenten elkaar ontmoeten. De groep speelt een fijne mix van klassieke tango’s en dance, lounge en dub, begeleid door de fluwelen stem van Miguel Di Genova. Otros Aires staat bovendien bekend om de spectaculaire visuals tijdens hun optredens. Amsterdam, Paradiso 20 september Eindhoven, Muziekgebouw 22 september Rotterdam, Lantaren Venster 23 september

Tip

Kijk voor meer agendapunten en aanbiedingen op www.espanaymas.nl

IJzersterke tango Tanguarda heeft in drie jaar tijd naam gemaakt in de tangowereld. De musici beheersen de tango in al zijn facetten, van traditioneel tot hedendaags. Dit najaar spelen ze werken van Piazzolla die niet eerder in Nederland zijn uitgevoerd. Naast oprichtster en pianiste Maria Martinova zijn dat de Argentijnse topbandoneonist Juanjo Mosalini - zoon van de befaamde Juan José Mosalini -, violist Cyril Garac en bassist Leonardo Teruggi. Hun eerste album verschijnt in het najaar. Groningen, De Oosterpoort 15 november | Den Haag, De Regentes 16 november | Utrecht, RASA 18 november | Rotterdam, De Doelen 23 november | Amsterdam, Tropentheater 24 november

Zafón op Manuscripta

Op de 6e editie van Manuscripta treedt Carlos Ruiz Zafón op, bestsellerauteur van o.a. De schaduw van de wind. Amsterdam, Westergasfabriek, 1 en 2 september

Catalaanse zigeunerstem De Catalaanse cantaor Juan Rafael Cortés Santiago, alias Duquende, wordt wel vergeleken met Camarón de la Isla. Hij wordt begeleid door Chicuelo op gitaar en percussionist Isaac Vargas. Amsterdam, Tropentheater, 14 september

Free Flamenco Jazz David Peña speelt flamencopiano met invloeden uit Noord-Afrika en de Balkan. Groningen, De Oosterpoort, 30 september:

Spaanse migranten Mi casa es su casa is een compacte tentoonstelling over Spaanse migratie naar Nederland en Spaanse remigratie naar Spanje. Bij de expositie verschijnt een boek van Steven Adolf over een halve eeuw Spaanse migratie. Den Haag, Museon, 1 oktober 2012 – 31 januari 2013

Peña goes Africa Espaldas mojadas, ‘natte ruggen’, noemen ze de Afrikaanse migranten die in gammele bootjes aanspoelen in Andalusië. Ze vormen de nieuwe inspiratiebron van meestergitarist Paco Peña. In zijn nieuwe show combineert hij zwoele flamencoklanken met opzwepende Afrikaanse ritmes. Amsterdam, Carré, 9 t/m 11 november.

Puur spektakel

Aanstekelijk Mexicaans

‘El Pipa brengt met De Tablao een authentiek, puur spektakel’, kopte de Spaanse krant El Mundo. De voorstelling neemt je mee naar vervlogen Spaanse tijden, toen er alleen nog gedanst werd voor initimi. Den Haag, Lucent Danstheater, 1 december

Mexican Institute of Sound brengt een zwoele en heavy waaier van muziek uit Mexico-stad. M.I.S. is een project van DJ/ producer Camilo Lara die traditionele Mexicaanse volksmuziek mixt met electronica en hiphop. Zijn muziek werkt niet alleen aanstekelijk op de dansvloer maar is ook gebruikt voor film en tv, onder meer in arthousekraker Y tu mamá también, de hitserie Californication en in video games. In live optredens wordt hij bijgestaan door ‘echte’ muzikanten.

ber) | RASA in Utrecht (Flores 21 oktober)| Muziek-

Utrecht, RASA, 26 oktober

gebouw Eindhoven (Calima 25 oktober)

Meer flamenco Elders in dit nummer vind je nog veel meer flamencotips: lees de interviews met Calima, Marco Flores en María Juncal, die de komende maanden optreden in Nederland. O.a. te zien in De Doelen in Rotterdam (Flores 19 okto-

