GroenLokaal nummer 02

winter 2012 nummer 2 het digitale magazine dat groenprofessionals verbindt, inspireert en informeert.

» Ruurd en de mollen » Pluk Amsterdam! » Floriade » Hortus Haren » Twee Meesterlijke Tuinen nummer 2 winter 2012 1

COLOFON

uitgave Dit tijdschrift verschijnt meerdere keren per jaar en is eigen­ dom van en wordt uitgegeven door The ­Peuleschil Publisher, Den Haag redactie Wendy Hendriksen Paul Scholte ontwerp Peanutsch, Den Haag verspreiding Issuu (digitaal) advertenties Geïnteresseerden kun­

nen contact opnemen over adverteren in de eerstvolgende uitgave, waarbij een passend maar alleszins redelijk tarief afgesproken zal worden. beeldverantwoording De beelden in dit tijdschrift zijn eigen werk en voor een deel ontleend aan het internet. Wie onvermeld is gebleven, kan contact met ons opnemen. De beeldverantwoording zal direct worden aangepast.

Kort nieuws Blijf geïnspireerd Tweets uit de groene wereld Duurzame tuinconcepten Uitzicht Het plein: Dam Bloemen op de TuinAcademie Blijf geïnspireerd Acht antwoorden van Erik van Gelder Boek en groen De Tuinen van de Hortus Botanicus Haren Acht antwoorden van Rob Franken Het derde Appeltern Tuinenfestival 2012 De straat als tuin - de winnaars IPT ontwerpwedstrijd Acht antwoorden van Mariette Klay Column: Gevaarlijke groenten Ontwerper en hovenier met een + Uitwoord

bijdragen In dit nummer bijdragen van Wendy Hendriksen, Penny Dix, Rob Franken, Mariëtte van Vucht, Erik van Gelder en Mies Scholte. dank GroenLokaal dankt een ieder die voor dit nummer een bijdrage in tekst en beeld heeft geleverd. overig De redactie en de uitgever zijn niet aansprakelijk voor de inhoud van opgenomen artikelen of van de

geplaatste advertenties.

Het is toegestaan dit tijdschrift te ver­ spreiden, in zijn oorspronkelijke vorm en zonder kosten te berekenen.

Het is niet toegestaan de inhoud digi­ taal te wijzigen, (­delen van) het product onder eigen naam beschikbaar te stel­ len, of er geld mee te verdienen.

Suggesties voor verbetering zijn wel­ kom. Deelname ook!

5

14

Floriade

Tussen vijf muren van de buren

10 12 22 24 26 28 30 32 34 36 38 42 44 48 54 56 66 68 71

58 19

Een steiger­terras met uitzicht over Enkhuizen

2 nummer 2 winter 2012

CONTACT redactie@groen-lokaal.nl

Dit is alweer de tweede editie van een van de grootste groene avonturen van de afgelopen tijd. Want je kunt je afvragen of het wel heel erg verstandig is om in tijden van neergang, recessie of crisis een fonkelnieuw tijdschrift voor groenprofessionals te maken.

De reacties op het eerste nummer waren in elk geval overweldigend, hartverwarmend en inspirerend. Het digitale lezen viel niet altijd mee, daarvoor was het nummer met de bijna 100 pagina’s ook wel iets te GroenLokaal is een tijdschrift, een blog (www.groen-lokaal.nl), een LinkedIn-groep en een twitter­

dik. Dit tweede digitale magazine heeft een iets bescheidener omvang, maar is niet minder interessant. De inspiratie van vakgenoten staat

account (@GroenLokaal).

weer centraal, in drie maal De Acht Antwoorden. Voor deze editie zijn

GroenLokaal is dé plek!

we op bezoek geweest bij een tuin van Lodewijk Baljon, brachten we undercover een bezoek aan de Floriade, spraken we Erik van Gelder die weer eens een prijs heeft gewonnen, net als Rob Franken deed.

Ook leest u over het Tuinenfestival Appeltern. GroenLokaal staat open voor het publiceren van projecten van groenprofessionals.

We ontvangen de reacties, tips, aanvullingen, foto’s, projecten, op- en aanmerkingen en complimenten graag op het mailadres ­redactie@groen-lokaal.nl GroenLokaal verbindt en inspireert!

Veel leesplezier!

Wendy Hendriksen

nummer 2 winter 2012 3

4 nummer 2 winter 2012

Floriade 2012 De Nederlandse Tuinbouwraad, een van de oudste nog actieve tuinbouworganisaties in Nederland, stelde zich bij de eerste editie Lang voordat er sprake van van een Flo­ riade werden er al floratentoonstellingen in van de tentoonstelling Floriade ten doel een Nederland gehouden. In het wandelbos Groe­ grote, sectoroverstijgende tuinbouwexpositie nendaal bij Heemstede zijn 3 van zulke flora­ samen te stellen. Eentje die ook internationaal tentoonstellingen geweest, in 1925, 1935 en in 1953. Als je weet waar je moet kijken vind aandacht zou trekken bovendien. je er nog de overblijfselen van de Flora 1953.

Voor die eerste editie in 1960 werd in het Er staat nog een paviljoentje en er zijn velden Park in Rotterdam een uitkijktoren gebouwd. vol verwilderde narcissen en hyacinten.

Deze Euromast van 107 meter hoog was Kandidaat voor de Floriade Om als mogelijke locatie voor een Floriade indertijd het hoogste bouwwerk in de stad.

N

a Rotterdam volgde in 1972 een edi­ tie in Amsterdam. Met name de lelietentoonstelling trok veel internatio­ naal publiek. Een treintje verbond de diverse locaties met elkaar, er zijn zo’n 5 miljoen be­ zoekers geteld. Ook de volgende editie, tien jaar later, werd in Amsterdam gehouden. De tentoonstelling van 1982 vond plaats rondom het huidige recreatiegebied de Gaasperplas.

In 1992 was Zoetermeer aan de beurt. Deze Floriade werd zo opgezet, dat het terrrein nadien als woonwijk kon worden ingericht.

Deze editie trok bijna 4,5 miljoen bezoekers.

In 2002 werd de tentoonstelling in de Haarlemmermeer gehouden, het innovatief zwevende dak van maar liefst 19.000 zonne­ panelen bleek de grote blikvanger van deze editie te zijn. Er kwamen 2,1 miljoen bezoe­ kers op af. Op 5 april 2012 zal de Floriade in Venlo van start gaan, er worden 2 miljoen be­ zoekers verwacht, waarvan volgens de organi­ satie ongeveer de helft uit Duitsland.

te mogen fungeren, dien je als stad of gebied lang van te voren een fikse lobby te voeren.

Voor de editie van dit jaar is al in juni 2004 door de Nederlandse Tuinbouwraad (NTR) een selectie van kandidaten gemaakt die een bidbook mochten maken. De gegadigden wa­ ren Arnhem, de Drechtsteden, NoordWest8, Venlo, Rotterdam, Tilburg/Brabantstad en Stadsdeel Amsterdam Noord.

De locaties Arnhem, De Drechtsteden, Rot­ terdam en Venlo werden geselecteerd. De gemeenten Rotterdam en Arnhem besloten echter als snel hun kandidatuur in te trekken omdat de financiële risico’s te groot werden geacht. Bij Drechtsteden was een unaniem po­ sitief besluit van de vijf aangesloten gemeen­ ten noodzakelijk, deze stemden echter tegen wegens een te verwachten milieubelasting in het gebied, de hoge kosten en een verstoring van de zondagsrust.

Waarom Rotterdam niet meer mee wilde doen is onbekend, het bestuur van de Neder­ landse Tuinbouwraad maakte in elk geval op lees verder op de pagina 7

nummer 2 winter 2012 5

De vijf thematische velden Relax & Heal

Hier staat het belang van de

tuinbouw voor zowel het lichamelijke als het

Education & Innovation

Een derde themaveld toont de wis-

Environment

Het themaveld Environment geeft

het belang aan van een groene omgeving en

geestelijke welzijn centraal. Bezoekers proeven,

selwerking tussen de tuinbouw enerzijds en

tuinen voor ons welzijn. Tuinen en balkons zijn

ruiken, voelen, horen en zien de invloeden van

onderwijs en innovatie anderzijds. Als je iets

integrale onderdelen van het huis, die ons direct

tuinbouwproducten. Het ontwerp van Relax

wilt leren of als je wilt innoveren moet je vanuit

confronteren met het verbruik van natuur-

& Heal kenmerkt zich, net als het menselijke

verschillende perspectieven naar de wereld

lijke grondstoffen en de invloed die dit heeft

lichaam, door organische vormen. Hier dus geen

om je heen kijken. Dit themaveld is daarom zo

op de huidige en toekomstige levenskwaliteit.

rechte lijnen maar vloeiende paden en zacht

ontworpen dat je steeds een ander perspectief

De vormgeving refereert dan ook duidelijk aan

glooiende grasheuvels.

voorgeschoteld krijgt. Grote grondlichamen

de stad. Maar wel een stad met veel groen. Dat

zorgen ervoor dat je het veld niet in één keer

groen trekt op zijn beurt allerlei dieren aan als

kunt overzien. Het landschap nodigt uit tot een

vogels en vlinders. Zo ontstaat een duurzame

ontdekkingstocht.

symbiose tussen stad en natuur.

Green Engine

De tuinbouw is als economisch

World Show Stage De ‘World Show Stage’ de verbin-

motor en leverancier van groene energie terug te

dende inspiratiebron van tuinbouw met kunst,

vinden in ‘Green Engine’. Dit themaveld is geïn-

cultuur en entertainment. Zij kunnen de tuin-

spireerd op industriële vormgevingen, machines

bouwsector op een bijzondere manier inspireren

en motoren. Ook laten we zien dat de natuur een

en een ontmoeting voor verschillende culturen

enorme kracht heeft. Een scheur in het asfalt is

zijn. De vormgeving van dit deel van de expo is

al genoeg om de eerste pioniersplanten te laten

intens en speels. Water verbindt de verschillende

groeien.

continenten, want het is, zo stelt de organisatie, de gemeenschappelijke bron van al het leven.

6 nummer 2 winter 2012

8 december 2004 bekend dat het plan van de voorstellen voor de locatie, de marketing, enige overgebleven kandidaat Venlo aan de thematiek, de financiën en organisatie moet criteria voldeed. bevatten, dient uiterlijk 1 juli 2012 worden ingeleverd. In oktober, bij het sluiten van de Met een blik op 2020 Floriade in Venlo wordt bekendgemaakt wie Lopen we alvast tien jaar vooruit, dan zien de editie van 2022 mag organiseren. we dat er zeven kandidaten voor de Floriade 2020 zijn: Regio Rivierenland, Cooperatie Maar eerst Venlo 2012 Flevoland, Noord-Holland Noord, Almere, De twee gebouwen van Jón Kristinsson en Amsterdam, Groningen en Boskoop. Er zijn Jo Coenen zijn al veel eerder, tussen 2007 en er vier overgebleven in de selectieronde die 2010 gebouwd, de eerste boomaanplant vond op 1 februari 2012 plaatsvond. al plaats in 2008. In dat jaar werd ook het the­ Enkhuizen, als kandidaat voor Noord-Hol­ maveld Relax & Heal aangelegd en een jaar land Noord reageert alvast buitengewoon te­ later werden de eerste heesters aangeplant. leurgesteld, vertelt gedeputeerde Jaap Bond. In 2010 waren de vaste planten aan de beurt ‘Ik kreeg telefonisch te horen dat de Neder­ en werden de borders ingezaaid. Ook werd landse Tuinbouwraad twijfel had of Enkhui­ het laatste themaveld Green Engine aange­ zen wel genoeg grond kon verwerven en ge­ legd. noeg bezoekers zou kunnen herbergen. Een Het centrale thema van de Floriade 2012 is zware tegenvaller’.

‘Be part of the theatre in nature; get closer to De kandidaten Groningen, Boskoop, Am­ the quality of life’ ofwel: Living Nature. Van­ sterdam en Almere mogen een bidbook ma­ uit de gedachte dat tuinbouw de bepalende ken voor de organisatie in 2022. De mani­ factor is van de kwaliteit van leven, verzorg­ festatie van de Floriade wordt steeds breder de ARCADIS in samenwerking met Copijn dan tuinbouw alleen, ook de thema’s gezond Tuin- en Landschapsarchitecten het functio­ ouder worden, energie en watermanagement nele, landschappelijk en cultuurtechnische komen aan bod. Groningen biedt de locatie ontwerp voor vijf thematische ‘velden’.

Suikerunie aan, Almere stelt het kasteel in In totaal is 40 hectare van het in totaal 66 het Weteringpark voor, Amsterdam vindt hectare grote Floriadeterrein ingericht als ex­ het gebied tussen het AMC en Station Bijl­ po-ruimte. Uiteindelijk hoopt de organisatie mer Arena geschikt en Boskoop heeft de drie­ meer dan 30 landen te mogen verwelkomen. hoek Zoetermeer, Gouda en Aplhen aan den Buurprovincie Nordrhein Westfalen zal een Rijn met de twee Greenports Lansingerland inzending met een oppervlakte van bijna op het oog.

2300 m2 zal neerzetten.

De steden kunnen nu hun plannen verder gaan uitwerken. Het bidbook, dat onder meer

nummer 2 winter 2012 7

omvat. Floriade Kids kent ook haar eigen mascottes: Flora en Florian.

Stage lopen?

De Floriade is nog op zoek naar ongeveer negentig mbo- en hbo-stagiaires. Zij kunnen aan de slag in de gastontvangst, marketing, communicatie, sales, administratie, horeca, retail, events en het entertainment. De stu­ denten maken kennis met verschillende culturen door samen te werken met inter­ nationale inzenders en door het ontvangen van 60% buitenlandse bezoekers. Studenten kunnen zich aanmelden voor een stageplaats door het registratieformulier in te vullen en hun cv te mailen naar Floriadestage@mbo­ diensten.nl. Vervolgens worden zij uitgeno­ digd voor een selectiedag. Deze vindt plaats in februari 2012.

De tentoonstelling zal van 5 april 2012 tot 7 oktober 2012 te zien zijn. Er zijn 130 deel­ nemers en men rekent op gemiddeld 20.000 bezoekers per dag. Het terrein beslaat in to­ taal 66 hectare waarvan 22 hectare bos, 2,5 hectare gebouwen en 4 hectare water. Er zijn 1700 bomen aangeplant, 20.000 heesters, 200.000 vaste planten, 65.000 waterplanten, 1,5 miljoen bloembollen en 95.000 eenjarige planten.

Er is ook een Floriade Kids! uitgebracht, een nieuwsbrief boordevol wedstrijden, moppen en raadsels: allemaal gelinkt aan de tuinbouw. Deze nieuwsbrief is gericht aan le­ raren en kinderen van basisscholen en maakt onderdeel uit van het project Floriade Kids, dat ook een lesprogramma en een website

8 nummer 2 winter 2012

Naar de Floriade Het visitekaartje van de Floriade 2012 kun je niet missen: het is de entree. Over de snelweg A73 is een 90 meter lange, hypermo­ derne voetgangersbrug aangelegd aangelegd.

Geheel in stijl met het natuurthema van de hele expo: innovatief. De brug is ’s avonds prachtig verlicht. Ook na de Floriade blijft deze brug fungeren als verbinding tussen de bedrijventerreinen in de omgeving.

De Innova-toren is het icoon van deze edi­ tie van de tuinbouwtentoonstelling. Met zijn hoogte van zeventig meter is het een blikvan­ ger voor het park en de wijde omgeving. Het ontwerp is van rijksbouwmeester Jo Coenen.

In het glazen atrium passeer je de toegangs­

controle, verder vind je hier het paviljoen van de provincie Limburg en de Businesslounge.

Deze toren wordt na het sluiten van de Flo­ riade onderdeel van Venlo GreenPark. Via de Floriadelaan, waar winkels en restaurants zijn gevestigd kom je in de Floriade Plaza, waar je het verdere verloop van het bezoek kunt uitstippelen.

De organisatie stelt zelf voor om een paar dagen uit te trekken voor het bezoek. Het ver­ blijfstoerisme van bed and breakfast, hotels en vakantieparken als Center Parc leggen daartoe hun troeven op tafel. De entreeprijs voor een dagpas is 25,- euro voor volwasse­ nen, neem je deel aan een groep dan krijg je 2,50 korting per persoon. Een seizoenspas kost 119,- euro.

Wat is er te zien?

Zeven uur, zolang gaat een bezoek aan de tentoonstelling duren, schat het Floriade team in. Je kunt de grootste indoor bloemen­ tentoonstelling van Europa bewonderen, de tuinen en paviljoens van de bijna honderd deelnemers bezoeken, een paar onderdelen

van het dagelijkse cultuurprogramma met muziek, dans, theater en beeldende kunst meemaken, een van de vijf restaurants uit­ proberen en een ritje in de kabelbaan maken.

