Venco Campus

Tussen alle opmerkelijke jaren die we als Venco Groep al hebben mogen meemaken, springt 2012 er opvallend bovenuit. In mei ontvingen we uit handen van Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Willem Alexander de Koning Willem --l prijs. De prijs wordt eens in de twee jaar uitgereikt aan twee Nederlandse ondernemingen en beoogt creatief en innovatief ondernemerschap te stimuleren door het belonen van

‘ Durf, Daadkracht en Doorzettingsvermogen’ Dat zijn ook de eigenschappen die ten grondslag liggen aan de tweede mijlpaal die we in 2012 slaan: de opening van de Venco Campus.

©2012 Venco Groep, Eersel Interviews:

Wim van Grinsven

Fotografie:

Venco Groep, Fotoclub Zzzoom

Vormgeving: Gielen Druk Print Webmedia 2

Ten geleide

De Venco Campus is een in alle opzichten uniek concept

Maar terug naar het gebouw en de omgeving - het werkland-

waarbij duurzaamheid, innovatie, flexibiliteit en transparantie

schap, zoals we het zijn gaan noemen. Een in alle opzichten

aan de basis liggen van een toekomstbestendig onderkomen

uniek concept, noemden we het al, en het waarom daarvan

voor de Venco Groep.

zal u duidelijk worden met het doornemen van deze uitgave.

Wij zijn ervan overtuigd dat in de toekomst de werkomge-

Een concept ook waarin we laten zien dat we onze maat-

ving een van de doorslaggevende factoren zal zijn waarom

schappelijke verantwoordelijkheid serieus nemen. Dat vergt

mensen ervoor kiezen om al of niet bij een bedrijf te gaan

extra (initiële) investeringen en die hebben we graag over

werken. Daarom hebben wij er nu al voor gekozen om onze

voor een werkomgeving die waarde toevoegt aan onze

medewerkers centraal te stellen bij het vormen en concretise-

onderneming én recht doet aan de belangen van alle betrok-

ren van onze gedachten over onze nieuwe huisvesting.

ken partijen. Ongeacht of het nu gaat om onze medewerkers,

Een gebouw dat zich voegt naar de gebruiker, en niet anders-

de Eerselse gemeenschap, onderwijsinstellingen uit de regio

om. Nu en in de toekomst − ook al is nog niet te voorspellen

of bijvoorbeeld de visclub op het terrein.

hoe die er precies gaat uitzien. Dat betekende dat we radicaal anders moesten gaan denken en werken. Het werd een ener-

We noemen onze nieuwe huisvesting de Venco Campus

verende bouwperiode waarvan we veel hebben geleerd,

vanwege het innovatieve karakter van onze activiteiten.

en ook die kennis willen we graag delen. Om te beginnen

Dat aspect gaan we steeds meer uitdragen, onder meer door

met deze uitgave.

het creëren en uitbouwen van opleidingsfaciliteiten en het stimuleren van kennisoverdracht.

We hebben ervoor gekozen de scheppende krachten - van opdrachtgever tot architect, van bouwregisseur tot land-

Deze faciliteiten houden we niet exclusief voor onszelf;

schapsarchitect – zelf aan het woord te laten. Samen schet-

ons moderne auditorium bijvoorbeeld is ook beschikbaar

sen ze de achtergronden, ontstaansgeschiedenis en unieke

voor andere partijen. Onze opleidingen beperken zich niet

inrichting van het bouwproces en het landschap.

tot onze eigen producten en diensten, we zoeken ook samenwerking met Kempische opleidingsinstituten en onderwijs-

Cor en Han van de Ven

instellingen om de interesse voor techniek te stimuleren en jong talent voor de regio te behouden.

3

Cor van de Ven

Venco Campus: duurzaam, transparant, innovatief en flexibel

4

“Kijk“, zegt Cor van de Ven en legt een schets op een klad-

Cor spreekt over de Venco Campus op het bedrijventerrein

blaadje op tafel. “Dit is de eerste tekening, gemaakt door

Meerheide 3 te Eersel, de nieuwe huisvesting voor alle

mijn zoon na een telefoongesprek waarin we het erover

activiteiten van de Venco Groep, bestaande uit Vencomatic,

hadden. Je vindt de hele karakteristiek van het pand er al in

Vencosteel, Agro Supply, Prinzen en Rondeel. Venco Groep

terug.” Wat vooral opvalt is de eivorm. Bepaald ongebruike-

is een wereldwijde aanbieder van innovatieve en welzijns-

lijk voor een bedrijfspand, maar niet voor Venco Groep.

vriendelijke systemen voor de pluimveesector. Het huidige

“Die vorm sprak me aan. Ook uit marketingoverwegingen.

aantal van vierhonderd medewerkers zal naar verwachting

Het hoort bij ons product en genereert belangstelling. Nu al

sterk groeien om aan de wereldwijd toenemende vraag

krijg ik elke week foto’s toegestuurd van mensen die er over-

naar de systemen en oplossingen van de groep

heen vliegen vanuit Eindhoven. Het verkoopt zichzelf.”

te voldoen.

Om de vooraanstaande positie van de Venco Groep verder

Laat je zien

uit te bouwen, zijn kennisontwikkeling en innovatie

“We hebben hier in de regio een heel goed onderne-

onontbeerlijk. De nieuwe Venco Campus voorziet daarin.

mingsklimaat, dat zie je bijvoorbeeld ook aan wat

Het is het centrale element van een bouwkundig huza-

bedrijven als VDL en ASML doen. Dat stukje durf,

renstuk dat zijn weerga niet kent. Eromheen werd een

dat innovatief vermogen, dat is typerend. Dat moet

compleet ‘werklandschap’ ingericht waarbij utilitaire,

je dan ook tot uiting laten komen. Dat kan met een

ecologische, recreatieve en esthetische aspecten werden

product, of met een patent, maar je kunt het ook laten

geïntegreerd. Het volledig energieneutrale gebouw zelf is

zien met een gebouw dat uniek is. Het zou doodzonde

een toonbeeld van innovatief denken en gedurfd onderne-

zijn als je unieke producten hebt, maar ze ergens

merschap. Slimbouwen (licht, flexibel, efficiënt), gecom-

onderbrengt waar ze maar moeilijk te vinden zijn.

bineerd met duurzame materialen en energiebesparende

Wij maken het met de Venco Campus wel heel gemak-

technieken. Bedoeling is om hiermee het Breeam-certificaat

kelijk voor mensen om ons te vinden.”

‘Excellent’ te behalen, de op een na hoogst haalbare categorie bij dit duurzaamheidskenmerk voor vastgoedobjecten.

Het leeuwendeel van de totaaloppervlakte van ruim 30.000 m2 wordt gebruikt als logistiek centrum waar twaalf vrachtwagencombinaties tegelijkertijd kunnen worden

of vier geleden met dit project begon wist ik heel precies

beladen. Het kantoorgedeelte heeft een grotendeels open

wat ik wilde, en hoe ik het wilde. De essentie is dat het

karakter en omvat tevens een showroom en auditorium,

innovatief moest zijn, duurzaam en maatschappelijk

van de kantoren gescheiden door een immense

verantwoord. Ik wilde iets neerzetten dat ik met trots kan

levende plantenwand.

achterlaten.” Zonder slag of stoot verliep dat allemaal niet en telkens weer moesten mensen worden overtuigd.

Bedenken hoe het beter kon

”Dat begon al met de architect. Toen ik zei dat ik een ei

Het complex is op een innovatieve manier gebouwd waarbij

wilde van zo’n 30.000 m2 vroeg hij of ik nog wel bij mijn

voor elke constructie telkens weer werd bedacht hoe het

verstand was. Maar op zeker moment evolueren die

anders en beter kon. Duurzaamheid vormde het leidend

gedachten.” Ook de locatie van de Venco Campus was geen

principe, samen met flexibiliteit en transparantie. Een pro-

vanzelfsprekende zaak. Omdat we wilden uitbreiden bij

ject waarbij in alle opzichten de gebaande paden werden

het huidige pand, was het voor ons geen optie om naar het

verlaten en waarbij alle betrokkenen zichzelf en elkaar bij

Kempisch Bedrijvenpark te gaan. Het vereiste de nodige

vrijwel elke beslissing de vraag stelden: waarom zo?

overredingskracht om op deze plek te mogen bouwen.

En waarom niet zo? Cor van de Ven: “Ik had een droom.

“Goede communicatie met alle partijen is vanaf het begin

We hadden al zes keer eerder gebouwd en toen ik een jaar

essentieel geweest voor het welslagen. Om het project op 5

deze plek te kunnen realiseren moest het bestemmingsplan

Slimbouwen in eigen beheer

worden aangepast. Ook waren er omwonenden en andere

Zoals vrijwel alles aan het project uniek en eigenzinnig is,

belanghebbenden die geïnformeerd en overtuigd moesten

was ook de manier van werken zacht gezegd onconventi-

worden. Bovendien lag er een afspraak tussen de vier

oneel. De Venco Campus werd in eigen beheer gebouwd,

Kempische gemeenten dat alle nieuwe bedrijfsvestigingen

dus zonder een coördinerende aannemer die de regie

van meer dan 5.000 m naar het nieuwe Kempisch bedrij-

voert. Cor stelde een breed bouwteam samen waarin

venpark in Hapert zouden moeten gaan. Gelukkig hebben

alle disciplines in wisselende combinaties samen-

alle belanghebbenden uiteindelijk positief gereageerd en

werkten. De traditionele scheiding tussen ontwerp-

hebben we alles in goed overleg kunnen oplossen. Daar

fase en uitvoering viel weg. De adviseur duurzaam

ben ik heel blij om. Al met al heeft dat

bouwen schoof aan bij de architect, die zelf weer

ongeveer een jaar gekost. In augustus 2011 konden we

te rade ging bij de landschapsarchitect, die weer

eindelijk met de bouw beginnen. Daarna hadden we geluk

overlegde met de mensen van de civiele tech-

met een winter waarin we maar tien dagen stil hebben

niek, en zo verder. Het overzicht en de regie

gelegen. Maar het heeft ook te maken met de manier van

was in handen van een bouwmanager die in

bouwen die we hebben gekozen, waarbij we veel met bouw-

voortdurend contact stond met opdrachtgever

pakketten werkten. Daardoor was er weinig mestelwerk en

Cor. Het werd een met het vorderen van het

was het proces minder gevoelig voor weersinvloeden.”

project wisselend maar hecht team waarbij

2

ieder naar ieder luisterde, leerde en probeerde

6

Werkomgeving

zichzelf te overtreffen.

“Misschien wel de belangrijkste reden dat we hier zitten,

Cor: “Ik was besmet door het boekje ‘Slimbou-

is de werkomgeving. We zijn er van overtuigd dat het in

wen’ van Jos Lichtenberg, hoogleraar aan de

de toekomst steeds moeilijker wordt om goede mensen te

TU van Eindhoven. Het unieke aan dit concept

vinden en aan je bedrijf te binden. Je moet dan dus wel iets

is de maximale flexibiliteit die je ermee

te bieden hebben. De omgeving hier zal straks zeker een

realiseert. De hele installatietechniek zit in de

bijkomend argument vormen om voor ons te kiezen.”

vloeren. De sprinklers, de verwarming,

Cor spreekt erover staande op het dak van de Campus met

de koeling, elektriciteit, dataleidingen; maar

een majestueus uitzicht over die werkomgeving. Een uit-

bijvoorbeeld ook de aansluitingen voor de stofzui-

gestrekte visvijver, omzoomd met uitgekiende begroeiing,

ger. In de wanden zit zelfs geen stopcontact.

voert je gedachten meer naar een vakantiebestemming dan

De vloeren vormen min of meer een doos waar alles

een bedrijventerrein. De natuur zelf lijkt daar ook zo over

in ligt, met daarbovenop tegels met de vloerbedek-

te denken, nu ze de kans krijgt hier een uniek ecosysteem

king los erop, of heel licht gelijmd zodat je altijd overal

te ontwikkelen waarin mensen, vissen, vogels, vleermuizen,

bij kunt en de aansluitingen van verwarming, luchtbehan-

insecten en vele andere diersoorten harmonieus samenleven.

deling, data en dergelijke eenvoudig kunt verleggen.“

Sheddak met zonnepanelen De oriëntatie van het pand is uitgekiend met het oog op maximaal rendement uit de zonnepanelen waarmee het dak is bedekt. Dat maximale rendement wordt behaald als de panelen in een bepaalde hoek omhoog staan, gericht op het zuiden. Daarop werd het sheddak ontworpen. De rechte zijdes zijn voorzien van beglazing waardoor het noorderlicht het pand over het volle oppervlak binnenvloeit. Cor van de Ven: “Veel mensen zeiden dat het niet lonend zou zijn toen ik begon over die zonnepanelen. Ze waren toen nog bijna 70% duurder dan waarvoor we ze uiteindelijk aangeschaft hebben, maar dat maakte voor de beslissing niet uit. Ik zou het sowieso gedaan hebben omdat men in de Kempen de bedrijventerreinen in 2025 energieneutraal wil hebben.

