GroenLokaal nummer 01

zomer 2011 nummer 1 het digitale magazine dat groenprofessionals verbindt, inspireert en informeert.

» Stedelijk groen » Acht antwoorden » Tuinreportages » Blijf geïnspireerd » Kort nieuws nummer 1 zomer 2011 1

Colofon

uitgave Dit tijdschrift verschijnt meerdere keren per jaar en is eigen­ dom van en wordt uitgegeven door The Peuleschil Publishers, Den Haag redactie Wendy Hendriksen Paul Scholte ontwerp Peanutsch, Den Haag verspreiding Issuu (digitaal) advertenties Geïnteresseerden kun­

nen contact opnemen over adverteren in de eerstvolgende uitgave, waarbij een passend maar alleszins redelijk tarief afgesproken zal worden. beeldverantwoording De beelden in dit tijdschrift zijn eigen werk en voor een deel ontleend aan het internet. Wie onvermeld is gebleven, kan contact met ons opnemen. De beeldverantwoording zal direct worden aangepast.

Karl Foester en natuurlijk tuinieren Kort nieuws Blijf geïnspireerd High Line Park Tweets uit de groene wereld Michel Lafaille aan het woord Kort nieuws Venster op het platteland Het plein: Plein Den Haag Lering en vermaek Groene hagen Acht antwoorden van Mathijs Wolfs Water aan huis Blijf geïnspireerd Boek en groen Gezien: Jardins, Jardin | Beervelde | Chaumont sur Loire Acht antwoorden van Peter van Dam Nascholing Blijf geïnspireerd Tuinen op straat Column: Kleine boom Groene muren Verticaal groen hoort niet in de stad Kort nieuws 3e editie Appeltern Tuinenfestival Plek zonder hek: Australië Acht antwoorden van John Koomen Verticaal tuinieren Uitwoord

2 nummer 1 zomer 2011

5 9 10 12 14 16 19 20 30 33 38 40 42 52 55 56 62 64 66 68 71 72 77 78 81 84 88 90 95

bijdragen In dit nummer zijn arti­ kelen opgenomen van Michel Lafaille, Arthur Wieffering en Mies Scholte. dank GroenLokaal dankt een ieder die voor dit nummer een bijdrage in tekst en beeld heeft geleverd. overig De redactie en de uitgever zijn niet aansprakelijk voor de inhoud van opgenomen artikelen of van de geplaatste advertenties.

Het is toegestaan dit tijdschrift te ver­ spreiden, in zijn oorspronkelijke vorm en zonder kosten te berekenen.

5

12

Karl foester en natuurlijk tuinieren

High line Park

20

42

Venster op het platteland

Water aan huis

19

Het is niet toegestaan de inhoud digi­ taal te wijzigen, (delen van) het product onder eigen naam beschikbaar te stel­ len, of er geld mee te verdienen.

Suggesties voor verbetering zijn welkom.

ConTACT redactie@groen­lokaal.nl

Mijn naam is lange tijd verbonden geweest aan een tuinontwerp­ bureau en de brancheorganisatie BRAVVo. In 2005 initieerde ik de TuinAcademie en sinds 2008 schrijf ik in diverse media over groen.

Paul Scholte is méér dan de ontwerper, redacteur en fotograaf van alle ontwerpwedstrijden, jaarboeken, tentoonstellingen, evenementen en boeken die we de afgelopen jaren samen hebben vormgegeven en georganiseerd.

GroenLokaal is een tijdschrift,

GroenLokaal is de nieuwste loot aan onze stam. Hier komt kunst en

een blog (www.groen-lokaal.nl),

kunde samen. Groen spreekt voor zich. Lokaal staat voor leren, het

een LinkedIn-groep en een twitteraccount (@GroenLokaal).

delen van kennis en ervaring. En het staat voor plaatselijk, de plek

GroenLokaal is dé plek!

waar je werkt en je je bevindt. GroenLokaal komt in eerste instantie als virtueel magazine uit. GroenLokaal staat open voor het publiceren van jullie projecten, nieuws, nieuwtjes en groenreportages in tekst en beeld. GroenLokaal wil verbinden en inspireren. neem dus deel aan GroenLokaal! Stel jezelf voor in ‘Acht antwoorden’, schrijf een column of stuur foto’s van je allernieuwste project in binnen­ of buitenland.

GroenLokaal zal haar plek zoeken tussen de groene vakbladen.

We ontvangen jullie reacties, tips, aanvullingen, op­ en aanmerkingen en complimenten graag op het mailadres redactie@groen­lokaal.nl.

Veel leesplezier!

Wendy Hendriksen

nummer 1 zomer 2011 3

Foto van ASU27

4 nummer 1 zomer 2011

Foersteriaans verantwoord en natuurlijk tuinieren

M

ien Ruys schreef het standaard­ werk Het Vaste Plantenboek in 1950, het boek luidt de herontdek­ king van de plant in. De Nederlandse tuinen bestaan op dat moment immers voornamelijk uit klassieke, streng ingedeelde borders. Iede­ re plantensoort heeft zijn eigen afgebakende

Sommige mensen hebben het idee dat ‘natuurlijk tuinieren’ betekent dat je niets hoeft te doen. Dat je de boel maar kunt laten groeien en er geen omkijken naar hebt.

Zelfs bij beheerders van openbaar groen komen we die gedachten nog tegen.

Meestal is het resultaat dan een verrommelde tuin of rotonde waar verstoringsplanten de overhand hebben gekregen, iets wat steevast een behoorlijke teleurstelling oplevert.

Een onderhoudsarm, natuurlijk ogend ecosysteem aanplanten is zeker mogelijk, maar vergt enige voorbereiding.

vak, er wordt direct ingegrepen als een plant te veel uitdijdt. De uitdrukking: ‘zwarte grond zien’ komt voort uit de wens voor netheid en de aangeharkte ruimtes tussen de keurig in het gelid staande plantjes. De Hollandse bor­ ders ogen dan ook onnatuurlijk en zijn boven­ dien heel arbeidsintensief.

Veertig jaar eerder is in Duitsland al een cul­ tuur van tuinminnende intellectuelen ont­ staan, mensen voor wie geldt dat natuurbele­ ving en tuinesthetiek bij elkaar horen.

De kweker Karl Foerster (1874­1970) heeft tal van saaie vaste planten die al tijden in kloos­ ter,­ burgermans­ of boerentuinen werden ge­ bruikt, weer tot leven gewekt. Foerster heeft weinig op met fin de siècle zwarte grond, saai latwerk en geschoren hagen, hij wil de schoonheid van wilde bloemen laten zien.

Hij selecteert, veredelt en kweekt varianten van bestaande vaste planten die veel steviger, sterker en kleurrijker zijn dan de oorspronke­ lijke moederplant. Zijn robuuste variëteiten van Phloxen en herfstasters hebben prach­ tig diepe kleuren, Riddersporen zijn van het blauwste blauw en Heleniums bloeien in vol­ ledig nieuwe tinten. In de boeken die hij over zijn natuurfilosofische gedachten schrijft, benadrukt hij dat alleen tuinieren de mens gelukkig maakt. De lyrische toon in zijn ge­ schriften wordt beïnvloed door de Nobelprijs­ winnaar Maurice Maeterlinck (1862­1949) die hij veelvuldig citeert: ‘Schoonheid, het enige voedsel van onze ziel’. lees verder op de volgende pagina

nummer 1 zomer 2011 5

Geranium phaeum 2.2.3 bosrand dicht met de bosrand verbonden vullende plant

Foersters boekwerkje Winterharde Blü tenstauden und Sträucher der Neuzeit uit 1911 zorgt voor het opzetten van tal van proef­ tuinen. Tuinarchitecten als Otto Valentien, Hertha Hammerbacher en Hermann Mat­ tern gebruiken zijn selecties en worden zo Foersterianen, volgelingen van Foerster’s plantenleer.

De kweker verspreid zijn moderne ideeën over planten en borders in een tuintijd­ schriftje dat Bonne Ruys, de vader van Mien Ruys, regelmatig sponsort door openstaande rekeningen van zijn leveringen aan Foerster te schrappen.

Het aantal selecties dat Foerster heeft gecre­ eerd is ontelbaar. Schattingen liggen ergens tussen de 362 en 700 varianten, de zwaarte­ punten liggen bij soorten als Chrysanthemum, Delphinium, Helenium, Phlox en het gartenfähig maken van grassen en varens.

Hij is de eerste die een boek over blauwe bloemen schrijft, zelf werkt hij overigens het liefst met Dreiklänge: drie aan elkaar ver­ wante tinten. Zijn sterkste kant is het treffen van de juiste ecologische samenhang bij het maken van zijn borders. Puur op intuïtie. Hij heeft oog voor wat bij elkaar past, zonder daar strenge regels voor vast te leggen. De plant krijgt gewoon zijn meest ideale groeiplaats, de natuur is daarbij de inspiratiebron.

De Duiste professor Richard Hansen bestu­ deert de ideeën van Foerster en schrijft in zijn werk Stauden und ihre Lebensbereiche over deze plantensociologie en ecologie.

Foto Wikipedia

6 nummer 1 zomer 2011

de 7 tuinbiotopen van Richard Hansen

1 bos 2 bosrand 3 open plaats 4 rotstuin 5 border 6 moeras 7 water en 5 soorten vegetatie

1 solitair 2 structuurplant 3 vullende plant 4 bodembedekker 5 woekeraar

Zijn redenatie, gebaseerd op Foersters werk, is dat een tuinbiotoop wordt bepaald door natuurlijke omstandigheden, en het dus een plek is waar een aantal specifieke planten­ soorten in thuishoren en zullen gedijen.

Hansen onderscheidt zeven tuinbiotopen: bos (humusrijk en vochtig) bosrand (humeus, halfschaduw en redelijk vochtig) open plaats (minerale bodem, veel zonlicht, droogte in de zomer) rotstuin (stenige bodem, vochtig in het voorjaar, droog in de zomer en winter) border (bemeste grond) moeras (overwegend vochtig) en water (nat).

De planten die geschikt zijn voor een van deze biotopen zijn door Hansen in tabel­ len gerangschikt volgens een meercijferige code. Het eerste cijfer geeft de biotoop aan, het tweede staat voor specificaties daarvan.

Bijvoorbeeld: 2: bosrand; 2.1: dicht met de bosrand verbonden; 2.2: los met de bosrand verbonden; 2.3: speciale standplaats voor de bosrand; 2.4: bolgewas voor de bosrand.

Het derde cijfer is een code voor de vege­ tatiesoorten: solitairen, structuurplanten, vullende planten, bodembedekkers en woe­ keraars. De Geranium phaeum staat in tabel 2.2.3, met een combinatie drie cijfers vul je de ideale border.

Josef Sieber, een van de opvolgers van Han­ sen, verfijnt het systeem en de code. Het is de Hansen­Sieber code die in de hedendaagse catalogi is opgenomen.

Beiden hielden ook nog eens rekening met de esthetische wensen van een ontworpen ve­ getatie­combinatie. De principes zijn inmid­

dels op grote schaal toegepast en verder uit­ gewerkt. Omdat de Nederlandse tuintraditie voornamelijk op Engeland is geïnspireerd, is de Hansen­Sieber code hier bij tuinontwer­ pers en hoveniers niet zo heel erg bekend.

De perfecte ecologische tuin of rotonde be­ staat dus uit onder meer locatiebepaling, grondonderzoek, vochtigheidsonderzoek, mate van bezonning en nog een aantal van die zaken. Vervolgens hoef je alleen maar de juiste plant erbij te zoeken. De ecologische plantencombinaties die op deze wijze wor­ den aangeplant zijn bijzonder duurzaam te noemen omdat het ontstane systeem zich­ zelf in stand houdt. Ze behoeven vrijwel nimmer een watergift, nooit bemesting en geen onkruidbestrijding en zijn dus zeer on­ derhoudsarm. De methodiek heeft zelfs een voorspellende waarde in de ontwikkeling van de plant. En dankzij de inspanningen van Karl Foerster zijn ze ook nog eens bij­ zonder kleurrijk.

bron: Ruurd van Donkelaar is tuinadviseur en voorzitter van Wilde Weelde. Hij weet veel van de Hansen-Sieber code. www.ruurdvandonkelaar.nl

nummer 1 zomer 2011 7

(advertentie)

De TuinAcademie biedt korte cursussen, workshops en uitgebreide leergangen voor alle groenprofessionals die in hun werkzaamheden een verbreding zoeken, of een verdieping.

Persoonlijk, in kleine groepen en op academisch niveau. Zodat u precies krijgt wat u of uw bureau nodig heeft. Onder leiding van de docenten werkt u aan opdrachten, volgt u hoorcolleges en neemt u deel aan excursies.

StadSe LandSchappen

De cursus Stadse Landschappen van analyse tot ontwerp start op vrijdag 23 september 2011. Deze cursus is door de Hogeschool Utrecht HBO-gecertificeerd. tuin in Ontwerp

Nieuw: de cursus Tuin in Ontwerp biedt inzichten aan de startende ontwerper.

Start op donderdag 22 september 2011 Meer infOrMatie

TuinAcademie Noordeinde 122b 2514 GN Den Haag 06 129 43 145 info@tuinacademie.nl www.tuinacademie.nl

8 nummer 1 zomer 2011

Moestuin en gevangenis Julie Bass, inwoonster van Oak Park in de Amerikaanse staat Michigan hangt een cel­ straf van 96 dagen boven het hoofd. Door een reparatie aan de riolering lag haar tuin overhoop, waarop ze het idee kreeg om van het voormalige gazon een moestuin te ma­ ken. In een paar houten bakken begon ze sla,

Bestrijders kunnen eikenprocessierups niet aan Het Kenniscentrum Eikenprocessierups meent dat de over­ last van de nu vrijwel over het hele land verspreide eikenpro­ cessierups gemeenten boven het hoofd is gegroeid. De rup­ sen beperkten zich niet meer tot het openbaar groen, maar komen ook meer en meer in natuurgebieden voor. Door het droge en stabiele voorjaarsweer was de overlast groter en van langere duur dan andere jaren. Bestrijders zijn op veel plaatsen niet in staat geweest alle nesten op tijd weg te rui­ men. Daarbij concluderen ze dat met name het onzorgvuldig wegbranden van nesten juist tot een grotere verspreiding van brandharen heeft geleid.

tomaat en uien te kweken. Al snel kreeg ze een waarschuwing van het stadsbestuur dat ze hiermee ‘de regels’ overtreedt. Ze moest haar moestuin verwijderen en er weer een ‘normale’ tuin van maken. Dat weigerde ze, kreeg daarvoor een boete en moest zelfs voor­ komen bij de rechtbank. Wat zijn dan de loka­ le regels, die ze zou overtreden? In Oak Park is volgens een verordening alleen ‘passende’ beplanting toegestaan in particuliere tuinen.

De gemeente stelt dat onder ‘gebruikelijke tuinbeplanting’ alleen gras, struiken en bloe­ men vallen. Inmiddels is facebook­pagina Oak Park Hate Veggies aangemaakt, om steun te betuigen aan Julie en haar familie.

Zeer vroege vlinders Op een aantal plaatsen in Nederland zijn op 17 juni 2011 de eerste nesten met uitvlieggaten waargenomen. Dat is nog niet eerder zo vroeg voorgekomen. Normaal zijn dan nog veel rupsen in het vijfde en zesde larvestadium, waarna het verpoppingsproces gaat beginnen.

www.facebook.com/pages/Oak-Park-Hates-Veggies

nummer 1 zomer 2011 9

Moestuinieren met kinderen

H

et snoepen van een radijsje uit eigen tuin is niet alleen heel erg lekker, het is ook hartstikke leerzaam. Radijs is het ideale gewas om een allereerste kindermoestuin­ tje mee te beginnen. De zaden zijn groot, je kunt er vroeg in het jaar mee starten en er is snel te oogsten. Zaai de radijsjes vanaf de tweede week van april en zaai vervolgens ie­ dere week op een andere plek steeds weer een nieuw rijtje in.

Vorm in de vooraf bevochtigde aarde met je vingers of een klein schepje een geultje van één centimeter diep en telkens tien centime­ ter verderop maak je er weer zo’n rijtje. Leg de zaadjes naast elkaar in de geultjes, geef ze een centimeter tussenruimte. Bedek ze ver­ volgens met aarde, maar druk ze niet heel erg stevig aan. De eerste radijsjes komen al na drie weken op. Er bestaan rode, witte, paarse, tweekleurige en puntradijsjes, zodat je ook nog eens zou kunnen variëren. Zaai op kleur, of juist alles door elkaar voor een extra ver­ rassingseffect.

10 nummer 1 zomer 2011

Magnolia

D

e meest geestdriftige voorjaarsbloeier, dat is onbetwist de Magnolia x soulan­ geana. Goed, de Hamamelis bloeit eerder, evenals de Prunus, maar deze zijn erg be­ scheiden in vergelijking met het exhibitionis­ tisch ontspruiten van de Beverboom, zoals de Nederlandse naam luidt.

Wanneer ze niet bloeit is het een onbedui­ dend boompje, de structuur van de takken valt weg tegen vrijwel iedere achtergrond.

Maar op het moment dat het voorjaar van start gaat transformeert de freule in een heu­ se Queen of the Prom. Vrijpostig pronkt ze met bloemknoppen zo groot en glanzend als een flink struikje witlof. En dat op een tak zonder bladeren!

Zo’n bloeiende prinses in je voortuin is onweerstaanbaar voor iedere pas­ serende wandelaar en fietser.

Een schuur

I

s onmisbaar. Voor je hark en je emmers. Je oude step en de sneeuwschuiver. Lege flessen en zakjes met bloemenzaad.

Voor de fiets die niet meer rijdt en voor de zak met potgrond.

Voor stapels bloempotjes en oude kranten. Voor wasknij­ pers, golfclubs en gebruikte dakpannetjes: de schuurtjes zijn onontbeerlijk, in iedere tuin. Helemaal 2011 is het aanbouwen van een kleine kas aan die schuur. In die kas staat natuurlijk een zaaitafel met tomatenplantjes en een verrukkelijke stoel… om ein­ delijk al die tuinboeken eens uit te lezen.

Tot slot

Soepborder

D

e grote border achter in de tuin van een vriend ziet er wat woest uit, er is niet heel veel structuur in te bekennen. Hij oogst er doorgaans dan ook weinig bewondering mee, tot dat­ie vertelt: het een soepborder!

De courgette pureert hij tot soep waar zalmsnippers in worden gestrooid. De pompoenen verdwijnen samen met een stukje gemberwortel en een papri­ kaatje in de soep waar ook wat crème fraiche en ketjap manis aan wordt toegevoegd. Heel bijzonder is de heksensoep: rits de bovenste brandnetelbla­ deren van de brandnetelstengel af, snij de bladeren in reepjes. Fruit een uitje en wat knoflook en laat de brandnetel hier een kwartier in smoren. Roer twee deciliter melk en twee eetlepels bloem met een halve liter bouillon door elkaar. Laat alles even doorpruttelen. Deze soep serveer je met stukjes stokbrood vol gesmolten geraspte kaas.

Ook van de restjes tuingroen is iets lekkers te maken: gemengde onkruid­ soep. Stop er wat melkdistel, vogelmuur, melganzevoet, radijsbladeren, klei­ ne veldkers, jong weegbreeblad en een gefruit uitje in. Pureer de boel zet het groene goedje met een groentebouillonblokje op een laag vuurtje. Serveer deze soep met wat bloemblaadjes van de Paardenbloem en klaar is Wim.

Vergeten

S

makelijke groenten die vroeger dagelijks op het menu stonden maar bijna nergens meer te krijgen zijn, zijn hartstikke leuk om in je eigen tuin te zaaien. Met name de Haverwortel, ook wel Boksbaard of Keuken­ meidenverdriet genoemd, is gemakkelijk te kweken. De wortels eet je als een schorseneer en ze smaken naar asperge. Klinkt dat fijn of niet! Een ander leuk gewas is Eeuwig Moes ofwel Chou á Mille Têtes, een struikachtig gewas met stengels van wel 120 centimeter hoog. Gebruik de jonge bladeren van de top van de stengel, kook ze en serveer de bladeren met worteltjes en in partjes gesneden hardgekookt ei.

D

e inrichting van je tuin is iets heel per­ soonlijks. Het is je eigen buitenkamer, en we hebben heus niet allemaal zin in het aanleggen van een soepborder of het plan­ ten van een Magnolia. We hebben echt niet allemaal behoefte aan een jacuzzi of een bui­ tenkeuken. En uit de trends voor dit jaar se­ lecteren we alleen díe elementen die bij ons passen. Maar dat is nu juist precies waar het om gaat.

Wij tuinboekenschrijvers, fotografen, trendtuinontwerpers, Festivaltuin­initiators en hoveniers willen graag dat u het fijn heeft in uw tuin. Daartoe halen we alles uit de kast en laten we alle mogelijkheden die er zijn, aan u zien. In beeld, in tekst en in het echt, in de Tuinen van Appeltern.

We willen u graag inspireren om van uw eigen kleine of grote tuin een paradijsje te maken. Zodat u in mei zin krijgt om een ve­ randa te bouwen, om daar in juni met vrien­ den onder te gaan barbecueën. We zouden het leuk vinden als u zin krijgt om klimrozen te gaan planten om in juli van geur te kunnen genieten, en we zouden het geweldig vinden als u een appelboompje zou planten zodat u in augustus de eerste appeltjes van uw eigen boom kunt plukken. We willen u heel graag inspireren om in september een groot tuin­ feest voor alle buren te geven, vol sfeervolle lampionnetjes, met hangmatten en fleurige kussens, een vuurkorf om marshmallows te smelten en met flink wat waxinelichtjes, om nog heel, heel lang na te blijven praten.

Daarom laten we u zoveel zien, zoveel le­ zen over producten, over gras, over verlich­ ting, over tuinieren, over genieten. We willen zo graag dat u geniet, van uw eigen tuin! Het hele jaar door. Ik wens u alvast een hele fijne nazomer. nummer 1 zomer 2011 11

Foto Joel Mayward

“If we build it, they will come.”

HiGH Line ParK In juni 2011 is de tweede sectie van de High line geopend. Dit betekent dat het new Yorkse park dat op een oud, verhoogd spoorwegtraject is gebouwd en als een groen lint door hartje Manhattan loopt, nu in totaal 1,9 km lang is. Vanaf de Gansevoort Street tot West 30th Street is het groen.