De Rabobank heeft een paviljoen als een halve wereldbol waar zich onder je voeten een film afspeelt. In een paviljoen van het Productschap tuinbouw, de VHG en haar HIC is de woonkamer en de tuin van de toe­ komst te zien. De huiskamer staat vol groen en er is een grijze tuin zonder planten. Verder kun je in het Nederland Bloeit paviljoen let­ terlijk proeven van wat tuinbouw te bieden heeft. De Allee van Tuinculturen herbergt 120 boomsoorten en 15 kantoortuinen, die elk 350 m2 groot zijn. Tuinarchitecten uit Estland, Japan, België, Duitsland en Luxem­ burg tekenden voor de ontwerpen, maar ook Jasper Helmantel was hier aan het werk: hij ontwierp de natuurtuin van de Wilde Weelde en legde deze samen met Giel van der Palen en de Tuinen van Geerdink aan.

Op de blog van GroenLokaal houden we je op de hoogte van hetgeen de bezoekers van de Floriade vinden.

nummer 2 winter 2012 9

Ruurd van Donkelaar en de mollen Wie is er nu blij met mollen in zijn tuin? Dat vroegen de makers van het radioprogramma Vroege Vogels zich af. Ruurd, eigenaar van een adviesbureau voor ecologisch groen heeft voor het tegenhouden van de mollen geen oplossingen, wel heeft hij een uitzon­ derlijke aanpak voor de tientallen molshopen in de gazons van tuiniers bedacht.

Om mollen te weren wordt doorgaans aan­ geraden om flessen in te graven, waarbij de helft nog boven de grond uitsteekt. De flessen gaan fluiten, door de wind die erlangs waait.

Aan die fluittoon hebben mollen een fikse hekel, zo werd gedacht. Een andere methode om mollen te weren is het aanbrengen van ettelijke vierkante meters kippengaas, nét onder het oppervlak van je fraaie gazon. De mollen blijven gewoon hun gangen graven, maar zodra ze boven de grond willen komen, stoten ze hun kop. Natuurlijk zijn er ook mol­ lenvallen, gifkorrels, klemmen en rookpatro­ nen verkrijgbaar om de mollen te verjagen of te vernietigen. De methode om gazons van mos te ontdoen, middels een kalkgift van kalkcyanamide, schijnt en passent tamelijk funest voor mollen te zijn.

Er is wel een ‘maar’ bij het gebruik van kalkcyanamide. Een onoordeelkundige toe­ passing van het spul veroorzaakt een boel el­ lende. Zo is twintig gram per vierkante meter meer dan genoeg, veertien dagen later strooi je nog eens twintig gram. En twintig gram is slechts een eetlepel! En o ja, het is giftig.

Een andere methode is het aanschaffen van een hond, het ras Wetterhoun staat be­ kend als mollenvanger pur sang. Ook zijn er

10 nummer 2 winter 2012

mollenvang cursussen en een mollenboek, een mollenverjaagapparaat dat werkt op zonne-energie en er is natuurlijk kunstgras per strekkende meter.

De oplossing die Ruurd heeft om mollen tegen te houden is er een van een heel andere orde: hij houdt ze niet tegen. Hij loopt van molshoop naar molshoop. Hij bukt en woelt de hoop een beetje door elkaar. Strooit dan een handvol bloemenweidezaad op de rulle aarde. De bloemen gaan groeien en bloeien, en het gazon kun je gewoon maaien. Twee maal per jaar. En een molshoopje meer of minder? Wie maalt daar dan nog om!

Fietshekken

Kijken op Soestdijk!

Er zijn ontzettend veel fietswrakken in Ne­ derland. In Rotterdam zijn ze daarom in 2012 gestart met een project met landelijk potentieel: jongeren demonteren fietswrak­ ken en maken daar een hek of kunstwerk van. Initiator van het plan is architect John Bosma van Studio Schuim. Bosma houdt zich al jaren bezig met het hergebruiken van bestaande gebouwen en materialen. In 2009 bedacht hij de ‘Fietskant’, het hek waarbij zo veel mogelijk onderdelen van fietsen worden hergebruikt. Zijn eerste hek kreeg een plek bij een woning in Santpoort-Noord.

De fietswrakken voor het project dat Bos­ ma met de jongeren uitvoerd worden aan­ geleverd via de gemeente maar komen ook van de fietsdepots van woningbouwvereni­ gingen. Fietsen genoeg dus, maar in eerste instantie bleek het niet zo gemakkelijk om jongeren voor het project te vinden. Inmid­ dels hebben zich er een aantal aangemeld, die gaande het project steeds enthousiaster zijn geworden. Er zijn al zo’n zestig fietsen ge­ demonteerd. De eerste hekken zijn naar ver­ wachting in april 2012 klaar. Het eerste wordt twee meter hoog, ruim acht meter lang en het komt vlak achter het Centraal Station in Rot­ terdam te staan. En de versleten tandwielen?

Die worden als overklimbeveiliging gebruikt.

Paleis Soestdijk is het Paleis van de collectieve herinnering.

Wie heeft nu niet het Koninginnedagdefilé op het netvlies!

Het Paleis is meer dan 70 jaar het woon- en werkpaleis van de Koninklijke familie is geweest, maar heeft natuurlijk een nog veel langere geschiedenis. Al in de zeventiende eeuw werd het huis op de dijk naar Soest gebouwd. Diverse be­ woners met diverse verhalen, maar ook vele verbouwingen en uitbreidingen hebbenhet Paleis gemaakt tot wat het nu is. De Vrije Academie neemt u mee op een wandeling langs de beroemde rododendrons in de tuin, het exterieur van het eeuwenoude gebouw en natuurlijk het interieur.

De rondleiding begint buiten, in het park en eindigt in het paleis. De toer duurt in totaal 2 uur.

Prijs: € 29,50 Inschrijven via www.VrijeAcademie.nl Rondleiding Paleis Soestdijk

nummer 2 winter 2012 11

Pluk Amsterdam haalt groen de stad in!

P

luk Amsterdam inspireert de inwoners van de stad met tips over tuinieren op dakterras en bal­ kon: welke planten overleven het beste in een pot en hoe onderhoud je die? Hoe speel je in op de sei­ zoenen in een stadse omgeving en welke trends en gadgets zijn er op dit gebied?

Pluk Amsterdam heeft vorm ge­ kregen door Maaike Ambags en Ester Eijkmans; respectievelijk di­ recteur van de Amsterdamse Aca­ demische Club (AAC) van de UvA en zelfstandig grafisch vormgever.

Samen delen ze de passie voor al­ les wat groen is. Stadsminnaars, zo noemen zij zichzelf.

Maaike komt uit een groen nest.

Ze is opgegroeid met een moes­ tuin, twee droogbloemrekjes en eindeloze zoektochten naar bloe­ men, met opa langs de Rietmo­ lense beek.

Op haar Amsterdamse dakterras kwam ze erachter dat opa’s boe­ ken de informatie over moderne planten als olijfbomen en vijgen misten. Maaike wil met Pluk Amsterdam haar kennis over tuinie­ ren op dakterras en balkon delen.

Ze houdt van groots genieten van klein groen geluk in de stad.

12 nummer 2 winter 2012

Een dag niet naar buiten is een dag niet geleefd, dat is Esther. In de Achterhoek is haar no-nonsense mentaliteit geboren, de creativi­ teit die tot uiting komt in de vaak oogverblindende kleuren in haar kleding komt van haar afstudeer­ onderwerp ‘Black is a colour error’ aan de Hogeschool voor de Kun­ sten in Utrecht.

Ester adopteert graag verlepte plantjes en kweekt ze op tot bloei­

ende gewassen. Ze hoopt met Pluk Amsterdam mensen mee te kun­ nen nemen in het genieten van de mooie seizoenen in de stad en de kleine dingen in het leven.

Pluk de dag met Ester & Maaike op twitter: @plukamsterdam En op www.plukamsterdam.nl heeft Pluk Amsterdam binnenkort haar eigen webwinkel!

Met balkongeranium een nieuwe parfum

P

assie, authentiek en chic zijn woorden die in grote mate aan slijtage on­ derhevig zijn, zeker wanneer we het over de parfumscene hebben. Rozen zijn chic, lelies en orchideeën zijn chic en zelfs ambachtelijke rookworsten zijn op een bepaalde manier chic, maar een geranium...? Patricia de Nicolaï was in 1988 de eerste vrouw die in Frankrijk de titel ‘beste creatieve parfu­ meur’ kreeg. Ze leerde het vak van haar oom, meesterparfumeur Jean-Paul Guerlain, en opende inmiddels winkels in Parijs en Londen.Voor haar nieuwe parfum, dat de naam L’Eau Chic mee zou krijgen, koos ze geranium als basis. Als jong meisje was De Nicolaï al dol op de geraniumzeep in de badkamer van haar ouders. Ze vertelt: ‘De geur is zo delicieus, het heeft alleen een scherpe en zure kant die je eerst moet temmen. Mijn uitdaging was om de geranium zachter te maken zonder het te verzwakken, het een originele toets te geven zonder zijn eigen boodschap te verbergen’. Ze vermengde daartoe het geraniumblad eerst met munt en dompelde het vervolgens onder in lavendel.

De geraniumgeur werd daardoor krachtiger en zonnig-bloemig. De geur werd afgerond met een uitgebalanceerde witte muskcock­ tail en is uiteindelijk te herkennen als krui­ dig, met een lichte kamilletoets, ietwat pe­ perig en met een herkenbare lavendelgeur.

L’Eau Chic laat met deze eenvoudige parfum de oorspronkelijke betekenis van ‘chic’ wan­ kelen. En dat is pas echt chic.

De parfum is op het web verkrijgbaar via perfumelounge.nl en pnicolai.com

De Stelling Tegen het einde van het jaar 2011 mailde Hans Gageler de redactie met een verzoek.

“Ik vind dat ontwerpers tijdens het ontwerpen van hun projecten al moeten gaan nadenken over de ‘vervolgkosten’ van hun ontwerp.Mijn stelling is dat duurzaamheid op de tekentafel begint. Denk na over de houdbaarheid van je ontwerp, over het onderhoud, over de levensduur en over de lifecycle van de groenvoorziening.”

Ontwerp je bomen in een groot grasveld, denk dan aan het extra werk dat de groenbeheerder heeft bij het maaien van de boomspiegel. Ontwerp je een geaccidenteerd terrein, dan geldt ook: denk eens aan de onderhoudsfactor. Er is nu nog een nog veel te grote “kloof” tussen ontwerpers en beheerders. In het kader van MVO en “Duurzaamheid” is het mijns inziens zelfs de verantwoordelijkheid van de ontwerper verder te kijken dan naar de mooiste boom of de fraaiste tegel. Betrek, als ontwerper, ook het onderhoud en de groeicyclus van die boom in je advies. Laat ook de herkomst en de levensduur van de door jou geadviseerde tegel zien, en onderzoek wat de afschrijvingskosten van het materiaal zijn.

Wat vind de vakwereld hiervan?

Reacties kunt u kwijt op de blog van Groen-Lokaal, onder de stelling van Hans Gageler.

nummer 2 winter 2012 13

fotografie: Maayke de Ridder, Amsterdam

14 nummer 2 winter 2012

Over de tuin en zijn ontwerper, hovenier en eigenaar; drie partijen die samen de tuin maken middels hun wensen en verlangens, hun kunde en kunst, hun ambacht en ambities om de mooiste buitenruimte te creÍren.

tuin 3

Tussen vijf muren van de buren

I

n de oude binnenstad van Delft, ach­ ter een nieuwe woning, ligt de smalle diepe tuin van Werner Schoeman. Deze buitenruimte is aan alle kanten omsloten door oude muren. En al die muren worden gedeeld met verschillende buren. Het zijn muren van belendende panden, van bin­ nentuinen, oude schrobplaatsjes en onbe­ noemde ruimten die in de loop der eeuwen zijn ontstaan door verbouwing en renovatie van de omringende zeventiende- en acht­ tiende-eeuwse gebouwen.

Van oudsher worden er in dit soort om­ sloten en historische ruimten, tuinen met een symmetrisch grondpatroon ontwor­ pen. Die patronen worden met buxushaag­ jes afgezet. In het midden van de tuin komt dan doorgaans een centrale zichtas met aan het einde daarvan een blikvanger, een or­ nament.In zo’n klassieke tuin horen grote vazen, fonteinen en standbeelden.

De tuin- en landschapsarchitect Lode­ wijk Baljon kiest in deze omsloten tuin niet voor het klassieke buxuspatroon, niet voor het opdelen in kamers, niet voor een cou­ lissenwerking met hagen, niet voor welke opdeling dan ook. Hij laat de plattegrond in stand en ontwerpt een ruimtelijk werkend verbindingslint dat alle muren raakt.

Door deze minimale ingreep krijgt de tuin iets intiems en de klimrozen en clematis vormen daarbij een golvende vitrage. De ommuring is nog zichtbaar tussen alle klim­ mende planten door. lees verder op de volgende pagina

nummer 2 winter 2012 15

Of Lodewijk Baljon heel veel groen in zijn DNA heeft is niet bekend. Maar dat hij al jong in de tuin te vinden was is wel duidelijk. Direct na zijn studie tuin- en landschapsarchitectuur start hij zijn carrière bij het Amsterdamse bureau Bakker en Bleeker, dat zich richt op maar liefst vijf ontwerpactiviteiten: landschap, stedenbouw, openbare ruimte, groene ruimte en architectuur. www.baljon.nl

16 nummer 2 winter 2012

I

n die periode doet het bureau mee aan de ontwerp­prijsvraag die is uitgeschre­ ven voor de inrichting van Parc de la Villette in Parijs. Er zijn wereldwijd bijna vijf­honderd inzendingen, Bakker en Blee­ ker eindigt ex aequo op de eerste plaats met negen andere winnaars. Een tweede ronde wordt uitgeschreven en het park wordt uit­ eindelijk ontworpen door Bernhard Tchumi.

Het prachtige park is 55 hectare groot, telt elf thema­tuinen en 26 rode follies. In het park is het grootste wetenschaps­museum van Euro­ pa gevestigd en de oude veemarkthal wordt als tentoonstellingsruimte gebruikt.

Lodewijk promoveerde in 1992 op een doorwrochte analyse van Parc de la Vilette. In zijn proefschrift Designing parks, verplichte literatuur op Harvard School of Design, is te lezen: ‘Ik ontdekte dat een nieuwe stijl in de land­schaps­­architectuur niet in één klap ont­ staat en meestal minder revolutionair is dan we denken.’

Het onderzoek zou Lodewijks begin blij­ ken te zijn van talloze internationale projec­ ten, lezingen, het lesgeven en de start van zijn eigen Amsterdamse bureau. Hier begint hij, naast het werken aan grootschalige pro­ jecten, met het ontwerpen van particuliere

tuinen. Het meest opvallende aan deze pro­ ductieve tuin- en landschapsarchitect is dat hij geen duidelijke eigen stijl heeft. En dat is een compliment: de specifieke locatie en de gebruikers staan bij Lodewijk namelijk altijd op de eerste plaats. Niet mooi maken om het mooie, maar ontwerpen met de logica van de omstandigheden.

Het blijkt ook een beetje Hollands, Neder­ landse landschaps­ontwerpers dragen opval­ lend weinig ‘handschriften’; in tegenstelling tot bijvoor­b eeld de Belgische, Franse en Italiaanse landschaps­architecten. Die wer­ ken juist veel meer vanuit een persoonlijke signatuur. Deze Nederlandse traditie in ont­ werpbenaderingen staat internationaal hoog aangeschreven.

Traditie speelt een belangrijke rol in het ontwerpvak, dat uit ambacht, theorie en kunstzin is opgebouwd. Die ambachtelijke vaardigheid moet ook nog eens worden ge­ combineerd met het denken over tijd, organi­ satie en schaal. Steeds wordt iedere ontwerp­ opgave in al haar lagen gelezen, op zoek naar potenties om het karakteristieke van de plek te versterken. Dat vergt een gedegen aanpak en daarom noem je Lodewijk geen artistie­ ke vormgever, liever kiest hij voor de term vernuftige ontwerper. En slimme integrator zou ook een woord zijn dat past bij zijn werk­ zaamheden.

Lodewijk heeft les gehad van Hans Warnau (1922-1995), een toonaangevend tuin- en landschaps­architect die na de Tweede We­ reldoorlog talloze ontwerpen maakte voor tuinen, schoolterreinen en stedelijke plek­ ken. Hij werkte aan de wederopbouw van Rotterdam, het Zeeuwse platteland en de inrichting van de IJsselmeerpolders. Hans Warnau was een nauw­gezette, analytische en gedreven ontwerper die doorging tot hij de essentie van de opdracht had doorgrond.

Zo ontwikkelde hij een gevoelsmatige en in­

tuïtieve eigen stijl, op zoek naar de vanzelf­ sprekende schoonheid die in een plek al aanwezig is. Dat maakte hem tot een funda­ menteel vernieuwer van het vakgebied en een gewaardeerd inspirator voor zijn vakge­ noten en studenten.

‘Hans heeft mij aangemoedigd om moder­ ne composities te maken en die composities met het plantmateriaal te verrijken’, vertelt Lodewijk. ‘De ultieme vorm is een concept van lege ruimte, begeleid door planten met een formele lijn. Beplanting is namelijk ul­ tiem materiaal om de balans te maken tussen het strakke van het ontwerp en de zwier van ongebreidelde groei.’