Gemeenten en ondernemers spreken daar al tijden over.

Wij schakelen door en merken dat we daardoor ook andere bedrijven inspireren om stappen te zetten.”

7

Waarom Breeam?

“Wij gaan voor het predicaat ‘Excellent’ van Breeam.

Waarom? Je krijgt te maken met regels waarvan je je afvraagt waarom die er zijn en wat ermee beoogd wordt. Maar je dwingt jezelf zo wel om over heel veel dingen na te denken en andere keuzes te maken dan je normaal zou doen. Of het nu gaat om toiletten of verlichting, over materiaalgebruik, afvoer of energievoorziening; over alles denk je wel drie keer na en daardoor word je ook weer inventiever. Het betekent wel dat je meer kosten moet maken.”

8

“De indeling van het kantoorgedeelte is dus heel gemakkelijk

een stukje levenservaring en het feit dat we altijd zuinig zijn

aan te passen. Als er straks op een afdeling vanwege een

geweest. Daardoor waren we als bedrijf solvabel en hadden

grote order ineens vijftien werkplekken bij moeten,

we de financiële ruimte om eigen keuzes te maken. Als je

dan kan dat in een weekend voor elkaar zijn. Een ander

krap bij kas zit is het verleidelijk om altijd voor het goed-

aspect van Slimbouwen dat me bijzonder intrigeerde was de

koopste te gaan; wij konden het ons permitteren om vooral

aandacht voor het terugdringen van faalkosten.

verder vooruit te kijken. Je moet als ondernemer drie à vier

Die kosten belopen in de bouw tussen de acht en achttien

jaar vooruit kunnen kijken om de zekerheid te hebben dat

procent. Toen ik daar navraag over deed leerde ik dat het bij

de beslissing die je nu neemt ook de juiste zal blijken. Dat

grote projecten meestal in de buurt van de achttien procent

kun je alleen maar door naar het verleden te kijken en te

is. Ons streven bij dit project was de faalkosten onder de vijf

evalueren welke de goede en welke de slechte beslissingen

procent te houden. Om dat te realiseren is de basisgedachte

waren. Als je dan ziet dat je in je carrière toch vaak de juiste

bij deze bouw: transparantie. Dat is als het om kosten gaat

beslissing hebt genomen, geeft dat natuurlijk vertrouwen.

eigenlijk een vies woord in de traditionele bouw.

En uiteindelijk zal blijken dat het in feite niets extra’s kost.

Ik heb daarom mijn bouwmanager, Eugène Peeters, opdracht

Neem de isolatiewaarde. Als je van een warmteweerstand

gegeven me op de hoogte te brengen van alles wat mis zou

van 3,5 (gebruikelijk bij nieuwe bedrijfspanden) naar 7,5

gaan. Gedocumenteerd met foto’s en een verklaring van hoe

gaat dan is het verschil in bouwkosten misschien acht of

het kon ontstaan. Door die focus zijn we uiteindelijk tussen

negen procent. Dat heb je binnen de kortste keren terugver-

de 4 en 5 procent uitgekomen. Ook in die zin is dit een voor-

diend als je kijkt naar de ontwikkeling van de energieprijzen.

beeldproject. Wat betreft faalkosten denk ik dat er in de hele

Wat ik eigenlijk zou willen is dat de grote bouwbedrijven

bouw nog een flinke slag gemaakt kan worden.”

hier iets mee gaan doen. Ik wil niet zeggen dat dit nu het ultieme is, maar ik heb wel het idee dat deze manier van

Transparantie betekent ook dat Venco Groep alle bouw-

bouwen perspectief kan bieden voor bouwend Nederland,

materialen zelf inkoopt. Cor: “Ik verlang openheid als ik iets

ook financieel.”

inkoop. Ik wil een nettoprijs, dus dan kan het niet zo zijn dat de leveranciers of fabrikanten nog andere afspraken hebben met aannemers, architecten of andere partijen.

Daarom hebben we bijvoorbeeld veel afspraken rechtstreeks met fabrikanten gemaakt. Zij geven garantie op de kwaliteit en levering van het materiaal, wij regelen zelf de montage.“

De ervaringen bij de bouw van zes eerdere bedrijfspanden droegen bij aan het vertrouwen om het deze keer allemaal in eigen beheer te doen. “Ervaring met bouwprojecten, 9

10

Han van de Ven

“Mooi hoe het gebouw opgaat in zijn omgeving”

“Het is inmiddels ruim 3 jaar geleden dat mijn man Cor het

en vanaf diverse werkplekken kun je, als je terloops naar

idee opperde dat we meer ruimte nodig zouden gaan heb-

buiten kijkt, de natuur zien. Ook vanuit de kantine kunnen

ben. Mijn gedachte was direct: daar gaan we weer.

we genieten van dit uitzicht. Behalve de groenvoorziening zijn er ook diverse voorzieningen getroffen voor onder

Nu is het zo dat Cor eerder de problemen met huisvesting

andere oeverzwaluwen, ijsvogels, vleermuizen en uilen.

ziet aankomen dan ik en ik was niet zomaar overtuigd dat

En door dit alles hopen we een aangename werksituatie

het nodig was. Maar de eerste schetsen werden alweer

gecreëerd te hebben voor alle mensen van de Venco Groep.

gemaakt en in een mum van tijd was het hek weer van de dam. Toen ik zo’n half jaar geleden wat mensen moest

Energie brengen en halen

spreken van de Venco Groep en daarvoor het halve indus-

Het was hard nodig dat het bedrijf weer ruimte kreeg om

trieterrein af moest om ze te zoeken op de diverse werk-

zich te ontwikkelen. Ik hoop dat het een plek wordt waar

plaatsen was ik toch erg blij dat Cor weer op tijd begonnen

niet alleen energie gebracht wordt, maar waar door open

was met het zoeken naar uitbreiding!

te staan voor alles wat de omgeving van de Venco Campus biedt ook veel energie gehaald mag worden. De rust

En nu is het dan zover dat de Venco Campus er staat.

die van het water uitgaat, de begroeiing, vogels, vissen,

Voor de omgeving is door de architecten en landschapsar-

insecten en andere dieren die ons door de bron van energie

chitecten getracht een grote fabriekshal te maken die niet

gegeven worden zullen hier zeker een positieve invloed op

storend is in de omgeving, maar die na verloop van tijd als

hebben. Dit zal aan de kippen die wij huisvesten ten goede

de bomen en planten aangegroeid zijn, als het ware in het

komen en zal daarmee ook van invloed zijn op de voetaf-

geheel op kan gaan.

drukken die wij aan onze aarde nalaten.”

Ook aan de binnenkant is gedacht aan de sfeer voor bezoekers en werknemers. In de hal is gekozen voor een prachtige groenwand. Door diverse partijen zijn er ideeën naar voren gebracht om een zo aangenaam mogelijk werkklimaat te maken. Op elke werkplek valt daglicht binnen, 11

De architecten verlegden hun grenzen

“Bouwen zoals je dat in de toekomst zult doen”

12

“Cor kwam bij ons met het plan om een gebouw te realiseren

zich op het gebouw, zijn collega Bert Spierings was in eerste

dat dertigduizend vierkante meter in oppervlakte zou moeten

instantie vooral druk met de landschappelijke inpassing en

worden. Met parkeergelegenheid en ruimte voor logistieke

met het scheppen van de voorwaarden om daadwerkelijk tot

bewegingen erbij heb je dan al gauw zo’n vijftigduizend

bouwen te kunnen komen. Dat was geen eenvoudige klus,

vierkante meter nodig,” zegt Harry van Lierop van Van Lierop,

gezien de benodigde bestemmingsplanwijziging, de afspra-

Cuypers, Spierings Architecten. “Het door Cor beoogde ter-

ken die de gemeente had gemaakt over het nieuwe bedrij-

rein werd aanvankelijk om een aantal redenen niet geschikt

venterrein in Hapert en de afwijkende zienswijzen van andere

bevonden. Voor ons viel het project daarom eigenlijk in twee

belanghebbenden. Vanaf het eerste idee werd er daarom

delen uiteen. Enerzijds het plantechnische en procedurele

intensief gecommuniceerd. Onvermoeibaar stapte Spierings,

traject en anderzijds het gebouw zelf.” Harry concentreerde

alleen of samen met de landschapsarchitect of andere col-

“Een grote moderne schuur” “We wilden een gebouw neerzetten dat zich niet te hard manifesteert ten opzichte van de natuur. Ook eenvoud en simpelheid waren van belang. Het Brabantse landschap wordt in feite gedomineerd door schuren en dit gebouw is eigenlijk ook een hele grote moderne schuur, waar ook nog een kantoor inzit. Daarom is de buitengevel bekleed met verduurzaamd hout. Geen hardhout, want we wilden er geen bomen in Brazilië voor laten kappen. Snelgroeiend vurenhout uit de buurt, dat gewoon weer wordt aangeplant.”

lega’s uit het bouwteam, met nieuwe schetsen en projectplan-

We hebben voortdurend bedacht hoe we alle partijen zoveel

nen naar gemeenteraadsfracties, omwonenden, vertegen-

konden bieden dat we toestemming zouden krijgen om het

woordigers van de randgemeenten, het provinciebestuur en

project te realiseren terwijl alle seinen verkeerd stonden.”

tal van andere instanties en belanghebbenden. Bert Spierings: “Normaal gesproken koopt iemand een stuk grond en is alles

Een slag maken

al geregeld, dan weet je hoe hoog, hoe breed en hoe lang het

Het resultaat is een project, de Venco Campus, dat fors

mag worden. Dat was hier bepaald niet het geval. Het past

bijdraagt aan de wens van de gemeente Eersel om in 2025

wel in de ontwikkeling dat gemeentes tegenwoordig steeds

energieneutraal te zijn, en dat laat zien dat duurzaam

vaker een bestemmingsplan om een bepaalde ontwikkeling

bouwen ook economisch verantwoord kan zijn.

heen vormgeven. Als opdrachtgever kun je daar dus initiatief

Harry van Lierop: “De Venco Groep heeft een innoverend

in nemen. Als de gemeente vraagt: wat zal de buurt ervan

karakter; het zijn denkers en doeners, ook het pand moest

vinden?, dan kunnen we dat aan de buurt gaan vragen.

dat incorporeren en uitstralen. Niet bouwen zoals je dat tien

Fase één is dus vooral inventariseren hoe mensen erte-

jaar geleden deed, maar zoals je dat in de toekomst zult

genover staan. Als je iets wilt van een gemeente of andere

moeten doen. Het is een gebouw geworden waarvan wij

belanghebbenden, moet je ook iets teruggeven. Dat is een

denken dat het in zijn algemeenheid voor bedrijfspanden

stelregel van Cor die we goed in onze oren hebben geknoopt.

richtingbepalend kan zijn. Om dat te realiseren heeft ieder13

een die eraan heeft meegewerkt een slag moeten maken en

sen vaak op elkaar wachten. Hier zijn de drager en inbouw

anders moeten gaan denken en werken. Cor van de Ven was

gescheiden, zodat werkprocessen elkaar niet in de weg

ervan overtuigd dat het moest zoals hij het wilde,

hoeven zitten. Deze innovatieve manier van werken heeft de

dus aan ons de taak om het hele bouwproces die richting

toekomst. Ik weet niet of er over tien jaar nog wel metselaars

op te sturen.”

