Wat met gezag op school? Nieuwe autoriteit

Wat met gezag op school?

Nieuwe autoriteit

Leerkrachten en ook ouders zitten soms met de handen in het haar. Een leerling stelt ongewenst gedrag: hoe reageer je hierop?, Hoe streng mag je zijn?, Mag je straffen? Leerkrachten, ouders en opvoeders twijfelen, worden onzeker en weten soms niet meer hoe ze moeten omgaan met de situatie die zich stelt. Experte Hilde Leonard verdiept zich al enkele jaren in thema’s als agressie, conflicthantering en gezag en sloeg zo de weg in van Nieuwe Autoriteit.

Hilde Leonard: We lezen het vaker in de actualiteit en horen het ook van leerkrachten. Het is niet makkelijk om les te geven aan grote en diverse groepen leerlingen. Zeker als leerlingen ongepast gedrag vertonen. Leerkrachten verliezen hun geduld, worden moedeloos en halen geen voldoening meer uit hun job. Sommigen ervaren stress, anderen steven af op een burn-out of stappen uit het onderwijs. En dat is natuurlijk niet de bedoeling.

Hoe kom dit?

Hilde Leonard: Door de jaren heen is onze maatschappij sterk geëvolueerd en deze veranderingen laten zich ook binnen het onderwijs gelden. Vroeger was gehoorzaamheid op school een van de belangrijkste onderwijsdoelen: de wil van de leerkracht was wet. Nu wordt interactie met de kinderen en jongeren belangrijker en wordt er voornamelijk ingezet op zelfredzaamheid en autonomie van de leerlingen. Andere onderwijsdoelen vragen een andere aanpak en ook een nieuwe manier van omgaan met autoriteit/gezag. Nieuwe Autoriteit brengt hier soelaas. Het woord autoriteit roept bij velen een negatieve connotatie op, terwijl dat nergens voor nodig is.

Wat houdt Nieuwe Autoriteit in?

Hilde Leonard: Het is een verfrissende manier van omgaan met gezag, want gezag op school (en ook breder) blijft van cruciaal belang. Elke vorm van grensoverschrijdend gedrag die niet aangepakt wordt, is een gemiste kans om een veilig schoolklimaat te creëren. Bij Nieuwe Autoriteit komt het erop neer dat je als leerkracht niet meer ‘boven’ je leerlingen staat (zoals vroeger), maar dat je nabij bent om hen te ondersteunen en te helpen waar nodig. Dat doe je onder andere door verwachtingen te stellen en leerlingen goed op te volgen: het gevoel van ‘aanwezigheid, de leerkracht volgt mij op’ is erg belangrijk.

Hoe werkt Nieuwe Autoriteit? Hilde Leonard: Nieuwe Autoriteit vertrekt vanuit de verantwoordelijkheid van de leerkracht. Als een leerling moeilijk gedrag vertoont, dan is het aan de leerkracht om dit te benoemen en rustig te blijven, ook als de leerling hier respectloos op reageert. Om de aanpak van Nieuwe Autoriteit te hanteren is het belangrijk dat leerkrachten bewust stilstaan bij hun eigen gedrag. Centrale vragen die ze zich kunnen stellen zijn: • Tegen welke situaties loop ik aan? Wat is het probleem? (Eigen valkuilen leren kennen.) • Hoe kan ik als leerkracht (anders) reageren? • Hoe zet ik mijn gezag neer, zodat ik mijn invloed zo groot mogelijk maak? • Hoe laat ik me niet meeslepen in penibele situaties? • Wat is mijn rol als leerkracht?

Daarnaast hecht Nieuwe Autoriteit veel belang aan steunnetwerken: leerkrachten ondersteunen elkaar, ouders worden betrokken bij het schoolgebeuren en ook de directie neemt haar verantwoordelijkheid op. Zo staat niemand er alleen voor en kan iedereen elkaar steunen waar nodig.