Dit tuinverhaal en nog 21 andere tuin­verhalen zijn ook te lezen in het boek Meesterlijke Tuinen.

Wendy Hendriksen & Paul Scholte 272 pagina’s, gebonden a 24,95 ISBN 978 90 02 23606 8 Standaard Uitgeverij

Kleine verdraaiingen ten opzichte van het gangbare geven vaak de grootste verrassingen.

De invloed van de beroemde beplantinge­ nontwerper Piet Oudolf is ook te zien in het werk van Lodewijk. Piet creëert waanzinnig krachtige borders van vaste planten en sier­ grassen die samen een sculpturale vorm ma­ ken. Lodewijk gebruikt net zo gemakkelijk rozen in combinatie met siergrassen en voegt daar dan fruitbomen aan toe.

‘Als het even kon zou ik een boomgaard met een overdaad aan bloemen maken, waar­ bij ik ook aan­dacht geef aan de herfstkleuren en structuren. De beplanting geeft dan het ritme aan, een kleine twist van het gangbare zorgt daarbij voor de verrassing.’

De omsloten tuin die hij in Delft voor Wer­ ner maakt, kent diezelfde twist. De ruimte wordt als het ware omarmd door een zilver­ kleurig metalen lint dat, zo lijkt het, losjes een ronde maakt langs alle muren. De klim­ mende beplanting zorgt voor een zwierende vitrage.

lees verder op de volgende pagina

nummer 2 winter 2012 17

Langs de rivier de Vecht, tussen Maarssen en Breukelen, ligt het kasteel Oudaen. Hovenier Teus Timmer raakt hier in gesprek met tuinarchitect Lodewijk Baljon. Dat is nu alweer zo’n zeventien jaar geleden.

T

eus volgt de rijksmiddelbare tuin­ bouwschool en sluit zijn studie met succes af door in Canada stage te gaan lopen. Bij terugkomst werkt hij bij di­ verse hoveniersbedrijven in loondienst. Van zijn laatste werkgever neemt hij in1984 het bedrijf over en begint voor zichzelf. Jaren­ lang heeft Teus een man of tien, vijftien in dienst, tot hij in 2001 besluit te emigreren en in Canada te gaan werken Hij blijft daar bijna drie jaar en weer terug in Nederland start hij een eenmanshoveniersbedrijf dat dankzij een uitgebreid netwerk van profes­ sionals ook tuinontwerpen en diverse speci­ ale werkzaamheden kan verzorgen. Teus kan een beroep doen op gespecialiseerde vaklui die verstand van zaken hebben, op allerlei gebied.

De pergola is wel veertig meter lang en volledig ambachtelijk gewalst.

Teus ontwerpt en realiseert tuinen, aparte tuinen. In de kennismakingsgesprekken met de opdrachtgevers let Teus er altijd op of de speciale klik er is. Dikwijls is dat het geval en worden de tuin­gesprekken gewoon gezellige avonden, waar­op het ook nogal eens prettig laat kan worden.

Teus presenteert vervolgens zijn ontwer­ pen die als vlotte schetsen zijn neergezet, want in deze fase zijn het nog praat­plannen.

18 nummer 2 winter 2012

Na de toelichting op de tekeningen en na de gemaakte keuze van de tuineigenaren worden de technische tekeningen gemaakt.

De hovenier legt daarnaast al jaren de door Lodewijk Baljon ontworpen tuinen aan. Hij kent de vormgevingspassies en de bewuste detailleringen van zijn ontwerpen en voert het werk precies uit zoals bedoeld.

De tuin in Delft kan alleen maar door de woning heen bereikt worden. De tuin ligt in­ gebouwd tussen allerlei gebouwen en bouw­ werken die in de loop der eeuwen welhaast tegen elkaar aan zijn gegroeid. Werners wo­ ning is nieuw gebouwd en is twee percelen breed. Dat verklaart ook de vele buitenmu­ ren, een deel van de tuin is veertien meter diep, het andere deel slechts een paar meter.

Die tuinmuren dateren allemaal uit een andere periode. De binnenstad van Delft is nagenoeg op deze plek ontstaan in de twaalf­ de eeuw. De muren staan op de fundering van een van de allereerste stenen gebouwen in deze binnenstad: een plateelbakkerij. Tij­ dens de grondwerkzaamheden treft Teus dan ook nog het nodige historische materiaal aan.

Naast oude gebakken klinkers blijken zich nog een hoeksteen en een hele oude dicht­ gestorte waterput in de tuin te bevinden. Ook de andere muren in de tuin zijn ruim hon­ derd jaar oud.

Het Italiaanse Rosso Verona-split wordt door de woning de tuin ingekruid. Onder het split ligt ook nog eens een tien centimeter dikke laag menggranulaat dat, vanzelf, ook allemaal door de woning is aangevoerd. Voor de terrastegels is gezaagd en gezoet Belgisch hardsteen gebruikt. De maat van de tegels is 45 bij 45, door de dikte van 8 centimeter blij­ ven ze zonder opsluiting liggen.

Het ijzerwerk voor de pergola is helemaal op maat gemaakt, in een grote hal. Het ge­ heel bestaat uit 17 staanders met een door­ snede van 48 millimeter ijzer. De strip is wel

veertig meter lang. Het golvende patroon is op een werktekening helemaal uitgelegd op de grond, vervolgens is de vorm er helemaal ingewalst met een handbediend apparaat.

De diverse delen van de pergola worden met bouten aan elkaar geklonken. Al die veertig meter, een heel gevaarte, wordt in de tuin ge­ monteerd. De hele slinger blijkt in uiteinde­ lijk slechts een luttele vier centimeter te lang te zijn. Vakmanschap!

Maar de pergola is nog niet af, er worden ook nog eens 64 tuidraden met spanners be­ vestigd. Langs de draden klimmen de prach­ tigste rozen en fraai bloeiende clematissen.

Ze zorgen voor de privacy, wanneer je op het terras zit ben je onzichtbaar voor alle buren.

Je wilt weten welke klimmers Teus gebruikt heeft? Dat zijn de Rosa ‘Blush Noisette’, de bloemen zijn lichtlila-roze, halfgevuld en ze geuren heerlijk. En de bekende Rosa ‘New Dawn’, die lichtroze tot rozewit doorbloeit tot november en goed in de schaduw kan.

Ook een klassieker is de Rosa ‘Zéphirine Drouhin’, de doornloze Bourbon-klimmer met kruidachtig geurende dieproze bloemen.

Last but not least staat hier de Rosa ‘Crimson Shower’ met de lieflijk kleine dieprode ro­ settebloemen. De weefklimmer die de kleur blauw in het geheel toe voegt is de Clematis ‘Lasurstern’, grootbloemig en blijmoedig pur­ perblauw. lees verder op de volgende pagina

nummer 2 winter 2012 19

20 nummer 2 winter 2012

De tuineigenaar Werner Schoeman kent Lodewijk Baljon van een eerdere zakelijke samenwerking.

Lodewijk ontwierp ooit voor Werners vastgoedproject een stoer landschap met bijzonder lange lijnen en fijne details.

W

Doordat de oude muren de warmte goed vasthouden is het er tot heel laat erg aangenaam.

anneer Werner jaren later zijn huis in hartje Delft gaat bou­ wen, wordt de tuin eerst als opslag voor de materialen gebruikt. In die periode overweegt Werner weleens de tuinen landschapsarchitect te bellen om te ko­ men kijken naar zijn Delftse omsloten tuin, maar hij aarzelt. Zijn tuin is immers maar een klein projectje, voor een groot ontwerp­ bureau. Wanneer de architect van Werners woning, Roeland Dreissen, Lodewijk tegen het lijf loopt, wordt het contact toch gelegd.

En Lodewijk is, in tegenstelling tot wat Wer­ ner verwachtte, zeer geïnteresseerd in het ontwerpen van stadstuinen. Het zou niet eens de kleinste tuin worden die hij onder handen heeft gehad.

Werner is geen tuinier, de stadstuin met zijn oude muren mag vooral fraai om te zien worden. De belangrijkste woonlaag van het gebouw ligt op de eerste verdieping, het zicht op de tuin is dus erg belangrijk. De tuinwen­ sen zijn: onderhoudsarm, inspelend op de architectuur van de woning en rekening hou­ dend met de donkere vochtige atmosfeer van de oude Delftse binnenstad.

Werner heeft de inspiratie volledig over­ gelaten aan Lodewijk. ‘Ik geloof zeker en vast dat je als opdrachtgever de plicht hebt om de voorwaarden te scheppen waarbij de architect en tuinarchitect de ruimte krijgen voor hun creativiteit. Als ik een strak lijst­ je op tafel had gelegd, was het toch nooit zo mooi geworden? Het is juist mijn taak als opdrachtgever om de ruimte te bieden.’

Neem nu de pergola, het zilveren lint langs

de wanden. Dat is werkelijk een vondst en het lost kunstzinnig het diepteverschil in de tuin op. Het huis is namelijk gebouwd op van oorsprong twee percelen met een ongelijke diepte. De tuin is veel mooier en geraffineer­ der dan ik zelf had kunnen bedenken. Ook is het heel fijn dat de tuin in alle seizoenen bloeit en er altijd wat te zien is.

Het is heerlijk om van het vroege voorjaar tot laat in het najaar buiten te zitten. Zodra het weer het toelaat wordt er buiten gege­ ten. Doordat de oude tuinmuren de warmte goed vasthouden is het hier tot heel laat in de avond erg aangenaam. Onze gasten vinden het heerlijk om in de tuin te lunchen of te dineren.’

In de tijd dat ik opdrachtgever was voor deze tuin kende ik mijn vrouw Marike nog niet en waren onze twee dochtertjes AnneGeertje en Frederike nog niet geboren. De tuin, zo gestileerd als hij startte, is nu een warm welkom voor kinderfietsjes, een bal, een tentje en de verjaarspartijtjes. We zijn echter van plan te verhuizen. Het lijkt me heerlijk om nu samen met mijn vrouw een nieuw project te starten, waarbij we samen keuzes maken en samen het opdrachtgever­ schap vervullen.

We zullen met enigszins bloedend hart afscheid van het prachtige huis en dito tuin gaan nemen. De toekomst lonkt echter. We zijn bezig een voor­malige boerderij te kopen in het groene hart van de Randstad. Ons doel is om het terrein om te vormen tot een na­ tuurgebied, passend in het veenweideland­ schap, en de bestaande jaren-vijftig-boerderij meer elan te geven. Dit terrein is gelegen aan een riviertje en grenst zowel aan de stad als aan de polder, met zicht op een hele oude mo­ len’, vertelt Werner. ‘Je mag eenmaal raden wie we gaan betrekken bij het concretiseren van onze plannen voor de aanleg van de tuin!’

nummer 2 winter 2012 21

@HumbertoTan

@rondendikken01

@degroenevinger

@OFC4

Mooie ochtendstilte... pic.

Drijvende tuin voorkomt

Ook #zaaikoorts? Gebruik

Ondanks dat het pas

twitter.com/VXxhnQSM

hongersnood visionair.

dit regenachtige weekend

januari is krijgen we al veel

nl/ideeen/ideeen1… via

om je zaden uit te zoeken

buitenparket. Orders binnen !

@AddThis

en je overschot te ruilen via

#pruysenparket2

@HumbertoTan Simpel mos...#wandeling pic. twitter.com/Myy2EkBk

ruiltuin.nl. #ruiltuin

@nieuwsvanalpha

@BPGPieper

Ze staan klaar! 200.000 tulpen

@hansclauzing

A.s. maandag gaat ons

@HumbertoTan

UIT Amsterdam. #tulpendag

Een #merel op de valreep!

#TUINteam met onze klanten

De laatste vanmorgen

pic.twitter.com/9ylbwyIi

#tuinvogeltelling

op bezoek bij Michel Oprey

#weerspiegeling Vanavond

& Beisterveld #natuursteen

weer voetbalgras. pic.twitter.

@tuinenpark

@dendroloog

com/nxX8pRam

Boomverzorger in Bloemendaal

#Alphen aan den Rijn vervangt

durft niet meer naar beneden.

kastanjes voor divers sortiment

@Spinazieacademi

@tuinsms

haarlemsdagblad.nl/nieuws/

bomen. Mis wat mogelijke

Leuk voor de @bonenbende.

Fluweelboom kan gedurende

regiona…

soorten, maar intentie is goed

RT @beingajellybar: Portret

goo.gl/XZXG7

van de jonge kikkererwt

het gehele jaar worden

mo-b.nl

gesnoeid. tuinsms.nl/IA/

@Tulpenonline

#tuintip

#tulpendag is nr. 37 “trending

@flowers_expo

blogspot.com/2012/01/

topic” in NL in afgelopen 4 uur.

flowershow.com.tr/en/

zoete-…

@KamphuisRoden

Gaat de goede kant op, maar

news/171

Koffie met appelgebak bij de

blijf vooral door twitteren!

The giant meeting of the plant

#makro. Gaat er goed in

als #Flexitariër: flexitarier.

sector was held in Istanbul Fair Center... fb.me/1begMWMHI

22 nummer 2 winter 2012

@GroenCement cultuurschool Welkom bij GroenCement. Vinden jullie natuurbeleving voor kinderen ook belangrijk, zie ons filmpje youtube.com/ watch?v=XKNYiR…

Twitter mee @groenlokaal

@cheruchan) ‘CityFarming moet in ontwikkelingslanden populair worden, niet meer voor alleen de allerarmsten. Waar zijn de randvoorwaarden goed?’ #BotC

@Modesteherwig

@OpzijnPlek

@dorineruter

lees hier meer over het

@GroeneLoper010 Welkom op

6 social tools farmers should

@DeBomenridders)

microkrediet project van

de Plek waar we duurzaam

use to power their story.

illegale kaalslag bosplantsoen

Wakibi.nl in Filipijnen en het

opgroeien in & met, jouw of de

Werkt Square ook in NL

bij watertoren #Bolsward

zelf kweken van suikermaïs in

natuur! Meer over duurzaam

voor betalen op boerenmarkt

beboet.

je tuin on.fb.me/uVDGME

opgroeien ecomama.nl/

/ boerderij? blog.foodtree.

Geen #kapvergunning. tinyurl.

gastblog/sasch…

com/2012/01/19/the…

com/85bs3vu

#Tulpendag fantastisch

@joachimmeerkerk

@Boomfeestdag

initiatief, kan niet wachten

We zijn begonnen! 60 young

Heb je onze nieuwe website al

op #leliedag, denk aan Time

professionals werken met veel

gezien? boomfeestdag.nl

Square, Piccadilly Circus of het

energie op een zaterdag aan

#dtv #durftevragen #natuur

Rode Plein...

het wereld voedselprobleem!

#nieuws

@Paauw_Lilies

ning.it/xE5Q1u #botc

@CasaForesta

@Erfgoedstem

Slordig hoor dat afmelden voor

@GevoelVoorHumus

Symposium “Erfgoed heeft de

@BBQatThePark ken eg nie!

Deel je leerproces:

toekomst!” - 2 februari lnkd.

gevoelvoorhumus.

in/74JqEE

@LekkerSpruitje

nl/2012/01/21/dee… met dank

Ken je dit? Kookpiraat Amaro

aan @jorisluyendijk

@agd_nl

kookt sexy spruitjesrecept bij

Noren willen leren van

teler Jack (filmpje ow.ly/8BjOq

Nederlandse tuinbouw dlvr.

#watetenwevandaag #dtv

it/16QSC6

#durftevragen

nummer 2 winter 2012 23

Al meer dan 65 jaar doet, denkt en ademt Van der Tol Hoveniers groen. Duurzaam werken en maatschappelijk verantwoord ondernemen is ‘gewoon vanzelfsprekend’, voor dit Amsterdamse multidisciplinaire bureau dat zowel binnenbeplanting en verticaal groen, hoveniers- en terreinwerkzaamheden als tuin- en landschapsontwerpen levert.

24 nummer 2 winter 2012

Duurzam

V

an der Tol Hoveniers heeft nu ook de titel Duurzaamste Hovenier van Nederland in de wacht gesleept. Het in Amsterdam, Hollandse Rading en Berkel en Rodenrijs gevestigde bedrijf ontving deze prestigieuze titel op 10 januari 2012 tijdens de vakbeurs De Groene Sector in Hardenberg.

Het bedrijf kwam als winnaar naar voren in een competitie die werd geïnitieerd door de firma Innogreen en in 2010 voor de eerste maal is gehouden. Het vakblad Tuinpro on­ dersteunt deze wedstrijd die groene profes­ sionals wil stimuleren om duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen in hun bedrijfsvoering en projecten te inte­ greren.

De competitie staat open voor alle groen­ bedrijven in Nederland. De jury bestaat uit de hovenier-ontwerpers Ruud Aanhane, Jos Schoorl, Jurgen Smit, Nico Wissing en John Koomen (de winnaar van de titel in 2010), samen met de consultant Peter Loef, de di­ recteur van Innogreen Ruud Snijders en de hoofdredacteur van het vakblad TuinPro Karel Verdonschot. De jury bekeek de zestig aanmeldingen en maakte na een voorselectie een ‘shortlist’ van zes bedrijven.