D www.thehighline.org

12 nummer 1 zomer 2011

e Burgemeester van New York, Mi­ chael R. Bloomberg, verklaarde bij de opening dat de stad de afgelopen tien jaar $115 miljoen in het park heeft ge­ investeerd. De High Line heeft inmiddels al niet minder dan $2 miljard opgeleverd. In de verlopen wijk Chelsea werden luxe apparte­ menten, galeries, restaurants, winkels en be­ drijven gebouwd. De bouwactiviteiten zelf waren goed voor 8.000 banen. De bedrijven die zich rond de High Line vestigden trokken in totaal 12.000 mensen aan.

De spoorlijn liep tot de jaren tachtig van de vorige eeuw op tien meter hoogte dwars door

de koelhuizen en fabrieken in de wijk Chelsea en het zogeheten Meatpacking District. Na­ dat het goederenvervoer per trein was beëin­ digd leek sloop de enige optie. Joshua David en Robert Hammond, beiden New Yorkers, richtten in 1999 het genootschap ‘Friends of the High Line’ op. Na tien jaar touwtrekken over tal van plannen waaronder ook een plan voor een achtbaan kon de eerste achthonderd meter van het park worden opgeleverd.

Het Bureau James Corner Field Operations en dat van Diller Scofidio & Renfro werkten sa­ men aan het ontwerp. De landschapsarchitec­ ten hebben zich laten inspireren door de Pro­ menade Plantée in Parijs en Parkland Walk in Londen. Voor het beplantingsplan liet James Corner zijn oog laten vallen op Piet Oudolf, die bekend is geworden door de prachtige borders die hij maakte voor Battery Park in New York en Millennium Park in Chicago.

Met zijn fascinatie voor de schoonheid van de cyclus van planten en grassen staat Oudolf in de visie van de ontwerpers synoniem voor een jaarrond boeiend schouwspel.

30th street 28th street 26th street

23th street

20th street* 18th street* 16th street* 14th street

Gansevoort street* De High line is open van 07.00 uur tot 23.00 uur.

De High line is rolstoelvriendelijk en ­toegankelijk.

Bij de plaatsen met een * zijn fietsen te huur.

Piet Oudolf vertelt dat zijn beplantingscon­ cept voor de High Line geïnspireerd is op de overwoekering van oude treinsporen. Deels is die originele begroeiing behouden gebleven, maar Oudolf voegde ook planten toe die voor­ komen in de prairie. Niet alleen zorgt dit voor een grote diversiteit aan flora in de stad, maar het trekt ook veel insecten en vogels aan. De ‘wilde’ begroeiing wordt overigens continu beheert door vrijwilligers en mag niet betre­ den worden, al zien we wel mensen stiekem picknicken in de bosjes. Bepaalde zones zijn afgebakend met platen cortenstaal, daar lig­ gen nog de oude treinsporen, half overwoe­ kerd. De bezoekers rusten op houten banken, die zich als stroken omhoog vouwen vanuit de betonnen wandelroute. Het uitzicht op de stad en de Hudson rivier tijdens de lange wandeling over de High Line in Manhattan is een ware traktatie. Het ‘omhoog kijken’ vanaf de straat en het ‘omlaag kijken’ geeft de wandeling een verrassende ervaring. Het tweede deel van de High Line bevat onder meer bij 23rd Street Lawn een grasveld van 450 vierkante meter en bij Chelsea Thicket een deel met een dikker grondpakket, waar wat hogere bomen kunnen groeien. De Woodland Flyover brengt de bezoeker naar een verhoogd terras.

De officiële entree naar de voormalige spoor­ lijn bevindt zich in het Meatpacking District.

Dit gebied is al jarenlang het toneel van de herontwikkeling. Van verlaten pakhuizen tot uitgaansgelegenheden voor New Yorkers en bezoekers uit New Jersey, in de volksmond de Bridge­ers en Tube­ers genaamd. Rondom

de entree en onder het eerste gedeelte van de High Line bevinden zich – naast enkele nog vervallen en dichtgetimmerde panden – vele luxe kledingwinkels, lunch­ en dinergelegen­ heden en een luxueus hotel.

Het totale ontwerp, de uitvoering in flora en het bouwkundig detail, inclusief de nazorg, is in zijn eerste fase goed gelukt. Ook dankzij de ‘nieuwe’ panoramische belevenis van New York en het verrassende voyeurisme naar de omringende bebouwing is het park zeker een bezoek waard. Aan bezoekers en positieve re­ censies geen gebrek, getuige de drukte op de High Line en in omliggende lunchgelegen­ heden op een wilekeurige dinsdagmiddag in september.

Maar kan het project als voorbeeld gebruikt worden om soortgelijke stedelijke situaties te creëren? Bijvoorbeeld in Rotterdam waar het Hofpleinlijnviaduct sinds 2010 niet meer gebruikt wordt. Enkel een eenzijdige invulling van de ‘restanten’ is onvoldoende.

In New York ligt de High Line in een gebied waar de gentrificatie (de opwaardering van een buurt of stadsdeel op sociaal, cultureel en economisch gebied) al lang aan de gang was.

De ogenschijnlijke katalyserende werking behoeft dus meer dan een enkele attractie.

Gemeentelijke beleidsmakers en ontwikke­ laars moeten in de directe omgeving van een dergelijk project een gevarieerd programma mogelijk maken en in ogenschouw nemen wat de toekomstige economische maar ook de maatschappelijke inkomsten op lange ter­ mijn zullen zijn.

nummer 1 zomer 2011 13

@alluretuinen

een tuinkas en een verhoogd

@Bladgeritsel

@peter_vandam

valt ook uw Hortensia Annabel

plantenbed.

Samen met NASA je eigen

Bruine Iep! Droogteschade of

uit elkaar door al die vele

http://bit.ly/mxg14B

aardbeien, meloenen of zonne-

andere ziekte?

bloemen kweken. Het kan nu in

http://yfrog.com/kk112ylj

regen? plaats voortaan in het voorjaar een vaste planten ring

@Bladgeritsel

een plantarium met kleurrijke

boven de plant !

Wie kan de zoete geur van de

gel! http://bit.ly/l4D15S

Rosa Compassion in een flesje

@peter_vandam Bij ons valt sinds gisteren een

@alluretuinen

stoppen?

@peter_vandam

#Iep van ongeveer 30 jaar

Toch opvallend dat de

http://twitpic.com/57x8k0

tuinen, tuinontwerpen, creatief,

oud uit zijn blad. Het lijkt wel

vormgeven, hovenier, dream-

#herfst. Al zijn #blad is bruin.

Paardenbloem ook wel Dandelion wordt genoemd

@Bladgeritsel

garden, netwerken, vlonder,

aangezien dit in het Frans

Vanmorgen #bijenzwerm

schutting, vijver, planten,

@GroenOndernemen

leeuwentand betekent!

ontdekt in ligusterhaag.

kunst, gazon

Herfstweer zorgt voor veel

Voordat we imker @

http://www.rivius.nl

problemen http://t.co/eI9LsX9

@Bladgeritsel

henkbeugeling konden

Volgend jaar hele tuin vol met

bellen, vlogen ze weg. Enorm

@peter_vandam

zwarte #bessenstruiken. #Jam

spectakel om te zien...

@TanyaThiel ik heb vandaag

gemaakt van eerste oogst.

Veel spoedklussen voor boomverzorgers!

al wel een paar keer aan

@GroenOndernemen

Heerlijke kruidige, (licht)

@Bladgeritsel

jullie moeten denken. Alweer

Geïnteresseerd in de geschie-

bittere smaak.

Banaanpassievrucht zaaien. 1

een beetje opgedroogd?

denis van de hovenier? Ga hier

dag weken in melk, een week

#fleurig201114 Jul

eens grasduinen bit.ly/qwKlYG

@Bladgeritsel

bij 25-30 °C, 2-4 weken koel

Gespot bij Vreeken: de

(3-6 °C), daarna weer warm.

GrowCamp. Een slim

http://bit.ly/mhk1jI

uitgedachte hybride tussen

14 nummer 1 zomer 2011

@tuinenbalkon USB-luchtzuiveraar met Spaans Mos. Toffe #kantoorgadget.

Die wil ik! http://www. tuinenbalkon.nl/schone-luchtop-kantoor-met-de-green-flow

Twitter mee @wendydenhaag

@Teunvandekeuken Vandaag stond in het teken vh verticaal tuinieren #jemoetwat http://lockerz.om/s/121115241

@Teunvandekeuken @GroenOndernemen

@Debuitenkamer

@tuinenbalkon

Waarom? Omdat het prachtig

Artikel: “Toekomst van daken”

Tijd voor ontspanning? Volg

Rapport “Tuinbeleving 2011

is. Hier in Amsterdam kun je

Uit stedebouw&Architectuur.

de gratis workshop Tai Chi in

wijst op nieuwe tuintrends

nu eenmaal niet horizontaal

Mooi voor de zondagmiddag

onze www.festivaltuin.nl

http://www.tuinenbalkon.nl/

tuinieren

bit.ly/p55BgS

van het #Tuinenfestival in

rapport-tuinbeleving-2011-

#Appeltern

wijst-op-nieuwe-trends

@GroenOndernemen

@Teunvandekeuken ik wacht met smart op een

Verhelderende presentatie over

@Debuitenkamer

@tuinenbalkon

‘social media’-ontwikkelingen

@BenvanOoijen Ben, lijkt me

In een serie over “must-have”

bit.ly/nHsTYg. Twitter kent

een goed concept, misschien

balkonplanten beschrijven we

@aalbeek

veel afvallers in korte tijd,

kom ik je daar tegen.

vandaag de ijzersterke

Ferrassieres is het dorp waar

5 minuten

@marqt in Amsterdam oost

Campanula: tuinenbalkon.nl/

vooral lavendelboeketten

@Debuitenkamer

campanula-ijze… #Campanula

worden gekweekt, men noemt

@GroenOndernemen

Lees morgen de Wonen bijlage

#balkon

de bosjes ‘Ferrassieres’ uit een

Aantal hoveniersbedrijven

van de #Gelderlander!

groeit gestaag. Het verloop is

Interessant artikel over

@tuinenbalkon

daarbij groot. bit.ly/pVCn3o

onze inzending voor het

Engels bedrijfje levert via

@aalbeek

#Tuinenfestival in Appeltern.

Amazon een complete makke-

We vermeerderen introducties

@GroenOndernemen

veld daar komt ‘Ferrat’.

lijke moestuin in 1 doos.

van Cathrine; zoals Lavandula

Zeven genomineerden voor

@tuinenbalkon

Ok, klein moestuintje, maar

angustifolia ‘Bleue Velours

Groene Stad Award 2011

Fantastische groene gevel in

wel cool!

Charles’, ‘Bleue Velours Paul’

bit.ly/qv5Ctl

Kopenhagen, gespot in 2010

http://www.tuinenbalkon.

en Luberon’ #lavendel

tuinenbalkon.nl/

nl/allotinabox-complete-

Heeft iemand een recente foto?

moestuin-in-1-doos

#durftevragen #dtv

nummer 1 zomer 2011 15

Bewust ontwerpen van tuinonderdelen

door Michel Lafaille

De spanning tussen detail en ruimte

N

aarmate de wetenschap voor­ uitgaat lijkt de macrokosmos alsmaar groter te worden en de microkosmos steeds maar kleiner.

De wonderlijke wereld van het atoom en de al even mysterieuze wereld van het heelal liggen beide ver buiten ons dagelijks leven, maar toch zijn wij on­ losmakelijk verbonden met die twee uitersten. Wij mensen vormen er als het ware de schakel tussen en dit besef houdt ons in evenwicht. Wij houden van het evenwicht dat die mysterieuze spanning tussen groot en klein veroor­ zaakt. Deze spanning zet zich om in een potentiaal die ons energie geeft.

Hetzelfde is het geval in de tuin. De ba­ lans tussen de verschillende eenheden waaruit de tuin bestaat zal bij ons een harmonieus gevoel oproepen. Wanneer dit verbroken wordt zal de rommelig­ heid ervan ons storen of de leegheid ervan als ongezellig overkomen. Dan lijkt het wel alsof we alle grip op de tuin kwijt zijn. Moeten we het ontwerp herzien, vragen we ons vertwijfeld af?

Meestal is het niet aan het ontwerp te wijten. De lijnen kloppen, alle wensen

16 nummer 1 zomer 2011

en eisen zijn opgenomen, de favoriete planten erin verwerkt… wat is het dan toch? Het lijkt wel of er iets ontbreekt?

Juist, vreemd genoeg is het een gebrek aan spanning dat ons dit ongrijpbare gevoel bezorgt. Er is teveel van iets of er is juist te weinig van iets. Andersom gezegd, er is te veel van niets of te wei­ nig van niets. De balans tussen groot en klein is verstoort en het allerkleinste en het allergrootste gaan niet samen op in hetzelfde geheel.

Evenwicht Een juist evenwicht in de vormgeving is misschien wel een van de moeilijkst te bereiken zaken, omdat het net als in de oude Chinese gezegden juist om het tegenovergestelde ervan gaat. Het is juist het schijnbaar onevenwichtig sa­ mengaan van twee verschillende zaken of grootheden dat een uitgebalanceerd evenwicht oplevert. Voorwaarde is dan wel dat die twee zaken in een juist gedo­ seerde mate aanwezig zijn (ten opzichte van elkaar) zodat ze voor een spannings­ veld tussen elkaar zorgen; een spanning die wij nou precies zoeken.

Voor het tuinontwerp betekent dit met andere woorden: durf te combineren en speel niet op zekerheid. Veel tuinen zijn gebaseerd op veiligheid, op veel van hetzelfde. Ze gaan uit van het prin­ cipe ‘Ik hou van blauw, dus maak ik al­ les blauw’, Dat leidt echter slechts tot saaiheid. De aanwezigheid van één gele paardenbloem in een veld vol blauwe vergeet­mij­nietjes zal de aandacht trek­ ken. Het brutale contrast van de vorm en de maat, het vulgaire van het vloe­ kende geel…, het zal onze belangstelling wekken en ons bekoren. Tegelijk wor­ den we ons door het geel juist bewust van de schoonheid van het blauw, de opdringerigheid van die ene indringer geeft de andere plantjes een zweem van kwetsbaarheid en tederheid. Het is het principe van La belle et la bête, van The beauty and the beast. Kortom, door de toevoeging van één klein vreemd element wordt het grote totaal verbe­ terd. Anders gezegd, door het bewust plaatsen van een bestanddeel dat een spanning opwekt ten opzichte van de omgeving, kan men een interessant ont­ werpprincipe toepassen.

Ruimte Datzelfde gebeurt in de ruimte. Als voorbeeld nemen we de open ruimte van het lege gazon. Dikwijls is het moeilijk deze ruimte te laten spreken, mooi te laten uitkomen, omdat de ran­

Concrete punten

massa om een eigenschap

• Combineer uitersten met

van die massa duidelijker

elkaar, in vorm of in kleur

te maken (geel vlekje in

of in maat. Zoek daarmee

grote blauwe kleur).

een spannend evenwicht.

• Gebruik altijd grote

• Gebruik de tegenstelling

tegenstellingen zoals

hard/zacht, droog/nat, hoog/laag, enz.

symbolische waarde (tijd,

• Plaats in grote lege

beweging, enz.)

ruimten een los element

• Oefen met losse elemen-

om een zwaartepunt te

ten of knip vormen uit

creëren.

in gekleurd papier om

tussen een detail en de

den niet karaktervol genoeg zijn. Met een strakke haag er rond zou dat wel werken, maar dat is niet altijd moge­ lijk. Daar de plaatsing van één los ele­ ment, bijvoorbeeld een monumentale bloemenvaas, een fontein of een zon­ newijzer zal de ruimte van het grasperk ineens wel aan spreekkracht winnen en een karaktervolle ruimte worden.

Er wordt een zwaartepunt gegeven aan de ruimte. Het is dan zaak om de juiste positie van het element te kiezen en het niet plompverloren in het midden neer te zetten. Denk bij de keuze ervan ook aan wat dit losse onderdeel nog meer aan verhaal kan toevoegen. De zonne­ wijzer vertelt over de tijd (in contrast met de ruimte), het fonteintje voegt be­ weging toe (tegenover de stilstand van de ruimte), enzovoort.

Een sterk voorbeeld van dit prin­ cipe is te vinden in een parkontwerp van Jacques Wirtz. De wat ondefinieer­ bare ruimten die zich tussen diverse boomgroepen bevinden in een park in Engelse landschapsstijl, heeft hij aards gemaakt door er kleine piramides van granieten kinderkoppen neer te zetten, waardoor de ruimte plotseling een ‘zin’ krijgen.

• Geef dit element ook een

linge spanning. Denk daarbij eens aan de eenvoudige werking van de bekende geraniums tegenover de harde bakste­ nen muur. Ook daarin is de tensie tus­ sen groot en klein toe te passen. Waar­ om zijn sommige borders zo mooi en hebben ze zulke sterke zeggingskracht?

Door de plantensoorten, door de kleur, door de unieke combinaties? Dat zijn de geijkte redenen die worden opgesomd.

Is het bij nader inzien – en zonder te­ kort te willen doen aan die andere ei­ genschappen – niet ook een zaak van spanning tussen de structuren? Kijk eens naar die witte anemonen die als vlinders in de lucht lijken te zweven, helder en zuiver, tegenover de drukke structuur van de beplanting op de voor­ grond en de strenge structuur van de grassen op de achtergrond. Het is bijna zo spannend als het kijken naar de kun­ sten van een evenwichtsacrobaat.

Er zijn veel mogelijkheden die de aanwezige structuren in de tuin ons bieden om mee te spelen en te varië­ ren. Probeer er oog voor te krijgen door eerst te oefenen met bijvoorbeeld losse potten. Denk ook eens aan het spel van de schaduwen van de planten of de per­ gola, de kleurweerspiegeling in de vij­ ver en andere indirecte hulpmiddelen.

Structuur Gebruik die saaie conifeerhaag die er al Misschien een wat moeilijker trede staat en indertijd onbedachtzaam neer­ om te nemen is die naar de werking van gezet omdat ze wintergroen is; dan zou verschillende structuren en hun onder­ het niet zo kaal zijn in de winter.

te testen.

Probeer deze eens te combineren met de levendige structuur van grassen door die ervoor te plaatsen zodat het zonlicht erop kan spelen. Dat kleine randje licht dat wordt opgevangen zal als detail een levendigheid aan dat grote vlak van de haag geven.

Summum Het streven is om deze spanning in het summum in de tuin te kunnen weer­ geven. Het refereert immers naar een­ zelfde intensiteit als waarmee de mens staat tegenover de natuur, tegenover de wereld. Het resultaat is net zo breekbaar als het spitse kerktorentje tegenover het Alpengebergte, zo fragiel als de sporen van een vogel in de sneeuw, maar kan net zo verbeeldingsvol zijn als de vleu­ gelslag van de opstijgende vlinder in China die een orkaan in Zuid­Amerika veroorzaakt. De tuin krijgt weer ener­ gie.

www.michellafaille.nl

nummer 1 zomer 2011 17

(advertentie)

peanutsch is ontwerp vormgeving creatief dtp lay out technisch dtp fotografie van/voor

boeken brochures tijdschriften huisstijlen tentoonstellingen affiches websites en de ontwerper van GroenLokaal.

www.peanutsch.nl 18 nummer 1 zomer 2011

Vaas van rozen Van parkeerplaats naar zomerse ontmoetingen West 8, het ontwerpbureau voor stedenbouw en landschaps­ architectuur heeft de prestigieuze Award of Excellence van de lokale tak van de American Society of Landscape Archi­ tects (ASLA) ontvangen. Het project met de naam Miami Beach Soundscape transformeerde een verhard plein tot een groene oase met een grootstedelijk programma. De Lincoln Park locatie was voorheen een hectare grote parkeerplaats in het centrum van Miami Beach. West 8 besloot al vroeg in de ontwerpfase dat het park een nieuw precedent moest vormen voor soortgelijke openbare ruimtes in de regio. Gras, bomen en pergola’s zorgen ervoor dat een grote variëteit aan activiteiten zowel overdag in de schaduw van de bomen als ’s avonds onder de sterrenhemel kan plaatsvinden.

Aluminium pergola’s waar Bougainville tegen zal gaan groeien, markeren de toegangen van het park. De echte publiekstrekker is het 650 vierkante meter grote projectie­ scherm op het aanpalende Symphony Hall Building. Om beeld­ en geluidsinstallaties te huisvesten, ontwierp West 8 een projectietoren om de multimediale elementen in het park gecoördineerd. Zo kan het park ook voor culturele eve­ nementen dienen. Niet meer dan logisch dat deze nieuwe openbare ruimte direct na de oplevering in januari 2011 een plek veroverde in de harten van de bewoners.

Niets is vergankelijker dan een bos bloemen. Ook de roos, icoon van schoonheid, ontkomt niet aan afta­ keling. De ‘Rose Vase‘ van De New Yorkse designer Louie Rigano legde het spektakel van het ver­ val vast en maakt van de rozen­ blaadjes een vaas. Weer eens iets anders dan een ouderwets bosje droogbloemen! Louie maakt nog meer fraaie producten: de watering can en zijn gerecyclede rain boots zijn onweer­ staanbaar van vorm. www.louierigano.com

Paviljoen De Zwitserse toparchitect Peter Zumthor, winnaar van de Pritzker Price heeft het zomerpaviljoen 2011 in de Londense Serpentine Gallery ontworpen. Zumthor omschrijft het pa­ viljoen op het landgoed Kensington Gardens als een hortus conclusus, een ‘tuin binnen een tuin’. Het gebouw vormt de overgang van de buitenwereld naar de binnentuin. Een spel van flora met licht en schaduw zorgt voor een contemplatieve omgeving. Zumthor inviteerde de Nederlandse tuinontwer­ per Piet Oudolf om de tuin vorm te geven en te beplanten.