rondlopen in Nederland. Niet veel in ieder geval, net als tim-

“Het is vanaf het prille begin een bijzonder project geweest.

merlieden. Houten constructies zullen nog wel gemaakt wor-

In eerste instantie waren we een beetje sceptisch; een ronde

den, maar dan in fabrieken die voldoen aan alle eisen; waar

vorm in de industriebouw, dat is niet gebruikelijk. We hebben

het achttien graden is en geen min tien. Op de bouwplaats

het idee toch vanaf het begin serieus genomen en al naden-

werkt dan alleen de ploeg die de zaakjes in elkaar zet. Bij de

kend en ontwikkelend kwamen we erachter dat die eivorm

Venco Campus zijn alleen de bedrijfsvloer en de fundering

toch ook wel veel voordelen heeft. Bijvoorbeeld het feit dat

niet prefab. Voor de rest is alles een kwestie van monteren

het pand geen echte voor- of achterkant heeft. Het is nu een

of vastschroeven, bij wijze van spreken. Eigenlijk zou je zo’n

solitair gebouw dat je van alle kanten kunt benaderen; iedere

gebouw uit elkaar moeten kunnen schroeven en op dezelfde

gevel is even belangrijk. Bovendien oogt het door deze vorm

manier ergens anders weer neerzetten. In dit geval was het

kleiner dan het is. Een extra uitdaging bij het ontwerp was

ook nog zo dat aan alle onderdelen zeer hoge eisen werden

dat het pand van Cor eigenlijk niet gebouwd mocht worden,

gesteld, omdat het onder Breaam werd gebouwd.”

maar volgens de principes van Slimbouwen moest worden samengesteld. Ook dat is een innoverend onderdeel van het hele concept. Het idee is dat de meest effectieve manier om te bouwen is dat je de componenten industrieel samenstelt.

Prefab, dus. De bedrijven van de Venco Groep doen dat zelf ook, bijvoorbeeld met de Rondeel-stal. Onderdelen worden precies op maat in de werkplaats vervaardigd en op locatie in

14

“ Voor de gevels zijn bijvoorbeeld panelen gebruikt die eigenlijk uit de koelcelindustrie komen.

Als voorwerp komt een koelcel eigenlijk nog het dichtst bij dit gebouw.”

elkaar gezet. Geen verlies van materiaal, geen verlies van tijd

De volgende uitdaging

en geen verlies van functionaliteit; en bovenal flexibel aan te

Bert Spierings: “De volgende uitdaging, nadat we de schok

passen. Alsof je met een Meccanodoos werkt. We hebben al

van het prefab bouwen te boven waren, was dat het ge-

een vijftal panden voor de Venco Groep ontworpen, dus we

bouw energieneutraal moest worden; een zogeheten passief

weten hoe snel de ontwikkelingen daar gaan. Wat je vandaag

gebouw dat zonder toevoeging van externe energie toch op

bouwt, loopt over twee jaar alweer achter bij hun ontwikke-

temperatuur blijft. Dat betekent zwaar isoleren en extreem

ling. Cor wilde daar op deze manier op inspelen. Een gebouw

kierdicht werken. En dat terwijl we montagebouw aan het

dat van binnen snel aangepast kan worden, zonder allerlei

onderzoeken waren, waarbij je per definitie veel naden hebt.

bouwkundige voorzieningen te hoeven treffen. Plug and play,

Vroeger werkte je in de bouw op centimeters nauwkeurig,

zogezegd. Bij een traditioneel bouwproces moeten men-

maar dit hele pand is door ons tot op de millimeter gemaat-

voerd. De organische vorm van de buitenschil betekent dat je

De kunst van het weglaten

95% van de sandwichpanelen die op de markt zijn niet kunt

Harry van Lierop: “De kunst van zo’n gebouw is om met

gebruiken.” Harry van Lierop: “In het ontwerp zit een fiks

zo min mogelijk materiaal zoveel mogelijk te maken.

aantal radiussen waarvan wij precies weten waar ze begin-

Dat is ook een belangrijk duurzaamheidsaspect. Als je

nen en eindigen. Daarmee konden we precies uitrekenen hoe

minder materiaal nodig hebt dan voor een ander gebouw

breed een gevelelement bij een bepaalde dikte mocht zijn

dat even groot is, dan ben je duurzaam bezig. Het is de

om de bocht te kunnen maken. We moesten zoveel mogelijk

kunst van het weglaten. Daarom zijn we ook heel zuinig

standaardproducten gebruiken, dus de vraag was hoeveel

geweest met de constructie. Zo min mogelijk kolommen

ze konden draaien om toch nog een luchtdichte aansluiting

in de hal, en dan ook nog smal. Het dak is aan het spant

te krijgen. Dat moest in een vroeg stadium worden bepaald,

gehangen, waarin ook weer de ramen van de lichtkap-

want de maatvoering van de panelen was weer bepalend

pen zijn verwerkt. Die constructie fungeert dan ook weer

voor die van de ramen en de deuren. Doordat je dus tot

als drager voor de zonnepanelen. Dat is allemaal met

in detail moet weten waar alles komt, is de voorbereiding

elkaar verweven. Zo maak je een gebouw uitgekiend en

langer. Intussen zei Cor bij wijze van spreken: ‘Beginnen jullie

heb je minder materiaal nodig.”

maar met nadenken, dan beginnen wij vast met bouwen’.

Het moest allemaal in ontzettend korte tijd gebeuren. Een maand of vier heeft het bouwteam hier bij ons op kantoor gezeten. We hebben toen over alles heel intensief kunnen overleggen. De uitvoerder zat er al bij toen wij nog dingen aan het bedenken waren en dat is uiteindelijk een heel groot voordeel gebleken. Iedereen dacht in die ontwerpfase al mee over hoe het uitgevoerd moest worden, welke problemen dat op kon leveren en hoe we ze konden vermijden of oplossen.

Daar komt bij dat tegelijkertijd ook al alle installaties werden ontworpen die in de bouw moesten worden geïntegreerd. Als we een tekening kregen van een luchtbehandelingsinstallatie dan waren we die de volgende dag al aan het verwerken in de bouwtekeningen. Dat vinden we zelf onze grootste prestatie; dat we het allemaal binnen die ongelofelijk korte tijd voor elkaar hebben gekregen. Net zo goed als dat de prestatie is van de mensen van de installaties en de bouwbegeleiders.

Maar als er iemand veel van geleerd heeft, dan zijn wij het wel. Vooral ook doordat je op elk moment van het proces

met bijna elke individuele partij over zaken discussieert.”

Bert Spierings vult aan: “Doordat er zoveel innovaties inzaten werden alle betrokkenen voortdurend opnieuw geconfronteerd met nieuwe technieken, uitdagingen en mogelijkheden.

Je verlegt je grenzen. Iedereen op een architectenbureau is van nature toch een beetje uitvinder, dus ook wat dat betreft was dit project een genot om aan te werken.”

Harry van Lierop: “Eigenlijk is het doodzonde dat de club die hier heeft samengewerkt nu weer uit elkaar gaat; het zou een ijzersterk team zijn om zoiets nog een keer te doen.”

Wat was de grootste kracht? “Dat we elkaar met open mind benaderden. Als je alleen uitgaat van je eigen ervaring en je eigen knowhow leidend laat zijn, dan krijg je nooit een optimale mix. Je moet je eigenlijk constant een beetje wegcijferen voor het grote geheel. We hebben ons vaak meer samenvoegers van ideeën gevoeld, dan ontwerpers.”

15

Inspirerend De architect: “Ik moet eerlijk zeggen, een inspirerender opdrachtgever dan Cor van de Ven vind je niet als het gaat over innovatie en over de grenzen heen denken.

Hij laat je verder denken dan je normaal gesproken zou doen. Er zijn mensen die zich daardoor opgejaagd voelen, maar daardoor stijg je wel boven jezelf uit.

Zo runt hij natuurlijk ook zijn bedrijf: ‘we doen het altijd zo; denk eens na of het ook anders kan.’”

16

Adviseur Duurzaamheid Ad van de Ven:

Brundtland’s definitie van duurzaam bouwen (1987): “Nu voorzien in huisvestingsbehoefte zonder belem-

“ Alles heeft verband met elkaar”

meringen op te werpen voor toekomstige generaties en andere volken.”

Ad van de Ven van Architecten- en adviesbureau Ad van de Ven werd bij de Venco Campus betrokken vanwege zijn expertise op het gebied van duurzaamheid.

“Ik had in het begin al ideeën uitgewisseld met Cor over hoe je dat aan zou kunnen pakken, maar ben teruggetreden tijdens het proces van politieke besluitvorming, omdat ik zelf in de gemeenteraad zit. Ik heb natuurlijk wel meegedacht over argumenten om dit project, dat buiten alle kaders viel, toch op de beoogde plek gerealiseerd te krijgen.

Wat daarbij meehielp was het feit dat de Venco Campus voor een gemeente in feite een voorbeeld is van hoe je in de toekomst met bedrijventerreinen om zou moeten gaan.”

dus met energie die niet wordt opgewekt door het gebruik van eindige grondstoffen. Denk aan zonnepanelen en warm-

Vernieuwend en duurzaam

tepompen in combinatie met bodembronnen in dit geval.

Dat die toekomst duurzaam zal moeten zijn, daaraan twijfelt

De derde stap is dan dat je zo efficiënt mogelijk omgaat met

niemand meer. Ad van De Ven: ”Venco Groep profileert zich

de fossiele energie die je toch nog nodig zou hebben.

met haar producten en systemen als vernieuwend en duur-

Deze stap laat je vervallen op het moment dat je besluit

zaam. Het is niet meer dan logisch dat je die karakteristieken

energieneutraal te bouwen. In mijn gesprekken met Cor over

dan ook in het bedrijfspand terug wilt zien. De eerste insteek

dit thema ging het natuurlijk al vlug over duurzaam bouwen.

was om energieneutraal te bouwen. Dan krijg je meteen te

Duurzaam bouwen kun je ook vanuit een economisch per-

maken met de Trias energetica; dat betekent dat je allereerst

spectief benaderen, zoals dat bij Slimbouwen gebeurt. Ik gaf

zoveel mogelijk energie bespaart; dat je behoefte aan energie

hem een boekje daarover en hij was meteen geïnteresseerd.

dus zo laag mogelijk is. Dan spreek je bijvoorbeeld over

Het gaat erom flexibel te bouwen, met zo min mogelijk

isolatie en zoveel mogelijk daglicht. Dat is het laaghangend

materialen en wat je gebruikt zo efficiënt mogelijk toe te pas-

fruit, waarbij je met de minste investering het meeste kunt

sen. Minder materiaal betekent minder kosten. Wat je extra

verdienen. Ten tweede vul je de energiebehoefte die je dan

investeert om je gebouw duurzaam te maken, verdien je op

toch nog hebt zo veel mogelijk in met duurzame bronnen,

deze manier weer terug. Bovendien kijk je niet alleen naar de 17

stichtingskosten van een pand, maar ook naar de gebruiks-

gebouw. Er is echt geredeneerd vanuit de gebruiker. Wat kan

kosten. Als je daar vanaf het begin goed over nadenkt kun je

dit gebouw voor de werkende mens en het proces beteke-

met relatief weinig kosten veel voorzieningen realiseren waar

nen? Dat heeft in verschillende stadia nog tot wezenlijke

je later veel plezier van hebt.”

aanpassingen van het ontwerp geleid.”