Het is met name het hoge kwaliteitsni­ veau van het maatschappelijk verantwoord ondernemen van de winnaar Van der Tol dat de juryleden zo aangenaam verraste. De in­ spanningen op het gebied van Social Return en die van het personeelsbeleid noemden zij zelfs ‘bevlogen’. Maar vooral roemde de leden de overtuigende keuzes die dit bureau maakt om haar projecten duurzaam te realiseren.

me tuinconcepten Een voorbeeld hiervan zijn de door Van der Tol speciaal ontwikkelde duurzame tuincon­ cepten: de kringlooptuin, de vlindertuin, de natuurtuin en de vogeltuin.

Het bedrijf past een ‘eco-check’ toe op al hun projecten. Dit is een uniek ontwikkelt keurmerk dat wordt ingezet om een ontwerp, offerte of bestaande tuin te controleren op ecologische waarde en duurzaamheid. Mid­ dels een vragenlijst wordt gekeken of een tuin, ontwerp of offerte meerwaarde biedt voor onder meer vogels, insecten en vlinders, ook wordt gecheckt of de toegepaste materi­ alen duurzaam zijn geproduceerd. Wanneer de vragen in de checklist voor meer dan 70% positief kunnen worden beantwoord, krijgt het project de eco-check stempel. De doelstel­ ling van Van der Tol is om dit percentage in de toekomst verder te verhogen. De jury: ‘Met deze initiatieven wordt iedere dag waarde en inhoud gegeven aan de pay off van Van der Tol: Denk Groen’.

Eervolle vermeldingen waren er voor de duurzaamheidsprestaties van Willemstein hoveniers uit Waddinxveen, Natuurlijk Van der Velden uit Groesbeek, de Groengroep uit Boskoop en Pouwelse Hoveniers uit Vlissin­ gen.

Op de derde plaats eindigde in de compe­ titie hoveniersbedrijf Aardoom uit Ridder­ kerk. Het bedrijf van Dionysos Sofranos en zijn tienkoppige team richt zich op verschil­ lende aspecten van MVO, hun maatschappe­ lijke betrokkenheid krijgt onder meer gestal­ te in hun steun aan de Vlinderstichting. Op de tweede plaats in de competitie eindigde

hoveniersbedrijf De Triemen uit het Friese Triemen. Het ondernemersechtpaar Gert en Romkje van der Linden is met een team van 20 medewerkers op een zo verantwoord mogelijke manier aan het werk in de aanleg van tuinen. In De Triemen werken mensen die deelnemen aan een reïntegratietraject, Wajong-ers en medewerkers van de regionale sociale werkplaatsen.

Van der Tol draagt al jaren een grote zorg voor natuur en milieu. Bij alle door de organi­ satie uitgevoerde werkzaamheden heeft het behoud van het milieu de hoogste prioriteit en wordt het gebruik van milieuonvriende­ lijke middelen en werkwijzen tot het uiterste minimum beperkt. Haar pay-off is niet voor niets Van der Tol ‘denkt groen’. Om deze visie kracht bij te zetten brengt Van der Tol sinds 2009 het inspirerende relatiemagazine Denk Groen uit. Van der Tol ontwikkelt maatwerk tuinconcepten die op basis van de behoefte van de klant worden aangeboden. Zorg voor natuur en milieu staan hierbij centraal.

Maar ook het eigen gebouw van Van der Tol op het Be­ drijvenpark Oudeland heeft veel duurzame elementen, waaronder een sedumdak, opvang van het regenwater waarmee de toiletten wor­ den doorgespoeld en vele andere maatregelen die laten zien dat duurzaamheid in het gehele bedrijf aanwezig is. Duurzaamheid in woord en praktijk!

Van der Tol Lutkemeerweg 328 Amsterdam T (020) 667 77 77 info@vandertolbv.nl www..vandertolbv.nl

nummer 2 winter 2012 25

van Elma Koopman-Kuipers in Waskemeer

T

ijdens het harde werken voor school geniet ik van het uitzicht vanuit de serre op mijn prairiebor足 der (rechts op de foto, aangelegd in zomer 2010 en nog in ontwikkeling) en mijn pro足 ductiemoestuin (links op de foto) en - deels op wat meer afstand - de rest van de noor足 delijke tuin. Kan een werkplek nog dichter bij de tuin zitten?

26 nummer 2 winter 2012

nummer 2 winter 2012 27

Een reeks over pleinen, de meest足 besproken plek van een stad en dorp.

Dam, Amsterdam` 28 nummer 2 winter 2012

S

telling: Iedere toerist die een bezoek brengt aan Ne­ derland zal op enig moment tijdens dat verblijf op de Dam komen te staan. En die toerist krijgt hoogstwaar­ schijnlijk te zien wat wij zagen, op deze koude dag tussen winter en lente in. Verdeeld over het plein staan een oudhol­ landsche stroopwafelkraam, een hotdogkar en een levend standbeeld. Ook zien we heel veel duiven, een duivenman, een éénwielende artiest, fotograferende mensen, kleurrijke trams, studenten op de trappen van het Nationaal Monument en een lange rij voor de kassa bij Madame Tussaud.

De Dam is een werelds plein waar vrijwel iedere passant, uit welke windstreek dan ook, tenminste een paraplu en plastic tasje van de Bijenkorf, Footlocker, Vroom en Dreesman, Xe­ nos of Peek & Cloppenburg met zich meedraagt.

Wie beseft nog bij het zien van zoveel stadsheid dat de Dam ooit is begonnen als een dammetje in de rivier de Am­ stel, omstreeks 1250?

Die dam zorgde voor verbinding tussen de houten huizen op de oostoever, nu Warmoesstraat en die van de westoever, nu de Nieuwendijk. De eigenlijke dam werd Middeldam ge­ noemd en het westelijke deel heette Plaetse.

De haven heette het Damrak, daar lag ook de Vissersdam en bij de binnenhaven bij het Rokin lag de Vijgendam. Deze namen zijn pas in 1957 vervallen.

De Dam en haar bebouwing heeft altijd een belangrijke rol gespeeld in het dagelijkse leven en in de ontwikkeling van deze stad. In het Waaggebouw werden ook de publieks­ trekkende executies voltrokken; het Stadhuis werd door de bewoning van Lodewijk Napoleon verheven tot Paleis en na­ tuurlijk was daar al de Nieuwe Kerk die rond 1400 de Onze Lieve Vrouwekerk heette. Hier vinden tot op vandaag de dag inzegeningen van koninklijke huwelijken en inhuldigingen plaats, ook worden er tentoonstellingen gehouden.

Terwijl we dwalen door de grote en kleine straten die lei­ den naar de Dam draait de stad om ons heen op volle toeren.

De Dam is een bruisend middelpunt waar toeristen, fietsers, bezorgdiensten, winkelend publiek, lanterfanters, wegwer­ kers, straatverkopers, schoonmakers, studenten, werknemers van winkelketens, broodjesverkopers en straatartiesten het plein verlevendigen. De vele fotograferende mensen zorgen ervoor dat je je steeds bewust bent dat dit niet zo maar een plek is.

Het Nationaal Monument dat in 1956 werd geplaatst, is het meest vastgelegde item op de Dam. Bij dit symbool voor de herdenking van de Tweede Wereldoorlog wordt jaarlijks op 4 mei door H.M. de Koningin en Z.K.H. de Prins van Oran­ je een krans gelegd.

De fotocamera vangt ook telkens Hotel Krasnapolsky dat in de zichtlijn van het Nationaal Monument staat. Ook Ber­ lage’s fenomenale beursgebouw is fotogeniek, Het Paleis, de Nieuwe Kerk, het sociëteitsgebouw voor de Industrieele Groote Club Industria, het Broekenpaleis waar nu Madame Tussaud in gevestigd is en het warenhuis van de Bijenkorf worden keer op keer vastgelegd. Een ander onderwerp voor de lens zijn de vele duiven en de duivenman. De zwerm vo­ gels die als op commando achter de lopende duivenman aanvliegt, staat op tienduizenden foto’s die zo voor eeuwig laten zien: ‘Kijk, wij waren in Amsterdam!’

Het ooit gelegde dammetje in de rivier is uitgegroeid tot het historische hart van een nooit slapende en immer groeiende stad en is als ‘nationaal plein’ de locatie van eve­ nementen van landelijke betekenis. Maar bovenal is de Dam gewoon een ontmoetingsplaats. Tussen mensen, tussen nati­ onaliteiten, tussen culturen. En is dat niet de meest ultieme functie die een plein zich kan wensen?

nummer 2 winter 2012 29

Bloemen op de TuinAcademie Op vrijdag 10 februari 2012 vond de examinering van de deelnemers aan de HBO cursus Stadse Landschappen van analyse tot ontwerp plaats.

Deze cursus wordt door de TuinAcademie verzorgd en staat onder auspiciĂŤn van de Hogeschool Utrecht.

30 nummer 2 winter 2012

E

r wordt in een half jaar naar het einddoel toegewerkt. De cursis­ ten zijn werkzaam als zelfstan­ dig gevestigd tuin- en landschapsont­ werper, als hoofdontwerper in dienst bij een landelijk werkend hoveniersbedrijf, als adviseur WABO bij een provincie, op een ingenieursbureau, bij de dienst ste­ delijke ontwikkeling en een advies- en ingenieursbureau.

Typologie van het landschap, pre­ sentatie en presenteren, het park en het plein, informatie en inspiratie zijn een paar van de lesonderdelen die bij deze cursus horen. Ook zijn er excursies,

onder meer naar het Vondelpark, het ­Museumplein en Paleis Het Loo. Op de examendag presenteert iedere cursist in 35 minuten zijn of haar werk ten overstaan van de examencommis­ sie. Eerder in de cursus heeft een korte presentatie reeds een tussencijfer op­ gelevert. Er zijn maar liefst vijf criteria waaraan de eindpresentatie van de cur­ sist aan moet voldoen.

Jolanda Vreeken, Rini Verhoeven, Esmee Verweij, drs. Elisia Hubers, drs. Lianne Peters, Jeanne Meijboom, Marco Van Ee, Emiel Neefjes, Ron van de Straat en Marc van ’t Hazeveld zijn

geslaagd voor het examen aan de cur­ sus Stadse Landschappen. Zij hebben het HBO certificaat van de Hogeschool Utrecht in ontvangst mogen nemen.

Cursiste Henny Klomp nam vooralsnog geen deel aan het examen, wel heeft zij het achtbare certificaat van deelname ontvangen.

Er zijn er op dit moment al 19 groen­ professionals in het bezit van het HBO certificaat Stadse Landschappen van de Hogeschool Utrecht. Deze cursus start weer in september 2012, er kunnen maximaal 12 cursisten deelnemen.

nummer 2 winter 2012 31

Tulpi

D

e Tulp is ons nationaal icoon en een inspiratiebron voor vele kunstenaars.

Marco Manders zette de tulp in bij zijn zoek­ tocht naar een fijne en fraaie zitgelegenheid in de openbare ruimte. Hij creëerde: de Tulpi.

De Tulpi draait om zijn as, zodat de gebrui­ ker mee kan draaien met de zon. De zitting wordt ingeklapt na gebruik, en is dus altijd schoon. Het materiaal, roestvast staal en de kunststof polyethyleen maakt dat de Tulpi zeer makkelijk in onderhoud is. Het heeft bovendien een grote sterkte en verhouding tot het draagbare gewicht, maar wat ook zo fijn is: het voelt niet koud aan.

De Tulpi is leverbaar in elke gewenste kleur en is uiteindelijk 100% recyclebaar.

Maar wij vinden het vooral een zeer fraai ontwerp. En misschien ook wel heel erg leuk in de achtertuin! www.tulpi.nl

32 nummer 2 winter 2012

Tuinstoelen

C

arlo Bartoli maakte in 1967 de Gaia, een glasvezel versterkte polyester stoel met stoffering. Deze tuinstoel is uit één kunst­ stofplaat geperst of gegoten. Dit exemplaar heeft een vast kussen in de zitting en de rug­ leuning. Hij was echter ook zonder kussen te verkrijgen. Gaia staat in MoMaA in New York.

F

rog design maakte in 1987 deze tuinstoel met armleuningen. De stoel bestaat uit gerecyclede witte kunststof van ongeveer 5 mm dikte. Tussen de poten lopen stijlen waarop de voorgevormde zitting rust. De rugleuning is met een scharnier verbonden met het dragende frame, de armleggers zijn geweven synthetische banden die zo zijn be­ vestigd dat ze de rugleuning steunen. Door de banden in lengte te verstellen kan de hel­ ling van de rugleuning worden aangepast.

T

uinstoel met armleggers’ is de beschei­ den naam van deze stoel uit 1987, ge­ maakt van gerecyclede kunststof. Tussen de poten lopen stijlen waarop de zitting en rugleuning uit één stuk rust. Het zitcomfort van deze stoel was fenomenaal, in deze serie verscheen ook een tafel die wordt aangeduid met het nummer 20032010. In de jaren tach­ tig en negentig stonden Nederlandse tuinen vol ‘plastic’, deze stoel stak er met kop en schouders bovenuit.

I

A

E

lberto Rosselli ontwierp deze fauteuil Play in 1969. De stoel is geperst uit een plaat glasfiber. Behalve de open zijkanten is de stoel volledig gesloten. Rosselli wilde een stoel maken die in serie, naast elkaar gezet kon worden. Wij vinden het nog steeds een pláátje van een stoel en zouden hem anno 2012 graag willen toepassen in een tuin.

n 1960 ontwierp Kho Liang I deze tuinstoel van zwart gemoffeld staal en zelfdragende oranje kunststof. De lamellen zijn allemaal gelijkvormig, en worden met een klemmetje op het frame vastgezet. De armleggers wor­ den gepopnagelt. Kho Liang I ontwierp veel voor de firma CAR in Katwijk, een bedrijf dat zich voornamelijk bezig hield met kantine,kantoor- en zaalmeubelen. De modulaire opbouw en industriële uitstraling van deze tuinstoel maakte de serie zeer succesvol. De 305, 315 en de 309 waren ook met houten lamellen leverbaar, desgewenst zelfs met een gestofferde lamel. Op de 309 kon zelfs met een handomdraai een plastic kuipje op worden gemonteerd. Eerlijkheid gebied ons te zeggen dat de afgebeelde oranje stoel erg snel van kleur verschoot en de bevestiging dikwijls afbrak. en plaat gebogen vezelcement, meer is het niet. Deze lage tuinstoel. Loungestoel zouden we nu zeggen, is eenvoudig te pro­ duceren. Er is zelfs geen materiaalverlies. De vernieuwende toepassing die Willy Guhl in 1954 bedacht zorgde onmiddelijk voor een prestigieuze onderscheiding: de stoel werd gelauwerd met ‘Die Gute Form’.

Guhl ontwierp daarna voor de firma Eter­ nit ook plantenbakken. Eternit gebruikte in die tijd echter nog het cement asbest als ve­ zel, iets wat de reputatie van de producten geen goed deed.

nummer 2 winter 2012 33

Erik van Gelder, Stijltuinen

1

Welk boek ben je aan het lezen Het boek ‘Dromen, Durven, Doen’ van Ben Tiggelaar. Verder lees en kijk ik vooral naar tuin- en architectuur boeken en tijdschriften met veel foto’s. Dat is mijn inspiratiebron voor nieuwe tuinen en projecten.

2

3

Ik ben duidelijk meer een bouwer. Ik ben altijd op zoek naar nieuwe toepassingen.

Hoe kunnen dingen beter, praktischer, sfeervoller en mooier gecombineerd worden.

Vooral fraaie combinaties met duurzame materialen kunnen me ontzettend boeien.

Groen versterkt naar mijn mening de harde materialen in de tuin. Graag pas ik beplanting op zo’n manier toe dat het ritme en rust geeft in het geheel. Dus: een bouwer, maar zonder groen geen tuin!

Naast wie wil je in het vliegtuig zitten, op die lange trip over de oceaan? En wat zou je hem of haar willen vragen?

Een aantal maanden geleden bekeek ik op aanraden van mijn tante een film van Wayne W. Dyer, The Shift. Het bleek een zeer interessante film waarin mensen worden gevolgd die een belangrijke verschuiving meemaken in hun leven. Het lijkt me erg inspirerend om naast hem te zitten in het vliegtuig en hem eens te spreken. Door het bekijken van de film ben ik ook zijn boeken gaan lezen. Hij heeft een zeer interessante kijk op het leven. En als ik er nog een mag noemen. Luciano Giubbelei. Deze toonaangevende tuinontwerper heeft twee maal goud gewonnen op de Chelsea flower show.

34 nummer 2 winter 2012

Ben je in je dagelijks werk meer een bouwer of ... meer een bioloog (en zou je willen dat dat anders was?)

4

5

Welke plant of welke heester zou iedereen beter moeten leren kennen; want: zo fijn, zo fraai?

Ik ga voor een boom. De Acer shirasawanum ‘Aureum’, een traag groeiende, schitterende Japanse esdoorn met geelgroen blad.