Sinds 2000 nodigt de Serpentine Gallery jaarlijks een internationaal bekende architect uit om een pavil­ joen op haar landgoed te ontwerpen. In de regel heeft deze architect dan nog geen gebouw in Groot­Brittannië gerealiseerd. Dit unieke pro­ ject, waarin architectuur en landschapsarchitectuur elkaar versterken, is tot 16 Foto: John Offenbach oktober 2011 te bezoeken. nummer 1 zomer 2011 19

fotografie: Theo van Pelt, Schiedam

Over de tuin en zijn ontwerper, hovenier en eigenaar; drie partijen die samen de tuin maken middels hun wensen en verlangens, hun kunde en kunst, hun ambacht en ambities om de mooiste buitenruimte te creĂŤren.

tuin 1

een venster op het platteland

20 nummer 1 zomer 2011

H

et schetsvoorstel dat tuinontwerp­ ster Joan Hut voor deze tuin maakt is gebaseerd op het uitzicht op het groene polderlandschap. De knotwilgen en de berkjes zijn dragende elementen in het ontwerp. De robuuste houten schutting van oude steigerplanken met prominent venster zorgt voor een ‘levend schilderij’, een briljant idee dat bij de tuineigenaar meteen in goeie aarde valt.

Er bestaat een hypothese die zegt dat de mens van nature graag wil leven in een savanne­achtige omgeving en gedijt in een open vlakte met hier en daar een boom, wat water en overal gras. De weidsheid en de openheid doet ons goed, in tegenstelling tot belemmerde uitzichten en onherbergzame structuren.

reinen en golfbanen zo op savannes lijken, maar ook in reclames, films en prentenboe­ ken is dit soort landschappen niet lukraak gekozen.

Dit tuinverhaal en nog 21 andere tuinverhalen zijn ook te lezen in het boek Meesterlijke

Joan Hut maakt gebruik van de hoge mate van vrijheid die ze krijgt van de opdrachtge­ vers. Zo kun je als ontwerper je grenzen op­ rekken en buiten de lijnen gaan kleuren. Met dit soort knappe resultaten.

Hoewel de ontwerpster doorgaans gechar­ meerd is van hele fraaie afwerkingen, zorgt het rauwe van deze ‘uitzichttuin’ voor een perfecte combinatie van grove oorspronke­ lijkheid met een fijne ontwerperstouch.

Tuinen.

Wendy Hendriksen & Paul Scholte 272 pagina’s, gebonden a 24,95 isbn 978 90 02 23606 8 standaard Uitgeverij

Joan Hut uit Naaldwijk is jong, slim, enthousiast

Wij voelen ons het best in de omgeving waar­ en heeft sinds 2003 een goedlopend bureau voor in de moderne mens, homo sapiens, tweehon­ derdduizend jaar geleden ontstond: de Oost­ tuinontwerpen. En die liefde voor buiten, die zat Afrikaanse savanne. En dat gaat heel ver. er al vroeg in. www.joanhut.nl Lage temperaturen, daar houden we niet zo ls jonge meid was ik altijd al bezig van. En die Afrikaanse savanne is nog steeds met het opmeten van mijn kamer­ een soort referentielandschap voor ons. On­ tje, het uittekenen van de ruimte op derzoek toont aan dat de meeste mensen een ruitjespapier en het knippen, schuiven en savanne­achtig landschap het mooist vinden: plakken. Daarnaast had ik een grote interesse licht glooiend, open en met herkenningspun­ voor planten. Gelukkig hadden wij vroeger ten in de vorm van bomen en bosjes. Precies thuis een moestuin en ik herinner mij de on­ het landschap waarheen we graag afreizen weerstaanbaar fascinerende uitwerking die als we met vakantie gaan. Als we een tuin of lathyrussen en pronkbonen op mij hadden. park aanleggen, gebruiken we ook graag deze Die moestuin staat in m’n geheugen gegrift. elementen. Gras, border, een boom, een talud. lees verder op de volgende pagina Het is geen toeval dat parken, recreatieter­

‘A

nummer 1 zomer 2011 21

Ontwerpen met een talent voor pret...

22 nummer 1 zomer 2011

Ik kocht van mijn zakgeld vaste plantjes voor de tuin. Ik probeerde allerlei plant­ combinaties uit. Ook maakte ik minivijvers in oude zinken teilen en verzamelde sfeer­ plaatjes van tuinen, die ik dan geregeld na­ tekende. Het fijnst was het struinen in een rommelig tuincentrum bij ons in de buurt, dat was zalig, daar kon ik echt uren zijn’, ver­ telt de dynamische ontwerpster.

Joan heeft met veel plezier de middelbare tuinbouwschool Huis te Lande in Rijswijk gevolgd. Als ze op een open dag de prach­ tige schooltuin vol planten ziet liggen en in de hal een fraai ingekleurd tuinontwerp gepresenteerd ziet, neemt ze de beslissing: ‘Dat wil ik ook!’ Tuinen ontwerpen, ruimte scheppen, vormgeven en creëren is haar am­ bitie. Ze kiest na Huis te Lande niet voor de vervolgopleiding aan Larenstein, maar gaat voor een andere benaderwijze om haar doel te bereiken: ze gaat werken in verschillende tuincentra, bij diverse hoveniers en bij een gerenommeerd standbouwbedrijf dat over de hele wereld stands voor de groene sector ontwerpt en bouwt.

Op deze manier heeft ze een schat aan tuiner­ varing, plantenkennis en mensenkennis op­ gedaan. In haar ontwerpbureau, dat nu acht jaar bestaat, profiteert Joan nog dagelijks van die eerste jaren. ‘Ik vind het belangrijk om te blijven leren en mezelf te blijven voeden. Ik pak nog steeds veel dingen aan en zoek graag zaken uit. Daarbij werk ik graag samen met col­ lega’s en bedrijven die van een bepaald aspect veel verstand hebben. Zo blijf ik uitgedaagd.

Ook via de vakbladen blijf ik op de hoogte van de kunst en de kunde.’

De ontwerpster houdt haar plantenkennis op peil door het bezoeken van de Chelsea Flower Show en het bezoeken van kwe­ kerijen. Verder houdt ze zich graag op de hoogte van andere creatieve disciplines zoals fotografie, muziek, kunst en archi­ tectuur en leest ze veel boeken over be­ roemde en minder beroemde kunstenaars en ontwerpers uit binnen­ en buitenland.

‘Het is veel,’ lacht Joan, ‘maar dat alles bij el­ kaar geeft me nog veel meer plezier in het ontwerpwerk!’ Naast het werken in haar goedlopende tuinontwerpbureau studeert ze een aantal avonden per week aan de vrije aca­ demie, gaat ze graag naar festivals en organi­ seert ze samen met een aantal vrienden een jaarlijks terugkerend cultureel festival: Boe­ rol, ‘met een knipoog naar Oerol’, het bekende festival op Terschelling. Daarnaast werkt ze in een eigen collectief aan wat kunstwerken.

‘Gewoon voor de lol’, glimlacht Joan.

Joan start haar bureau met de gedachte dat ze vooral ‘tuinen met een eigen gezicht’ wil maken. ‘Ik werk vanuit mijn gevoel voor vormgeving en stijl en vaar mijn eigen koers.

De gedrevenheid daarvoor is groot. Al bij de start van mijn bedrijf wist ik dat het me zou lukken en dat ik iets heel anders kon bieden dan het rechtuit werk dat ik veel om mij heen zag ontstaan. Ik had zoveel vertrouwen in wat ik mijn opdrachtgevers kon bieden dat lees verder op de volgende pagina

nummer 1 zomer 2011 23

ik werkelijk geloofde dat mensen graag een tuin van mijn hand zouden willen hebben.

Dat heeft tijd gekost, maar dat is gelukkig wel uitgekomen’, zegt Joan.

‘Ik ben niet dwingend in mijn ontwerpen, ik dring niemand iets op, ik waai ook niet met alle winden mee en probeer echt niet het wiel opnieuw uit te vinden. Ik probeer mijn eigen verhaal te maken bij de wensen van de opdrachtgever en dat op mijn eigen manier naar een ontwerp te vertalen. Ik vind het leuk om binnen een sluitend verhaal buiten de lijntjes te kleuren.’

Soms werkt ze samen met een collega­ont­ werper. ‘Ik ben ervan overtuigd dat als je de krachten bundelt er nog sterkere ontwerpen

uit voortkomen’, vertelt ze. ‘Het genereert zo­ veel nieuwe creativiteit.’

Joan is een pragmatische doener, goed in meedenken en in beslissingen nemen. ‘Tja, of ik uniek ben?’ Joan denkt na. ‘Wat is uniek... ik wil iets eigens maken en in de vormgeving en oplossingen net even verder denken. Dat is mijn sterke punt.’

Joan geeft de opdrachtgevers het vertrouwen dat als zij voor hen aan de slag gaat, het goed komt. Ze weet waar ze het over heeft. ‘Het is prettig als het eerste contact een beetje loopt, dat ik energie en zin krijg om aan de opdracht te willen beginnen. Dat het gaat borrelen... ken je dat?’

De hovenier Lennard Schilperoort kent

Lennard is reeds als kind veel in de tuin te langzamerhand de Westlandse grond zo goed; de hoge vinden en is er ook graag bij als er iets in de tuin van een familielid moet gebeuren. Hij grondwaterstanden en het voortdurende inklinken schept, kruit en sjouwt net zo hard mee als van de bodem verrassen hem niet meer. Hij heeft zelfs de volwassenen. Nu heeft Lennard zijn eigen hoveniersbedrijf, dat hij heeft gevestigd in oplossingen. www.hoveniersbedrijfschilperoort.nl Schipluiden, een dorp in de regio Delfland in et komt dikwijls voor dat de tuin de driehoek Delft, Rotterdam en Den Haag. een sluitpost in de begroting vormt.

Bij de tuin die Lennard aanlegt vol­ ‘Alles’, antwoordt Lennard op de vraag wat gens het ontwerp van Joan Hut is dat niet voor soort opdrachten zijn bedrijf, waar drie het geval. Door de tuineigenaren is al veel man werkt, kan aannemen. ‘We werken all­ aandacht besteed aan de inrichting van de round en dat kan doordat we een netwerk woning. Wanneer de uitbouw op de begane van contacten hebben opgebouwd. We kun­ grond wordt opgeleverd, is de buitenruimte nen gebruik maken van deze extra mankracht aan de beurt. wanneer er grote klussen te doen zijn.’

H

24 nummer 1 zomer 2011

En zoals dat gaat met een netwerk, soms neem je wat en soms geef je wat. Lennard en zijn mannen helpen de plaatselijke buurt­ verenigingen als er eens wat bestraat moet worden, dat soort dingen doe je voor elkaar als je in een kleine buurtschap woont.

Geen massa­ productie, allemaal maatwerk...

Wanneer er nog wat gewerkt moet worden op een zaterdagnamiddag, dan gaat zijn oud­ ste zoon voor de gezelligheid met hem mee, dat komt weleens voor als er een perceel in­ gemeten moet worden. Ook voor zijn plezier is Lennard in het groen te vinden, hij loopt graag met zijn vrouw en twee jongens door het bos en soms bezoekt hij modeltuinen om wat inspiratie op te doen. ‘Hoewel, gewoon

goed om je heen kijken geeft ook heel veel leuke en bruikbare ideeën’, vertelt Lennard.

In deze streek verzakt de bodem met enige centi meters per jaar. En dat stopt nooit.

Daarom worden er hier weleens platen piep­ schuim onder de cunet van een terras gelegd, maar zelfs dat is niet altijd afdoende om ver­ zakkingen te voorkomen. Voor deze tuin heeft Lennard tientallen azobé palen van drie meter lengte de grond in gedrukt. Met een trilblok duwden ze de acht bij acht centime­ ter dikke palen zo weg.

‘Als je een tuin laat ontwerpen en er komt zo’n uniek plan te liggen, dan wil je er ook lees verder op de volgende pagina

nummer 1 zomer 2011 25

jarenlang plezier van hebben,’ zegt Lennard, ‘en niet al na twee jaar de tuin moeten opho­ gen vanwege het permanente inklinken.’ Het echtpaar neemt zijn advies ter harte.

Volgens de tekening van Joan wordt de om­ heining gemaakt door ruwe steigerdelen in een hardhouten frame te schroeven. Zo ontstaan de fraaie vensters die deze tuin tot zo’n prettige verblijfsruimte maken. Voor de constructie van de buizen die boven de om­ heining geplaatst zijn, schakelt de hovenier de plaatselijke loodgieter in. ‘Het is ontzet­ tend leuk om zulke eigenwijze vernieuwende

26 nummer 1 zomer 2011

tuinen te mogen maken. Dat is het energieke van het werken met een tuinontwerper, er komen geen standaardoplossingen aan te pas en zo maak je nog eens een bijzondere tuin.’ Lennard vervolgt: ‘We hebben echt leuk gewerkt aan dit project. Ik hou van het werk en de detaillering. Omdat mijn interesse al­ tijd bij de beleving ligt, is mijn standpunt: ik maak de tuin voor de bewoners. Als ik mijn werk goed doe, genieten we allemaal. Ik van mijn werk, de bewoners van hun tuin.’

De familie Van adrichem heeft een eengezinswoning met een uitzicht alsof ze midden in een weiland wonen.

O

Kijkend door het brede tuinvenster word je door het groene gras omarmd.

Kijk, daar loopt een koe!

p het moment dat Joan met de tui­ neigenaren kwam kennismaken, was de belangrijkste wens: een link naar het achterliggende polderlandschap.

Hoe die link gelegd moet worden is dan nog niet direct uit te tekenen. De tuin die Joan aantrof was op dat moment niet meer dan een vervallen soort van oerwoud met scheve palen, boomstronken, een stapel grindtegels en een bemoste lekke vijver.

De tuineigenaresse, Ellen van Adrichem, heeft als voormalig bloemiste veel affiniteit met groen en bloemen, ook is ze thuis in vormgeving en kleurgebruik. Met de inde­ ling van de tuin is ze een tijdje aan de slag ge­ weest; uiteindelijk vraagt ze de ontwerpster Joan Hut eens naar de tuin te komen kijken.

Die heeft bij het kennismakingsgesprek met het echtpaar een aantal inspirerende tuin­ boeken bij zich en spreekt na een oriënterend en aangenaam gesprek haar vormgevings­ fantasie uit. Joan ziet namelijk een robuuste schutting van oude steigerplanken voor zich en het echtpaar is direct gecharmeerd van het levende schilderij dat onderdeel zal zijn van zo’n schutting. De knotwilgjes en berk­ jes worden de dragende elementen in het ontwerp. Het ontwerp zal uitgevoerd wor­ den, dat is besloten. Maar eerst moet de tuin leeg en moeten er tientallen palen de grond ingedrukt worden. Die palen zullen in de toekomst voorkomen dat de bestrating gaat

verzakken. Stukje bij beetje groeit de tuin en wordt steeds beter zichtbaar wat er ooit op de ontwerptafel is bedacht. Ellen houdt van de stoere materialen in combinatie met de weelderige beplanting, overigens heeft ze het kleurenpalet van de beplanting helemaal naar haar smaak kunnen samenstellen. Bin­ nenshuis heeft deze bloemenliefhebster de kleuren aubergine en donkerrood toegepast, en dat gamma is het buiten ook geworden. De kleuren komen tegen de vergrijsde steigerde­ len zo mooi uit, dat er ook stoelen in deze heel bijzondere kleuren bij zijn gezocht.

De stoelen van de firma Fermob, die met wel honderden tegelijk in het Jardin du Luxembourg in Parijs staan en daar ook de naam aan ontlenen, zijn in vierentwintig kleuren te koop. Ellen kiest voor het hoogwaardig staal en aluminium in de kleuren zwart, wit en fuchsia. A timeless colour to warm up the atmosphere, volgens Fermob.

‘Joan komt af en toe nog even buurten’, ver­ telt Ellen. ‘Een tuin is nooit af, het is heerlijk er een mooi plaatje van te blijven maken.

Joan stuurt soms wat bij, zo hebben we een aantal siergrassen vervangen door wat meer vaste planten. Want weet je, ik hou erg van bloemen!’

nummer 1 zomer 2011 27

Is er groen op straat? En hoe ziet dat er dan uit?

H

artje Antwerpen, aan de rand van het modedistrict. Ondanks de gefolterde bomen is het een fijne plek waar veel kinderen spelen en mensen op een bankje van de zon genieten.

28 nummer 1 zomer 2011

Wat zie jij uit het raam van je woonkamer, kantoor, tuinhuis of balkon?

D

eze foto is gemaakt in het centrum van Den Haag, vanuit het raam van de eetkamer. Een wit bosviooltje op een zomerse dag.

nummer 1 zomer 2011 29

Een reeks over pleinen, de meest足 besproken plek van een stad en dorp.

Plein in Den Haag 30 nummer 1 zomer 2011

E

en plein volgens de definitie Van Dale is een­ voudig: ‘een open, onbebouwde plek tussen bouwwerken’.

Zo’n nuchtere open plek vind je in Den Haag. De naam is niet poëtisch en verder ook ondubbelzin­ nig: Plein.

geschoold was in mathematische wetenschappen en bouwkunst bekeek hij het Franse project met kennis van zaken. Het Plein in Den Haag moest gaan lijken op zo’n Frans plein, en dan het liefst het Parijse Place Royal (nu heet dit plein Place des Vosges).

Na de aanleg van het Haagse plein, dat indertijd beur­ telings Stadhoudersplein en Princeplein genoemd werd, bouwde neef Maurits er zijn Mauritshuis en Constantijn zijn classicistische Huygenshuis, ook werden er chique theehuizen, logementen, sociëtei­ ten en gerechtsgebouwen gevestigd.

Midden in het destijds dertiende eeuwse piepkleine gehucht zonder naam lag er een ‘des gravens kooltuin’ bij een groot hof dat eigendom was van Vrouwe Meilandus van Wassenaar. Door Floris IV en Willem II is er op de plek van dit grote hof tussen 1229 en medio 1400 een nieuw regale palacium gebouwd. Het Plein was een in opzet geslaagde, maar dure Dit gebouw is nog steeds in gebruik; we kennen het hobby van de stadhouder, iets wat andere Hollandse als het huidige Binnenhof. steden zich destijds absoluut niet konden veroorlo­ ven. Zomaar een royaal wandelplein laten aanleggen, In de zestiende eeuw is op de plek van de oude moes­ omdat het mooi was, dat was uniek in Nederland. tuinen een plein aangelegd door stadhouder Frede­ rik Hendrik. Het was oorspronkelijk de bedoeling Nu zorgen de vele departementsgebouwen en minis­ deze plek helemaal vol woningen te bouwen, er wa­ teries in de directe omgeving voor een daadwerkelijk ren zelfs al twee straten op tekening uitgewerkt. De gebruik van het plein. Er wordt niet gewandeld, wel stadhouder was daar echter op tegen. Hij wilde iets geflaneerd. Op de terrasstoelen zitten Hagenaars en nieuws, een speciaal samenspel van werkelijke open­ Hagenezen, ambtenaren en toeristen. Dankzij de for­ bare ruimte met daaromheen woningen, iets dat in se bomen, parasols en terrasverwarmers en natuurlijk Holland nog volledig onbekend was. de keuze om het verkeer te weren, is het Plein de huis­ In het lage land was een openbare ruimte tot dan toe kamer van de stad geworden. De ontmoetingsplek een ruimte met een doel: marktplein, brink, dries, bij uitstek. Zien, gezien worden, bijpraten in stijl of een plaatse. in het openbaar met megafoon je mening verkondi­ Frederik Hendrik was echter een aantal jaren eerder gen, het Plein is nog steeds de naam ‘Stadhouder’­ en behoorlijk onder de indruk geraakt van een plein ‘Prince’plein waardig. Hoewel de gewone Hagenezen zoals hij dat gezien had in Parijs; een open, regel­ de stadsvlakte nog gewoon...‘ut Plèn’ noemen. matig geordend, vierkant stadsplein (van het oud­ franse woord plain, met de betekenis vlakte, veld) met riante woningen daar omheen. Aangezien hij

nummer 1 zomer 2011 31

(advertentie)

I

n je tuin ben je jezelf. Net als je woning past je tuin bij je eigen lifestyle. Het is steeds meer een buitenkamer als

middelpunt in een ontspannen leven.

Smaakvol, gastvrij, persoonlijk, een plek om met vrienden te eten, muziek te luisteren, loungen en lezen, spelen…Heerlijk, alles buiten doen zonder hinderlijke invloeden van weer en wind. Maar hoe pak je dat aan?

Tijd voor een gesprek met de tuinontwerper bij Van Raaijen Hoveniers.

Wie de showroom in Almere binnenloopt, begrijpt direct wat wordt bedoeld met ‘middelpunt’.

Wij kijken onze ogen uit. Prachtige foto’s en ontwerpen, tal van loungebanken, designtafels, aantrekkelijk ogende stoelen, vuurplaatsen tot buitenkeukens zijn uitgestald. Wat een sfeer…

‘Je tuin ontwerpen en inrichten begint met je gevoel en vraagt om maatwerk.’ Een tuin moet kloppen: maten, ruimtelijke verhoudingen,

Lifestyle in de tuin

verbinding met de omgeving, voldoende beschutting, beplanting en materialen, daar gaat het om. Net zoals je woning niet kan zonder stevig fundament kan je tuin dus niet zonder duidelijke basis: een ontwerp. Dat begint voor Jolanda met praten aan de hand van moodboards, luisteren en vragen naar het ‘grote waarom’. Daarna komt de kunst van het vertalen van al dat gevoel en de praktische wensen in een verrassend ontwerp met oog voor detail.

Maar het komt ook aan op kundige aanleg door ervaren en toegewijde mensen. Dat is net als bouwen van een huis vakwerk, en kan de schoonheid van een ontwerp maken of breken. Dat doen wij bij voorkeur compleet; van grondwerk tot en met het onderhoud gedurende de eerstkomende jaren. De tuin is namelijk nog niet af na de aanleg. Goede begeleiding van de groei naar volwassenheid is essentieel.

Even ‘googlen’ en je krijgt een hele lijst van hoveniers in de omgeving.

Hoe zoek je nu de juiste vakmensen? Een tip: kies een Groenkeur gecertificeerd bedrijf. Daarmee kies je voor vakmensen, garantie en zekerheid. Van Raaijen is als enige Groenkeur gecertificeerd in tuinaanleg en tuinonderhoud in Almere én in het Gooi.

www.vanraaijen.nl 32 nummer 1 zomer 2011

Nieuwsgierig geworden? Neem gerust contact met ons op.

Van Raaijen Hoveniers, De Binderij 54, Almere, T 036 547 02 88.

