ΝΕΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑ∆ΕΙΞΗ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΣΟΦΙΑ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ ΚΟΛΩΝΙΑ Καθηγήτρια Σχολή Αρχιτεκτόνων Τοµέας Πολεοδοµίας και Χωροταξίας Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) Πατησίων 42 Αθήνα 10682, Ελλάδα skolonia@central.ntua.gr
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Από το ∆ιεθνές Συνέδριο Μοντέρνας Αρχιτεκτονικής (CIAM- Αθήνα 1933 ) µέχρι σήµερα η τάση που επιβάλλεται σταδιακά για την αντιµετώπιση των προβληµάτων προστασίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς, είναι ο συνδυασµός ενεργειών διατήρησης και προστασίας των πολιτιστικών αγαθών µε τη βιώσιµη ανάπτυξη. Αυτή η έννοια αποκτά σήµερα ιδιαίτερη σηµασία, ώστε πολλές οδηγίες αρχιτεκτονικού σχεδιασµού και πολεοδοµικών παρεµβάσεων προσανατολίζονται στον περιορισµό της αστικής επέκτασης, και στη διατήρηση της αστικής κληρονοµιάς. Προτείνονται αρχές και στρατηγικές, που πρέπει να εφαρµόζονται σε ιστορικές πόλεις, µε στόχο να διαφυλάττουν τις αξίες των ιστορικών πόλεων καθώς και να βοηθήσουν στην ένταξή τους στην κοινωνική, πολιτιστική και οικονοµική ζωή της εποχής µας. Πρέπει επίσης να διασφαλίζουν το σεβασµό των υλικών και άυλων αξιών της πολιτιστικής κληρονοµιάς, καθώς και την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Αναγκαίες προϋποθέσεις αποτελούν η τεκµηρίωση της ιστορικότητας και η καταγραφή των ουσιωδών δεδοµένων, που θα πρέπει να κληροδοτηθούν στις επόµενες γενιές, στα πλαίσια µιας βιώσιµης αστικής ανάπτυξης. Η προστασία των ιστορικών πόλεων προϋποθέτει ένα Σχέδιο Προστασίας, που πρέπει να βασίζεται σε ένα Πολεοδοµικό Σχέδιο µε πλήρη διερεύνηση των αρχαιολογικών, τεχνικών, κοινωνικών και οικονοµικών αξιών. Το Σχέδιο Προστασίας οφείλει να καλύπτει όλα τα υλικά και άυλα στοιχεία. Καθορίζει δε µία Πρόταση Ανάδειξης και θα πρέπει να συνδυάζεται µε ένα ∆ιαχειριστικό Σχέδιο συνοδευόµενο από µία διαδικασία παρακολούθησης.
Η τάση που επιβάλλεται σταδιακά κατά το δεύτερο µισό του 20ου αιώνα αναφορικά µε την αντιµετώπιση των προβληµάτων προστασίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς, είναι η διαµόρφωση µιας πολιτικής, που συνδυάζει τις ενέργειες διατήρησης και προστασίας των πολιτιστικών αγαθών µε τη βιώσιµη ανάπτυξη. Οι επιστηµονικοί φορείς και οι οργανώσεις των ειδικών συνέβαλαν ιδιαίτερα στη διερεύνηση της έννοιας της κληρονοµιάς και της βιώσιµης προστασίας της. Αρχικά µε τις επιρροές του µοντέρνου κινήµατος κατά την περίοδο του µεσοπολέµου και αργότερα ευαισθητοποιούµενοι από τα µεταπολεµικά κινήµατα για την πόλη, παρεµβαίνουν στις αποφάσεις των τοπικών και εθνικών διοικήσεων διαφωτίζοντας το κοινό. Το ∆ιεθνές Συνέδριο Μοντέρνας Αρχιτεκτονικής (Congrès International d’Architecture Moderne – CIAM), που πραγµατοποιήθηκε στην Αθήνα το 1933, µεταξύ των βασικών λειτουργικών αναγκών, για τον σχεδιασµό των πόλεων, συζήτησε το αντικείµενο της αστικής κληρονοµιάς. Συγκεκριµένα, το κείµενο 95 θέσεων, που µερικά χρόνια αργότερα διατύπωσε και κυκλοφόρησε (1957) ο Le Corbusier, γνωστό ως Χάρτα των Αθηνών, περιλαµβάνει 95 σηµεία-θέσεις (Le Corbusier, Η Χάρτα των Αθηνών: 65-114), έξι από τα οποία (αριθµοί 65 ως 70) αναφέρονται: Α) στην ανάγκη προστασίας ιστορικών τµηµάτων πόλεων, µε την προϋπόθεση ότι παρουσιάζουν ευρύτερο ιστορικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον, Β) σε ορισµένες αρχές παρεµβάσεων πολεοδοµικής κλίµακας για την εξυγίανση της κατοικίας στα ιστορικά τµήµατα των πόλεων και για την ανάδειξη των ιστορικών µνηµείων.
1