Het gevoel van aanwezigheid, de leerkracht volgt mij op is erg belangrijk

Bijvoorbeeld: Tijdens een klassenraad laat je vallen dat Emma vaak ongewenst gedrag vertoont tijdens je les. Een andere collega reageert verbaasd en meldt dat zij nog nooit problemen gehad heeft met deze leerling. Tip: bundel jullie krachten. Zo kan je collega een gesprek voeren met Emma of je les bijwonen en Emma erop wijzen dat zij/hij verwacht dat Emma zich tijdens jouw les ook goed gedraagt.

Bovendien kun je als leerkrachtenteam ook startende leerkrachten ondersteunen. Je kunt ze wegwijs maken op school en voorstellen bij hun klassen. Op deze manier voelt de startende leerkracht zich gesteund en zelfzekerder.

Bron: ©NAGVopschool

Bovenstaande afbeelding geeft weer dat Nieuwe Autoriteit bestaat uit zes pijlers: 1 Aanwezigheid 2 Zelfcontrole 3 Steunnetwerk 4 Transparantie 5. Relatie 6 Verzet

Dit zijn zes bronnen van kracht, zes pijlers die je een idee geven van welke acties je kunt ondernemen om je verzet tegen ongewenst gedrag sterker te maken. Wij spreken dan over het 'openzetten van de waaier', naarmate de situatie moeilijker is en de onmacht groter. Deze zes pijlers helpen je volhouden, zelfs daar waar leerlingen zich aan je gezag proberen te onttrekken, daar waar de onmacht het grootst is. In concrete situaties kun je samen stilstaan bij welke pijlers je sterker wil inzetten.

Bijvoorbeeld: Een school merkte op dat ze problemen hebben om kinderen rustig te krijgen na de speeltijd. Door te werken aan de pijlers ‘aanwezigheid’ en ‘steunnetwerk’, werd dit probleem opgelost. Leerkrachten gingen namelijk vijf minuten alvorens de speeltijd eindigde allemaal op de speelplaats rondlopen om kinderen aan te sporen om de bal weg te leggen, hun tassen te nemen … Door samen te werken werd dit probleem opgelost!'

Mag je dan niet meer straffen?

Hilde Leonard: Het is belangrijk dat je een duidelijk signaal geeft dat ongewenst gedrag niet kan. Je kunt daarbij gaan zoeken naar manieren die je invloed zo groot mogelijk maken. Besef daarbij wel dat je geen controle hebt over wat de leerling daarmee doet! Het is een goed idee om de verantwoordelijkheid bij je leerling neer te leggen door bijvoorbeeld de vraag te stellen: hoe pak je het de volgende keer beter aan, zodat het probleem zich niet meer stelt? Daarnaast kun je ook straffen, maar het is een illusie dat iedere straf je autoriteit vergroot.

Bijvoorbeeld: Karel zit midden in zijn pubertijd en loopt er op school de kantjes vanaf. Hierdoor krijgt hij regelmatig strafstudie en na de paasvakantie moet hij nog twaalf strafstudies volgen. Hij beseft dat hij deze niet meer ingepland krijgt tegen het einde van het schooljaar, dus concludeert hij dat hij ook niet meer hoeft te luisteren naar de leerkrachten. Deze straf streeft zijn doel voorbij, althans in deze situatie. Stel dat de school het anders aanpakt: leerkrachten spreken Karel regelmatig aan op zijn gedrag en volgen dat ook op. Als hij ’s morgens toekomt, wordt hij opgevangen door een leerkracht, die met hem de verwachtingen overloopt. Ze betrekken zijn ouders erbij en maken samen een boodschap voor Karel: 'Wij verzetten ons gezamenlijk tegen jouw onacceptabele gedrag. Wij gaan er alles aan doen om dat te stoppen. Dit zijn enkele ideeën die we vanuit Nieuwe Autoriteit zouden inzetten in deze situatie.

Hoe kun je ouders betrekken in het hele schoolgebeuren?