Vrije Academie Cityspecial New York

Vrije Academie Cityspecial Tokyo

Cursus Lichtontwerp Exterieur

Stadse landschappen van analyse tot ontwerp

Lezing en presentatie

Lezing en presentatie

Tweedaagse cursus

HBO-cursus in samenwerking

Dat New York oorspron­ kelijk Nieuw Amsterdam heette, weten we wel, maar wat is er nog van de Neder­ landse nederzetting over?

New York is immers rijk aan canonieke gebouwen uit de moderne periode. Empire State Building, Chrysler Buil­ ding, Guggenheim Museum, je noemt ze en iedereen weet waar je het over hebt. De lezing neemt u mee langs de oude Engelse en Neder­ landse gebouwen en vertelt over de ontwikkeling van de wolkenkrabber en de metro.

Natuurlijk komt de kunst ook aan bod. Verbaas u over de rijkdom van kunstcollecties zoals die van het Metropoli­ tain Museum, het MoMa en de Frick Collection.

Tokyo is een stad van ui­ tersten. Je vind er hectische uitgaansgebieden en serene tuinen, wolkenkrabbers en eeuwenoude tempels.

Verbaas je over de schone straten en hoe weinig buiten­ speelruimte er voor de kinde­ ren is. Het is hier te veel om op te noemen, en dat is niet vreemd, want Tokyo is de meest dichtbevolkte stad ter wereld en beslaat een enorm grondgebied.

Vanuit uw stoel neemt Wendy Fossen u mee door deze fascinerende stad en probeert de culture shock wat zachter te laten aanko­ men.

voor tuinontwerpers,

met Hogeschool Utrecht

tuinarchitecten en hoveniers.

De cursus Stadse land­ schappen spiegelt u in het ontwerpproces, in het schep­ pen van de ruimte. We halen samen de ontwerpprincipes terug. We laten de huidige ontwerptrends los en gaan op zoek naar de verdieping.

Deze opleiding biedt de exclusieve en unieke moge­ lijkheid een HBO certificaat in dit vakgebied te behalen.

De lessen zijn gestoeld op ervaringen, inzichten, kunst en de architectuur. Michel Lafaille is uw persoonlijke docent en begeleider op al de cursusdagen. Hij geeft al jaren lessen en lezingen in tuin­en landschapsarchitec­ tuur.

Prijs € 26,50

Prijs € 26,50

Op dag 1 wordt onder meer behandeld: wat is licht / licht en waarneming / ROVL2011 / lichtbronnen en armaturen / lichtontwerpproces en op dag 2 wordt gesproken over lichtberekening / presenta­ tievormen / gekleurd licht / visualisaties / CAD. In deze cursus worden ook facade,­ abri­ en reclamever­ lichting besproken. De cursus gaat diep in op het creatieve deel van het maken van licht­ ontwerpen.

Kosten € 795,- excl. btw inclusief lunch, syllabus en certificaat Neemt u 1 dag deel, dan betaald

(excl. entree museum, korting op

u € 415,- voor deelname aan de

entree met Museumkaart)

gekozen dag

Kosten € 3.250,-

31 augustus 2011

10 en 11 oktober 2011

(plus examenbijdrage € 175,-

(excl. entree museum, korting op

19.30 – 21.30 uur

12 en 13 oktober 2011

vrijgesteld van btw)

entree met Museumkaart)

Bijbels Museum

1 en 2 februari 2012

Start 23 september 2011

25 augustus 2011

Herengracht 366-368

in Amersfoort

19 bijeenkomsten waaronder

11:00 - 13:00 uur

Amsterdam

Meer informatie

Bijbels Museum

www.lightingdesignacademy.org

Herengracht 366-368

084-420 32 80

4 excursies

Informatie/aanmeldingen www.tuinacademie.nl

Amsterdam lees verder op de volgende pagina

nummer 1 zomer 2011 33

(advertentie)

Detail ontwerp particuliere tuin Een warmer welkom dan deze entree naar woonboerderij en schuur is er niet!

Vanaf de parkeerplaatsen heb je de keus om via paden naar de voordeur van het huis en werkschuur te komen.

Je loopt langs borders, ingeplant met geurende lavendel (900 stuks in totaal).

De paden zijn aangelegd met getrommelde waaltjes.

Het idee achter dit ontwerp is de wens om huis en schuur te verbinden.

Het terrasje tussen beide opstallen symboliseert een deel van de zon, de paden zijn de zonnestralen.

De entree ligt op het zuidoosten, de grond is zanderig met veel puin.

Een ideaal klimaat voor lavendel (Lavandula augustifolia ‘Hidcote’) dat veel bijen en vlinders aantrekt.

De asymmetrische borders zijn omzoomd met traditionele buxus­ hagen. In de middelste border is een druif op stam gepland om als verticaal accent te dienen.

In dit jaargetijde is het heerlijk zitten op het terras in de luwte van de gebouwen en uitkijkend over de bloeiende lavendel, de zoemende bijen en fladderende vlinders.

De strakke borders geven zowel een klassiek als een modern beeld aan dit ontwerp!

Ingeline Ribbens-Ravelli

34 nummer 1 zomer 2011

| RR creaties | www.rrcreaties.nl | ingeline@rrcreaties.nl

Tuin in ontwerp Een cursus van niveau, bedoeld voor startende groenprofessionals

Garden Tours Garden Tours is al sinds jaar en dag de professionele organisator van tuinreizen.

Nieuwe reizen en vertrouw­ de bestemmingen wisselen elkaar af, net als privé tuinen, historische tuinen, parken of landschapstuinen. De tui­ nen, de reis, uw chauffeur en de reisleiding: al deze zaken krijgen de volledige aandacht van Bert Vermeijden en Ger Kleingeld.

Voor september 2011 staat een Moestuinreis naar Normandie en een reis naar Kent gepland, alsook een na­ zomerreis naar Sussex.

Volledig gericht op de sys­ tematiek van het ontwerpen van particuliere tuinen in binnenstad of nieuwbouw­ wijk, kleinschalige terreinen bij woonprojecten, scholen en verzorgingshuizen. Er is veel aandacht voor historie, voor analyse en inzicht en voor het gebruik van beplan­ tingen en bomen. Deze cur­ sus geeft een verdieping in de kunst van het ontwerpen van tuinen, een verdieping die u direct in het eigen ontwerp­ Informatie bureau, dus in de praktijk info@gardentours.nl kunt gebruiken.

Kosten € 1.780,(vrijgesteld van btw) Start 22 september 2011 12 bijeenkomsten inclusief 3 excursies

Informatie/aanmeldingen www.tuinacademie.nl

tel. 088-0071300 www.gardentours.nl

Festival des Jardins

Appeltern Expo 2011

Thema 2011: “Tuinen van de

Thema 2011 ‘Reflectie’

toekomst of de kunst van een

Deze Expo is geen gewo­ ne beurs met grote stands, maar een ontmoetingsplaats voor vakgenoten. Er zijn een standhoudersroute en een groot overdekt tuinplein met diverse presentaties. Op het programma staan ondermeer De Levende Tuin door de VHG en Hoe word ik tuingelukcoach? Ook Onderscheid door afwijkend gedrag door Michel Lafaille, Het belang van de bodem en nog veel meer bijzondere voordrach­ ten.

Op het centrale tuinplein wordt aansluitend aan de Expo ook een bijzondere net­ werkbarbecue aangeboden.

Appeltern telt inmiddels 200 verschillende voorbeeld­ tuinen. Van alle toegepaste producten en planten is do­ cumentatie beschikbaar.

geslaagde biodiversiteit”

Diversiteit brengt vreug­ de aan een ontdekking en schoonheid aan het land­ schap. Ze betovert de we­ reld en voedt ons door haar verscheidenheid. De tuin verenigt op zichzelf alle rijk­ dom van de wereld, al wat de natuur ons geeft en dat alles door de eeuwen heen, waar kennis en geschiedenis ver­ anderingen hebben aange­ bracht: orden en riten, van schepping en expressie.

Buiten het festival om ver­ lenen de nevelachtige vallei, de experimentele tuin, het verwilderde spoorrailpad en een aantal massieven het pu­ bliek permanent experimen­ tele tuinen die in de loop van de seizoenen van gedaante verwisselen en evolueren.

Informatie

Datum

Open van 22 april t/m 16 oktober

Vrijdag 9 september 2011

2011.

van 11:00 tot 18:00 uur

Chaumont-sur-Loire ligt tussen

aansluitend barbecue

Blois en Tours, op 185 km van

Toegang gratis

Parijs.

Vooraf aanmelden op

www.domaine-chaumont.fr

www.appeltern.nl/nl/zomermenu lees verder op de volgende pagina

nummer 1 zomer 2011 35

(advertentie)

John Koomen Tuinen ONTWERP

I

AANLEG

I

ONDERHOUD

Duurzaam genieten...

WWW.JOHNKOOMEN.NL 36 nummer 1 zomer 2011

WOGNUM 0229 577610

Tuindagen van Beervelde De Tuindagen van Beervelde stellen u met hun 220 deelne­ mers in de gelegenheid om in één van de mooiste privédo­ meinen van België een prach­ tige selectie te ontdekken van zowel boom­ en plantenkwe­ kers. Daarnaast biedt Beer­ velde ook een uniek aanbod van antiek en decoraties die met de tuin te maken hebben.

Of het nu voor de sfeer is, op zoek te gaan naar nieuwighe­ den en specialiteiten of om andere gepassioneerden te ontmoeten.

Wanneer 7, 8 en 9 oktober 2011 van 10 tot 17 uur.

Toegang: €10 per persoon.

Kinderen gratis tot 15 jaar.

Honden aan de leiband zijn toegelaten.

Waar?

Op de E17 (Kortrijk - Antwerpen), op 2 km van afrit 11, richting Lochristi

GPS Lochristi, Beerveldse Baan 31

Inlichtingen

Ontwerpersplatform Bijeenkomst Samenwerking tussen tuinontwerpers en hoveniers vormgeven is het thema op 28 september en 5 oktober.

VHG organiseert de zesde bijeenkomst vanwege over­ grote belangstelling op twee data en twee locaties.

De Dag van de openbare ruimte Ben je werkzaam binnen het vakgebied openbare ruimte, dan zou een bezoek aan de Dag van de Openbare Ruimte in Houten niet mogen ont­ breken in je agenda.

Dit jaar wordt de groot­ ste vakbeurs al weer voor Datum de achtste keer gehouden. woensdag 28 september 2011 Steeds meer vakgenoten zien Zoetermeer dit evenement als jaarlijks woensdag 5 oktober 2011 vast ontmoetingsmoment en Veenendaal als ideale gelegenheid om de Tijd productkennis bij te spijke­ Start -17:30 uur ren. Je vindt er bijna 400 leve­ Einde programma 21:30 uur ranciers op de gebieden van Voorafgaand tussen 16.30 en 17.30 Groen, Openbare verlichting, uur een broodjesbuffet.

Straatmeubilair, Speeltoestel­ Deelname gratis len, Bestrating en Stedelijk Vooraf aanmelden op waterbeheer. www.vhg.org

Datum 12 en13 oktober 2011

Tijd van 10.00 uur tot 17.00 uur

Toegang Gratis

Adres

De straat als tuin 3e Appeltern Tuinenfestival

Na twee succesvolle afle­ veringen van het Tuinenfesti­ val van Appeltern wordt een derde editie gestart met het thema:‘De straat als tuin’.

Iedereen kan in principe een ontwerp inbrengen, in­ dien aan de voorwaarden van dit festival wordt voldaan: 1 inzending betreft een ka­ vel van tien bij tien meter, 2 thema ‘De straat als tuin’ is duidelijk herkenbaar, 3 het gehele ontwerp straalt een tuinsfeer uit, 4 het ontwerp is een kunstzinnig product, dat niet 1 op 1 als een tuin geko­ pieerd moet kunnen worden, 5 uit te voeren binnen een ge­ steld budget en 6 inspirerend of nieuw materiaalgebruik.

Aanmelden Inzenden voor 1 november 2011 op het secretariaat van Appeltern waar ook nadere informatie en voorwaarden verkrijgbaar zijn.

Alle contacten lopen via Nicole

Expo Houten

Bolt: n.bolt@appeltern.nl of

Meidoornkade 24, Houten

telefoon (0487) 579203.

Info www.dagvandeopenbareruimte.nl

www.parkvanbeervelde.be

nummer 1 zomer 2011 37

Groene hagen 38 nummer 1 zomer 2011

G

roenblijvende hagen kun je sa­ menstellen van Taxus, Prunus, Buxus, Euonymus, Lonicera, Bamboe, Berberis, Broodboom, Chi­ nese hulst, diverse conifeersoorten, Levensboom, Mispels, Liguster, Klim­ op, Pieris, Beuk, Sneeuwbal, Lavandula en Vuurdoorn... een prachtige opsom­ ming, maar een waardeloos onhandige lijst dus. Want de ene genoemde struik

is hoog, de andere prikt, de derde bloeit en de vierde is zelfs giftig. Laat je dus steeds goed informeren door de plan­ tenspecialist.

Over de Chamaecyparis: deze conifeer heet in Japan Hinoki. Van het hout van deze conifeer worden tempels en bad­ kuipen gemaakt. Het is een zeer geuri­ ge houtsoort en zelfs onbehandeld erg duurzaam. De oudste tempels van dit

hout bestaan al dertien eeuwen en een badkuip van Hinoki is het symbool van de hoogste Japanse luxe. Omdat deze conifeer daar nu een beschermde soort is, importeert Japan de Chamaecyparis uit Amerika. Ik weet zeker dat ik goed gok als ik stel dat er zeker een aantal Chamaecyparis­hagen bij jou in de buurt staan. Een kapitaaltje per strek­ kende meter.

nummer 1 zomer 2011 39

Mathijs Wolfs, hoveniersbedrijf Guy Wolfs in Eijsden

1 2

Welk boek ben je aan het lezen “Nachttrein naar Lissabon” van Pascal Mercier. Prachtig boek om in deze druilerige Nederlandse zomer mee weg te dromen naar zuiderlijke sferen.

naast wie wil je in het vliegtuig zitten, op die lange trip over de oceaan? en even spreken, natuurlijk!

Naast Rem Koolhaas. Ben benieuwd wat hem inspireert en motiveert om iedere keer weer de grenzen van zijn kunnen op te zoeken.

Vernieuwingsdrang is niet alleen kennis maar vaak ook een kwestie van lef. Hoe vertaalt hij zijn ideeën in concrete plannen en hoe stuurt hij zijn team aan. Zijn kennis is vaak 1 op 1 terug te herleiden naar ons groene vak. Zelfde problematiek en vaak dezelfde oplossingen.

3

Ben je in je dagelijks werk meer een bouwer of ... een bioloog? (en zou je willen dat dat anders was?)

Het hoveniersvak wordt op dit moment helaas veel bepaald door “hardware” in de tuin. Niettemin wordt de sfeer van de buitenruimte nog altijd bepaald door de groene aankleding. Combinaties tussen strakke belijning en weelderige beplanting hebben mij altijd bezig gehouden. Ik denk dat ik daarom meer heb met beplanting dan de laatste nieuwe tegellijn van MBI. Mijn hart

40 nummer 1 zomer 2011

bloeit letterlijk op van een prachtige Engelse border of mooie verticale tuin. Liefde voor het vak komt vaak ten uiting in de gekozen beplanting. Hieraan herken je de vakman.

4 5

Welke plant of welke heester zou iedereen beter moeten leren kennen; want: zo fijn, zo fraai?

Gaura lindheimerii ‘Whirling butterflies’ is een van mijn favorieten voor de border.

Rijk en lang bloeiend, het wiegen van de bloemen geeft dynamiek aan de border.

Helaas niet 100% winterhard maar bij juist onderhoud zaait hij zich ieder jaar weer vollop uit. Vooral mooi als weefbeplanting met bijvoorbeeld Verbena bonardiensis of Echinacea purpurea ‘Magnus’.

Welke jeugdherinnering heb je aan tuinieren?

Mijn verste herinneringen gaan terug naar het, samen met mijn vader, knippen van Gerbera’s voor onze bloemisterij. Kan me nog goed verplaatsen in het gevoel tussen de (op die leeftijd) manshoge rijen te staan met mijn beide armen zwaar van de geplukte bloemen. Iedere keer dat mijn vrouw thuis komt met een boeket met Gerbera’s gaan mijn gedachten nog even terug naar die tijd. Liefde voor het vak en de materialen is er dus van jongs af aan al ingebracht, iets wat in deze tijd helaas niet vaak meer te vinden is.

6

7

Twitter je? (en waarom? Of waarom niet?)

Ik twitter sinds kort. Enerzijds een goede manier om in contact te komen met collega’s, anderzijds een perfecte manier om je werk bekend te maken aan een groter publiek.

Al blijft het moeilijk om de grens te bepalen wat je met de followers deelt en wat privé dient te blijven. De sociale media, alsmede internet, wordt vaak nog te weinig gebruikt door de groene sector terwijl het een hele leuke en goedkope manier is om te netwerken en je te presenteren naar je opdrachtgevers.

Plan je je vakanties wel eens zo, dat je en passant ook even een Tuinenfestival, een fraaie historische tuin of landgoed, of een mooie tuinenbeurs kan meepakken?

In de vakantie wordt er altijd wel een park of landgoed aangedaan. Al blijft het moeilijk om de kinderen hier ook warm voor te krijgen.Wat ik natuurlijk niet los kan laten is mijn vakdeformatie. Overal waar ik ben kijk ik naar bestratingsvormen, beplanting, pergola’s, schuttingen en aparte oplossingen van constructies. Vaak is het zo dat, bij het bekijken van de vakantiefoto’s, er meer tuingerelateerde zaken tussen staan dan spelende kinderen op het strand. Maar ik denk dat dit wel bij meerdere vakbroeders zal voorkomen.

8

Welke artikelen of onderwerpen wil je dat er in volgende Groen­ Lokaal staan?

Ik ben zelf vooral geïnteresseerd in de zienswijze van andere architecten of ontwerpers. Wat zijn hun inspiratiebronnen, waar halen zij de kennis vandaan en hoe lukt het hun zichzelf iedere keer weer opnieuw uit te vinden. Ik denk hier bijvoorbeeld aan Alain Provost, John Brooks, Piet Oudolf, etc.

www.guywolfs.nl

nummer 1 zomer 2011 41

fotografie: Maarten Grasveld

42 nummer 1 zomer 2011

Over de tuin en zijn ontwerper, hovenier en eigenaar; drie partijen die samen de tuin maken middels hun wensen en verlangens, hun kunde en kunst, hun ambacht en ambities om de mooiste buitenruimte te creÍren.

tuin 2

Water aan huis D

e regels voor het ontwerpen van ‘de tuin’ zijn anno 2010 over de schut­ ting gegooid. Maar waren die regels toch al niet aan mode onderhevig? Aan rages zelfs? Tuinen meanderen, tuinen passen zich aan; aan nieuwe wensen, oude passies, voor­ bijgaande trends en veranderende waarden.

Tuinen van nu worden gewaardeerd om hun styling, materiaalkeuzes en minimalististi­ sche vormgeving. Want al staat er op tachtig vierkante meter tegels maar één boom in een cortenstalen pot, we noemen het evengoed een ‘tuin’.

Smaken verschillen. Zomaar wat hedendaag­ se stijlen: De nutstuin met haar prachtige moesge­ wassen binnen de buxushaagjes is bon ton.

Stoere fruitbomen geven een authentiek ge­ voel. Er staat een buitenkeuken en een riante eettafel vanwaar je de rozemarijn ruikt en alle verse venkel, stokboontjes, wortels en snijbiet ziet staan.

De cottagetuin lijkt wanordelijk en weel­ derig, terwijl hij juist een eenvoudige indeling kent. Er is veel kleur door de grote hoeveelhe­ den bloeiende vaste en éénjarige planten die bij voorkeur ook heerlijk geuren.

De mediterrane tuin heeft een formele plattegrond, met een bestrating van grind waarin losjes de kruidige beplanting staat.

Er worden ook wel mozaïektegels gebruikt.

Voor de gestucte muur staan een schaduwge­ vende boom en enkele fraaie terracotta pot­ ten. Over een pergola klimt een druif.

Voor de liefhebber is er de Japanse tuin.

Van oorsprong een plek waar aloude rituelen zichtbaar worden gemaakt in een evenwich­ tig asymmetrisch grondplan. Er heerst har­ monie in de tuin en altijd is er een object om zuiverend water te verbeelden.

Op dakterrassen en in kleine achtertuinen kan de jungletuin voor veel bekijks zorgen.

Dit is een tuin met een nadruk op forse blad­ lees verder op de volgende pagina

nummer 1 zomer 2011 43

Dit tuinverhaal en nog 21 andere tuinverhalen zijn ook te lezen in het boek Meesterlijke Tuinen.

Wendy Hendriksen & Paul Scholte

planten en hoge begroeiing. De bloemen hebben intense kleuren, het geheel heeft een koloniale, exotische expressie.

De tuinstroming die fusion genoemd wordt, is iets totaal anders. Fusion mag hu­ moristisch zijn, mystiek, filosofisch of met een knipoog naar een historische stijl. De tuin kent een ronde of rechthoekige basis. Be­ ton, perspex, staal en keramiek gaan samen met bijvoorbeeld een glazen vloer. De beplan­ ting bestaat slechts uit bamboe of een toefje siergras. Meubels zorgen voor de invulling van de tuin. Niets voor puristen, deze stijl, het gaat hier echt om het breken van de regels.

De familietuin staat vol met een schom­ mel, klimrek, zandbak en een trampoline.

Soms zelfs met een speelweide, boomhut en

een trapveldje. De tuin is helemaal compleet door de grote lounge­ en eethoek. Uiteraard kan de sterke beplanting tegen een stootje.

Windkeringen markeren de landelijke tuin, die veelal een siervijver, een bosgedeel­ te, veel gras en aardige doorkijkjes bevat.

De conceptuele tuin is gebaseerd op kunst, er staan nagenoeg geen planten. Het is een technologische tuin met beton, textiel, glas, geverfd rubber en kunstgras. Er worden felle kleuren en sculpturen gebruikt. De tuin kan zuurstokroze of zelfs helemaal zwart zijn.

Maarten Grasveld na de middelbare tuinbouwschool voor de opleiding van tuin- en landschapsarchitect aan de HRIT Vilvoorde, België. Na zijn afstuderen nam hij een bureau voor tuin- en landschapsarchitectuur in Culemborg over, maar uitgeleerd is hij nog lang niet.