Flamencodanseres MarĂa Juncal

Alles aan haar is indruk wekkend 76

Alles aan María Juncal is indrukwekkend. Ze is oogverblindend mooi, danst als een furie, is intelligent, welbespraakt, vriendelijk, zeer uitgesproken en heeft geen kapsones. Met Flamenco Nuevo II is ze in november in Nederland. Een jaar later komt ze terug met een programma geïnspireerd op Anne Frank dat echter al op 8 september eenmalig in Nederland is te zien. Wie is deze supervrouw? Tekst: jos schuring

ertig jaar geleden werd Maria Juncal geboren op de Canarische Eilanden, bepaald geen inspirerende omgeving voor flamenco. Maar haar familie, met name haar tante, stimuleerde haar om een balletstudie te volgen in Santa Cruz op Tenerife. Daarna ging ze naar Madrid om zich verder te bekwamen. In 2004 won ze de Antonio Gades prijs voor flamencodans in Spanje. Sindsdien is Juncal een gewaardeerde gast op internationale podia. In Nederland treedt ze op met de formatie Flamenco Nuevo. Wat is daar nieuw aan? ‘Telkens als jonge dansers of musici zich met flamenco gaan bezighouden, beleeft het genre een wedergeboorte. Ik zie dat ook in de groep waarmee ik nu naar Nederland kom. Naast ervaren mensen als La Truco, komen we nu met twee jonge talenten: Stefano Domit en Ricardo Moro.’

Wel vuurwerk, geen passie Dat de groep twee mannelijke jonge dansers telt, is opvallend omdat Juncal veelal lovender is over jonge vrouwen dan mannen. ‘Dat klopt, maar er zijn natuurlijk wel degelijk goede mannelijke talenten en die nemen we dus graag mee. Maar in zijn algemeenheid vind ik dat vrouwen zich de laatste jaren veel sterker ontwikke-

len in de flamencodans. Ze hebben vaak veel meer persoonlijkheid. Veel mannelijke dansers zijn vooral uit op vuurwerk, maar hebben toch minder passie. Dat lijkt puristisch, maar is het niet. Als het niet uit je hart komt, is het geen echte flamenco. En wat dat purisme betreft. Wat wij doen vind ik wel degelijk vernieuwend, maar waar dat nou precies in zit, kan ik onmogelijk onder woorden brengen. Het is zo gevoelsmatig. Nieuwe mensen dansen op hun eigen manier, brengen hun passie strikt persoonlijk over. En natuurlijk wil ik ook de traditie levend houden. Dat kan alleen maar als jonge mensen zich op de flamenco storten.’

Imagoprobleem Juncal werkte met Paco Peña en Manolete en vierde triomfen bij de National

Theatre Company of New York. Welke samenwerking maakte het meeste indruk? Juncal direct: ‘Mijn leraren zijn het belangrijkst voor me geweest. Ciro was een grote inspiratie, maar ook Merche Esmeralda, Manolete en La Tati zijn belangrijke invloeden. Ciro volgt me nog steeds intensief en is een belangrijk klankbord voor me.’ Juncal trekt volle zalen over de hele wereld maar ziet in Spanje de belangstelling voor het genre teruglopen. ‘In de Verenigde Staten en vooral ook in Mexico zijn de reacties geweldig. Mexico is steeds belangrijker voor Spaanse artiesten. Dat het publiek in Spanje wat terugloopt kan ik wel verklaren. Flamenco heeft een imagoprobleem en wordt steeds meer gezien als een marginaal verschijnsel of iets wat leuk is voor toeristen.’ 

Juncal in Nederland Met Anne Frank-programma: 8-9, Parktheater Eindhoven. Tournee volgt in seizoen 2013/14. Met Flamenco Nuevo II: Tournee van 7-11 t/m 2-12, zie www.wereldtheater.com www.impresariaatrinikersten.nl. 77

in-country Spanish language courses

Bijna 500 miljoen mensen spreken

Spaans... EN JIJ?

Leer Spaans in Spanje en Latijns-Amerika! » 11 landen, 35 bestemmingen » 25 verschillende cursussen!

usie

Voor meer informatie, kijk snel op

www.donquijote.nl

of bel ons 010

- 476 35 33

antie

» Wij helpen je op weg!

» Doe mee aan een vrijwilligersproject in Latijns-Amerika!