Aandacht voor de gebruiker

Duurzaam onder Breeam

Flexibiliteit en aandacht voor de gebruiker zijn belangrijke

“Duurzaam bouwen is een breed begrip. Om er handen en

aspecten van duurzaam bouwen. Je kunt bij het stichten van

voeten aan te geven heb ik op een zeker moment voor-

een gebouw maar beter wat extra uitgeven voor je grootste

gesteld om de methode van Breeam te gaan gebruiken.

asset, je personeel. Normaal is de functionaliteit van een

Daarmee ga je uit van eenduidige richtlijnen en criteria en

gebouw leidend, hier is het de gebruiker. Daarom is er ook

bovendien is het een methodiek waarmee je het gebouw een

een extern bedrijf aangezocht om diepgaand te onderzoeken

internationaal erkend keurmerk kunt geven.

wat de behoeften van de gebruikers zijn en hoe het bedrijfs-

Ik heb de Breeam-methodiek gebruikt om het proces in de

proces optimaal gefaciliteerd wordt door de indeling van het

ontwerpfase aan te sturen. We streven naar het predicaat

gebouw onder Breeam wordt beo waarop een ordeeld. gorieën en cate chillend percentage mee in de ein rs e g v n e e e n r oo v dbeoord De en g e eling. E alle n nergi egen e is m Ze w et 1 9 pr oce nt d

ez

wa ars te

ca

te go

. rie

18

‘Excellent’, wat zou betekenen dat we een gewogen totaalscore van 70% halen op de negen Breeam-categorieën. Kwaliteitsborging is daarvoor een belangrijk aspect en een wezenlijk onderdeel van het hele plan. Dit gebouw heeft echt de kwaliteit die van tevoren werd beoogd.

Ik had in het hele proces een lastige rol, moest voortdurend aandacht vragen voor dingen waarvan men niet gewend was dat het zo belangrijk is. In veel gevallen voldeden standaarddetails en een standaardaanpak niet als je echt duurzaam wilt bouwen.”

“ Als er een wind van verandering waait, bouwen sommigen windschermen, anderen windmolens.”

Keuzes “Ik maak in het bouwproces een duidelijk onderscheid tussen het ‘wat’ en het ‘hoe’. Het wat is aan de opdrachtgever, het hoe is zaak van de ontwerper en later van de uitvoerende partijen.

Ik heb geprobeerd in dit project zoveel mogelijk

Daglicht De daglichtfactor is een wezenlijk aspect van een duurzaam gebouw. Het noorderlicht dat via de ramen in het sheddak de hele hal verlicht is van groot belang.

Zodoende is er hier nauwelijks kunstlicht nodig.

Ad van de Ven: “Mensen ervaren dat als prettig, en onderzoek toont aan dat ze ook beter presteren.“

aan de ‘wat’-kant te blijven en niet op de stoel van de architect te gaan zitten. Ik ben degene geweest die vragen heeft gesteld. Hoe zit dit? Onderzoek dat eens. In die zin is duurzaam bouwen een moeizaam proces. Ik leg het mensen weleens uit aan de hand van een gewoon ochtendritueel. Vraag ze om eens na te gaan hoeveel keuzes ze ’s morgens vroeg al gemaakt hebben tussen het moment van opstaan en de deur uit gaan. Stel je 19

Visie vereist “Bij een logistiek centrum wordt vaak de gemakkelijkste weg gekozen: een vierkante doos. Puur vanuit de initiële kosten benaderd is dat een logische keuze, maar als je het totale plaatje bekijkt kon dat wel eens anders uitpakken. Stel dat je een procent minder ziekteverzuim hebt doordat je meer aandacht geeft aan het welzijn van je mensen, dan heb je de kosten al snel weer terugverdiend. Maar dat vereist dus visie van de bouwheer.”

20

voor dat je over al die keuzes bewust zou moeten nadenken.

de meest verantwoorde keuze te komen. In dat dynamische

Je afvragen of het de goede keuze is, en waarom je het eigen-

proces spelen veel mensen een rol en het gaat lang door. We

lijk wil. Grote kans dat je helemaal niet meer beneden komt.

zijn eigenlijk pas een paar weken voor de oplevering opge-

En stel je dan eens voor dat je zo’n opstelling hebt terwijl

houden met ontwerpen. Het eindresultaat ervaar ik wel als

je een heel gebouw ontwerpt. Maar dat is dus wel wat wij

een bewijs dat integraal werken zijn vruchten afwerpt. Door

hebben gedaan. Bij duurzaam bouwen probeer je bij zoveel

voortdurend alle aspecten vanuit verschillende invalshoe-

mogelijk beslissingen die moeten worden genomen de vraag

ken te benaderen zoek je de balans tussen de verschillende

te stellen of het wel de goede beslissing is. Daarmee was ik

belangen en gegevenheden. Het betekende ook dat we regel-

dus wel een lastige partij in het geheel.” Wat was de meest

matig externe deskundigheid hebben binnengehaald als we

ingrijpende keuze? “Dat waren er meerdere: het centraal

een bepaalde kwaliteit of capaciteit misten in het team. Zo is

stellen van de gebruikers, het besluit dat het een energie-

er in dit traject heel veel deskundigheid gebruikt, met zo min

neutraal gebouw moest worden en het daarom luchtdicht

mogelijk inbreng van ego en ijdelheid van individuen. Het is

te maken. Om die keuzes te faciliteren moesten we daar

de moeilijkste manier van werken en vraagt heel veel com-

duurzame systemen bij bedenken en duurzame energiebron-

municatie, overleg en onderling respect. Maar het is uiteinde-

nen gebruiken die dat streven complementeren. Het dak

lijk wel de beste manier. Iedereen heeft er ook weer veel van

met ruim 12.000 m2 aan zonnepanelen is er daar een van en

geleerd; dingen die we verder meedragen.”

een andere het gebruik van omgevingsgenergie door middel van warmtepompen met een heel hoog rendement. Met die techniek gebruik je de bodem als bron voor verwarming én voor koeling. Je trekt warmte uit het gebouw bij het koelen en die sla je op in de bodem, om het er in de winter weer uit te halen om te verwarmen. Per saldo gebeurt er niets in de bodem. Zowel binnen het gebouw als onder de grond ben je energieneutraal.”

Integrale aanpak “Niets staat hier op zichzelf; alles heeft verband met elkaar.

Het is altijd én én. Dat is typisch iets dat bij de Venco Groep tussen de oren zit: altijd alert op waar je fraaie combinaties kunt maken, hoe je een integrale aanpak kunt realiseren.

Dan ben je met duurzaam bouwen op de goede weg. Het is een dynamisch, trechterend proces, waarbij je breed begint, keuzes maakt en die telkens weer toetst om uiteindelijk tot

Communicatie “De kwaliteit van de onderlinge communicatie is ook een aspect van duurzaamheid en heeft alles te maken met het reduceren van faalkosten. Veel gaat er fout omdat men elkaar verkeerd begrepen heeft. Hier zijn de faalkosten zeer beperkt gebleven. Ook hier hoorde je elke dag wel iemand klagen over de communicatie, maar in feite liep het uitstekend als je het vergelijkt met andere bouwplaatsen. Zeker als je de hoge werkdruk in aanmerking neemt, waaronder het gebouw ontworpen en gerealiseerd werd.”

21

Bouwregisseur Eugène Peeters

“ Openheid en transparantie waren van het grootste belang”

‘Bouwmanager’ heet zijn functie in het traditionele bouw-

volgens vooral naar de prijs gekeken. De aannemer maakt

proces. Bij de Venco Campus noemt hij zichzelf liever

het financieel, want je legt een economische vraag bij hem

bouw­regisseur. Eugène Peeters van P&H Adviseurs Bouw

neer: hoe goedkoop ben je? Er ontstaat een spanningsveld

en Vastgoed BV was bijna letterlijk de spin in het web van

tussen de bevlogenheid van de eerste fase en de rationeel-

aannemers, adviseurs, producenten en leveranciers die als

economische insteek van de tweede fase. In eigen beheer is

bouwteam samenwerkten om het project te realiseren. Op

die muur er niet.

zijn vaste plek in de bouwkeet tegenover de verrijzende

22

Venco Campus hield hij als gedelegeerde van opdrachtgever

Kruisbestuiving

Cor van de Ven voortdurend overleg met alle betrokken

Als er partijen zijn waarvan je in de ontwerpfase al weet

partijen. Wekelijks organiseerde hij vaste vergadermomenten

dat je ze graag bij de realisatie wilt betrekken, dan nodig je

en hield de voortgang in de gaten. “Cor bouwde in eigen

ze in deze fase al uit. Er is dus geen harde knip en je krijgt

beheer,” zegt hij, “en dat betekent dat je het hele ontwerp-

veel meer kruisbestuiving. Je trekt in feite een stuk van de

proces, de uitvoering én de instandhouding van het gebouw

realisatiefase naar voren. Dan spreek je dus al meteen met

in eigen regie uitvoert. Ik ben aangesteld om dat traject in

de mensen die de ‘handjes’ moeten leveren en die vanuit hun

goede banen te leiden.” In de traditionele bouw zijn die drie

praktijkervaring bijvoorbeeld kunnen zeggen waarom het

fasen - ontwerp, uitvoering en instandhouding - over het al-

verstandig is met een bepaald soort panelen te werken in

gemeen gescheiden processen. In de eerste fase wordt veel

plaats van met andere. Zo kom je tot een betere keuze.

tijd besteed aan overleg en ideevorming, vaak door architect

Architecten nodigen in het traditionele model wel vertegen-

en adviseurs op allerlei gebied. “Eigenlijk een verkennend

woordigers uit, maar dat is per definitie meer een commer-

proces waarbij gekeken wordt waar de grenzen liggen en

cieel dan een technisch gesprek. In de uitvoeringfase komen

de wensen van de opdrachtgever worden vertaald naar een

maar al te vaak de werkelijke detailproblemen naar voren,

optimaal ontwerp. Vervolgens is er dan een harde knip; een

vandaar. Bij ons werden alle partijen uitgenodigd als partners

muur tussen initiatiefase en realisatie. Tekeningen en bestek

van wie ook verwacht wordt dat ze hun kennis zo vroeg

worden over die muur gegooid naar de aannemer, die wordt

mogelijk inbrengen. Zo ontstaat een grotere betrokkenheid

gevraagd een prijs af te geven. Terwijl je een voortraject

doordat ze zich echt onderdeel van het proces gaan voelen.

hebt waar heel veel bezieling in wordt gestopt, wordt ver-

Ze voelen zich ook medeverantwoordelijk. Dat proces moet

Onder regie “Veel van de bedrijven werkten op basis van regie.

Dat wil zeggen dat ze de uren die ze maakten betaald kregen; je spreekt een uurprijs af, geen vaste aanneemsom. Ook dat is een uiting van vertrouwen. Het risico van meeruren ligt bij de opdrachtgever. Aan ons dus de taak om te zorgen dat mensen zo snel en efficiënt mogelijk hun werk konden doen. Als tegenprestatie deden we de inkoop van materialen gezamenlijk.

Dat betekent dat je een scherpe prijs krijgt en de desbetreffende onderaannemer kreeg een percentage om zijn huur en materiaal te betalen.”

23

natuurlijk goed worden gestuurd, en het is niet zonder

tig niet thuis geeft als er problemen zijn. Wanneer het dak

risico. In het traditionele model leg je het risico bij de aan-

lekt verwijst hij naar de dakdekker. Hij neemt wel de marge,

nemer; gaat er een onderaannemer failliet, dan is dat zijn

maar niet de verantwoordelijkheid. Een verdere overweging

probleem. Bij bouwen in eigen beheer ligt dat meteen op je

was dat in veel begrotingen van aannemers posten staan

eigen bordje.”

die ze zelf inkopen, maar die niet nader worden gespecificeerd. Veel traditionele aannemers hebben zich ontwikkeld

24

Coulante opdrachtgever

tot inkoopbedrijf annex bouwplaatsorganisatie-bedrijf.

“Dit project is door de Venco Groep in eigen beheer geno-

Schilders, stukadoors; ze hebben ze zelf niet meer in dienst,

men met het oog op openheid en transparantie. Het was

maar hebben er vaak wel een speciale relatie mee omdat

Cor van de Ven bij zijn eerdere bouwopdrachten opgevallen

ze er goede afspraken mee kunnen maken over prijzen en

dat hij als opdrachtgever altijd heel coulant was naar zijn

planning. Het gaat dus over betrouwbaarheid. Want als klant

aannemer, maar dat die op zijn beurt veel minder coulant

loop je zo het risico dat je project meegaat in de bedrijfs-

was naar zijn onderaannemers. Dat stak hem. ’Ik behandel

voering en relatiesfeer van de aannemer. En dat betekent

mijn aannemer goed, waarom doet hij dat dan niet ook naar

niet per definitie dat je de beste prijs krijgt. Wij merken dat

zijn onderaannemers die uiteindelijk ook door mij worden

we zelf toch wat strakker kunnen inkopen. We maken bij-

betaald?’, was zijn gedachte. Een ander aspect is dat de

voorbeeld rechtstreeks afspraken met de fabrikant en halen

aannemer bij de instandhouding van een gebouw regelma-

zo de tussenhandel eruit.”