44 nummer 1 zomer 2011

gebonden a 24,95 isbn 978 90 02 23606 8 standaard Uitgeverij

Zomaar wat hedendaagse tuinen...

Als buitenmens en natuurliefhebber koos

www.grasveld.com

272 pagina’s,

M

aarten volgde nog eens diverse avondstudies, zoals de landschap­ sarchitectuuropleiding aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam en een postacademische studie Atelier openbare en publieke ruimte in Leuven, België.

Op het bureau Grasveld tuin­ en landschaps­ architecten werken vier groenprofessionals in een fraai verbouwde voormalige lagere school, daterend uit 1884. De ruimten zijn hoog en licht. Hier worden in een ateliersfeer creativiteit, vormgevingsgevoel en natuur­ beleving samengevoegd tot een weergaloos ontwerp voor iedere buitenruimte.

Maarten: ‘Ik werk graag aan speciale groenprojecten. Tuinen op grote hoogten, tuinen die drijven op het water, bijzondere

landschappelijke opgaven of grote projecten zoals het hoofdkantoor van Miele en die van het Waterschap Rivierenland. Maar alle pro­ jecten, ook de kleinere, hebben mijn volle­ dige aandacht. Uiteindelijk wil ik steeds het maximale geven van wat ik als ontwerper te bieden heb.

Het luisteren naar opdrachtgevers vormt dan ook de basis van mijn bureau en van mijn visie. Goed luisteren en vervolgens de wensen vertalen in een ruimtelijke vormgeving die, wat mij betreft, steeds het natuurlijke groen als basis heeft. Een uitgesproken conceptu­ ele tuin zul je in mijn portfolio dan ook niet zo snel aantreffen. Mijn ontwerpfilosofie is opgebouwd rond natuurlijk groen. Zoals een bouwkundig architect met de harde materi­ alen aan het werk gaat, zijn wij als tuinar­ chitecten juist expert in het gebruiken van het groene volume. Ik merk gelukkig dat het moment waarop wij als vakgenoten nu eens echt voor het groen gaan kiezen, naderbij komt. De tendens was anders, dat is veelvul­ dig te zien geweest in televisieprogramma’s en in ieders nabije omgeving. De trend van het ontwerpen van productgevulde buiten­ kamers en stenige buitenetalages is wat mij betreft passé. Nimmer kan groen vervangen worden door een meubelstuk, kunstwerk of lichtarmatuur.’

‘Het is leerzaam om hierover het gesprek aan te gaan met vakgenoten’, gaat Maarten verder. ‘De dialoog, het overleg en ook de discussie zijn erg belangrijk voor het vakge­ bied. Het bekijken en bespreken van elkaars projecten is ook nog eens erg inspirerend, de

tuin­ en landschapsarchitectuur is immers constant in beweging. Als groene beroeps­ groep kunnen we werkelijk iets betekenen in het reduceren van de te grote footprint die wij achterlaten, door gezamenlijk de juiste

lees verder op de volgende pagina

nummer 1 zomer 2011 45

Laat nimmer na om een boom te planten.

46 nummer 1 zomer 2011

keuzes te maken en materialen te kiezen die goed hergebruikt kunnen worden. Materi­ alen die bij voorkeur ook zo min mogelijk overgeproduceerd zijn of van overzeese we­ relddelen ingevlogen worden. Door zorgvul­ dig de tuinmaterialen uit te kiezen geven we onze volgende generaties ook nog een kans.’

‘Op mijn stand op een woonbeurs raakte ik met een architect, Maarten Otten, in ge­ sprek. Hij bleek juist gestart te zijn met het ontwerpen van de woning van het echtpaar Zweegers. De meerwaarde die een mogelijke samenwerking van bouwkundige architec­ tuur met tuinarchitectuur zou kunnen heb­ ben, sprak ons beiden zeer aan. We zijn daarop gezamenlijk naar deze opdrachtge­ ver in België gegaan omdat de bouwkundige

opdracht op dit perceel om een duidelijke kijk en visie op de buitenruimte vroeg. De architect en ik reden, na een bijzonder pret­ tig gesprek met de opdrachtgever, uiteinde­ lijk in het holst van de nacht naar huis met een geweldig uitdagende opdracht in de tas.

Die uitdaging had te maken met het feit dat er een hectare groot perceel lag waarvan de opdrachtgevers niet precies wisten wat ze met de buitenruimte wilden. Het was daarom mijn taak om een programma van eisen te maken, zonder welke keuze dan ook te for­ ceren. Tegelijk ging ik wel op zoek naar het meest haalbare. Dat was een intrigerende en intensieve uitdaging!’

‘Het is niet nodig dat mijn eerste ontwerp­ voorstel direct omarmd wordt,’ vertelt Maar­

ten, ‘liever niet zelfs. Ik spreek dan ook over een eerste praatplan in plaats van ontwerp­ voorstel. Het heeft mijn voorkeur dat het praatplan een goede discussie oproept en een proces in gang zet bij mijn opdrachtge­ ver. Bij een direct volledig akkoord zou ik mij niet tevreden voelen, dan kan ik niet bepalen of ik alle grenzen heb afgetast die er bij de opdrachtgever waren. Met mijn werkwijze meen ik dat het maximale voor de tuineige­ naar behaald wordt.

Het plezierige van dit creatieve beroep is dat je ideeën laat ontstaan, die je vervolgens kunt laten realiseren. Die ideeën komen al­ leen wanneer je goed kunt luisteren naar je opdrachtgever. Ook het waarnemen van de omgeving, het goed kijken naar de lijnen, de

kleuren, de vormen en de structuren vind ik erg belangrijk.

Iets anders wat mij na aan het hart ligt, zijn de beleving en het gebruik van de seizoenen.

Bij het kiezen van de juiste boom voor een tuin of park moet je absoluut rekening hou­ den met de vijf wintermaanden. Er is name­ lijk een hele grote kans dat je een loofboom hebt gekozen en zo’n boom is eenvoudigweg een paar maanden per jaar bladerloos. Een boom kiezen met een sterke takkenstructuur, ook dat is vormgeven’, zegt Maarten.

Tuinen maken doe je met de opdrachtgever, de ontwerper en de hovenier samen. En het liefst ook met de beplantingsspecialist, de interieurarchitect, de metselaar, de constructeur en de zwembadbouwer.

W

anneer in België een bouwka­ vel in een bosrijke omgeving te koop wordt aangeboden wordt het perceel, op de dichtbegroeide erf­ grenzen na, traditioneel geheel ontbost en ontworteld opgeleverd. Dikwijls liggen de gronden dan al een behoorlijke tijd braak, zo­ dat de kaalslag jarenlang opdringerig zicht­ baar is. De bouwkundig architect die bij de bouw van dit huis in Neerpelt betrokken is,

realiseert zich dat woning en omgeving één zijn. Hij kan de volledig in het wit ontworpen woning nog meer laten stralen wanneer hij de tuinomgeving laat inrichten.

Het eerste gezamenlijke gesprek met de architect, de opdrachtgever en de landschap­ sarchitect verloopt open en vrij, het gaat niet direct over de focus van een eventuele op­ dracht. Het gaat meer over het elkaar leren kennen, ideeën uitwisselen en vertrouwen opbouwen. Iets wat ontzettend waardevol is voor het vervolg van ieder ontwerpproces.

Wanneer Maarten Grasveld de opdracht krijgt om deze buitenruimte te ontwerpen, kiest hij voor het terugbrengen van de bos­ rijke natuur. lees verder op de volgende pagina

nummer 1 zomer 2011 47

Creativiteit, vormgeving en natuur zijn onderdelen van een zelfde groeiproces.

Hij voegt levend groen toe, zodat de tuin weer past bij haar omgeving. Langs de grenzen van dit perceel, in het bos en in de naburige tuinen, staan veel vliegdennen. Deze pijn­ boomsoort hoort thuis op deze zandgronden.

Ook staat hier de douglasspar, een van oor­ sprong uitheemse boom die al jaren met suc­ ces werd aangeplant in onze bossen. Maarten kiest ervoor om de erfgrenzen te verdichten met een mix van boom­ en struiksoorten, waar de vliegden wel, maar de douglasspar geen onderdeel van uitmaakt. In dit over­ gangsgebied van het omringende bos naar

48 nummer 1 zomer 2011

de tuin wordt loofhout in een mix van wij­ kers en blijvers aangeplant. De blijvers zijn boomsoorten als de beuk en de eik, de wijkers zijn elzenbomen. Na een jaar of zeven zullen deze wijkers gekapt worden en dan kunnen ze als productiehout en brandhout dienen.

De blijvers groeien uiteindelijk ongehinderd door tot hun maximale grootte. In deze tuin worden niet al te jonge boompjes aangeplant.

Een boompje met een stamomtrek van twaalf centimeter doet er minstens een jaar of vijf­ tien over om zelfs maar vanuit de woonka­ mer gezien te worden.

Tijd is echter te koop. Op diverse kweke­ rijen in Brabant planten en verplanten ge­ dreven kwekers jaarlijks hun assortiment.

De bomen, die op de kwekerij groot mogen worden, houden door het telkens verplan­ ten een compacte kluit waardoor ze te allen tijde over te zetten zijn naar de tuin van de opdrachtgever. Kost een kleine boom mis­ schien 80 euro, voor een welhaast volwassen eik, beuk of plataan met een stamomvang van 50­60 centimeter betaal je 500 tot 1000 euro. Zo koop je dus tijd.

De opdrachtgevers hebben al de beschik­ king over een binnenzwembad en een sau­ na. Maarten, buitenmens in hart en nieren, maakt het echtpaar enthousiast voor een zwemvijver. Stel je voor, in een weldadig zon­ netje een paar rustige baantjes trekken, onder een blauwe hemel waar de schapenwolkjes je aan het dromen brengen. Of rechtstreeks vanuit je sauna naar buiten rennen en even een frisse plons maken, is dat niet zalig?

Welnu, die zwemvijver komt er.

Het foliemateriaal wordt in zijn geheel in een fabriek op maat gesneden en de naden worden gelast. De afmetingen zijn enorm, ook zijn er een aantal niveaus verwerkt in de zwemvijver. De zware folie moet uitein­ delijk exact in de gereedstaande constructie passen. De aannemer neemt het loodzware foliepakket in ontvangst. ‘Dat rollen we wel even uit’ is een understatement. Met behulp van een hijskraan wordt de enorme lap folie ten slotte in de zwemvijver geplooid. Kreu­ kels en vouwen zijn ongewenst, de folie zou precies moeten passen. En dat doet hij. Met een tuinslang hoef je niet eens te proberen zo’n bad te vullen, dat zou op zijn minst drie weken duren. De hovenier slaat daarom een puls tot op wel 70 meter diepte, maar als er steeds ijzerhoudend water wordt gepompt, wordt er tot 100 meter diepte een buis ge­ slagen. Met dat zuivere, heldere water wordt het bad snel gevuld. Vervolgens wordt de sproei­installatie voor de tuin op deze puls aangesloten.

De hovenier die de aanleg van deze tuin verzorgde, is niet meer werkzaam. Maarten kijkt terug op een prettige en inspirerende samenwerking tussen alle disiplines die in de tuin aan het werk zijn geweest. Maarten: ‘De bouwbegeleiding van dit project is be­ hoorlijk intensief geweest. Er is altijd maar één belang: de optimale kwaliteit voor de op­ drachtgever. Ik kan daarbij, als tuinarchitect, de samenwerking met bouwkundig architec­ ten van harte aanbevelen!’ lees verder op de volgende pagina

nummer 1 zomer 2011 49

De heer en mevrouw Zweegers uit Neerpelt hebben een druk sociaal leven, ze ontvangen in hun grote tuin graag veel gasten.

D Er zijn ronde ‘ogen’ in het stucwerk van het overdekte terras verwerkt, met een spiegeltje.

50 nummer 1 zomer 2011

e heer en mevrouw Zweegers la­ ten een moderne en comfortabele woning ontwerpen waarin nogal wat bijzondere kenmerken verwerkt zijn.

Het grote perceel rondom het huis zou uit­ eindelijk een prachtige tuin moeten worden en dat is de reden waarom de tuinarchitect wordt geïntroduceerd.

Het echtpaar is groot liefhebber van ar­ chitectuur en kunst, maar de tuin heeft tot nu toe weinig prioriteit gehad. De buiten­ ruimte moet er gewoon verzorgd uitzien.

Mevrouw Zweegers heeft gevoel voor stijl, zij heeft een gerenommeerde interieurzaak waar antiek uit Engeland, Frankrijk en Italië verkocht wordt. De exclusieve stukken date­ ren uit de achttiende en negentiende eeuw, maar soms zelfs uit de zeventiende eeuw. Alle meubels worden door mevrouw persoonlijk geselecteerd op hun specifieke uitstraling.

Het echtpaar wil graag veel gasten in de tuin kunnen ontvangen; ze hebben een uitge­ breid en druk sociaal leven met veel vrienden en familie met wie dikwijls gegeten wordt en veel plezier wordt gemaakt. Veel zitjes en een groot overdekt terras zijn dus wenselijk. Ook zou mevrouw graag kleurige boeketten uit de tuin willen kunnen plukken.

De tuinarchitect nodigt het echtpaar uit om op diverse boomkwekerijen de gewenste grote bomen uit te gaan zoeken. In de four­

wheeldrive wordt over de uitgestrekte per­ celen gereden, onderweg wordt bij de ge­ wenste soorten gestopt. Na het aantrekken van de laarzen vertelt de boomadviseur het levensverhaal van de boom. Waar het stekje vandaan komt, waar de boom is opgegroeid en hoe dikwijls deze is verplant, iedere boom heeft een eigen paspoort. De geselecteerde bo­ men worden vervolgens met zwaar materieel de tuin in gebracht en zorgvuldig geplant.

Subtiliteit is er ook, in deze tuin. Er is namelijk een binnenkoer, een klein binnen­ plaatsje, gerealiseerd. Hier ligt natuursteen, waartussen de geurende kamille groeit. Er staat een sierlijke Acer palmatum met slechts één stoel eronder. Een contemplatieve koer dus.

Tijdens een van de overlegmomenten ko­ men de ronde ‘ogen’ die in het stuukwerk van het overdekte terras zijn verwerkt ter sprake.

Het echtpaar heeft deze bijzondere orna­ menten ergens gevonden en zou ze graag willen gebruiken in de tuin. De ornamenten krijgen een spiegeltje in de opening, waarin de weerkaatsing van het zwembadwater te zien is. En ’s avonds zet mevrouw Zweegers een kaarslichtje voor het glas. Een feeëriek gezicht.

nummer 1 zomer 2011 51

De Vitruviusman

Geraadpleegde bron: Ten books of Vitruvius On Architecture http://penelope.uchicago.edu

52 nummer 1 zomer 2011

O

m comfortabele en functionele ruimten te kunnen ontwerpen, moet de ontwerper eerst een goed inzicht hebben in de propor­ ties. De ingenieur, militair en architect Vitruvius (overle­ den in het jaar 20 voor Chris­ tus) schreef lang geleden al de tiendelige boekenreeks De Architectura, waarin hij richtlijnen voor het ontwer­ pen, ordening en proportie schrijft. Vitruvius is voorna­ melijk bekend door dit ene werk, waarin belang rijke theo rieën om­ trent het

bouwen van gebouwen ge­ poneerd worden. Deze stel­ lingen zijn eerder een sa­ menvatting van gangbare ideeën dan dat het originele visies zijn. Maar omdat De Architectura een van de wei­ nige overgeleverde boeken is over klassieke bouwkunde, is de invloed op de Euro­ pese bouwkunst enorm. De invloed reikt zelfs tot aan de hedendaagse ontwerpen van steden, landschappen en tuinarchitectuur.

De tien boeken zijn zonder titel, algemeen kan gesteld worden dat boek 1(architec­ tuurtheorie en stadsaanleg) en boek 2 (bouwmaterialen) spreken over het ontstaan van de architectuur. De overige boeken verhalen over tempels, openbare gebouwen, particuliere gebouwen en wand­ en vloerdecoraties.

Dan zijn er nog tech­ nische boeken over watervoorzieningen, uurwerken en machi­ nebouw. Erg interessant is het boek waarin orde­ ning wordt beschreven: de belangrijkste basisprincipes zijn de ordinatio (ordening)

die zorgen voor symmetria (symmetrie). Door dispositio (ontwerp) van deze ordening en symmetrie ontstaat er eyrytmia (harmonie). Door op zijn beurt distributio (de juiste materialen aanwen­ den) toe te passen, ontstaat er een decor (passendheid).

Het boekwerk wordt vanaf de Renaissance herontdekt en is van grote invloed op de bouwkunst. Een van de belangrijkste stellingen is dat de lengte, de breedte, de hoogte en de diepte van een gebouw de menselijke maat, de verhoudingen van het menselijk lichaam, dienen te weerspiegelen.

Leonardo da Vinci’s (1452­ 1519) beroemde tekening van het menselijk lichaam, passend in een cirkel en een vierkant, is gebaseerd op de theorie van Vitruvius. Soms mag een vergeten verleden herleven en kan het een her­ opvatting worden van oude artistieke principes. Een tuinontwerper moet inzicht hebben in proportie en ver­ houdingen, zodat hij comfor­ tabele ruimtes kan scheppen.

De tuinontwerper kent de menselijke maat.

Water Cue

N Allunaggio uit 1965

D

e Italiaanse ontwerper Achille Castigli­ oni werd geboren in Milaan. Hij studeer­ de architectuur aan de technische universi­ teit en zette in 1944 met zijn broers Livio en Pier een ontwerpbureau op. Castiglioni was een pionier op het gebied van de industriële vormgeving.

Castiglioni werd vooral beroemd door zijn stoel “Mezzadro”. Deze stoel werd ontworpen in de jaren vijftig en was voorzien van een metalen tractorzitje. Voor zijn lamp “Tojo” gebruikte hij een koplamp en de “Sella”­stoel is geïnspireerd op een fietszadel.

De hierboven afgebeelde stoel, de Alluna­ gio uit 1965, is een hommage aan de maan­ landing. Hij is ontworpen voor zowel bin­ nen­ als buitengebruik en verkrijgbaar in de kleuren grasgroen en aluminium.

iet alleen voor de vakantie­ dagen waarbij het watergeven van de hanging basket wordt over­ gedragen aan buren of familie, maar ook voor hen niet ver genoeg kunnen reiken om te voelen of de aarde nog vochtig genoeg is. De oplossing is de Water Cue: plaats deze meter tussen de plafondhaak en de hanging basket. Een goed bewaterde mand laat het groene indicatorstreepje zien. Hoe droger de aarde en dus lichter de mand wordt, des te kleiner wordt het groene streepje. Zeker bij alleen de rode kleur is het hoog tijd om de plant water te geven. (bron: HP. De Water Cue is te bestellen bij www.gardeners.com)

Mobiel groen

A

nnechien Meier plaatst wereldwijd mobiele volkstuinen in de openbare ruimte. Afgelopen zomer vertrok ze met twee tractoren vol groen naar Duitsland. En hier­ voor maakte ze guerrillatuinen in Havana en Den Haag. Nu zit ze in Hongarije. “Ik zorg er samen met bewoners voor dat braakliggende ruimten plots een rustgevende groenbestem­ ming krijgen waar mensen gezamenlijk kun­ nen tuinieren.” www.annechienmeier.nl

nummer 1 zomer 2011 53

(advertentie)

Terra Architectura, de inspiratiebron voor Groenprofessionals.

Terra Architectura is hèt tijdschrift voor mensen die geïnteresseerd zijn in de ontworpen buitenruimte. Een prachtig tijdschrift over de cultuur van het exterieur; van tuin tot plein, van balkon tot park en van stad tot landschap. Door de onvoorwaardelijke keuze voor sensitiviteit en intuïtieve schoonheid heeft Terra Architectura zich ontwikkeld tot een wat eigenzinnig, internationaal georiënteerd blad met allure en stijl.

Terra Architectura verschijnt 4 x per jaar. Voor een abonnement van ¤ 49,00 per jaar bent u verzekerd van een inspiratiebron die nooit opdroogt.

Abonneer u via www.terra-architectura.nl of mail naar info@terra-architectura.nl

54 nummer 1 zomer 2011

Olifantenpaadjes

I

n de geürbaniseerde omgeving is doorgaans duidelijk zichtbaar dat we nog steeds dieren zijn. We accepteren als fietser en voetganger aan het begin van onze route vrij makkelijk een geasfalteerde of bestrate weg, ook als deze een omweg maakt. Maar naar mate we dichter bij onze bestem­ ming komen, en zeker vanaf het moment dat deze in het zicht is, maken we ons eigen pad. We zijn als sjokkende olifanten en kiezen graag de meest ideale lijn van A naar B. Desnoods dwars door gras en gemeenteperk. Je vindt de meeste olifan­ tenpaadjes dan ook in de nabijheid van treinstations, scho­ len, winkelcentra, grote kantoren en ziekenhuizen.

Nederland is met behulp van passer en lineaal op de te­ kentafel bedacht en met veel molens en nog veel meer krui­ wagens tot stand gekomen. Water wordt landbouwgrond, weiden worden bos, duinen worden woonwijk, we zijn er goed in. Over ieder pad en iedere straat, laan of avenue is langdurig en zorgvuldig vergaderd. Nederland is bijna af!

Maar onze goed bedoelende stedenbouwkundigen en plano­ logen hebben in hun ijver een ding over het hoofd gezien: het menselijke oerinstinct.

Het is Maarten ’t Hart die zijn ziel heeft verpand aan deze paadjes van verlangen, het pad van de ezel ofwel de olifan­ tenpaadjes. Dit is een boek vol foto’s die deze burgelijke on­ gehoorzaamheid van de mens zichtbaar maakt, maar ook op Google maps kun je je lol op.

Landschap in landschap

I

n dit boek vind je een overzicht van de 25 meest fraaie projecten van Piet Oudolf. Van Battery Park en de High Line in New York tot de tuinen in Wisley en zijn eigen tuin in Hummelo en die van Piet Boon in Oostzaan. De fotografie en werktekeningen laten zien waarom Oudolf als tuinont­ werper tot de absolute wereldtop behoort.