MuziekgebouwEindhoven.nl

passie in eindhoven ZA 22 SEPT

Otros Aires ZA 29 SEPT

Gerardo Nu単ez DO 25 OKT

Calima ZO 01 DEC

Aline Fraz達o ZO 01 DEC

Eliades Ochoa

Heuvel Galerie 140 | tickets & informatie: MuziekgebouwEindhoven.nl | 040.244 20 20 79

ZA 22 SEP

Nancy Vieira

Nieuwe ster van de Kaapverdiaanse morna

Zo 21 oKT

Chanson / Kaapverdië & Portugal

ZA 06 oKT

Ana Lains

Volbloeddiva zingt authentieke fado

Marco Flores

Expressieve en elegante flamencodans Flamenco / Spanje

VR 26 oKT

Mexican Institute of Sound Zwoele en heavy soundtrack van Mexico City

Fado / Portugal

World beat & pop / Mexico do 11 oKT

Zé Luís + Siba

Twee unieke zangers uit de Portugese diaspora

VR 02 NoV

Chanson / Kaapverdië & Brazilië

Zo 14 oKT

Septeto Santiaguero De bakermat van de Cubaanse son Son / Cuba

Anibal Velasquez y su Conjunto

Meer info: www.rasa.nl

Levende legende van de música tropical Cumbia / Colombia

RASA

Pauwstraat 13a Utrecht verkoop via: www.rasa.nl / 030 231 60 40

S U M M E R T I M E M U S I C

OTROS AIRES Gemakkelijk

Spaans leren

met je mp3-speler of iPod

› Conversatie- en spreek-

vaardigheid in korte tijd

› Studeren in eigen tijd en tempo, geen boeken

› De leukste en beste manier!

www.pocoapoco-taalcursus.nl DUCTIE

DIOINTRO

GRATIS AU EN BASISCURSUS

ADVERTEREN? Kijk voor informatie op onze website www.espanaymas.nl

Electro Tango from Buenos Aires

DONDERDAG 20 SEPTEMBER 2012 PARADISO - AMSTERDAM WWW.PARADISO.NL ZONDAG 23 SEPTEMBER 2012 LANTARENVENSTER - ROTTERDAM WWW.LANTARENVENSTER.NL WWW.SUMMER TIMEMUSIC.NL

FILM CONCERT DJ SET

Ongeremde musica mestiza uit alle windstreken

WWW.WORLDSESSIONS.NL 17 20 21 25 26 27

oktober oktober oktober oktober oktober oktober

Oosterpoort Podium Mozaiek Korzo Muziekgebouw De Doelen Vredenburg Leeuwenbergh

Groningen Amsterdam Den Haag Eindhoven Rotterdam Utrecht 81

Colofon España & más is een uitgave van EYM Publishing Adres: EYM Publishing | L. Van Dalelaan 19 | 2015 ER Haarlem Telefoon: 023 52 49 233 Website: www.espanaymas.nl E-mail: espanaymas@gmail.com Hoofdredactie: Marjan Terpstra Eindredactie: Jolanda Eillebrecht Art direction: Paula Tel | Telvorm Basisontwerp: Janita Sassen Coverfoto: Shutterstock Medewerkers: Karin Anema, Simone de Clercq, Bram van den Dool, Ferenz Jacobs, Annet Maseland, Nadine Munninghoff (vertalingen), Pauline Roffel, Jos Schuring, Annette Spaan, Maarten Steenmeijer, Annebeth Vis Webredactie: Ferenz Jacobs en Annebeth Vis | info@jacobsenvis.com Technische realisatie website: Overboord Webprojecten | www.overboord.nl Advertentie-exploitatie Nederland: espanaymas@gmail.com Advertentie-exploitatie Spanje: Marije Nieuwenhuis, marije@justexportmarketing.com Druk: Senefelder Misset Distributie: Betapress, Gilze ISSN Code: 2211-8888 Abonneren: www.aboland.nl Voor vragen over abonnementen: Abonnementenland | Postbus 20 | 1910 AA Uitgeest | 0900-ABOLAND (0900-22 65 263 , 10 ct/min) | Klantenservice@aboland.nl 0251 31 04 05 España & más verschijnt 4 keer per jaar. Een abonnement kan elk moment ingaan en kost voor één jaar €17,50 in Nederland, €24 in Europa en €33 in de rest van de wereld. Cadeauabonnementen stoppen automatisch na het ontvangen van het aantal aangegeven nummers. De eerste abonnementsperiode gaat u aan voor bepaalde tijd en kunt u ook niet tussentijds beëindigen. Indien u het abonnement aan het einde van deze periode wilt beëindigen, dan dienen wij uiterlijk 3 maanden voor het einde van de abonnementsperiode uw opzegging in ons bezit te hebben. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn vindt u in de voorwaarden hierboven. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen.