Realiteitszin Als de aannemer er tussenuit is zijn de stukadoor, de tegelzetter en de dakdekker rechtstreeks gekoppeld aan de opdrachtgever. De aansturing is daardoor de verantwoordelijkheid van de bouwregisseur. Wat heb je geleerd van deze manier van werken? Eugène Peeters:

Donderdagse bouwvergaderingen

“Veel dingen. Bijvoorbeeld dat je de gedachte van harmo-

“We hebben de belangrijkste leveranciers in een team bijeen-

nieus samenwerken ook wel eens laat varen vanwege de

gebracht. Iedere donderdag bespraken we de planning in een

druk op het werk en de spanning op de planning.

vergadering. Knelpunten werden in kaart gebracht en er kon

Dat je gaat afdwingen om toch zekerheid te krijgen.

ter plekke bijgestuurd en bijgeregeld worden als dat nodig

Om tot het eind met elkaar in dialoog te blijven is soms

was. Dat betekende dat iedereen ook inderdaad signalen

moeilijk. Uiteindelijk gaat het toch om het belang van

moest afgeven als er iets uit de planning dreigde te lopen.

het project en niet om dat van afzonderlijke partijen.”

Ook binnen het team waren openheid en transparantie van

Ergens van wakker gelegen? Eugène: “Nee dat niet.

het grootste belang. Tijdens die vergaderingen leer je elkaar

Natuurlijk waren er wel punten van zorg. Maar ook in

goed kennen, daardoor maakten mensen op de werkvloer

de verhouding tussen mijn bedrijf en de opdrachtgever

ook gemakkelijker contact en was de onderlinge communica-

was er openheid en transparantie. De problemen waar ik

tie beter. Wat je dan ziet is dat er zeven, acht bedrijven mede-

tegenaan loop, zijn natuurlijk ook de problemen van de

werkers op de werkvloer hebben die allemaal vooruit willen

opdrachtgever. En ach, projecten die helemaal vlekkeloos

en een soort kruisbestuiving laten ontstaan. De stukadoor

lopen? Ik zit sinds 1979 in de bouw, maar ik heb ze nog

zegt tegen zijn buurman: als jij die plaat nu zet, kan ik vol-

niet meegemaakt. Je weet dat je bij elk project risico

gende week volgens plan mijn werk doen. Werknemers zijn

loopt, zoveel realiteitszin moet je wel hebben.”

op de werkvloer veel afhankelijker van elkaar dan onderling 25

de bedrijven waarvoor ze werken. Als je niet alleen financieel

De grootste uitdaging

stuurt en de mensen goed behandelt krijgen ze veel meer

Wat was de grootste uitdaging bij deze integrale manier van

affiniteit met het project en dat zie je terug in het werk. We

werken? Eugène: “Aanvankelijk dacht ik dat het de aansturing

stimuleerden de onderlinge verbondenheid. Onder andere

van het hele proces zou zijn. Zorgen dat de architect op tijd

door regelmatige nieuwsbrieven waarin alle onderaannemers

zijn tekeningen klaar heeft, dat de constructeur er op tijd

werden voorgesteld; we maakten mensen belangrijk. Het

mee aan de slag kan; het hele proces zodanig inrichten dat

is toch ook een spel van samenwerken. Je kunt prachtige

alles naadloos op elkaar aansluit. In de praktijk bleek later dat

modellen bedenken, maar uiteindelijk moet je het gewoon

de grootste uitdaging toch zat in het motiveren van mensen

samen doen. De winst zit in de kwaliteit van samenwerking

en het bewaken van de tijdlijnen. Dat had vooral te maken

op de werkvloer. De basis daarvoor werd gelegd tijdens de

met het feit dat de meeste mensen op de werkvloer gewend

vergaderingen, maar ook door te zorgen dat de werkvloer

zijn om op traditionele projecten te werken waar ze strak

schoon bleef; er liepen voortdurend mensen op te ruimen,

worden aangestuurd en weinig in te brengen hebben. Bij ons

daarin werd geïnvesteerd. Bij een financieel gestuurd model

werd juist verwacht dat ze assertief zijn en meedenken. Het

blijft dat liggen tot het laatst. Dat opruimen is ook een vorm

bleek niet altijd even eenvoudig te zorgen dat mensen hun

van respect, iets dat je wilt uitdragen. Ik realiseer me ook dat

verantwoording pakten, afspraken nakwamen en proactief

echt niet iedereen staat te springen om ’s morgens naar het

meewerkten. Eigenlijk verlangden we een stuk meedenken

werk te gaan, maar je kunt wel een positieve sfeer creëren”

en meewerken, en daar heeft de een meer moeite mee dan de ander. Van de andere kant hoorde ik ook van mensen die

26

aanvankelijk behoorlijk sceptisch waren, dat ze deze manier

groeit het bedrijf van de opdrachtgever, dat leidt tot nieuwe

van werken achteraf toch als heel prettig hebben ervaren”

inzichten en organisatieaanpassingen en gelijk op daarmee groeien ook de ideeën over de invulling van het gebouw. De

Concept bewaken

ontwikkeling van het bedrijf kan dus tot in een vrij laat sta-

“Planmatig was de bewaking van het concept een voortdu-

dium worden geïntegreerd in het gebouw. We liepen op zeker

rend punt van aandacht; erop toezien dat alles wat bedacht

moment wel tegen het feit aan dat er nog mutaties werden

is ook vlekkeloos tot uitvoering komt. Het feit dat we onder

gemaakt in delen die al klaar waren. Dat geeft natuurlijk

Breeam werkten betekende dat al die principes in het proces

stress en deadlines komen onder druk te staan. Een voor-

moesten worden geïntegreerd terwijl het voor nagenoeg het

beeld is de groenwand die werd ingepland in de showroom.

hele team de eerste keer was dat we zo’n traject deden. Dan

Die bleek achteraf nogal wat impact te hebben op de instal-

merk je dat je tijdens de rit moet bijsturen om die ambities

laties - zoals luchtbehandeling en condensafvoer. Als je dat

overeind te houden. Daar komt bij dat je bij het Slimbouwen-

in een traditioneel proces zou doen, zou je alles overhoop

principe dat we hanteerden als opdrachtgever nog niet alles

gooien en veel spanning veroorzaken. Bij ons liep het min

ingevuld hoeft te hebben om toch al te kunnen starten met

of meer naadloos mee; ons proces kon veel meer absorbe-

bouwen. Daardoor kan het zijn dat een aantal inkopen in

ren. Dat is meteen ook de valkuil. Als je weet dat het proces

een later stadium plaatsvindt, maar telkens moet je dan

flexibel is en je er ook zo mee omgaat, loop je toch een keer

weer toetsen of het nog wel voldoet aan de Breeam-eisen.

tegen de grenzen aan. Je kunt niet tot in het oneindige flexi-

Het voordeel is dat je veel flexibeler bent. Tijdens het proces

bel zijn, je zult ook een keer zaken moeten afmaken.”

27

Prof. dr. ir. Jos Lichtenberg over Slimbouwen

“ Een gebouw dat zich werkelijk plooit naar de gebruiker”

28

“Ik heb een aantal keren met het team geklankbord,” zegt

aan te scherpen. Daarnaast is mijn bedrijf Inno-Experts inge-

prof. dr. ir. Jos Lichtenberg van de Technische Universiteit

schakeld om te adviseren bij het herinrichten van de interne

Eindhoven over zijn inbreng bij de Venco Campus. Dat

processen en om het gebouw daar optimaal op te laten aan-

klinkt bescheiden, maar zijn gedachtegoed van Slimbouwen

sluiten. Wat me het meeste opviel tijdens die sessies? Ik kom

speelde een cruciale rol. “Toen ik erbij betrokken werd was

veel opdrachtgevers tegen die nog overtuigd moeten worden

het hele ontwerp er eigenlijk al, maar daarin was de kennis

of waarbij de betrokken partijen nog niet op het goede spoor

die was opgedaan uit mijn boek al helemaal geïncorporeerd.

zitten. Daarvan was bij Cor geen sprake en hij had bovendien

Het zat dus al goed op de rit. Ik heb een aantal presentaties

zelf zijn team al overtuigd. Ze hadden het gedachtegoed al

gegeven en brainstormsessies bijgewoond om nog wat zaken

helemaal omarmd. Dat vond ik heel opmerkelijk.”

Reactie

gemeentehuis tot kathedraal. Sinds de industriële revolutie

Hoe zou je dat gedachtegoed kunnen omschrijven?

kwam er massaproductie, bouwmaterialen kwamen niet

Jos Lichtenberg: “Slimbouwen is ontstaan vanuit de waarne-

meer uit de buurt, maar konden overal vandaan worden

ming dat het traditionele bouwproces zoals we dat kennen

gehaald. Op de bouw kreeg je al gauw met twintig, vijfen-

aan het eind van zijn levenscyclus is beland; het is versnip-

twintig partijen te maken. Als je de industrie meerekent

perd, met weinig overzicht. Dat zijn twee duidelijke ken-

die de spullen leveren en monteren, kom je makkelijk op

merken van een eindfase. Het kan zo niet langer. Dat is ook

honderden partijen. Dat is lastig hanteerbaar. We hebben

niet onlogisch, want sinds de Romeinen is er structureel

ook steeds componenten toegevoegd: isolatie, geluidswe-

maar weinig veranderd in de manier waarop we bouwen.

ringen, brandveiligheid, afdichtingen en vooral zaken op

Nog steeds hoofdzakelijk op basis van het stapelen van

het gebied van installatietechniek. Wat we niet gedaan heb-

stenen, zoals de Romeinen dat in principe ook al deden.

ben is een keer op een nieuwe manier naar het hele proces

Sinds de industriële revolutie is het proces wel steeds

kijken. We hebben toegevoegd, maar nooit gereset. Over

complexer geworden. Voordien realiseerde een bouwmees-

het algemeen ging alles ondanks de enorme complexiteit

ter met een beperkt aantal ambachtslieden - zoals metse-

gewoon op de oude voet door. Slimbouwen is ontstaan als

laars, glazeniers en timmerlieden serieuze projecten, van

reactie op die constatering.”

Traditionele meerkosten “Het traditionele bouwproces is zo versnipperd dat iedereen verantwoordelijk lijkt voor zijn eigen stukje en niemand meer het totaaloverzicht heeft. Dat leidt tot fouten. Als aannemer wordt degene met de laagste prijs gekozen, dus je haalt ook automatisch allerlei verborgen posten binnen, die later meerwerk blijken te zijn. De wringmomenten die het huidige aanbestedingssysteem oplevert, leiden onherroepelijk tot meerkosten.”

29

30

Terug naar af

schakelaar. Sindsdien kwamen er steeds meer en ingewik-

“Het wordt steeds duidelijker dat we onze toekomst duur-

kelder installaties bij, van verwarming tot luchtbehandeling,

zaam moeten inrichten, dat geldt ook voor de bouw. Door

die we bovendien allemaal uit het zicht wilden hebben.

alle optellingen zijn we heel veel materiaal gaan gebruiken.