De tekeningen van de plattegronden zijn aangevuld met kleurenbalken, diverse pagina’s kunnen worden openge­ klapt. De vele foto’s, die soms helaas op een wat sombere dag lijken gemaakt, worden aangevuld met een prima tekst van de bekende groenjournalist Noel Kingsbury. Die combinatie maakt dit tot een niet te missen boek voor de fans, maar fei­ telijk voor iedereen die in de buitenruimte werkzaam is. Zelf vind ik de beplantingen van Oudolf in ‘het echt’ veel meer imponeren, door de intensiteit van de kleur, de vaak verras­ sende composties en vooral natuurlijk door de hoeveelheid.

Denk daar een zacht briesje en een lage avondzon bij en je bent om.

Piet Oudolf & Noël Kingsbury 280 paginas isbn 9789 08989 2850 a 39,95

Jan-Dirk van den Burg & Maarten ’t Hart 164 pagina’s isbn 9789 081760706 a 27,50

www.olifantenpaadjes.nl

nummer 1 zomer 2011 55

56 nummer 1 zomer 2011

Jardins, Jardin aux Tuileries

D

e jaarlijkse tuinenbeurs Jardins, Jardin wordt ge­ houden in het hartje van Parijs, in de Tuilerieën nota bene, en is als zodanig waarschijnlijk het meest stadse tuinenfestival ter wereld. De voorbeeldtui­ nen variëren van contemporain tot futuristisch, van ba­ rok tot conceptueel. En er zijn zelfs stadse moestuinen.

De producten én het publiek zijn tres chic, de catering is uitmuntend: sprankelende bubbels, kaviaar en zoete desserts.

Op het driedaagse evenement is ook buitenmeubilair van beroemde designers te vinden, daarnaast zijn veel gere­ nommeerde kwekers en zadenleveranciers aanwezig.

Het publiek bestaat voor het overgrote deel uit Franse dames die tussen het tuinshoppen door een café littéraire bijwonen of een van de creatieve ateliers volgen, de tuinen fotograferen en hun salade eten.

Bij het verlaten van de expo sjouwen ze ettelijke tassen vol Bougainville, wijnstokken, rozen en kruiden mee naar huis. Voor op het balkon, want welke Parisienne heeft er nu een tuin?

In 2012 wordt de negende editie van Jardins, Jardin ge­ houden. Hartje Parijs. De datum is nog niet bekend, over het algemeen in het eerste weekend in juni, maar in elk geval een prima tijdstip voor een korte citytrip! www.jardinsjardin.com

nummer 1 zomer 2011 57

58 nummer 1 zomer 2011

Beervelde, België

G

oed, je moet er uurtje of twee voor reizen, maar dat zijn de Tuindagen van Beervelde meer dan waard.

Toonaangevend, dat is hoe deze tuinbeurs bekend staat. Naast een uitgelezen keuze voor de meest veelei­ sende plantenliefhebbers, biedt Beervelde ook een uniek aanbod van antiek en allerlei brocante voor de tuin.

De komende editie van de Tuindagen doet de sfeer van Out of Africa herleven. De tuinbeurs zal opgebouwd wor­ den rond een grote tent, die geïnspireerd is door de meest exclusieve lodges uit het Krügerpark en andere natuur­ reservaten uit Zuid­Afrika en Tanzanië. De deelnemers stallen hun waren uit in de tenten op de gazons van dit privédomein, lunchen kan op het fijne koffieterras en na­ tuurlijk is er een plantennursery om je gekochte waren even te stallen. Bijzondere Tuindagen dus, hier in Beer­ velde! www.parkbeervelde.be

nummer 1 zomer 2011 59

60 nummer 1 zomer 2011

Chaumont sur Loire

D

e meeste tuinliefhebbers komen ieder jaar terug om de allernieuwste tuinen van het Interna­ tionale tuinenfestival in Chaumont­ sur­Loire te komen bekijken. Het festival is in 1992 van start gegaan met het aanleggen van kunstzinnige, eigentijdse en een tikje magische tuinen die telkens voor één seizoen wor­ den aangelegd.

Het tuinenfestival schrijft ieder jaar een ontwerpwed­ strijd uit, waarna ze ruim driehonderd inzendingen uit de hele wereld ontvangen. Daarvan worden er slechts twintig geselecteerd en aangelegd. Daarnaast krijgen jaarlijks vijf ontwerpers een ‘carte verte’ om hier op het festival hun droomtuin te maken.

Het kasteel van Chaumont ligt op een bosrijke heuvel vanwaar je uitkijkt uit over de Loire, het Festival Interna­ tional des Jardins vindt plaats in het tuingedeelte dat de Belgische tuinarchitect Jacques Wirtz in 1992 ontwierp. www.domaine-chaumont.fr

nummer 1 zomer 2011 61

Peter van Dam, Rivius in Alphen aan den Rijn

1 2

Welk boek ben je aan het lezen Momenteel geen een, wel veel tijdschriften en dergelijke.

naast wie wil je in het vliegtuig zitten, op die lange trip over de oceaan? en even spreken, natuurlijk!

foto: HDC Media

Dat is best een moeilijke vraag. Kom ik toch gauw op vaktechnisch gebied. Mien Ruys, lijkt mij wel een interessante persoonlijkheid: eigenwijs, had veel kennis en kunde in huis.

Leeft helaas niet meer, evenals mijn opa.

Ook hij had op tuingebied veel kennis in huis.

Vooral op het vlak van moestuin, fruit, etc.

Daar had ik best nog veel van kunnen leren.

Qua leeftijd gingen we letterlijk langs elkaar heen. Ik 18, hij 81, zo ongeveer. Verder lijkt me een goed gesprek met Alexander de Grote wel interessant. Hoe hij de wereld nou zag, na de verovering van half Europa, Noord Afrika, het Midden Oosten en Azie. Hoe smeedde hij al die verschillende culturen tot een groot rijk.

Of lukte dat nu juist niet?

3 www.rivius.nl

62 nummer 1 zomer 2011

Ben je in je dagelijks werk meer een bouwer of ... een bioloog? (en zou je willen dat dat anders was?)

Ik ben eigenlijk meer een bouwer. Ik hoef zo nodig niet alles te beschouwen en te verklaren. Ik ben redelijk rationeel ingesteld, niet zo filosofisch.

4 5 6

Welke plant of welke heester zou iedereen beter moeten leren kennen; want: zo fijn, zo fraai?

Mag ik er echt maar 1 noemen? Dat is echt ondoenlijk. Kies ik toch voor de Roos.

Qua vorm, kleur en geur onovertroffen.

Nou, vooruit nog een dan, de klaproos.

Welke jeugdherinnering heb je aan tuinieren?

Dat is het tuinieren in de tuin van mijn ouders. Heesters snoeien, zoals ik dat nu zeker niet meer zou doen. Alles helemaal kaal en dan een aantal jaren weer wachten tot er weer wat gewas op zat. En inderdaad, gras maaien, kantjes knippen, etc.

Twitter je? (en waarom? Of waarom niet?)

Ja, omdat ik dat een manier vind om mij kenbaar, vindbaar te maken. Een manier om te communiceren met vakgenoten, of juist geen vakgenoten over allerlei zaken die op dat moment relevant zijn.

7

Plan je je vakanties wel eens zo, dat je en passant ook even een Tuinenfestival, een fraaie historische tuin of landgoed, of een mooie tuinenbeurs kan meepakken?

Nee, absoluut niet. Maar euh... eigenlijk zou ik het wel willen... alleen krijg ik dan grote problemen met het thuisfront ;­)

8

Welke artikelen of onderwerpen wil je dat er in volgende Groen­ Lokaal staan?

Zeker interviews met collega’s, wat hen drijft tot het werk wat ze doen. Het ‘bespreken’ van een tuinontwerp, opbouwend kritisch dus. Dat zou ook kunnen gelden voor het bezoeken van tuinen, parken etc. Ook een stukje geschiedenis over tuinen lijkt mij wel relevant. “Hoezo, ‘jaren dertig’ tuinen?”

Leg dat maar eens uit!

nummer 1 zomer 2011 63

De essentie Permanente educatie

In sommige vakgebieden is het onontbeer­ lijk dat je op de hoogte bent van de nieuwste regels en richtlijnen. Dat geldt voor juristen, artsen, tandartsen, technici en anderen met een specialistisch beroep. Vaak stellen bran­ che­ en vakverenigingen eisen aan het jaar­ lijks volgen van bijscholing.

Specialiseren of verbreden

Het kan om allerlei redenen nuttig zijn je te specialiseren of te verbreden in je vakgebied.

Je wordt unieker door meer specialistische kennis, en je bent op meer gebieden inzet­ baar als je je kennis juist verbreedt. Speciali­ satie of verbreding vergt in de meeste geval­ len extra scholing.

Nieuwe ontwikkelingen

Er kunnen zich in jouw vakgebied nieuwe ontwikkelingen voordoen, het is zaak om daarvan op de hoogte te zijn en je te bekwa­ men in de kennis en vaardigheden die de ont­ wikkelingen met zich meebrengen. Sommige ondernemers zijn goed in het opmerken van toekomstige ontwikkelingen. Ze zijn er als de kippen bij om zich daarin te bekwamen. Wie dat kan, heeft een streepje voor op andere ondernemers. Zij zijn in staat om zich steeds in de voorhoede van nieuwe ontwikkelingen te bewegen. Nieuwe ontwikkelingen kunnen zien en deze te gelde maken is te leren. Je hebt er wel een grote portie lef voor nodig.

Jezelf verbeteren

Misschien ben je niet altijd zeker over de diensten die je levert. Bepaalde aspecten zijn voor verbetering vatbaar. Je leidt bijvoor­ beeld regelmatig een projectteam, maar raakt soms in conflict met de andere leden en weet dat maar matig op te lossen. Of je bent een geweldig ontwerper, maar weet je ontwerpen niet overtuigend te presenteren. Behalve aan verbetering van vakinhoudelijke aspecten kun je dus denken aan verbetering van on­ dernemers­ of sociale vaardigheden.

64 nummer 1 zomer 2011

nascholen is niets voor mij!

Huisartsen doen het, fysiotherapeuten doen het, advocaten en truckchauffeurs moeten het en kappers willen het.

E

en­ of tweemaal per jaar volgen zij een cur­ sus in het eigen vakgebied en verdienen op die manier accreditatiepunten of krijgen zo certificaten waarmee de vakkennis kan worden aan­ getoond.

Zo nu en dan is het namelijk nodig dat je je kennis op­ frist. Misschien heb je behoefte aan een cursus over een specifiek onderdeel van je vakgebied of wil je eens het fijne weten van iets anders, van presentatie technieken of van acquisitie bijvoorbeeld? Zelfs als je denkt ‘alles al te weten’ is het slim om met enige regelmaat het klaslokaal op te zoeken.

Wanneer Het is verstandig af en toe een training te

volgen. Maar wanneer? Ieder jaar? Iedere vijf jaar?

Een aantal factoren spelen een rol in de afweging wat voor bijscholing nodig is en wanneer. De urgentie is laag als je de kennis maar voor een een paar klanten nodig hebt. De urgentie is hoog als je meer klanten wilt bereiken. En als ‘de markt’ er om gaat vragen.

Wat Trainingen en cursussen zijn er in soorten en maten. Het gevaar is dat je door de bomen het bos niet meer ziet. Zet de randvoorwaarden op een rij waaraan jouw training of cursus moet voldoen.

Mij niet gezien Wie aan bijscholing denkt, denkt wel­ licht aan lange avonden op een cursusinstituut, week in week uit, en aan veel huiswerk. En je hebt het al zo druk.

Ik doe liever aan zelfstudie Zelfstudie en vakliteratuur kan helpen om je kennis op te frissen of je verder te professionaliseren. Informatie haal je uit boeken,

van het internet, vrienden, kennissen en cliënten. Als je jezelf regelmatig voedt met veel informatie hoef je niet zo nodig op cursus.

Echter: Je talent om de vergaarde kennis efficiënt te gelde te maken, is ook erg belangrijk. Gewoon maar gaan zitten wachten op een klant werkt maar zelden.

Al ben je nog zo goed geinformeerd door zelfstudie of bijscholing, je zult zelf met die kennis de boer op moeten en actief moeten acquireren. Heb je geinves­ teerd in bijscholing dan heb je daarbij waarschijnlijk een streepje vóór.

Cursussen en opleidingen zijn vaak prijzig. Je moet daar dus rekening mee houden in je financiële plan­ ning. Scholingskosten zijn fiscaal aftrekbaar als be­ drijfskosten, mits het om een zakelijke cursus gaat en niet om een privéactiviteit. ‘Zakelijk’ betekent dat de scholing bedoeld is om aanwezige kennis op peil te houden van het vak waar je mee bezig bent. Als de cursus of opleiding als ‘zakelijk’ aangemerkt wordt, dan zijn alle kosten die ermee gemoeid zijn aftrek­ baar, dus ook kosten voor levensonderhoud, werk­ en leefruimte, reis­ en verblijfkosten (bijvoorbeeld bij excursies).

Het extra percentage scholingsaftrek dat voorheen gold (onder de naam ‘scholingsaftrek’), is afgeschaft.

Overigens tellen scholingsuren ook mee voor het urencriterium van de ondernemer.

Investeren in bij­ en nascholing levert een belang­ rijke bijdrage aan het op peil houden van je kennis en bekwaamheden, meer plezier in je werk en een belangrijke bijdrage aan het slagen van je onder­ neming.

nummer 1 zomer 2011 65

B

ij tramhalte Scheveningen Bad kun je uitstappen om naar het strand te gaan. Maar uit niets is op te maken of de reiziger werkelijk op zijn bestemming is. Hij ziet geen strand, geen zee.

De connectie met het water, feitelijk op luttele meters afstand, is door een aantal onnavolgbare stedenbouwkundige beslissingen geheel verdwenen. Een stukje verderop zorgen gevels en daken van bruuske gebouwen ervoor dat het statige Kurhaus vrijwel onzichtbaar is.

Ingesloten in modern steen. Er is geen verbinding met de zee, noch met de andere kant, de stad.

ALT.projecten, die eerder dit jaar fictief een fietsenbos op het Koningin Julianaplein in Den Haag hebben vormgegeven, doen een voorstel. Zand erover is de titel van een geheel nieuw tijdperk.

ALT creëerde een heus duinlandschap tussen de bestaande Scheveningse bebouwing, met een routing die spannend en bovenal heel natuurlijk is. Een wandelroute door de duinen als bindmiddel, met tal van uitzichten. Voor wie daar behoefte aan heeft zijn er winkels, horeca, entertainment en hotels. Geïntegreerd in, onder en bovenop het duinlandschap. De basis van Scheveningen

is puur: de stad, de zee, het strand en het duin.

Zand erover zorgt voor één heldere lijn langs de kust, met de duinen als bindmiddel. Zand erover staat voor het afsluiten van een tijdperk van slopen, bouwen zonder visie, samenhang of gevoel. Zand erover vormt een nieuw kader voor de verdere ontwikkeling van de badplaats, met gevoel en een frisse blik op de relatie tussen stad en de zee.

Zand erover. Ik zie wel kansen voor Scheveningen. En daarna wellicht voor meerdere Nederlandse plekjes waar een laagje zand niet zou misstaan!

foto: ALT.projecten

www.youtube.com/altprojecten

66 nummer 1 zomer 2011

Urban TV Guide

W

ies Sanders startte op 25 maart 2006 een blog over architectuur program­ ma’s op tv. Wies: ‘Bijna niemand die ik ken leest echt een tv­gids van voor tot achter door, men laat zich meer leiden door hear-say in­ formatie. Daardoor zouden bepaalde pro­ gramma’s kunnen worden gemist. Ik ben een groot fan van film en televisie en ik wil graag kwalitatief aanbod beter en blijvend ontslui­ ten. Vandaar dat ik startte met de Urban TV Guide, een gids voor mensen die werkzaam zijn in het vakgebied van de ruimtelijke or­ dening. Inmiddels is het online aanbod aan­ zienlijk en is deze Urban TV Guide naast alle actualiteiten ook een raadpleegsite voor uit­ zendingen die gemist zijn.’

De Urban TV Guide­twitter attendeert je op het klaarzetten van de recorder en ver­ wijst je naar interessante DVD’s of andere bronnen.

Opzet

De wekelijkse tv­gids is te zien op de home­ page ‘Deze week op TV’. Daarna verdwijnen de posts vanzelf naar ‘Eerder op TV’, waar ook nog vaak online de uitzendingen zijn te zien.

De sites die meerdere online uitzendingen of videoverzamelingen hebben zijn te zien op ‘Bekijk online‘. Programma’s die je echt moet zien staan in ‘Uitgelicht’. In de rechterkolom staan ook nog tips, quotes en tweets.

De informatie wordt verzameld uit de VPRO­gids, de AFFR­database, Cinema.nl en de websites van de omroepen in Neder­

land, België, Groot­Britannië en Duitsland.

Mocht Wies af en toe ergens haar mening niet kunnen inhouden dan staat dat onder de beschrijving met een – ervoor.

Voor tips, correcties en opmerkingen: mail naar urbantvguide@urbanunlimited.nl.

In het dagelijks en betaalde leven is Wies Sanders werkzaam als stedenbouwkundige bij Urban Unlimited en organiseert ze iedere twee jaar het Architectuur Film Festival in Rotterdam. www.urbantvguide.nl

nummer 1 zomer 2011 67

Tuinen op straat

N

ee hé, niet weer een verhaal over de run op volkstuintjes onder de inwoners van grote steden, niet weer een schrijfsel over een groepering of zelfs een eenling die een eetbaar park wil realiseren op het dak van het gemeentehuis of de parkeerplaats?

Alsof we eromheen zouden kunnen! Op het inter­ net, via Twitter, in blogs en nieuwsbrieven gaat het over niet veel anders meer dan moestuinieren, stads­ landbouw, wildplukken, bourgondische soepborders, smultuinen en workshops ‘bessen’ herkennen. We willen de plantjes zien groeien, we willen rupsen in de sla, we willen het ‘zelf doen’.

Helaas blijkt dat de stadsbewoner met de meeste be­ hoefte aan moestuinieren het kleinste tuintje heeft.

Ligt er achter de meeste woningen niet slechts een postzegeltje?

Reynolds De stadse inwoner is echter behoorlijk inventief.

Hoe beperkter de ruimte, hoe groter de uitdaging.

Het plezier in het tuinieren lijkt zelfs omgekeerd evenredig aan de grootte van het oppervlak. Op de

68 nummer 1 zomer 2011

guerilla gardening manier worden tomatenplanten in een doodlopende steeg, lollo rosso op de kade en spitskool langs de trambaan geplant. De Londenaar Richard Reynolds is de aanjager van deze beweging die bijna als vanzelf begon toen hij ter ontspanning wat in een tuin wilde werken en er geen had! Inmid­ dels is de groepering flitsend hip en heeft ze ontel­ bare volgers.

Meer groen in de stad is het adagium, desnoods in de vorm van tijdelijke tuintjes. Guerilla gardening kent geen grenzen: iedereen kan het, iedereen doet het en iedere straat en elk plein is in potentie geschikt.

Richard Reynolds zorgde voor een revival van tui­ nier­plezier, juist nadat ‘tuinieren’ was verworden tot loungen, koken en eten in een ‘huiskamer’ zonder plafond.

Voedsel Guerilla gardening gaat niet langer enkel om beautification. De onvrede over de manier van produceren en overproduceren van ons voedsel is de feitelijke katalysator van de hernieuwde groene interesse.

De recente uitbraak van resistente bacteriën in de

foto: El en Co

voedselketen laat de roep om ‘Do It Yourself’ anti­ kan iets groots in gang zetten. Kleine initiatieven kunnen uitgroeien tot grandioze bewegingen. Het consumentisme luider klinken. sleutelwoord voor de vergroening van de stad is ‘en­ De vraag naar volkstuintjes is enorm, zelf telen en gagement’. kweken van groente is een trend. Naast de zelf ver­ bouwende particulier die kweekt voor eigen gebruik Gemeenten hebben hun beleid ten aanzien van tui­ zijn kleinschalig werkende groenteproducenten op­ nieren op straat langzamerhand versoepeld. Was in gestaan. Zij weten via social media hun doelgroep te de openbare ruimte voorheen vrijwel niets toege­ bereiken. Deze nichebeweging levert een alternatief staan, gaandeweg zwakte het beleid af tot gedogen voor het supermarktaanbod van voorverpakte, voor­ en tegenwoordig geven gemeenten zelfs actief steun aan particuliere groene initiatieven. Stratenmakers gesneden groenten.

Anno 2011 is het kleinschalig kweken van groenten rukken uit om inwoners van de stad te helpen stoep­ nog één grote ontdekkingstocht vol verrassingen en tegels en straatzand af te voeren, smalle betonbandjes met initiatieven als ‘over de datum eetclubs’, under­ en groeizame tuinaarde worden aangevoerd. Er zijn groundrestaurants en wildplukkers. Wildplukkers, zelfs steden die hun inwoners een compleet planten­ inderdaad. Want burgelijke ongehoorzaamheid is pakket voor een geveltuintje aanbieden. Tegen stérk troef sinds de raapchef van het gelauwerde sterren­ gereduceerde prijs. restaurant Noma in Kopenhagen onlangs werd be­ Een stad vol betrokken burgers die zelf in hun eigen boet voor illegaal paddenstoelen plukken. leefomgeving met groen aan de slag gaan, vraagt om op straat een aangepast beleid en een andere manier van den­ Terug naar tuinieren in de verstedelijkte omgeving. ken. Of gewoon geen beleid en niet meer denken?

Het doorzettingsvermogen van slechts één individu Gewoon beginnen... Engagement... Wie durft?

nummer 1 zomer 2011 69

(advertentie)

• 100.000 foto’s van tuinen, planten en praktisch tuinwerk • ruim 35.000 tuinfoto’s online te bekijken • reportages in beeld en tekst in toonaangevende (vak)tijdschriften • uitgebreide kennis van tuinplanten, tuinarchitectuur en tuintrends • fotografie van tuinen en planten in opdracht • bloemenfoto’s op canvas of weerbestendige plaat • workshops beplanting, tuinplantenkennis en tuinfotografie

www.modesteherwig.eu 70 nummer 1 zomer 2011

Kleine boom

K

leine kinderen worden snel groot. ‘En, kruipt ze al? Nou ja zeg, wat gaat dat hard! Ik weet nog dat... ‘ En dan volgt er een heel verhaal over vroeger en hoe en toen... Iets vergelijkbaars in groei en snelheid zie je bij bomen. En dan met name bij de boom in je kleine achtertuin. Het werkt als volgt. Je koopt een boom. Nou ja, een magere spillebeen is het nog.