Welke jeugdherinnering heb je aan tuinieren?

Vroeger ging ik altijd met mijn vader mee.

Hij had een hoveniersbedrijf waardoor ik al op jonge leeftijd te maken kreeg met het groenvak en het ontwerpen en aanleggen van tuinen. Tekenen heb ik altijd al leuk gevonden. Al vanaf mijn twaalfde jaar werkte ik de tuinschetsen van mijn vader uit tot presenteerbare tuinontwerpen.

7

Plan je je vakanties wel eens zo, dat je en passent ook even een Tuinen Festival, een fraaie historische tuin of landgoed, of een mooie tuinenbeurs kan meepakken?

Jazeker, afgelopen maand nog ben ik naar de beurs Maison et Object geweest in Parijs.

Waar ik samen met mijn vrouw ook diverse tuinen en parken bezocht heb. Onder andere het welbekende Parc la Villette en Parc ClichyBatignolles - Martin Luther King; een nieuw ecologisch en duurzaam park in aanbouw.

Zeer de moeite waard!

8

6

Twitter je?

Ik heb een aantal maanden geleden al wel een twitteraccount aangemaakt. Ik twitter nog niet echt. Ik vind het wel belangrijk, maar ik wil me eerst goed oriënteren. Ik wil er dan namelijk ook voor de volle 100% uithalen wat er in zit. Ik heb wel een aantal weken geleden een Qr-code gemaakt. ;-)

Wat voor een artikelen of onderwerpen wil je dat er in de volgende GroenLokaal staan?

Ik lees graag hoe mijn collega groen­ professionals met bepaalde oplossingen komen en ik laat me graag inspireren door de ideeën en ervaringen van vakgenoten en andere specialisten in ons mooie vakgebied.

Een uitgebreid interview met bijvoorbeeld Luciano Giubbelei zou natuurlijk erg interessant zijn. Dan hoef ik ook niet naast hem in het vliegtuig te zitten. ;-)

www.stijltuinen.nl

nummer 2 winter 2012 35

Ontwerpen met planten

S

tructuur, licht en beweging, daar draait het om, bij de beplantingsplannen van Piet Oudolf.

Internationaal bekend en veelgevraagd tuinontwerper Piet Oudolf biedt met dit boek een inspiratiebron voor een ie­ der die met gevoel tuinen ontwerpt. Een tuin is wat Oudolf betreft een ‘impressie en expressie van de natuur’. Na het bespreken van de basisprincipes volgt het hoofdstuk beplan­ tingspalet, daarna volgen de plattegronden en tekeningen.

De beplantingskennis van Oudolf is fenomenaal, gepokt en gemazeld door de praktijk is hij de meester in het creëren van composities.

Zijn eigen tuin en voormalige kwekerij in Hummelo zijn wereldberoemd, het overzicht van zijn mooiste projecten in het boek Landschap in landschap is in veel landen versche­ nen. Dit boek is samen met Noël Kingsbury geschreven en samengesteld. Hanneke van Dijk vertaalde en bewerkte het boek dat in 1999 voor het eerst verscheen en recent opnieuw is uitgebracht.

Wij zijn zelf dol op pagina 29, waar Molinia en Sanguisor­ ba schitteren naast de Foeniculum en Thalictrum. Met deze combinaties wordt zelfs een herfsttuin een feest om naar te kijken.

Ontwerpen met planten Auteur Piet Oudolf Uitgeverij Terra Lannoo ISBN 978 90 8989 502 8 160 pagina’s Prijs a 25,99

36 nummer 2 winter 2012

Een vlechtheg heeft geen haast

D

at het niet altijd kersverse boeken zijn die onze aandacht trekken blijkt uit de vreugde die de redactie ervoer toen we dit boekwerkje –tweedehands – aantroffen.

Het boekje uit 2002 gaat over de kunst van het heggen­ vlechten. De auteur houdt een pleidooi voor het maken van vlechthagen, waarvan hij de eeuwenoude geschiedenis ver­ telt. Vlechthagen, die vroeger dienden om wilde dieren van het vee weg te houden, worden nu aangeplant om de natuur juist dichterbij te halen. In het boekje wordt praktische infor­ matie gegeven over het maken en onderhouden van vlecht­ heggen, over legstijlen en het benodigde gereedschap. Het boekje is geillustreerd met zwartwittekeningen. Een boekje om te hebben. En misschien ook om iets mee te doen, want de auteur zou het liefst alle Hollandse schuttingen vervangen zien worden door vlechtheggen.

Een vlechtheg heeft geen haast Auteur Thomas Slobbe en Jef Gielen harde kaft, stofomslag gebonden, 126 pagina’s ISBN 90 76661 05 7

De andere groenten

J

ean Vanhoof, tuinjournalist en presentator van Groene Vingers, het programma van VTM in België, heeft een nieuw boek uitgebracht.

Vergeten Groenten zijn inmiddels meer dan een trend te noemen. Het is een lifestyle en dat willen we terugzien! In onze vensterbank, in de tuin en op ons bord. Nu werd de hype de afgelopen drie jaar zo groot dat er ook wel eens onzin werd verkocht, zelfs de bloemkool werd bij wijze van spreken tot vergeten groenten gepromoveerd. Maar dit boek is anders.

Dit is een goed boek! Jean Vanhoof benaderd het schrijven over de groenten van drie kanten.

In het deel Voorkomen en gebruik lees je de plantbeschrij­ vingen, In de tuin gaat over hoe te zaaien en te behandelen, en In de keuken laat je kennismaken met de recepten van de bladmosterd, yacon, boomspinazie, brave hendrik, ijskruid, limoenkomkommer, eeuwig moes, kanibaaltomaat, kafferko­ ren, zonnewortel, vogelmuur en teunisbloem. Vanhoof krijgt hierbij hulp van vijf gerenommeerde chefs die ieder vernieu­ wende gerechtjes met vergeten groenten presenteren.

O, en eind februari 2012 ligt alweer zijn volgende boek in de winkels: De Mooiste Zwemvijvers van Europa!

Natuur in de straat

D

e sterk bij de natuur betrokken Nederlandse generatie babyboomers gaat binnenkort de scepter overdragen aan een volgende generatie. En dat zijn mensen die nauwe­ lijks binding hebben met natuur en milieu. Zelfs de seizoe­ nen, die nog wel tot in de steden doordringen, ervaren zij als hinderlijk. Er zijn pollen in het voorjaar, benauwde hitte in de zomer, gladde spoorwissels in de herfst en bevroren auto­ ruiten in de winter. Deze komende generatie mensen maakt wel verre reizen alsof de bestemming om de hoek ligt. Ze kennen de natuur van Thailand en Bolivia, niet die van Texel of het IJsselmeer. Ze zijn dol op de natuur in Nieuw-Zeeland, maar schamperen over de Zeeuwse eilanden.

Natuur in de straat is het actieplan van de Vereniging Neder­ lands Cultuurlandschap, dit boek maakt inzichtelijk wat er met de natuur in de stad moe gebeuren om onze kinderen weer kennis te laten maken met het groen. Bij dit boek zit ook een stripboekje om weg te geven. Aan een kind in uw omgeving!

Natuur in de straat Auteur Jaap Dirkmaat 174 pagina’s

De Andere Groenten

ISBN109081792725

Tuinieren en koken met

Prijs a 24,95

nieuwe en oude groenten Auteur Jean Vanhoof - foto’s Marc Slootmaekers Uitgever Lannoo ISBN 978 90 209 9861 0 170 pagina’s Prijs a 29,99

nummer 2 winter 2012 37

De Tuinen van de Hortus Botanicus Haren

Hortus entreekaarten (van 1 april t/m 31 december) Entreekaart Volwassenen vanaf 13 jaar: d 7,00 Jaarkaarten Hortus jaarkaart: d 30,Bezoekadres: Kerklaan 34 9751 NN Haren Postadres: Stichting Behoud Groene Hortus Postbus 179 9750 AD Haren Telefoon (050) 537 00 53 www.hortusharen.nl info@hortusharen.nl

38 nummer 2 winter 2012

Een Hortus botanicus is een botanische tuin of wel een plantentuin genoemd wordt. Het gaat daarbij om een tuin met een wetenschappelijk karakter en een wetenschappelijke plantencollectie.

De hortusdirecteur wordt praefectus horti genoemd, de hortulanus is de technische beheerder van de hortus.

N

aast het wetenschappelijk karakter hebben botani­ sche tuinen in de 21e eeuw nog andere bijzondere taken. Duizenden plantensoorten die in meerdere of minder mate bedreigd worden, kunnen in botanische tuinen voor uitsterven worden behoed. Maar vooral kan een ieder die iets van planten wil weten, in een van de meer dan dertig botanische tuinen in Nederland tussterecht.

Vanaf 1 april 2012 zijn de bijzondere tuinen in Haren weer geopend. Deze tuinen bestaan al sinds 22 juni 1626.

Op die dag kocht de Groninger botanicus-hovenier-apotheker Hendrick Munting (1583-1658) een lapje grond aan de Grote Rozenstraat in de stad Groningen en begon er een tuin. Deze ging op 29 januari 1691 over naar de Rijksuniversiteit Gro­ ningen en bleef daaar tot 1967, toen verhuisden de planten naar de Hortus op het landgoed van ‘t Huis de Wolf. De in 1973 aangelegde Kruidentuin is als eerbetoon genoemd naar de stichter Henricus Munting. Deze tuin heeft een geome­ trisch, 17e eeuws ontwerp en dezelfde als de oorspronkelijke tuin van Munting. In totaal is de Hortus, nabij het dorp Haren en gelegen tussen de Rijksstraatweg en de Kerklaan, twintig hectare groot. De Hortus wordt beheerd door de ‘Stichting Behoud Groene Hortus de Hortus in Haren’. In het park is ook een volière van de Stichting Papegaaienhulp aanwezig, waar papegaaien van verschillende soorten opgevangen worden.

In het park bevindt zich, in de authentieke Chinese tuin, ook een restaurant in Chinese stijl.

De Hortus Haren is de grootste botanische tuin van Neder­ land. Er zijn diverse planten uit alle streken van Nederland maar ook uit de rest van de wereld te vinden.

In het Arboretum bloeien de stinzenplanten al vroeg.

De heesters en loofbomen in deze tuin horen thuis op het noordelijk halfrond. Onder deze bomen groeien de stinzen­ planten, overblijvende kruidachtigen zoals boerenkrokus, gele anemoon, sterhyacinth en holwortel. Al vroeg in het voorjaar zorgen zij voor veel kleur onder de oude bomen.

Stinzenplanten zijn vanaf de late middeleeuwen gekweekt rond de versterkte stenen woningen van de adel, die in Fries­ land ‘stins’ en in Groningen ‘börg’ genoemd worden.

Tussen mammoetbomen en slangendennen staat de zeld­ zame Australische wollemi pine, die verwant is aan de meer bekende slangenden of apenboom. Ook de collectie sparren en zilversparren is van belang. Verder staan hier levensbo­ men en cipressen. Het Pinetum heeft een bijzondere on­ derbegroeiing. De afgevallen naalden zorgen voor een zure bodem, waar verschillende mossoorten, varens en padden­ stoelen het goed doen.

In de Fruithof staan monumentale hoogstam fruitbo­ men. Beide moesappelbomen van het vroeger zeer bekende ras Bramley’s Seedling zijn al meer dan 80 jaar oud. In de volksmond worden ze ‘Sedelingen’ genoemd. Eén boom ligt sinds een zware storm op zijn kant, maar draagt nog volop vruchten. Samen met de zes stoofperen van het ras Gieser Wildeman vormen zij de restanten van een oude boomgaard.

Deze hoorde bij een boerderij die vroeger op het terrein van de Hortus heeft gestaan. In 2006 is begonnen met de aan­ plant van enkele tientallen soorten klein fruit, zoals bessen bramen en frambozen. Ook zijn er meer dan twintig fruit- en notenbomen geplant, waaronder oude streekrassen.

In de Laarmantuin leven wilde planten in een natuur­ lijk milieu. Ook zeldzame vogels, vlinders en libellen voe­ len zich hier thuis. Op de schrale grond van het heidegebied gedijen meer dan twintig soorten planten die op de ‘Rode Lijst’ staan. Dit zijn soorten die in Nederland in hun bestaan bedreigd worden, zoals de lavendelheide, gaspeldoorn, been­ breek, parnaskruid en Zweedse kornoelje. lees verder op de volgende pagina

nummer 2 winter 2012 39

is de op één na grootste Chinese tuin binnen Europa. Door de Chinese tuin wandelen is als dwalen door een Chinees schilderij. De galerijen met verrassende doorkijkjes, pavil­ joens, kronkelende paden met wisselende gezichtspunten, Een gedeelte van de Agrarische tuin is sinds 2008 een een vijverpartij, een eiland en een waterval zijn bedoeld om permacultuurtuin geworden. Dit is een unieke eetbare tuin de bezoeker te doen dromen. waarin zoveel mogelijk met de natuur wordt samengewerkt.

De grond wordt er volledig met rust gelaten en de bodem bedekt met stro en organisch materiaal. Zo wordt op een natuurlijke manier geprobeerd de grond nog vruchtbaarder te maken. Hier staan bijzondere fruitbomen, bessenstruiken, groenten, kruiden en eetbare bloemen. Over de pergola’s In de Floriadetuinen tonen plantenkwekers hun werk. klimmen druiven en kiwi’s. Er staan torens met daarin aard­ Kleurrijke vaste plantenborders, coniferen en heide sieren beien, kruiden en groenten. deze tuinen. Elke tuin toont de producten van een kweker die meedeed aan de Floriade van 1992. Er zijn vele soorten hosta’s te zien, lelies, astilbes, pioenrozen en herfstasters. De Wereldtuinbouwtentoonstelling Floriade wordt sinds 1960 om de tien jaar in een Nederlandse plaats gehouden. Na af­ loop van de Floriade in Zoetermeer (1992) werd er een plek In het tuingedeelte dat Grasland genoemd wordt, zijn gezocht om de tuinen een waardige bestemming te geven. Zo verschillende groeiomstandigheden gemaakt zoals die in Eu­ werden de tuinen na het evenement ter beschikking gesteld ropese graslanden voorkomen. Dit variëert van droge kalk­ aan de Hortus te Haren. rijke zuidhellingen tot vochtige weitjes. Het gebied wordt jaarlijks gemaaid en het maaisel wordt afgevoerd zodat de bodem schraler kan worden. Daardoor wordt het grasland geschikt voor orchideeënsoorten als de gevlekte orchis, het soldaatje, de brede orchis en de grote keverorchis. In het voor­ jaar bloeien de kievietsbloemen en primula’s uitbundig. Heel Door de natuurlijke omgeving en de afmetingen (ruim bijzonder zijn ook de grote wolfsklauw, een sporenplant uit 1.200 m2 en bijna 15 meter hoog) is de Kas zeer geschikt de oertijd en het vleesetende plantje vetblad. voor allerlei bloemenshows. In najaar van 2005 is wegens economische redenen het verwarmen van de kassen beëin­ digd. Om de kas zoveel mogelijk weer een mooie uitstra­ ling te geven, groeien er nu meerdere winterharde planten aangevuld met de seizoensbloemen zoals tulpen, hyacinten.

In de bassins zwemmen een groot aantal vissen, tijdens de Een oud Chinees gezegde luidt: ‘In de hemel is het para­ zomerperiode worden deze vissen dagelijks om 13:30 uur dijs, op aarde zijn Hangzhou en Suzhou’. De eeuwenoude gevoerd en is een leuke attractie voor de bezoekers. In de tuinen van Suzhou, die als de mooiste van China worden zomer, als de temperatuur weer tropische waarden kan be­ beschouwd, hebben als voorbeeld gediend voor de Chinese reiken door de kracht van de zon, is er ook een expositie te tuin in Haren. Zowel het ontwerp als de aanleg zijn verzorgd zien over planten en cultuur van Peru. De planten uit het door Chinese experts. De gebruikte materialen zijn authen­ Andes-gebergte hebben sinds de ontdekking door Columbus tiek. Bij de opening in 1995 door H.M. koningin Beatrix ont­ grote invloed gehad op onze westerse cultuur. De aardappel, ving de tuin de naam Het Verborgen Rijk van Ming. Het tomaat, spaanse peper, paprika en maïs zijn allang niet meer

40 nummer 2 winter 2012

weg te denken uit onze keuken. Maar ook minder bekende soorten als knolcapucien, kaapse kruisbes, oca, cassave en passievrucht komen steeds vaker op de markt. Veel Peruvi­ aanse planten behoren tot de familie der nachtschaden. Zij bevatten alkaloïden en hebben daardoor effect op het zenuw­ stelsel. Sommige zijn zeer giftig, andere werden en worden door sjamanen gebruikt om visioenen op te wekken. Behalve eetbaar zijn de planten van Peru ook vaak bijzonder mooi en dienen daarom als sierplant, zoals de Brunfelsia, de Brug­ mansia en de Cestrum.

De reis naar de tuinen van Ogham, zoals de Keltische tuin genoemd is, begint in de Poolgarden van de Engelse tuin.