We maakten verlaagde plafonds en gingen in de net

Exclusief fundering hebben we bij onze bouwgewoonten

gebouwde muren frezen om er leidingen in te leggen.

ongeveer 1500 kg materiaal per m nodig; als je het in ton-

Dat betekent dat installateurs twintig keer terug moeten

nen uitdrukt is de bouw voor veertig procent consument van

komen om te zorgen dat doorvoeren en ieder sleufje op de

alle materialen die worden geproduceerd, terwijl de bijdrage

goede plek zitten. Ik bedacht dus dat ik een situatie wilde

aan het bruto nationaal product maar zeven procent verte-

creëren waarin de hele installatie min of meer in één keer

genwoordigt. Verder is de bouw verantwoordelijk voor zo’n

in het gebouw wordt aangebracht. Dat kan als je gebruik

25% van alle wegtransport en wordt ongeveer een derde van

maakt van dubbelschalige wanden en vloeren, waarvan je

alle energie in Nederland door de bouw gebruikt, nog afge-

de ene kant als een soort dekseltje kunt losmaken, zodat je

zien van de energie die wordt gebruikt voor de productie

goed bij die holle ruimte kunt. Die wanden en vloeren zijn

van de bouwmaterialen. De bouw is dus ook een aanzien-

per definitie ook een stuk lichter en je gebruikt dus minder

lijke milieubelasting geworden. Het is in alle opzichten tijd

materiaal dan voor massieve betonnen vloeren. Ook dat

om het proces opnieuw uit te vinden. Terug naar af en kijken

is een groot economisch voordeel. Bij de Venco Campus

waar je mee bezig bent. Slimbouwen is een veel duurzamere

is dat zo gebeurd. Er werd begonnen met een staalskelet

manier van bouwen, die bovendien aanzienlijk economisch

als draagconstructie, met daarin vloeren waarin je later

voordeel oplevert. Dat zit hem enerzijds in minder en lichter

de leidingen kwijt kunt. Stap twee was de omhulling van

materiaal, anderzijds in het elimineren van faalkosten. Dat is

het gebouw: de gevels en het dak, zodat je onafhankelijk

ook noodzakelijk, anders doet niemand het. Het wordt pas

van wind en water verder kunt. Vanaf dat moment was het

duurzaam als iedereen het doet en dat lukt alleen met een

gebouw voor de installateurs, die overal bij konden en hun

economische incentive.”

werk in één keer af konden afwerken. Daarna gaat het dek-

2

seltje erop en volgt de afwerking. Dan heb je dus een heel Installatietechniek ordenen

ordelijk proces waarbij de stappen keurig van elkaar ge-

“Ik ontdekte dat je al een heel eind zou opschieten als je

scheiden zijn. Dat is niet alleen efficiënt, maar het bespaart

de installatietechniek procesgericht zou weten te orde-

ook heel wat faalkosten. Bij deze manier van bouwen moet

nen. In de traditionele bouw zie je dat het casco heel snel

natuurlijk wel iedereen erin geloven, als er mensen met de

overeind staat; in no time hangt de vlag te wapperen, maar

hakken in het zand gaan staan, dan wil het wel verkeerd

vervolgens lijkt het of er niets meer gebeurt. Dan wordt er

lopen. Bij de Venco Campus was iedereen zeer gemotiveerd

dus gewerkt aan de installaties. In het begin van de vorige

en daardoor hebben ze wel alle voordelen uit het concept

eeuw was het een kwestie van een lampje aan het plafond

gehaald. Je weet nooit wat het met een conventionele aan-

hangen en via een pijpje op de muur liep de leiding naar de

pak met veel meerwerk geworden zou zijn, maar het zou 31

me niet verbazen als het wel dertig procent bouwkosten-

We zijn het normaal gaan vinden dat de gebruiker zich schikt

voordeel heeft opgeleverd.�

naar het gebouw, zich aanpast aan het harnas, terwijl dat eigenlijk van de zotte is. Het gebouw moet zich aanpassen aan

Visie

de organisatie. Ook daarin voorziet Slimbouwen. Doordat je

“Tot nu toe hebben we het over het proces tot aan de opleve-

het proces splitst in casco, omhulling, installaties en afbouw,

ring gehad, maar ook daarna zijn interessante observaties te

kun je voor elke deellevering partijen gaan aanspreken die

doen. Een gebouw wordt meestal gesticht voor het moment

minder verweven zijn met andere disciplines in het proces.

van opleveren en als je geluk hebt voldoet het precies aan

Daardoor kun je veel meer gaan prefabriceren. De voorberei-

wat je op dat moment nodig hebt. Maar de meeste gebrui-

ding is intensiever, want je moet voor je begint voor honderd

kers van een gebouw veranderen, terwijl het pand een soort

procent weten wat je gaat doen met de gebouwschil, maar

onvervangbare jas blijft.

32

in de afbouw en

bij mutaties ben je juist veel flexibeler. Ook na tien jaar kun

naar duurzaamheid kijkt, wordt vaak gedacht in termen van

je nog heel eenvoudig je indeling veranderen. Slimbouwen

materiaal en energie, maar als je het op de keper beschouwt

is niet alleen een antwoord op hoe we qua techniek met

is flexibiliteit ook een heel belangrijk aspect daarvan, terwijl

bouwen omgaan, maar gaat ook al aan het begin van het

het in de assessmentsystemen, zoals Breeam, vaak ont-

proces in discussie met de gebruiker. Hoe belangrijk we

breekt. Dat geldt ook voor materiaalreductie. Je kunt veel

de bouw ook vinden, uiteindelijk is het maar tien procent

aandacht geven aan welk materiaal je gebruikt, maar als je

van de exploitatie van een bedrijf. Als je dus een gebouw

het gebruik met de helft weet te verminderen, zet dat veel

weet te maken dat zich werkelijk plooit naar de gebruiker,

meer zoden aan de dijk. Door zijn manier van bouwen maakt

waardoor die optimaal kan functioneren, dan is dat pure

Cor van de Ven met de Venco Campus echt een stap voor-

winst. Bouwkostenreductie is interessant, maar het verbleekt

waarts. Dat getuigt van visie; iemand die zijn eigen denklijn

bij de exploitatievoordelen die je aldus kunt behalen. Als je

volgt en daar ook naar handelt.�

33

Landschapsarchitect Jeroen Klerks laat het landschap zich ontwikkelen

“Het is één groot ecosysteem”

“Het is eigenlijk één groot ecosysteem, aangepast aan de

Opvallend waren de bezieling en betrokkenheid van

bedrijfsvoering en aan de omgeving; uitgaande van bestaan-

alle externe deskundigen en leveranciers bij het project.

de elementen zoals de visvijver, de oude stortplaats en de

Neem de man van de bomen, die regelmatig even kwam

aanwezige flora en fauna.” Landschapsarchitect Jeroen Klerks

checken hoe de aangekochte exemplaren erbij stonden in

van Green Curve werd aangezocht om de Venco Campus

de geïmproviseerde kwekerij bij de bouwplaats, waarin ze

op een natuurlijke manier in te passen in de omgeving. Het

werden voorbereid op het planten midden in de zomer –

resultaat is verbluffend, al wordt het volledige plaatje pas

normaal gesproken een onmogelijkheid bij bomen van dit

over een paar jaar echt zichtbaar. “Dan pas weten we of de

formaat. Of de experts op het gebied van biodiversiteit (‘het

biotopen die we hebben voorzien zich daadwerkelijk hebben

B-team’) die telkens nieuwe scenario’s door exerceerden en

ontwikkeld zoals ze waren bedoeld. Er hebben veel experts

telkens weer met aanvullende informatie en ideeën kwamen.

op alle deelgebieden over meegedacht en aan meegewerkt,

“Het gebeurde regelmatig dat ik ’s avonds of in het weekend

maar een garantie heb je niet. We proberen de ontwikkeling

weer een telefoontje kreeg van iemand die nog eens had

zoveel mogelijk aan de natuur over te laten. We bouwen

zitten nadenken over het een of ander en daar nieuwe ideeën

geen landschap na, we enten een landschap in de bestaande

over had gekregen, die hij wilde delen. Het landschap zoals

omgeving.”

het er nu ligt en zich de komende jaren zal ontwikkelen is het resultaat van al die gezamenlijke en vaak belangeloze

Enthousiast

inspanningen. Ik heb op heel veel mensen mogen leunen.”

Jeroen steekt zijn enthousiasme niet onder stoelen of banken

34

als hij verhaalt over de inrichting van het ‘werklandschap’

Inpassen

rond de Venco Campus. Het is hetzelfde enthousiasme

“Als landschapsarchitect boetseer je een landschap met de

waarmee hij vanaf het begin aan de zijde van architect Bert

elementen die de natuur je biedt, de boom- en plantensoor-

Spierings niet aflatend meebouwde aan het draagvlak dat

ten en de karakteristieken van de bestaande omgeving.

bij belanghebbenden en overheidsinstanties werd gecreëerd

Normaal gesproken matchen natuur en bedrijventerrein

voor de plannen. Het enthousiasme ook waarmee hij experts

niet vanzelfsprekend, maar je kunt wel proberen de natuur

en vakmensen van binnen en buiten zijn zakelijke contacten-

maximaal haar werk te laten doen. Die kans hebben we hier

kring verleidde om hun kennis en kunde volledig in te zetten

gekregen toen het idee ontstond om niet een gebouw op een

bij het ontwerpen en realiseren van de landschapsplannen.

industrieterrein neer te zetten, maar om in plaats daarvan

Natuurlijke waterzuivering Als het hard regent, wat het steeds vaker doet in ons land, komt er van de ca. 30.000 m2 dakoppervlak per minuut een hoeveelheid water naar beneden die je kunt vergelijken met de inhoud van een aantal zwembaden.

Dat hemelwater wordt niet op het riool geloosd, maar opgevangen in een retentievijver (niet toevallig in de vorm van een eierschaal) voor het pand. Van daaruit stroomt het, nadat de zwaarste elementen bezonken zijn, naar het helofytenkanaal. Dat is een watergeul waarin specifieke planten zijn aangeplant die het water verder zuiveren voor het in de visvijver stroomt. Er kan ook water van de visvijver doorheen worden geleid om blauwalg te bestrijden die regelmatig voorkwam bij warmer weer. Jeroen Klerks: “Het systeem van retentievijver en zuiveringskanaal en directe omgeving is zelf ook weer een heel eigen biotoop waarin zich specifieke soorten planten en dieren kunnen ontwikkelen. Misschien wel planten van de rode lijst, zoals orchideeën; het is niet te voorspellen. In het aangrenzende biesven hebben we paaiplaatsen voor vis gefaciliteerd.” Ook hier dus weer een meervoudige functie; retentie en zuivering van hemelwater, vergroten van de biodiversiteit én esthetische kwaliteit.

een gebouw in een bestaande natuur te passen. Ik ervaar het vertrouwen dat ik daarbij kreeg van opdrachtgever en architect als heel bijzonder. Het is mooi als de mensen die aan het stuur van het project staan weten wat ze willen, maar anderen mee laten navigeren.”