Een jaar of drie oud is­ie. Je plant je boom. En vrijwel iedere dag die volgt werp je een blik op je spruit en zoek je naar verschijnselen van groei, een teken van leven en een seintje waaruit je zou kunnen afleiden: ‘dat­ie ‘t doet’.

En ja hoor, hij doet het. De eerste nieuwe twijgjes begroet je met verwonde­ ring. Het eerstvolgende voorjaar tel je verheugd de nieuwe blaadjes, al veel meer dan het vorige jaar!

Twee dingen Na een paar jaar is de boom groot genoeg. Vind jij. Voor jouw achtertuin.

Want de boom rekent niet in de menselijke maat van jou perceeltje, de na­ tuur heeft zo zijn eigen maten. Je eens zo lieflijke boompje groeit ieder jaar gewoon nog groter. Nu merken de buren inmiddels ook dat je een boom hebt.

Want ze hebben geen zon meer op hun terras. En komen ze beleefd vragen of er misschien hier en daar... een takje, een stukje... Maar kun je zo maar in de kruin van een al fikse boom een hap gaan zagen? De boom halveren of er een paar takken af laten halen? Inderdaad, dat kan niet. Het enigma van een boom in een achtertuin kent twee geheimen. Het tweede geheim is jeugdsnoei. Begin al in het derde jaar met het knippen van de takken, knip diegene die dikker zijn dan een vinger. Kies de dikste takken eerst want je mag per keer maar eenvijfde snoeien. En snoei de tak tot aan de stam weg.

Stelregel: doe weinig maar doe het regelmatig.

En het eerste geheim: kies altijd de juiste boom. Neem voor een kleine tuin een krentenboompje, Acer platanoides ‘Deborah’, glansmispel, sier­ appel, Kornoelje, Stewartia, Gleditsia, Zelkova, sierkers, de honingboom, een meelbes of lijsterbes, Cercis, moerbei, Liriodendron of sneeuwklokjes­ boom. Wil je nu meer weten over jonge en oude bomen, bezoek dan eens een boomexpert. Hij weet alles! Over bomen.

nummer 1 zomer 2011 71

M

eterslange wingerd bedekken de muur van de binnentuin van het Stadhuis in Rotter足 dam. Het stadhuis aan de Coolsingel is gebouwd tussen 1914 en 1920, naar een ontwerp van prof. dr. Henri Evers. Het is een van de weinige gebouwen in het cen足 trum van Rotterdam die het bombarde足 ment van 14 mei 1940 hebben doorstaan.

De leeftijd van de wingerd is onbekend.

72 nummer 1 zomer 2011

A

chter het oude Postkantoor aan de Coolsingel ligt het Rodezand.

Daar is onlangs een groot ge足 bouw gesloopt. Aan de restanten van het overblijfsel wordt binnenkort creatieve nieuwbouw gesmeed. Tot die tijd ligt er een grote grasmat, en aan het karkas van steen en beton is een tijdelijk groene muur gemonteerd. Zie je de plantpot足 ten?

nummer 1 zomer 2011 73

D

e grondlegger van de gevelsyste­ men is de Franse botanicus Pa­ trick Blanc. Hij ontwierp als eer­ ste de mur végétal en nam er twintig jaar geleden ook een patent op. De basis van de groene wand bestaat uit een metalen rooster die aan de muur wordt bevestigd en waarop pvc­platen worden gemon­ teerd. Op die stijve ondergrond wordt een laag vilt aangebracht die als bodem voor de planten dient. Bovenaan de con­ structie wordt een irrigatiesysteem ge­ plaatst waarlangs het vilt wordt gevoed.

Staand voor deze muur ruik je de voch­ tige planten, een extra ervaring.

74 nummer 1 zomer 2011

A

an de Binnenrotte in Rotter­ dam vind je een onderdeel van het project ‘de groene Rotte’ van Bureau Binnenstad. Aan de kopgevels van twee gebouwen zijn groene gevels bevestigd. Het plantgoed bestaat uit 80 procent altijd groene klimop en 20 pro­ cent andere klimmers die verkleuren tijdens de seizoenen. De planten zitten vast aan een staalconstructie. In deze constructie zijn rijen bakken geplaatst.

Het ziet er nog wat stijfjes uit, wellicht komt dit door de ‘nieuwigheid’.

nummer 1 zomer 2011 75

(advertentie)

MonuMentenzorg, theorie en praktijk Start 14 september 2011 Met deze cursus (15 bijeenkomsten, 1 x per week) op hboniveau ontwikkelt u een beter besef van de consequenties die eigen inschatting en handelen kunnen hebben voor waardevol gebouwd cultureel erfgoed. u beschikt over meer theoretische ĂŠn praktische kennis, toegespitst op geschiedenis, techniek, bestuur en communicatie.

Bouwhistorie, restauratie en MonuMentenzorg Start 6 september 2011 na deze post-hbo-studie (2 jaar, 1 bijeenkomst per week) kunt u een leidinggevende, beleidsbepalende en stimulerende rol spelen in de restauratiesector en in de monumentenzorg. Met kennis toegespitst op architectuurgeschiedenis, bouwhistorie, restauratie en bestuur.

Gezien de grote belangstelling voor deze

stadse Landschappen van anaLyse tot ontwerp

studies en het beperkt aantal plaatsen,

Start 23 september 2011 www.tuinacademie.nl

kan het raadzaam zijn nu al aan te

deze hBo-cursus van 19 bijeenkomsten, waaronder

melden. Bij twijfel over uw vooropleiding

4 excursies, is ontwikkeld om vastgeroeste patronen los te

verzoekt u om een intakegesprek,

laten, inspiratiemomenten te ontwikkelen en te integreren

waarna er voldoende tijd is eventuele

in de dagelijkse praktijk. de schaal waarover wordt

kennisdeficiĂŤntie weg te nemen.

gesproken is die van de tuin, het park en het stedelijke groen.

Meer weten?

Het HBO-certificaat geeft stedenbouwkundigen,

(088) 481 88 88

tuinontwerpers, adviseurs urbane groenomgeving en

info@cvnt.nl, of

hoveniers de kans zich te onderscheiden in het vakgebied.

kijk op www.cvnt.nl

76 nummer 1 zomer 2011

Verticaal groen hoort niet in de stad Michel Lafaille, tuinontwerper, docent en auteur

www.michellafaille.nl www.golflengte.nl

‘S

ommige zaken zijn moeilijk ter tafel te brengen, omdat er een collectief taboe op ligt. Niemand die het echt heeft afgesproken, maar toch handelt ieder­ een ernaar. Men moet voor iets zijn, of juist tegen, maar waarom weet niemand. Verti­ caal groen is er daar een van. Opeens was het er, zonder inleiding, zonder overgang. Pats boem, van de ene dag op de andere. Bij het stoplicht staat een muur van gemaaid gras.

tuurlijke manier, met struiken en bomen, met bloemborders, rietkragen, hooilanden.

Met verwilderde natuur, terrains vagues in de stad, om te struinen en verloren te lopen.

Hiermee kunnen de doelstellingen waar in de commerciële slogans over gesproken wordt ook bereikt worden. Dat normale groen is ook goed voor de gezondheid en het wel­ zijn, draagt ook bij aan biodiversiteit, is ook esthetisch en draagt zeker bij aan de sociale Wel, laat ik meteen maar duidelijk zijn: ik omgang. Maar behoeft geen waterdruppe­ ben tegen. Daar waar het in de tuin van Paleis laars, geen meetapparatuur, geen speciale het Loo een historisch staaltje van menselijk machines. vernuft blijft, is die opgelegde aanwezigheid in de stad onnatuurlijk. Als een gebouw of De stad en het gebouw, als producten van de een geluidsscherm niet mooi is, stoort, of ir­ mens, mogen best een eigen identiteit heb­ riteert, breek het af. Had nooit de opdracht ben. Daar hoeft geen valse schaamte over­ gegeven om het te maken. Is een muur of heen gedrapeerd in de vorm van verticaal omheining lelijk, verander het. Maar waarom groen. Met alle respect voor de commercie een muur met planten overdekken? Het is van die nieuwe branche, probeer het verticaal net zoiets als je jas aanhouden, omdat je een groen daar te maken waar het thuishoort en verkeerd pak aanhebt. onder natuurlijke omstandigheden ook zou groeien.’

Waarom iets zo onnatuurlijks creëren, iets dat zo kostbaar (en dus niet duurzaam) zal Op www.tuinenlandschap.nl is een hele discussie te zijn, om datgene te bereiken wat op een an­ volgen naar aanleiding van dit artikel. dere manier net zo goed tot stand kan komen.

Want zeker, ja, veel groen in de stad. Levend groen, gevarieerd groen, groen om te kijken, te wandelen, te spelen. Maar wel op een na­

nummer 1 zomer 2011 77

Enzo, de nieuwe tuinhaard

D

Eenvijfde van Nederland is Nationaal Landschap

N

ationale Landschappen beslaan ruim 20% van de oppervlakte van Nederland, waarvan het Groene Hart het grootste is.

Dat heeft het Centraal Bureau voor de Sta­ tistiek (CBS) bekendgemaakt na bestudering van de Nationale Landschappen van 2008.

De totale oppervlakte van de 20 nationale landschappen is bijna 900 duizend hectare.

De Veluwe heeft het meeste bos (44 procent) en de IJsseldelta heeft het meest nat natuur­ lijk terrein (4 procent).

Het meest waterrijke Nationale Landschap is de Stelling van Amsterdam met bijna 37 procent water (o.a. de ring rond Pampus).

Verblijfsrecreatie is er nauwelijks. Zuidwest­ Zeeland heeft het hoogste aandeel (1,5 pro­ cent) verblijfsrecreatie en Zuid­Limburg is goed voor het hoogste aandeel woonterrein (ruim 7 procent).

78 nummer 1 zomer 2011

eze herfst presenteert tuinarchitect en ont­ werper Martin Veltkamp zijn nieuwste ontwerp, de “Enzo” buitenhaard. Deze houtgestookte openhaard is voorzien van een vuurmond op tafelhoogte (handig voor bij een eettafel) en zal in twee varianten op de markt worden gebracht. Ideaal voor een avond heerlijk buiten zit­ ten en genieten van sfeer en warmte in de tuin.

Niet alleen de diversiteit in uitvoeringen – de mogelijk­ heid bestaat om voor een

robuuste cortenstalen of een chique matzwart uiterlijk te kiezen – maakt het nieuw­ ste ontwerp van Martin Veltkamp bijzonder. Met de vuurmond op tafelhoogte is ook een culinaire functie niet uitgesloten. Het roosteren of barbecueën van diverse lek­ kernijen wordt zelfs mogelijk vanuit een luie tuinstoel! En omdat de “Enzo” buitenhaard twee meter hoog is zal rook geen kans krijgen neer te da­ len op een heerlijke avond in de tuin. Ook niet bij de buren.

De verkoopprijs bedraagt ca. € 1.500,­/1.750,­.

De Brim-subsidie

D

e Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft dit jaar bijna 58 miljoen euro uitgetrokken voor de instandhouding van ongeveer vijfhonderd monumenten.

De Rijksdienst heeft dat onlangs bekendge­ maakt.

De subsidie is bedoeld voor de instandhou­ ding van gebouwde, groene en dit jaar voor het eerst ook archeologische rijksmonumen­ ten. Meer dan de helft (31 miljoen euro) van het toegekende subsidiebedrag gaat naar de instandhouding van 230 kerkgebouwen. Zo subsidieert de Rijksdienst bijvoorbeeld een groot onderhoudsplan van de St. Servaaskerk aan het Vrijthof in Maastricht.

De subsidie wordt toegekend op basis van het Besluit rijkssubsidiëring instandhou­ ding monumenten 2011 (Brim). De subsidie is bedoeld voor planmatig onderhoud, en incidenteel restauratie, van rijksmonumen­ ten die geen woonhuis zijn. Het gaat dan bij­ voorbeeld om boerderijen, molens, kerken, parken en archeologische monumenten. Het Rijk draagt voor maximaal 65 procent bij aan de subsidiabele kosten voor uitvoering van een zesjarig instandhoudingsplan. Het reste­ rende bedrag betalen de eigenaren zelf.

De Rijksdienst wordt ieder jaar overspoeld met aanvragen voor de zogenaamde Brim­ subsidie. Dit jaar kwamen er op de eerste dag dat er een aanvraag ingediend konden worden ruim 2200 aanvragen binnen.

Daarmee was de subsidiepot direct ‘over­ vraagd’. Een onafhankelijke loting door de

landsadvocaat bepaalde uiteindelijk de volg­ orde van behandeling voor de complete aan­ vragen van de eerste dag. De Rijksdienst moest 1700 aanvragen afwijzen omdat het budget niet toereikend was. Ook voor ko­ mend jaar verwacht de dienst veel aanvra­ gen.

We hebben de ‘groene’ toekenningen op een rijtje gezet: • Tuinkoepel op duin van Landgoed Ooster­ geest Warmond € 12.485,– • Stadsmuur Maastricht € 22.208,– • Stadsmuur Maastricht € 22.208,– • Hof van Tilly Maastricht € 60.000,– • Stadsmuur Maastricht € 30.000,– • Tuin­ en parkaanleg Buitenplaats Zeeduin Oostkapelle € 60.000,– • Parkaanleg Huijs ten Donck Ridderkerk € 483.662,– • Begraafplaats Oostknollendam € 18.681,– • Historische tuin­ en parkaanleg kasteel Sterkenburg Driebergen­Rijsenburg € 60.000,– • Kasteel Loenersloot (park) Loenersloot € 60.000,– • Historische tuin Amstelveen € 30.000,–

Huys ten Donck, Ridderkerk Foto: G. Bogers

nummer 1 zomer 2011 79

Tuinideeën met een festivaltwist: een tikje dromerig, vol fantasie en gelardeerd met tal van conceptuele gedachten.

Wel is het een pré als de inzender in zijn plan de ‘planten’ niet vergeet.

Die meerwaarde van groen staat hoog in het vaandel, in de Tuinen.

80 nummer 1 zomer 2011

3e editie Appeltern Tuinenfestival

I Tuinen van appeltern Walstraat 2a 6629 AD Appeltern Tel. +31 (0) 487 54 17 32 Fax +31 (0) 487 54 15 39 www@appeltern.nl

januari t/m februari gesloten maart ma t/m zo: 10:00 tot 17:00 april t/m september ma t/m zo: 10:00 tot 18:00 oktober t/m laatste weekend november ma t/m zo: 10:00 tot 17:00 december gesloten

n 2009 kreeg Ben van Ooijen, initiatiefnemer en directeur van de Tui­ nen van Appeltern, na de jaarlijkse bezoeken aan het Festival des Jardins in Chau­ mont­sur­Loire en The Chelsea Flower show de inspira­ tie voor het opzetten van een dergelijk tuinenfestival in zijn eigen park.

Het Franse Festival des Jardins staat bekend om de experimentele kunstzinnige presentaties, waarbij de Chelsea Flower Show de top of the bill is op het gebied van plantpresentaties, ingebed in een hoge kwaliteit van traditi­ onele aanleg en bijbehorende producten.

Ben wilde met zijn Hollandse festival tuinarchitecten, ont­ werpers en hoveniers uit­ dagen na te denken over de Nederlandse tuincultuur. Die Nederlandse tuin is immers

een tikje keurig, en misschien zelfs wel saai te noemen. Ben koos daarom naast de be­ staande tweehonderd tuinen die in de Tuinen te zien zijn, voor een geheel nieuw con­ cept waarbij de creativiteit wordt uitgedaagd.

Daarnaast wilde Ben de groenprofessionals stimu­ leren om kennis te delen en samen te werken. Hen is ge­ vraagd om mee te doen aan het nieuwe festival door ide­ een en inzendingen met ‘een positieve tuinimpuls’ in te sturen. Het festival bood tien inzenders daadwerkelijk de ruimte hun tuin aan te laten leggen.

Voor het festival van 2010 met het thema ‘Samen’ wer­ den meer dan honderd in­ zendingen ontvangen. Een professionele vakjury koos

daaruit tien ontwerpen, deze tuinen zijn aangelegd in de Tuinen van Appeltern.

Voor 2011, de tweede editie, werd het thema ‘Reflectie’ ge­ kozen. Wederom was de be­ langstelling vanuit het vakge­ bied groot. Inzenders steken veel tijd, energie en creativi­ teit in de presentaties. Voor deze tweede editie zijn dan wel wat minder inzendingen ontvangen, maar het ‘festival’ niveau was hoger.

De inzendingen van 2011 zijn opvallend verfrissender, uit­ dagender van inhoud en stel­ lingname. De plannen waren minder doorsnee ‘tuin’.

Het is nog te vroeg om van een bepaalde stijl te spreken, maar toch tekent zich een duidelijk onderscheid af met de andere Europese tuinfes­ lees verder op de volgende pagina

nummer 1 zomer 2011 81

tivals. Daar waar de tuinen van het Festival International des Jardins in Chaumont eerder een poëtische, filoso­ fische benadering van het fenomeen tuin laten zien en de Chelsea Flower Show in Londen eerder een technisch design en hoogstandjes in het gebruik van plantenmateri­ aal showen, is het opvallend dat Het Appeltern Tuinen­ festival meer het tuingevoel uitdraagt.

De festivaltuinen zijn allen gerealiseerd op het uitbrei­ dingsterrein van De Tuinen van Appel tern. Het is een compleet nieuw terrein met een verrassend andere invul­ ling dan de bestaande tuinen in het park. In dit deel van De Tuinen zijn ook de Nationale Vaste Plantentuin, een aantal grote Loungetuinen en de Trendtuinen te zien.

Tuinenfestival 2012: De straat als tuin Na twee succesvolle afleveringen van het Tuinenfestival is de directie van de Tuinen van Appeltern een derde editie gestart met als thema: ‘De straat als tuin’. De straat wordt meer en meer een onpersoonlijke plaats om te vertoeven, slechts vormgegeven door functionele dingen. Het Tuinenfestival zoekt ontwerpen die een beeldende stimulans geven aan het denken over de toekomst.

In het park zijn momenteel nog vijftien tuinen te bewonde­ ren van de vorige rondes. Tien met het thema ‘Reflectie’ van dit jaar en vijf met het thema ‘Samen’ van het eerste jaar dat het festival plaats vond. Met het nieuwe thema ‘De straat als tuin’ is er opnieuw plaats voor tien bijzondere tuinen.

Iedereen kan in principe een ontwerp indienen, indien aan de voorwaarden van dit festival wordt voldaan. De belang­ rijkste zijn dat de tuin een afmeting van tien bij tien meter moet hebben, dat het thema ‘De straat als tuin’ als motief dui­ delijk herkenbaar is en dat het gehele ontwerp een tuinsfeer uitstraalt. Het ontwerp is wel een kunstzinnig product, dat niet één op één als een tuin gekopieerd moet kunnen worden,

82 nummer 1 zomer 2011

maar dient wel te verwijzen naar de tuinkunst. Ook moet de tuin binnen een bepaald budget gerealiseerd kunnen wor­ den, het liefst met inspirerend of nieuw materiaalgebruik.

Tijdens de EXPO dag van Appeltern op 9 september aan­ staande zal meer en gedetailleerde informatie verkrijgbaar zijn. Voor de vakbroeders met interesse wordt op 6 en 7 sep­ tember de workshop ‘And the winner is…’ georganiseerd waarin de voorwaarden van een festivaltuin in beeld worden gebracht.

Deze 3e editie richt zich met name ook op de Belgische tuin­ ontwerpers. Zij worden uitgedaagd om ook inzendingen in te sturen. Zo is een eerste stap naar de internationalisering van de festivaltuinen gemaakt zijn.

Inzendingen dienen voor 1 november binnen te zijn op het secretariaat van Appeltern waar ook nadere informatie en voorwaarden verkrijgbaar zijn.

Alle contact loopt via Nicole Bolt, n.bolt@appeltern.nl of telefoon: 0487­579203.

De ontwerpen van 2011 Carolien Barkman Tuinen / Studio TOOP Through the looking glass www.carolienbarkman.nl www.studiotoop.nl Rivius Tuinontwerp en Adviesburo Oneindige spiegeling www.rivius.nl Elita tuinen Omzien www.elitatuinen.eu Tuinontwerpbureau Bart van de Pasch De wensput www.bvdp.nl Wilma Lanke, Michiel Schouteten en Sylvia de Koning Zonevreemd www.dekoningtuincreaties.nl

Klein Schiphorst Design Enter www.kleinschiphorstdesign.nl Hoveniersbedrijf Miggiels– van Amstel Het spoor bijster www.tuin­aanleg.nl De Buitenkamer / Tuyndesign Spiegels van de ziel www.debuitenkamer.ml www.mariannetuyn.nl Jacqueline Volker Lifestyle Adviseur Het Zilveren Paviljoen www.lifestyleadviseur.nl Babako tuinrealisatie, ontwerp en aanleg De Cyclus www.babako.nl

Er zijn ook nog enkele festivaltuinen uit 2010 te zien: Ontwerpstudio Paul Kromhout Be moved www.ontwerpstudiopaul.nl Locus Flevum Het Nest www.locusflevum.nl Ekkendonk & Bastiaansen ... is zoals ik zelf ben ... www.ekkendonk.nl www.bastiaansentuinen.nl Pit! Partner in tuinarchitectuur Het echte Samen www.ditispit.eu Grasveld Tuin- en Landschapsarchitecten | Een droog met iemand proberen te halen www.grasveld.com

nummer 1 zomer 2011 83

84 nummer 1 zomer 2011

‘A

ustralia longest straight road, 146 km’ staat op het bord. Het asfalt rolt onder m’n fietsbanden, de wind suist langs mijn oren. Een zweetdruppel glijdt van mijn neus op het frame van de fiets. De weg strekt zich recht voor me uit en verdwijnt in de trillende hitte. De outback kent geen bochten. Ik focus op het voorwiel en volg de witte streep die aan de zijkant van de weg is aangebracht. Die lijn leidt me naar de andere kant van Australië. Nu al vier weken.

De kortste weg van Perth naar Sydney is 4100 kilometer lang. Een groot deel van de route gaat dwars door de Nullarbor Plain, het groot­ ste kalkstenen landschap ter wereld. Nullar­ bor is afgeleid van het Latijn en betekent: geen boom (nullus ‘geen’ en arbor ‘boom’).