Aan het eind van de vlonder is een ingang gemaakt, waarbij de ringmuur van ruwe stapelstenen doet denken aan een elfenfort. Het Pad van de Zee ligt aan de binnenzijde van de bomenring. Zoek uw geboortedag en vind de boom die bij u past. Bij elke datum hoort een boom.

De Hortensiatuin bevat een grote variatie aan prach­ tige hortensia’s. De hoger opgaande planten staan langs de randen, de lagere in het middengedeelte. Het kleurenpalet In de Thematuinen heeft elke tuin één plantensoort als loopt van roze via wit naar blauw. De hortensiasoorten heb­ thema. Hier zie je dus tuinen met enkel waterplanten, bam­ ben een bolvormige of een schermvormige bloeiwijze. boe, hortensia’s, botanische rozen en borders met een be­ paalde kleur. De Watertuin bestaat uit een geometrisch gevormd vijvergedeelte met houten vlonders en pergola’s die een architectonische functie hebben. Daarnaast is er een na­ tuurlijk gedeelte met water- oever- en moerasplanten langs de oevers van een kronkelend beekje. In de Bamboe- en grasIn de Botanische rozentuin is een aantal oorspron­ sentuin vindt u veel winterharde bamboesoorten waaron­ kelijke, wilde rozensoorten als de hondsroos, rimpelroos en der Pleiobastus-, Phyllostachys-, Sasa-, en Fargesia-soorten. de duinroos te zien. Na de bloei vormen deze rozen fraaie De bamboetuin wordt omringd door een grassentuin met bottels. onder meer Festuca-, Miscanthus-, Melica- en Stipa-soorten.

In de Keltische tuin zijn elementen uit de mytholo­ gie van de oude Kelten uitgewerkt. De Kelten hadden een grote verering voor de natuur en vooral voor bomen. Ook bestudeerden zij de kosmos en het vaststellen van de juiste tijd, om te weten te komen wanneer er gezaaid kon worden en wanneer de goden gunstig gestemd waren. Het Keltische jaar was ingedeeld in zon- en maanfestivals. Bepaalde eigen­ schappen, symbolen, bomen en takken werden verbonden aan de verschillende periodes in het jaar. De Kelten deden voorspellingen met behulp van in houtstaafjes gegraveerde letters, waaruit het Oghamalfabet ontstaan is.

Dan is er ook nog een Bijenstal waar je het leven van de bijen kunt observeren. Bijen houden, vroeger en nu is het thema van de bijenstal, die gebouwd werd naar aanleiding van het 75-jarig bestaan van de imkervereniging Haren-Pa­ terswolde. In de korvenstal wordt de woudbijenteelt uitge­ beeld door een bevolkte holle boomstam. Verder staan hier gewone strokorven, een zwanehalskorf en een bisschops­ muts. In de stal met bijenkasten wordt een beeld geschetst van de hobby-imker, die vier tot vijf bijenvolken houdt voor zijn plezier. In de bezoekersruimte is – achter glas – een en ander te bekijken. De honing wordt ook geslingerd in de Hor­ tus, de honing is na het slingeren te koop.

nummer 2 winter 2012 41

Rob Franken, algemeen directeur Van der Tol Groep

2

Naast wie wil je in het vliegtuig zitten, op die lange trip over de oceaan? En wat zou je hem of haar willen vragen?

Als ik uiteindelijk dan toch in een vliegtuig zou belanden, zou ik het liefst naast de piloot zitten. Ik heb maar één vraag voor hem; zou u zo snel mogelijk willen omkeren en landen alsjeblieft? Inderdaad: vliegangst.

3

1

Ben je in je dagelijks werk meer een bouwer of ... meer een bioloog (en zou je willen dat dat anders was?)

Hoewel ik een groot natuurliefhebber ben, ben ik toch meer een bouwer. Bij bouwen denk ik aan uitvinden en aan innovatie, nieuwe dingen maken en nieuwe wegen inslaan.

Welk boek ben je aan het lezen Sashenka van Simon Montefiore.

Een geweldig historisch epos waarvan vooral de paranoia van het totalitaire systeem in het Rusland van de vorige eeuw mij intrigeert.

Het levensverhaal van Saschenka, de dochter van een rijke joodse bankier in St. Petersburg, bestaat uit drie delen en begint in 1916 aan de vooravond van de Russische revolutie. Daarna maakt het verhaal een sprong naar 1939 om te eindigen in 1994, de tijd van de glasnost.

Ik vind het wel een aanrader.

www.vandertolgroepbv.nl

42 nummer 2 winter 2012

4

Welke plant of welke heester zou iedereen beter moeten leren kennen; want: zo fijn, zo fraai?

Zonder twijfel de Forsythia. Volstrekt ondergewaardeerd, als je het mij vraagt.

Geweldig hoe je als verschrikkelijk lelijke heester één keer per jaar toch dusdanig de aandacht weet te trekken dat heel Nederland er weer zin in krijgt, omdat je ze er allemaal op attent maakt dat het eigenlijke Nieuwjaar begint; de lente! Daar kan geen heester aan tippen en daar kan bovendien menig reclamemaker nog wat van leren.

5

Welke jeugdherinnering heb je aan tuinen of tuinieren?

Wij hadden thuis vroeger een enorm grote tuin. Het eerste deel was siertuin en het achterste deel was mijn domein. Ik hield daar kippen, eenden, fazanten en geiten. Ik was er altijd in aan het rommelen. Mijn vader hield een oogje in het zeil, maar eigenlijk mocht ik er alles. Als we een uitkijktoren op vakantie in Duitsland hadden gezien, dan gingen we die gelijk in onze tuin bouwen als we weer terug waren.

6 7

Twitter je?

Nee. Ik ben bang dat ik daar heel erg onrustig van word.

Plan je je vakanties wel eens zo, dat je en passent ook even een Tuinen Festival, een fraaie historische tuin of landgoed, of een mooie tuinenbeurs kan meepakken?

8

Welke artikelen of onderwerpen wil je dat er in de volgende GroenLokaal staan?

Het GreenCity project. Dat is een leer/werk­ bedrijf gericht op jongeren met belangstelling voor groen ondernemerschap. De ambitie is om de leefbaarheid van steden te vergroten door het aanleggen van groene daken. Naast het groene karakter kenmerkt het project zich door een sociale insteek. Ze investeren namelijk in jongeren die belangstelling hebben voor de groene economie.

De jongeren worden opgeleid tot basis Green Roof Professional. Door bedrijfsmatig te werken is er ruimte om salaris én opleidings­ kosten te betalen. Na een jaar is er de moge­ lijk­heid om een eigen bedrijf te starten. Niet alleen een geweldig, maar vooral ook een gedurfd en bijzonder initiatief dat eigenlijk alleen maar winnaars oplevert.

Oh ja, en aandacht voor de Forsythia, natuurlijk!

Vaak deed ik dat wel, maar eerder een historische tuin of landgoed dan een Tuinenfestival. Ik heb een bovenmatige belangstelling voor geschiedenis, vandaar.

Maar sinds vorig jaar heb ik mijn paspoort ingeleverd omdat ik een vakantiehuisje bijna op het strand van Terschelling heb gekocht.

De komende vakanties ben ik alleen daar te vinden, vrees ik.

nummer 2 winter 2012 43

Het derde Appeltern Tuinenfestival 2012 Na de twee eerdere succesvolle edities van het Tuinenfestival van Appeltern heeft de Tuinen van Appeltern de derde editie het thema De straat als tuin meegegeven.

De straat wordt meer en meer een onpersoonlijke plaats om te vertoeven, slechts vormgegeven door functionele dingen, zo stelt het tuinenpark. In het park zijn nog een aantal tuinen van de vorige festivals te bewonderen.

44 nummer 2 winter 2012

GroenLokaal deed de oproep aan haar lezers om ontwerpen die niet tot de prijswinnende tuinen behoren, in te sturen.

ARJAN

Fokker van Fokker Hoveniersbedrijf in Duizel nam deel aan de ontwerp­ wedstrijd. Arjan: ‘Mijn inzending haalde het helaas niet. Het idee stond te ver van de opdracht af en had een schaalpro­ bleem, volgens de jury’.

Het idee voor de inzending is ontstaan tijdens een tour­ rit op de motor in de Dolomieten. Op een gegeven momen belanden we op een terrasje met een fenomenaal uitzicht. Ik was buitengewoon gefascineerd door al die weggetjes die ik in de verte zag kronkelen, weggetjes die ik notabene zojuist gereden had.

Waar gaan ze heen, waar komen ze vandaag, ik kreeg di­ rect zin omweer op te stappen, om verder te rijden, om ze allemaal te gaan rijden, om op onderzoek te gaan. Hoe is het daar, een stuk verderop, wat is daar te zien. Natuurlijk realiseer ik me dat na deze kronkelwegen er weer tientallen nieuwe liggen. Te wachten op verkenning.

Wat me opviel, is dat deze kronkelende asfaltweggetjes in feitelijk de natuur nog aantrekkelijker weten te maken. Ze versterkten als het ware de pure natuur. Ik wilde dit uitzicht vast houden, mee naar huis nemen en in een tuin plaatsen.

Mijn ontwerp begint dan ook met enkele forse donkere dennen op de voorgrond, die, naar mate ze verder achter in de tuin staan, snel kleiner worden. De kronkelende straat, als onderdeel van de natuur, wordt bekleed met sedummatten.

De rest van de tuin wordt eveneens bekleed met deze mat­ ten, oplopen tegen de verhoogde zijkanten. Die zijkanten zijn bekleed met grote prints van de Dolomieten, in de hoek staan twee spiegels waar de weg in verdwijnt. Op de voorgrond staat Pennisetum ‘Hameln’ met Pennisetum ‘Little bunny’.

De gebogen weg is van metaal. Voor mij is dit de perfecte verbeelding van de straat als tuin. lees verder op de volgende pagina

nummer 2 winter 2012 45

HANS

van Engen, landschapsarchitect bij de dienst landelijk gebied in Breda stuurde een ontwerp gebaseerd op drie thema›s in: asfalt, zout en blik.

Deze drie producten zijn volgens Hans direct te herleiden aan het hedendaagse straatgevoel. Asfalt is, zo stelt hij, een heel duurzaam product. Door een toeslag met gerecycled au­ toglas kan zelfs een bijzonder fraai effect worden verkregen, een effect dat het negatieve grauwe zwart een heel nieuw beeldmerk mee kan geven.

Jaarlijks wordt er in Nederland zo›n 150.000 ton strooi­ zout uitgereden. Bomen en planten hebben hier ontegenzeg­ gelijk veel van te leiden, daarom plant Hans in zijn ontwerp juist zoutminnende soorten aan.

46 nummer 2 winter 2012

En over blik zegt Hans het volgende: De straat is van ieder­ een. Er is niemand die echt verantwoordelijk is voor de straat, reden waarom er over het algemeen een onwaarschijnlijke hoeveelheid zwerfvuil ligt. Hij stelt voor al dit zwerfafval op een groe hoop te gooien en te verwerken in het straatbeeld.

Zo wordt het een kritische oproep tot gestructureerd herge­ bruik van materialen. Overigens gooit hij het niet letterlijk zomaar op een hoop, hij walst bijvoorbeeld alle aluminium blikjes en maakt er een dakbedekking van. Als ware het lei­ tjes.

Tezamen met de uitbundige beplanting is deze straat een heuse tuin. Wat de jury van deze inzending vond is helaas niet bekend.

KARLIJN&JET

zijn prijsvraag­ deelnemers pur sang. Hun inzendingen ontvangen steeds veel lof en regel­ matig eerste en tweede prijzen. Voor het Tuinenfestival 2012 bedachten zij: Samen spelen.

De jury: Het idee van dit ontwerp zal heel moeilijk over te brengen zijn zonder tekst en uitleg en dus is de vraag: moet het dan nog wel gemaakt worden of is het als idee en tekst goed genoeg? De jury denk niet dat de fysieke uitwer­ king nog iets zal toevoegen en vreest voor te veel decoratie in plaats van ontwerp.

Karlijn Looman en Jet Schaap stellen: De straat was vroe­ ger een plek om te spelen met kinderen uit de buurt. Straat­ elementen konden gebruikt worden om te spelen. Met veel fantasie werd de straat een waar speelparadijs. Een goot was geen goot meer maar een knikkerbaan, een stoep was om te

hinkelen, de rijbaan een plek om te voetballen, te rolschaat­ sen of te gebruiken als een grote kleurplaat.

De foto uit de jaren ‘70 en het gedicht van Corry nemen je terug naar deze tijd. Het inspireerde ons om dit gevoel van de straat van vroeger te vertalen naar de tuin van nu.

Het ontwerp is een weergave van de foto van toen, de beel­ tenis van de straat is vertaald naar de tuin. Het gevoel van het ‘op je knietjes het rollen van de knikkers te zien’ is aan­ wezig, de elementen van vroeger, de bakstenen bestrating en de goot, zelfs de kleuren van toen zijn terug te vinden in ons ontwerp van de Straat als tuin. Natuurlijk hebben we verschillende typen beplanting toegepast. De plantenborder bestaat uit verschillende beplantingssoorten, de bestrating bestaat uit bodembedekkers van verschillende mossen. Het ontwerp voorziet ook in een waterelement en zitelementen.

Het is een bruikbare tuin die weinig onderhoud vergt.

nummer 2 winter 2012 47

Appeltern Tuinenfestival

De straat als tuin De winnaars

De winnaars van het derde Appeltern Tuinenfestival zijn bekend! Het thema: ‘De straat als tuin’ bleek geen eenvoudige opgave voor de ontwerpers en hoveniers. De deelnemers werden uitgedaagd tot ‘een beeldende stimulans geven aan het denken over de toekomst.

48 nummer 2 winter 2012

U

it de tientallen inzendingen werden tien ontwerpen geselecteerd die ieder een geheel eigen interpretatie van het thema ‘de straat als tuin’ beloven. Het thema is door de deelnemers op meerdere manieren ingevuld. Er zijn ontwerpers die het thema als een protest tegen de uni­ forme en stenige straten hebben uitgewerkt, anderen bieden juist oplossingen om de straat te ‘vertuinen’. Een derde groep heeft het thema op zeer kunstzinnige wijze vertaald.

Het resultaat is een enorme diversiteit, zowel aan ontwer­ pen als aan inzenders. Bijzonder te vermelden is dat twee van de tien ontwerpers uit België komen, waarmee het festival voor het eerst haar grenzen opent.

Opvallend is het werken in – speciaal voor deze inzen­ ding opgezette –ontwerpcollectieven. De inzenders komen

uit het werkveld van de landschapsarchitectuur, de tuinar­ chitectuur, het tuinontwerp en de ontwerpende hovenier.

Bij de bekendmaking van de namen van de eerst nog ano­ nieme inzendingen bleken zich meerdere alumni cursisten van de cursus Stadse Landschappen van de TuinAcademie te bevinden.

De geselecteerde inspirerende en wervelende ontwerpen voor 2012 worden op dit moment aangelegd in het tuinen­ park Appeltern. De feestelijke opening vindt plaats op een ons nog onbekende datum, wij zullen u op de blog van GroenLokaal en via Twitter op de hoogte houden van dit feestelijke moment!

1 Er was eens Jardin Vitale, een gelegenheidscollectief van vijf ontwerpers die hun krachten hebben gebundeld is te vinden op www.jardinvitale.com Ingeline Ribbens-Ravelli www.rrcreaties.nl Jorine Boogaard www.burofloris.nl Richard van der Meer hoveniersbedrijfvandermeer.nl Tjitske Bezema www.liveyourheart.nl Vera van den Broek Stedenbouwkundig ontwerp en onderzoek

lees verder op de volgende pagina

nummer 2 winter 2012 49

2 Re-Used

Richard van der Meer hoveniersbedrijfvandermeer.nl

3 Confrontatie

Machteld de Jong-Touburg, HofplanTuinontwerpen www.hofplan.nl Monique Wilmink-Groeneveld, Jardin des fleurs tuinontwerp en beplantingsadvies www.jardindefleurs.nl

4 Het Straatbomenbos Wim van Mello - Ontwerpburo voor Tuin & Groene Ruimte (BelgiĂŤ) www.burovanmello.bel

50 nummer 2 winter 2012

5 Keer het om

Marlies Schouten - Plantaardig vormgever / Interieurontwerper www.marliesschouten.nl

6 Pluk de straat

Esther de Graaf - EScape Tuinarchitectuur

nummer 2 winter 2012 51

7 Sturen en gluren

Willy Reynders / Piet Rietveld Willy Reynders Tuinarchitectuur (BelgiĂŤ) www.tuinen-reynders.info

8 Tegeltuin

Tomas Degenaar Karres en Brands landschaparchitecten www.karresenbrands.nl

52 nummer 2 winter 2012

9 Tuinstraat

Danny van Mullekom - BuroDiep tuinontwerp www.burodiep.nl Erik Lens - Plan10 Tuindesign www.plan10.nl Peter Sprengers - Dutch Home Art www.dutchhomeart.com

10 Point of view

Carina Pijnenborg Plantaardige werken www.plantaardigewerken.nl DaniĂŤlle Hulsebos TUIN Ontwerp Buro www.tuin-ontwerpburo.nl

nummer 2 winter 2012 53

Het Informatie Platform Tuinprofessionals schreef een wedstrijd uit om een tuin te kunnen realiseren op de jaarlijkse Tuinprofessionaldagen, een workshopsen productenevent Gorinchem.