Organische ontwikkeling Zoals alle onderdelen van de Venco Campus, was ook de wordingsgeschiedenis van het landschap organisch van karakter. Ideeën werden gevormd, onderzocht, uitgetekend en weer vervangen door andere. Soms subtiele variaties, soms rigoureuze nieuwe richtingen. Jeroen: “Ik had wel eens 35

het idee dat ik mannen zag wegduiken als ik weer met een

Biodiversiteit

nieuwe set tekeningen de bouwkeet binnenwandelde, maar

De firma Staro (ontwikkeling projecten in natuur en bui-

uiteindelijk ging iedereen telkens weer mee.”

tengebied) werd als adviseur met een brede ecologische

Welke visie had je voor ogen voor het landschap? Jeroen:

kennis en praktische blik gevraagd om te inventariseren

“Je kijkt naar het gebouw en vraagt je af welk landschap,

welke fauna er bij de start van het project al voorkwam in

waar ook ter wereld, daarbij zou passen. Of moet je een

het gebied. Doelstelling was om hun kansen in de nieuwe

nieuw landschap maken? Dan ga je in je hoofd landschappen

situatie zo veel mogelijk te bevorderen. Daarom zijn op het

vormen, afgeleiden van die in de omgeving. Dan schetsen;

hele terrein diverse unieke ecosystemen gebouwd die zich

het gevoel van die landschappen namaken. We zijn hier in de

de komende tijd gaan ontwikkelen en uiteindelijk samen een

Kempen, dat zijn nuchtere mensen, dus niet te veel poespas.

groot overkoepelend systeem gaan vormen met foerageer-

Als je praktisch kijkt hebben we hier een nat zandlandschap

en vluchtgebieden voor de meest uiteenlopende soorten. In

met onder andere essen, en meer van dat soort technische

het hele gebied is, wetenschappelijk onderbouwd, voor een

overwegingen. Maar ik zeg liever: het is een gemoedelijk

nauwkeurig evenwicht gezorgd. In het kader daarvan zijn

no nonsens Kempisch landschap dat de nuchterheid en de

met de expertise van Staro onder meer de habitats versterkt

openheid van de bewoners uitstraalt. Meer dan de helft van

van vleermuizen, amfibieën en vissen. Voor de vele vleer-

dit gebied is water, maar we proberen het landschap zoveel

muissoorten in het gebied zijn kunstmatige verblijfplaatsen

mogelijk naar het gebouw te laten oprukken, onder meer

geïntegreerd in de gevel van het gebouw. Op een eiland

door een groenstrook tegen de vijver aan, die naar het pand

zijn oeverranden gecreëerd voor oeverzwaluwen en

glooit. Een van de belangrijkste aspecten is de boomkeuze.

de ijsvogel, ook werden speciale voorzieningen en

Ik wilde een uniek landschap maken, het Venco Campus-land-

nestgelegenheden voor steenuilen en gierzwalu-

schap, en ben via Cor bij de boomkweker Ebben terecht ge-

wen aangelegd.

komen. Die begrepen ons onmiddellijk en vonden de bomen die net wat anders zijn dan je normaal in het landschap ziet, maar die toch passend zijn. Eigenlijk passen we de typische landschapselementen uit de streek aan het gebouw en het terrein aan. Zoals het gebouw is aangepast aan zijn omgeving, is de omgeving aangepast aan het gebouw. Zo ontstond het werklandschap. In dit landschap gaan zich biotopen ontwikkelen; het komt tot leven. Daarom zeg ik: we maken geen landschap, maar we enten het landschap in de bestaande omgeving en laten het zich vervolgens zelf ontwikkelen.”

36

Thuiskomen op het werk De Venco Campus is ontworpen en gebouwd met de wensen en het welbevinden van de gebruikers als leidraad. Een inspirerende werkomgeving doet niet alleen wonderen voor de productiviteit van medewerkers, in de toekomst is ze medebepalend voor het vermogen van een bedrijf om de goede medewerkers aan te trekken en te behouden. In alle aspecten staan de gebruikers hier daarom ĂŠcht centraal. Dat komt verrassend tot uiting op het terras van het bedrijfsrestaurant. Zwevend op vlonders boven het water staan daar comfortabele banken met ernaast schemerlampen van zeventig bij zeventig centimeter op standaards van drie meter hoog, die de gebruiker naar eigen goeddunken kan laten veranderen van kleur en lichtintensiteit. Jeroen Klerks: “Ik dacht als de mensen zich hier op het bedrijf voelen zoals ik dat ervaar, dan komen ze eigenlijk thuis als ze op hun werk aankomen. Dat symboliseren die speciaal ontworpen schemerlampen. Budgetten staan overal onder druk, maar Cor zei meteen ja tegen dit idee. Zo liep eigenlijk alles tijdens het hele project.â€?

37

38

Inno-Experts gaf huisvestingsadviezen

“ Optimale invulling van de ambities van de Venco Groep, nu en in de toekomst”

“Wij geven huisvestingsadvies en kijken daarbij heel goed

naar het plan kijken. We wilden horen hoe ze de dingen

naar het proces van de eindgebruiker. Hoe kan de huisves-

altijd doen om te kunnen beoordelen hoe het in de nieuwe

ting daarop nu en in de toekomst het best worden afge-

situatie het meest efficiënt zou kunnen gaan. De belangrijk-

stemd. Meestal wordt er vooral gekeken naar de stichtings-

ste ambities waren dat het gebouw de bedrijfsprocessen

kosten van een gebouw, terwijl de huisvesting uiteindelijk

optimaal moet faciliteren, evenals toekomstige mutaties

gemiddeld maar tien procent uitmaakt van de totale

en groei. Daarbij moet het een comfortabele werkomge-

exploitatie, maar deze wel sterk beïnvloedt. Slim investeren

ving zijn die innovatie stimuleert door het faciliteren van

in huisvesting kan dan ook aanzienlijke besparingen in de

samenwerking. Om de bedrijfsprocessen te optimaliseren

exploitatie opleveren.” Dat zegt Marloes Kursten van Inno-

hebben we vooral gekeken naar de routing. Je realiseert je

Experts. Vaak wordt dit bedrijf al vóór de ontwerpfase bij

niet dat je in het nieuwe pand soms een kwartier onderweg

een project betrokken, in het geval van de Venco Campus

kunt zijn om van de ene plek naar de andere te komen.

lagen de eerste tekeningen er al. “Daar hebben we vooral

Even naar de receptie lopen voor een postzegel is er vaak

gekeken naar de gehele exploitatie. Hoe kun je toekom-

niet meer bij. Je moet je realiseren dat je dingen anders

stige groei accommoderen, hoe kun je efficiënter werken,

moet gaan doen. Daarnaast hebben we in kaart gebracht

innovatie stimuleren; zeg maar de vraag hoe je de kosten

wat een klant of bezoeker ervaart. Ook in verband met de

van het gebruik zo laag mogelijk kunt houden door er in

ambitie van Venco Groep om op de Campus kennis te gaan

een zo vroeg mogelijk stadium goed over na te denken.

vermarkten, onder meer door middel van opleidingen.

Hier was het uitgangspunt: hoe kunnen de ambities van de

Daarom is er een auditorium en zijn er opleidingsruimtes.

Venco Groep nu, maar vooral ook in de toekomst, optimaal

We hebben verbeterpunten aangegeven bij het in goede

worden ingevuld?”

banen leiden van de bezoekersstromen. Een belangrijk advies was om een aantal functies, zoals de administratie,

Bedrijfsprocessen faciliteren

van de begane grond naar de eerste verdieping te verplaat-

Dat betekende dat de tekeningen diepgaand werden bestu-

sen en bezoek- en klantfuncties op de begane grond te

deerd en dat er gesprekken werden gevoerd met verte-

concentreren. Dat wordt het bezoekersdomein. De indeling

genwoordigers van de gebruikersgroepen. Marloes: “We

van de spreekkamers en de showroom werd daarbij ook

moesten het bedrijf echt leren kennen en met hun ambities

meegenomen.”

39

“Licht en transparant, waarin de gebruiker zich lekker voelt” Een week voor het logistieke deel van het pand werd ingeruimd. Alles was klaar, alleen de stellingen moesten nog worden gemonteerd. Vanuit de zijkanten en het plafond stroomde een zee van licht binnen. Alsof je rondliep in een kathedraal, maar dan lichter. Cor van de Ven: “De mensen die de stellingen plaatsen hebben normaal gesproken een hele batterij lampen bij zich om te zien wat ze aan het doen zijn. Hier hebben ze geen lamp nodig. In logistieke hallen treedt over het algemeen weinig of geen daglicht binnen. We hebben eens een bedrijf overgenomen waar nooit daglicht binnenkwam.

Zo wil ik het niet. Ik wil een omgeving, waarin de gebruiker zich lekker voelt. Deze hal kenmerkt zich door transparantie. Toen ik het sprinklersysteem moest installeren had ik er ook voor kunnen kiezen om de hal met een

Meerwaarde

paar wanden in compartimenten op te delen, dan was

“Het was een wens dat het samengaan van de afzonderlijke

ik klaar geweest voor een fractie van het bedrag dat het

bedrijven in deze Campus ook echt een meerwaarde zou

nu kost. Toch heb ik geen moment getwijfeld. Overzicht,

betekenen. In het oorspronkelijk ontwerp zaten alle afdelin-

transparantie, daar gaat het om.”

gen in aparte kantoren aan lange gangen. Dit past niet bij de ambitie van gemakkelijke samenwerking en uitwisseling die nodig is om innovatief te blijven. Probleem was dat die gangen deel uitmaakten van het luchtbehandelingsysteem.

In eerste instantie hebben we daarom voorgesteld in die gangen een aantal centrale verzorgingsplekken in te richten. Koffiecorners waar ook printpapier gehaald wordt en dat soort dingen en waar mensen makkelijk contact kunnen maken. Gedurende het proces is toen gekeken of de ventilatie niet op een andere manier kon worden geregeld en dat is gelukt. Daarmee verviel de noodzaak van die gangen en konden we voorstellen om een variant van ‘Het Nieuwe Werken’ in te voeren. Dat houdt onder meer in dat

40

Extra trappenhuizen je in grote open ruimtes flexibele werkplekken creëert,

“De verdieping boven je is dichterbij dan een kantoor aan

naast ontmoetingsplekken waar je bijvoorbeeld dingen

de andere kant van dezelfde verdieping. We hebben daarom

presenteert. Dat schept ruimte voor interactie. Daarnaast

voorgesteld om meer dan de oorspronkelijke twee trap-

zijn er plekken waar je in stilte kunt werken en zijn er

penhuizen te maken, zodat je gemakkelijker op een andere

belcellen en een paar kantoortjes voor functies waarbij dat

verdieping kunt komen. Dat is ook een voordeel bij het

echt noodzakelijk is, zoals bijvoorbeeld salarisadministra-

nieuwe werken, want daarbij vormen de trappenhuizen

tie. Door dit open concept heb je meteen ook veel meer

centrale ontmoetingspunten. Ja, het waren vaak ingrijpende

uitbreidings- en groeimogelijkheden, omdat je niet tegen

verbeterpunten die we voorstelden, maar bij Venco Groep

de wanden van een kantoortje aanloopt. Dat betekent ook

waren ze daar ontvankelijk voor. In de loop van de tijd wer-

dat je heel gemakkelijk veranderingen kunt doorvoeren bij

den steeds meer dingen bespreekbaar en acceptabel, zeker

afdelingen. Ze laten groeien, krimpen, samenvoegen of in

ook omdat het onderbouwd werd met financiële plaatjes.

projectteams laten samenwerken. Voorwaarde is wel dat

Bij alles werd steeds gekeken wat iets voor de exploitatie

de ICT voorzieningen heel goed geregeld worden. Dat

betekent en alles werd getoetst op de ambities, zoals flexi-

vraagt een extra investering, maar uiteindelijk bespaar je

biliteit. Soms had het wat tijd nodig om in het ontwerp te

daardoor op de exploitatiekosten.”

integreren, maar we hebben kans gezien hoge ambities te combineren met exploitatievoordeel.”

41

Ook het gemeentebestuur ging ervoor

“ We hebben met de Venco Groep echt een economische motor”

In veel opzichten werd bij de Venco Campus het onmogelijke mogelijk. De ambities voor het gebouw op het gebied van energiemanagement, duurzaamheid, gebruikersvriendelijkheid, transparantie en flexibiliteit stonden bijvoorbeeld in geen verhouding tot de tijd die er beschikbaar was om ze te realiseren. Maar ook al voor er een spade de grond in ging, moesten er al schijnbaar onmogelijk te nemen barrières worden overwonnen. Met name op het gebied van ruimtelijke ordening. Het gemeentebestuur van Eersel had er de handen vol aan. Burgemeester Anja Thijs en wethouder Roeland van Hooff, onder meer portefeuillehouder ruimtelijke ontwikkeling, herinneren zich dat maar al te goed. Wethouder Van Hooff: “Cor van de Ven kwam bij me omdat hij in verband met de snelle groei en ontwikkeling van zijn bedrijf met spoed een flink terrein nodig had om uit te breiden. In het begin verwees ik hem naar het Kempisch Bedrijvenpark, omdat bedrijven groter dan 5.000 m2 volgens afspraak met de vier andere Kempische gemeenten hier naar toe zouden gaan. Cor had dat ook overwogen, maar wilde toch per se in Eersel blijven, omdat zijn bedrijf daarmee een hechte binding heeft.”