Hilde Leonard: Vaak worden ouders pas ingeschakeld als er problemen opduiken. Eigenlijk is dit een gemiste kans, want ouders worden graag betrokken. Het gaat tenslotte om hun zoon of dochter. Ga als leerkracht proactief te werk en bel de ouders bij de start van het schooljaar eens op om kennis te maken. Stel jezelf voor, vertel welke vakken je geeft en vraag of je met bepaalde zaken rekening kan houden. Ouders zijn vaak aangenaam verrast door dit telefoontje en zo verlaag je de drempel. Zijn er ouders die je moeilijk te pakken krijgt of waarbij een andere taal je parten speelt? Geef niet op en schakel desnoods je steunnetwerk in. Voor ieder probleem is er een oplossing! Bovendien kun je ouders ook inzetten als een leerling ongewenst gedrag vertoont. Als een ouder zijn zoon of dochter ophaalt, kun je het probleem vermelden en vragen of ze er thuis al eens willen over spreken. Zeker bij lagereschoolkinderen heeft dit een grote impact.

Tips voor leerkrachten

1 Choose your battles wisely

Vind je het vervelend dat een leerling constant op haar haar zit te kauwen? Misschien kan je haar hierover eens apart aanspreken: dat het niet gezond is en het er ook niet zo smakelijk uit ziet, maar stel je wel de vraag ‘is dit het belangrijkste tijdens mijn les?’. 2 Je hoeft niet altijd meteen te reageren bij een conflict.

Je kan gerust zeggen dat je er op terug komt, omdat je er eens wil over nadenken. Bespreek de situatie desnoods met je collega’s en vraag raad. 3 Heb je problemen met een leerling, stel jezelf dan de vraag: • Hoe kan ik reageren, zodat ik mijn gezag krachtig(er) neerzet? • Welke ondersteuning heb ik nodig, om dit waar te maken?

Tips om te handelen bij ongepast gedrag tijdens je les:

• Stop met lesgeven en zwijg een tijdje. • Maak oogcontact. • Ga dichterbij. • Noem de naam van de leerling. • Zeg duidelijk: ‘Gelieve nu goed op te letten’.

Hoe blijf je rustig in een penibele situatie?

• Let op je ademhaling. • Praat en beweeg heel bewust wat trager of laat even een stilte. • Besef dat je er niet alleen voor staat. • Weet dat je niet meteen hoeft te reageren. • Tot slot: niet elke les kan perfect zijn. Vat vervelend gedrag niet persoonlijk op. Het betekent niet dat je niet goed bezig bent, dus behoudt het vertrouwen in jezelf.

Tips voor directie:

1 Neem het niet over van je team: de leerkrachten, zij moeten zich sterk voelen voor de klas. 2 Stel jezelf de vraag: welke ondersteuning heeft een leerkracht nodig om verder te kunnen met een ver–velende leerling? 3 Geloof in je team: ook als ouders komen klagen over leerkrachten, mag je je leerkrachten niet ondermijnen.

Natuurlijk kan een leerkracht eens zijn geduld verliezen en zelfs in de fout gaan (we zijn tenslotte allemaal maar mensen toch?). En dan mag je dit gerust erkennen en je hiervoor verontschuldigen. Maar het belangrijkste is om deze situatie te herstellen met de juiste ondersteuning voor je leerkracht. De uitspraak van CEO Wouter Torfs sluit hier mooi bij aan. Hij geeft schooldirecteurs advies vanuit zijn ervaring als leidinggevende: ‘Mijn medewerkers gaan voor op mijn klanten. Op school moet je leraren dus primeren op leerlingen en ouders. Zij vormen je basis.’

Nieuwe autoriteit | Verbindend gezag voor het onderwijs

Haim Omer ca. € 29,50 ca. 180 blz. ISBN 978-94-6337-071-4

Pelckmans Pro

denk verder Meer weten? pelckmanspro.be

Wie is Hilde Leonard?

– Experte in thema’s als agressie, pesten, klas- en teamdynamieken, conflicthantering en gezag. – Initiatiefnemer van het Vormingsnetwerk Nieuwe

Autoriteit en Geweldloos Verzet op school (NAGVopschool.be). – ·Al meer dan twintig jaar lesgeefster met als belangrijkste doel het versterken van leerkrachten en schoolteams in de omgang met ongewenst gedrag door leerlingen.

Vorming: Samen sterker in gezag

Leer hoe Nieuwe Autoriteit en Geweldloos Verzet op school antwoorden biedt. Meer weten? tenz.be

Studiedag: Nieuwe Autoriteit in het onderwijs

Meer weten? eekhoutacademy.be