De tuinontwerpwedstrijd betrof het ontwerpen en aanleggen van een duurzame tuin van 5,50 bij 8,00 meter.

Naast de link met het centrale thema De Nieuwe ­Natuur, waren er nog een aantal andere criteria van belang. Zo moest de tuin van alle kanten te betreden zijn, er moest niveauverschil en een vijver zijn en natuurlijk zou het handig zijn om bij de materiaal­ keuze zoveel mogelijk gebruik te maken van de IPT leveranciers.

Erik van Gelder, eigenaar van het bureau Stijltuinen | Exclusieve buitenruimtes is de winnaar van deze wedstrijd. En dat is niet zo vreemd. Erik staat onder vakgenoten en bij opdrachtgevers bekend om pro­ jecten waarbij duurzaamheid en luxe hand in hand gaan. Voor dit ontwerp heeft hij met succes verschil­ lende tuinfuncties en ideeën bij elkaar gebracht.

‘Comfort, gemak en natuur worden steeds meer met elkaar verweven’, stelt Van Gelder. ‘Duurzaamheid en luxe staan voorop in de keuzes die mensen maken bij de inrichting van hun buitenruimtes. De tuin is steeds meer een buitenkamer aan het worden met een stijlvolle uitstraling. Hierdoor concurreert de tuin met het comfort en het gebruik van de woonka­ mer. Ook buiten zie je nu designmeubels, muziekin­ stallaties, ledverlichting en sfeerhaarden. Door deze

54 nummer 2 winter 2012

IPT ontwe De Nieuwe luxe toepassingen is het mogelijk om steeds vaker en langer gebruik te maken van de buitenruimte.’

Erik ontwierp een tuin met een centrale waterpartij met randen waarop je kunt plaatsnemen om lekker met je voeten in het water te spetteren, een verhoogd terras van en een bijzondere, golvende houten vlon­ der waar je, door de speciale curves, op veel manieren op kan liggen om te luieren, te lezen of te loungen.

Overal hoor je het water zachtjes kabbelen, uit de na­ tuurstenen zuil midden in de vijver. Aan weerszijden staan muren met een ingebouwd televisiescherm. De twee bomen en de strook groenblijvende varens zor­ gen voor een frisgroene omlijsting. Zo kom je dichter bij de natuur. Maar dan wel op een moderne manier, die ook visueel interessant is. De tuin heeft boeiende doorkijkjes en mooie zichtlijnen.

Erik van Gelder heeft bij de opening van het event De Nieuwe Natuur zijn prijs, een cheque van 5.000 euro in ontvangst mogen nemen. Erik’s tuin is aangelegd door Teo van Horssen Hoveniers. Erik en Teo heb­ ben al vaker samengewerkt. ‘De aanleg van dergelijke bijzondere tuinontwerpen moet zeer professioneel

erpwedstrijd en we Natuur uitgevoerd worden’, zegt Erik over zijn keuze voor Teo van Horssen. ‘Het is van groot belang om een goede partij met ervaring in het aanleggen van dit soort tuinen in het hogere segment te betrekken.’

Teo van Horssen: ‘De tuinen van Erik zijn vrijwel altijd bijzonder. Het is een plezier om ze te maken, maar bij dit deze exclusieve maatwerkprojecten moet van te voren goed worden nagedacht over de uitvoering. We gaan regelmatig samen om de tafel zitten en bespreken hoe we bepaalde ideeën op de best mogelijke manier kunnen realiseren.’

In dergelijke projecten gaat veel tijd zitten. Het is immers geen catalogus tuin, waarvoor je alleen maar wat producten hoeft te bestellen. Inclusief het ont­ werp en de voorbereiding hebben we er met zijn al­ len wel een uur of 160 in zitten. We hebben hier op de Tuinprofessionaldagen weer kunnen laten zien dat goede samenwerking leidt tot hele mooie dingen, de reacties van de collega’s waren zonder uitzondering erg positief.

Voor meer informatie: www.teovanhorssen.nl en www.stijltuinen.nl en www.tuinprofessionals.nl

nummer 2 winter 2012 55

Mariette Klay, Groene Kikker Tuinontwerp, Heemstede

1

Welk boek ben je aan het lezen?

Ik ben een herfst/winter/vakantie-lezer.

Zo neem ik bijvoorbeeld op m’n komende vakantie mee: Tonio van A.F.Th. van der Heijden.

4

2

3

Naast wie wil je in het vliegtuig zitten, op die lange trip over de oceaan. En even spreken, natuurlijk!

Naast een dierbare vriendin die in Amerika is gaan wonen... we spreken elkaar nu veel te weinig, een paar keer per jaar via mail, nix aan.

5

56 nummer 2 winter 2012

Een hele fijne vind ik Salix Rosmarinifolia, een wilgje met lancetvormige rozemarijnachtige blaadjes. Wordt tot 2 meter hoog, kan probleemloos gesnoeid worden.

Supermakkelijke plant. Zag ’m jaren terug voor ’t eerst op de Floriade in Hoofddorp, als flossige haag.

Welke jeugdherinnering heb je aan tuinieren?

Met oma over de ‘hoge dijk’: dan wees ze steeds weer een plantje aan, dan moest ik kijken of ik wist wat ’t was, gezellig!

Haarlemmermeerstraat drie hoog: wij hadden een dakterras avant-la-lettre: zinken teilen met berkenboompjes!

Altijd superjaloers geweest op ‘zij van de Bennebroekschool’, want die hadden wel schooltuintjes en wij niet! Zag je ze weer lopen met emmers vol, razend werd je ervan!

Pinda’s planten, bonen laten kiemen, waterslakken in een grote glazen pot, we hadden ”t er maar druk mee op driehoog!

Ben je in je dagelijks werk meer een bouwer of ... meer een bioloog (en zou je willen dat dat anders was?)

In mijn werk probeer ik een bouwer te zijn... juist omdat ik uren kan zitten staren naar kikkertjes, watervlooien en mooie planten, maar daar krijg je een tuinontwerp niet mee af! Bij het ontwerpen probeer ik een ruimte altijd zo leuk & logisch mogelijk in te delen.

Hierbij kijk ik eerst naar ‘leuke plekkies’.

Dan begint het ‘bouwen’, het verdelen van de ruimte in verschillende functies en dus plekken.

Welke plant of welke heester zou iedereen beter moeten leren kennen; want: zo fijn, zo fraai?

6

Twitter je?

Jaja. Het is een raar, verslavend medium, maar wel een die je heel veel informatie en leuke netwerken oplevert!

8

7

Plan je je vakanties en passent ook even een Tuinen Festival, een fraaie historische tuin of landgoed, of een mooie tuinenbeurs kan meepakken?

Wat voor artikelen of onderwerpen wil je dat er in volgende GroenLokaal staan?

Ik wil heel graag ‘gewone’ tuinen zien die aangelegd zijn voor ‘gewone’ mensen in Nederland. In de glossy’s zie je steeds meer reportage’s over tuinen die geen tuin zijn maar een opbouw voor bijvoorbeeld Chelsea.

In Chelsea wordt met enorme bedragen gesmeten, voor tuinen die maar een week mooi hoeven te zijn. Niet heel realistisch en zielig voor mensen die een tuin ambiëeren en denken dat ze aan dat plaatje moeten voldoen! -Daarom graag meer tuinen, ontworpen door Nederlandse ontwerpers.

Ook interessant lijkt het me om eens een paar tuinen een aantal jaar na de aanleg te gaan screenen; wat is er nog over van het ontwerp, het beplantingsplan, hoe liggen de terrassen erbij, is het oprijpad nog om aan te zien, dat soort dingen, lekker spannnend en confronterend!

Helaas. De laatste keer was Sissinghurst; met een kind van 2 in de rugzak en een temperatuur van 38 graden. Daarna lieten we het wel uit ons hoofd. Als ik nu tuinen wil zien ga ik met mensen die ’t leuk vinden; collega’s of mijn tuinclub.

www.groenekikker.nl

nummer 2 winter 2012 57

tuin 4

Een steiger足 terras met uitzicht over Enkhuizen 58 nummer 2 winter 2012

Over de tuin en zijn ontwerper, hovenier en eigenaar; drie partijen die samen de tuin maken middels hun wensen en verlangens, hun kunde en kunst, hun ambacht en ambities om de mooiste buitenruimte te creëren.

I

n het hart van een historische stad is de ruimte schaars. Wonen en werken ver­ dringen elkaar. In de loop der eeuwen is er rijkelijk en toegeeflijk bijgebouwd achter de gevels van de panden. Lag er bij de woning een kleine stadstuin, dan fungeerde deze tot het einde van de negentiende eeuw dikwijls als een koer of plaats waar het dienstmeisje haar schrob- en boentaken verrichtte. Was de tuin wat groter van afmeting, dan zal er zeker een gedeelte als nutstuin in gebruik geweest zijn. Vandaag de dag zijn bijna alle nog reste­ rende stadse buitenruimten volgebouwd met achterhuizen, bijgebouwen of soms zelfs met een hofje, alleen toegankelijk via een heel smalle poort.

Woon je anno 2010 in het centrum van een eeuwen­oude stad, dan bof je dus enorm als je een tuin bezit. Het pand van Ellen en Henk ligt in het oude gedeelte van Enkhui­ zen. Het is meermalen verbouwd en hier is geen tuin meer aanwezig. Een mogelijkheid om een dakterras aan te leggen is er wel, maar gezien de monumentale status van het pand mag er niets worden bevestigd aan de gevel.

Door een aannemer is daarom heel in­ ventief een vlonder op een stalen frame geplaatst, net iets los van die gevel. Op een hoogte van acht meter!

En zo creëer je, hartje binnenstad, toch een zalige buitenruimte. Uiteraard krijg je op een dakterras altijd te maken met beperkingen door de maximale dakbelasting en dien je specifieke groeiomstandigheden te regelen voor de beplanting.

Het uitzicht vanaf je terras is niet altijd even fraai. Bij dit dakterras van de familie Van den Brink kijk je uit op een bonte verzameling van achtergevels, daken en een variatie aan airconditioningapparatuur.

Voor het bouwen van een dakterras is doorgaans een reguliere bouwvergunning en een constructieve berekening van het dak nodig. Ook als je dak niet geschikt blijkt om veel gewicht te dragen, kun je een dakter­ ras laten maken. Er wordt dan een complete stalen balkenconstructie met houten vloer aangebracht op de dragende muren. Als het ware over je dak heen, dus. En op dit ‘zwe­ vende’ terras kun je gemakkelijk het gewicht van een zalig zomerfeestje met wel twintig gasten kwijt!

Dit tuinverhaal en nog 21 andere tuin­verhalen zijn ook te lezen in het boek Meesterlijke Tuinen.

Wendy Hendriksen & Paul Scholte 272 pagina’s, gebonden a 24,95 ISBN 978 90 02 23606 8 Standaard Uitgeverij

Joep Luitjes krijgt tijdens zijn opleiding al een vaag verlangen om ooit zelf een bedrijf te beginnen, maar eerst werkt hij nog bij verschillende ondernemingen in de groensector.

J

oep is in de loop der jaren ontwerper, beplantings­­specialist, werkvoorbereider en planner, inkoper en uitvoerend hove­ nier geweest. Zijn passie bleek uiteindelijk het meest bij het ontwerpproces te liggen en zo werd de tijd rijp om de stap naar het zelf­ standig ondernemerschap te zetten. Dit jaar bestaat zijn bedrijf Terra Forma vijf jaar.

Tijdens zijn studie planologie aan de uni­ versiteit van Amsterdam merkt Joep al dat lees verder op de volgende pagina

nummer 2 winter 2012 59

Wanneer ik samen met de opdrachtgever de tuin inplant, zie ik echt het plezier in tuinieren ontstaan.

60 nummer 2 winter 2012

de opleiding tuin- en landschapsinrichting aan de Hogeschool Larenstein beter aansluit bij zijn praktische en creatieve instelling. Als vervolgens blijkt dat met name de toepas­ sing van planten hem erg aanspreekt, vallen er een aantal puzzelstukjes op hun plaats.

Na de afronding van deze studie start hij als beplantings­specialist bij een tuinarchitecten­ bureau.

‘Ik heb me in mijn ontwerpbureau toege­ legd op het ontwerpen van beplantingscom­ binaties met vaste planten en siergrassen’, vertelt Joep. ‘Uiteraard verzorg ik ook het aanplanten van het groene materiaal en het onderhoud. Mijn kracht is mijn uitgebreide specialistische plantenkennis. In de werkwij­ ze die ik hanteer, geef ik de opdrachtgevers de mogelijkheid om samen met mij het plant­ goed in te planten. Deze werkwijze is redelijk uniek in het vakgebied. Ik geloof dat door het samen bezig zijn de opdrachtgever veel meer feeling met zijn tuin en met de planten krijgt.

De ervaring leert dat deze methode voor de tuineigenaren extra plezier in tuinieren op­ levert.’

‘Ik vind het steeds weer heel speciaal dat een opdracht­gever mij het vertrouwen geeft om zoiets persoonlijks als zijn tuin te ontwer­ pen’, vertelt Joep. ‘Dikwijls ontstaat er een bijzonder contact, een bijzonder soort saam­ horigheid die zo lang duurt als de tuinwerk­ zaamheden vergen, maar soms ook daarna nog aanwezig blijft. Uit de uitnodigingen voor de tuinborrels en tuinbarbecues spreekt waardering, zo ervaar ik dat. Voor mij is dit vak van tuinontwerper per definitie meer

dan alleen maar werk. Ik geniet iedere dag van mijn bedrijf, dat tegelijk mijn hobby is.

In mijn vrije tijd wandel ik met mijn gezin in de natuur, we zijn bijna ieder weekend in de bossen en duinen te vinden.

Daarnaast bezoek ik graag steden en ar­ chitectuur, dat geeft me inspiratie. Dan kijk ik naar de opbouw van woonwijken en de stratenpatronen. Toch nog even terug naar de planologie.’

Joep is veel te vinden op tuinfairs en open kwekerij­d agen. ‘Ik presenteer daar mijn dynamische planten­c ombinaties, die een selectie van vaste planten, siergrassen en weefplanten bevatten. Maar ook op het ge­ bied van het ontwerpen van tuinen geef ik dan informatie. Iedere tuin moet iets unieks hebben, een ontwerp is nimmer gestempeld of gekopieerd. En iets unieks, dat betekent in mijn ontwerpen dat er vaak een op maat gemaakt bouwkundig element geïntegreerd wordt in de tuin. Dat kan een speciaal ont­ worpen veranda, een pergola of een tuinhuis zijn. Zo zorg ik ervoor dat het naadloos aan­ sluit bij de wensen van de opdracht­gever en de mogelijkheden van de plek. De tuinen worden er krachtiger van.’

‘Een echte eyecatcher op dit dakterras is de pergola, die naar mijn idee zowel qua gewicht maar ook qua beeld licht en luchtig moest zijn. Het is een pergola geworden van geanodiseerd aluminium met een knipoog naar de nabijgelegen haven. Het aluminium refereert aan de mast van een zeilboot, de on­ geprofileerde planken aan het dek en de aan­ lees verder op de volgende pagina

nummer 2 winter 2012 61

wezige roestvrijstalen spankabels versterken dit idee. Ik laat me graag uitdagen om nieuwe materialen toe te passen of juist oude materi­ alen in een nieuwe toepassing te verwerken.

Heel erg leuk is het ook om geslaagde plant­combinaties waarbij het hele jaar wat te zien is, te maken. Ik zorg altijd voor een fraai voorjaars­bloeiend beplantingsplan in de tui­ nen, tussen de vaste planten worden op een natuurlijke manier verwilderings­bolletjes zoals witte narcissen en blauwe druifjes ge­ strooid. Wanneer in het voorjaar de vaste planten zich ontwikkelen, verdwijnt het af­ stervende loof van de uitgebloeide bolletjes onder het nieuwe blad van de vaste planten.

Mijn favoriete zomerbloeiers zijn weefplan­ ten zoals geranium, verbena en molinia en in

de herfst laat ik het sedum en de siergrassen hun verhaal vertellen.’

‘Ik ben iedere dag bezig met mijn vak, leer iedere dag iets nieuws. Dit groene metier is zo breed, je hebt met zoveel disciplines te maken die continu nieuwe ontwikkelingen opleveren, kijk alleen al naar het plantenas­ sortiment. Via het bezoeken van kwekerijen, tuinen, parken, steden, het lezen van vaklite­ ratuur en uiteraard het internet probeer ik mijn kennis steeds weer uit te breiden. Ook mijn stijl ontwikkelt zich onder invloed van heel veel factoren. Heeft iedere ontwerper niet altijd zijn ogen open voor alles wat er om hem heen gebeurt?’