Voor Eersel behouden Burgemeester Thijs: “Op zeker moment werd dat in het college besproken en ons uitgangspunt was dat we in ieder geval wilden proberen de Venco Groep voor de Kempen 42

te behouden. Het is een van de grootste werkgevers in de regio, en de grootste van Eersel. De binding met de bevolking is niet alleen die van werkgever en werknemer; ook op sociaal-cultureel gebied betekent het bedrijf veel voor de gemeenschap en het verenigingsleven. Het zou ook naar de gemeenschap een verkeerd signaal zijn geweest als we hadden gezegd: jullie kunnen hier niet blijven. Een en ander leverde flink wat discussie op met de buurgemeenten, die net als wij flink geïnvesteerd hadden in het Kempisch Bedrijvenpark dat toen nog niet eens was geopend.” Wethouder Van Hooff: “Dat deze zaak niet alleen tussen ons en de Venco Groep speelde, maar ook tussen ons en de buurgemeenten, maakte het extra complex. Dan heb je een bedrijf dat in aanmerking zou komen voor het gezamenlijke terrein en zeg je meteen: wij willen het liever in onze eigen gemeente houden. Dat is wel een discussie geweest, maar die is uiteindelijk in goed overleg afgerond.”Burgemeester Thijs: “Toen we in het college eenmaal het besluit hadden genomen om te proberen Vencomatic hier in Eersel te houden, hebben we daarover met de gemeenteraad gesproken en ook daar vond een grote meerderheid dat ze moesten blijven. ”Wethouder Van Hooff: “In het bestuur van het park hebben we toen afgesproken dat voor deze gevallen een uitzondering werd gemaakt en dat er daarna een streep werd getrokken. Vanaf nu geen uitzonderingen meer. Dat was de escape waarvan ook Venco Groep gebruik kon maken.” Burgemeester Thijs: “We hebben in een heel vroeg stadium ook aan de gedeputeerde van de Provincie gevraagd hoe die ertegenover stond. Wat hem betreft zou het geen probleem zijn als we er met de buurgemeenten uitkwamen. Ambtelijk bleek het uiteindelijk wel wat meer voeten in de aarde te hebben. Vooral toen duidelijk werd dat hiervoor ook het net goedgekeurde bestemmingsplan voor Meerheide 3 weer moest worden aangepast.”

43

an er v : Pet e i f a r Fotog

ij Ro o

Argumenten verzamelen Burgemeester Thijs: “Samen met de Venco Groep hebben we vanaf het begin de argumenten verzameld om alle betrokken partijen te overtuigen. Doorslaggevend was de binding met Eersel, met de gemeenschap. Het feit dat het bedrijf

al op Meerheide was gevestigd en het project in zekere zin gezien kan worden als een uitbreiding van de huidige locatie speelde ook mee. Dat scheelde ook qua verkeersbewegingen. Daarnaast was het innovatieve karakter van Venco Groep een pre.

44

Daardoor worden andere bedrijven meegenomen. Er zijn

ze voortdurend iedereen uitgenodigd en erbij betrokken.

Als je zo intensief blijft communiceren krijg je uiteindelijk

veel bedrijven die als toeleverancier

begrip.” Van Hooff: “We hebben er als gemeentebestuur ook

voor Venco Groep werken. Doordat het

veel tijd in gestoken om te bemiddelen tussen het bedrijf en

de Venco Campus is genoemd geef je aan

de belanghebbende partijen. Ik heb vanaf het begin gezegd,

dat het niet alleen om productie en logistiek gaat, maar ook om innovatie en opleiding. Dat is ook een groot pluspunt.”

Wethouder Van Hooff: ”Als je kijkt naar de economische

of het nu gaat over de visclub, de erfpacht of de buurbedrijven; wij willen ons best doen, maar de eerste stappen zullen toch van jullie moeten komen. Kom over de brug met compensatievoorstellen. En ik moet zeggen, dat hebben ze

ontwikkeling in de regio, dan heb je met een bedrijf als

heel goed gedaan.” Burgemeester Thijs: “Samen met

de Venco Groep en alles wat daar omheen hangt echt een

Vencomatic hebben we een vitale coalitie gesmeed.”

economische motor in huis. Duurzaamheid was ook een gewichtig argument; op dat vlak heeft de Venco Groep met

Blij

dit project een voorbeeldfunctie, het is een visitekaartje.

Burgemeester Thijs: “Toen het college eenmaal de beslis-

Verder speelde het energieneutrale karakter een belangrijke

sing had genomen en ook de raad daarin meeging, was het

rol. Onze gemeenteraad heeft aangegeven dat het bedrij-

verder een kwestie van procedures volgen. Dat duurt voor

venterrein Meerheide 3 energieneutraal moet functioneren.

een ondernemer altijd te lang – zeker voor een onderne-

Dat leverde bij een aantal ondernemers discussie op, omdat

mer die zo’n haast heeft als Cor – maar er zijn nu eenmaal

het een extra initiële investering vergt. Venco Groep laat

wettelijke termijnen die we moeten aanhouden; we kunnen

zien dat het kan; ze doen het gewoon. Zo zetten ze een

voor niemand een uitzondering maken. Alle deuren gaan

belangrijke mijlpaal in ons duurzaamheidstreven. Voor mij

voor iedereen op dezelfde manier open. Dat neemt niet

is het een van de argumenten waarom ik blij ben met het

weg dat iedereen in dit huis heeft geprobeerd om zaken zo

bedrijf op deze plek. Ze hadden ook meteen al ideeën over

vlot mogelijk te laten verlopen. Men was overtuigd van de

hoe om te gaan met de visclub, hoe de oude vuilstort op

urgentie van het plan. Ik denk dat ik mag zeggen dat het

het terrein te benutten, hoe de ecosystemen te versterken.

niet altijd een gemakkelijk proces is geweest, er waren vele

Ze wilden daar zo graag zitten dat ze bereid waren er alles

spannende momenten in het overleg met Cor van de Ven,

aan te doen om dat mogelijk te maken.”

maar dat uiteindelijk zowel de gemeente als de Venco Groep blij zijn met het resultaat. En daar gaat het uiteindelijk om.”

Communicatie Burgemeester Thijs: “De communicatie vanuit het bedrijf over het plan is heel goed geweest. Richting onze gemeenteraad gebeurde dat met tal van presentaties en lobbywerk.

Daarmee kweek je draagvlak. Ook tijdens de bouw hebben 45

Venco Groep helpt Stichting Weeskinderen in Rwanda met uitbreiding waternetwerk

“Schoon drinkwater is de bron van leven”

De maatschappelijke verantwoordelijkheid die de Venco

We zorgen niet alleen dat het ter beschikking komt, maar

Groep ervaart gaat verder dan de eigen omgeving. De giften

geven ook voorlichting over hoe belangrijk het is voor

die bij gelegenheid van de opening van de Venco Campus

de gezondheid. Je kunt heel arm zijn, maar met schoon

worden ontvangen worden ter beschikking gesteld aan de

drinkwater kun je toch nog overleven. Daarom willen we nu

Stichting Weeskinderen in Rwanda. De stichting is met name

het drinkwaternet verder uitbreiden. We gaan het geld dat

actief in het bisdom Nyundo waar duizenden weeskinderen

we van de Venco Groep krijgen gebruiken om het materiaal

rondzwierven. Voeding, gezondheidszorg en onderwijs zijn

te betalen dat daarvoor nodig is, zoals beton, gereedschap

de primaire taakgebieden waarbinnen inmiddels al vele pro-

en degelijke kranen. Dan kunnen we de aftakkingen van

jecten zijn opgezet. Uitgangspunt is altijd de participatie van

de bron realiseren en water naar andere gemeenschappen

de plaatselijke bevolking.

brengen. De bron is er krachtig genoeg voor. Een aftappunt kost ongeveer vijfhonderd euro en we hopen er uiteindelijk

Schoon drinkwater

zo’n twaalf aan te kunnen leggen. Ja, natuurlijk hopen we

Een van de grote problemen in het gebied was het gebrek

dat het er meer kunnen worden, maar we zijn een realisti-

aan schoon drinkwater. Hoog in de bergen zijn wel bron-

sche club. We blijven altijd met beide benen op de grond

nen, maar die zijn vrijwel onbereikbaar voor de, in de dalen

staan. Iedereen die iets voor de stichting doet, doet dat

levende, bevolking. Het gebied grenst aan een groot meer,

gratis,” verklaart Ria, “we hebben geen overheadkosten.

maar dit water is ondrinkbaar vanwege de door vulkanen

Er zijn korte lijnen met onze contactpersoon in Rwanda en

veroorzaakte methaanvervuiling. In 2010 sponsorde onder

die brengt regelmatig verslag uit. De mensen zijn trots op

andere Vencomatic de omkapseling van een krachtige

wat ze bereiken en brengen verbeteringen aan waar dat

bergbron en de aanleg van geulen, tussenreservoirs, putten

nodig is. De projecten hebben echt draagvlak onder de

en aftappunten. Bewoners hoeven sindsdien geen vijftien

bevolking. Alles berust op solidariteit en samen delen.”

kilometer meer te lopen voor een jerrycan schoon water

46

maar kunnen terecht bij centrale plekken in de gemeen-

Lokale component

schap: gezondheidscentra en scholen bijvoorbeeld. Schoon

De Venco Groep-sponsoring had ook een lokale component,

water is essentieel voor de verdere ontwikkeling van de

want oprichtster Ria van de Ven van de Stichting Weeskin-

regio. Stichtingsvoorzitter Ria van de Ven: “Schoon drinkwa-

deren in Rwanda woont zelf in Eersel. Zij is al sinds 1995

ter is de bron van leven, dat is echt het allerbelangrijkste.

actief voor Rwanda na een ontmoeting in 1994 met de voor

De kracht van het doneren Ria van de Ven schreef het boek ‘De kracht van het doneren’, waarin ze de verbinding legt tussen haar persoonlijk verhaal van de donatie van een nier aan haar zoon met het werk van de stichting in Rwanda.

De opbrengst van het boek komt ten goed aan het werk van de stichting. Te bestellen via www.weeskindereninrwanda.nl.

de genocide gevluchte priester abbé Prosper Ntiyamira. Ria:

king stellen. We financieren meelmolens zodat er brood kan

“Een paar maanden later kreeg ik een brief van hem waarin

worden gebakken, richten opslagplaatsen en winkels in en

hij schreef over de verschrikkingen die daar hebben plaatsge-

zorgen voor lesmateriaal voor basisonderwijs. We zorgen

vonden. Hij wilde iets doen voor de duizenden weeskinderen

voor schoon drinkwater en zorgen dat zoveel mogelijk

die er ronddoolden en van wie er maar negenhonderd in het

gezinnen een eigen geit kunnen houden. Alle projecten zijn

plaatselijke weeshuis konden worden ondergebracht.

kleinschalig en worden uitgevoerd door de plaatselijke

Toen ben ik begonnen met het inzamelen van goederen en

bevolking. De winst uit de verkoop van groenten die ze

giften. Zo zijn er zeven containers met hulpgoederen heen

verbouwen of producten die ze maken komt in een gezamen-

gegaan. In oktober 2000 hebben we officieel de stichting op-

lijke kas voor het onderhoud. Wat over is wordt verdeeld on-

gericht en daarmee initiëren en stimuleren we een groeiend

der de armste gezinnen die er onder andere schoolmaterialen

aantal projecten. We werken daarbij veel samen met de land-

voor de kinderen voor kopen. Ze betalen allemaal een kleine

bouworganisatie A.G.I. die diep geworteld is in de gemeen-

bijdrage voor het water en voor het gereedschap, waarvan de

schap. Het ene project vloeit logisch uit het andere voort.

projecten worden onderhouden. De betrokkenheid is groot

We geven voorlichting over het belang van gezonde voeding

en dat is een van de redenen dat het al zo lang succesvol is.

en dragen zorg voor het cultiveren van kleine landbouwge-

Maar het blijft belangrijk hen aan te moedigen, te motiveren

bieden waarvoor we ook tuingereedschappen ter beschik-

en waar nodig financieel te ondersteunen.”

47

br on

va n

ie rg

Aa rd e, b

e

e en

uw a l

pla

t ne e

or w

la ne et

na

t us Be w

lat en.

di ng

va

nd no a ev ij a oeta fdruk die w

Keramiste: Sjannie Dorff - Bouwman

e nz

p

naar een ontwerp van Han