Hier groeit niets, het is een van de saaiste stukken van Australië. Het grote niets. Waar­ om, waarom fiets ik hier. Pijnlijke billen, een slapende vinger, een zwarte teennagel. Deze fietstocht is een uitdaging en de outback is bijzonder interessant, maar echt verklaren waarom ik hier fiets kan ik niet. Wanneer ie­ mand het me vraagt, antwoord ik eenvoudig: ‘Ik moet naar Sydney’.

On29 Noordeinde 59 Den Haag info@on29.nl www.om29.nl

‘We don’t know where it starts, we don’t know where it ends, but we know it’s very, very big!’ antwoord de man als ik hem vraag waar de Nullarbore begint. Ik was juist even gepau­ zeerd en lag op de uitgedroogde stoffige aar­ de toen de auto stopte.

‘Everythin’ okay mate?’, vraagt Jack, de be­ stuurder van de witte Landcruiser.

In de outback zorg je voor elkaar. Vanzelf­ sprekend. ‘First time you cross the Nullarbor?’ vraag ik aan Jack. Ja, dit is zijn eerste keer, en de volgende keer pakt het gezin zeker weten het vliegtuig. ‘By car this time, because it’s one of those things you have to do, you know. Once in your life, but my wife and kids hate it!’.

Zijn auto staat met twee wielen in de berm, de airco loeit. Voor de achterraampjes han­ gen t­shirts, nog net is een slaperig kinder­ hoofdje zichtbaar. Jack tikt met zijn schoen tegen kilometerpaaltje 1572. ‘How far do you cycle today?’.

Ik vertel hem dat ik nog 80 kilometer moet, naar de plek waar ik mijn watervoorraad kan aanvullen. ‘I’ve got something for you’. Jack trekt de achterklep open, zijn vrouw volgt hem met haar ogen en kijkt dan op haar hor­ loge. Hij geeft me twee flessen water. ‘This is for you mate, in two hours we’re at the next service station, we can get some new. Take these’. De flessen zijn ijskoud, condensdrup­ pels schitteren in de zon. Jack geeft me goud, en ik stop de flessen in mijn tas. Mijn handen zijn nat, ik wrijf ze in mijn gezicht. ‘Thanks Jack!’.

Er is iets in de outback. Acht jaar geleden reed ik hier voor het eerst, per auto. Mijn reisgeno­ ten vonden er niets aan.

Verveeld keken ze om zich heen, als ze niet sliepen. Door de enorme hitte, de vele vlie­ lees verder op de volgende pagina

nummer 1 zomer 2011 85

gen en het grote niets reden we maar door en door. Hier is niets om voor te stoppen. Leegte.

Er is iets wat me trekt, maar ik kan het niet benoemen. Ik voel me als een kind dat fijn speelt in een tuin, maar niet over het hek kan kijken. Er is geen hek. Er is geen einde, er is niets anders. Niets achter het hek.

Kilometers rood zand, bruin zand, lichtbrui­ ne struiken die niet hoger dan tachtig cen­ timeter reiken. 633 kilometer grijs asfalt en 959 kilometer zwart asfalt. Aan de horizon geen enkel silhouet.

Langs het asfalt staan reflectorpaaltjes. Ze­ ventig centimeter hoog, vijftien centimeter breed. Licht bollend. Aan de linkerkant van de weg zijn ze wit, op rechts zijn ze rood. Om de honderd meter staat er een, elke twee ki­ lometer zijn ze voorzien van een nummer.

Ik probeer tijdens het fietsen niet naar die krengen te kijken, maar ik moet; zij zijn het bewijs van mijn voortgang. Kilometerpaaltje 1588 is zojuist gepasseerd.

Voor vandaag is het mooi geweest, ik stap van de fiets en loop een stukje om een goed plekje voor de tent te zoeken. Voorzichtig stap ik langs de dorre struikjes, hier zijn slangen en schorpioenen. Ik zou kunnen blijven lopen, en nooit meer iemand tegenkomen. Nooit meer zal iemand mij tegenkomen. Onder de brandende zon zal ik verdwalen, uitdrogen, sterven en voedsel worden voor al het ver­ borgen leven.

86 nummer 1 zomer 2011

Een plek zonder hek is lastig te vinden. Arthur Wieffering ging er speciaal voor naar Australië. Zijn foto’s vertellen: hier is ruimte, hier is horizon, hier geen hekken.

Ken jij zo’n plek in Nederland of daarbuiten, maak dan een foto en schrijf een verhaal en volgende keer sta jij in GroenLokaal.

‘Je bent al de tweede fietser’ zegt de vrouw van het tankstation waar ik de volgende dag mijn voorraad aanvul.

‘Die ander was hier twee dagen terug, je haalt hem vast in, hij is een beetje raar.

Conrad heet hij, uit Engeland’.

Ik koop een stapel chocoladerepen en vraag of ik mijn flessen met kraanwater mag vul­ len. Slechts eens in de maand komt hier, vanuit Norseman, 800 kilometer terug, een tankwagen water leveren. Het station heeft zelf ook nog een flinke regenton, maar voor de lange droge zomermaanden is dat niet voldoende.

‘Nog tot Sydney, een maandje of twee hoop ik,’ zegt Conrad. Dat is nog een heel eind.

‘Zullen we even een pauze nemen?’

Je kunt een dag lang door een willekeurige stad lopen zonder dat iemand iets tegen je zegt, in de outback gaat er geen dag voorbij zonder een fijn gesprek. Met een kopje lauw water zitten we langs de kant van de weg, Conrad en ik. ‘Maak je niet zo druk om die vliegen, hoe drukker jij doet, hoe wilder ze worden‘, zegt hij.

Ik stop met slaan en wapperen. Conrad heeft gelijk, ze worden rustiger.

‘Volgens de aboriginals maken de vliegen je lichaam schoon’, vertelt Conrad.

‘Dus ik moet ze hun gang maar laten gaan?’.

‘Ja, sluit je ogen en je laat hun hun werk doen, dan krijg jij de beste poetsbeurt’.

‘Maar dan gaan ze m’n neus en oren in’, sputter ik.

‘Die moeten toch ook schoon,’ reageert Con­ rad koel.

Ik hou vol: ‘Straks vliegt er een te ver en zit ik hier midden in de woestijn met een zoemend beest tussen m’n oren!’.

Conrad zucht. ‘Dat gebeurt niet, al honderden jaren niet, als jij maar gewoon rustig blijft’.

Ik zie iets voor me, een silhouet op de lange weg. Het is Conrad. Wollen sokken tot halver­ wege zijn schenen. Leren sandalen, de rech­ ter met een flinke steunzool. Stevige gespen.

Een echte Engelsman, Conrad draagt een overhemd. Zijn rechterarm, zeer dun, gebo­ gen vastgezet in een positie van 100 graden.

Zijn hoofd houdt hij schuin, zijn bril is over­ dreven groot. Hij fietst op een driewieler met daarachter een aanhanger. Bovenaan lange fluoriderende stokjes wapperen een Engelse en een Australische vlag, op de aanhanger zit een tevreden kijkende teddybeer. Tijdens het fietsen beweegt zijn bovenlichaam mee in het ritme van zijn benen. Zijn fiets piept, maar je zou denken dat het Conrad zelf is, Ik trek m’n pet over m’n oren, sluit de ogen. die zo kraakt.

Het kriebelt, op mijn wangen. m’n lippen. Ik kan er maar beter aan wennen, het is nog een heel eind fietsen, naar Sydney.

nummer 1 zomer 2011 87

John Koomen, John Koomen Tuinen in Wognum

1 2

Welk boek ben je aan het lezen Het IJskind van Elizabeth McGregor.

naast wie wil je in het vliegtuig zitten, op die lange trip over de oceaan? en even spreken, natuurlijk!

Richard Branson. Fantastische ondernemer met lef en visie die daarnaast in zijn vrije tijd er de meest spannende hobby’s op na houdt.

3

Ben je in je dagelijks werk meer een bouwer of ... een bioloog? (en zou je willen dat dat anders was?)

Ik ben duidelijk meer een bouwer met oog en respect voor de natuur dan een bioloog.

Ik ben hier heel tevreden mee. Ik kijk hierdoor heel breed de wereld.

4

Welke plant of welke heester zou iedereen beter moeten leren kennen; want: zo fijn, zo fraai? Één van mijn favorieten is de Liquidambar (Amberboom). Sowieso hou ik van bomen maar deze heeft duidelijk mijn voorkeur met zijn dikke kurkafzetting op de bast, zijn scherp gelijnde blad en prachtige herfst kleuren, daarnaast is hij door zijn middelgrote afmeting heel goed toe te passen in tal van situaties. Niet voor niets heet mijn dochter ook Amber…. ;­).

www.johnkoomen.nl www.dekunstkwekerij.nl

88 nummer 1 zomer 2011

5 6

Welke jeugdherinnering heb je aan tuinieren?

De jeugdherinnering die me het eerst te binnen schiet is het vlinders vangen op de Margrieten in de tuin van mijn ouders. Het tuinieren begon toen ik sterk genoeg was om de grasmaaier van mijn vader te duwen. Later heb ik nog een groentetuintje gehad. Ook weet ik nog dat ik de witte boon in een potje in mijn kleutertijd ook fascinerend vond toen deze begon te kiemen.

Twitter je? (en waarom? Of waarom niet?)

Ik twitter puur uit zakelijke overweging om mijn bedrijf in beeld te brengen en heb hier inmiddels ook al heel positieve ervaringen mee. Wel moet ik er steeds aan denken dat ik af en toe wel een tweet plaats want het is bij mij (nog steeds niet) vanzelfsprekend.

Privé zou ik er nooit aan beginnen… Ik ben er van overtuigd dat als je je bedrijf serieus neemt je de social media moet gebruiken anno 2011!

7

Plan je je vakanties wel eens zo, dat je en passant ook even een Tuinenfestival, een fraaie historische tuin of landgoed, of een mooie tuinenbeurs kan meepakken?

Om eerlijk te zijn komt dat zelden voor. Ben ik ergens waar dit toevallig in de buurt is of waar een fraaie tuin te bezichtigen is zal ik deze zeker bezoeken. Liever nog dan dat verblijf ik in de pure ruige natuur van bergen, rotsen en flink kolkend water.

8

Welke artikelen of onderwerpen wil je dat er in volgende Groen­ Lokaal staan?

Ik zou heel graag een artikel willen zien van een ‘hightech’ tuin waar allerlei milieuvriendelijke technische trucs en materialen worden toegepast in combinatie met alles wat de natuur te bieden heeft.

nummer 1 zomer 2011 89

iedere gevel is een potentiĂŤle tuin!

90 nummer 1 zomer 2011

Mensen houden van bomen, struiken en planten. Dat ligt volgens evolutiepsychologen aan onze prehistorische hersenen. onze ontwikkeling vond immers plaats in een savanneachtige omgeving waar bomen als schuilplek en uitkijkpost fungeerden en planten als bron van voedsel dienden.

We beoordelen onze woonomgeving, ook de stedelijke, nog steeds op de aanwezigheid van bomen, struiken en planten. Groen stelt ons gerust.

www.greenwavesystems.nl

C

ultuursociologen denken echter heel anders over onze liefde voor de na­ tuur. Zij stellen namelijk dat die is aangeleerd.

In de negentiende eeuw, tijdens de Roman­ tiek werd het genieten van de natuur erg po­ pulair. Mensen uit de gegoede klasse trokken met wandelstok en dichtersbundel de ‘wilde’ natuur in. Dat mensen vandaag de dag genie­ ten van het bos, van groen en bloemen is een kwestie van aangeleerd gedrag: wie laat zien dat hij natuur kan waarderen, laat zien dat hij een beschaafd, welopgevoed en ontwik­ keld mens is.

Huib Sneep, ontwikkelaar van het groene gevelsysteem GreenWave 4.0 houdt de ont­ wikkelingen op gebied van verstedelijking, de Urban Heat Islands, het afvangen van fijn stof en waterberging nauwlettend in het oog.

Steeds neemt hij het initiatief voor het ont­ wikkelen van producten en de verbetering van technieken en werkwijzen.

Tegen gevels, de hoogte in, lijkt het logische antwoord te zijn op deze vraag. Wereldwijd duiken ze al op, de groene geveltuinen.

Voor de toekomst van de leefbaarheid in onze steden is een goede balans tussen rood en groen essentieel. In een gezonde stad is groen geen sluitpost, maar een volwaardig onder­ deel van stedelijke planning en beheer.

Vergroening staat al hoog op de beleids­ agenda. Er is immers een flinke tijd sprake geweest van een chronisch tekort aan groen als gevolg van de stedelijke verdichting.

Het Rijk erkent de noodzaak van meer stede­ lijk groen en spreekt in haar Nota Ruimte en de Agenda Vitaal Platteland tot 2013 over het aanplanten van 16.500 hectare grootschalig en regionaal groen in en rond steden. lees verder op de volgende pagina

Huib: ‘Tegen 2025 zal maar liefst 60 procent van de wereldbevolking in metropolen, grote wereldsteden of verstedelijke gebieden wo­ nen. Het is algemeen bekend dat de inwoners van een stad zich in een groene omgeving fijner voelen en minder last hebben van angst en stress. Er dringt zich dan ook een behoefte aan vergroening van de huidige en toekomstige steden op. Vergroening tussen dichte bebouwing met weinig open ruimtes, hoe doe je dat?’

nummer 1 zomer 2011 91

Een dergelijke ambitieuze agenda kan al­ leen in gezamenlijkheid met overheden, maatschappelijke organisaties, bewoners en andere betrokkenen succesvol worden uitge­ voerd.

omgeving de economische waarde van on­ roerend goed. De postitieve bijdrage van het stadse groen op ons welzijn is uitgebreid we­ tenschappelijk onderzocht. En die postieve bevindingen zijn natuurlijk onbetaalbaar.

Verticaal groen kan een aanzienlijke bijdrage leveren in deze plannen voor het vergroenen van onze steden. Een verticale tuin is geen luxe product, de toepassing beperkt zich dan ook niet tot prestigieuze nieuwbouwprojec­ ten. Integendeel! Bij het inzetten van groen in de stedelijke omgeving speelt ook de mul­ tifunctionele toepassing een grote rol. Groe­ ne gevels zijn niet alleen fraai om te zien, bij een juiste keuze van de beplantingssoorten draagt de geveltuin bij aan het afvangen van fijn stof. De verticale geveltuin speelt ook een positieve rol in de strijd tegen de Urban Heat Islands. Het groen zorgt voor een ho­ gere luchtvochtigheid en verlaging van de zomerse stadstemperatuur.

Die lagere temperatuur vertraagt op haar beurt weer de vorming van zomersmog.

De vertikale tuin zorgt ook nog eens voor wa­ terberging, daarnaast verhoogt een groene

Groen is meer dan welkom, in een wereld vol baksteen, glas en beton. Vanwege de positieve effecten stimuleren overheden de toepassing van groen in stedelijk gebied. Het verstrekken van subsidies voor groene daken door gemeenten is al een aantal jaar een groot succes in Rotterdam, Utrecht, Den Haag en Amsterdam. Inmiddels wordt door diverse gemeenten ook het aanbrengen van groene gevels gesubsidieerd.

92 nummer 1 zomer 2011

De eenvoud van GreenWave 4.0: (van links naar rechts) De ophangpunten worden gemonteerd en de U­goten worden er ingeklemd, de GreenWave 4.0 modules worden met de bovenzijde achter en de onderzijde in het U­profiel geplaatst tot een volledige

Er zijn zelfs diverse steden die het aanbren­ gen van groene daken reeds verplicht stellen bij nieuwbouw, waarbij Basel, Linz aan de Donau en Toronto koploper zijn. Andere ste­ den geven een demonstratieve voorzet door hun overheidsgebouwen met groene daken en gevels te laten uitvoeren; Chicago is hier een populair voorbeeld van.

wandbedekking is bereikt.

Wat is GreenWave 4.0?

Het gepatenteerde GreenWave systeem 4.0 is na in­ tensief multidisciplinair onderzoek ontwikkeld; het heeft een zodanige constructie dat het als volwaar­ dige gevelbekleding van nieuwbouw en bestaande bouw kan fungeren.

Uit onderzoek aan de TU Delft is gebleken dat het sys­ teem bouwfysisch als “volwaardig buitenspouwblad met geventileerde spouw“ mag worden beschouwd.

Het gevelsysteem bestaat uit zeer duurzame Green­ Wave modules, vervaardigd van versterkt, door- en door gekleurd en recyclebaar HDPP kunststof. Deze modules, in twee standaardkleuren verkrijgbaar, worden gevuld met teelaarde en beplant met iedere denkbare combinatie van plantensoorten. Het sys­ teem is niet alleen buiten, maar ook binnen toe te passen.

De modules worden geplaatst op een speciaal ont­ wikkeld ophangsysteem. GreenWave is bouwfysisch geoptimaliseerd en hangt vrij van de muur waardoor een optimale doorstroming van lucht ontstaat. Hier­ door ontstaan geen vochtbruggen naar de achterlig­ gende gevel. De modules zijn elk 60 centimeter breed en 51 centimeter hoog. De breedte van de elementen komt voort uit de standaardmaat van 30 centimeter, die gebruikt wordt in de bouw.

Ook voor de hoogtemaat is bewust gekozen, van­ wege een optimale verhouding tussen grondinhoud en vochtverdeling binnen de module. Een belangrijk optimum: wanneer de bak hoger zou zijn, zou de top­ laag van de grond uitgedroogd raken, terwijl de on­ derste grondlaag verzadigd is.

De optimale drukhoogte van vocht ligt op 0,50 meter.

Dat betekent dat, wanneer we de bak van bovenaf bedruppelen, ieder deel van de bak vochtig genoeg is en blijft.

De GreenWave modules zijn optimaal te beplanten, als een tuin met de meest optimale groeicondities.

Iedere module heeft de meest gunstige grondinhoud en een maximaal gecontroleerde bewatering. Niets staat een heerlijk geurende muurtuin, een verticale keukentuin of een herinneringstuin in de weg.

nummer 1 zomer 2011 93

(advertentie)

KAMSTEEG TUINEN

15 JAAR VAKMANSCHAP

Kamsteeg Tuinen viert dit jaar haar 15 jarig bestaan, al vele jaren zijn zij de vertalers voor particulieren, bedrijven en overheidsinstellingen van vakmanschap, tuinontwerp, -aanleg en -onderhoud. Bij Kamsteeg Tuinen in Breda wordt ieder project met grote zorg aangepakt, zowel bij de aanleg als in het onderhoud. Want een tuin moet een goed gevoel teweeg brengen, in alle seizoenen.

Tuinontwerp

Onderhoud

Net als uw interieur moet ook uw tuin bij u passen.

Het ontwerp en de uitvoering moeten naadloos aansluiten bij uw smaak en uw mogelijkheden.

Daarom besteedt Kamsteeg Tuinen altijd veel aandacht aan de aanloopfase van de aanleg van uw nieuwe tuin.

Zowel voor particulieren als voor de zakelijke markt verzorgt Kamsteeg Tuinen al 15 jaar onderhoud aan tuinen. Met of zonder contract, eenmalig of in andere regelmaat.

Aanleg Het team van kamsteeg Tuinen is uitstekend op elkaar ingespeeld, als een goed geoliede machine.

Dat merkt u als de hoveniers uw tuin komen aanleggen. Kamsteeg Tuinen stelt er eer in om een tuin op hoog niveau af te leveren, keurig opgeruimd en helemaal volgens de afspraken. Compleet met adviezen over onderhoud.

Kunstgras Kamsteeg Tuinen is ook dealer van kunstgras, ons Royal Grass速 is altijd groen !

Breda Hippique/ Outdoor Brabant Van 1 t/m 4 september is Kamsteeg Tuinen vertegen woordigd op de outdoorfair van Breda Hippique, tegenwoordig genaamd Outdoor Brabant.

Meer weten?

Maak gerust een afspraak met uw adviseur van Kamsteeg Tuinen voor een vrijblijvende kennismaking.

Rithsestraat 152 4838 GD Breda Telefoon: 076 5421230 Fax: 076-5428257 Mail: info@kamsteegtuinen.nl Internet: www.kamsteegtuinen.nl 94 nummer 1 zomer 2011

W

at was dit leuk, het werken aan dit eerste tijdschrift over groen en de stad, vol verhalen, kort nieuws, tuinreportages en ­foto’s! Een tijdschrift vóór groenprofessionals, dóór groenprofessionals is wat ons voor ogen staat.

We willen in het tijdschrift en op de blog GroenLokaal informeren, inspireren en verbinden. Een ieder heeft in de eigen ontwerppraktijk of hoveniersbedrijf zoveel kennis en ervaring opgebouwd, dat we met dit platform vol samenwerking niet alleen het groene vakgebied op een nog hoger peil krijgen, maar ook individueel kunnen profiteren van alles wat gebeurt in de groene wereld.

Hoe doe je mee aan een van de rubrieken?

Beantwoord de acht vragen, stuur daarbij een foto van jezelf mee.

Op www.groen-lokaal.nl vind je binnenkort een enquête. Vul deze in en wie weet hoe de volgende GroenLokaal er uit komt te zien!

Schrijf een column met een mening.

Maak een foto van het uitzicht vanuit je

Paul & Wendy

eigen woonkamer, kantoor, tuinhuis of balkon.

Wil je jezelf laten zien met een paar tweets, twitter dan naar @groenlokaal.

Stuur foto’s van een project.

Meld nieuwtjes over je eigen ontwerpbureau of hoveniersbedrijf.

Maak een foto van of schrijf een verhaal over de boom, heester of plant waar je wat ‘mee hebt’.

Ben je in een open tuin, op een beurs of bij een tentoonstelling geweest: schrijf voor al je vakgenoten een review! en stuur dit aan redactie@groen-lokaal.nl

nummer 1 zomer 2011 95

(advertentie)

wendy hendriksen info@wendyhendriksen.nl

Een magazine samenstellen. Boeken maken.

Een corporate story schrijven. Interviewen.

Wekelijks een column maken. Een inspirerende nieuwsbrief over mode, design of architectuur samenstellen.

Ik hou van opdrachten die creativiteit en denkwerk vergen.

96 nummer 1 zomer 2011

the peuleschil company