Kars en Sander Stoop hebben samen Kars & Stoop Hoveniers opgericht. Machiel komt niet uit een buitenfamilie, maar Sander is opgegroeid tussen de kolen.

Groene en rode, welteverstaan.

62 nummer 2 winter 2012

V

oor de aanleg van dit dakterras zijn Kars & Stoop Hoveniers geselec­ teerd. Zij hebben al eerder hoog­­ waardige projecten voor het bureau van Joep gerealiseerd.

Zowel Machiel als Sander hebben kort voor een baas gewerkt. Al snel besluiten ze echter om samen een eigen bedrijf te starten.

Door de selecte groep zzp’ers die ze in hun netwerk betrekken, kunnen ze elk groot en klein project aan. In de pool zitten de juiste mensen voor de graafwerkzaamheden, voor grote houtprojecten is er een timmerman en voor de techniek is er een elektricien. In de drukste tijden kunnen ze een beroep doen op extra vakmensen voor het tuinonderhoud.

En verder hadden we een beetje spierpijn.

Reken maar uit: steeds acht meter ladder op, ladder af!

als ontwerper en natuurlijk met de opdracht­ gevers.’

Wanneer we de mannen naar hun hobby vragen, verwachten we iets te horen als foto­ grafie, wandelen, fietsen of kikkers vangen desnoods. Maar de passie van Machiel is de auto­sport, autoracen zelfs, en wanneer het even kan op het circuit. ‘Naast het runnen van een bedrijf heb je echt ontspanning no­ dig, voor mij is dat het autorijden en Sander vindt die ontspanning in het dansen. Daar­ door gaan we zes dagen per week met een glimlach aan het werk.’

Ze vinden dan ook alles leuk aan hun vak.

Van de eerste afspraak tot de oplevering van de tuin, van het uitzoeken van de materialen tot het invegen van het laatste hoopje zand.

Via de ontwerper komen ze nog meer in contact met nieuwe ideeën, nieuwe mate­ rialen en de toepassingen daarvan. Kars & ‘Wat we de opdrachtgevers bieden, is een Stoop zijn goed in het bedenken van techni­ vertrouwd gevoel en een hele mooie tuin. We sche oplossingen. ‘Samenwerking, dat woord leveren niet alleen maar arbeid, ons vak is is de sleutel tot succes én plezier!’ niet alleen maar werk’, begint Sander. ‘We kunnen toch wel stellen dat er regel­matig Machiel: ‘We ontwerpen zelf ook tuinen, een speciale band tussen de tuin­eigenaren en maar werken als uitvoerende partij ook voor ons ontstaat. En dat is fijn. Vertrouwen, daar andere tuinarchitecten en tuinontwerpers. draait het uiteindelijk voor een groot gedeelte We zorgen er dan voor dat voor de aanvang om. We hebben de laatste jaren regelmatig de van de klus de belangrijke punten zijn door­ heerlijkste barbecuefeestjes na het opleveren genomen. Mochten er tijdens de uitvoering van een tuin. Samen toasten op de tuin met nog vragen of opmerkingen zijn, dan zoeken alle mensen die hebben meegewerkt, dat kan we altijd direct contact met de ontwerper. alleen als die speciale band er is.’

Bij de opdrachten die we voor Joep uitvoe­ ‘Samenwerking is een belangrijk woord in ren komt hij zelf geregeld langs tijdens de ons bedrijf’, gaat Machiel verder. ‘Samenwer­ werkzaamheden, dat werkt erg prettig. Een king tussen alle zzp’ers onderling, met Joep lees verder op de volgende pagina

nummer 2 winter 2012 63

leuke klus was het werken aan de door Joep ontworpen constructie op dit dakterras. Zijn idee van een lichte, luchtig ogende construc­ tie is helemaal uitgekomen, een fraai staaltje!’

‘Deze opdracht was toch wel speciaal om­ dat het dakterras bijna acht meter boven het maaiveld ligt. We hebben het werk toch zon­ der al te veel problemen kunnen realiseren, we hebben zelfs het sproeisysteem kunnen wegwerken onder de houten vlonder, dat was een succes.’

64 nummer 2 winter 2012

Al met al een bijzonder dakterras en voor Kars en Stoop ook een memorabele klus. ‘Er is een dag geweest waarop we tijdens het za­ gen werkelijk dreigden weg te drijven door de hoosbuien, het regende enorm. We zijn echter niet zomaar weg te spoelen, een groot zeil over de pergola bood uitkomst. Verder hebben we nog een vage herinnering aan een beetje spierpijn hier en daar. Reken maar uit: ontelbare malen per dag acht meter ladder op, ladder af!’

Toen de familie Van den Brink een ruime woning zocht in de historische binnenstad van Enkhuizen moest daar een winkelruimte bij zitten, en zeker ook een grote, vrijgelegen tuin.

D O, en een doorkijkje over de dijk naar de haven.

e woning met winkel blijkt zo gevon­ den, maar een soortgelijk pand met een grote tuin bleek jammer genoeg onvindbaar.

Er bestaat echter wel een mogelijkheid om een dakterras te laten aanleggen. Via het internet zoeken ze een goeie ontwerper om van deze plek een klein paradijsje te laten makenn zo vinden ze Joep.

De tuineigenaren zijn geen echte tuiniers, wel hebben ze de behoefte om zoveel en zo vaak mogelijk buiten te zitten. Zodra het weer het toelaat willen ze dolgraag buiten eten, loungen, een boek lezen en zonnen.

Hun tuinwens gaat over het kunnen zitten in een groene, rustgevende omgeving, met een loungeterras in de zon en een schaduw­ rijk eetterras.

Vanaf de plek waar het dakterras zou gaan komen, is het uitzicht over de aircoappara­ ten van alle buren niet denderend. Omdat het dakterras ook nog eens in de zichtlijn van de woonkeuken ligt, moet ook het uitzicht vanuit dat raam een beetje aangenaam zijn.

De wensen zijn dan ook: het camoufleren van het zicht op alle airco-apparaten en het benadrukken van het doorkijkje naar de En­ khuizerdijk en nog verder, naar de wiegende zeilboten in de haven.

Het echtpaar houdt van veel blauw, paars en witbloeiende planten en van sier­grassen, dat past goed bij de beplantings­combinaties waar Joep een specialiteit van heeft gemaakt.

Ellen en Henk hebben zelf al het nodige huiswerk gedaan door aansprekende foto’s uit tuinboeken te selecteren en die aan de

ontwerper te presenteren tijdens het kennis­ makingsgesprek.

Dat werkt heel erg prettig. Met deze moodcards kunnen de opdrachtgever en de ontwerper zich al snel een beeld van de ge­ wenste situatie vormen. Ook kan er tijdens het kennismakingsgesprek zo heel eenvou­ dig gecommuniceerd worden wat iemand ab­ soluut níét wil in de tuin of op het dakterras.

En is dat niet net zo belangrijk?

Joep heeft in zijn ontwerp de daken van de omliggende panden goed uit het zicht weten te houden en een lelijke muur weten te ca­ moufleren met groen. Een kunde, als je ziet hoeveel technische apparatuur er op de oude daken staat. Als extra heeft hij een verhoging in de vlonder bedacht, ten faveure van het uitzicht op de dijk en de haven. Op die ver­ hoging tekent hij ook nog eens een bijzonder lichtvoetige pergola.

Ellen: ‘En daar, op die plek, zitten we nu het allerliefst. Uit het zicht, heel knus, in het groen en met een blik over het hele terras. Het is allemaal nog veel mooier geworden dan we konden hopen. Midden in de binnenstad hebben we onze totaal vrije, eigen plek. We zitten hier heel erg vaak, eten buiten, lezen een krantje en zitten hier ’s avonds nog even te praten met een glaasje wijn. We genieten vanuit onze keuken van een prachtig uitzicht op ons heerlijke terras. En vervolgens kijken we vanaf het terras dan weer uit over de ha­ ven. Beter dan dit kan niet!’

nummer 2 winter 2012 65

Gevaarlijke groenten

66 nummer 2 winter 2012

H

et bleek weer ‘Huur een Tuin’ dag. Onfortuinlijk genoeg miste ik de eerste inschrijfochtend. Die was vorige week. Toen het 20 graden vroor, weet u nog? Gelukkig bleek er een extra ochtend waarop ik me mocht melden bij de poorten der Haagse nutstuinen.

Volkstuinen zijn ooit bedacht om arbeiders rode-, groene en bloemkolen, aardappels en bonen te laten verbouwen, een bezigheid die zoveel tijd zou opeisen dat er geen ruimte meer was om liederlijkheid en onzedelijk gedrag te vertonen.

Vandaag de dag is het hebben van een volkstuintje gewoon ontzettend hip en heeft het zaaien en oogsten niets meer van doen met het tegen gaan van al te frivool of bandeloos gedrag. Hoewel, nu ik er zo over nadenk, maakt de locatie van een hedendaags volkstuincomplex het vrijwel onmogelijk om naast die noeste arbeid van wieden en kruien ook nog eens aanstootgevend gedrag te gaan vertonen. De complexen liggen immers aan de rand van de stad. Op zijn minst vijfendertig minuten fietsen.

Voor ik ‘ja’ ging zeggen tegen het voor eigen gerief zaaien van prinses­ senbonen, aardperen, bieten en alle kleuren sla, (u weet toch ook dat onze grootgrutter de almaar groeiende bevolking niet in zijn eentje kan blîjven voeden) wandelde ik oriënterend over laantjes met namen als Tulpenstraatje en Anjerpad. Ik zag er veel vergeten groenten, ongeoogst en snotterig tot hun enkeltjes in de sneeuw, blauwbekkend. Ook was er een perceel met een grote ijzeren kooi. Die kooi bevatte een omvangrijke hoeveelheid naargeestig uitziende donkergroene groenten.

En nu weet ik heus wel dat groenten met regelmaat gevaarlijk uit de hoek kunnen komen. Zo schiet broccoli graag door en kan een stokboontje het behoorlijk hoog in zijn bol krijgen, staat de spruit bekend om zijn negatieve gepruil en witlof om zijn groene verschieten wanneer je hem te bruusk toe­ spreekt. En ja, peultjes kunnen agressief roesten, maar nu lijkt het er zelfs op dat boerenkool hachelijk wild kan worden. Want waarom zou men dit gewas anders in een struise stalen kooi telen?

Door mijn gedraal over de kleine paadjes gaat al dit spannends dit jaar alsnog mijn neus voorbij. Ik kom simpelweg te laat aan bij de huurtuinenba­ lie. Alle tuinen zijn vergeven. Ach, het is misschien maar goed ook. Ik werd heus een beetje bang voor boerenkool.

nummer 2 winter 2012 67

68 nummer 2 winter 2012

Ontwerper en hovenier met een + Wilco Boksebeld is een ontwerper en een hovenier met een grote particuliere klantenkring. En zo’n vakman die graag eens een uitstapje maakt.

‘Iets maken voor mensen, daar komt het op neer’, vertelt Wilco. De ontwerperhovenier houdt van onderhoudsarme tuinen vól leven. Van ‘praktisch’, maar dan wél met een hoeveelheid groen.

Hij leest min of meer de hand van de tuinbezitter. Alleen daar staat vol­ gens de ontwerper geschreven wat ie­ mand wil gaan beleven in zijn tuin. De meeste opdrachtgevers hebben door een overdaad aan foldertjes en televisie­ programma’s een vertroebelde blik op tuinieren gekregen, en een navenante wensenlijst is het gevolg.

Wilco: ‘Ik heb veel plezier in het ont­ werpen van particuliere tuinen, maar maak daar graag een uitstapje in door een ontwerp voor een dorpskern, een be­ graafplaats of, zoals onlangs, de buiten­ ruimte van een basisschool te maken.

Het is de basisschool hier in het dorp, waar ook mijn kinderen op zitten. Toen laatst de speeltoestellen op het plein werden afgekeurd, moest er iets met de buitenruimte gebeuren. De schoolraad vroeg me om eens mee te denken over de invulling van het plein. Dat leek mij leuk, immers; er zijn zoveel ouders die

zich op een of andere manier voor de school van hun kinderen inzetten.

Na een paar gesprekken kreeg ik zelfs een officiële opdracht om een ontwerp te gaan maken voor het plein, naar speeltoestellen te gaan zoeken en om deze in te delen in de buitenruimte. Met de wens van de schoolraad en de juffen in het achterhoofd, zij wilden graag wat meer sfeer en vriendelijkheid op het plein, ben ik gaan schetsen.

De directeur vertelde en passent nog dat het volledig betegelde plein vroeger veel fraaier was. Toen ik daar over na­ dacht, herinnerde ik me plotseling de riante hoeveelheden beplanting. Ik hier zelf nota bene ook op school gezeten.

Een en ander gaf me een creatieve im­ plus.’

De ontwerper maakte een voorstel en presenteerde het plan als een bewe­ gende 3D animatie. Alle nieuwe speel­ toestellen kriijgen een plek, flinke plant­ vakken en maar liefst negen bomen zijn toegevoegd. De animatie werd tijdens de ouderavond gedraaid, tussen de be­ kende 10 minuten gesprekken door. En het ontwerp ontving alleen maar loven­ de woorden. Over Wilco’s toevoegingen

van bomen en grote plantvakken werd eigenlijk geen woord gerept. Het plaatje klopte blijkbaar gewoon.

Wilco: ‘Vreemd genoeg kwamen de vragen over de bomen en al dat groen pas tijdens de aanleg van het school­ plein naar voren. Er was vooral veel verbazing over de grote hoeveelheid.

Blijkbaar had niemand zich echt gerea­ liseerd hoe ‘anders’ het schoolplein zou gaan worden. Inmiddels is het plein op­ geleverd en zijn er veel lovende woor­ den geuit. En dat, terwijl er nog niet één speeltoestel geplaatst is!

Dat laatste is te danken aan de beslis­ sing die de schooldirecteur eerder in het project maakte. We gaan eerst de vorm en de beplanting aanleggen, en dan kij­ ken we wat er aan budget voor speeltoe­ stellen over is, heeft hij besloten. Ik vind het al ontwerper én als vader geweldig om te zien hoe de kinderen nu lekker rondrennen tussen de planten en de bo­ men. Een overwinning voor het groen!’

nummer 2 winter 2012 69

(advertentie)

wendy hendriksen info@wendyhendriksen.nl

Een magazine samenstellen. Boeken maken.

Een corporate story schrijven. Interviewen.

Wekelijks een column maken. Een inspirerende nieuwsbrief over mode, design of architectuur samenstellen.

Ik hou van opdrachten die creativiteit en denkwerk vergen.

70 nummer 2 winter 2012

the peuleschil company

H

et tweede nummer van een magazine staat onder tijdschriftenmakers bekend als ‘the proof of the pudding!’ We hopen dat we u weer veel inspiratie over tuinen, tuinmeubels, duurzame tuinarchitectuur, interessante vakgenoten en de hortus hebben kunnen bieden.

Een tijdschrift vóór groenprofessionals, dóór groen­ professionals kan niet bestaan zonder uw input. Mail ons dus gerust uw nieuws en nieuwtjes, uw gewonnen of niet-gewonnen prijzen, uw tuinaanleg in de Festivaltuinen van Appeltern, uw reis naar de Chelsea Flowershow of uw ‘Uitzicht’ en de antwoorden op de Acht Vragen.

Wij zijn nieuwsierig naar u, de groenprofessional!

Hoe doe je mee aan een van de rubrieken?

Beantwoord de acht vragen, stuur daarbij een foto van jezelf mee.

Schrijf een column met een mening.

Maak een foto van het uitzicht vanuit je eigen woonkamer, kantoor, tuinhuis of balkon.

We willen middels dit tijdschrift en op de blog GroenLokaal informeren, inspireren en verbinden. Een ieder heeft in de eigen ontwerppraktijk of hoveniersbedrijf zoveel kennis en ervaring opgebouwd, dat we in dit platform vol samenwerking niet alleen het groene vakgebied op een nog hoger peil krijgen, maar ook individueel kunnen profiteren van alles wat gebeurt in de groene wereld.

Wil je jezelf laten zien met een paar tweets, twitter dan naar @groenlokaal.

Stuur foto’s van een project.

Meld nieuwtjes over je eigen

Op www.groen-lokaal.nl leest u meer. Uw projecten en nieuws voor het lentenummer kunt u mailen naar redactie@groen-lokaal.nl

ontwerpbureau of hoveniersbedrijf.

Maak een foto van of schrijf een verhaal

Tot ziens!

over de boom, heester of plant waar je wat ‘mee hebt’.

Ben je in een open tuin, op een beurs of

Paul & Wendy

bij een tentoonstelling geweest: schrijf voor al je vakgenoten een review! en stuur dit aan redactie@groen-lokaal.nl

nummer 2 winter 2012 71

(advertentie)

peanutsch is ontwerp vormgeving creatief dtp lay out technisch dtp fotografie van/voor

boeken brochures tijdschriften huisstijlen tentoonstellingen affiches websites en de ontwerper van GroenLokaal 2.

www.peanutsch.nl 72 nummer 2 winter 2012