Het volgende nummer van España & más verschijnt in december

Met reisreportages

Het binnenland van Catalonië Struinen door Salamanca Het beste van Barcelona Tango en Borges in Buenos Aires

En verder Culinaire tips voor de feestdagen

España & más is een uitgave van EYM Publishing. Zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever mag niets uit deze uitgave op enigerlei wijze worden overgenomen. Copyright 2012. EYM Publishing en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie.

Proosten met Spaanse wijn Interview met Javier Marías

En natuurlijk de nieuwste films, cd's, boeken & mucho más!

Thuiskomen in de zon Een bijzonder vakantieplekje… Hier is ontspannen uitgevonden! Mijn authentieke vakantieplekje met magistrale zonsondergang ligt in de binnenlanden. De locals in het dorp verderop genieten elke morgen, net als ik, van een kofﬁe in de ochtendzon. Aan het einde van de dag wuiven de palmen sereen in de zon en geniet ik aan het zwembad van de rust om me heen. ‘t Klinkt misschien gek, maar zo ben ik in Zuid-Europa altijd op zoek naar de meest prachtige plekken. Nooit hetzelfde, maar altijd ongerept en écht. Liefs, Eliza

Waar iedereen rechts afslaat, gaat Eliza linksaf...

Boek Eliza’s ontdekkingen: www.elizawashere.nl

José Pariente Absolute top uit Rueda

kennismak gsaanbod vin a Gastrovin n o

(Zie artikel op pagina 24)

2011 José Pariente verdejo, DO Rueda - Spanje (wit) Druivenras: 100% verdejo - Alc.13,5% - Serveer: 6-8 oC - Drinkbaar: nu - eind 2014 Rijke en complexe aroma van fruit als peer, perzik, citrus en passievrucht in combinatie met kruidige tonen van venkel en balsamico. Zeer frisse en elegante wijn met een lange en geconcentreerde afdronk. Lekker bij diverse visgerechten, schaal- en schelpdieren, wit vlees en gevogelte. Normaal per fles 10,95

Nu voor lezers van España & más per fles

€ 5,50*

(max 1 fles per soort per klant)

2011 José Pariente Sauvignon Blanc, DO Rueda - Spanje (wit) Druivenras: 100% sauvignon blanc - Alc.13% - Serveer: 6-8 oC - Drinkbaar: nu - eind 2014 Een prachtig samenspel van exotisch fruit en florale aroma’s. Mooi mineraal met tonen van gemaaid gras, fris en elegant; sauvignon blanc pur sang! De afdronk is intens met veel structuur, rond en lang. Lekker bij schelpdieren (mosselen, kokkels, oesters), langoustines, gamba’s, krab, verschillende soorten vis, verse kaas en serrano ham. Normaal per fles 10,95

Nu voor lezers van España & más per fles

€ 5,50*

(max 1 fles per soort per klant) * Dit aanbod is geldig tot 1 december 2012

Eigenaresse Victoria Pariente bewerkt de wijngaarden met dezelfde overgave als haar vader José want alléén druiven van topkwaliteit produceren wijnen van topkwaliteit. De wijnen van José Pariente worden door de Spaanse en internationale pers iedere keer weer tot de absolute top van Rueda gerekend. Met veel enthousiasme en passie is naast Victoria ook haar dochter Martina Prieto Pariente werkzaam in dit prachtige bedrijf.

Wie is Gastrovino? Gastrovino is een samenwerkingsverband van 60 zelfstandige ondernemers verspreid over heel Nederland. Deze ondernemers kopen samen heerlijke versspecialiteiten, delicatessen en wijnen uit alle delen van de wereld. In de Gastrovino winkels vindt u dan ook een “wereld aan lekkers”. U kunt rekenen op een uitgebreide keuze, nieuwe producten, uitstekende kwaliteit en veel informatie over specialiteiten en wijnen. Door de gezamenlijke inkoop zijn deze heerlijkheden bovendien aantrekkelijk geprijsd en exclusief.

Volg ons op twitter en facebook of kijk op www.gastrovino.nl voor de dichtstbijzijnde vestiging.